Γιάννης Νοµικούδης
ΛΕΞΙΓΝΩΣΙΑ 4 ΦΥΣΙΚΗ – ΧΗΜΕΙΑ
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ – ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΕ ΟΡΟΥΣ & ΕΝΝΟΙΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΑΝΤΑΜΕ ΣΤΗΝ
ΦΥΣΙΚΗ & ΧΗΜΕΙΑ ΑΠΟ Α΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ε ΩΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΓΑΙΑΝΘΡΑΚΕΣ Άνθρακας είναι το κάρβουνο, το οποίο συνήθως δημιουργείται από ξύλο των δένδρων που δεν έχει καεί ολοκληρωτικά και χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας. Υπάρχουν όμως και άνθρακες οι οποίοι είναι ορυκτά, βρίσκονται δηλαδή μέσα στη γη, από όπου εξορύσσονται. Λέγονται γαιάνθρακες επειδή είναι άνθρακες που βρίσκονται μέσα στη γη. Η λέξη είναι μετάφραση της αγγλικής earth - coal.
ΓΑΛΑΚΤΙΚΟ ΟΞΥ Γαλακτικός στην κυριολεξία είναι αυτός που δημιουργείται από το γάλα. Στην Φυσική και στη Χημεία, γαλακτικό οξύ λέγεται η οργανική ένωση που δημιουργείται στο αίμα και στους μύες πολλών ζώων, ανάμεσα στα οποία και στον άνθρωπο. Το γαλακτικό οξύ παρουσιάζεται μετά από κάματο, από σωματική άσκηση και δημιουργεί το αίσθημα της κούρασης μετά από αυτήν.
ΓΑΛΒΑΝΙΣΜΟΣ Το ρήμα γαλβανίζω είναι μεταφορά της γαλλικής λέξης galvaniser από το όνομα του Ιταλού γιατρού και φυσιοδίφη Luigi Galvani, o οποίος ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τις ιδιότητες του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος. Οι λέξεις γαλβανισμός, γαλβανικός, γαλβανόμετρα και άλλες παρεμφερείς, προήλθαν από την λέξη αυτή. Παλιότερα το συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα ονομαζόταν γαλβανικό ρεύμα. Γι’ αυτό ο όρος γαλβανισμός σημαίνει τη χρησιμοποίηση του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος για θεραπευτικούς σκοπούς. Επειδή ο σίδηρος σκουριάζει εύκολα στον ατμοσφαιρικό αέρα, τον γαλβανίζουν, δηλαδή τον βαπτίζουν μέσα σε λιωμένο ψευδάργυρο. Έτσι, δημιουργείται ένα λεπτό στρώμα ψευδαργύρου πάνω στο σίδηρο και τον προστατεύει Έτσι, από το σκούριασμα. Αυτή η εργασία λέγεται γαλβανισμός ή επιψευδαργύρωση.
ΓΕΙΩΣΗ Η λέξη γειώνω σημαίνει κάνω κάτι ένα με τη γη, το ενώνω με το έδαφος. Γι’ αυτό γείωση είναι η ένωση, η σύνδεση με το έδαφος. Στη Φυσική, όταν λέμε γείωση εννοούμε την σύνδεση κατευθείαν με τη γη. Οι ηλεκτρικές συσκευές που υπάρχουν στα σπίτια πρέπει να είναι γειωμένες, για να αποφεύγονται τα βραχυκυκλώματα και οι καταστροφές που μπορούν αυτά να επιφέρουν.
21
ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ Η λέξη γεννήτρια προέρχεται από το γεννητής, που είναι αυτός ο οποίος γεννάει, δημιουργεί κάτι. Στη Φυσική, γεννήτρια λέγεται η μηχανή που μετατρέπει οποιαδήποτε μορφή ενέργειας σε ηλεκτρική. Οι γεννήτριες χωρίζονται σε γεννήτριες εναλλασσόμενου και σε γεννήτριες συνεχούς ρεύματος. Για να λειτουργήσει μια γεννήτρια πρέπει να απορροφήσει και να χρησιμοποιήσει ισχύ. Αυτή λέγεται δαπανώμενη ισχύς, ενώ αυτή που παράγει λέγεται ωφέλιμη ισχύς. Η απόδοση μιας γεννήτριας είναι ίση με το πηλίκο της ωφέλιμης ισχύος δια τη δαπανώμενη ισχύ.
ΓΕΩΛΟΓΙΑ Η λέξη γεωλογία δείχνει ότι πρόκειται για κάτι που αναφέρεται, που μιλάει σχετικά με τη Γη. Γεωλογία είναι η επιστήμη που μελετά τη δημιουργία, τη σύσταση, τη διαμόρφωση και την ιστορική εξέλιξη της Γης. Εξετάζει τα φυσικά, χημικά και βιολογικά φαινόμενα, που αφορούν κυρίως το στερεό φλοιό της Γης. Επίσης, μελετά όλα τα ορυκτά, πετρώματα, κοιτάσματα και ύδατα και τους οργανισμούς του μακρινού παρελθόντος.
ΓΕΩΜΟΡΦΙΣΜΟΣ Η λέξη δείχνει κάτι σχετικό με τη μορφή της γης. Γεωμορφισμός λέγεται η θεωρία σύμφωνα με την οποία οι συνθήκες που επικρατούν πάνω στους άλλους πλανήτες, είναι όμοιες με αυτές που υπάρχουν πάνω στη Γη. Γενικότερα είναι κάθε θεωρία η οποία χρησιμοποιεί τα δεδομένα που υπάρχουν πάνω στη Γη, για να εξηγήσει οτιδήποτε συμβαίνει στο Σύμπαν.
ΓΕΩΠΟΝΙΑ Η αρχική έννοια της λέξης πόνος είναι ασχολία, ενασχόληση, επεξεργασία και αργότερα πήρε την σημασία του μόχθου και του κόπου. Γεωπονία είναι η επιστήμη που μελετά τις συνθήκες, τα μέσα και τους τρόπους καλλιέργειας της γης. Έχει σαν σκοπό την αφθονότερη και πιο ποιοτική παραγωγή γεωργικών προϊόντων. Ασχολείται με τη γεωργία, τη δεντροκομία, την κτηνοτροφία, την ανθοκομία και όλους τους κλάδους της γεωργίας.
22
ΓΕΩΤΡΟΠΙΣΜΟΣ Το ρήμα τρέπω σημαίνει κάνω κάτι να στραφεί, να γυρίσει, να κατευθυνθεί προς κάποιο σημείο ή προς μια κατεύθυνση. Επομένως, τροπή είναι η στροφή, η αναγκαστική κατεύθυνση. Με αυτή την σημασία γεωτροπισμός είναι η κατεύθυνση κάποιου αντικειμένου προς τη Γη. Το σπουδαιότερο ρόλο στην διαμόρφωση της κατεύθυνσης που ακολουθεί ένα φυτό κατά την ανάπτυξή του παίζει η βαρύτητα. Ονομάζεται θετικός γεωτροπισμός η τάση της ρίζας του φυτού να κατευθύνεται κάθετα προς τα κάτω και αρνητικός γεωτροπισμός η τάση του βλαστού να κατευθύνεται κάθετα προς τα πάνω.
ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΚΑΙ ΓΩΝΙΑΚΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ Ταχύτητα λέγεται ο ρυθμός με τον οποίο εκτελείται μια κίνηση ή μια ενέργεια, η μεταβολή ενός φυσικού μεγέθους στη μονάδα του χρόνου. Ταχύτητα είναι το φυσικό μέγεθος που εκφράζει το διάστημα που διανύει ένα κινητό στη μονάδα του χρόνου Στην κυκλική κίνηση διακρίνουμε δύο είδη ταχυτήτων: την γραμμική και την γωνιακή.
