Hivos Magazine | Jaargang 18 | Nummer 4, december 2012

Jaargang 18 | Nummer 4, december 2012 | www.hivos.nl

Van onderop naar de top Ouderrol cruciaal bij onderwijs in Afrika

Biodiversiteit is van levensbelang

Vrouwen in SyriĂŤ moeten hun rechten claimen

Inhoud

4-5 Campagne om ouders te activeren

De positie van vrouwen in Syrië

Tien jaar na de introductie van het ‘gratis basisonderwijs’ in Kenia kraken scholen in hun voegen.

“We zullen een tweede revolutie moeten ontketenen om onze rechten op te eisen.”

Marktprikkels steunen 8 ontwikkeling van Afrika

10 “ Biodiversiteit is van levensbelang”

Startende ondernemers uit heel Afrika presenteren hun plannen.

Louise Fresco pleit voor grootschaligere landbouw, Hivos-specialist Willy Douma reageert hierop.

Colofon

Samen met maatschappelijke organisaties in ontwikkelingslanden werkt Hivos aan een vrije, eerlijke en duurzame wereld. Daarin hebben vrouwen, mannen en kinderen gelijke toegang tot middelen en kansen voor ontwikkeling. Onze projecten hebben tot doel mensen actief en gelijkwaardig te laten deelnemen aan de besluitvorming die bepalend is voor hun leven en hun samenleving.

Zo geeft Hivos mensen een stem.

Hivos Magazine Jaargang 18/nummer 4/december 2012 Hivos Magazine verschijnt elk kwartaal, en wordt toegezonden aan donateurs en overige geïnteresseerden.

Aan dit nummer werkten mee: Gemma Andriessen, Roman Baatenburg de Jong, Willy Douma, Yvonne Gispen, Hapee de Groot, Marcel van der Heijden, Jessie Hexspoor, Merit Hindriks, Marie-Anne van Leeuwen, Daphne Roodhuyzen, Leo Soldaat, Jaap Spreeuwenberg, Francis Vollebregt.

Redactie: Global Village Media, Amsterdam Tekst: Roman Baatenburg de Jong, Margreet van der Hel, Selma Kers, Manuela Monteiro Fotografie: Corbino, Hivos, Hollandse Hoogte, Marjolein van Rotterdam, Jan Joseph Stok Vormgeving: Groep merkcreatie en communicatie, Utrecht Druk: Zwaan Printmedia, Wormerveer ISSN: 0169-0337

2

9

Hivos Postbus 85565 2508 CG Den Haag tel: 070 376 55 00 fax: 070 362 46 00 info@hivos.nl www.hivos.nl Rabobank 133.133.133

Het werk van Hivos wordt mede mogelijk gemaakt door de deelnemers van de Nationale Postcode Loterij.

#4 2012

Column

Hivos en het IFFR van 2013 De 42ste editie van International Film Festival Rotterdam – één van de grootste publieksfilmfestivals ter wereld – vindt plaats van woensdag 23 januari t/m zondag 3 februari 2013. Bezoekers kunnen zich onderdompelen in de nieuwste speelfilms, documentaires en korte films, tentoonstellingen, live muziek, talkshows en afterparty’s. komt hier samenwerkingspartner nog een advertentie?

Hivos – al langer van IFFR – verleent als nieuwe hoofdsponsor haar naam aan de Hivos Tiger Awards Competitie: een onafhankelijke internationale jury kiest uit vijftien genomineerde eerste of tweede speelfilms van jonge filmmakers drie gelijkwaardige winnaars.

Op vrijdag 1 februari 2013 is de feestelijke uitreiking van de Hivos Tiger Awards.

Lees meer op > pagina 11

Sawadee één jaar Sumba supporter Deze maand vieren Sawadee en Hivos hun 1-jarige samenwerking. En dat is te merken…op Sumba! Een jaar lang riep de reisorganisatie haar klanten op om te doneren. Reizigers gaven massaal gehoor aan de oproep en samen met de bijdragen van Sawadee zelf zijn er nu bijna twintig biogasinstallaties gerealiseerd op het Indonesische komt hier nog een advertentie? eiland; kijk op > www.sawadee.nl voor de tussenstand. Sawadee sponsorde een van haar reizigers voor de deelname aan het door Hivos georganiseerde Expeditie Sumba en droeg via social media enorm bij aan de bekendheid van Iconic Island. Laat de samenwerking in 2013 nog meer moois afwerpen!

