Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Ա Թիւ 2
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
ՀԱՅԱՍՏԱՆ Է ԺԱՄԱՆԵԼ ՀՌՈՄԻ ՊԱՊ ՆՈՐԻՆ ՍՐԲՈՒԹԻՒՆ ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍԸ Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահ Սերժ Սարգսեանի, Ծայրագոյն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ-ի և Կաթոլիկ եկեղեցու հրաւէրով այսօր Հայաստան է ժամանել Հռոմի Պապ Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոսը:
Հռոմի Սրբազան Քահանաեապետ Ֆրանցիսկոս Պապի Հայաստանի Հանրապետութիւն այցի կարգախօսն է՝«Այց առաջին քրիստոնեայ երկիր»:
Բրիտանիան դադարեցնում է անդամակցութիւնը Եւրամիութեանը, Քեմերոնը հրաժարական տուեց
2016թ. յունիսի 23-ին Մեծ Բրիտանիան հանրաքուեի միջոցով որոշեց այլևս դադարեցնել անդամակցութիւնը Եւրամիութեանը։ Արդիւնքների հրապարակումից մի քանի ժամ անց հրաժարական տուեց Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դևիդ Քեմերոնը, որի կառավարութիւնը կողմ էր, որպէսզի Բրիտանիան շարունակի անդամակցել ԵՄ-ին։ Այս մասին տեղեկացնում է The Independent-ը։ Մեծ Բրիտանիայում և Ջիբրալթարում անցկացուած հանրաքուէի արդիւնքներով յայտնի է դարձել, որ քուէարկութեանը մասնակցողների 52%-ը կողմ է եղել, որպէսզի Բրիտանիան դադարեցնի անդամակցութիւնը ԵՄ-ին, այս նախաձեռնութեանը հակառակ դիրքորոշում է ունեցել քուէարկողների 48%-ը։
Այցի պաշտօնական տարբերանշանի մէջ օգտագործուած են բիբլիական Արարատը և Հայաստանում քրիստոնէութեան տարածման առումով բացառիկ նշանակութիւն ունեցող սրբավայրը` Խոր Վիրապի վանքը: Շարունակութիւն էջ՝ 5
Տեղի ունեցածից յետոյ իր կառավարութեան հրաժարականն է ներկայացրել, Մեծ Բրիտանիայի վարչապետ Դեւիդ Քեմերոնը, որն ակտիվօրէն քարոզում էր, որ Մեծ Բրիտանիան շարունակի իր անդամակցութիւնը եւրոպական ընտանիքին։ Շարունակութիւն էջ՝ 14
Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com
Էջ 2
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Պապը ժամանեց Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնում տեղի ունեցաւ բարիգալստեան արարողութիւն
Մայր Աթոռում երկու Հայրապետերին դիմաւորեցին Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի միաբանութիւնը և պաշտօնէութիւնը: Այս առիթով Հայաստանից և Սփիւռքից հայոց հոգևոր կենտրոն ժամանած բազում ուխտաւորներ դրոշակներով և պաստառներով նոյնպէս ողջունեցին Ֆրանցիսկոս Պապին: Հայ եւ Կաթոլիկ Եկեղեցիների հոգևորականներից կազմուած հանդիսաւոր թափորը, Մայր Տաճարի աւետաբեր ղօղանջների և «Հրաշափառ Աստուած» շարականի երգեցողութեան ներքոյ, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին և Հռոմի Սրբազան Քահանայապետին առաջնորդեց Միածնաէջ Մայր Տաճար: Տաճարում երկու Հովուապետերը խոնարհուեցին Իջման Ս. Սեղանի առջև` համբուրելով գրակալի վրայ դրուած Ս. Աւետարանը և Երնջակի
մասունքակիր Ս. Խաչը, ապա բարձրացան Մայր Տաճարի Աւագ Խորան, ուր Ս. Սեղանի առջև տեղի ունեցաւ եղբայրական ողջագուրում: Համատեղ սաղմոսասացութիւնից յետոյ Ֆրանցիսկոս Պապն ընթերցեց «Ի մէջ տաճարիս» աղօթքը, ապա Մայր Տաճարի երգչախումբը կատարեց «Էջ Միածինն ի Հօրէ» շարականը: Այնուհետև Հռոմի Սրբազան Քահանայապետը «Պահպանեայ զմեզ, Քրիստոս Աստուած մեր» աղօթքով օրհնեց տաճարում ներկայ բարեպաշտ հաւատավոր ժողովրդին: Աղօթքից յետոյ Հռոմի Ֆրանցիսկոս Պապին ողջունեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: Պատասխան ուղերձով հանդէս եկաւ Ֆրանցիսկոս Պապը: Արձակման աղօթքից յետոյ, Հայրապետական մաղթերգի ներքոյ, եկեղեցականների թափորը ժողովրդին իրենց օրհնութիւնը բաշխող Գարեգին Բ Վեհափառ Հայրապետին և Ֆրանցիսկոս Պապին առաջնորդեցին Վեհարան: Այդ ընթացքում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ու Հռոմի Սրբազան Քահանայապետը մի պահ կանգ առան նաև երջանկայիշատակ Վազգեն Ա և Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների շիրմաքարերի առջև` իրենց յարգանքն ու խոնարհումը բերելով վերջիններիս պայծառ յիշատակին: Վեհարանի մուտքի մօտ երկու Հովուապետերը նաև ունկնդրեցին «Փարոս» կամերային երգչախմբի կատարումները: Այցի օրերին Հռոմեակաթոլիկ Եկեղեցու Հովուապետը, հիւրընկալուելով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի կողմից, բնակուելու է Մայր Աթոռում: Հրաշափառի արարողութեանը ներկայ էին աշխարհասփիւռ Հայ Եկեղեցու թեմերից ժամանած պատուիրակներ, պետական պաշտօնէաներ, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի բարերարներ և բազմահազար ուխտաւորներ:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 3
ՌԱԿ-ի Կեդրոնական Վարչութեան Պատուիրակութիւնը Ընդունուեցաւ ՀՀ Պաշտպանութեան Նախարար Սէյրան Օհանեանի Կողմէ Երեքշաբթի, 21 Յունիս 2016-ին ՀՀ պաշտպանութեան նախարար Սէյրան Օհանեան ընդունեց՝ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը, գլխաւորութեամբ Վարչութեան ատենապետ ընկ. Սերխիօ Նահապետեանի:
Հանդիպումի ընթացքին քննարկուեցան ՀայրենիքՍփիւռք կապերու ամրապնդման տարբեր ծրագիրներու իրականացման հնարաւորութիւնները՝ նախանշելով յառաջիկայի կատարելիքները: Ընկեր Սերխիօ Նահապետեան նախարարին ներկայացուց ՌԱԿ-ի յառաջիկայ ծրագիրները եւ նպատակները՝ նշելով, որ կուսակցութիւնը իր գործունէութիւնը ուղղած է հայապահպանութեան, Սփիւռքի կազմակերպումի եւ Հայաստանի հետ կապերու ամրապնդման խնդիրներուն:
ՀՀ պաշտպանութեան նախարարը անդրադարձաւ բանակի մէջ իրականացող բարեփոխումներուն, բանակ-հասարակութիւն կապերու շրջագիծէն ներս՝ Սփիւռքի տարբեր կառոյցներու հետ համագործակցութեան ծրագիրներուն: Նախարար Սէյրան Օհանեան ՌԱԿ-ի պատուիրակութեան
ներկայացուց նաեւ՝ Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ ստեղծուած իրավիճակը: Կողմերը կարեւոր նկատեցին ջանքերու կեդրոնացումը Հայաստանի մէջ, Արցախի եւ Սփիւռքի ազգային համախմբումը, երիտասարդութեան մօտ հայրենասիրութեան սերմանումը եւ բանակ-հասարակութիւն կապերու ամրապնդումը: ՌԱԿ Կեդրոնական Մամլոյ Դիւան
Բրիւսելում կայացաւ ՀՀ֊-ԵՄ բանակցութիւնների չորրորդ փուլը Յունիսի 21-22֊ին Բրիւսելում կայացաւ Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Եւրոպական միութեան միջև նոր շրջանակային համաձայնագրի շուրջ բանակցութիւնների չորրոդ փուլը։ Հայկական պատուիրակութիւնը գլխաւորում էր ԱԳ նախարարի տեղակալ Կարեն Նազարեանը։ Մասնակցում էին նաև ԵՄ-ում Հայաստանի և ՀՀ-ում՝ Եւրոպական միութեան դեսպանները, ինչպես նաև ՀՀ ԱԳՆ և ԵՄ պաշտօնէաներ։ Քննարկուեցին համաձայնագրի նախագծի քաղաքական երկխօսութեան, բարեփոխումների, արդարադատութիւն և ազատութիւնների բաժինների դրոյթները։ Բանակցութիւնների վերջում տեղի ունեցաւ լիագումար նիստ, որի ընթացքում կողմերն ամփոփեցին քաղաքական, ոլորտային համագործակցութեան, առևտրի ու ներդրումների բաժինների շուրջ բանակցութիւնների արդիւնքները եւ նախանշեցին յաջորդ փուլի քննարկումնիրի շրջանակը։ Բանակցութիւնների հաջորդ փուլը տեղի կունենայ Երևանում` այս տարուայ աշնանը։
Էջ 4
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
ՌԱԿ-ի Պատուիրակութիւնը Տեսակցութիւն Ունեցաւ ՀՀ Ազգային Ժողովի Նախագահ Գալուստ Սահակեանի Հետ Չորեքշաբթի 22 Յունիս 2016-ին, Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը, գլխաւորութեամբ վարչութեան ատենապետ ընկեր Սերխիօ Նահապետեանին, ընդունուեցաւ Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային Ժողովի նախագահ Գալուստ Սահակեանի կողմէ:
յայտնելով ընդունելութեան համար նշեց, որ ՌԱԿ-ի գործունէութիւնը այսուհետեւ ալ պիտի նպաստէ Հայաստանի եւ Սփիւռքի միջեւ կապերու ամրապնդումին: «Մենք մեր հնարաւորը կ’ընենք, որպէսզի Սփիւռքահայերը մշտապէս հաղորդակից դառնան հայ մշակոյթին, կրթութեան եւ հոգեւոր արժէքներուն», ըսաւ ընկեր Նահապետեան:
Խորհրդարանի մէջ ՌԱԿ-ի պատուիրակութիւնը ողջունելէ ետք, ԱԺ-ի նախագահը անդրադարձաւ ՌԱԿ-ի բազմամեայ պատմութեան, կարեւոր նկատելով անոր անցած ուղին, ձեռքբերումները եւ դերը Սփիւռքի հայապահպանութեան գործընթացին մէջ: ԱԺ նախագահը բարձր գնահատեց Հայ ժողովուրդի համար կարեւորագոյն հարցերու՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումի եւ Լեռնային Ղարաբաղի խաղաղ կարգաւորումի հարցով, Սփիւռքի ներդրումը: Այս ծիրէն ներս ան կարեւոր նկատեց ողջ հայութեան համատեղ ջանքերը:
Ընկեր Նահապետեան նաեւ կարեւոր նկատեց Սփիւռքի դերը Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումին եւ Լեռնային Ղարաբաղի հարցի խաղաղ կարգաւորումին կապակցութեամբ: Ան նաեւ վստահեցուց, որ այդ ուղղութեամբ տարուող աշխատանքները շարունակական ընթացքի մէջ են:
Ընկեր Սերխիօ Նահապետեան շնորհակալութիւն
Հանդիպման ընթացքին անդրադարձ կատարուեցաւ նաեւ տարածաշրջանային խնդիրներու եւ երկուստեք հետաքրքրութիւն ներկայացնող այլ հարցերու շուրջ: ՌԱԿ Կեդրոնական Մամլոյ Դիւան
ՌԱԿ-ի Պատուիրակութիւնը Ընդունուեցաւ ՀՀ Սահմանադրական Դատարանի Նախագահին կողմէ 22 Յունիս 2016-ին Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը ընդունուեցաւ՝ Հայաստանի Սահմանադրական Դատարանի նախագահ Գագիկ Յարութիւնեանի կողմէ: Պատուիրակութիւնը կը գլխաւորէր ընկեր Սերխիօ Նահապետեան: Հանդիպման ընթացքին ՌԱԿ-ի պատուիրակութիւնը լուսաբանուեցաւ Հայաստանի մէջ տարուող սահմանադրական զարգացումներով, Հայաստան-Սփիւռք փոխյարաբերութիւններու յետագայ զարգացումին ու համազգային խորհուրդի ձեւաւորումին հարցերով, որոնց մասին լրացուցիչ պարզաբանումներ տուաւ պարոն Յարութիւնեան: Նշենք, որ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ ընկեր Սերխիօ Նահապետեան Հայաստան իր կեցութեան առաջին օրերուն, ուր ան ժամանած է ընկերանալու Հռոմի Պապի Հայաստանի ուղեւորութեան, գլխաւորելով ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութենէն պատուիրակութիւն մը, այցելած էր ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանին, որուն հետ ՌԱԿ-ի պատուիրակութիւնը ունեցած էր երկար եւ օգտաշատ զրոյց մը՝ քննարկելով Հայրենիքն ու Սփիւռքը հետաքրքրող հարցեր եւ նախարարութեան հետ գործակցութեան ապագայ ծրագիրներ: ՌԱԿ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՄԱՄԼՈՅ ԴԻՒԱՆ
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 5
Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան Պատուիրակութիւնը Հայաստանի Վարչապետին Մօտ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը գլխաւորութեամբ ընկեր Սերխիօ Նահապետեանի հանդիպում մը ունեցաւ Հայաստանի ՀանրապետութեանՎարչապետ Յովիկ Աբրահամեանի հետ:
Հանդիպման ընթացքին Վարչապետը բարձր գնահատեց ՌԱԿի գործունէութիւնը հայապահպանութեան եւ Հայաստան-ԱրցախՍփիւռք եռամիասնութեան ամրապնդման գործին մէջ՝ ընդգծելով, որ աւանդական այս կուսակցութիւնը մշտապէս կարեւոր
ՀԱՅԱՍՏԱՆ Է ԺԱՄԱՆԵԼ...
