Addmagazine issue 1 by Hugo Puttaert

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

metamorfose

d u o h n I

4 Editoriaal Waarom een nieuw magazine?

5 Metamorfose thema Metamorfose als een ontwerpattitude. Over diverse media heen en aan de hand van het spraakmakende werk van Hilde De Decker, Erwin Driessens en Maria Verstappen, LettError, Dave Schuerweghes, Jeroen Houtmeyers en Theo Truijen.

20 Pleaseletmedesign interview/profiel +++++++++++++++++++++++++++++ > Coverbeeld © Carl De Keyzer uit het boek ‘Zona’ 'Een scène was bijzonder typisch. Ik zag een tennisveld en vroeg voor wie het bestemd was. Voor de gevangenen, luidde het antwoord. Of ik hen ook kon zien spelen? Die vraag leek hen van hun stuk te brengen, maar uiteindelijk kwamen twee gevangenen opdagen. Toen moesten ze nog rackets zien te vinden, wat weer een half uur duurde. Iedereen leek heel tevreden met het resultaat, maar toen ik ook nog vroeg waar de ballen waren, bleken die echt onvindbaar. Ook na een uur zoeken geen tennisballen. Ik dus maar doen alsof ik die twee gevangenen aan het fotograferen was die deden alsof ze tennis speelden zonder ballen. Het leek wel een krankzinnig mimespel.' (Carl De Keyzer)

Een kreet als bureaunaam. Actueel en verfrissend grafisch ontwerp van twee in Brussel residerende Luikenaars, Pierre Smeets en Damien Aresta.

> Illustratie Jeroen Houtmeyers +++++++++++++++++++++++++++++

32 Column ‘The birth of a logo’

24 Fanclubproject interview/profiel Een blik op de nostalgische zuiverheid van het grafisch werk van Sander Vermeulen.

28 Evert Bloemsma, letterontwerper en vernieuwer

Colofon Addmagazine verschijnt vier maal per jaar en wordt uitgegeven door Papyrus, Marketing Department. Papyrus België nv. Internationalelaan 55 b33 B-1070 Brussel T + 32 2 529 85 11 F + 32 2 52 26 65 info.be@papyrus.com www.papyrus.com info@addmagazine.be www.addmagazine.be Hoofdredactie Martine Vandevenne, Stijn Huybrechts en Hugo Puttaert Redactie Hilde De Ceukelaire, Stijn Huybrechts, Jan Middendorp, Alessio Leonardi, Hugo Puttaert en Martine Vandevenne Vertaling Paule Alen en Ines Adriaens Werkten verder mee aan dit nummer Damien Aresta, Gonda Craeninckx, Hilde De Decker, Carl De Keyzer, Driessens & Verstappen, Mark Eckardt, Rudy Geeraerts, Jeroen Houtmeyers, Philippe Hulet, Marcel Lennartz, Kim Matthé, Chiara Muccitelli, Dave Schuerweghes, Pierre Smeets, Theo Truijen, Erik van Blokland, Just van Rossum en Sander Vermeulen.

30 ‘De scène is sterker dan de enscenering’ fotograaf Carl De Keyzer

Met dank aan FontShop Benelux voor het ter beschikking stellen van de fonts: FF Avance, FF Balance, FF Legato, FF Cocon en Schoolschrift. info@fontshop.be www.fontshop.be

De bizarre werkelijkheid van Magnum fotograaf Carl De Keyzer aan de hand van het boek ‘Zona’.

Carl De Keyzer voor het ter beschikking stellen van de foto’s uit zijn reportage ‘Zona’.

Een eerbetoon aan de vermaarde en eigenzinnige letterontwerper.

Jan Middendorp en Alessio Leonardi gaan in confrontatie.

34 Agenda Een overzicht van een aantal interessante initiatieven en tentoonstellingen.

Concept en design Visionandfactory integrated design info@visionandfactory.com +++++++++++++++++++++++++++++ www.visionandfactory.com

> Illustratie Jeroen Houtmeyers +++++++++++++++++++++++++++++

Druk en afwerking Boone-Roosens (Lot) cover: quadri + satijn offsetvernis op PhoeniXmotion Xenon, 250g (raster 200 lpi) binnenwerk: quadri + satijn offsetvernis op PhoeniXmotion Xenon, 150g (raster 200 lpi)

Het auteursrecht van de in dit magazine afgebeelde ontwerpen en foto’s behoort toe aan de oorspronkelijke ontwerpers/fotografen. Ze zijn telkens van de nodige credits voorzien. Niets in deze uitgave mag worden overgenomen zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

l a a i r o Edit

Toen de Amerikaanse cultontwerper David Carson in 1995 zijn eerste boek ‘The end of print’ noemde, leek die titel eerder bedoeld als aankondiging van het einde van een tijdperk dan als vlag om de inhoud van een boek te dekken. De grote internethype stond voor de deur en al stelde David Carson wellicht enkel maar een vraag, de titel van zijn boek kwam over als een provocatie. Het ‘einde van het Gutenbergtijdperk’ was immers in vakkringen een discussieonderwerp bij uitstek. Nu, tien jaar later, kunnen we gewoon stellen: ‘print is back!’. Sterker nog, ‘print’ is nooit weg geweest. Maar ‘print’ heeft wel een andere rol gekregen. Kiezen voor drukwerk in het digitale tijdperk is immers een bewuste en positieve keuze voor een medium met blijvende waarde.

+++++++++++++++++++++++++++++ > van PB Papier naar Papyrus 1985, 1993, 1998 en 2000 +++++++++++++++++++++++++++++

Voor drukwerk heb je papier nodig, en de eisen die we stellen aan papier zijn hoger dan ooit. Nog nooit in de geschiedenis van het ‘papier maken’ werd door onderzoekers en fabrikanten zoveel aandacht besteed aan de onberispelijke en milieuvriendelijke kwaliteit ervan. De nieuwe meerwaarde die papier heeft gekregen, niet ondanks maar juist dankzij het internet, rechtvaardigt die steeds hogere technische eisen; de steeds evoluerende technologieën hebben de mogelijkheden van papierfabricage razendsnel uitgebreid. Wat tien jaar geleden voor bijna onmogelijk werd gehouden, is nu ‘common’ geworden. En dat is maar goed ook. Dat er daarnaast een ongeziene variëteit aan oppervlakken, kleuren en eigenschappen voorhanden is, maakt ons vak alleen maar interessanter.

Er wordt met thema’s gewerkt. Metamorfose is het thema van Addmagazine 01. Metamorfose als metafoor voor verandering. Want verandering betekent vernieuwing. Over de grenzen van disciplines heen. Ook voor Papyrus. Want sinds de oprichting in 2000 heeft Papyrus op internationaal vlak een belangrijke metamorfose ondergaan. Van een bescheiden groothandelsgroep met 12 vestigingen in 12 landen bezetten we nu de eerste plaats in Continentaal Europa. Papyrus is ondanks deze internationale kracht ook lokaal erg actief. Sinds midden 2004 en de komst van de nieuwe managing director is er ook binnen Papyrus België een en ander veranderd, gaande van de uitbreiding van het assortiment, over een verhoging van het service level op alle niveaus tot meer aandacht voor elke specifieke doelgroep, zoals in dit geval de voorschrijvers en grafische ontwerpers. Ten bewijze dit Addmagazine. Ook willen we graag jullie mening kennen. Daarom werd een on line forum opgericht waar jullie opmerkingen en suggesties kunnen achterlaten. Zie www.addmagazine.be. We kijken uit naar jullie reacties. Kortom, de ‘mix der media’ i.p.v. de ‘battle der media’. Dit is toch een zegen voor efficiënte communicatie, niet?

++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++ ++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++++ ++++ ++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ “Ch-ch-ch-changes. Turn and face the strange!” ++ ++++++ ++ ++ ++++++++++++ ++++++++++++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++ ++++++++++++ ++++++++++++ ++++ ++++++ ++++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ zong David Bowie in 1972, en voegde de daad bij het woord ++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++++ ++++++++++++ ++++++ ++++++++++++ door sindsdien om de twee jaar een nieuwe gedaante aan te

e s o f r o m a t e M

nemen. De metamorfose werd zijn handelsmerk. Dat vond Madonna geen slecht idee, en ook zij wisselde vanaf het midden van de jaren ’80 voortdurend van imago. door Jan Middendorp