Volg ons OP

#4 2012

Manuela Monteiro Algemeen directeur

Minister van Keuzes Het wonderlijke verbond tussen de VVD en de PvdA leidde tot de ‘boulevard van de gebroken beloftes’, zoals een politicus het treffend verwoordde. U raadt het al: ik wil het hebben over die ene belofte van de PvdA, namelijk om méér te investeren in internationale samenwerking. Wel, de hartstocht voor dit thema is kennelijk zo goed als verdampt. Wat overblijft is een historische bezuiniging op internationale solidariteit waar iedere sociaal democraat zich voor zou moeten schamen. Des te vreemder is dan ook de gelatenheid waarmee de achterban van die partij dit offer aanvaardt. De ideologische veren lagen al bij het oud vuil, nu is ook het internationale profiel gladgestreken. En dat maakt me boos. Omdat we wéér een stapje zijn opgeschoven richting egocentrisch denken. Boos omdat de mensen die wij met ons werk bereiken dit hoe dan ook gaan merken. Boos omdat we straks mogelijk JSF’s gaan inzetten met geld dat anders voor democratisering zou zijn bedoeld. En omdat de regering de bevolking in arme landen wil laten meebetalen aan de oplossing van het vooral door industrielanden veroorzaakte klimaatprobleem.

Maar boosheid is ook energie. Energie die hard nodig is om onze overtuiging uit te dragen. Want de bezuinigingen zijn een feit, zeker, maar het debat over de invulling ervan moet nog beginnen.

Dat debat zal wat Hivos betreft moeten gaan over hoe we een fundamentele bijdrage kunnen leveren aan goed bestuur in lage- en middeninkomenslanden. Doen we dat vooral via de zittende macht of via het mobiliseren van mondige burgers?

Laat de nieuwe minister daar de enige juiste keuze in maken.

“De bezuinigingen zijn een feit, zeker, maar het debat over de invulling ervan moet nog beginnen.”

3

Onderwijs

Ouderrol cruciaal bij onderwijs in Afrika Tien jaar na de introductie van het ‘gratis basisonderwijs’ in Kenia kraken scholen in hun voegen. Hivos partner Uwezo startte een unieke informatiecampagne om ouders te activeren.

Vijftien leerkrachten telt de Manyatta Jillo basisschool in Marsabit, in het afgelegen en achtergestelde noorden van Kenia. Vijftien leerkrachten op achthonderd-zeventien kinderen. Hoofdonderwijzer William Wako krijgt één euro per kind per jaar van de regering om lesmateriaal, het reguliere onderhoud én de vaste bewaker bij de poort te bekostigen. Leraren worden landelijk betaald. Ondanks deze welhaast absurde opgave is Wako er de man niet naar om het hoofd in de schoot te werpen. “Ouders hebben wat geld opzij gelegd. Daarvan heb ik extra leraren kunnen aannemen.”

Het district Marsabit scoorde niet best in het in 2011 gepubliceerde eerste rapport van Uwezo (zie kader) naar de kwaliteit van het onderwijs. De resultaten werden in Kenia, Oeganda en Tanzania door een enorm netwerk van vrijwilligers aan tienduizenden huishoudens teruggekoppeld. Wako heeft sindsdien de betrokkenheid van ouders zien groeien.

Ouders komen in actie Anne Mbae (22) is zo’n vrijwilliger, in Chuka, een vruchtbaar gebied aan de groene uitlopers van Mount Kenia. Hooggehakt en met een rokje tot net boven de knieën gaat ze ons voor over modderige paadjes. “Ik ben een rolmodel in mijn gemeenschap”, zegt ze zonder blikken of blozen. Tientallen huis-aan-huis bezoekjes legde ze af. “Ouders nemen vaak geen moeite zich te verdiepen in hun kind en de school van hun kinderen. Ze nemen geen

4

verantwoordelijkheid. Maar ik zie de impact van Uwezo. Ouders beginnen in actie te komen. Ze stappen op leraren af, willen weten waarom de toets slecht gemaakt is. Ze vragen hoe ze kunnen bijdragen aan nieuw lesmateriaal.”

Niet alleen ouders hebben de alarmbel horen afgaan. Steeds meer leerkrachten zien, hoewel ze aanvankelijk kritisch waren en zich zelfs persoonlijk gekrenkt voelden, dat ook zij een probleem hebben. Zij worden immers afgerekend op de schoolprestaties van hun leerlingen. Reden voor Joseph Karuga, voorzitter van de Keniaanse Vereniging voor Hoofdonderwijzers, om zich stevig in het debat te mengen. In zijn fraaie kantoor in het oud koloniale gebouw van de Nairobi Primary School steekt hij van wal. “Het geld komt vaak niet bij scholen aan en zo ontstaan oneigenlijke verschillen. Ik vind dat crimineel.” Hij hoort de klacht van veel collega’s: het officieel vastgestelde bedrag van tien euro wordt soms maar gedeeltelijk uitgekeerd – zie het voorbeeld van Marsabit – en meestal te laat. “De oplettendheid van klokkenluiders, ouders, heeft geleid tot rechtszaken tegen corrupte officials”, aldus Karuga.

Budget gericht inzetten Scholen voor de elite redden het natuurlijk wel. De Nairobi Primary – menig minister stuurde zijn kind erheen – kan ouders makkelijk om een (royale) eigen bijdrage vragen maar de gewone #4 2012

ouder kan zijn kroost niet eens behoorlijk voeden.