ΓΡΑΦΙΤΗΣ Το όνομα του γραφίτη προέρχεται από την ιδιότητά του να γράφει, συγκεκριμένα να αφήνει πάνω στο χαρτί μια καφέ - μαύρη γραμμή. Ο γραφίτης είναι ένα είδος ορυκτού άνθρακα, ο οποίος προέρχεται από μεταμόρφωση οργανικών ουσιών. Τον βρίσκουμε συνήθως σε μεταμορφωσιγενή πετρώματα. Το χρώμα του είναι μαύρο και η λάμψη του μεταλλική, αν και δεν είναι μέταλλο. Είναι μαλακός και τρίβεται εύκολα. Είναι καλός αγωγός της θερμότητας και του ηλεκτρισμού, δεν λιώνει και είναι αδιάλυτος.
ΓΥΑΛΙ Ο τύπος της λέξης στα αρχαία ήταν ύαλος. Το γυαλί είναι ένα υγρό το οποίο έχει στερεοποιηθεί. Είναι εύθραυστο και διαφανές, κακός αγωγός του ηλεκτρισμού και της θερμότητας και λιώνει δύσκολα.
23
ΔΑΛΤΩΝΙΣΜΟΣ Ο όρος οφείλεται στο φυσιοδίφη Τζον Ντάλτον, που πρώτος περιέγραψε την πάθηση. Δαλτωνισμός λέγεται μια ανωμαλία της όρασης κατά την οποία ο άνθρωπος δε διακρίνει μεταξύ τους τα διάφορα χρώματα. Λέγεται επίσης αχρωματοψία και σε μικρό βαθμό δυσχρωματοψία. Συνηθισμένη περίπτωση δαλτονισμού είναι η σύγχυση των κόκκινου με το πράσινο χρώμα και για το λόγο αυτό απαγορεύεται κάποιος ασθενής να γίνει ναυτικός ή οδηγός αυτοκινήτου.
ΔΙΑΘΛΑΣΗ Η λέξη θλάση προέρχεται από το ρήμα θλάω–ώ, που σημαίνει σπάω και εκφράζει το σπάσιμο, τη θραύση ενός αντικειμένου. Η διάθλαση φανερώνει το ολοκληρωτικό σπάσιμο, την πλήρη θραύση. Στη Φυσική, διάθλαση ονομάζεται η αλλαγή της διεύθυνσης μιας ακτινοβολίας, κατά το πέρασμά της από ένα μέσο σε ένα άλλο. Διάθλαση του φωτός λέγεται η μεταβολή της διεύθυνσης των φωτεινών ακτινών στο πέρασμά τους από ένα διαφανές μέσο σε ένα άλλο. Όταν μια δέσμη φωτός πέσει πάνω σε επιφάνεια που χωρίζει δύο διαφανή μέσα, τότε ένα μικρό μέρος της δέσμης ανακλάται. Το περισσότερο όμως μέρος διαθλάται, δηλαδή προχωράει στο δεύτερο μέσο, αλλάζοντας ταυτόχρονα διεύθυνση λόγω της διαφορετικής ταχύτητάς του.
ΔΙΑΛΥΜΑ Διαλύω σημαίνει διαχωρίζω ένα σώμα σε πιο μικρά και πιο απλά μέρη, το διασκορπώ, το αναλύω. Η αρχική έννοια της λέξης διάλυμα ήταν ερμηνεία, εξήγηση. Στη Χημεία, όταν διαλύουμε ένα στερεό και το φέρνουμε σε υγρή μορφή, τότε μιλούμε για το διάλυμά του. Το σώμα που σκορπίζεται λέγεται διαλυόμενο σώμα, ενώ το άλλο, που προκαλεί τη διάλυση, διαλύτης. Ανάλογα με την ποσότητα της διαλυμένης ουσίας μέσα στο διαλύτη τα διαλύματα χαρακτηρίζονται ως : κορεσμένα, όταν το διάλυμα περιέχει τη μέγιστη δυνατή ποσότητα της διαλυμένης ουσίας. ακόρεστα, αν το διάλυμα περιέχει ποσότητα της διαλυμένης ουσίας μικρότερη από εκείνη που μπορεί να διαλυθεί και υπέρκορα, όταν το διάλυμα περιέχει ποσότητα της διαλυμένης ουσίας μεγαλύτερη από εκείνη που μπορεί κανονικά να διαλυθεί.
24
ΔΙΑΛΥΤΟΤΗΤΑ Η λέξη διαλυτότητα δείχνει την ιδιότητα αλλά και τη δυνατότητα κάποιου σώματος να διαλύεται. Συγκεκριμένα, διαλυτότητα λέγεται η ποσότητα μιας ουσίας σε γραμμάρια, η οποία διαλύεται σε διαλυτικό μέσο, ώστε να προκύψει κεκορεσμένο διάλυμα. Η αύξηση της θερμοκρασίας αυξάνει τη διαλυτότητα μιας στερεάς ουσίας σε υγρό, ενώ η πίεση δεν παίζει ρόλο. Η διαλυτότητα των αερίων σε υγρά αυξάνει με την αύξηση της πίεσης και ελαττώνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας.
ΔΙΑΜΑΓΝΗΤΙΣΜΟΣ Διαμαγνητικό λέγεται ένα σώμα όταν απωθείται από ένα μαγνήτη. Διαμαγνητισμός λέγεται η ιδιότητα των σωμάτων να απωθούνται από έναν εξωτερικό μαγνήτη. Ερευνά τον τρόπο που αντιδρούν τα σώματα, όταν βρεθούν κάτω από την επίδραση εξωτερικού μαγνητικού πεδίου. Το διαμαγνητικό υλικό, όταν βρεθεί κοντά σε ένα βόρειο ή ένα νότιο μαγνητικό πόλο, δημιουργεί με επαγωγικό τρόπο βόρειο ή νότιο μαγνητικό πόλο αντίστοιχα. Για το λόγο αυτό τα διαμαγνητικά υλικά απωθούνται από τα μαγνητικά πεδία.
ΔΙΑΜΗΚΗ ΚΥΜΑΤΑ Διαμήκης είναι αυτός που διασχίζει ένα σώμα κατά μήκος, που εκτείνεται σε όλο το μήκος του. Ήχος παράγεται, όταν ένα υλικό σώμα κάνει μια παλμική κίνηση και η κίνηση αυτή μεταδίδεται σαν ηχητικό κύμα. Αν τα μόρια του υλικού σώματος όπου διαδίδεται η ηχητική ενέργεια πάλλονται πάνω στη διεύθυνση μετάδοσης του κύματος, τότε το ηχητικό κύμα λέγεται διαμήκες. Με τέτοια κύματα διαδίδεται ο ήχος στον αέρα ή στα αέρια.
ΔΙΑΝΟΜΕΑΣ Το ρήμα διανέμω σημαίνει μοιράζω κάτι σε πολλούς και διανομή είναι η κατανομή, η μοιρασιά. Επομένως, διανομέας είναι το όργανο ή το σύνολο των οργάνων που εκτελούν τη διανομή. Στα αυτοκίνητα, διανομέας λέγεται το όργανο που ρυθμίζει το χρόνο ανοίγματος και κλεισίματος των βαλβίδων, για να εισάγεται καύσιμο και να βγαίνει καυσαέριο. Ο διανομέας ανάφλεξης είναι ένα όργανο που μεταδίδει ρεύμα στους αναφλεκτήρες, για την ανάφλεξη του καυσίμου.