դերակատարութիւն ունեցած է համահայկական նշանակութիւն ունեցող գործընթացներու մէջ եւ իր պատմութեամբ ու անցած ճանապարհով կ՛ապացուցէ իր կենսունակութիւնը:
Երևանի «Զուարթնոց» միջազգային օդանաւակայանում տեղի է ունեցել Հռոմի Պապի դիմաւորման պաշտօնական արարողութիւնը: Սրբազան Քահանայապետին դիմաւորել են Նախագահ Սերժ Սարգսեանը տիկնոջ հետ և Նորին Սուրբ Օծութիւն Տեր Տեր Գարեգին Երկրորդ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: Դիմաւորման պաշտօնական պատուիրակութիւնների կազմում եղել են պետական պաշտօնեաներ, դիւանագետներ, Հայ Առաքելական և Կաթոլիկ Եկեղեցիների եպիսկոպոսներ:
Շնորհակալութիւն յայտնելով ընդունելութեան համար՝ Ընկեր Նահապետեան ներկայացուց ՌԱԿ-ի ծրագիրները եւ նշեց, որ կուսակցութիւնս պատրաստ է շարունակելու աջակցիլ հայութեան եւ Հայաստանի առջեւ ծառացած կարեւոր խնդիրներու լուծման: Հանդիպման ընթացքին զրուցակիցները միտքեր փոխանակեցին ազգային ինքնութեան ու լեզուի
Օդանաւակայանում Ֆրանցիսկոս Պապին հայկական միջնադարեան շարականների կատարմամբ ողջունել են «Հայաստանի փոքրիկ երգիչներ» երգչախմբի սաները: Ազգային տարազով երեխաները Հռոմի Պապին մատուցել են հայկական ծիրան և ՅՈՒՆԵՍԿՈ-ի ոչ նիւթական ժառանգութեան ցանկերում ընդգրկուած հայկական լաւաշ: «Զուարթնոց» միջազգային օդանավակայանի նախագահական սրահում Հանրապետութեան Նախագահի և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ-ի հետ կարճատև զրոյցից յետոյ, Սրբազան Քահանայապետը մեկնել է Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, որտեղ նախատեսուած է Բարիգալստեան` «Հրաշափառի» արարողութիւնը:
պահպանման, մայր Հայրենիքի հետ կապերու ամրապնդման, Հայաստանի ու Արցախի զարգացման եւ այլ հարցերու շուրջ։ Նշենք, որ հանդիպման ներկայ եղաւ նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը: ՌԱԿ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՄԱՄԼՈՅ ԴԻՒԱՆ
Էջ 6
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Նախագահ Սերժ Սարգսեան Առանձնազրոյց Ունեցաւ Հռոմի Պապ Ֆրանչիսկոսի Հետ
ՀՀ Նախագահի նստավայրին մէջ տեղի ունեցաւ Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանչիսկոս Պապի ընդունելութիւնը, որ նախատեսուած է հանդիպում ՀՀ իշխանութիւններու, հասարակայնութեան եւ Երեւանի մէջ հաւատարմագրուած դիւանագիտական անձնակազմի ներկայացուցիչներու հետ: Մինչ այդ, նախագահ Սերժ Սարգսեան եւ Սրբազան Քահանայապետը ՀՀ նախագահի նստավայրի «Ոսկեզօծ» դահլիճին մէջ առանձնազրոյց ունեցան։ Այս մասին «Հայերն այսօրին» կը յայտնեն ՀՀ Նախագահի մամլոյ ծառայութենէն: Նախագահը երախտագիտութիւն յայտնեց Նորին Սրբութեան` Հայաստան այցի հրաւէրը ընդունելու եւ առաջին քրիստոնեայ երկիր այցելելու, մեր հինաւուրց հողին եւ բազմաչարչար ժողովուրդին օրհնութիւն եւ ջերմութիւն բերելու համար: Հանդիպումէն ետք, արարողակարգի համաձայն, տեղի ունեցաւ նուէրներու փոխանակում: ՀՀ նախագահը Հռոմի Պապին նուիրեց «Տիեզերական Եկեղեցւոյ վարդապետ» հռչակուած Աստուածաշնորհ Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի պրոնզէ արձանիկը: Նախագահի նստավայրին մէջ Սրբազան Քահանայապետի այցին ժամանակ թողակուեցաւ եւ «Հայփոստ»-ի կողմէ շրջանառութեան մէջ դրուեցաւ «Հռոմի Պապ Ֆրանչիսկոսի այցը Հայաստան» թեմային նուիրուած մէկ նամականիշով գեղաթերթիկ եւ չորս նամականիշ, որոնք ձեւաւորուած են խաչի տեսքով` մէկ մանրաթերթի մէջ: Հանրապետութեան նախագահը զանոնք եւս նուիրեց Ֆրանչիսկոս Պապին: Մէկ նամականիշով գեղաթերթիկը կը պատկերէ Նորին Սրբութիւն Ֆրանչիսկոս Պապին` Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի Մայր Տաճարի եւ Հռոմի
Սրբ․ Պետրոս տաճարի խորապատկերին, ինչպէս նաեւ Պապի հայաստանեան այցին նուիրուած տարբերանշանը եւ Ֆրանչիսկոս Պապի զինանշանը: Չորս նամականիշով մանրաթերթի խաչի տեսքով ձեւաչափը կը կրէ խորհրդանշական իմաստ` ցոյց տալով առաջին քրիստոնէական երկիր Ֆրանչիսկոս Պապի կատարելիք այցը, իսկ մանրաթերթի չորս նամականիշերը կը պատկերեն Ֆրանչիսկոս Պապին` Հայաստանի կողմէ Վատիկանին նուիրաբերած Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի արձանը, Երեւանի «Հայաստանը առաջին քրիստոնէական պետութիւն» անուանումով յուշարձանը, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի Մայր Տաճարի եւ Վատիկանի Սուրբ Պետրոս տաճարի գմբէթներու ներսի խորապատկերները: Հայաստանի Հանրապետութեան կեդրոնական դրամատան կողմէ թողարկուած է Նորին Սրբութիւն Հռոմի Պապ Ֆրանչիսկոսի Հայաստանի Հանրապետութիւն այցին նուիրուած յուշամետալ: Ֆրանչիսկոս Պապը ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանէն նուէր ստացած է նաեւ այդ յուշամետալը, որուն մէկ կողմը` Խոր Վիրապի վանքն է Արարատ լերան ֆոնի վրայ եւ Ֆրանչիսկոս Պապի այցի թուագրումը, իսկ միւս երեսին` Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի արձանը Վատիկանի Սուրբ Պետրոս տաճարի արտաքին որմնախորշին մէջ, Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցւոյ եւ Հռոմի Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ զինանշանները: Հռոմի Պապ Ֆրանչիսկոսը ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանին նուիրած է Հայաստանի Հանրապետութիւն իր այցի առիթով յատուկ պատրաստուած յուշամետալի մայր օրինակը:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 7
ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆԸ ՀՌՈՄԻ ՊԱՊ ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍԻ ԵՒ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՀԵՏ ԱՅՑԵԼԵԼ Է ՀԱՅՈՑ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹԵԱՆ ԶՈՀԵՐԻ ՅՈՒՇԱՀԱՄԱԼԻՐ
Նախագահ Սերժ Սարգսեանը և տիկին Ռիթա Սարգսեանն Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանցիսկոս Պապի և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ-ի հետ այցելել են Ծիծեռնակաբերդ՝ Հայոց ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակին նուիրուած յուշահամալիր: Հանրապետութեան Նախագահը և երկու Հովուապետերը յարգանքի տուրք են մատուցել Ցեղասպանութեան զոհերի յիշատակին: Սրբազան Քահանայապետը ծաղկեպսակ է դրել յուշակոթողին և աղօթել: Հռոմի Պապը ՀՀ Նախագահի և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հետ այնուհետև ծաղիկներ է խոնարհել անմեղ զոհերի յիշատակը յաուերժացնող անմար կրակի մօտ, որտեղ հոգևոր դասը կատարել է Բարեխօսական կարգի արարողութիւն՝ հայցելով այլևս սրբադասուած նահատակների բարեխօսությունը:
գրառում է կատարել Հայոց Ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի պատուոյ այցելուների գրքում: «Այստեղ աղօթում եմ՝ ցաւը սրտիս մէջ, որպէսզի այլևս երբէք նման ողբերգութիւններ, ինչպիսին սա է, չկրկնուեն, որպէսզի մարդկութիւնը չմոռանայ և իմանայ չարութեանը բարութեամբ յաղթել: Թող Աստուած պարգևի սիրեցեալ հայ ժողովրդին և ամբողջ աշխարհին խաղաղութիւն և մխիթարութիւն: Աստուած պահպանի հայ ժողովրդի յիշողութիւնը: Յիշողութիւնը չի կարելի ոչ պղտորել, ոչ մոռանալ: Յիշողութիւնը խաղաղութեան և ապագայի աղբիւրն է»,-գրել է Սրբազան Քահանայապետը:
Հռոմի Պապը Ծիծեռնակաբերդում հանդիպել է Ցեղասպանութիւնը վերապրածների ժառանգներին
Յուշահամալիրում Հռոմի Պապ Ֆրանցիսկոսին են մօտեցել Հայոց ցեղասպանութիւնը վերապրածների մի խումբ ժառանգներ՝ զաւակներ և թոռներ, որոնց նախնիները, Մեծ Եղեռնի որբեր լինելով, Պիուս Տասնմէկերորդ Ֆրանցիսկոս Պապն այցելել է Ծիծեռնակաբերդի Պապի որոշմամբ օթևան էին գտել պապական յուշահամալիրի Յիշողութիւնների պուրակ՝ օրհնել Կաստել Գանտոլֆո դղեակ-ամառանոցում: իր անուամբ տնկուած եղևնին, որից յետոյ
Էջ 8
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Էկումենիկ արարողութիւն և խաղաղութեան աղօթք Հանրապետութեան հրապարակում
Յունիսի 25-ին, հանդիսապետութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոս Պապի, Հանրապետութեան հրապարակում տեղի ունեցաւ էկումենիկ արարողութիւն և խաղաղութեան աղօթք, որին ներկայ էին տասնեակ հազարաւոր հայորդիներ և հիւրեր տարբեր երկրներից: Արարողութեանը ներկայ էին նաև Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահ Սերժ Սարգսեանը, ՀՀ ԱԺ նախագահ Գալուստ Սահակեանը, ՀՀ վարչապետ Հովիկ Աբրահամեանը, ԱԺ պատգամաւորներ, կառավարութեան անդամներ և դիւանագիտական առաքելութիւնների ներկայացուցիչներ:
Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և Ֆրանցիսկոս Պապի մուտքը Հանրապետութեան հրապարակ ազդարարուեց Երևանի եկեղեցիների զանգերի ղօղանջներով: Համատեղ աղօթքի ժամանակ ընթերցուեցին հատուածներ Ս. Գրքից և աղօթքներ, ինչպէս նաեւ երգուեց Ս. Յարութեան շարական: Արարողութեան ընթացքում ներկաներին իր ուղերձն ուղղեց Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: Ապա խօսքով հանդէս եկաւ նաեւ Հռոմի Սրբազան Քահանայապետը.