En dan valt ook in Nairobi het woord: inkomensafhankelijke bijdrage! Directeur bij het ministerie voor ‘Noord Kenia en andere Droge Gebieden’ David Siele pleit hier al jaren voor maar vindt geen gehoor op het ministerie dat erover gaat, Onderwijs.

“We moeten het budget gericht inzetten, daar waar het het hardste nodig is en het voor mensen aantrekkelijk maken om ook in afgelegen gebieden zoals Marsabit aan de slag te gaan als leraar.” Niet een gebrek aan geld is het probleem benadrukt Siele, maar de verdeling ervan.

“ Uwezo is kritisch en brengt de boel in beweging. En dat is hard nodig.”

Daar kan Rosemary Wanja Njeru, schoolhoofd in Embu over meepraten. “Vier euro krijg ik per kind, wat kan ik daar nou van doen? Uwezo is kritisch en brengt de boel in beweging. En dat is hard nodig want onze regering maakt de verkeerde keuzes. Kijk naar de buitensporige beloningen die onze politici zichzelf geven.

Soms is het goed de waarheid hardop uit te spreken.”■ #4 2012

Gratis basisonderwijs Vorig jaar lanceerde Uwezo de eerste in een reeks rapportages over de onderwijskwaliteit in Oost-Afrika. De onderzoeken die de retorische titel ‘Are our Children Learning?’ meekregen, sloegen in als een bom. Vrijwel alle dagbladen en nieuwsbulletins in Oeganda, Tanzania en Kenia besteedden er aandacht aan. Uwezo signaleerde dat kinderen nauwelijks nog basisvaardigheden leren zoals lezen, schrijven en rekenen, en repte van een ‘onderwijscrisis’. Ouders werden op grote schaal geïnformeerd. Door de invoering van het ‘gratis basisonderwijs’ in 2003 door Kenia’s president Mwai Kibaki steeg het aantal kinderen dat onderwijs kreeg explosief.

Kibaki kreeg lof toegezwaaid van de groten der aarde, onder wie Bill Clinton en zanger Bono. Maar het aantal leraren hield geen gelijke tred met de massale instroom van nieuwe kinderen; de belangrijkste oorzaak voor de teloorgang van de onderwijskwaliteit. Uwezo – ‘vakbekwaamheid’ of ‘vermogen’ in het Swahili – is een initiatief van Twaweza, een grote innovatieve partner van Hivos.

5

Korte berichten

Publicatie open data Hivos wordt nóg transparanter. Zij maakt als eerste grote Nederlandse ontwikkelingsorganisatie al haar projectgegevens openbaar conform de geldende IATI standaard (International Aid Transparency Initiative).

“Op onze website laten we al zien wat we doen en hoe goed we zijn. Nu kan iedereen die de open data bekijkt dat zélf beoordelen. Je kunt zien met welke partners wij werken, wat ze doen, hoeveel geld ze krijgen en van wie. Onze inkomsten kun je tot op de cent nauwkeurig koppelen aan onze uitgaven”, zegt Hivos’ open data expert Hapee de Groot. Ook andere internationale ontwikkelingsorganisaties, overheden en instituten zoals de Wereldbank hanteren de IATI standaard. Dankzij deze nieuwe transparantie kunnen bijvoorbeeld journalisten, beleidsmakers en pressiegroepen wereldwijd activiteiten controleren en vergelijken, en ontwikkelingsorganisaties kunnen onderling hun effectiviteit meten.

Would you dare to upload the truth?

Internetvrijheid is in gevaar. Repressieve regimes en hun schimmige veiligheidsdiensten hebben gezien wat de kracht is van het internet voor sociale verandering.

En dus doen ze er alles aan om dit machtige medium onder controle te krijgen. Bloggers worden getraceerd, geïntimideerd en opgepakt. Websites en netwerken worden uit de lucht gehaald, e-mail accounts zonder pardon gehackt. Partners van Hivos ontwikkelen slimme wapens tegen censuur, digitale spionage en repressie.

Zo ontwikkelde Witness de ‘ObscuraCam’, een blurring tool die gezichten op video onherkenbaar maakt.

Hierdoor kunnen internetgebruikers bijvoorbeeld filmpjes van demonstraties verspreiden via sociale media, zonder zichzelf en anderen in gevaar te brengen.

Onder de slogan #DELETECONTROL/ strijdt Hivos voor een vrij en open internet. Met trots presenteren we partners en hun tips en tools voor bescherming op het web. Ontdek of jij de video durft te delen en maak met jouw donatie meer trainingen, platforms en tools mogelijk voor een veilig internet.