Papyrus België wil met Addmagazine een platform bieden voor ontwerpers en voorschrijvers. In print. Niet meer en niet minder. Over het papier zelf zullen we het weinig hebben: we focussen op wat ermee mogelijk is. Wat jullie, de lezers en gebruikers, ermee kunnen aanvangen. En we zijn hiermee niet aan ons proefstuk. Een aantal jaren terug brachten we Add(ed) value op de markt waar vooral op kennisoverdracht werd gemikt. Addmagazine is de opvolger. Een magazine voor en door ontwerpers in de breedste zin van het woord. Dit was een lacune op de Belgische markt en Papyrus wil deze invullen. Niet grootsprakerig maar daarom niet minder relevant. Met interessante content. Geen vorm om de vorm, geen loze toeters en bellen maar zinnige en boeiende informatie die jullie allemaal kan interesseren. De redactie van dit magazine is trouwens in handen van externe redacteuren die er zullen voor zorgen dat elk nummer anders maar toch herkenbaar wordt. Zo staan er per nummer één fotograaf en één letterontwerper in de schijnwerper. Je merkte het wellicht reeds aan de cover, die werd geschoten door één van ‘s werelds toonaangevende fotografen, de Gentenaar Carl De Keyzer. Ook wordt in elk nummer een andere letterontwerper voorgesteld. Deze maal is dat de in april overleden Nederlander Evert Bloemsma. Alles in dit magazine is in één van zijn lettertypes gezet. Daarnaast vind je profielen en werk van jonge ontwerpbureaus, nieuws over tentoonstellingen, conferenties, lezingen en evenementen en last but not least de column.

metamorfose

Een plotselinge verandering van uiterlijk kan heel verleidelijk zijn. De saaie, strenge secretaresse-metzwaar-montuur, die halverwege de film haar haardos losgooit, zonder bril uitstekend blijkt te kunnen zien en opeens over een volle lach en een prachtig gebit beschikt: wie valt er niet voor? James Bond en de Dief van Washington in elk geval wel. Niet alleen voor popmusici en filmsterren is de metamorfose een strategie om aandacht te krijgen en vast te houden. Ook veel beeldende kunstenaars en ontwerpers hanteren de gedaantewisseling als rode draad in hun werk. Onze cultuur hecht enorm veel waarde aan alles wat onvergankelijk is: daar worden musea en bibliotheken voor gebouwd. Misschien geeft dat juist de dingen die snel veranderen een extra aantrekkingskracht. Wat vluchtig en ongrijpbaar is, vraagt erom, gevolgd en gevangen te worden. In de visuele communicatie zijn metamorfose en transformatie terugkerende thema’s. Heel wat kunstenaars en ontwerpers verkennen het spanningsveld tussen wat áf en onveranderlijk is, en datgene wat leeft en beweegt en zich ontwikkelt. Of ze kiezen voor de verandering als methode. Met andere woorden: ze vinden zichzelf, hun vak en hun manier van werken telkens opnieuw uit.

Veranderend kunstwerk Tot het begin van de twintigste eeuw telde een schilderij pas mee als er een laag beschermend vernis over was aangebracht. Het was dan als het ware officieel voltooid verklaard. Niet voor niets heet een tentoonstellingsopening traditiegetrouw ‘vernissage’. Na de Eerste Wereldoorlog begon de avantgarde zich daarover vragen te stellen: moet een kunstwerk wel af zijn? De Franse kunstenaar Marcel Duchamp bijvoorbeeld maakte een complex werk met een raadselachtige titel: ‘De bruid, uitgekleed door haar vrijgezellen, zelfs.’ Het was een soort collage ingeklemd tussen twee grote glazen panelen. Toen die glasplaten tijdens een transport door New York waren gebarsten, vond Duchamp dat een mooie toevoeging. In plaats van het werk te restaureren, verklaarde hij het ‘definitief onvoltooid’. Het wordt sindsdien met barsten en al tentoongesteld en gereproduceerd. Veel kunstenaars na Duchamp hebben het toeval en de transformatie bewust in hun werk ingebouwd. Beeldhouwers werken met onbewerkt staal en hout, zodat natuurlijke verweringsprocessen als roest en verkleuring het uitzicht van het werk in de loop der tijd veranderen. De Zwitserse kunstenaar Jean Tingueley bouwde abstracte, elektrische ‘machines’. Die worden door een druk op de knop in beweging gebracht en gaan soms zo heftig tekeer dat ze zichzelf in de loop van de jaren vervormen en zelfs vernietigen. Allemaal deel van het concept.

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

Een kunstwerk dat zichzelf kapotmaakt: zoiets is natuurlijk niet zomaar een gimmick. Je kan het ook beschouwen als een commentaar op een wereld vol geweld, waarin telkens weer mensenlevens, cultuurmonumenten en zelfs hele steden worden vernietigd. Om daar alleen maar mooie, afgewerkte producten tegenover te stellen, is voor veel kunstenaars een beetje te makkelijk. Zij stellen liever pregnante vragen over onze omgang met cultuurgoed, met de natuur, met elkaar. Of ze proberen in hun werk op de een of andere manier iets te zeggen over de kwetsbaarheid van onze levens en onze omgeving. Dat daarbij begrippen als ‘verandering’, ‘evolutie’ en ‘metamorfose’ aan de orde komen, spreekt vanzelf.

Tuinbouw en sieraad De Vlaamse sieradenontwerpster Hilde De Decker is zo’n kunstenares die met ‘gewoon mooi’ geen genoegen neemt. Ze is afgestudeerd zilversmid, maar het behaagzieke en puur decoratieve aspect van sieraden heeft haar nooit zo geïnteresseerd. Liever zoekt ze verbindingen tussen haar vak en de gewone dingen van het leven, en laat ze zich inspireren door dagelijkse voorwerpen als theezeefjes, pannenlappen, blikopeners en breiwerk. In één van haar meest opmerkelijke projecten onderzoekt ze het mysterie van de verandering. Ze ontwierp een reeks sieraden die vergroeid zijn met vruchten en groenten –een wonderlijk samengaan van natuurlijke ontwikkeling en menselijke creatie. Ze kwam op het idee door een krantenbericht over een boer die zijn trouwring op de akker verloren had en deze na twintig jaar terugvond in een aardappel. Hilde De Decker besloot om dat fantastische toeval bewust na te bootsen met haar eigen ontwerpen en met zelfgekweekte groenten als tomaten

en courgettes. Er volgde een experimentele fase met souvenirs en bestaande sieraden om uit te vinden hoe een groente-in-de-groei reageert op metaal, op een klemmende ring of een ‘piercing’ van zilverdraad of bladgoud. Daarna kwam de eigenlijke ontwerpfase. In een vroeg stadium van de groei bevestigde Hilde De Decker haar sieraden over de jonge groenten, en in de loop van het proces werden die dan wekelijks, soms dagelijks, gecontroleerd, aangepast, verschoven; elke week werden nieuwe juwelen gemaakt, op de maat en op het ritme van de groenten. Met als resultaat een zeldzame vergroeiing van natuur en cultuur; vergankelijk, uiteraard, behalve in enkele gevallen waarin de kunstenares besloot de combinatie in vloeistof te conserveren. www.hildededecker.com

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

+++++++++++++++++++++++++++++ > ‘Mussel’ uit ‘Morphoteque #13’, 2000 Het werk omvat in totaal acht van deze reeksen, vervaardigd uit vernikkeld koper > ‘Morphoteque #9’, 1997 Collectie Anne Marie en Sören Mygind, Kopenhagen +++++++++++++++++++++++++++++

Groei en willekeur

vervolgens bloot aan erosie door water, zand en keitjes. Sommige kort, andere langer. Zo ontstond een reeks vervagende vormen die, op een rij gelegd, in elkaar lijken over te gaan. Driessens & Verstappen noemen zo’n verzameling een ‘Morfotheek’. In hun werk ‘The Factory’ worden met betrekkelijk eenvoudige middelen steeds andere vormen gecreëerd zonder dat er een mens aan te pas komt. ‘The Factory’ is een automatische kunstwerkplaats in miniatuur. Een mechanische lepel schept een kleine hoeveelheid vloeibare bijenwas uit een smeltpot en dropt die in een emmertje koud water. De gestolde vorm wordt vervolgens op een lopende band gedeponeerd en door middel van een kleine videocamera voor het nageslacht vastgelegd: een abstract sculptuurtje van was. Dan gaat de rit per transportband verder tot het stukje bijenwas terug in de smeltkroes wordt gedumpt en weer verdwijnt.