Ուղերձներից յետոյ Ս. Պատարագի «Քրիստոս մեր մէջ յայտնուեց» հատուածի երգեցողութեան ժամանակ երկու Հովուապետերը միմյանց ողջոյն տուեցին, որն ապա փոխանցուեց նաեւ արարողութեանը ներկայ բազմահազար մարդկանց: Ողջոյնից յետոյ Ֆրանցիսկոս Պապը «Պահպանեայ զմեզ, Քրիստոս Աստուած մեր» աղօթքով օրհնեց ներկա ժողովրդին: Արարողութեան աւարտին հնչեց Դամասկոսի հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Արմաշ եպիսկոպոս Նալպանդեանի խօսքը. «Ես եկել եմ խաղաղութեան այս աղօթքին մասնակցելու մի երկրից՝ Սիրիայից, որը այսօր շարունակում է տառապել խաղաղութեան պակասից: Տարիներ շարունակ այստեղ չեն դադարում պատերազմներն ու ահաբեկչութիւնները, որոնց հետևանքով զոհւում են կամ փախստական դառնում բազմաթիւ անմեղ մարդիկ, այդ թւում՝ երեխաներ, տարեցներ և կանայք: Աւերվում են բնակավայրեր, եկեղեցիներ ու մզկիթներ, դպրոցներ ու հիվանդանոցներ: Ոչ վաղ անցեալում էր, երեք տարի առաջ, որ Սիրիայի Տեր Զորի անապատում պայթեցուեց Հայոց Ցեղասպանութեան Սուրբ Նահատակների աճիւննշխարները ամփոփող Սրբոց Նահատակաց եկեղեցին:
Այսօր, ի ներկայութեան ՀՀ Նախագահի և հանդիսապետութեամբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի և Հռոմի Սրբազան Քահանայապետի՝ համատեղ աղոթքօվ մենք խնդրեցինք խաղաղութիւն և կայունութիւն ողջ աշխարհի, այս ալեկոծուող տարածաշրջանի և մեր սիրելի Հայաստանի համար: Ձերդ Սրբութիւն, Հայաստան Ձեր պատմական այցի առիթով, որը Դուք կոչել եք Շարունակութիւն էջ՝ 18
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
«Հայկական Փողոց»
Էջ 9
ծաղկիլ` իւրաքանչիւր կրթական-մշակութային եւ ակումբային ու տակաւին հայրենակցական միութիւններու ստեղծումով: «Հայկական ԴՈԿՏ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ կը եկեղեցին մեզ մէկտեղեց», կ՛ըսէ Խորկէ գրէ. Գազանճեանը` խմբագիրը «Արմենիա» Պուէնոս Այրես, Արժանթին: շաբաթաթերթին, որ ունի եօթը հարիւր Մայիս 2016: Իջեւանած բաժանորդ: պանդոկիս ճաշարանին մէջ մէկ Հայկական կեանքը փխրուն է, բայց եւ այնպէս կողմէ կը նախաճաշեմ, միւս ազգային ինքնութիւնը եւ գիտակցութիւնը կողմէ, համակարգիչին ետեւ ակներեւ են: «Հայկական հաստատութիւնները նստած, կը փորձեմ քայլ պահել կարեւոր դեր կը կատարեն հայուն ինքնութեան իրենց հերթը սպասող շատ մը գործերուս հետ: պահպանումին մէջ», կը վկայէ Գիսակ արք. Այդ կացութեանս մէջ չանդրադարձայ, որ տարեց Մուրատեան` մարդ մը մօտեցաւ ինծի եւ սպաներէն հետս Արժանթինի զրուցեց, թէեւ չհասկցայ իր ըսածը, բայց ուզեցի առաջնորդը: իր ժպտուն, բարեկամական ու հաղորդական Բայց Պուէնոս դէմքին ընթացք տալ: Հարցուցի, եթէ անգլերէն Այրեսի մէջ միայն գիտէր, փորձեց իր միտքը եւ ըսելիքը պարզել: «Հայկական «Այսօր ուրբաթ է, շաբաթավերջը կը սկսի, փողոց»-ը չէ, որ աշխատանքը ընդհանրապէս կը սկսի դանդաղիլ»: Եթէ դէմքին վրայ կար ժպիտ մը, բայց հայկականութիւն կը ներկայացնէ: նաեւ ան շահեցաւ իմ բարեկամութիւնս: Քաղաքին մէջ կան Վերջապէս, կը փորձէր քաջալերել զիս, որպէսզի քիչ մը նուազեցնեմ իմ աշխատանքային հեւքս եւ բազմաթիւ վայրեր, ուր առկայ է երեւի շաբաթավե՞րջը վայելեմ: հայկական դրոշմը` խաչքար, յուշարձան, պարտէզ, հրապարակ եւ այլն: Հայրենի պետականութիւնը ունի նաեւ իր դիւանագիտական ներկայացուցչութիւնը երկրին մէջ: «Դեսպանատունը ձեր եւ բոլոր հայերուն տունն է», ըսաւ Ալեքսան Յարութիւնեան մեր հանդիպումի ընթացքին, պարզ է, որ սփիւռքի տարածքին հայը պէտք ունի հայրենի «տան» այս ջերմութեան: Արժանթին երկիր մըն է, որ ո՛չ միայն հիւրընկալած է հայերը, այլ նաեւ սիրած է զանոնք: Արդարեւ, տեղացիներուն հետ զրուցելով` դժուար չէ նկատել, Արժանթինի մէջ կայ այս բարեկամական որ բաւական բան գիտեն հայուն մասին եւ մթնոլորտը, ընկերային կեանքի մէջ կայ յարգանք ու հիացում կը տածեն անոր նկատմամբ: մարդկային հաղորդականութիւնը, ուր դժուար Պուէնոս Այրեսի գիրքի միջազգային չ՛ըլլար բարեկամութիւն եւ յարաբերութիւն ցուցահանդէսին հայկական տաղաւարը «փայլող» մշակելը: Ուստի, յատկանշական ու երեւի նաեւ ներկայութիւն էր: Նոյն ցուցահանդէսին ներկայ գեղեցիկ սովորութիւններէն մէկն է, երբ մարդիկ եղանք շնորհահանդէսին չորս նոր կ՛ողջագուրուին իրարու հետ իւրաքանչիւր հրատարակութիւններու, որոնց մէջ հայ գրողներ անգամ, երբ հանդիպին, եւ նոյնիսկ երբ սպաներէն լեզուով կը ներկայացնեն հայկական անծանօթներ են եւ նոր կը ծանօթանան: պատմութիւնը եւ մշակոյթը, ինչ որ շատ բան կ՛ըսէր գաղութին ազգային ինքնութեան եւ անոր Եւ այս նոյն ջերմ մթնոլորտին մէջ էր, որ սկսայ գիտակցութեան մասին: մէկ-մէկ քակել հայկական իրականութիւնը Պուէնոս Այրեսի մէջ, իսկ այդ մէկուն Բայց եւ այնպէս կայ անխուսափելին` լեզուի ծանօթանալու լաւ միջոցներէն մին «Հայկական պահպանութեան ահաւոր նահանջը: Անի փողոց»-ն է: Հոն է, որ հայկական Մուշեան-Սարգիսեանը Ազգային իրականութիւններ մէկ-մէկ, իրարու մօտ եւ առաջնորդարանի ամէնօրեայ վարժարանի զիրար «հրմշտկելով» ստեղծած են պզտիկ տնօրէնն է: «Հայերէն կը հասկնան, բայց չեն Հայաստան մը: Թէեւ սկիզբը հոն հիմնուած են խօսիր,- մտահոգութիւն յայտնեց ան,- հայերէն եկեղեցին եւ առաջնորդարանը, բայց շուտով դասանիւթեր դասաւանդող ուսուցիչներու կարիքը անոնց կողքին սկսած է հայկական կեանքը շատ մեծ է»: Շարունակութիւն էջ՝ 10
Էջ 10
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
«Հայկական Փողոց»․․․ Արժանթինի մէջ այսօր կը գործեն եօթը հայկական վարժարաններ, որոնք ունին աւելի քան երկու հազար աշակերտներ: Դարձեալ մեր պատմութիւնը եւ Ցեղասպանութիւնն է, որ կը չարչրկէ զիս, որովհետեւ այդ պատճառով է, որ այսքան տարածուած ենք աշխարհով մէկ, ուստի պէտք է միշտ պայքարինք մեր արժէքներու պահպանումին համար: Արժանթին եղած է «ներգաղթողներու» երկիր, յատկապէս` Պուէնոս Այրեսը: Շատ են ազգութիւնները, որոնք եկած են աշխարհի տարբեր ցամաքամասերէն, մասնաւորաբար` Եւրոպայէն: Հինգ գործակիցներուս հետ նստած` կը զրուցէի: Հինգն ալ արմատներով Իտալիայէն են: Հարց տուի, թէ իրենց մեծ ծնողները ե՞րբ հասած են Արժանթին, բոլորին պատասխանը եղաւ` մօտաւորապէս հարիւր տարիներ առաջ: Չուշացաւ իմ հիմնական հարցումս` «Որքա՞ն իտալացի կը զգաք եւ որքա՞ն իտալերէն կը խօսիք»: Բոլորին պատասխանը եղաւ, թէ ոչ մէկ առնչուածութիւն եւ կապուածութիւն կայ իտալական ինքնութեան եւ լեզուին հետ: «Բոլորս ալ արժանթինցի կը զգանք»: Իսկ պատճառնե՞րը. ոմանք կամովին փորձած եւ մոռցած են անցեալի «հետքեր»-ը, սակայն նաեւ կան կամքէ անկախ պատճառները` «հոսանքի»ն հետ քայլ պահելու եւ երեւի անոր դէմ թիավարելու դժուար իրականութիւնը: Ասիկա ինքնաբերաբար առիթ կու տայ մեր միջեւ բաղդատական կատարելու: Բայց հայը այդպէս չէ եղած, մենք ալ հարիւր տարիներ առաջ եկած եւ հաստատուած ենք լատինական այս երկիրը, բայց կայ տակաւին ինքնութեան զօրաւոր տրոփիւնը: Եթէ ոչ այդքան լեզուին, բայց մշակոյթին եւ անոր արժէքին առումով կայ մնայուն ճիգը այդ արժէքներուն վրայ հիմնելու հայկական կեանքը, եւ ատիկա մինչեւ այսօր տակաւին կը շարունակուի: Էլենա Աշճեանը տնօրէնն է «Մարի Մանուկեան» դպրոցին: Ան այս երեւոյթը ներկայացուց շատ
աւելի քննական եւ առարկայական մօտեցումով: «Հայերէնը որպէս երկրորդ լեզու պէտք է սորվեցնել հայ նոր սերունդին, որովհետեւ հայերէնը իրենց համար մայրենի լեզու չէ»: Ուստի պէտք է համոզուի՞լ եւ ընդունի՞լ «երկու չարեաց փոքրագոյնը», այդպիսով գէթ զարկ տալով մայրենիին` որպէս «երկրորդ» լեզու… Կիրակի երեկոյեան տեղական աւետարանական եկեղեցւոյ մէջ պաշտամունքին մաս կը կազմեմ: Կը քարոզեմ անգլերէն, որ կը թարգմանուի տեղւոյն վրայ` սպաներէնի: Խօսեցայ հայութեան եւ միջինարեւելեան տարածաշրջանին մէջ քրիստոնեայ ներկայութեան մասին: Եկեղեցւոյ մեծ սրահը լեցուն էր հոծ բազմութեամբ մը: Պաշտամունքէն ետք մօտեցաւ չափահաս անձ մը, փորձեց հասկցնել, թէ հայ է եւ մականունը` Ժամկոչեան: Հայերէն չէր խօսեր, բայց սրտին մէջ ունէր «հպարտութիւն» մը, զոր կ՛ուզէր բաժնեկցիլ ինծի հետ: Եւ թարգմանողի մը օգնութեամբ ան ըսաւ. «Տղաս Հայաստան գնաց եւ հիմա հոն կ՛ապրի»: Եւ այս հայուն հպարտութի՞ւնն է` ինքնութեան, մշակոյթին եւ հայրենիքին վերաբերող, երբ նոյնիսկ լեզուն կը նահանջէ եւ ստիպուած է մայրենին սորվիլ որպէս «երկրորդ լեզու»: Բայց, այո՛, ասիկա հայուն հպարտութիւնն է: Եթէ իտալացին հարիւր տարի ետք կորսնցուց իր այս ազգային հպարտութիւնը, բայց հայը տակաւին կը պահէ զայն, այդ ալ` հարիւր տարիներ ետք: Եթէ հայը հարիւր տարիներ «սեղմեց» ու «ամփոփեց» իր այս հպարտութիւնը «Հայկական փողոց»-ին մէջ, բայց միշտ կառչած մնաց յոյսին: Այն յոյսին, որ «հայկական փողոց»-ին մէջէն պիտի տեսնէ, բայց նաեւ հասնի «Նոր երկինք մը ու նոր երկիր» Աստուածաշունչի հասկացողութեան (Յայտնութիւն Յովհաննու 21:1): Այս «Նոր երկինք ու երկրի» տեսլականին համար ու անոր հետ հայը հարիւր տարիներէ ի վեր եւ մինչեւ այսօր տակաւին կը շարունակէ տքնիլ, որպէսզի «յաղթէ», եւ որ իր «ամէն բաները ժառանգէ» (Յայտնութիւն Յովհաննու 21:7): Եւ այս «ժառանգը» հայուն հպարտութիւնն է, որ մինչեւ այսօր տակաւին կը պահէ իր «ջերմութիւնը» որպէս ապրող «արժէք» մէկ կողմէ հայրենի ու Հայաստանի Շարունակութիւն էջ՝ 14