Surf naar > www.deletecontrol.nl

6

Homopower in Zuidelijk Afrika TWAFIKA (‘We zijn hier’) heet het eerste regionale programma voor LGBTactivisten in Zuidelijk Afrika: begin oktober waren bij de aftrap homo’s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders van zestien verschillende organisaties aanwezig. Het TWAFIKA programma loopt tot eind 2014 in Zuid-Afrika, Mozambique, Lesotho, Swaziland, Namibië, Botswana, Zimbabwe, Malawi en Zambia. De uitvoering is in handen van Positive Vibes, een Namibisch communicatie-initiatief dat is gespecialiseerd in hiv/aids problematiek.

Zij geeft individuele training en coaching aan 200 LGBT-activisten om van daaruit hun organisaties meer capaciteit te geven, onder meer op het gebied van communicatie, mensenrechten monitoring, advocacy, management en leiderschap. Ook kunnen de betrokken organisaties hun netwerken verstevigen en onderling kennis en ervaring delen. Zo staan zij samen sterker in Zuidelijk Afrika, dat veel intolerantie en agressie jegens homo’s kent.

Het TWAFIKA programma is medeontwikkeld door Hivos, en wordt mogelijk gemaakt door het Mensenrechtenfonds van het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Nationale Postcode Loterij.

Fonds digitale noodhulp opgericht Goed nieuws voor kritische internetgebruikers in landen als Egypte, Syrië, Bahrein, Oezbekistan, Rusland, Mexico en andere delen van Centraal Amerika. Dictatoriale regimes die zich van technologie bedienen om burgers, bloggers en activisten te bespioneren, op te sporen en op te pakken, om communicatiekanalen af te sluiten en de vrije informatiestroom aan banden te leggen, hebben er een geduchte tegenstander bij: op 7 september is in Nairobi, Kenia, het Digital Defenders Partnership gelanceerd. Dit fonds ter bevordering van internetvrijheid zal ‘digitale noodhulp’ verstrekken in crisisgebieden en ‘digitale vrijstaatjes’ creëren zodat informatiedeling mogelijk blijft. Ook biedt het fonds support wanneer bloggers, activisten en journalisten gevaar lopen of in handen komen van geheime diensten.

De Verenigde Staten, Nederland en het Verenigd Koninkrijk maakten in totaal ruim 2,6 miljoen euro vrij voor het fonds, dat Hivos zal beheren.

#4 2012

Activiste wordt Keniaanse rechter Onze waarde collega Monica Mbaru van het Hivos regiokantoor in Kenia is beëdigd als een van de hoogste rechters in Nairobi. Omdat zij ook vooraanstaand activiste is op het gebied van homorechten, hiv/aids en mensenrechten is dit een historisch moment. Op 13 juli werd zij met nog 11 nieuwe rechters ingezworen door president Mwai Kibaki en opperrechter Willy Mutunga. “De benoeming van Monica Mbaru is een baken van hoop voor alle mensen in Kenia die strijden voor gelijke rechten en kansen van homo’s, lesbiennes, biseksuelen en transgenders. Het laat zien dat bij de

benoeming van rechters hun kwali­ ficaties tellen, ongeacht hun seksuele oriëntatie of gender identiteit. Heel inspirerend”, zegt Eric Gitari van de National Gay and Lesbian Human Rights Commission. Monica Mbaru is inmiddels vertrokken bij Hivos om te kunnen dienen bij het Industrieel Hof in Nairobi.

Dit heeft onder de nieuwe Keniaanse grondwet dezelfde status als het Hooggerechtshof.

Blijf ons volgen op > www.hivos.nl/Homorechten > www.facebook.com/HivosLGBT

Wees er snel bij voor de CrowdBag De jaarlijkse ArtBag van STOP AIDS NOW! – een samenwerkingsverband van het Aids Fonds, Hivos, ICCO, Cordaid Memisa en Oxfam Novib – is een heuse ‘CrowdBag’. Geen bekende ontwerper, maar het publiek mocht dit jaar de nieuwste ArtBag ontwerpen en via Facebook een stem uitbrengen. Het winnend ontwerp is van kunstenares Marina Kulik. Zij zond een aquarel op handgeschept papier van 100x70 cm in. “Mijn ontwerp ‘Big Rose’ met de diversiteit aan kleuren staat voor liefde, leven en mensen.

Dat vind ik in alle opzichten gerelateerd aan de aidsproblematiek”, zegt Marina, die zelf ook altijd de Artbag koopt, “voor het goede doel en omdat ze hartstikke handig zijn.” Met de opbrengst van de stevige shopperbag helpt STOP AIDS NOW! aidswezen met medicijnen, voedsel, onderdak, onderwijs en voorlichting over hiv en aids. De ArtBag is – zolang de voorraad strekt – voor 5 euro in het hele land verkrijgbaar bij alle vestigingen van V&D, La Place, Bruna, Wereld­ winkels en op www.stopaidsnow.nl

Like de CrowdBag op > www.facebook.com/ STOPAIDSNOW #4 2012

Beroep: prostituee Sinds kort staat het onomwonden op de identiteitskaart van de Boliviaanse Evelia Yucra Asillo: geboortedatum: 16 februari 1975, burgerlijke staat: getrouwd, beroep: trabajadora sexual.