‘Random’ is Engels voor willekeur. Vooral in de natuur zijn veel veranderingen het resultaat van willekeurige processen. In hoeverre kan je die willekeur nabootsen en gebruiken bij het maken van kunstwerken? Dat is het centrale thema van het Nederlandse kunstenaarskoppel Erwin Driessens & Maria Verstappen. Ze werken al zo’n vijftien jaar samen en hebben talloze veranderingsprocessen bestudeerd, en onderzocht op welke manieren ze het toeval in hun werk kunnen gebruiken en zo nodig bijsturen. Gefascineerd bestudeerden ze de vormen van aardappelen en wortelen: telkens weer dezelfde basisgegevens en dezelfde genen, telkens weer nét even anders. Ze kopieerden die vormen in gips en beschilderden ze in bedrieglijk natuurlijke kleuren –met als resultaat een kunstwerk dat het midden hield tussen een minimalistische installatie en een stilleven. Ze maakten ook afgietsels van ijspegels: nog een natuurlijk proces waarbij, onder dezelfde omstandigheden, telkens verschillende (en zeer vergankelijke) vormen ontstaan. Voor het project ‘Frankendael’ hielden ze een jaar lang enkele plekken in een Amsterdams park in de gaten. De veranderingen doorheen de seizoenen werden met een camera vastgelegd, en vervolgens gemonteerd tot een intrigerend videowerk dat de gedaanteveranderingen van het park gedurende het jaar documenteert. In andere werken proberen Driessens & Verstappen de ‘random’processen in de natuur te benaderen door middel van chemische, mechanische en digitale procédés. Ze kopieerden vormen uit de natuur én menselijke maaksels (een mossel, een pinda, een sleutel...) in tin, en stelden die afgietsels

+++++++++++++++++++++++++++++ > ‘The Factory’, 1995 Collectie FRAC Lorraine, Metz, Frankrijk > ‘Peanut’ uit ‘Morphoteque #14’, 2004 Het werk bestaat uit acht reeksen van zeven elementen in vernikkeld brons +++++++++++++++++++++++++++++

Enkele van de meest uitdagende projecten van Driessens & Verstappen zijn volledig virtueel: ze bestaan alleen als digitale simulatie. Het gaat om ruimtes en vormen die door middel van kunstmatige intelligentie tot stand worden gebracht. Computers die, op basis van een aantal vooraf vastgelegde basisprincipes en binnen bepaalde marges, autonoom een virtuele ruimte ‘ontwerpen’. Dat kan resulteren in een film die eruit ziet als een reis door een grillig gebouwde grot; of in een reeks afbeeldingen van een abstracte constructie die geleidelijk groeit en uitdeint en ingewikkelder wordt. Om dan van zo’n eindeloze virtuele reis toch een blijvende indruk te behouden, is bijvoorbeeld papier nodig. Een still uit de animatie wordt dan geprint op hoogwaardig reproductiepaper. Met als resultaat een fascinerende ‘foto’ van een niet-bestaande ruimte.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

+++++++++++++++++++++++++++++ > ‘Tuboid’, 1998-1999 Detail uit real-time ‘tunnel’ mode +++++++++++++++++++++++++++++

Ontwerpen als metamorfose Grafisch ontwerpers kunnen zich over het algemeen minder vrijheden permitteren dan beeldende kunstenaars. Bij een werk-in-opdracht wordt van een ontwerper meestal verwacht dat hij of zij ‘gewoon’ afkomt met een bruikbare oplossing en met een kant-en-klaar resultaat. Dat vereist op zichzelf natuurlijk een lenige geest. Een zekere behendigheid om telkens weer met andere ogen naar de wereld te kijken. De loopbaan van een ontwerper van visuele communicatie is een voortdurende oefening in aanpassen, meedenken, koersveranderen. En ook een rollenspel: soms trekt een ontwerper de witte jas aan van de laborant, soms is hij een soort politieman, soms een gids, soms ook mag hij stoorzender of kunstenaar zijn. Maar kan een grafisch werk op zichzelf ook aan verandering onderhevig zijn? Voor werken op papier geldt dat natuurlijk zelden. ‘Scripta manent’, zeiden de antieken –wat geschreven staat, dat blijft. Maar sinds de doorbraak van het internet, de communicatie via webpagina’s, ligt het geschreven woord niet altijd meer vast. Websites die worden aangestuurd vanuit een database passen zichzelf aan tijdens het surfen, naargelang de producten waarvoor de gebruiker belangstelling heeft getoond. De ‘cookies’ die de website naar de computer van de surfer stuurt, bepalen welke teksten precies gekozen worden uit een ruim arsenaal van mogelijkheden. Gebruikers voelen dat vaak niet aan als manipulatie, maar als een klantvriendelijke benadering: ‘deze leverancier kent mijn voorkeuren’. Maar zoals we elders in dit nummer al aangaven: de opkomst van digitale communicatie heeft ervoor gezorgd dat we des te beter beseffen

hoe waardevol een gedrukt document kan zijn. Waar we vooral aan moeten wennen, is de gedachte dat een papieren document, net als een webpagina, een momentopname is in een proces. Een automatisch oppgemaakt document kan er een volgende keer heel anders uitzien: het volstaat om dezelfde inhoud via een andere filter op te maken. Bij digitale druk kan elk exemplaar anders zijn –al is het maar doordat de naam van de geadresseerde in de tekst wordt opgenomen. Verandering is deel van drukwerkproductie geworden. Intelligente ontwerpers spelen graag met die gedachte. www.xs4all.nl/~notnot/

+++++++++++++++++++++++++++++ > ‘Tuboid’, 1998-2000 Softwareprojectie. Op basis van deze random-simulaties werden vervolgens 3D modellen uit MDF vervaardigd > ‘Morphoteque #12’, 2001 Afgietsels van ijspegels uit polyurethaanhars +++++++++++++++++++++++++++++

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

LettError: spel en onderzoek Het Nederlandse ontwerpersduo LettError (Just van Rossum en Erik van Blokland) beweegt zich al vijftien jaar in het grensgebied waar typografie, softwareontwikkeling en conceptuele creatie elkaar raken. Ze maken websites, brochures en typografische software, maar ze zijn vooral bekend geworden vanwege hun lettertypen. Het LettError-duo behoorde tot de eerste letterontwerpers die het maken van een digitaal font niet louter zagen als het creëren van vormen, maar als het schrijven van software. Digitale letters zijn programma’s, was hun redenering, en fonts zijn dan ook slimmer en veelzijdiger dan de meeste mensen denken. Erik van Blokland en Just van Rossum waren beiden van jongs af aan in computers geïnteresseerd en konden al programmeren voordat ze op de kunstacademie belandden. Zodra ze waren ingewijd in de geheimen van de typografie, zochten ze dan ook naar manieren om letters en softwareontwikkeling met elkaar te combineren. Hun eerste gezamenlijke lettertype, gecreëerd in 1989, was meteen een klassieker. Beowolf is een font dat zichzelf verandert tijdens het printen. Bij het experimenteren met PostScript, de printerbeschrijvingstaal van Adobe, waren de twee erachter gekomen dat het mogelijk is om die taal te ‘hacken’ en te voorzien van nieuwe instructies. Ze bouwden een random-functie in hun lettertype in: terwijl bij een normaal font de contouren keurig van A naar B lopen, recht of in een curve, kreeg de printer nu de instructie om punten te zoeken ‘ergens in de buurt van A’. Zo kreeg het toeval een rol bij de bepaling van de lettervorm. Met ruwe, stekelige vormen als

resultaat. Dat was niet alleen maar spel. LettError vond dat de digitale typografie eigenlijk té perfect was geworden, en daarmee saai. Door de lettervorm een beetje te verstoren en haar een zekere onvoorspelbaarheid mee te geven, hoopten ze de gedrukte letter weer iets terug te geven van de levendigheid van vroeger, toen letters van lood en hout er, door slijtage en onnauwkeurigheid, telkens weer een beetje anders uitzagen. In de vijftien jaar na Beowolf hebben Van Blokland en Van Rossum telkens weer nieuwe manieren gevonden om de computer in te zetten bij het ontwerpen. Vaak gaat het daarbij om programma’s en scripts die automatisch oneindige reeksen varianten op een ontwerpidee tevoorschijn kunnen toveren –waarna de ontwerper zelf de beste combinatie van vorm en kleur kan uitzoeken. Eén van hun laatste werken was opnieuw een lettertype dat zichzelf verandert. LettError werd in 2003 uitgenodigd om deel te nemen aan een besloten competitie voor een lettertype voor de Amerikaanse ‘twin cities’ Minneapolis en St. Paul. Kan je, zoals de briefing vroeg, in één alfabet het karakter van een stad tonen? Nee, was het antwoord van LettError, maar wel in één font, want daarin passen tegenwoordig heel veel verschillende letters. En dus werden er van elke letter massa’s varianten getekend: van schreefloos tot schreefhebbend, van recht en serieus tot dwaas en vol krullen. Die werden vervolgens ondergebracht in een OpenType-font en er werd een programma geschreven waarmee de verschillende varianten kunnen worden opgeroepen.