25
Στον ηλεκτρισμό διανομέας λέγεται το όργανο που ρυθμίζει την κατεύθυνση του ηλεκτρικού ρεύματος στα τμήματα του κυκλώματος. Επίσης, μπορεί να συνδέει ή να αποσυνδέει αντιστάσεις στο ίδιο κύκλωμα. Χρησιμοποιείται στα ηλεκτρικά οχήματα για να ρυθμίζεται η λειτουργία τους
ΔΙΑΝΥΣΜΑ Το ρήμα διανύω σημαίνει κάνω μια πορεία, ένα ταξίδι, το οποίο φέρνω σε πέρας, το εκτελώ. Διάνυσμα είναι η γραμμή η οποία δείχνει την πορεία που έχει διανύσει κάποιος ή ένα αντικείμενο. Στα Μαθηματικά και στη Φυσική, διάνυσμα ονομάζεται το ευθύγραμμο τμήμα που διαγράφεται από την πορεία ενός σώματος που κινείται. Με άλλα λόγια το διάνυσμα δείχνει σε ένα σχεδιάγραμμα την κατεύθυνση ενός σώματος ή την δύναμη, η οποία εξασκείται πάνω σε αυτό. Σε κάθε διάνυσμα φαίνεται το μέτρο από το μήκος του, η διεύθυνση από την ευθεία στην οποία βρίσκεται και η φορά από το σημείο στο οποίο βρίσκεται το βέλος. π.χ. Η δύναμη που ασκείται σε ένα σώμα περιγράφεται με το παρακάτω διάνυσμα : F Δύο διανύσματα λέγονται ίσα όταν έχουν την ίδια διεύθυνση, την ίδια φορά και το ίδιο μέτρο. ΑΒ=ΓΔ Αντίθετα διανύσματα, λέγονται αυτά που έχουν την ίδια διεύθυνση, το ίδιο μέτρο αλλά αντίθετη φορά. Δύο διανύσματα ΑΒ και ΓΔ λέγονται ομόρροπα όταν έχουν δηλαδή την ίδια διεύθυνση και την ίδια φορά Όταν έχουν την ίδια διεύθυνση αλλά αντίθετη φορά λέγονται αντίρροπα.
ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ Διαπερατός είναι αυτός τον οποίο μπορούμε να διαπεράσουμε, να διασχίσουμε. Επομένως, η διαπερατότητα δείχνει τη δυνατότητα ενός σώματος να διαπερασθεί. Η μαγνητική διαπερατότητα δείχνει τη δυνατότητα της μαγνητικής δύναμης να εισχωρήσει σε ένα σώμα. Τα υλικά που έχουν μαγνητική διαπερατότητα μικρότερη της μονάδας λέγονται διαμαγνητικά. Τα υλικά που έχουν μαγνητική διαπερατότητα λίγο μεγαλύτερη της μονάδας και σχετικά σταθερή ονομάζονται παραμαγνητικά (μαγγάνιο, λευκόχρυσος, αλουμίνιο, οξυγόνο). Τέλος, τα υλικά που έχουν μαγνητική διαπερατότητα πολύ μεγαλύτερη της μονάδας ονομάζονται σιδηρομαγνητικά.
26
ΔΙΑΠΙΔΥΣΗ Το ρήμα διαπιδάω–ώ σημαίνει αφήνω υγρό να διαπεράσει και να βγει από κάποιους πόρους, ενώ το ρήμα διαπιδύω σημαίνει φιλτράρομαι, ρέω μέσα από τους πόρους κάποιου σώματος. Διαπίδυση αρχικά σήμαινε αφίδρωση, ροή υγρών από τους πόρους του σώματος ενός ζωντανού οργανισμού. Αργότερα πήρε και την έννοια της αμοιβαίας διείσδυσης υγρών ή αερίων ανάμεσα σε δύο σώματα μέσα από τους πόρους ενός διαφράγματος που τα χωρίζει. Στη Φυσική, διαπίδυση λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο όταν βρεθούν σε επαφή ρευστά σώματα, διεισδύουν μόρια του ενός μέσα στη μάζα του άλλου και δημιουργείται ανάμειξη. Η διαπίδυση εξαρτάται από το μοριακό βάρος των σωμάτων και από την πυκνότητά τους.
ΔΙΑΠΝΟΗ Διαπνέω στην κυριολεξία σημαίνει πνέω, φυσώ μέσω κάποιου πράγματος, αναπνέω και εξατμίζομαι. Η διαπνοή έχει την έννοια της αναπνοής όταν μιλάμε για το ανθρώπινο σώμα και τη σημασία της εξάτμισης όταν πρόκειται για φυτά.. Διαπνοή λέγεται η αναπνοή του σώματος που γίνεται ανεπαίσθητα από τους πόρους του δέρματος. Λέγεται και άδηλη αναπνοή. Με την διαπνοή, από τους πόρους του δέρματος εισέρχεται οξυγόνο και βγαίνει ακάθαρτος με διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να καθαρίζει το αίμα και να προσλαμβάνει το οξυγόνο που του χρειάζεται. Διαπνοή λέγεται και η εξάτμιση του νερού από το σώμα των φυτών. Το νερό που ρίχνουμε στα φυτά φτάνει στις ρίζες και από κει στα φύλλα. Από τα φύλλα βγαίνουν στον αέρα οι ατμοί. Η διαπνοή είναι πιο έντονη σε συνθήκες μεγάλης ζέστης και ξηρασίας. Τα φυτά με μεγάλα και πλατιά φύλλα εξατμίζουν μεγάλες ποσότητες νερού.
ΔΙΑΣΠΑΣΗ Διασπώ σημαίνει διαχωρίζω κάτι με ορμή, το ξεσχίζω, το καταστρέφω. Επομένως, διάσπαση είναι ο βίαιος διαχωρισμός, η σφοδρή αποσύνθεση, η παράλυση της συνοχής. Στη Φυσική, μιλάμε για διάσπαση του ατόμου, για να περιγράψουμε τη μετατροπή του ατομικού πυρήνα σε άλλον ο οποίος έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Κατά το φαινόμενο αυτό σημειώνεται τεράστια απορρόφηση ή εκπομπή θερμότητας. Στη Χημεία, όταν μια χημική ένωση αναλύεται σε απλούστερες ή στα στοιχεία που την αποτελούν, τότε έχουμε μια χημική αντίδραση η οποία ονομάζεται διάσπαση της ένωσης. 27
ΔΙΑΣΤΟΛΗ Το ρήμα διαστέλλω σημαίνει διευρύνω τις διαστάσεις ενός σώματος. Επομένως, διαστολή είναι η ενέργεια αλλά και το αποτέλεσμα αυτής της πράξης. Στη Φυσική, διαστολή λέγεται η αύξηση του όγκου ενός σώματος όταν αυτό θερμαίνεται.
ΔΙΑΦΟΡΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ Δυναμικό είναι το έργο που παράγεται από κάποια δύναμη. Όταν μιλάμε για ηλεκτρικό ρεύμα δυναμικό λέγεται η ποσότητα των ηλεκτρικών φορτίων. Αν σε κάποιον αγωγό σε ένα σημείο υπάρχει μεγαλύτερη ποσότητα ηλεκτρικού ρεύματος από ότι σε ένα άλλο, τότε λέμε ότι ανάμεσα σε αυτά τα δύο σημεία υπάρχει διαφορά δυναμικού. Διαφορά δυναμικού λοιπόν μεταξύ δύο σημείων Α & Β ενός ηλεκτρικού πεδίου, ονομάζεται η διαφορά των δυναμικών των δύο σημείων. Η μονάδα δυναμικού είναι το Vοlt (βολτ).
ΔΙΑΦΥΓΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑ Διαφεύγω σημαίνει ξεφεύγω, απαλλάσσομαι από κάτι που με κρατάει, γλυτώνω, αποφεύγω. Επομένως, διαφυγή είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορεί κάποιος να ξεφύγει από κάτι, η απόδραση, η διάσωση, η απαλλαγή. Είναι γνωστό ότι τα σώματα που βρίσκονται πάνω στη Γη, συγκρατούνται από αυτήν με τη δύναμη της βαρύτητας. Για να μπορέσει ένα σώμα να απαλλαχτεί από τη βαρύτητα και να φύγει μακριά απ’ τη γη, πρέπει να αναπτύξει τεράστια ταχύτητα που θα του επιτρέψει να απαλλαχτεί από την βαρύτητα. Ταχύτητα διαφυγής ή κρίσιμη ταχύτητα είναι η ελάχιστη ταχύτητα που πρέπει να αποκτήσει ένα σώμα ώστε να ξεφύγει από την έλξη της Γης ή κάποιου άλλου ουράνιου σώματος
ΔΙΑΧΥΣΗ Το ρήμα χέω σημαίνει χύνω και διαχέω χύνω παντού γύρω μου, διασκορπίζω. Διάχυση λοιπόν είναι η έκχυση, η διασκόρπιση κάποιου πράγματος προς όλες τις διευθύνσεις. Στη Φυσική, και όταν πρόκειται για υγρά, διάχυση λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ρευστά που βρίσκονται σε επαφή εισδύουν βαθμιαία το ένα μέσα στο άλλο μέχρι να αναμειχτούν πλήρως και να αποτελέσουν ένα ομοιογενές μείγμα. Στην Οπτική και όταν μιλάμε για ακτινοβολίες, διάχυση λέγεται ο διασκορπισμός σε διάφορες διευθύνσεις των φωτεινών ακτίνων. Όταν μιλάμε για ήχους, διάχυση ήχου λέγεται η ανώμαλη ανάκλαση του ηχητικού κύματος που γίνεται προς διάφορες διευθύνσεις. 28
ΔΙΕΓΕΡΣΗ Εγείρω σημαίνει σηκώνω κάτι που είναι πεσμένο ή σταθερό και διεγείρω σημαίνει ξυπνώ, τονώνω, ζωηρεύω. Διέγερση λοιπόν είναι η πράξη και το αποτέλεσμα του διεγείρω, η τόνωση, το ξεσήκωμα, η έξαψη, ο ερεθισμός. Διέγερση ονομάζεται η μετάβαση από μια κατάσταση ηρεμίας σε μια κατάσταση κινητικότητας.
ΔΙΗΛΕΚΤΡΙΚΑ Η λέξη διηλεκτρικός χαρακτηρίζει το υλικό που αντιστέκεται στο ηλεκτρικό ρεύμα. Στη Φυσική, διηλεκτρικά λέγονται τα μονωτικά υλικά που παρεμβάλλονται συνήθως ανάμεσα στους οπλισμούς ενός πυκνωτή με σκοπό την αύξηση της χωρητικότητάς του. Τα διηλεκτρικά δεν επιτρέπουν τη διέλευση των ηλεκτρικών φορτίων, δεν επηρεάζουν όμως το ηλεκτρικό πεδίο στο οποίο βρίσκονται
ΔΙΚΟΤΥΛΗΔΟΝΑ Αν αφαιρέσουμε το φλοιό των σπερμάτων κάποιων φυτών, θα χωριστούν σε δύο πλακίδια, που λέγονται κοτυληδόνες. Τα συγκεκριμένα λοιπόν φυτά επειδή έχουν δύο κοτυληδόνες, λέγονται δικοτυλήδονα., ενώ σε αυτά που οι καρποί αποτελούνται από μία κοτυληδόνα λέγονται μονοκοτυλήδονα Στη φυτολογία τα δικοτυλήδονα είναι μια κλάση φυτών που ανήκει στην οικογένεια των αγγειόσπερμων. Υπολογίζεται ότι υπάρχουν 156.000 δικοτυλήδονα φυτά
ΔΙΟΔΟΣ Η λέξη δίοδος παράγεται από τις λέξεις δια και οδός και δείχνει τη διάβαση, το πέρασμα μέσα από κάτι, τη διαδρομή, το μέρος απ' όπου μπορεί κανείς να διαβεί. Στη Φυσική, όταν αναφερόμαστε σε λυχνίες διακρίνουμε σε αυτές κάποια καλώδια τα οποία ονομάζονται οδοί, επειδή μέσα από αυτά, με τη βοήθειά τους, διοχετεύεται το ηλεκτρικό ρεύμα. Μια λυχνία που έχει δύο καλώδια, μια άνοδο και μια κάθοδο δηλαδή, λέγεται δίοδος. Σε αυτήν υπάρχει ένα νήμα που θερμαίνεται και λέγεται κάθοδος και ένας κύλινδρος μεταλλικός που περιβάλλει την κάθοδο και λέγεται άνοδος.
29
ΔΙΟΞΕΙΔΙΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΑΚΑ Όπως φαίνεται από την ονομασία, το διοξείδιο του άνθρακα είναι μια χημική ένωση που αποτελείται από 2 άτομα οξυγόνου και 1 άτομο άνθρακα. Πραγματικά είναι προϊόν της τέλειας καύσης του άνθρακα: C + Ο2 CΟ2 Διαλύεται εύκολα στο Η2Ο και χρησιμοποιείται στη βιομηχανία ποτών ή αναψυκτικών.
ΔΙΟΠΤΡΟ Το αρχαίο ρήμα οράω–ώ, σημαίνει βλέπω και στον παρακείμενό του σχηματίζει τον τύπο όπωπα. Από εκεί σχηματίζεται το ουσιαστικό όπτρον, που δείχνει το μέσο με το οποίο μπορεί να δει κανείς. Δί -οπτρο σχηματίζουν δύο διαφανείς επιφάνειες στις οποίες η διάθλαση του φωτός γίνεται σε διαφορετικό βαθμό και χωρίζονται μεταξύ τους από μια τρίτη επιφάνεια. Ανάλογα με το είδος της επιφάνειας, το δίοπτρο μπορεί να είναι επίπεδο ή σφαιρικό.
ΔΙΥΛΙΣΗ Το ρήμα υλίζω, προέρχεται από τη λέξη ύλη, που δείχνει το υλικό, τα επιμέρους στοιχεία, από τα οποία αποτελείται κάτι. Επομένως, διυλίζω σημαίνει διαχωρίζω και φιλτράρω και διύλιση είναι το στράγγισμα, το φιλτράρισμα, η διήθηση, το τέλειο καθάρισμα. Διύλιση είναι η μέθοδος καθαρισμού ενός υγρού προϊόντος με διήθηση ή απόσταξη. Αυτό γίνεται με προϊόντα όπως το πετρέλαιο, έλαια, ζάχαρη κλπ., με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητάς τους. Η εργασία αυτή ονομάζεται και ραφινάρισμα.
ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΑ Διυλιστήριο είναι το όργανο με το οποίο γίνεται το φιλτράρισμα, το στράγγισμα ενός υγρού, το στραγγιστήρι, το φίλτρο. Διυλιστήριο είναι η συσκευή ή το εργοστάσιο όπου γίνεται ο καθαρισμός διάφορων ουσιών ή ο διαχωρισμός μιας ουσίας στα προϊόντα της με κλασματική απόσταξη. Πιο συχνή χρήση της λέξης γίνεται όταν μιλάμε για εγκαταστάσεις βαριάς βιομηχανίας, στις οποίες γίνεται η διύλιση του πετρελαίου.
30
ΔΟΧΕΙΑ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΑ Η λέξη δοχείο παράγεται από το ρήμα δέχομαι και δείχνει το σκεύος το οποίο «δέχεται», δηλαδή στο οποίο τοποθετούμε, υγρά ή στερεά αντικείμενα. Το ρήμα συγκοινωνώ έχει την έννοια του επικοινωνώ και η μετοχές συγκοινωνούν και συγκοινωνούντα δείχνει αυτά που επικοινωνούν, που έρχονται δηλαδή σε επαφή. Συγκοινωνούντα δοχεία. λέγονται δύο ή περισσότερα δοχεία που περιέχουν το ίδιο υγρό και συγκοινωνούν μεταξύ τους λέγονται Σύμφωνα με την αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων η στάθμη της ελεύθερης επιφάνειας του υγρού είναι η ίδια σ' όλα τα δοχεία.
ΔΡΑΣΗ – ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Το ρήμα δράω προέρχεται από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα dera- που σημαίνει εργάζομαι. Δράση δηλαδή είναι η πράξη, η κίνηση, η ενέργεια ενός προσώπου ή μιας ομάδας. Στη Φυσική, δράση λέγεται η δύναμη που ασκεί ένα σώμα πάνω σε ένα άλλο. Η ίση και αντίθετη δύναμη λέγεται αντίδραση. Σύμφωνα με το νόμο δράσης – αντίδρασης αν σε κάποιο σώμα εξασκηθεί κάποια δύναμη, τότε αυτή εξουδετερώνεται από την αντίθετή της.
ΔΥΝΑΜΗ Το αρχαίο ρήμα δύναμαι σημαίνει μπορώ, έχω την ικανότητα για κάτι. Επομένως, δύναμις και αργότερα δύναμη είναι η σωματική ή πνευματική ικανότητα, το σθένος, η εξουσία, το δικαίωμα. Στη Φυσική, δύναμη ονομάζεται κάθε αίτιο που προκαλεί την κίνηση ενός σώματος, τη μεταβολή της κινητικής του κατάστασης ή την παραμόρφωσή του. Η ιδιότητα των δυνάμεων να παραμορφώνουν τα σώματα βοηθά και στη μέτρησή τους. Τα όργανα που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των δυνάμεων λέγονται δυναμόμετρα. Στο πρακτικό (ΜΚS) σύστημα μονάδα δύναμης είναι το νιούτον (Νt). Η δύναμη που μπορεί να πετύχει το αποτέλεσμα που προκαλούν δύο ή περισσότερες δυνάμεις, όταν ενεργούν συγχρόνως στο ίδιο σημείο λέγεται συνισταμένη δύναμη και εκείνες που αντικαθιστά, λέγονται συνιστώσες. Η συνισταμένη είναι η διαγώνιος ενός παραλληλόγραμμου που έχει πλευρές τις συνιστώσες δυνάμεις.
31
ΔΥΝΑΜΗ ΗΛΕΚΤΡΕΓΕΡΤΙΚΗ Η λέξη ηλεκτρ– εγερτικός δείχνει κάποιον που εγείρει, ερεθίζει, δημιουργεί ηλεκτρισμό. Με αυτή την έννοια δείχνει κάτι που προκαλεί την εμφάνιση ηλεκτρικού ρεύματος. Ηλεκτρεγερτική δύναμη λέγεται η αιτία που δημιουργεί σε μια ηλεκτρική πηγή έλλειμμα ηλεκτρονίων & έναν πόλο και περίσσευμα στον άλλο. Με τον τρόπο αυτό, προκαλείται διαφορά δυναμικού μεταξύ των πόλων της και αν υπάρχει ηλεκτρική πηγή συνδεμένη με κύκλωμα, τα ηλεκτρόνια αρχίζουν να κινούνται μέσα σε αυτό. Η ηλεκτρεγερτική δύναμη μιας ηλεκτρικής πηγής δείχνει την ισχύ Ρ που δίνει αυτή στο κύκλωμα που συνδέεται..
ΔΥΝΑΜΗ ΚΕΝΤΡΟΜΟΛΟΣ Το αρχαίο ρήμα βλώσκω, σημαίνει έρχομαι. Στον αόριστο γίνεται έμολον και από εκεί σχηματίζεται ο τύπος μολος. Επομένως, κεντρο – μόλος είναι αυτός που έρχεται, που πηγαίνει προς το κέντρο. Ο όρος αυτός είναι απόδοση της γαλλικής λέξης centripete και δείχνει αυτόν που έχει κατεύθυνση από την περιφέρεια προς το κέντρο, που τείνει στο κέντρο, ενώ αντίθετα φυγόκεντρος είναι αυτός που απομακρύνεται από το κέντρο. Στη Φυσική, κεντρομόλος λέγεται η δύναμη που αναγκάζει ένα σώμα να κινείται σε κυκλική τροχιά.
ΔΥΝΑΜΗ ΦΥΓΟΚΕΝΤΡΗ Φυγόκεντρος είναι αυτός που φεύγει, αποφεύγει δηλαδή το κέντρο. Όταν μιλάμε για φυγόκεντρη δύναμη εννοούμε αυτή η οποία έχει σαν αποτέλεσμα να φεύγει κάτι ή κάποιος μακριά από το κέντρο ενός κύκλου. Σε κάθε σώμα που εκτελεί κυκλική κίνηση, επιδρά μια δύναμη με αντίθετη φορά από τη φορά της κεντρομόλου δύναμης αλλά με ίδιο μέτρο με αυτήν. Η φυγόκεντρη δύναμη, είναι μια δύναμη αδράνειας και δεν μπορεί να γίνει αισθητή από κάποιον που παρατηρεί την κίνηση αυτή έξω από το σώμα το οποίο κινείται.
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Το επίθετο δυναμικός προέρχεται από το ρήμα δύναμαι, που σημαίνει μπορώ, έχω την ικανότητα ή την δυνατότητα να κάνω κάτι. Με την τελευταία έννοια χρησιμοποιούμε την φράση «εν δυνάμει» που δείχνει αυτό που έχει τη δυνατότητα να γίνει, που θα μπορούσε να συμβεί. Στη Φυσική, δυναμική ενέργεια, είναι η ενέργεια ενός σώματος, που οφείλεται στη θέση του. Μπορεί να εκδηλωθεί αν το σώμα αλλάξει θέση σε σχέση με κάποιο σημείο που θεωρείται σταθερό. 32
ΔΥΝΑΜΙΚΟ Δυναμικό είναι το έργο που παράγεται από κάποια δύναμη. Όταν μιλάμε για ηλεκτρικό ρεύμα, δυναμικό λέγεται η ποσότητα των ηλεκτρικών φορτίων που υπάρχουν σε έναν αγωγό ή σε ένα ηλεκτρικό πεδίο. Η μονάδα δυναμικού είναι το Vοlt (βολτ).