Op haar oude identiteitskaart stond nog eufemistisch ‘thuiswerker’ ingevuld. Maar nu is Evelia als eerste vrouw in Bolivia officieel prostituee. Zij is tevens voorzitter van de Organización Nacional de Activistas por la Emancipación de la Mujer. Deze partner van Hivos strijdt voor gelijke rechten voor sekswerkers in heel Bolivia.

De officiële erkenning van Evelia’s beroep is een belangrijke stap voorwaarts om het imago van sekswerkers te verbeteren en discriminatie van Evelia en al haar vakgenotes tegen te gaan.

7

DAAR

Marktprikkels steunen ontwikkeling van Afrika Het gonst in het Kenyatta conferentiecentrum in Naïrobi. Aan ronde tafels zitten honderden ondernemers en investeerders geanimeerd te praten. Handen worden geschud, visitekaartjes uitgedeeld. Het zindert, nu mensen die online contacten hebben opgebouwd, elkaar voor het eerst in het echt ontmoeten. Veertig startende ondernemers uit heel Afrika zijn uitverkoren om hun plannen te presenteren. Zij komen uit het netwerk dat VC4Africa de afgelopen paar jaar heeft opgebouwd.

Maxwell Donkor presenteert zijn sms-dienst mPawa

Venture Capital for Africa brengt ondernemers en investeerders met elkaar in contact via het online platform www.vc4africa.biz.

Initiatiefnemer Ben White is ervan overtuigd dat het Afrikaanse midden- en kleinbedrijf een belangrijke rol kan spelen bij de economische ontwikkeling van Afrika. “Jonge ondernemers die pakweg 10 tot 250 duizend euro startkapitaal nodig hebben, zijn te groot voor microfinanciering en te klein voor investeringsbanken. In dat gat heb je angel investors nodig: private investeerders die risico’s durven dragen en hun eigen kennis en netwerk inbrengen. VC4Africa speelt daarin een bemiddelende rol.”

Mobiele vacatures Maxwell Donkor uit Ghana is zo’n jonge ondernemer. Hij wil werkloze arbeiders en werkgevers via sms met elkaar in contact brengen en ontwikkelde daarvoor de sms-dienst mPawa. “Afrikaanse starters laten steeds meer zien dat zij verschil

8

kunnen maken met succesvolle technologische vernieuwingen”, zegt Donkor.

Volgens de Ghanees is technologieontwikkeling niet langer voorbehouden aan de westerse wereld, maar zoeken Afrikanen hun eigen weg hierin. Via VC4Africa wil hij investeerders daarvan graag overtuigen.

Innovatief Hivos zoekt voortdurend naar innovatieve manieren om ontwikkelingsdoelen met marktprikkels te combineren. “VC4Africa is zo’n initiatief”, vindt Leo Soldaat van Hivos.

“Deze internetcommunity is vernieuwend omdat ondernemers en investeerders elkaar nu online kunnen vinden en ondersteunen. Dat is gemak­kelijker én goedkoper.”

Investeerder ALTVEST kwam op deze manier in contact met Hivos-partner Yambeeji in Zambia. “Zonder VC4Africa hadden we elkaar niet leren kennen,” denkt Tichaona Seremani van ALTVEST. De investeerder verwierf een meerder-

heidsbelang in Yambeeji, waardoor de organisatie kan uitgroeien tot de grootste rijstproducent van Zambia. “Financiering is de meest in het oog springende bijdrage aan Yambeeji. Maar het gaat ook om een gezond financieel beleid, toegang tot de markt en merkbewustzijn. Wij ondersteunen onze bedrijven heel actief”, legt Seremani uit. Vijfduizend boeren kunnen hun rijst straks afzetten via een uitgebreid distributienetwerk.

Belangrijk proces Ben White: “VC4Africa is een open social community. Veel leden zoeken vooral contacten met andere ondernemers.

Het gaat dus niet alleen om geld. Starters worstelen vaak met dezelfde problemen en kunnen veel van elkaar leren. Wat dat betreft is het proces eromheen belangrijker dan het kapitaal dat het uiteindelijk oplevert.” ■

#4 2012

Vrouwen in Syrië moeten hun rechten claimen

Gouden kans op feministische revolutie

Thuraya Shammye is niet de echte naam van de onderzoekster.

Hivos steunt haar al enkele jaren in stilte, om te voorkomen dat het regime haar het werken onmogelijk maakt. Thuraya is uitgeweken naar Libanon, maar interviewt geregeld vrouwen in haar vaderland. Dat levert bijzondere verhalen op die laten zien hoe vrouwen het maatschappelijke juk van zich af proberen te schudden.