De keuze van de lettertekens bij het maken van bijvoorbeeld een webpagina of een lichtkrant kan nu door externe factoren worden beïnvloed. Er kan over gestemd worden, of de verschillende variabelen kunnen worden gekoppeld aan de weersomstandigheden. Koud is recht, warm is gekruld; schreefloos is droog en mét schreef betekent: regen in de lucht. En zo geschiedde. LettError won de competitie en zelfs de New York Times schreef erover. ‘What’s the weather? Check the typeface.’ www.letterror.com

Uitdagende studentenprojecten

+++++++++++++++++++++++++++++ > Twin letterfamilie > Plattegrond van Twin City > Ontwerptekening +++++++++++++++++++++++++++++

In een ontwerpersleven is er één periode waarin naar hartelust kan worden geëxperimenteerd, zonder veel acht te slaan op de wensen van opdrachtgevers: de studententijd. Niet alle scholen beseffen dat. Vaak is er een sterke neiging om studenten zo snel mogelijk net-echte producten te laten ontwerpen, om ze zo klaar te stomen voor de praktijk. Natuurlijk is dat soort vakmanschap belangrijk, maar voor het creatief oplossen van problemen zijn ook andere dingen nodig: fantasie, conceptuele verfijning, en datgene wat de Britse ontwerper Alan Fletcher heeft omschreven als ‘thinking sideways’: dwars denken. In een goede opleiding bestaat een evenwicht tussen rechtuit denken en dwars denken. Tussen focus op het eindproduct en aandacht voor het proces. In verschillende recente studentenprojecten die tot stand kwamen aan het Antwerpse Sint Lucas (Karel de Grote Hogeschool) gaat het om transformatie en gedaanteverandering.

metamorfose

Dave Scheurweghes liet zich beïnvloeden door het Nederlandse ontwerpbureau Mint, dat gefascineerd is door de ‘volkse’ grafische taal van pizzakoerier- en supermarktfolders. Hij koos ervoor om de stijl (of anti-stijl) van roddelbladen toe te passen op de inhoud van een designmagazine, en noemde het resultaat ‘Wink’. Zijn strategie heeft waarschijnlijk een dubbel effect: mensen die gewoonlijk de ‘Story’ lezen, pakken ‘Wink’ op omdat ze denken dat het voor hen bestemd is; en wie gewend is aan de hedendaagse designcultuur stelt zich vragen en realiseert zich misschien dat de ‘verantwoorde’ aanpak van designbladen vaak ook maar een stijloefening is... www.freshdesign.be

Ook Jeroen Houtmeyers hield zich in zijn afstudeerproject bezig met de clichés van dagelijkse beeldtaal. Hij bedacht een manier om tekens uit verschillende gebieden –bedrijfslogo’s, pictogrammen, de vormen van de wereldkaart– met elkaar te combineren tot een nieuw, suggestief geheel. Met als resultaat een puur grafische en lichtjes ironische verbeelding van de toestand in de wereld. Houtmeyers’ ‘pictografische taal’ bestaat uit gestileerde silhouetten van ‘mannetjes’ (zo noemt hij het zelf, maar er zijn ook vrouwtjes bij) die allemaal drager zijn van een symbool of logo. Daarmee creëerde hij een raak commentaar op een wereld waarin veel mensen zich identificeren met een stijl, een merk, een logo (zoals het merkbeeld van Nike of het hakenkruis). Het project van Jeroen Houtmeyers laat zien dat het mogelijk is een allesomvattend onderwerp voor een eindwerk te kiezen en dat te herleiden tot een eenvoudig visueel statement. jeroen_houtmeyers@hotmail.com

Het fantastische project van Theo Truijen toont precies het omgekeerde aan. Het laat zien dat ook het eenvoudigste en banaalste onderwerp aanleiding kan zijn tot een visueel boeiend en veelgelaagd werk. In de woorden van Truijen: ‘...vormgevers moeten niet zozeer op zoek gaan naar één of ander goddelijk idee, maar inzien dat als je een simpel idee vanuit verschillende invalshoeken benadert en niet voor de hand liggende links legt, je tot een veel verrassender resultaat kan komen.’ Truijen wandelde door het bos in zijn dorp en koos één plek, waar hij op verschillende tijdstippen en in verschillende jaargetijden foto’s maakte.

Vertrekkend van die beelden componeerde hij een boek, dat een fascinerende reis werd door de wereld van visuele communicatie. Een willekeurige plek in de natuur transformeert, van pagina tot pagina, tot een reeks herkenbare tekens. Veel van die tekens –een barcode, een advertentie, een landkaart, een abstract schilderij– lijken naar een bepaalde inhoud te verwijzen, omdat we dat nu eenmaal zo gewend zijn, maar eigenlijk gaat het om steeds weer datzelfde bos. En het hoeft niet altijd serieus te zijn: met wat fantasie kan het bos ook worden omgetoverd tot een grappig stripverhaal met de allures van een soap. Dit soort studentenprojecten lijkt weinig te maken te hebben met de designpraktijk van elke dag, maar ze vormen er een essentiële voorbereiding op. Want grafisch ontwerpen is niets anders dan de werkelijkheid proberen te vangen in grafische tekens: het omzetten van plekken, voorwerpen, ideeën en emoties in heldere vormen en kleuren. Wie doeltreffend wil communiceren, moet dus een meester zijn van de modificatie. theotruijen@hotmail.com

+++++ + ++ +++++ ++ ++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++ +++++ + ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ ++ ++ ++ ++ ++++ +++++ +++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ ++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ ++ +++++ +++++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++ ++ +++++ + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + ++ + + + + + + + + + + + + + +++++ + + + + + ++ + ++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + +++++ + + + +++++ +++++ + +++++ + ++ + +++++ +++++ +++++ +++++ + +++++ + + ++ ++ + ++ + ++ + ++ ++ ++ ++ + ++ + ++ ++ ++ + ++ + ++ + ++ ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++ +++++ +++++ +++++ ++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ + +++++ ++ ++ ++ ++ ++ +++++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ +++++ ++ +++++ ++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ +++++ ++ +++++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ +++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + + + + + + + + + + + + + + ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ + ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++ +++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ ++++++++ ++ + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + ++++++++ + +++++ +++++++ + ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ +++++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++++++++ +++++ ++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ ++ +++++ ++ ++ ++++++++ ++++ ++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++ ++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ + ++++++++ +++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++m ++ ++ ++ ++n+ ++++ +ig +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++se es ++ +.c+o+ +le++tm ++ ed + + + + + + + + + + + + + + + a + + + + + + + + +++++++ + ++w le +++++ +++++ + ++w ++++++++++++++++++++++++++++++++++w + .p + + + + +++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++ + + + + + +++++++++++++++++++ +++++++ +++ + +++ ++ ++ +++++++++ +++++ ++++++++ ++++++++

n g i s e d e seletm

Plea

Een gesprek met Pierre Smeets en Damien Aresta

De onvermijdelijke vraag! Pleaseletmedesign = laat mij met rust?

Dat is het niet, het is wat bescheidener. Het is veeleer een wens dan een verzoek. Het is ook een manier om de klant rechtstreeks aan te spreken, om een gesprek aan te knopen. We beschouwen een opdracht als een samenwerking, of als samen overleggen. Deze naam is er vanzelf gekomen en uiteindelijk bleek dat de initialen van ‘pleaseletmedesign’ (plmd) beginnen en eindigen met de eerste letters van onze voornamen. Willen jullie ‘hip’ zijn?

Dat is althans niet de bedoeling. De problemen van een klant pakken liever op een persoonlijke manier aan, dat vinden we doeltreffender. Niettemin luisteren we naar onze tijdgenoten, in het design, de architectuur, de literatuur, de film, en vooral de muziek. Vinden jullie een eigen stijl belangrijk? Of sta je daar niet bij stil?

We zien het niet meteen als een stijl, maar als een aanpak die we wensen te benadrukken. We gaan uit van het principe dat goede ideeën blijven, tijdloos zijn. Het is sterker dan een zinloze vectoriële tekening die over drie maanden al verouderd is... de stijl is niet zo belangrijk, de aanpak wordt stijl en de stijl aanpak. Wat is jullie ultieme ontwerpersdroom?

De artistieke leiding nemen van een magazine, ofwel een nieuw kattenras creëren. Wat is voor jullie inspiratie?

‘Werk’ Jullie maken eigen tape, gaan jullie ook eigen papier maken?

Waarom niet? Dat zou een droom zijn, het perfecte lettertype ontwerpen, een feilloos zetwerk, alles op een gepersonaliseerd papier. Laatste vraag: slechts één naam, je favoriete ontwerper?

Bob Sanderson Hebben jullie ruzie gemaakt bij het beantwoorden van de vorige vraag?

We waren het hierover volkomen eens.

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

+++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ +++++ ++++++ ++++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++++++++++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++ ++++++++++++ ++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ +++++++++++++++++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ +++ ++++++++++++++ ++++++++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++++++++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ m ++ ++ ++ ++ co ++ ++ ++ ++ ++ ++ n. ++ ++ ++ ++ ++ ig ++++ea ++ ++ ++ es ++ ++ ++ ++ ++ ed ++ ++ ++ ++ m ++ ++ ++ ++ ++ ++ let ++ ++ ++ ++ ++ se ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++++ ww ++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++pl ++++++++++++ ++ ++++w. ++++ ++ ++++++ ++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++

n g i s e d e m t e l Please

+++++++++++++++++++++++++++++ > ‘Octopus’, logo en flyer voor rockfestival > Collège Saint-Barthélemy, kalender > Malibu Stacy, cd-label > Flagey, affiche voor filmfestival > Dynamite Boogie, cd-cover > ‘Octopus-typo’, lettertype +++++++++++++++++++++++++++++