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 11
ԱԹԷՇԵԱՆԸ ՍԽԱԼ ՏԻՐՈՋՆ Է ԾԱՌԱՅՈՒՄ ԵՐՈՒԱՆԴ ԱԶԱՏԵԱՆ, Տետրոյթ, ԱՄՆ Յունիսի 2-ին Գերմանիայի Բունդեսթագը ընդունեց Հայոց ցեղասպանութեան փաստը վկայող երկար սպասուած բանաձեւը: Ընդունումը դրամատիզմով լի էր, հաշուի առնելով Գերմանիայի եւ Թուրքիայի միջեւ գոյութիւն ունեցող լարուած յարաբերութիւնները: Գերմանական խորհրդարանը ոչ միայն ընդունեց պատմական ճշմարտութիւնը, այլեւ ճանաչեց Գերմանիայի մեղսակցութիւնը Ցեղասպանութեան իրագործմանը: Աւելին, այն ծանրակշիռ ուղերձ յղեց նախագահ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանին, որ նա չի կարող Եվրոպային անընդհատ սպառնալիքներ արքեպիսկոպոս Աթէշեանի, ու նենգօրէն զաւթել է պատրիարքական գահը եւ հանդէս է գալիս որպէս ներկայացնել եւ անպատիժ մնալ: իր «տիրոջ խօսնակը» հայկական համայնքում: Այսպիսով Եւրոպայի հզօրագոյն Աթէշեանը պատրիարք չէ: Նա Պոլսոյ հայոց պետութիւններից մէկը ճանապարհ հարթեց, որ պատրիարքի ընդհանուր փոխանորդն է, այն էլ ուրիշներ էլ հետեւեն իր օրինակին: ինքնակոչ, քանի որ ընտրեալ պատրիարք Հաշուի առնելով ներկայ ժամանակների Մութաֆեան արքեպիսկոպոսը իր անբուժելի քաղաքական լարուածութեան ուժգնութիւնը, հիւանդութեան հետեւանքով դարձել է անկարողՙ Պունդեսթագի կատարած քայլը լայնօրէն կատարելու իր պարտականութիւնները: լուսաբանուեց աշխարհով մէկ: Խմբագրականներ Անձնական փառասիրութիւնից դրդուած եւ գործի գրուեցին «Նիւ Եորք Թայմսում» եւ գլխաւոր դնելով զանազան մեքենայութիւններ, Աթէշեանն լրատուական աղբիւրներ հանդիսացող շատ այլ իրեն հռչակեց ընդհանուր փոխանորդՙ ծառայելու հեղինակաւոր պարբերականներում, որոնք համար թուրքական պետութեան քաղաքական սովորաբար հազուադէպ էին պատշաճ շահերին: Որեւէ ստոր անձնաւորութիւն այդ ուշադրութիւն դարձնում մէկուկէս միլիոն հայերի պաշտօնում կվաճառէր իր խիղճն ու հոգին եւ նաեւ կոտորածին: իր համայնքինըՙ հնարաւորինս երկարաձգելու համար իր կեցութիւնն այդ անօրինական Հասկանալի էր աշխարհով մէկ սփռուած պաշտօնին: հայութեան ցնծութիւնը, մինչ պաշտօնական Թուրքիան ատամներն էր կրճտացնում: Աթէշեանն Էրդողանին ուղղած իր նամակում Քանի որ Էրդողանի հնարաւորութիւնները սահմանափակ էին, փոխանակ աշխարհի ուժեղագոյն երկրներից համարուող Գերմանիայի հետ իր տարաձայնութիւնները սրելու, նա իր ամբողջ չարակամութիւնը թափեց Թուրքիայում աշխատող հայաստանցիների գլխին, սպառնալով վտարել նրանց, ճիշդ այնպէս, ինչպէս իրենից առաջ, վարչապետ Թանսու Չիլլերն էր վարուել: Այդ արտագնայ աշխատողները Թուրքիայում ապրում են որպէս «քաղաքական խաղազինուորներ», կամ «պատանդներ»: Մինչ հայերս, աշխարհի քաղաքակիրթ հատուածի հետ, տօնում էինք Գերմանիայի քաղաքական խիզախութիւնը, Ստամբուլից լսուեց մի անախորժ ճռնչիւն, յանձին Արամ
նշում է. «Առաջին համաշխարհային պատերազմի ողբերգական շրջանում տեղի ունեցած իրադարձութիւնների մասին Գերմանիայի Ազգային ժողովի ընդունած որոշումը մեր ժողովրդի շրջանում խոր վիշտ է առաջացրել: Սրտից բխող եւ անկեղծ զգացմունքներով Ձերդ գերազանցութեանը տեղեկացնում ենք, որ Թուրքիայի հայկական համայնքը կիսում է այս վիշտը»: Հաշուի չառնելով Թուրքիայի հայ համայնքի ոգեւորութիւնը Գերմանիայի որոշման առթիւ, Աթէշեանը շարունակում է իր անազնիւ ուղերձը. «Ինչպէս նշել ենք մի շարք առիթներովՙ տխրութիւն եւ ցաւ է առաջացնում այն, որ հայ ժողովրդին Շարունակութիւն էջ՝ 12
Էջ 12
Հայ Կեանք
ԱԹԷՇԵԱՆԸ ՍԽԱԼ ՏԻՐՈՋՆ .... պատուհասած ցաւը խաղարկուում է միջազգային քաղաքական դաշտում: Ընդունուած այս օրէնքը եւ նոյնաբնոյթ այլ օրէնքներ մեզ խորապէս վիրաւորում են: Ցաւօք, հայ ազգի պատմութեան էջերի ցաւը միջազգային քաղաքական հարթակում Թուրքիային եւ թուրք ազգին մեղադրելու եւ պատժելու համար որպէս գործիք է ընկալուում»: Միայն ստրկամիտ մարդը կարող է այնքան ստորանալ, որ գրի նման նուաստացուցիչ նամակ, երբ նոյնիսկ ողջամիտ թուրքեր աշխարհով մէկ ողջունում են Պունդեսթագի որոշումը: Գերմանական խորհրդարանի տասնմէկ խիզախ թուրք պատգամաւորներ, իրենց կեանքի գնով կողմ քուէարկեցին բանաձեւին, որի գլխաւոր ձեւակերպողը կանաչների կուսակցութեան թուրք առաջնորդ Ջեմ Օզդեմիրն էր: Ի դէպ, այն ժամանակ, երբ Թուրքիայի բնակչութիւնը իրօ՛ք ազատ կլինի եւ հասուՙ ճշմարիտ պատմութեանը, ի հակադրութիւն պետութեան կողմից ուռճացուած հեքիաթների եւ ճոռոմաբանութիւնների, նա էլ կպաշտպանի ճշմարտութիւնը ինչպէս Գերմանիայում ապրող այդ տասնմէկ ազատագրուած թուրքերը: Դրա վրա էր Հրանդ Տինքը յոյսը դրել: Նա հաւատացած էր, որ երկրի ժողովրդավարացումը նաեւ կհեշտացներ Ցեղասպանութեան ճանաչումը: Բայց քանի Էրդողանն իր երկիրը ետ, դէպի խաւարի դարաշրջան է տանում, այդպիսի հնարաւորութիւնը չափազանց անհեռանկարային է դառնում: Աթէշեանի նամակը անմիջական զայրոյթ առաջացրեց ինչպէս Թուրքիայի հայկական համայնքում, այնպէս էլ ամբողջ աշխարհի հայկական համայնքներում եւ Մայր հայրենիքում, որտեղ Ազգային ժողովում «Բարգաւաճ Հայաստան» խմբակցութեան ղեկավար Նաիրա Զոհրաբեանը նշելով, որ «սա պետական, ազգային դաւաճանութիւն է բարձրաստիճան հոգեւորականի կողմից, որի նախադեպը Հայաստանի ողջ պատմութեան մէջ չի եղել», կոչ արեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոսինՙ իրեն վերապահուած լիազորութիւններով կարգալոյծ անել Արամ արքեպիսկոպոս Աթէշեանին: Բայց առաւել մեծ խիզախութիւն է պահանջում նման հակադարձութիւն կատարել հենց Թուրքիայում: Բարձրաձայն ահազանգողը «Ակօս»
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
շաբաթաթերթն էր, որի Աթէշեանին ուղղուած բաց նամակում նշւում է. «Հայոց ցեղասպանութիւնըՙ որպէս մարդկութեան դէմ իրականացուած յանցագործութիւն, բացի հայերից, ողջ մարդկութեան խնդիրն է: ...Ճիշդ է, այդ նամակը գրելու համար Ձեզ վրայ գործադրուած ճնշումը մեզ ցաւ ու վիշտ է պատճառում: Բայց Թուրքիայի հայկական համայնքը վիրաւորուած է զգում իրեն ոչ թէ բանաձեւի ընդունումից, ինչպէս նշել էք դուք, այլ ձեր արտայայտած մտքերից ու գրած տողերից: ...Աղօթում ենք Աստծուն, որ առողջ բանականութիւն, խելամտութիւն եւ ճիշդ ըմբռնելու կարողութիւն պարգեւի Ձեզ: Նաեւ աղօթում ենք, որ Աստուած Ձեզանում արժանապատուութեան զգացումը արթնացնի, ինչը ակնհայտօրէն բացակայում է Ձեր մէջ, քանի որ գրում էք, որ աղօթում եք, որ մարդկանց բարօրութեան համար աշխատող պետական այրերը յաջողութեամբ աւարտեն իրենց գործը, այն դէպքում, երբ նրանք քաղաքացիական պատերազմ հրահրելով հազարաւոր մարդկանց մահուան պատճառ են դառնում»: Ակնարկն, անշուշտ, քրտական շրջաններում Էրդողանի կառավարութեան իրագործած կոտորածների մասին է, որոնց «յաջողութեան» համար է աղօթում հայ կղերականը: Կարծես այս բոլորը քիչ է, վերջերս մի խումբ պատգամաւորների շրջանում անցկացուող քննարկումների ժամանակ Աթաթուրքի հիմնած «Ազգային շարժում» ընդդիմադիր կուսակցութեան (MHP) առաջնորդ Դեվլեթ Բահջելին խօսակցութեան մէջ մտնելով ասել է. «1915 թուի տեղահանութեան որոշումը միանշանակ ճիշդ էր, եւ եթէ հանգամանքները նոյնը լինեն, պէտք է նորից իրագործուի»: Բահջելիից առաջ, պաշտպանութեան նախկին մի նախարար Պրիւսելում հարց էր տուել. «կունենայի՞նք մենք Թուրքիայի ներկայիս սահմանները, եթե հայերին եւ յույներին տեղահանած չլինեինք մեր տարածքներից»: Այնպէս որ պաշտօնական Թուրքիան մնում է անյողդողդ: Չի զղջում իր կատարածի համար եւ առիթը ներկայանալու դէպքում պատրաստ է դարձեալ ցեղասպանութիւն գործել: Եւրոպան պարտաւոր է աչալուրջ լինել եւ այդ երկիրը դուրս պահել Եւրոպայի սահմաններից, քանի որ նրա առաջնորդները Ցեղասպանութիւնը համարում են գործադրելի տարբերակ խնդիրները լուծելու համար: Շարունակութիւն էջ՝ 16
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Գերմանացի Պատգամաւորը Կոչ Կ’ընէ Հայոց Ցեղասպանութեան Թեման Դասաւանդելու Թրքական Դպրոցներուն ՄԷջ
Եւրոխորհրդարանի Եւրոպական պահպանողականներու եւ բարեփոխիչներու խմբակցութեան փոխնախագահ Հանս-Օլաֆ Հենքելը կը կարծէ, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը ընդունելու, մեղքի պատասխանատուութիւնը իր վրայ վերցնելու համար ամենայարմար խորհրդարանը հէնց Թուրքիայինն է, կը գրէ Artsakhpress-ը: Անոր խօսքով` գերմանական դպրոցներու կրթական ծրագիրներուն մէջ Հայոց ցեղասպանութեան թեմայի ներառումը շատ լաւ միտք է, քանի որ այն կը կազմէ պատմութեան մէկ մասը:
Էջ 13
Թուրքիա Պիտի Առաջարկէ Անիի Աւերակներուն ԵՈՒՆԵՍՔՕ-Ի Համաշխարհային Ժառանգութեան Ցուցակին Վրայ Ընդգրկուիլը
ԵՈՒՆԷՍՔՕ-ի Համաշխարհային ժառանգութեան կոմիտէն յառաջիկայ ամիս ժողով մը պիտի գումարէ Սթանպուլի մէջ։ 10-20 Յուլիս թուականներուն, Թուրքիոյ տանտիրութեամբ նախատեսուած է կոմիտէին 40րդ ժողովը։ Նիստի ընթացքին որոշումներ պիտի ընդունուին՝ ԵՈՒՆԷՍՔՕ-ի Համաշխարհային ժառանգութեան ցուցակին մէջ նոր լրամշակումներու կատարման շուրջ։
Ժողովի կազմակերպչական աշխատանքները յառաջ կը տարուին Մշակոյթի եւ զբօսաշրջութեան նախարարութեան, ԵՈՒՆԷՍՔՕ «Կը կարծեմ` այն, իսկապէս, պէտք է ուսուցանուի -ի Թուրքիոյ Ազգային կոմիտէին, Արտաքին դպրոցներուն մէջ. ես կը ցանկայի, որ սա նախ եւ գործոց նախարարութեան, Սթանպուլի առաջ դասաւանդէին Թուրքիոյ դպրոցներուն մէջ: կուսակալութեան եւ գլխաւոր Ամբողջ աշխարհի մէջ յայտնի բան է, որ առանձին քաղաքապետութեան համատեղ ջանքերով։ երկիրներ կը փորձեն ուսուցանել այն Ժողովի բացման ելոյթներով հանդէս պիտի գան պատմութիւնը, որ իրենց երկիրը կը ներկայացնէ Մշակոյթի եւ զբօսաշրջութեան նախարար Նապի միայն լաւ կողմէն: Այս հարցով, թերեւս, Ավճը եւ ԵՈՒՆԷՍՔՕ-ի ընդհանուր տնօրէն Իրինա Գերմանիան բացառութիւն է, որ իր ժողովուրդին Պոքովա։ կը ներկայացնէ Առաջին եւ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմներուն ընթացքին Ժողովի ընթացքին Թուրքիա պիտի առաջարկէ, իրականացուցած վայրագութիւնները»,-նշեց ան: որպէսզի ԵՈՒՆԷՍՔՕ-ի Համաշխարհային ժառանգութեան ցուցակին մէջ ներգրաւուին Անդրադառնալով Թուրքիոյ արձագանքին, որն Անիի աւերակները, որոնք ներկայիս առժամեայ ընդհուպ ստիպեց Գերմանիոյ թուրք ցանկին վրայ կը գտնուին։ պատգամաւորներէն մէկուն հանդէս գալ Էրտողանի մուտքը երկրի տարածք արգիլելու Նապի Ավճը տեղեկացուց, թէ օրակարգի վրայ կոչով` Հանս-Օլաֆ Հենքելը նշեց, որ ատիկա պիտի գան նաեւ Սուրիոյ մշակութային պարզապէս սարսափելի երեւոյթ է: յուշարձաններու պահպանման վերաբերեալ հարցեր։ «Էրտողան կը տանի ամբողջ երկիրը սխալ ուղղութեամբ, 10 տարի առաջ այն թերեւս այլ Ժողովրդավարութիւնը սպառնացող գլխաւոր երկիր էր, օրինակ` գոնէ յարաբերականօրէն ազատ մամուլ ունէր, սակայն Էրտողանի օրօք, այն վտանգը, ժողովուրդի անտարբերութիւնն է կ’երթայ դէպի ներքեւ»,- ըսաւ Հանս-Օլաֆ քաղաքականութեան նկատմամբ։ Հենքելը: Շարունակութիւն էջ՝ 14
Է․ ՍԵՎՐՈՒՍ
Էջ 14
Հայ Կեանք
Տոնալտ Թրամփի Խորհրդական Դարձած Է Քիթ Նահիկեանը
Ամերիկեան լրատուամիջոցներու փոխանցմամաբ` Միացեալ Նահանգներու նախագահի թեկնածու Տոնալտ Թրամփի խորհրդական դարձած է հայ Քիթ Նահիկեանը: Կը նշուի, որ Քիթ Նահիկեան` եղբօր` Քէնի հետ կը ղեկավարէ հասարակայնութեան հետ կապերով զբաղուող Nahigian Strategies ընկերութիւնը: Թրամփի նախընտրական քարոզարշաւը Նահիկեան եղբայրներու առաջին փորձը չէ: Նախապէս հայ եղբայրներու ընկերութիւնը մասնակցած է շարք մը քաղաքական գործիչներու, ներառեալ` քոնկրէսական Ռոպերթ Տոլտի նախընտրական քարոզարշաւի կազմակերպման, այս մասին կը գրէ Horizon Weekly կայք-էջը:
Ինչո՞ւ են նախանձ մարդիք այնքան տխուր։ Որովհետեւ իրենց կեանքը կը հալի ոչ այքան սեփական անյաջողութիւններու պատճառաւ, որքան ուրիշներու յաջողութիւններու։ ԱՊՈՒ-ԱԼ-ՖԱՐԱԶ
Բրիտանիան դադարեցնում է անդամակցութիւնը... Անդրադառնալով հանրաքուէի արդիւնքներին՝ Քեմերոնն ասել է. «Բրիտանացիները քուեարկել են Եւրամիութիւնից դուրս գալու օգտին եւ նրանց որոշումը պէտք է յարգուի։ Ես սիրում եմ այս երկիրը և ես պատիւ եմ ունեցել ծառայել նրան։ Հետագայում էլ ես կանեմ ամէն ինչ, որպէսզի օգնեմ այս հզօր երկրին հասնել յաջողութեան»։ Քեմերոնն ասել է նաև, որ երկրի յաջորդ վարչապետը կընտրուի «Պահպանողական» կուսակցութիւնից՝ ընթացիկ տարուայ հոկտեմբերին։
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Գերմանացի Պատգամաւորը.... Յունիս 2–ին Գերմանիոյ Պունտեսթակը ընդունեց «1915 թ. հայերու եւ միւս քրիստոնեայ փոքրամասնութիւններու ցեղասպանութեան յիշատակի եւ ոգեկոչման մասին» անուանումը կրող Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման բանաձեւը, որմէ ետք Թուրքիան առաջին քայլով յետ կանչեց Գերմանիոյ մէջ Թուրքիոյ արտակարգ եւ լիազօր դեսպանը, ապա մեղադրանքներ հնչեցուց Պունտեսթակի թրքական արմատներ ունեցող պատգամաւորներուն նկատմամբ, որ բողոքի լայն ալիք բարձրացուց Պունտեսթակէն ներս ընդդէմ Թուրքիոյ, ընդհուպ մինչեւ Պունտեսթակի նախագահ Նորպերթ Լամերթի` Էրտողանին ուղղուած յայտարարութիւնը. «Առանձին պատգամաւորներու վրայ սպառնալիքներու միջոցով ճնշում գործադրել կը նշանակէ յարձակիլ ողջ խորհրդարանին վրայ»: Յունիս 16-ին յայտնի դարձաւ, որ Գերմանիոյ մէջ կը քննարկուի դպրոցներու կրթական ծրագիրին մէջ Հայոց ցեղասպանութեան թեման ներառելու հարցը:
Յանցագործութեան համար միայն պատրուակ մը պէտք է։ ԱՐԻՍՏՈՏԵԼ(յոյն փիլիսոփայ)
Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com
«Հայկական Փողոց»․․․ պետականութեամբ, բայց նաեւ` աւելիով: Այս աւելին ալ «Հայկական փողոց»-ներն են` Պուէնոս Այրեսի մէջ թէ այլուր, որովհետեւ այդ «փողոցին» մէջէն հայը միշտ յիշեց իր «նոր երկիրը»` «Պատմական Հայաստանը», նաեւ, յիշելէն անդին, ան չդադրեցաւ զայն պահանջելէ: Եւ այս ալ յոյսին արգասիքն է. արդարեւ, հարիւր տարիներ ետք հայը նոյն այս յոյսին կառչելով` կը շարունակէ յիշել, բայց նաեւ` պահանջել: Այս յոյսը հայուն կը շնորհէ իր ազգային ինքնութեան եւ պահանջատիրութեան նկատմամբ հպարտութիւնը, որ երբեք չի մոռցուիր, այլ կը պահպանուի ընդմիշտ: «Հայկական փողոց»` Պուէնոս Այրեսի մէջ թէ այլուր: «Փողոց» մը, որ հայուն կու տայ եւ պիտի շարունակէ տալ ապրելու կեանքը իր այս ինքնութեան եւ պահանջատիրութեան հպարտութեամբ: Եւ այս հպարտութեամբ է, որ հայը իր «Հայկական փողոցը» պիտի հասցնէ հայկական «Նոր երկիր»:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 15
Հռոմի Սրբազան Քահանայապետն այցելեց Խոր Վիրապի վանք` աւարտելով այցը Հայաստան
Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոս Պապի Հայաստան այցի վերջին հանգրուանը Խոր Վիրապի պատմական վանքն էր: Յունիսի 26-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ու Հռոմի Սրբազան Քահանայապետը պատուիրակութիւնների ուղեկցութեամբ այցելեցին Խոր Վիրապ, ուր նրանց դիմաւորեցին Մայր Աթոռի Վանորէից տեսուչ Գերաշնորհ Տ. Արտակ եպիսկոպոս Տիգրանեանը, Հայ Եկեղեցու եպիսկոպոսներ եւ Վանորէից տեսչութեան ներքոյ սպասաւորող հոգեւորականներ: Թափորով երկու Հովուապետերն առաջնորդուեցին դէպի Խոր Վիրապի վանքի շրջաբակը։ Վանքում երկու Հովուապետերը մուտք գործեցին Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ մատուռ, ուր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսն ու Հռոմի Պապը գբից հանուած կենսապարգեւ լոյսով վառեցին իրենց մոմերը։ Այնուհետև Ս. Աստուածածին եկեղեցում նոյն այդ լոյսից վառուեց այցի առիթով Ֆրանցիսկոս Պապի կողմից Խոր Վիրապի վանքին ընծայուած կանթեղը: Ապա Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը և Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանցիսկոս Պապը հայերէն և իտալերէն լեզուներով խաղաղութեան համար աղօթք հնչեցրեցին: Այս ընթացքում Գևորգեան հոգեւոր ճեմարանի և Վազգենեան հոգեւոր դպրանոցի երգչախմբերի կողմից կատարուեց համաքրիստոնէական սուրբ եւ Հայ Եկեղեցու երկրորդ Լուսաւորիչ Ս. Գրիգորին նուիրուած «Լերինք ամենայն» հոգեպարար շարականը: Արարողութիւնը եզրափակուեց միասնական Տերունական աղօթքով: Վերջում Ամենայն Հայոց Հայրապետն ու Հռոմի Սրբազան Քահանայապետն առաջնորդուեցին դէպի բիբլիական Արարատ լեռը նայող բարձրահարթակ, որտեղից, ի նշան
խաղաղութեան, հայ-թուրքական փակ սահմանի ուղղութեամբ արձակուեցին երկու աղավնիներ:
Վանք այցելութիւնից յետոյ «Զուարթնոց» միջազգային օդանաւակայանում տեղի ունեցաւ հրաժեշտի պաշտօնական արարողութիւն, որից յետոյ Ֆրանցիսկոս Պապը, աւարտելով այցն առաջին քրիստոնեայ երկիր, վերադարձաւ Վատիկան:
Յունիս 26-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Վեհարանի գահասրահում տեղի ունեցաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի եւ Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանցիսկոս Պապի համատեղ հռչակագրի ստորագրման արարողությունը: (Հռչակագիրը ամբողջութեամբ տեսնել էջ 23 եւ էջ 24)
Տէր իմ, փրկէ ինձ բարեկամներէս, թշնամիներէս ես ինքզինքս կը պաշտպանեմ։ Մ․ ՈՒԻԼԼԱՐ
Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com
Էջ 16
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
ԱԹԷՇԵԱՆԸ ՍԽԱԼ ՏԻՐՈՋՆ ....