Zonder toestemming “Vrouwen snakken ernaar om onder de strenge wetten uit te komen”, heeft Shammye in veel interviews gehoord. “In sommige gebieden was het onmogelijk voor vrouwen om zonder de toestemming van hun man naar buiten te gaan. Nu trotseren zij de dood door op straat te demonstreren.” De 28-jarige ‘Rasha’ vertelt: “Vrouwen demonstreren, zorgen voor voedsel en verzorging, en voorzien de wereld van nieuws over de opstand. Ik voel nu geen verschil tussen mannen en vrouwen. Integendeel, mannen beginnen het belang van onze bijdrage in te zien. We verdelen de taken onderling en daarbij maakt het niet uit of je een man bent of een vrouw.”

Tweede revolutie Shammye vraagt zich af hoe het verder moet na het vertrek van de Syrische president Assad. Zij is ervan overtuigd dat vrouwen de kans moeten grijpen om hun rol in de samenleving op te eisen en hun nieuw verworven rechten te verankeren. Maar gemakkelijk #4 2012

De Syrische onderzoekster Thuraya Shammye interviewde het afgelopen jaar Syrische vrouwen over hun rol in de revolutie en daarna. “Vrouwen moeten na het vertrek van Assad de kans grijpen om hun rechten op te eisen.”

zal dat niet worden, zegt activiste ‘Hayam’: “Ik ben bang dat vrouwen opnieuw aan de zijlijn komen te staan na de revolutie.

Islamitische groepen zullen er alles aan doen om de rol van vrouwen te verzwakken. Vrouwenparticipatie heeft nog geen sterke wortels in de samenleving en ook wij vrouwen zelf zijn nog niet goed doordrongen van onze rechten.”

“We zullen een tweede revolutie moeten ontketenen om onze rechten op te eisen”, voorziet een mede-activiste. “Er liggen nog jaren van strijd voor ons, maar de huidige fase is cruciaal. Vrouwen moeten hun rechten kennen, om ze te kunnen opeisen na de revolutie.” De veertigjarige Syrische ‘Faten’ noemt vrouwen evenwel “de verrassing van deze revolutie.” Ook zij beseft dat er geen garanties zijn dat vrouwen meer rechten krijgen. “Maar”, zegt ze, “vrouwen die hun huis eenmaal hebben verlaten, zullen weigeren terug te keren naar het beschermde bestaan dat de samenleving hen oplegt.”

Gouden kans Op initiatief van Hivos is Shammye in november anoniem geïnterviewd door Opzij. Daarin zegt zij: “Door de opstand hebben vrouwen gezien dat zij hun stem kunnen laten horen.

Er ligt hier een gouden kans, maar tegelijkertijd is het gevaar levensgroot dat het niet goed zal gaan met de positie van vrouwen in mijn land.”Shammye is samen met Syrische vrouwen in binnen- en buitenland bezig met een manifest voor het vastleggen van vrouwenrechten in wetgeving na het conflict. ■

9

“ Biodiversiteit is van levensbelang” Louise Fresco, hoogleraar Landbouw en voeding, was deze herfst volop in het nieuws.

Haar boek ‘Hamburgers in het Paradijs’ deed veel stof opwaaien. Volgens Fresco lost de ambachtelijke bakker het wereldvoedselprobleem niet op en kost de biologische landbouw zes keer zo veel land als ‘normaal’. We leggen de hoogleraar de volgende stelling voor en laten Hivos-specialist Willy Douma reageren.

Stelling: In het kader van de voedselzekerheid moet de landbouw grootschaliger Ja, zegt Louise Fresco, omdat er steeds minder mensen op het platteland wonen om de steden te voeden. Het huidige landbouwsysteem kan zeker nog een paar miljard mensen extra voeden, maar dan moeten we vol inzetten op wetenschap en techniek.

Dankzij de moderne landbouw zijn meer mensen beter gevoed dan ooit tevoren.

Maar modernisering betekent niet auto­ matisch grootschalig. Grootschaligheid is een middel daar waar de productiviteit niet op een andere manier omhoog kan. Er zijn in de wereld nog steeds 500 miljoen kleine boeren. Die moeten geholpen worden de overstap te maken naar een professioneel ondernemerschap. Maar schaal is geen doel op zich. Het gaat erom de schaal te kiezen die past bij de verbeterde techniek.

Schaal is ook iets anders dan lokaal of regionaal. In de Verenigde Staten wordt alle mais lokaal verbouwd maar wel grootschalig. Het is een romantische aanname dat we Nederland kunnen voeden met regionaal geproduceerd

10

voedsel. Het is ook een misverstand dat biodiversiteit direct samenhangt met voedselzekerheid. Die relatie ligt veel ingewikkelder. Het grootste deel van onze calorieën komt van dertig gewassen en toch is onze voedselzekerheid meer dan voldoende gegarandeerd. Mondialisering is onontkoombaar als we het gevarieerde menu willen houden dat we inmiddels zijn gewend. Bewegingen als slowfood en biologisch zijn belangrijk omdat zij voedsel weer op de agenda hebben gezet. Maar we ontkomen er niet aan om de landbouw meer te intensiveren in plaats van minder.