door Hugo Puttaert

Pleaseletmedesign. Een naam die klinkt als een ontwerpersvloek, let vooral op het ontbreken van de woordspaties. Matthew Carter (de letterontwerper die o.m. de Verdana, Bell Centennial en Galliard ontwierp) drukte het ooit erg gevat uit: ‘Let’s get rid of wordspaces’. Wat een zaligheid voor ontwerpers! Pleaseletmedesign is een vitaal en jong ontwerpersduo. Via een toevallige tip kom ik op hun website terecht. Het eerste beeld op hun landingspagina spreekt meteen boekdelen, een wel erg luie kat op de vloer bij de toegang van een kamer. Hun bureau? Wellicht. Ik klik meteen een aantal malen op de refreshbutton. Met snapshot fotografie at random tot gevolg. De luie kat dus (pleaseleavemealone?), een geblutste caravan uit betere tijden, een al even oude blauwe Ford Transit met Duitse nummerplaat, een mitraillette (neen, niet het wapen, wel het Brusselse culinaire hoogstandje) en dan opnieuw een kat, maar dan wel in een zak deze keer. Letterlijk te nemen? Het lijkt erop dat pleaseletmedesign op een ‘accident de parcours’ berust. De toon is meteen gezet. Een sober pand in Sint-Joost. Ik kom midden in een verhuis terecht. Wonen en werken op dezelfde plek, het is niet steeds

voor de hand liggend. Maar wel charmant. Posters, drukproeven, brochures, magazines, flyers, cd’s etc. alles slingert ergens rond binnen handbereik, wegens de nog niet gesloten kartonnen dozen. In een hoekje ontwaar ik een heuse Macintosh SE, intussen een oeroud ‘designicoon’ dat vaak in hun werk opduikt. Deze kerels hebben duidelijk respect voor de roots van hun métier. Pierre Smeets (°1981) en Damien Aresta (°1979) hebben een gelijkaardig studietraject achter de rug. Althans op het eerste zicht. Na 3 jaar ISBA St-Luc in Luik, trekken ze in 2003 naar Brussel om hun studie te beëindigen aan de ERG (Ecole de Recherche Graphique), waar ze trouwens intussen een nieuw logo en brochure voor hebben ontwikkeld. Naar eigen zeggen wilden ze de eerder technisch gerichte opleiding van ISBA St-Luc vervolledigen met de meer conceptuele aanpak van de ERG. Maar hun onrustige Luikse roots en hun gedrevenheid om meteen voor ‘echte’ opdrachtgevers te gaan werken, doen hen besluiten meteen een bureau te starten. En al bestaat hun bureau nauwelijks een jaar, toch hebben ze reeds een aantal interessante projecten gerealiseerd en een zekere reputatie

opgebouwd. De eerste opdrachten kwamen er reeds aan tijdens hun studieperiode. Ze zetten net op het juiste moment een krachtig imago neer voor de Brusselse succesvolle cultgroep Soldout (www.soldout.be). Dankzij het succes van deze groep en hun ontwerpwerk volgden al vlug nieuwe opdrachten. Vooral uit het alternatieve muziekcircuit. Daar Damien ook gitarist is, kent hij de Luikse scene erg goed en dit helpt hen natuurlijk wel vooruit. Kenmerkend in hun werk is de onmiskenbare aandacht voor het toeval en hun appreciatie van een bepaalde dagelijkse ‘lelijkheid’. Ook een nostalgische fascinatie voor typografie is te merken. Al lijken ze niet dwangmatig met een eigen stijl bezig te zijn, toch zijn de trendy vectoriële stileringen nooit ver weg. Maar in functie van elke opdracht switchen ze gemakkelijk van de ene aanpak naar de andere. Ook hoeft niet alles steeds digitaal te zijn. Voor de cd-hoes van ‘Dynamite Boogie’ voerden ze het logo metersgroot uit in witte tape op een donkere hangarvloer, waarna ze de groepsleden er gewoon ‘life’ mee inplakten. Een ander voorbeeld is de cd ‘Malibu stacey’ waarbij ze alleen tape ontwierpen en zelf alle cd-hoezen bekleefden. Geen enkel

exemplaar is bijgevolg identiek. Papier als drager in de meest letterlijke zin. Deze verfrissende aanpak zorgt ervoor dat ‘pleaseletmedsign’ nu reeds erkenning geniet. Hun werk verscheen onlangs in ‘Lumière sur Bruxelles’ een uitgebreide bijdrage van het Franse magazine Etapes over jonge Brusselse ontwerpbureaus. Zelf willen ze evolueren naar een soort designerscollectief, waar naast hen ook nog een fotograaf, een regisseur, een programmeur, een interface designer en een geluidstechnicus werken. Met de bedoeling totaalprojecten te kunnen aanpakken, zowel in print, virtueel als voor de televisie. Ze zien zichzelf niet ingekapseld in de vaste structuur van een regulier bureau, maar willen wel in een samenwerkingsverband werken waarbinnen ze een grote vrijheid genieten. Eerder een ‘Latijnse’ aanpak, in de zin van “we zien wel wat er komt...?” Wellicht, want ondanks de verhuis hadden ze nog niet meteen een nieuwe werkplek gevonden.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

t c e j o r p b u l c n Fa

01.2005

Een gesprek met Sander Vermeulen

Hou je van fanclubs? Of vind je dat ze beter worden afgeschaft?

Ik ben een fervente fan van fanclubs. Mensen die zich aansluiten bij een fanclub gaan door ’t vuur voor hun idool, doen de idiootste dingen als uiting van respect. Die gedachte vind ik best leuk, want uiteindelijk is het een uiting van passie voor iets of iemand. En voor mensen met een passie, heb ik wel respect, ze gaan voor 100% in iets of iemand op, bewonderenswaardig, niet? Behalve natuurlijk als anderen door hun attitude of gedrag geschaad worden. Vind je dat grafische ontwerpers een ‘goeroe’ status verdienen of is hun rol ondergeschikt?

Een goeroe status lijkt mij ongezond in gelijk welk beroep. Grafisch vormgeven = geven, werken in opdracht van... Ik zie een grafisch vormgever niet als een kunstenaar, eerder dus in een ondergeschikte positie. Voor een kunstenaar is zijn eigen persoonlijkheid het belangrijkste. Als grafisch ontwerper ben je op zoek naar een stijl of imago, die de persoonlijkheid van je opdrachtgever weergeeft. Het is voor mij ondenkbaar dat de vormgeving van een literatuurhuis lijkt op die van een museum voor hedendaagse kunst. Een couturier gaat voor een Sophie Dahl-figuur een ander kledingstuk ontwerpen, dan voor een Twiggy-figuur, anders is hij/zij fout bezig. In mijn métier is dit dus niet anders. Ik streef ernaar niet onmiddellijk herkend te worden wanneer ik een nieuw werk gemaakt heb, want dit zou willen zeggen dat ik een nieuwe opdracht op een zelfde manier benaderd heb... Wat denk je over de toenemende ‘lifestyle’ cultuur en ‘stylisme’ tout court?

Heb ik niets op tegen. Ik ben blij dat meer en meer mensen met esthetiek bezig zijn, zolang dit niet ten koste gaat van hun eigen persoonlijkheid? Hoe hou je je staande als ontwerper, temidden al deze toeters en bellen?

Gewoon jezelf zijn en je niets aantrekken van de opinie van anderen. Je evolueert altijd een beetje, maar steeds mee willen zijn met de laatste trends zegt me niets. Wat of wie werkt voor jou inspirerend?

Drukwerk dat met liefde en passie gemaakt is. Kies je steeds bewust voor een bepaalde drager?

Een goed boek is meer dan een mooie vormgeving. De textuur van papier, kaft,...en hoe een boek open valt is even belangrijk. Hoe ga je om met papier?

Het soort papier is zeer belangrijk voor de uitvoering van mijn werk. Ik hou meestal niet van glossy-papier. Een UV-vernis op ruwer papier vind ik dan weer wel een leuk effect. Ik ben wel een voorstander van contrasten: bold-light; zwart-kleur; foto-lijnstelling; gestreken-ongestreken papier... Laatste vraag: slechts één naam, je favoriete ontwerper?

Moeilijk... ik ben een mateloze fan van zoveel vormgevers. Maar als ik er echt maar één mag geven, kies ik voor het Nederlandse duo Mevis & Van Deursen.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

+++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ +++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ + ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ +++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++++++++++++ ++++++++++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++++ ++++ ++ ++++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ +++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++++++++++++++++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ om++++++++++++ ++++ ++++ t.c++ ++++ ++ jec++ ++++ ++++ ro++ ++++ bp++ ++ ++ ++++ ++ ++ lu++ ++w. ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++++++++++++ ww ++ ++ ++ ++nc ++ ++++ ++++fa ++++ ++++++++++++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++++++++++ ++++