ΔΥΝΑΜΟΜΕΤΡΟ Το δυναμόμετρο μετράει τη δύναμη, είναι το όργανο το οποίο χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της έντασης των δυνάμεων. Τα δυναμόμετρα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες : 1) τα δυναμόμετρα με μοχλό, τα οποία λειτουργούν όπως περίπου οι ζυγαριές. 2) τα δυναμόμετρα που έχουν ελατήριο. Σ' αυτά η μέτρηση της δύναμης συμπεραίνεται από την παραμόρφωση ενός ελατηρίου. Το σύστημα αυτό έχει ένα βαθμολογημένο πίνακα, πάνω στον οποίο κινείται ένας δείκτης που συνδέεται με το ελατήριο.
33
ΦΑΣΜΑ Η λέξη φάσμα προέρχεται από το ρήμα φαίνομαι και σημαίνει κυριολεκτικά αυτό που φαίνεται, αυτό που μπορεί να δει κάποιος. Στη Φυσική, φάσμα λέγεται το σύνολο των ακτινοβολιών που αποτελούνται από ένα χρώμα και προκύπτουν από την ανάλυση του φωτός. Με άλλα λόγια το φάσμα αποτελείται από όλα τα χρώματα στα οποία μπορεί να αναλυθεί το φως. Το ουράνιο τόξο, για παράδειγμα, είναι μια μορφή φάσματος. Στο εργαστήριο χρησιμοποιούνται πρίσματα, στα οποία πέφτει μια ακτίνα φωτός και αναλύεται στα χρώματα αυτά πάνω σε ένα λευκό φύλλο χαρτιού.
ΦΥΣΙΚΑ ΑΕΡΙΑ Φυσικό είναι οτιδήποτε προέρχεται ή αναφέρεται στη φύση, ενώ αντίθετα ότι έχει δημιουργηθεί από τον άνθρωπο λέγεται τεχνητό. Φυσικά ονομάζονται τα αέρια, που προέρχονται από το υπέδαφος και αναδύονται στο έδαφος μέσα από ρωγμές ή με τεχνητές γεωτρήσεις. Αποτελούνται κυρίως από μεθάνιο, άζωτο και από αιθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, υδρόθειο, ήλιο, οξυγόνο κλπ. Σε όλα σχεδόν τα κοιτάσματα των πετρελαίων υπάρχουν φυσικά αέρια. Ανάλογα με τη σύστασή τους τα φυσικά αέρια διαιρούνται σε δύο κατηγορίες: τα καύσιμα και τα μη καύσιμα.
ΦΩΣ Η λέξη φάος – φως σημαίνει λάμψη. Το φως είναι η αιτία που διεγείρεται το μάτι μας και βλέπουμε τα διάφορα αντικείμενα. Το φως είναι μια μορφή ενέργειας την οποία εκπέμπουν τα σώματα που φωτοβολούν και διαδίδεται με τη μορφή ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, από σώματα που έχουν πυρακτωθεί. Τρέχει με ταχύτητα 300.000 χιλιομέτρων/ δευτερόλεπτο και είναι η βασική πηγή ενέργειας για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς που υπάρχουν στη γη. Επίσης, με τη λέξη φως περιγράφεται το σύνολο τω φωτεινών ακτινών που εκπέμπονται από μια τεχνητή φωτεινή πηγή
ΦΩΤΕΙΝΟΣ Φωτεινός είναι αυτός που φέγγει, που φωτίζει, ο φεγγοβόλος. Στη Φυσική, χρησιμοποιείται σε αρκετές περιπτώσεις για να χαρακτηρίσει κάποια αντικείμενα.
100
Φωτεινή ακτίνα ονομάζεται η ευθεία γραμμή που ακολουθεί το φως κατά τη διάδοσή του. Φωτεινή δέσμη λέγεται το σύνολο από πολλές φωτεινές ακτίνες, οι οποίες εκπέμπονται μαζί. Φωτεινή πηγή χαρακτηρίζεται κάθε σώμα που εκπέμπει φως. Φωτεινή ροή λέγεται η φωτεινή ενέργεια που περνά μέσα από μια επιφάνεια στη μονάδα του χρόνου. Φωτεινό σημείο λέγεται η φωτεινή πηγή που έχει πολύ μικρές διαστάσεις.
ΦΩΤΟΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Η λέξη φωτοηλεκτρισμός δείχνει ένα συσχετισμό του φωτός με τον ηλεκτρισμό. Ο φωτοηλεκτρισμός εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούνται ηλεκτρικά φορτία σε σώματα που δέχονται φωτεινή ακτινοβολία.
ΦΩΤΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ
Φωτοηλεκτρικό λέγεται το φαινόμενο κατά το οποίο αποσπώνται ηλεκτρόνια από τα μέταλλα, όταν πέφτει πάνω τους ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία. Το φωτοηλεκτρικό φαινόμενο οφείλεται σε μετατροπή της ενέργειας της ακτινοβολίας σε κινητική ενέργεια των ηλεκτρονίων. Αν αυτή η ενέργεια είναι αρκετή, ώστε να υπερνικηθούν οι δυνάμεις έλξης που συγκρατούν το ηλεκτρόνιο μέσα στο μέταλλο, τότε έχουμε εκπομπή και το ηλεκτρόνιο απομακρύνεται από το μέταλλο.
ΦΩΤΟΚΥΤΤΑΡΟ Η λέξη φωτοκύτταρο (φωτο-κύτταρο) είναι μετάφραση της αγγλικής photocell. Φωτοκύτταρο ονομάζεται μια κατασκευή που στηρίζεται στο φωτοηλεκτρικό φαινόμενο και χρησιμοποιείται στον κινηματογράφο, στην τηλεόραση, στην τηλεφωτογραφία κ.ά. Τα φωτοκύτταρα χωρίζονται σε : α) Φωτοκύτταρα κενού που αποτελούνται από αερόκενο γυάλινο σωλήνα. β) Φωτοκύτταρα με αέριο, όπου υπάρχει αργό μέσα στο σωλήνα
101
ΦΩΤΟΜΕΤΡΟ Ένταση μιας φωτεινής πηγής είναι το ποσό της φωτεινής ενέργειας που εκπέμπεται από την πηγή αυτή. Φωτόμετρο λέγεται το όργανο με το οποίο μπορούμε να μετρήσουμε την ένταση μιας φωτεινής πηγής.
ΦΩΤΟΝΙΟ Είναι μεταφορά του αγγλικού όρου photon. Φωτόνιο λέγεται το ελάχιστο ποσό της ηλεκτρομαγνητικής ενέργειας. Τον όρο αυτό χρησιμοποίησε πρώτος ο Αϊνστάιν για να ερμηνεύσει τον τρόπο με τον οποίο απορροφάται η ενέργεια. Κάθε ακτινοβολία χαρακτηρίζεται και από διαφορετικά φωτόνια. Η ενέργεια π.χ. ενός φωτονίου κόκκινης ακτινοβολίας είναι διαφορετική από την ενέργεια μιας πράσινης ή μιας κίτρινης ακτινοβολίας.
ΦΩΤΟΣΥΝΘΕΣΗ Η λέξη φωτοσύνθεση δείχνει τη σύνθεση κάποιων ουσιών με τη βοήθεια του φωτός. Είναι απόδοση της αγγλικής phοtοsynthesis. Φωτοσύνθεση λέγεται η φωτοχημική αντίδραση που γίνεται στα πράσινα μέρη των φυτών κατά την οποία χρησιμοποιούν ηλιακή ενέργεια, διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Με τη βοήθεια της χλωροφύλλης και την επίδραση του ηλιακού φωτός συνθέτουν υδατάνθρακες, τους οποίους χρησιμοποιούν για την κάλυψη των ενεργειακών τους αναγκών. Την ίδια στιγμή απελευθερώνεται οξυγόνο.