Nee, zegt Willy Douma. Het beeld dat Louise Fresco schetst is slechts een deel van de werkelijkheid. Zij zaait verwarring door te roepen dat de biologische landbouw veel meer grond vereist dan gangbare gewassen. Een gezaghebbend VN-rapport* concludeert dat de gangbare landbouwmethoden ongeschikt zijn om de mensheid op termijn te voeden. De voedselproductie in 24

Afrikaanse landen blijkt door duurzame productiemethoden meer dan te verdubbelen. Juist in de duurzame (biologische) landbouw worden grote stappen voorwaarts gezet. Ook deze bedrijven worden steeds intensiever, maar zij houden expliciet rekening met biodiversiteit en bodemvruchtbaarheid, bijvoorbeeld door minder bestrijdingsmiddelen te gebruiken.

Dat levert ook minder gezondheids­­ problemen en milieuvervuiling op. Dat biodiversiteit niet met voedselzekerheid samenhangt, getuigt eveneens van een beperkt blikveld. De instandhouding van een grote soortenrijkdom is hoe dan ook van levensbelang voor een gezonde landbouw, nu maar ook in de toekomst. De gevolgen van minder biodiversiteit op lange termijn kunnen we niet overzien. Maar met de huidige klimaatverandering is wel al duidelijk dat mensen die verschillende variëteiten rijst verbouwen beter af zijn. Ga kijken bij Centre for Sustainable Agriculture in India.

Daar hebben duizenden boeren meer rijst dan eerst en met veel minder kosten.

Goed voor hen en voor de wereld. ■ * Organic agriculture and food security in Africa > http://unctad.org/ en/Docs/ditcted200715_en.pdf #4 2012

Manuela Monteiro en Rutger Wolfson over de band tussen Hivos en IFFR

Springplank voor talentvolle filmmakers Zeer trots, dat zijn Rutger Wolfson, directeur van het International Film Festival Rotterdam (IFFR), en Manuela Monteiro, directeur van Hivos, op de innige samenwerking tussen beide organisaties: Hivos is nu zelfs hoofdsponsor. “Onafhankelijke filmmakers verdienen onze blijvende steun.”

“IFFR steekt zijn nek uit voor bijzondere filmmakers, en is zeer blij dat Hivos – al erg lang een solide en betrouwbare festivalpartner – onze nieuwe hoofdsponsor is. Hivos focust zich heel sterk op de inhoud, net als wij”, verklaart IFFR-directeur Rutger Wolfson enthousiast. “Ons festival heeft bijvoorbeeld echt een sleutelrol gespeeld bij het op de kaart zetten van de Aziatische cinema.

China en Zuid-Korea kennen inmiddels een bloeiende filmcultuur.

In andere landen, zoals Maleisië en de Filippijnen, staat de filmindustrie nog een beetje in de kinderschoenen. Sociaalmaatschappelijke onderwerpen liggen er gevoelig. Wij bieden filmmakers in dit soort landen steun om toch onafhankelijke films met een eigen signatuur te maken.”

In alle vrijheid “Er is genoeg talent in ontwikkelingslanden”, meent Manuela Monteiro, directeur van Hivos, “maar filmmakers kunnen zich door omstandigheden vaak niet in alle vrijheid manifesteren en ontplooien. Ze hebben te weinig geld, of kampen soms met onderdrukking en censuur.” Via het Hubert Bals Fonds – waaraan Hivos al vele jaren bijdraagt – krijgen vernieuwende en getalenteerde jonge filmmakers uit ontwikkelingslanden hulp bij het realiseren van een filmproject. Jaarlijks beleven zo’n twintig tot dertig Hubert Bals Fonds-films hun première op IFFR. Deze vertoningen zijn een belangrijke springplank naar de aankoop en distributie van de films in en buiten Nederland.

Hivos Tiger Awards Nóg een onontbeerlijke steun in de rug voor veelbelovende filmmakers is de Hivos Tiger Awards Competitie van IFFR: uit vijftien eerste of tweede speelfilms van jong talent kiest een #4 2012

onafhankelijke internationale jury drie gelijkwaardige winnaars.

Zij ontvangen ieder een aanmoedigingsprijs van € 15.000.

“Minstens zo belangrijk is de internationale belangstelling die een Tiger Award-nominatie met zich meebrengt”, stelt Wolfson.

De competitie opent – letterlijk – deuren voor de makers. “Vaak volgen na een nominatie een heleboel uitnodigingen voor andere festivals en competities. Soms gaat een film nog naar 40 festivals wereldwijd!”