+++++++++++++++++++++++++++++ > Logo voor Mastic Design > Pagina’s uit ‘Food’ en ‘Hiawatha’ > ‘I Love’ huisstijl en uitnodiging i.s.m. Jean-Marc Klinkert > brochure Theaterfestival 2002 i.s.m. Jean-Marc Klinkert & Olivier Lamy > spreads uit Hiawatha Magazine i.s.m. Ian Borcic & Annelies Vaneycken +++++++++++++++++++++++++++++

t c e j o r p b u l c n Fa

door Hugo Puttaert

Fanclubproject. Een naam die tegelijk hip en trendy klinkt, en een tikje onbescheiden. Maar zoals dat vaker gaat bij namen van ontwerpbureaus, dat is maar schijn. Want onbescheiden kan je Sander Vermeulen (°1971) niet noemen. En al klinkt Fanclubproject als naam erg nieuw, Sander is als drijvende kracht intussen meer dan tien jaar in het Brusselse actief als grafisch ontwerper. Hij blijkt overigens nogal wat collega-ontwerpers (Nederlandstalig en Franstalig) te kennen: blijkbaar is er wel degelijk een Brusselse ontwerpscene. Net als bij ‘pleaseletmedesign’ is ook bij Fanclubproject van een geregelde bureaustructuur nauwelijks sprake. Toeval, of kenmerkend voor een generatie? Sander Vermeulen werd echt ondergedompeld in het ‘métier’. Hij studeerde eerst aan de Kunsthumaniora Sint-Lukas te Brussel, waar hij in 1993 afstudeerde (Hoger Sint-Lukas instituut, afdeling toegepaste grafiek). Jonge ontwerpers rebelleren en gaan vooral veel uit. Zo ook Sander. Zijn begintijd was een erg inspirerende periode waarin hij flyers en affiches ontwierp en experimenteerde met 3D programma’s, Photoshop en allerhande andere artisanale en technologische aspecten van het vak. En ook al was zijn werk destijds erg illustratief, toch groeide zijn fascinatie voor typografie met de tijd. Vandaar ook de samenwerking met Jean-Marc Klinkert en Olivier Lamy in het ontwerpbureau Mastic. Zij toonden interesse in zijn illustratief talent, hij in hun typografische kennis. Een stimulerende wisselwerking –zij het niet altijd vanzelfsprekend– die tot gevolg had dat Sander zich volledig op typografie stortte. Dit kon ook omdat Mastic werkte voor boeiende culturele opdrachtgevers als de Beursschouwburg, Flagey en La lettre Volée. Het bureau werd een tweetal jaren terug opgedoekt.

Op een dag vroeg Sven Vermeulen (geen familie), de uitbater van de Brusselse boekenwinkel ‘I Love’, aan Sander om de huisstijl van zijn boekenwinkel te ontwerpen. De Franse fotograaf Vincent Fournier stelde er net op dat moment tentoon. Dit was min of meer de start van Fanclubproject. En zoals de naam laat vermoeden is Fanclubproject een samenwerkingsverband op projectbasis. Met Vincent –fotograaf, wonende in Londen– en Sven, die Antwerpen als basis heeft en de productie voor zijn rekening neemt. Het bureau in Brussel, gevestigd in de Kartuizerstraat, is een prachtig Art Deco gebouwencomplex midden in de bruisende buurt rond de Sint Gorikshallen. Kan een werkomgeving aanstekelijker zijn? Voor Sander is het een dagelijkse inspiratiebron. Het werk van Sander en Fanclubproject oogt zuiver, sober en is erg uitgepuurd. Eén ding valt meteen op. Het werk is doordrongen van een zekere nostalgie naar de typografie, de kleur en de sfeer van de jaren 1950 tot 1970. Niet trendy en voor de hand liggend maar eerder poëtisch. Als een warme terugblik

op die periode. De leefomgeving van Sander heeft hier wellicht veel mee te maken. De bekende illustraties van vader Evermeulen ademen –op een andere manier– een zelfde nostalgie, al situeert zich deze wel in de jaren 1920 tot 1970. Over continuïteit gesproken. Maar hiermee stopt ook elke vergelijking. Het werk van Fanclubproject straalt tevens een subtiel evenwicht tussen esthetiek en inhoud uit. Bepaalde toevallig gevonden lettervormen op oude flyers of verpakkingen worden herwerkt tot eigen lettertypes die toch een bepaalde onvolmaaktheid blijven behouden. Dit is wat Sander zo fascineert. Combinaties waarvan je meteen aanvoelt dat ze ongewoon zijn, zelfs met een zekere lelijkheid. Te gladde en zuiver esthetische vormgeving vindt hij doods. Het spelen als ontwerper met onvolmaakte dingen en er iets mee communiceren vindt hij veel interessanter. Deze stelling wordt mooi geïllustreerd in het magazine/cataloog ‘Hiawatha’ (zomer 2004) een kunstenproject in Kortrijk. Zeer sobere lay-outs die toch erg eigenzinnig zijn dankzij de verdeling van het wit, de gebruikte

typografie en vreemde kleurcombinaties. Sander durft ook lettertypes te gebruiken die ‘not done’ zijn in het ontwerpersmilieu, al is dit laatste nu wel een trend geworden. Een ander opvallend aspect aan zijn werk is het respect voor papier. Nergens wordt het weggedrukt. Het wordt getoond, meestal in zijn zuivere witheid. Het spel van bedrukken en bewust niet bedrukken brengt juist dit evenwicht tussen vorm, inhoud en drager. Daarom zijn de door hem ontworpen publicaties zo actueel en eerlijk. Net omdat ze voorbij gaan aan het dwangmatig schreeuwerig karakter van de hen omringende concurrenten, maar juist opvallen door hun doorgedreven en soms onverwachte soberheid. Onderscheiden bescheidenheid, maar dan wel erg prominent.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

++++++ ++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ ++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + ++++++++++++ + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++ +++++ + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++ + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ ++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++ + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ +++++ +++++ + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ +++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ +++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ +++++ ++++++ ++++++ ++ +++++ ++++++ ++ +++++ ++

+++++++++++++++++++++++++++++ > Collage FF Balance > Ontwerpschetsen van FF Cocon > Proefzetsel in FF Cocon > FF Cocon in praktijk Fotografie door Evert Bloemsma > Studie FF Avance +++++++++++++++++++++++++++++

a m s m r Bloe ieuwe

t rn e r v e n e v E rontwerper

Zijn laatste en volgens velen beste letter, FF Legato, kostte hem minder dan een half jaar.

Lette

Op de Balance volgde de FF Cocon, een poging om de meest schreefloze letter aller tijden te maken. Alle stokken en haaltjes die nog aan de schreef herinneren, moesten weg. Tot Everts eigen verbazing ontstond uit dat theoretische uitgangspunt een welvende en verrassend bruikbare kopletter die zijn weg vond naar allerlei commerciële toepassingen, van de Britse staatsloterij tot de verpakkingen van Durex condooms.

door Jan Middendorp portretfoto Mark Eckardt

‘Letterontwerp,’ schreef de Britse typograaf Stanley Morison, ‘ontwikkelt zich met de snelheid van de meest conservatieve lezer.’ Als dat letterlijk waar was, dan had Morison zijn eigen Times New Roman nooit mogen maken: die letter was dan veel te vernieuwend. Wat Morison vooral wou zeggen, is dat het ontwerpen van letters een evenwichtsoefening is tussen conventie en vooruitgang. Lettertypen moeten veranderen, omdat techniek, smaak en context veranderen. Maar een letterteken mag nooit te veel afwijken van wat we als zijn grondvorm beschouwen; dan doet het zijn werk niet meer, want dan wordt het door de lezer niet herkend.

Hoever mag een letterontwerper gaan in zijn vernieuwingsdrang? Hoe kan men de leesbaarheid dienen en tegelijk ook progressieve vormen bedenken? Dat waren vragen waarmee letterontwerper Evert Bloemsma sinds zijn academietijd bezig was. Wás, want hij overleed in april 2005 totaal onverwacht op 46-jarige leeftijd. Vier letterfamilies verschenen er van zijn hand, alle in de FontFontreeks van FontShop: FF Balance (1993), FF Cocon (1998), FF Avance (2000) en FF Legato (2004). Het lijkt vrij weinig, maar het zijn stuk voor stuk unieke en baanbrekende ontwerpen die internationaal worden geprezen om hun originele kijk op letters en lezen. Evert Bloemsma presenteerde zijn eerste letter, de Balance, tijdens zijn eindexamen aan de Arnhemse academie in 1981.

Lesgeven in letterontwerpen deed men in Arnhem niet; Evert had zichzelf min of meer zelfstandig het vak geleerd. De Balance is in alles tegendraads. Hij is zwaarder van boven dan van onder en de horizontale delen hebben meer nadruk dan de verticale –bij vrijwel alle tekstletters is dat andersom. Dat debuut typeerde zijn karakter als ontwerper: onconventioneel, autonoom, steeds met jongensachtige geestdrift op zoek naar visuele uitdrukkingen van de nieuwe tijd. Pas twaalf jaar na de eerste presentatie werd Balance bij FontShop gepubliceerd. Dat het zolang duurde, had te maken met de snel veranderende reproductietechnieken, maar het lag ook aan zijn perfectionisme: Evert ontwikkelde letters op zijn eigen tempo, en zo’n proces mocht gerust jaren duren. Hij werd daarin wel steeds trefzekerder.