ΦΩΤΟΧΗΜΕΙΑ Φωτοχημεία λέγεται ο κλάδος της φυσικοχημείας που μελετά τις φωτοχημικές αντιδράσεις, δηλαδή όλες εκείνες τις χημικές αντιδράσεις που προκαλούνται ή επηρεάζονται από την παρουσία φωτός
102
ΧΛΩΡΙΟ Η λέξη χλώριο προέρχεται από το λατινικό chlοrium, το οποίο με τη σειρά του παράγεται από την ελληνική λέξη χλωρός, που έχει την έννοια του πρόσφατου, του φρέσκου, του ζωηρού. Η ονομασία αυτή δόθηκε επειδή το στοιχείο αυτό χρησιμοποιείται πολύ στην καθαριότητα. Το χλώριο είναι ένα χημικό στοιχείο με σύμβολο CΙ, ατομικό αριθμό 17 και ατομικό βάρος 35. Δεν βρίσκεται ελεύθερο στη φύση γιατί είναι πολύ δραστικό. Ενωμένο υπάρχει, κυρίως με τη μορφή του χλωριούχου νατρίου ΝaCl. Χρησιμοποιείται ως λευκαντικό, ως αποστειρωτικό, ως απολυμαντικό κλπ.
ΧΡΟΙΑ ΗΧΟΥ Η λέξη χροιά σημαίνει χρώμα, χρωματισμός. Στον προφορικό λόγο, χροιά ονομάζεται ο τόνος, το ύφος, η απόχρωση. Στη μουσική λέγεται η ποιότητα ενός ήχου, με την οποία διακρίνεται από κάποιον άλλο με την ίδια οξύτητα και ένταση. Εξαρτάται από το πλάτος των φωνητικών χορδών και διαφέρει κατά άτομο και κατά φύλο. Στη Φυσική, χροιά ονομάζεται το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ήχου με βάση το οποίο το αυτί μας μπορεί να διακρίνει σύνθετους ήχους με ίδιο ύψος και ακουστότητα, που προέρχονται όμως από διαφορετικά όργανα.
ΧΗΜΙΚΗ • •
• • •
• •
Χημικός είναι αυτός που έχει σχέση, ανήκει ή αναφέρεται στη χημεία. Συγκεκριμένα: Χημική ονομάζεται η βιομηχανία που παρασκευάζει χημικά προϊόντα, Χημική ισορροπία ονομάζεται η κατάσταση μιας αμφίδρομης αντίδρασης, στην οποία οι ταχύτητες των δύο αντιδράσεων είναι μεταξύ τους ίσες, Χημική συγγένεια ονομάζεται η τάση των χημικών στοιχείων να ενωθούν μεταξύ τους για να σχηματίσουν χημικές ενώσεις, Χημικό ισοδύναμο στοιχείου ονομάζεται το πηλίκο του ατομικού βάρους του στοιχείου δια του σθένους του Χημικό ισοδύναμο ένωσης ονομάζεται το πηλίκο του μοριακού βάρους της ένωσης δια του αριθμού των ηλεκτρόνιων που προσλαμβάνει ή αποβάλλει η ένωση Χημικές ενώσεις λέγονται οι ουσίες που μπορούν να χωριστούν σε απλούστερες και να παραχθούν από 2 ή περισσότερα χημικά στοιχεία Χημικά στοιχεία λέγονται οι ουσίες που δεν μπορούν να χωριστούν σε απλούστερες ή να παραχθούν από απλούστερες.
103
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Χωρητικότητα στην κυριολεξία είναι το μέγεθος που δείχνει πόσο χωράει κάτι, τον όγκο, την περιεκτικότητα ενός δοχείου. Στη Φυσική, όταν μιλάμε για χωρητικότητα αγωγού εννοούμε το σταθερό πηλίκο του φορτίου δια του δυναμικού του αγωγού. Χωρητικότητα πυκνωτή λέγεται το πηλίκο του ηλεκτρικού φορτίου του πυκνωτή προς την τάση που υπάρχει μεταξύ των δύο οπλισμών του. Χωρητικότητα μπαταρίας είναι το ηλεκτρικό φορτίο που μπορεί να δώσει μια μπαταρία όταν εκφορτίζεται.
ΩΜΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Αντίσταση λέγεται το φυσικό μέγεθος με το οποίο χαρακτηρίζεται η ευκολία ή δυσκολία στο πέρασμα του ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από τα σώματα. Δεν υπάρχει σώμα που να εμποδίζει απόλυτα ή να επιτρέπει τελείως ελεύθερα το πέρασμα του ρεύματος. Συγκεκριμένα ωμική αντίσταση είναι η αντίσταση που συναντά το συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα. όταν περνάει μέσα από ένα πηνίο.
104
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 5 5 5 5 6 6 6 7 7 7 8 8 8 8 9 9 9 10 10 10 10 11 11 12 12 12 12 12 13 13 13 14 14 14 15 15 15 16 16 16 16 17 17 17 17 17 18 18 18 18 19 19 19 19 20 20
Αβιταμίνωση Αγωγιμότητα Αγωγοί Αδράνεια Αιθάλη Ακετυλένιο- αιθύνιο Ακουστότητα Ακτίνες Ακτινοβολία
20 20 21 21 21 21 22 22 22 22 23 23 23 24 24 24 24 25 25 26 26 26 27 27 27 27 28 28 28 28 29 29 29 29 30 30 30 31 31 31 31 32 32 33 33 33 34 34 34 34 35 35 36 36 36 36
Ακτινοβολίες υπεριώδεις - υπέρυθρες
Άλατα Αλογόνα - αλατογόνα Αμέταλλα Αμινοξέα Αμπερόμετρο Άμυλο Ανάκλαση Αναπαραγωγή Αναπνοή Άνεμος Άνθρακας Ανορθωτής εναλλασσόμενου ρεύματος
Αντιβιοτικά Αντίδραση χημική Αντιδραστικότητα Αντιδραστήρας πυρηνικός Αντίσταση αγωγού Αντισωμάτιο Αντλία Άνωση Απανθράκωση Απόσταξη Απόχυση ή μετάγχυση Αρτεσιανό πηγάδι Ασφάλεια Ατμός Ατμόσφαιρα Ατομικότητα Άτομο Ατομικό βάρος Ατσάλι Βάμμα Βάρος Κέντρο βάρους Βάρος ειδικό Βάρος μοριακό Βαρύτητα Βάσεις Βαττ Βιταμίνες Βολταϊκό τόξο Βολτάμετρο Βολτ Βολτόμετρο Βραχυκύκλωμα Γαιάνθρακες 105