Monteiro: “Dáár gaat het Hivos en IFFR om. Filmmakers uit ‘moeilijke’ landen kunnen zich in Rotterdam laten zien aan een groter publiek én ze krijgen toegang tot waardevolle netwerken om zich verder te ontwikkelen.” Dat vijftien van deze talentvolle filmmakers bovendien kans maken op een Hivos Tiger Award vindt Monteiro ‘helemaal mooi’. Met deze internationale erkenning wordt immers ook hun positie in eigen land en regio versterkt. “Door onze samenwerking met IFFR te verstevigen, laten we zien dat onafhankelijke filmmakers onze blijvende steun verdienen. Met name in landen waar vrijuit spreken riskant is.” ■

Hivos Tiger Awards Hivos en IFFR geven een aantal vrijkaarten weg voor een Hivos Tiger Awards Competitiefilm naar keuze, hou onze website in de gaten > www.hivos.nl Bekijk alle festivalinformatie op > www.iffr.nl

11

Every rose has it's thorn

Hivos start de campagne Power of the Fair Trade Flower

Jaarlijks worden miljarden bloemen vanuit Oost-Afrika naar ons land verscheept. Bloemen die door vrouwen worden gekweekt en geplukt. Veelal onder erbarmelijke omstandigheden. Met de campagne Power of the Fair Trade Flower wil Hivos de situatie van werkneemsters in de Afrikaanse bloemenindustrie verbeteren.

De romanticus die in Nederland een mooi bosje rozen uitzoekt, verlaat de winkel vrijwel zeker met rozen die worden geïmporteerd uit landen als Kenia, Tanzania, Ethiopië en Uganda. Niks mis mee, of toch? Uit onderzoek van Hivos blijkt dat slechts 0,3 procent van deze rozen fair trade gecertificeerd is. Volgens het Milieu Programma Sierteelt (MPS) wordt op dit moment nog maar 8% van alle bloemen duurzaam gekweekt. De arbeidsomstandigheden bij veel Oost-Afrikaanse rozenkwekerijen zijn erbarmelijk. Twee op de drie werknemers zijn ongeschoolde vrouwen. Hun onderhandelings­positie is slecht – voor iedere medewerker tien anderen – en van het loon dat ze verdienen kunnen ze meestal niet rond­komen.

Goede kinderopvang ontbreekt of is simpelweg onbetaalbaar. Het komt regelmatig voor dat mannelijke managers misbruik maken van hun positie. Ze vragen seksuele gunsten in ruil voor vrije dagen of contractverlenging. Bovendien worden de

12

vrouwen blootgesteld aan gezondheids­ risico’s omdat ze onvoldoende beschermd worden tegen agressieve chemicaliën.

Misstanden Een van de Keniaanse werkneemsters in de rozenindustrie is Esther Njambura Ndung’u. Zij kreeg twee miskramen en haar huid is aangetast door alle pesticiden waarmee ze tijdens haar werk in aanraking kwam. Haar portret maakt deel uit van de fototentoonstelling die deel uit maakt van de campagne Power of the Fair Trade Flower [zie kader]. Hivos vestigt hiermee aandacht op de misstanden in de Afrikaanse bloemenindustrie. Ook wil Hivos de vraag van de Nederlandse consument naar eerlijke bloemen stimuleren. Op dit moment zijn keurmerken de beste garantie voor de consument. In de bloemensector bieden o.a. Max Havelaar, FFP en MPS-SQ garantie op eerlijke arbeidsrechten. Deze keurmerken zijn echter slechts beperkt terug te vinden in de winkel. ■

Power of the Fair Trade Flower Met een indringende fototentoonstelling op het Amsterdamse Museumplein startte op 31 oktober de campagne Power of the Fair Trade Flower.

Hiermee wil Hivos de Nederlandse consument ervan bewust maken dat veel bloemen in de winkels niet eerlijk geproduceerd zijn. Ook roept zij het Nederlandse publiek, winkeliers en handelaren op om de vraag naar en het aanbod van eerlijke bloemen te vergroten. Zes topfotografen – Carli Hermès, Cornelie Tollens, Koen Hauser, Ingrid Baars, Aatjan Renders en Corbino – vertellen met hun beelden over discriminatie, ongezonde werkplaatsen en seksueel geweld tegen vrouwen in de Oost-Afrikaanse rozensector.

De expositie is op meerdere plaatsen in Nederland te zien. Volg de foto­ tentoonstelling en de campagne op > www.powerofthefairtradeflower.nl

“Maak het verschil” “Het is niet te verteren dat in Nederland ‘besmette’ rozen te koop zijn.

Als consument heb je een alternatief.

Koop bewust ‘eerlijke’ rozen van goede kwekerijen! Vraag er naar bij uw bloemist of supermarkt. Hiermee maak je het grote verschil voor de werkneemsters in de Afrikaanse bloemen­industrie.”

Fotograaf Corbino, die Keniaanse rozenkwekerijen bezocht

Women@Work Sinds vorig jaar werkt Hivos aan meer rechten, zeggenschap en eerlijker loon voor vrouwen in de Afrikaanse bloemenindustrie. In het kader van de vierjarige campagne Women@Work ondersteunt zij zuidelijke partners (vrouwen-, mensenrechten- en vakbondsorganisaties) en gaat ze in gesprek met de overheid en het bedrijfsleven.

#4 2012