��

Met FF Avance onderzocht hij voor het eerst de mogelijkheid om een letter mét schreef te onwerpen. Het werd een kloeke, plezierige leesletter die, dankzij zijn asymmetrische schreven en subtiel naar voren buigende stokken soepel het oog langs de regel leidt. Zijn jongste lettertype, FF Legato, werd internationaal opgemerkt als een oorspronkelijk en elegant antwoord op een bekend probleem, dat van de samenhang en de leesbaarheid van schreefloze letters. Als de teksten in deze Addmagazine een bijzondere leeservaring opleveren, dan komt dat door de letters van Evert Bloemsma, waaruit het hele nummer is gezet.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

+++++ +++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + + + + + + + + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++ ++++ ++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + + + + + + ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ + +++++++ +++++++ ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++r. +c+ o+m ++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++rl+d+e+k+e+ ze++++ y+ + + a ++ + + +++++++++++++++++++++++++++++++++++++ .c + + + + w + + w + + ++++++++++++++ ++++++++++++++++++++++++++++w + ++++++++++++++++++++++++++ + + + + +++++++ +++++++ ++++++++++ ++

r e z y ing’ e r e K n e c e s de en n a d Carl nD r e k e is ster ‘De scè

door Hugo Puttaert

Carl De Keyzer (°1958) is één van de vier Belgische topfotografen bij het coöperatieve fotopersbureau Magnum Photos. Magnum fotografen verbeelden de wereld, de mens en actuele maatschappij in al haar aspecten en maken (al dan niet in opdracht) reportages. Magnum beheert de copyrights en stelt deze beelden ter beschikking van de pers, uitgevers, adverteerders, televisie, galerijen en musea. Magnum heeft vestigingen in Parijs, Londen, New York en Tokio en een vijftiental sub-agentschappen. ‘Zelf creëer ik nooit scènes. Mijn verbeelding is ontoereikend om nieuwe dingen te creëren en echte gebeurtenissen zijn steeds sterker dan de dingen die je in elkaar zet.’ Dat duidelijke en eerlijke uitgangspunt heeft een heel eigen werkwijze en stijl opgeleverd. Als geen ander weet Carl De Keyzer de meest uiteenlopende situaties visueel naar zijn hand te zetten. Zijn inlevingsvermogen en vooral zijn ongelofelijke ‘drive’ hebben er voor gezorgd dat hij in zijn meer dan twintigjarige carrière een onwaarschijnlijk oeuvre heeft opgebouwd. Een oeuvre van een enorme diversiteit en frisheid, en dat ondanks de steeds wisselende thema’s en onderwerpen toch erg authentiek is.

+++++++++++++++++++++++++++++ > Fotoreeks uit reportage ‘Zona’ +++++++++++++++++++++++++++++

Carl ensceneert niet, de situatie ensceneert als het ware zichzelf. Hij beweegt er zich doorheen, aarzelt niet en legt met een alerte trefzekerheid deze zogenaamde ‘non fictie’ vast. Het resultaat laat de kijker achter met een bizar gevoel van bewondering en bevreemding. Is dit realiteit? Het is in ieder geval een bepaalde realiteit die Carl De Keyzer als geen ander weet te vinden. Het beeld dat werd gekozen voor de cover van Addmagazine is hiervan een duidelijk bewijs.

Natuurlijk heeft elk beeld steeds een eigen verhaal. Zo ook het coverbeeld. (zie de tekst op cover 2). Maar dat verhaal is slechts een anekdotisch fragment uit een veel groter verhaal, namelijk de reportage die Carl De Keyzer maakte van Siberische gevangeniskampen. Dit mondde uit in zijn indrukwekkend boek ‘Zona’. Uitgegeven in 2003 door Trolley Books. Het begon met de tentoonstelling ‘East of Magnum’ (2001, Krasnojarsk - Siberië), een project van de Soros Foundation, met als doel om via diverse tentoonstellingen in voormalige sovjetrepublieken, de metamorfose van de voormalige Sovjetunie in beeld te brengen. In de marge hiervan leidde hij ook een workshop met 15 lokale fotografen. Krasnojarsk was tot 1994 een verboden stad. Bekend als de ‘atoomstad’ en ook de plek waar de Soyoez raketten werden gebouwd. Onverwacht leidde dit project tot één van de meest indrukwekkende en beklijvende reportages die Carl ooit maakte. Eén van de deelnemers aan de workshops kon hem in contact brengen met de generaal die meerdere ‘Goelag’ gevangeniskampen leidde. Na het bezoek van het bekende kamp nr 27 (achteraf bleek dit om een modelkamp te gaan), rijpte stilaan het idee om alle

130 kampen (in een straal van 600 à 700 km rond Krasnojarsk) te gaan fotograferen. Een haast onmogelijke opdracht, want zowel politiek geladen als logistiek uiterst complex. Na maanden van onderhandelen en dankzij de goede ‘connecties’ van een plaatselijke fotograaf kreeg Carl uiteindelijk de toestemming om een aantal van de kampen te bezoeken. Dit was de start van een 2 maal vier maanden durende odyssee (zomer 2000 en winter 2001), waarbij temperaturen van 30 à 35 graden in de zomer en -50 à 60 graden in de winter niet ongewoon waren. Een opeenvolging van ongewone alledaagsheid en een spel tussen ‘verbergen’ en ‘idealiseren’ van de hem begeleidende commandanten. De beelden die werden afgedrukt op deze pagina komen alle uit deze reportage.

metamorfose

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

The b Leon riefing ardi Com (a gr m o were up of two unicatio ns Gr , and aske o d the u t niqu to design heir dau up GmbH e per ghte Repo a l o rs) go so rter A genc nality of to expre Clie y. ss an ag nt Pr ency o The c for re omp file porte any i - you rs, s: n - the g, moder repo n rters , but no to th t 't ar - we' e visual i e our ca rendy' pital re no dent it t an a and s real houl nony y hum d be m a o n u cent bein The s o r ral gani gs. logo z a - mo a t ion, dern nd iden b u t we c yet o tity - hum onsis ri shou t of ld be - hap an and p ginal erson py, l : ively a - refe l , sp rri but m ng to tra ontaneo us di ore d ynam tional im age o ic. f the repo rter,

h t r i b o e g h T f a lo o The

: tudy s e logo s y c Ca n e er Ag an Middendorp t r o p Re i&J

ssio y Alle

ard

Leon

r e colou red, th got a winner p e n e o D i ct ur. 've abstra he colo t. I think we ng the it. We loved t n i e t ' c . m t t a i r n t e m got om Abs gem . We've signates our c t to the mana t i 's t a Th ei de y to tak eart. It of the h ys. We're read u there, g

'liked' it. . No, no, it r e v o n, and... d rior desig ting an went wil te st in ju d O ie E stud is ea , our C wife? She looks like the guy 'Hi, yeah know his it u o id y sa o d o But... more. . She als stylize it 't like red .' she doesn d that you should E MOD RN . An eyword is k icecream e h T . o ce to The typefa

The f ir 'Brilli st propos ant! T al h is per haps is is defini a littl tely t but m e to he a Why d ybe a little o detailed right direc tion. . Sure TOO l oes th Bu iv ,i the ha e t? The guy wear ely... And t's sponta t the who le thi n a i realiz t eous, t t 's y ie an pefa VER ng e that a repor ce is nice, d jacket? A Y specific nd lively. . . ters d but... . n d can on't w I rite b think peo 't we get r p y han i d any le should d of more â&#x20AC;&#x2122;.

ion. al solut r, risking his ence ic s d s a e r s e s te rather g for th e repor efer a le Lookin thes, we'd pr r proposal. Th that. But we'd t lo u o c o o g till t o 'For the ere's logic in y th, yeah, we re are s ave e h t u h r d t t , n d A th Surely he nake icated. does no report t more sophist think it e w butt to , g e c in pefa ometh r the ty go for s s! As fo il a t e d many y.. authorit enough

Furth e 'Grea r reductio t, ma n n! wasti ng ou We laughe r time d our of mo he .C re Idea o profession an't you m ads off. Bu t serio ake th f a rep al? Li u e k You g ot a ro orter? You e, make th whole thi sly now, s top ng loo know e logo wer a And r th kk nd re educe the co it looks li e Olympic present th ind ke Ga e Gen lour a eral bit m it could be mes? ore? A a n y rower nd ge ? t a no -nons ense t ypefa ce?'

e looks The blu . e n o t tha EO job on e the C rilliant cool. I'm sur b e f a i e w n Oâ&#x20AC;&#x2122;s ooo e do The CE e think you'v tylization is s s W e ! h t T a . e 'Gr ated phistic very so ving. ra will be child, r and e h t o am s like ore '' it look act. And m futuristic. t h g u r e o t r s h o t b a e f e dm his wi it mor ppier... an g, but just make a n i h v , r a r e , t o h as 'He w ents Plan. S the type lig e ar k P a e m k i l d ic! An dynam

From p 'That's ictogram to sym it! Tha mean ing in t's positive bol ly it! T that li We lo he ve ttl But of the simpli e sign. The re is so mu city. W ch str arm, cours en th e, the e 'The CEO h love the.. e caring, t gth, so mu . well h as the CEO , the s e reachin ch And last w s g ymbo ehm ays it sh ord.' lism, out... . so w o you kn e'd s .. the CE uld be m ow? ugge O st yo 's wife d ore dyna u ma oesn mic n 't ke it blac like blu ow. Muc k.' e ver h y mu more d yn ch ei ther amic. , It's me.