Γαλακτικό οξύ Γαλβανισμός Γείωση Γεννήτρια Γεωλογία Γεωμορφισμός Γεωπονία Γεωτροπισμός Γραμμική και γωνιακή ταχύτητα Γραφίτης Γυαλί Δαλτωνισμός Διάθλαση Διάλυμα Διαλυτότητα Διαμαγνητισμός Διαμήκη κύματα Διανομέας Διάνυσμα Διαπερατότητα μαγνητική Διαπίδυση Διαπνοή Διάσπαση Διαστολή Διαφορά δυναμικού Διαφυγής ταχύτητα Διάχυση Διέγερση Διηλεκτρικά Δικοτυλήδονα Δίοδος Διοξείδιο του άνθρακα Δίοπτρο Διύλιση Διυλιστήριο Δοχεία συγκοινωνούντα Δράση - αντίδραση Δύναμη Δύναμη ηλεκτρεγερτική Δύναμη κεντρομόλος Δύναμη φυγόκεντρη Δυναμική ενέργεια Δυναμικό Δυναμόμετρο Εγκάρσια κύματα Εκκένωση Εκκρεμές απλό και φυσικό Έλαια Ελαστική παραμόρφωση - ελαστικότητα Ελεύθερη πτώση Εναλλακτήρας Εναλλασσόμενη/ο κίνηση –ρεύμα
Ενέργεια Ένζυμα Ένταση Εξουδετέρωση
37 37 37 37 38 38 39 39 39 40 40 40 41 41 42 42 42 43 43 43 43 44 44 44 45 45 45 45 46 46 46 46 47 47 47 47 48 48 48 49 49 49 50 50 50 50 50 51 51 51 51 52 52 52 53 53 54
Επαγωγή Επαγωγικό ρεύμα Επιβράδυνση Επιμετάλλωση Επιτάχυνση Έργο Εστέρας – εστεροποίηση Εστίαση Εστιακή απόσταση Έτος φωτός Ευγενή αέρια Ευθύγραμμη ομαλή κίνηση
54 54 55 55 55 56 56 57 57 57 57 57 58 58 58 58 59 59 59 59 60 60 60 61 61 61 62 62 63 63 63 64 64 64 64 65 65 66 66 66 66 67 67 67 67 67 68 68 68 68 68 69 69 69 69 70 71
Ευθύγραμμη μεταβαλλόμενη κίνηση
Ζεύγος δυνάμεων Ζεύγος θερμοηλεκτρικό Ηθμοί Ηθμοσωλήνες Ηλεκτρισμός Ηλεκτρικά στοιχεία Ηλεκτρική αγωγιμότητα Ηλεκτρική επαγωγή Ηλεκτρικό κύκλωμα Ηλεκτρικό πεδίο Ηλεκτρικό ρεύμα Ηλεκτρικό φορτίο Ηλέκτριση Ηλεκτρολύτης Ηλεκτρόλυση Ηλεκτρομαγνήτης Ηλεκτρομαγνητισμός Ηλεκτρομαγνητικά κύματα Ηλεκτρομαγνητική θεωρία Ηλεκτρομαγνητική επαγωγή Ηλεκτρόνιο Ηλεκτρόνια σθένους Ηλεκτρόνια ελεύθερα Ηλεκτροπληξία Ηλεκτροστατική Ηλεκτροχημεία Ηλιακή ενέργεια Ήχος Ηχητικά κύματα Ηχόμετρο Ηχομετρία Ηχομόνωση Ηχώ Θερμίδα Θερμιδομετρία Θερμιδόμετρα Θερμική ισορροπία Θερμική διαστολή Θερμοηλεκτρικό ζεύγος Θερμοσίφωνας Θερμοστάτης Θερμότητα Θερμογόνο Θερμοχωρητικότητα 106
Ιδιοσυχνότητα Ίζημα Ινσουλίνη Ιόν Ιονισμός Ισότοπα Ισχύς Ιώδιο Κάθοδος Καθοδικός σωλήνας Καθοδικές ακτίνες Καταβύθιση Καταλύτες - κατάλυση Καύση Καυστήρας Κεντρομόλος δύναμη Κεντρομόλος επιτάχυνση Κιλοβατώρα Κίνηση Κινητήρας Κινητική ενέργεια Κοιτάσματα πετρελαίου Κονίαμα Κουλόμπ Κρούση Κρύσταλλοι Κυκλική κίνηση Κύκλωμα Κύματα Κύματα ηλεκτρομαγνητικά Κύματα ηχητικά Κύτταρο Λαμπτήρες Λευκώματα Λιγνίτης Λίπη Λυχνία Μαγνήτης Μαγνητισμός Μαγνητικοί πόλοι Μαγνητικό φάσμα Μαγνητικό πεδίο Μαγνητικές γραμμές Μάζα Μαζικός αριθμός Μεγάφωνο Μεταβαλλόμενη κίνηση Μέταλλα Μεταστοιχείωση Μετασχηματιστής Μικροφυσική Μικρόφωνο Μονωτές Μονωτικό υλικό Μόριο Μοριακός τύπος Μοριακό βάρος
71 72 72 72 73 73 73 74 74 74 74 75 75 75 75 76 76 76 76 77 77 77 77 78 78 78 79 79 79 79 80 80 80 80 81 81 81 81 81 81 82 82 82 83 83 83 84 84 84 84 85 85 86 86 86 86 87
Μπαταρία Νετρόνιο Νιούτον Νεύτωνα δίσκος Όζον Οινόπνευμα Οκτάνια Ομαλά μεταβαλλόμενη κίνηση Ομαλή κυκλική κίνηση Ομογενές σώμα Ομογενές μείγμα Ομογενές ηλεκτρικό πεδίο Οξέα Οξείδια Όξινος χαρακτήρας Οξυγόνο Οπτική ίνα Οπτικό νεύρο Όραση Οργανικές ενώσεις Ορμή Ορμόνες Ορυκτά Ορυκτέλαια Παλμός Παλμογράφος Παράλληλη σύνδεση Πεδίο Περίοδος Περιοδικός πίνακας Περιοδικό σύστημα Περιστροφή Πετρέλαιο Πετροχημεία Πηγές ηλεκτρικές Πηνίο Πλάτος Πλάτος εκκρεμούς Πλάτος ταλαντώσεως Πλάτος τάσεως Πολλαπλασιαστής Πολυμερισμός - πολυμερή Πολυσακχαρίτες Πόλωση Πομπός Πρωτεΐνη Πρωτόνια Πτώση Πυκνωτές Πυξίδα Πυρήνας Πυρηνική ενέργεια Πυρηνική φυσική Πυρηνική αντίδραση Πυρηνικός αντιδραστήρας Ράδιο – ραδιενέργεια Ραδιοϊσότοπα
87 87 88 88 88 89 89 89 90 90 90 90 91 91 91 92 92 92 92 94 94 94 95 95 95 95 96 96 96 96 97 97 97 97 98 98 98 98 99 99 100 100 100 100 101 101 101 101 102 102 102 103 103 103 104 104
107
Ραφινάρισμα Ροοστάτης Ροπή Ρότορας Ρύπανση Σταλαγμίτες- σταλακτίτες Στατική Στατικός ηλεκτρισμός Στρόβιλος Συλλέκτης Συμπίεση Συνεχές ηλεκτρικό ρεύμα Σύντηξη Συντονισμός Συσσωρευτής Συχνότητα εκκρεμούς Συχνότητα ταλαντώσεως Σχάση Σωλήνας Ταλάντωση Τάση Ταχύτητα Τηλε Τηλεόραση Τηλεπικοινωνία Τηλέφωνο Τηλεχειρισμός Τήξη Τρίοδος Τριφασικό ρεύμα Τροχιά Υδατάνθρακες Υδρογονάνθρακες Υδρογόνο Υδροδυναμική Υδροηλεκτρικά έργα Υδροηλεκτρικά εργοστάσια Υδροστατική Υπέρηχοι Υπόηχοι Φάσμα Φυσικά αέρια Φως Φωτεινός Φωτοηλεκτρισμός Φωτοηλεκτρικό φαινόμενο Φωτοκύτταρο Φωτόμετρο Φωτόνιο Φωτοσύνθεση Φωτοχημεία Χλώριο Χροιά ήχου Χημική Χωρητικότητα Ωμική αντίσταση