4 Usherin g 'Great! N in abstraction ow we'r e gettin the righ g somew tp here! W what's im eople for the jo e kn b. Now portant? c ould you ew that you gu more ge G et rid of ys were please fo neric? A a few c nd not s o obviou more details? M us a bit more o n sly a wh a ite male ke it a little ?

metamorfose

e ti ll th or a rs...' f g aitin olou ol mb were w L the c y s we s AL the ing is what suggest z i am is ck Dyn SS!! Th the bla S , S c i 'YE ynam it's d

h. enoug ike. namic business-l y d t o e n r : o d i m pe e sa the ty is wif and h in it. Make row. O .' E C rgy t do it mor 'The re ene l version to urday? Jus o m t Pu na Sat nt a fi that's We wa you mean do What

9 Symbo liz 'Hey gu ing the dyna ys.. NO W it's b mism eginnin g you R E

ALLY re

present

US.'

an,

hum

Papyrus > addmagazine.be

01.2005

metamorfose

++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ +++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ +++ ++++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ +++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++++++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ +++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++ ++++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++ ++++++ ++++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ +++ + ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ + ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++++ ++++++ ++ ++++++ ++++++ ++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++++++++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++++++ + ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++++ ++ ++ ++ ++ ++++++ ++++++ ++ ++++ ++++ ++++++++++++++++ ++++ ++++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ + ++++++++++ ven, ++++ +++++++ ++++ ++++ ++++++++++++ tie++ ++++ ++++ ++++ tia++ ++++ in++ ++++ ++ ++ ++ ++++ al++ ++++ ++ nt++ ++++ ++++ ++ ++ aa++ ++++ ++++ n++ ++ ++++ ++++ ++++++++++++ ee ++ ++++ n + ++ ++ ++ ++ va ++++ ++ ++ ++ ++ ++ er ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ we ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ ht ++ ++ ++ ++ ++ ++ ++ zic++ ++++++++ ++++++++++++geeft ++ er++ ++++ ++++ ov++ ++++ land ++++ ur++ ++lg++ ++.++++ bu++ ++en en++ k ++++een++ ++ ie++ ië++ ++++ ++ ++++++De ++ ++ t Be ++++te ++ ze ui++ ++br ++em +++++++++ ++++++ ++ru ++++ ++++ ++ ++en ++++++ ++en en ++++++++ ++ ++++n++ ev ++ ++++++++++++ ++ ++++en ++ ++++++ ++ ++ ++ ng ++ ++ lli ++ te ++ ++ ns ++++++ ++ ++ ++ oo ++ ++ ++ nt ++++ ++++++ Deze agenda heeft niet de ambitie om compleet te zijn en kadert in de ++++++++ ++++++ ++++te ++++++++++++ ++++++++ ++++++ ++++++++++++ ++++++++++++ positionering van dit magazine. Over print en de relatie tot.

Agenda

Heb je suggesties en aankondigingen, dan horen wij het graag via www.addmagazine.be

+++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Shapeshifters Beursschouwburg (Brussel)

+++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Sovjetpropaganda (1930-1945) Centre de la Gravure et de l’Image imprimée (La Louvière)

Een reeks lezingen omtrent grafische vormgeving, met als centraal thema voor dit seizoen ‘manipulatie’. De sprekers werden geselecteerd in samenwerking met Sint-Lukas Brussel. Programma: vr 28/10/05 Alessio Leonardi (I) do 08/12/05 René Knip (NL) +++++++++++++++++++++++++++++ en Richard Niessen (NL) © > Coverbeeld DeUnger Keyzer vr 16/12/05Carl Gerard (NL)

uit het boek ‘Zona’ 'EenA.scène was bijzonder typisch. Ortsstraat 20-28, 1000 Brussel tickets@beursschouwburg.be Ik zag een tennisveld en vroeg voor wie het www.beursschouwburg.be bestemd was. Voor de gevangenen, luidde het antwoord. Of ik hen ook kon zien spelen? +++++++++++++++++++++++++++++++++ Die vraag leek hen van hun stuk te brengen, +++++++++++++++++++++++++++++++++ maar uiteindelijk Type an Sich kwamen twee gevangenen opdagen. Toen moesten ze nog rackets zien Jean François Porchez teCatapult vinden, wat weer een half uur duurde. galerij (Antwerpen) Iedereen leek heel tevreden met het resulTentoonstelling rond Franse lettertaat, maar toen ik ook nogdevroeg waar de ontwerper Jean François Porchez ballen waren, bleken die echt onvindbaar. ‘Un homme de caractère(s)’. Lettertypes van Ook na een uur zoeken geen tennisballen. zijn hand vinden we terug in de Parijse Ik dus maar doen alsof ikreisbureau die twee gevangemetro, het Italiaanse Costa nenCrociere, aan het fotograferen was Baltimore Sun endie dededen automerken alsof ze tennis Peugeot en speelden Renault. zonder ballen. Het leek wel een krankzinnig mimespel.' Van (Carl De13/10/05 Keyzer) tot 31/12/05

Rubenslei 10, 2018 Antwerpen info@typeansich.be > Illustratie Jeroen Houtmeyers www.typeansich.be +++++++++++++++++++++++++++++ www.catapult.be +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Panamarenko Retrospectieve Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (Brussel) Eerste volledige overzichtstentoonstelling van de Belgische kunstenaar Panamarenko die de beëindiging van zijn artistieke carrière heeft aangekondigd. Van 30/09/05 tot 29/01/06 Koningsplein 3, 1000 Brussel www.expo-panamarenko.be

Een vijftigtal sovjetafﬁches ontworpen door verschillende kunstenaars in de jaren dertig, tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog, tonen aan hoe het beeld in de sovjetpropaganda steeds een belangrijke plaats heeft ingenomen. +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Europalia Rusland Avant-Garde in Rusland (1900-1935) Bozar (Brussel) Aan de hand van schilderijen, beelden, reliëfs, artisanale producten, theaterdecors en -kostuums, kortﬁlms, foto’s en fotocollages, architectuurprojecten, afﬁches, enz. toont deze tentoonstelling hoe de avantgarde de artistieke wereld in Rusland heeft bewogen. Van 05/10/05 tot 22/01/06 Koningsstraat 10, 1000 Brussel info@europalia.be www.europalia.be +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Katharina Prospekt MoMu (Antwerpen) Een eigen visie op Rusland doorheen de geschiedenis, door ontwerpers An Vandevorst en Filip Arickx die een selectie hebben gemaakt in de textielafdeling van het Staatshistorisch Museum. Van 09/09/05 tot 05/02/06 ModeMuseum Provincie Antwerpen Nationalestraat 28, 2000 Antwerpen info@europalia.be www.europalia.be

Van 24/09/05 tot 18/12/05 Centre de la Gravure et de l’Image imprimée rue des Amours 10, 7100 La Louvière info@europalia.be www.europalia.be +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Russian Vision on Europe Solvay bibliotheek & Leopoldpark (Brussel) Hedendaagse Russische fotografen werpen een eigentijdse blik op bekende plaatsen in eigen land, Frankrijk, Italië en Groot-Brittannië. Van 04/10/05 tot 29/01/06 Solvay Bibliotheek & Leopoldpark Belliardstraat 137, 1040 Brussel info@europalia.be www.europalia.be +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Angels of History MUHKA (Antwerpen) Het Moskouse conceptualisme en zijn invloed op de Russische kunstenaars van de late jaren ’80 en de jaren ’90. Van 17/09/05 tot 27/11/05 Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen info@europalia.be www.europalia.be

Women’s Faces Fnac Galerijen (Brussel, Gent, Luik) In Brussel worden twee reeksen van telkens een tiental foto’s van Vladimir Misjoekov tentoongesteld, ‘De cafés van Moskou’ en ‘Neondromen’, in Gent een twintigtal historische portretten van Russische vrouwen en in Luik dertig kleurenfoto’s van Alexander Sloesarjev, een hedendaags fotograaf. Van 15/10/05 tot 01/12/05 Fnac Brussel Nieuwstraat City 2, 1000 Brussel Fnac Gent Veldstraat 88, 9000 Gent Fnac Luik rue Joffre 3, 4000 Luik info@europalia.be www.europalia.be +++++++++++++++++++++++++++++++++ +++++++++++++++++++++++++++++++++

Label Design Grand-Hornu Images (Hornu) Naast de tentoonstelling Label-design.be, Design in Belgium after 2000, georganiseerd door Grand-Hornu Images, Pro Materia en Design Vlaanderen, worden ook lezingen ingericht over hedendaags Belgisch design. Het volledige programma is te vinden op www.label-design.be Van 16/10/05 tot 16/02/06 rue Sainte-Louise 82, 7301 Hornu Info.ghi@grand-hornu.be www.grand-hornu.be

+++++++++++++++++++++++++++++ > Illustratie Jeroen Houtmeyers +++++++++++++++++++++++++++++

magazine over print en andere mediaâ&#x20AC;Ś 01

2005