հարցերն առայժմ անպատասխան են մնացել: Երբ Այսօրուայ պատերազմն ընդդէմ քուրտերի այդ հայկական ընտանիքներ Թուրքիա են վերադառնում պահանջելու իրենց ժառանգուած մտածելակերպի վառ օրինակ է: Երբ թուրք առաջնորդները չեն թաքցնում իրենց թշնամական ունեցուածքը, Աթէշեանը նրանցից յաւելեալ վարձատրութիւն է գանձում պատրիարքարանում մտադրութիւններն ընդդէմ փոքրամասնութիւնների, նրանք Աթէշեանի նման համապատասխան թղթերը ձեւակերպելու համար եւ դա նոյնպէս շատ բնական է համարում: մարդկանց են օգտագործում համայնքներում, տույալ դէպքումՙ հայկական համայնքում, իրենց Այն ժամանակուանից, երբ Մութաֆեան կեղտոտ գործը առաջ տանելու համար: Նրան այդ պատրիարքը անընդունակ դարձաւ կատարելու իր պատրիարքարանի բարձր պաշտօնին են դրել պարտականութիւնները, համայնքի հայկական համայնքի շահերի դէմ գործելու ներկայացուցիչները կառավարութեանն են դիմում համար: Նաեւ իր անձնական բանկային թույլտուութիւն ստանալու պաշտօնակից կամ նոր հաշիւները ուռճացնելու համար: Յիշեցնենք, որ պատրիարք ընտրելու: Աթէշեանը, գիտակցելով որ միջազգային աղմուկ առաջացրած Վանի ժողովրդականութիւն չի վայելում, ամէն կերպ Ախթամար եկեղեցու որպէս թանգարան խոչընդոտում է նման քայլերը: Իսկ թուրքական վերանորոգումն ու տարին մէկ անգամ այնտեղ կառավարութեան համար նման հնազանդ պատարագ մատուցելը մի քանի տարի անձնաւորութիւն ունենալն այդ պաշտօնում իրականացուելուց յետոյ, այլեւս մոռացութեան է չափազանց ձեռնտու է: տրուել: Տիեարբեքիրի եւ այլ շրջաններում Հայաստանում մի քանի բարձրաստիճան բացուած եկեղեցիները, որոնք մղում էին թրքացած հոգեւորականների պատասխանը Աթէշեանի հայերին վերադառնալ իրենց արմատներին, կառավարութեան կողմից ետ են վերցուել, կամ էլ նամակը մեկնաբանելու հարցին, շատ մեղմ է եղել: Նրանք նշել են, որ պատրիարքական փոխանորդը անօգտագործելի դարձել: Աթէշեանը մերժում է հաւանաբար «կրակէ զսպաշապիկ» է կրում եւ որ այդ եկեղեցիներ ուղարկել հոգեւորականներին, բացառուած չէ, որ նրան ստիպել են գնալ նման որպէսզի երեխաների մկրտութեան եւ զոյգերի դաւաճանութեան: ամուսնութեան արարողութիւնները կատարեն: Նա անտեսում է բոլոր նրանց, ովքեր դիմում են Ժամանակն է, որ բոլոր բարձրաստիճան վերականգնելու իրենց հայկական ինքնութիւնը եւ հոգեւորականները ոտքի կանգնեն եւ իրենց ձայնը ստիպում է նրանց յաճախել ասորական լսելի դարձնեն: Աթէշեանին պատրիարքի կամ եկեղեցիներ: Նա կազմալուծել է նոյնիսկ նրա փոխանորդի պատշաճ պատրիարքարանի խորհուրդը, որն զբաղուում էր ընդունելութիւն չպէտք է կազմակերպել, երբ նա համայնքի առգրաիուած ունեցվածքի ձեռք բերման այցելի որեւէ հայկական համայնք: Նա պատրիարք հարցերով: Աւելին, որոշ ժամանակ առաջ նա չէ եւ զաւթել է փոխանորդի պաշտօնը սոսկ յայտարարել էր, որ պատրիարքարանը ի վիճակի ծառայելու համար թուրքական պետութեանը, ի չէ կառավարելու եւ հոգալու այդ բոլոր վնաս իր հարազատ ժողովրդի: Այդ մարդու կալուածների հոգսը: Սա հենց այն էր, ինչ աղետաբեր գործողութիւնների հանդէպ լուռ մնալը Էրդողանը ցանկանում էր լսել: պէտք է դիտարկուի մեղսակցութիւն: Վերջերս մեծ աղմուկ բարձրացաւ Ստամբուլի Թուրքահայերի ձայնը հասկանալիօրէն խլացուած է, չնայած խիզախ արտահայտութիւններ լսուում հայկական համայնքի շրջանում, երբ յայտնի են, ինչպէս օրինակ «Ակօսինը», ներկայացնելու դարձաւ, որ Աթէշեանը քաղաքի Շիշլի համար համայնքի իսկական զգացմունքները: թաղամասում ձեռք է բերել 550 հազար տոլար արժողութեամբ շքեղ մի առաձնատուն, որը նա շատ բնական է համարումՙ «համեմատած այլ հոգեւորականների ձեռք բերած կալուածների չափսերի հետ»: Բայկոզի շրջանում համայնքը նոյնպէս արժէքաւոր կալուած ունի, որի կարգավիճակի կամ սեփականութեան մասին միայն Աթէշեանը գիտի: Դրա շուրջ համայնքի ուղղած բոլոր
Եթէ միասնականութիւն չցուցաբերենք դատապարտելու նման անշրջահայաց յայտարարութիւնները, Աթէշեանը շարունակելու է չարաշահել իր պաշտօնը ի գոհունակութիւն Էրդողանի եւ նրա նմանների, որոնց նա ծառայում է յագուրդ տալու համար իր փառասիրութեանը եւ վնասելու իր հոտին: Թարգ. Հ. ԾՈՒԼԻԿԵԱՆԸ, The Armenian MirrorSpectator շաբաթաթերթից
«ԱԶԳ» ՕՐԱԹԵՐԹ
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
«Brexit»-ի հետեւանքները ԵՄ-ի եւ Մեծ Բրիտանիայի համար
Էջ 17
Դեսպան Գագիկ Ղալաչեանի հրաժեշի երեկոն
20 Յունիս 2016ի երեկոյեան, Աթէնքի «Բիւզանդական Թանգարան»ի բակին մէջ, Յունաստանի մօտ Հ.Հ. լիազօր եւ արտակարգ դեսպան Գագիկ Ղալաչեան, հրաժեշտի հանդիսաւոր հիւրասիրութեամբ, Մեծ Բրիտանիայում հինգշաբթի` Յունիսի 23-ին պաշտօնապէս աւարտեց վեցամեայ իր անցկացուած հանրաքուէի արդիւնքներով` 51,9% պաշտօնավարութեան կողմ և 48,1% դէմ ձայների յարաբերակցութեամբ շրջանը։ բրիտանացիների մեծամասնութիւնը կողմ Յոյն պետական արտայայտուեց Մեծ Բրիտանիայի` ԵՄ կազմից քաղաքական եւ օտար դիւանագիտական ներկայացուցիչներու կողքին, յունահայութիւնը՝ իր դուրս գալուն: յարանուանութեանց հոգեւոր պետերով եւ ազգային, Պէտք է նկատել, որ բրիտանական օրէնսդրութեամբ` կուսակցական եւ միութենական կառոյցներու անցկացուած հանրաքուէն պարտադիր ուժ չունի, եւ պատասխանատուներով՝ պաշտօնապէս ողջերթ որպէսզի Միացեալ Թագաւորութիւնը դուրս գայ ԵՄ մաղթեց, Հայաստանը ըստ արժանւոյն Յունաստանի մօտ ներկայացուցած դեսպան Գագիկ Ղալաչեանին։ կազմից, անհրաժեշտ է, որ խորհրդարանն ընդունի համապատասխան օրէնք։ Դեսպան Ղալաչեան անգլերէն եւ հայերէն լեզուներով «Britain exit»` Brexit-ի ջատագով եւրասկեպտիկների իր շնորհակալութեան խօսքը ուղղեց ներկաներուն՝ Հայաստանի դեսպանութեան հանդէպ իրենց դիրքորոշման հիմնաւորման մեխը միգրանտների դրսեւորած գործակցութեան ոգիին եւ Հայ Դատի հոսքի դէմ պայքարելու անհրաժեշտութիւնն է: աշխատանքներուն դրական արձագանգումին համար։ 1991-ից յետոյ միգրանտների հոսքը դէպի ՄԲ Ողջերթի մաղթանքի խօսքերով յուշանուէրներ աւելացել է գրեթէ 2 անգամ: Ներկայում այս երկիրն յանձնուեցան դեսպան Գագիկ Ղալաչեանին Միութեանց ու Կազմակերպութեանց օրական 500 միգրանտ է ընդունում, ինչը ներկայացուցիչներուն կողմէ։ բնակչութեան շրջանում խիստ դժգոհութիւն է բորբոքել ԵՄ-ի վարած միգրացիոն Միևնոյն ժամանակ եւրոն արժեզրկուել է 3%-ով: քաղաքականութեան նկատմամբ: Քանի որ Միջազգային բորսաների տուեալներով` ԵՄ անդամ միգրանտներն ազատ են ԵՄ տարածքում նոր երկրների կենդրոնական պանկերը հանրաքուէի բնակութեան վայր փնտրելու հարցում` արդիւնքներից յետոյ շոկի են ենթարկուել և եւրասկեպտիկները հիմնավորում են, որ ԵՄ-ից ներկայումս գործում են անորոշութեան դուրս գալը միակ ճիշդ ճանապարհն է միգրացիոն պայմաններում: Գերմանական ֆոնդային բորսաները հոսքերի դէմն առնելու համար: բացուելուց յետոյ ընկել են աւելի քան 10%` DAX-ը Մեծ Բրիտանիայի ներկայիս վարչապետ Տեւիդ Քեմերոնը, ով հանրաքուէի արդիւնքների հրապարակումից յետոյ յայտարարել է այս տարուայ հոկտեմբերին հրաժարական տալու մասին, մշտապէս դէմ է արտայայտուել ԵՄ կազմից դուրս գալուն: Այս դիրքորոշումը վարչապետը մեկնաբանում է տնտեսական աղետների անխուսափելիութեամբ այն պարագայում, եթէ Մեծ Բրիտանիան որոշի դուրս գալ ԵՄ-ից: Քեմերոնի հիմնաւորման իրաւացիութեան առաջին նշաններն ի յայտ եկան հենց հանրաքուէի արդիւնքների հրապարակումից անմիջապէս յետոյ: Ուրբաթ` Յունիսի 24-ին բրիտանական ֆունտի փոխարժէքը տոլարի նկատմամբ ընկել է 10%-ով, ինչը վերջին տասնամեակների ընթացքում ամենամեծ արժեզրկումն է:
բացուել է 9,94% անկումով: Ֆրանսիական CAC ֆոնդային ինդեքսն ընկել է 9,63%-ով: Բրիտանական FTSE ինդեքսն արժեզրկուել է 7,4%-ով: Միեւնոյն ժամանակ անկում է գրանցուել նաև նաւթի միջազգային շուկաներում: Մասնաւորապես` Brent տեսակի նաւթի մեկ բարելի գինն ընկել է 3%-ով և կազմել է 49,35 տոլար: Brexit-ի դէմ հանդէս եկողների առանցքային հիմնաւորումը մշտապէս եղել է տնտեսական գործօնը` Մեծ Բրիտանիայի արտահանման աւելի քան 45%-ը բաժին է ընկնում ԵՄ երկրներին: Մեծ Բրիտանիայի դուրս գալն ըստ հաշուարկների` հնարավոր է կիսով չափ կրճատի օտարերկրեայ ներդրումները, ֆինանսական շուկաների համալրումն օտարերկրեայ կապիտալով:
Գոռ Ծառուկեան Panorama.am
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016 Հայ Կեանք Աշխարհահռչակ Ջութակահար Էկումենիկ արարողութիւն... Արա Մալիքեան ուխտագնացութիւն, մեր ժողովրդի անունից Ձեզ Պիտի Նուագէ Երեւանի ՄԷջ պիտի փոխանցուի մի խորհրդանշական նուէր՝ Էջ 18
Նոյեան Տապանի մանրակերտը: Նոյեան Տապանը, որ իջաւ Արարատի գագաթին, մնայուն խորհրդանիշն է մարդկութեան փրկութեան ու վերածննդի: Վերջին տարիներին այսպիսի փրկութեան տապան եղաւ նաեւ Հայաստանը՝ Մերձաւոր Արեւելքից փախստական դարձած հազարաւոր ընտանիքների համար, ովքեր շառաւիղներն են Հայոց Ցեղասպանութիւնից հրաշքով փրկուած հայերի:
Երեւանի «Թումօ» կեդրոնի հնգամեակին առդիւ այս տարի Սպանիայէն Հայաստան հրաւիրուած է աշխարհահռչակ հայ ջութակահար Արա Մալիքեան:
Եւ այժմ Սիրիայից, Իրաքից, Լիբանանից, Արաբական Միացեալ Էմիրություններից, Եգիպտոսից, Թուրքիայից, Իսրայէլից, Յորդանանից, Քուուէյթից, Իրանից ժամանած հայորդիներ իրենց հետ բերած մէկական բուռ հող կաւելացնեն այս տապանի մէջ, ուր պիտի դրուի հայկական խաղողի տունկը: Խորհրդանշական այս նուէրը Սուրբ Պետրոսի Աթոռում թող մնայուն յիշատակ լինի Նոյեան Տապանը իր մէջ կրող Հայաստան աշխարհից՝ որպէս մասունք աշխարհում խաղաղութեան համար մատուցուած հոգեպարար այս արարողութիւնից»: Խօսքի աւարտին կատարուեց Գարրի Քեսաեանի հեղինակած «Ave, Maria» ստեղծագործութիւնը` նուիրուած Սրբազան Քահանայապետի Հայաստան այցին, որի ներքոյ Մերձաւոր Արևելքից ժամանած մանուկները Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին և Հռոմի Սրբազան Քահանայապետին օրհնութեան համար մատուցեցին իրենց երկրներից բերուած հողը: Օրհնութիւնից յետոյ պատմական Հայաստանի տարազներով զգեստաւորուած երեխաները հողը լցրեցին Նոյեան տապանի մանրակերտի մէջ, ուր եւ դրուեց հայկական խաղողի տունկը: Վատիկանին ընծայուելիք Նոյեան տապանի մանրակերտի հեղինակը ամերիկահայ տիզայներ Մայքլ Արամն է: Արարողութեան աւարտին Հայաստանի Ազգային ֆիլհարմոնիկ նուագախումբը` ղեկավարութեամբ Էդուարդ Թոփչեանի, և Հայաստանի Ազգային ակադեմիական երգչախումբը` ղեկավարութեամբ Հայաստանի ժողովրդական արտիստ Յովհաննէս Չեքիջեանի, ինչպէս նաև մասնակցութեամբ հայ դասական երաժշտութեն անուանի մենակատարների, հանէս եկան համերգային ծրագրով:
Ըստ աւանդութեան, «Թումոյի» տարեդարձին առթիւ կեդրոնը ամէն տարի բացօթեայ համերգ կը կազմակերպէ: Արա Մալիքեան Հայաստան պիտի ժամանէ իր խումբին հետ: Համերգը տեղի պիտի ունենայ Յուլիս 31-ին: Շարք մը միջազգային մրցոյթներու դափնեկիր ջութակահարը ծնած է Լիբանան, կը բնակի Սպանիա, հեղինակ է տասնեակ ձայնասկաւառակներու:
Պապի Այցը Կրնայ Խթանել Կրօնական Զբօսաշրջութեան, Ուխտագնացութեան Աճը Հայաստան Հռոմի պապի այցը կը խոստանայ դրականօրէն ազդել ոչ միայն դէպի մեր երկիր ընդհանուր զբօսաշրջային հոսքերու աւելացման, այլեւ Հայաստանի` որպէս ուխտագնացութեան, կրօնական զբօսաշրջութեան երկրի ընտրութեան վրայ: Նման տեսակէտ յայտնած է ՀՀ տնտեսութեան նախարարութեան Զբօսաշրջութեան վարչութեան պետ Մեխակ Ապրեսեանը: Բացի այդ` այցը եւս մէկ առիթ էր խօսելու Հայաստանի ժողովուրդին, անոր դարաւոր մշակոյթին մասին` բարձրացնելով միջազգային հանրութեան իրազեկուածութիւնը: «Այցը, որ Պապն ինքը որակում էր որպէս ուխտագնացութիւն, մեծ նշանակութիւն ունի եւ ունենալու է ոչ միայն զբօսաշրջութեան, այլեւ համաշխարհային հանրութեան շրջանում Հայաստանի վերաբերեալ տեղեկացուածութեան բարձրացման վրայ: Առաջին քրիստոնեայ երկիր, որը յայտնի է իր աւանդոյթով, մշակոյթով, հրաշալի, խաղաղ, բարի, կենսագործ, հիւրընկալ ժողովրդով»,- ըսած է Ապրեսեան:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 19
Հռոմի Ֆրանչիսկոս Պապի Հայաստանեան Այցին Նուիրուած Յուշամետալ Թողարկուած Է Հայաստանի Հանրապետութեան կեդրոնական դրամատունը թողարկած է յուշամետալ` նուիրուած Նորին Սրբութիւն Հռոմի պապ Ֆրանչիսկոսի Հայաստանի Հանրապետութիւն այցին (24-26 Յունիսի, 2016 թ.), որուն կարգախօսն է` «Այց առաջին քրիստոնեայ երկիր»: Այս մասին կը տեղեկացնեն Կեդրոնական դրամատան հասարակայնութեան հետ կապերու ծառայութենէն: 301 թուականի Հայաստանի մէջ քրիստոնէութիւնը հռչակուած է պետական կրօն, որ կապուած է Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի անուան հետ: Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչը համաքրիստոնէական տօնելի սուրբ է, անոր մասունքները դարերու ընթացքին սփռուած են ողջ քրիստոնեայ աշխարհի մէջ: Համաքրիստոնէական շրջանակներու մէջ կարեւոր համարելով եկեղեցիներու միջեւ գոյութիւն ունեցող բարեկամական յարաբերութիւններուն զօրացումը` Գարեգին Բ
Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը 2000 թուականին այցելած է Հռոմի Կաթողիկէ Եկեղեցի եւ անոր գահակալ Յովհաննէս Պօղոս Բ․ Պապին, որ, իր հերթին, 2001 թուականին իր մասնակցութիւնը բերած է քրիստոնէութիւնը Հայաստանի մէջ պետական կրօն հռչակելու 1700ամեակի տօնակատարութիւններուն: Յուշամետալի դիմերեսին պատկերուած է Խոր Վիրապի վանքը Արարատ լերան ֆոնի վրայ եւ Ֆրանչիսկոս Պապի այցի թուագրումը, իսկ դարձերեսին` Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչի արձանը Վատիկանի Սուրբ Պետրոս տաճարի արտաքին որմնախորշին վրայ (2005 թ., քանդակագործ` Խաչիկ Ղազանչեան), Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցւոյ եւ Հռոմի Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ զինանշանները: Յուշամետալը սահմանափակ քանակութեամբ է եւ ունի պատմամշակութային արժէք:
Շրջանառութեան մէջ են դրուել Հռոմի պապի Հայաստան այցին նուիրուած մէկ գեղաթերթիկ և չորս նամականիշ 2016 թուականի Յունիսի 24-ին «Հայփոստ» փակ բաժնետիրական ընկերութիւնը շրջանառութեան մէջ է դնում «Հռոմի Պապ Ֆրանցիսկոսի այցը Հայաստան» թեմային նվիրուած մէկ նամականիշով գեղաթերթիկ և չորս նամականիշ, որոնք ձեւաւաւորուած են խաչի տեսքով՝ մէկ մանրաթերթի մէջ: Այս մասին յայտնում են «Հայփոստ» ՓԲԸ-ից։ Գեղաթերթիկի և մանրաթերթի մարման պաշտօնական արարողութիւնը տեղի ունեցաւ ՀՀ Նախագահի նստավայրում Հայաստանի և Վատիկանի բարձրաստիճան պատուիրակների ներկայութեամբ: Մէկ նամականիշով գեղաթերթիկը պատկերում է Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոս Պապին՝ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Մայր Տաճարի և Հռոմի Սբ Պետրոս տաճարի խորապատկերին, ինչպէս նաև Պապի Հայաստանեան այցին նուիրուած տարբերանշանը և Ֆրանցիսկոս Պապի զինանշանը: Չորս նամականիշով մանրաթերթի խաչի տեսքով ձևաչափն ընտրուած է արգենտինահայ գործարար պրն. Էդուարտոյ Էուրնեկեանին պատկանող «Հայփոստ Թրասթ Մենեջմենթ» ընկերութեան կողմից և կրում է խորհրդանշական իմաստ՝ առաջին քրիստոնէական երկիր Ֆրանցիսկոս Պապի կատարուելիք այցի համար, իսկ մանրաթերթի չորս նամականիշերը պատկերում են Ֆրանցիսկոս Պապին՝ Հայաստանի կողմից Վատիկանին նուիրաբերած Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի արձանի, Երեւանի «Հայաստանը առաջին քրիստոնէական պետութիւն» անուանումով յուշարձանի, Մայր Աթոռ Սբ Էջմիածնի Մայր Տաճարի և Վատիկանի Սբ Պետրոս տաճարի գմբեթների ներսի խորապատկերներին: Գեղաթերթիկի վրայ գրուած է «Ֆրանցիսկոս Պապ. Հայաստան. 24-26 Յունիս, 2016», ինչպէս նաև «Այց առաջին քրիստոնեայ երկիր» գրութիւնը, որն այս այցի պաշտօնական կարգախօսն է:
Էջ 20
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Գերմանիա պիտի սառեցնէ՞ Թուրքիոյ մէջ իր ներդրումները Գերմանական մեծագոյն երեք օրաթերթերէն «Տի Վէլթ» կը գրէ, թէ Գերմանիա կը պատրաստուի սառեցնելու Թուրքիոյ մէջ իր ներդրումները, որպէս հետեւանք՝ Գերմանիոյ խորհրդարանին կողմէ հայկական բանաձեւի քուէարկութենէն ետք ստեղծուած լարուած կացութեան: Խնդրոյ առարկայ լրատւութեան մէջ այդ քայլին որպէս պատճառ կը նշուին Թուրքիոյ նախագահ Էրտողանի քրտական քաղաքականութիւնը եւ Հայոց ցեղասպանութեան բանաձեւի քուէարկութենէն ետք ստեղծուած իրարանցումը, ինչպէս նաեւ գերման երգիծաբանին առընչուած դէպքը, որու դէմ Էրտողան դատական հետապնդում պահանջած էր՝ զինք նուաստացուցած ըլլալու մեղադրանքով: «Տի Վէլթ» հարցին կապակցութեամբ զրոյցներ ունեցած է Գերմանիոյ տնտեսական ոլորտի ներկայացուցիչներու հետ: Անոնցմէ Վոլքէր Թրայէր, որ Գերմանիոյ առեւտրա-արդիւնաբերական պալատներու միաւորման արտաքին առեւտուրի բաժնի տնօրէնն է, ըսած է, որ 2017-ին, թրքական շուկային մէջ գերմանական ընկերութիւններու տնտեսական նախատեսութիւնները ինք կը գնահատէ բաւական թոյլ: “Ապահովութեան վիճակը խաթարեց գործարար աշխարհի ներկայացուցիչներու գործունէութիւնը։ Այդ պատճառով ալ նախագիծերու իրագործումը յետաձգուեցաւ։ Վերջին զարգացումները յատկապէս վնաս պատճառեցին միջին ձեռնարկատիրութիւններուն, իսկ մեծերը կրցան պահպանել իրենց ներդրումային ծրագրերը”, – յայտնած է ան: Գերմանիոյ Ճարտարարուեստի դաշնակցութեան նախագահ Ուլրիխ Կրիլօ եւս առաջնակարգ խնդիր նկատած է ապահովութեան հարցը: “Մենք ցաւով կը հետեւինք վերջին շրջաններուն Թուրքիոյ զարգացումներուն։ Տնտեսութեան համար ապահով միջավայրը կենսական անհրաժեշտութիւն է։ Ներդրումներ կատարելու որոշումները ուղղակի կախեալ են ա՛յդ հանգամանքէն”, – ըսած է ան:
Հայաստանի ՄԷջ Առաջին Անգամ Տեղի Պիտի Ունենայ Սպառազինութեան Միջազգային Ցուցահանդէս Հոկտեմբեր 13-15 Հայաստանի մէջ տեղի պիտի ունենայ «Արմհայտէք-2016» սպառազինութեան եւ պաշտպանական արհեստագիտութիւններու անդրանիկ միջազգային ցուցահանդէսը: Ինչպէս կը յայտնեն ՀՀ պաշտպանութեան նախարարութեան մամուլի ծառայութենէն, միջազգային ցուցահանդէսի կազմակերպումը ընդգրկուած է Հոկտեմբերին Հայաստանի մէջ կայանալիք ՀԱՊԿ Հաւաքական անվտանգութեան խորհուրդի գագաթնաժողովի իրականացման ձեռնարկներու ծրագիրին մէջ: Մասնաւորապէս, պիտի ցուցադրուի զրահապատ, հրետանի, օդուժի, ՀՕՊ միջոցներ, ճարտարագիտական սարքաւորում, քիմիական պաշտպանութեան միջոցներ, ԱԹՍ-ներ, ռոպոթատեխնիկա, զինուորական հանդերձանք, կապի ու լազերային եւ բազմաթիւ այլ նմուշներ: Յունիս 21-23 Մոսկուա ՊՆ պատուիրակութեան այցի ընթացքին նախարարի առաջին տեղակալ Դաւիթ Տօնոյեան եւ ԵրՄՄԳՀԻ ՓԲԸ գլխաւոր տնօրէն Արսէն Թառոյեան «Բիզոն» ցուցահանդէսային ընկերութիւններու միաւորում» ՓԲԸ գլխաւոր տնօրէն Սերկէյ Մարիչեւի հետ կայացած հանդիպման արդիւնքով ձեռք բերած են պայմանաւորուածութիւն` ցուցահանդէսը կազմակերպելու վերաբերեալ:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 21
Թուրքերը ծրագրուած ցեղասպանութիւն են իրականացրել 1,5 միլիոն հայի հանդէպ. Գերմանացի պատմաբանը Վատիկանի արխիւից ապացոյցներ է հրապարակում Հռոմի Սուրբ Աթոռի արխիւներում գոյութիւն ունեն Հայոց ցեղասպանութեան եղելութիւնը ապացուցող նիւթեր, որոնք հասանելի են ուսումնասիրել ցանկացողների համար: Tert.am-ի հետ զրոյցում այս մասին ասաց Գերմանացի հրապարակախօս, պատմաբան Միխաէլ Հեսմանը, ով արխիվներում ուսումնասիրութիւններ է կատարել, գտել նոր փաստեր, որոնք վկայում են Օսմանեան Թուրքիայի կողմից հայերի զանգուածային բնաջնջման մասին: Վատիկանի արխիւներում, ըստ նրա, յայտնաբերուած վկայությունները որևէ կասկած չեն թողնում, որ Առաջին աշխարհամարտի տարիներին թուրքերը հայերին ոչ թե վերաբնակեցնելու և պատերազմի վտանգից հեռու պահելու փորձ են արել, ինչպէս այդ մասին պնդում են Թուրքիայի ներկայիս իշխանութիւնները, այլ բնաջնջելու նպատակ են հետապնդել: - Հռոմի պապի Հայաստան այցին ընդառաջ վերսկսել են խօսակցութիւններն այն մասին, թէ ինչո՞ւ Հռոմի Սուրբ Աթոռի արխիւները, որտեղ տուեալներ կան Հայոց ցեղասպանութեան եղելութեան մասին, չեն բացւում: Դուք աշխատել եք այդ արխիւների հետ: Կարո՞ղ եք ասել՝ ինչո՞ւ են դրանք փակ:
դա կազմակերպուած ցեղասպանութիւն էր, որ հայեր սպանուել են այդ ցեղասպանութեան ընթացքում, և մենք ունենք շատ ազդեցիկ տեղեկութիւններ դրանց մասին: Հենց այս ամէնը դրդեց Հռոմի պապին 2015 թ.-ին օգտագործել «ցեղասպանութիւն» տերմինը: - Կարո՞ղ եք ներկայացնել արխիւում կատարած ուսումնասիրութիւններից մանրամասներ, որոնք ապացուցում են Հայոց ցեղասպանութեան եղելութիւնը և հանգամանքը, որ այդ ամէնն, ինչպէս ասացիք, ծրագրուած է եղել: - Ես կարդացել եմ շատ նիւթեր, թղթապանակներ գտել, որոնք իսկապես ստորգետնեայ պահուստներից են հանուել:
Նախ ասեմ, որ իմ ուսումնասիրութիւնները հայկական ցեղասպանութեան վերաբերեալ սկսեցին զուգադիպութեամբ: Ես ուսումնասիրում - Վատիկանի արխիւներն արդեն իսկ բաց են: էի Պիւստ 12-րդի կենսագրութիւնը, ով փորձ էր Ցանկացած հայ ասպիրանտ կամ փրոֆեսոր անում ողջակիզման ժամանակ հրեաներին փրկել: կարող է Հռոմում անձամբ ուսումնասիրել այս Եւ որպէսզի Պիւստ 12-րդի մասին աւելի լաւ փաստաթղթերը: Գոյութիւն ունի շուրջ 3000 իմանայի, նրա կենսագրութիւնը նայեցի ու էջանոց նիւթ, ինչպէս 1915 թ.-ի Հայոց թղթապանակ գտայ, որտեղ գրուած էր հետեւեալ ցեղասպանութեան, այնպէս էլ 1894-96 թթ.-ի արտայայտութիւնը՝ «հայերի հետապնդումներ»: կոտորածների մասին: Մենք հրապարակել ենք այդ Բացեցի, նամակ տեսայ գրուած: Կարդինալ Ֆոր փաստաթղթերից ձեւաուորուած 6 հատորները: Հանդմանը, ով կաթոլիկ էր, գրել էր, որ նոյնիսկ 1915թ.-ի հայերի հետապնդումների ժամանակ, - Եթէ չեմ սխալւում, 2011 թ.-ին Վատիկանի արխիւներից յայտարարութիւն արուեց, որ գերմանական կառավարութիւնը դատարանի ու պատմութեան առջեւ պատասխանի կկանչուի, եթե 2012թ.-ին Հայոց ցեղասպանութեանը վերաբերող որոշակի փակ նիւթեր կբացւեն, ոչինչ չանի դրա դէմը կանխելու համար: բայց դրանք այդպէս էլ Ի դեպ, հենց սա է պատճառը, որ մի քանի օր առաջ չհրապարակայնացուեցին: Գերմանիան ընդունեց բանաձեւ՝ Հայոց - Խօսքն ընթացիկ հրապարակման մասին էր, ոչ ցեղասպանութիւնը ճանաչելու վերաբերեալ, ինչը թէ արխիւների բացման: Ամէն ինչ բաց է: Մենք փորձ արուեց ճնշել թուրքական շրջանակների ունենք շատ յուզիչ հաղորդագրութիւններ, կողմից: Սակայն, դա չխանգարեց, որ Գերմանիան ականատեսների վկայութեամբ տեղեկութիւններ, ընդունի Հայոց ցեղասպանութիւնը: թէ ինչ է տեղի ունեցել 1915թ.-ին հայերի հետ: Պունդեսթագում միայն մէկ հոգի դէմ քուէարկեց Մենք ունենք տեղեկութիւն, որ դա ծրագրուած բանաձևին՝ մի բութ կին: ցեղասպանութիւն էր: Դա ոչ միայն հայերի Ես գտել եմ նիւթեր գրուած միանձնուհիների ցեղասպանութիւնն էր, այլեւ՝ բոլոր քրիստոնեայ կողմից, որոնք ականատես են եղել հայերի հետ փոքրամասնութիւնների: Դա էթնիկ և կրօնական կատարուածի արդիւնքներին: 6 միանձնուհի, ում հոմոգենիզացիայի, միաձուլման փորձ էր, որը ուղղակել էին Մոսուլ՝ գերմանական զինուորներին տեղի էր ունենում պրոֆաշիստական օգնելու առաքելութեամբ, օրագիր են գրել: Ես երիտթուրքերի գաղափարախօսութեան, ռեժիմի ուզում եմ պատմել ձեզ, թէ ինչ է գրված այնտեղ: ներքոյ: Կրկնում եմ, մենք ունենք ապացոյցներ, որ Շարունակութիւն էջ՝ 22
Էջ 22
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Թուրքերը ծրագրուած ցեղասպանութիւն են իրականացրել... Բնականաբար, նրանք օդանաւով չէին գնայ, այդ տարիներին չկար օդանաւ, նրանք գնացքով էին գնացել ու Պոլսից Մոսուլի ճանապարհին տեսածը նրանք օրագրում գրել են: Էշով են կտրել Տաւրոսը: Նրանք գնում էին ձորերով, որոնցից քրիստոնեայ հայերի փտող դիակների հոտն էր գալիս: Թուրքերի կողմից հազարներով դիակները նետուել էին անդունդները, վառուել էին քրիստոնէական գիւղեր, քանդուել եկեղեցիներ: Միանձնուհիները գրել են նաեւ, որ կանայք, տղամարդիկ, երեխաներ սովամահ են լինում, ու գերմանացիները ոչինչ չեն անում նրանց օգնելու համար: Իրենց տպաւորութիւններում նրանք գրել էին, որ սարսափելի են եղել դէպքերը, որ մորթուել էին մարդիկ, բառացիօրէն կտրատուել: Կատարած ուսումնասիրութիւնների արդիւնքում ես եկել եմ հետեւեալ եզրակացութեան, որ Վատիկանի արխիւներում յայտնաբերուած վկայութիւնները որեւէ կասկած չեն թողնում, որ Առաջին աշխարհամարտի տարիներին թուրքերը հայերին ոչ թէ վերաբնակեցնելու եւ պատերազմի վտանգից հեռու պահելու փորձ են արել, ինչպէս այդ մասին պնդում են Թուրքիայի ներկայիս իշխանութիւնները, այլ բնաջնջելու նպատակ են հետապնդել: Այս և այլ ապացոյցներն անհերքելի են. նրանք նպատակ են ունեցել ոչնչացնել քրիստոնեայ բնակչութեանը, իսկ պատերազմն ընդամենը առիթ է եղել, որ իրականացնեն վաղեմի ծրագիրը: Օսմանեան Թուրքիայում ԱՄՆ դեսպան Հենրի Մորգենթաուի կողմից 1915թ. Յուլիսին Վաշինգտոն արուած գրառման համաձայն «կատարւել էր ազգի ոչնչացման մի ամբողջ արշաւ»: Ասէք, որ սա կարեւոր է: Կամ Օսմանեան Թուրքիայի ներքին գործերի նախարար Թալեաթ փաշայի խօսքերը, որոնք արուել էին Պեռլին ուղարկած նրա զեկուցագրում: Նա ասել, որ «թուրքական կառավարութիւնը պատերազմն օգտագործում է որպէս առիթ իր ներքին թշնամիներից ազատուելու համար, որոնք են տեղի քրիստոնէաները, եւ սա կատարուում է առանց տեղի օտար ազգերի դիւանագիտական միջամտութեան»: Կարող եմ ասել, որ Վատիկանի արխիւներում գոյութիւն ունեցող փաստաթղթերի համաձայն, Օսմանեան Թուրքիայի կողմից կատարուած վայրագութիւնների հետեւանքով զոհուել է 1 միլիոնից աւելի հայ: Աւելին, հայկական կաթոլիկ պատրիարքարանը 1916թ. փետրուարին գրել է, որ 1 միլիոն զոհ արդէն հաշւառուած էր՝ նախքան սիրիական անապատներում տեղի ունեցած կոտորածը: - Նման ապացոյցների առկայութիւնը բաւարար չէ՞, որ Թուրքիան հրաժարուի
ժխտողական քաղաքականութիւնից: - Իրատեսական չեմ համարում: Էրդողանը երբէք չի ընդունի Հայոց ցեղասպանութիւնը: Յոյս կայ, սակայն, որ երբ Թուրքիայում մի օր իշխանափոխութիւն լինի, գուցէ ձեւաւորուած նոր կառավարութիւնը կամք ունենայ՝ առնչուել իր բարոյական պարտականութիւնների հետ: Ուստի, դրա համար միջազգային ճնշումն այս առումով կարեւոր է: Թուրքիան պիտի հասկանայ, որ այն ժամանակ կդառնայ քաղաքակիրթ աշխարհի մաս, երբ ընդունի իր կողմից կատարած յանցագործութիւնները, ինչպէս դա Հոլոքոստի պարագայում արեց Գերմանիան: - Ասացիք, որ ուսումնասիրութիւնների արդիւնքում Հռոմի պապը նախորդ տարի օգտագործեց «ցեղասպանութիւն» բառը: Եռօրեայ այցը Հայաստան ի՞նչ նշանակութիւն ունի այս համատեքստում: - Դա կարևոր է ինչպէս կաթոլիկ, այնպէս էլ Հայ առաքելական եկեղեցու համար: Մեր դիւանագիտական յարաբերութիւններն այսպիսով աւելի կամրապնդուեն: Առաքելական եկեղեցին մեծ յարգանք ունի Հռոմում, մենք սիրում ենք ձեր կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդին: Այս այցը կարեւոր է Հայաստանի համար, որովհետեւ Հայաստանը փոքր երկիր է ու դժուար կացութեան մէջ է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան պատճառով: Եւ պատկերացրէք, որ այս երկիրը ստանում է աւելի քան 1 միլիարդ կաթոլիկ աշխարհի առաջնորդ՝ Հռոմի պապի աջակցութիւնը: - Տեսնում եմ, որ Հայոց ցեղասպանութիւնը խորհրդանշող «Անմոռուկ» կրծքանշան եք ամրացրել: Մասնակցելո՞ւ եք Էջմիածնում ու Գիւմրիում անցկացուող Սուրբ պատարագներին: - Այո, ես նոյնպէս շրջելու եմ, հետեւելու եմ Պապի այցին: Ինձ համար ցանկացած այց Հայաստան կարծես այց լինի դէպի քրիստոնէութեան բնօրրան, որովհետեւ Նոյը հենց Արարատ լեռան վրայ իջաւ ու սկսեց նոր դարաշրջան՝ Աստծոյ հետ ձեր փոխյարաբերութիւնների:
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 23
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԵՒ ՆՈՐԻՆ ՍՐԲՈՒԹԻՒՆ ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍ ՊԱՊԻ ՀԱՄԱՏԵՂ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԷՋ Այսօր համայն հայութեան հոգևոր կենտրոն Սուրբ Էջմիածնի մէջ, մենք` Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը եւ Ֆրանցիսկոս Պապը, կ՛ընծայենք մեր միտքերը և սիրտերը որպէս շնորհակալութեան տուրք Ամենակարողին` պայքարով քայքայուած եւ սփոփանքի ու յոյսի ծարաւով լեցուն աշխարհի մեջ շարունակելու եւ մեծցնելու հաւատքի ու սիրոյ սերտ կապերը Հայոց Եկեղեցւոյ եւ Կաթոլիկ եկեղեցւոյ միջև՝ փրկութեան աւետարանական ուղերձի իրենց համընդհանուր վկայութեամբ: Մենք կը փառաբանենք ամենասուրբ Երրորդութեան` Հօրը, Որդւոյն և Սուրբ Հոգւոյն, ընձեռնելու համար մեզ հնարաւորութիւնը մեկտեղուելու բիբլիական Արարատի երկրի մէջ, որ կանգուն է որպէս վկայութիւն, որ Աստուած է միշտ մեր պաշտպանութիւնն ու փրկութիւնը: Գոհունակութեամբ ու հոգևոր ուրախութեամբ կ՛անդրադառնանք, որ 2001 թուականին քրիստոնէութիւնը Հայաստանի մէջ պետական կրօնք հռչակման 1700-ամեակի առիթով Հայաստան այցելեց Սուրբ Յովհաննէս-Պօղոս Բ Պապը՝ որպէս Հայ եւ Կաթոլիկ եկեղեցիներու եղբայրական ջերմ հարաբերութիւններու պատմութեան նոր էջի վկայութիւն: Մենք երախտապարտ ենք, որ շնորհը ունեցած ենք միասին ըլլալու Հռոմի Սուրբ Պետրոսի տաճարին մէջ, հանդիսաւոր պատարագի ժամանակ, 2015 Ապրիլ 12-ին, ուր մենք մեր յանձնառութիւնը արտայայտեցինք հակադարձելու բռնութեան ու անհանդուրժողականութեան որեւէ դրսեւորման՝ վերակոչելով զայն, որ արդէն հաստատուած էր Յովհաննէս Պօղոս Բ-ի և Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի կողմէ ստորագրուած համատեղ յայտարարութեան մէջ, որ «մէկուկէս միլիոն հայ քրիստոնեաներու բնաջնջումը ընդհանրապէս կ՛ընկալուի իբրեւ Ի դարու առաջին Ցեղասպանութիւն» (Համատեղ յայտարարութիւն, Գարեգին Բ և Յովհաննէս-Պողոս Բ, 27 Սեպտեմբեր, 2001): Փառք Բարձրեալին, որ այսօր քրիստոնէական հաւատքը կենսունակ իրականութիւն է Հայաստանի մէջ, եւ Հայոց եկեղեցին իր լիարժէք առաքելութիւնը կ՛իրականացնէ՝ եկեղեցիներու միջեւ տիրող համագործակցութեան եղբայրական ոգիով նեցուկ ըլլալով հավատացեալներուն՝ զօրակից, արդար եւ խաղաղ աշխարհի կերտման գործին մէջ: Ցաւօք, մենք վկաներ ենք մեր աչքերու առաջ տեղի ունեցող մեծ ողբերգութեան մը՝ անթիւ անհամար անմեղ մարդոց սպանութիւններու, Մերձաւոր Արեւելքի մէջ եւ աշխարհի այլ ծագերու վրայ էթնիկ, տնտեսական,
քաղաքական եւ կրօնական հիմքերու վրա զարգացող շարունակական բնոյթի հակամարտութիւններով թելադրուած տեղահանումներու կամ պարտադրուած ցաւալի ու անորոշ աքսորներու: Այդ բոլորի արդիւնքով կրօնական եւ էթնիկ փոքրամասնութիւնները դարձած են հալածանքներու եւ դաժան վերաբերմունքի թիրախ, այն առումով, որ սեփական կրօնական համոզմունքի համար տառապիլը դարձած է ամենօրեայ իրականութիւն: Նահատակները կը պատկանին բոլոր եկեղեցիներուն և անոնց տառապանքը «արեան էքիւմենիզմ» է, որ կ՛անդրանցնէ քրիստոնեաներու միջև առկայ պատմական բաժանումները՝ մեզի բոլորիս կոչելով նպաստելու Քրիստոսի առաքեալներու տեսանելի միասնականութեան: Մենք, Սուրբ Առաքեալներու` Պետրոսի և Պօղոսի, Թադէոսի և Բարդողիմէոսի բարեխօսութեամբ, միասնաբար կ՛աղօթենք, որպէսզի սիրտերու փոփոխութիւն տեղի ունենայ բոլոր անոնց մեջ, որոնք կը գործեն այսպիսի յանցանքներ եւ՝ անոնց, որոնք իրենց դիրքի շնորհիւ կարող են կանգնեցնել բռնութիւնները: Մենք կը յորդորենք ազգերու առաջնորդներուն՝ ունկնդրել միլիոնաւոր մարդկային արարածներու կոչը, որոնք խաղաղութիւն եւ արդարութիւն կը տենչան աշխարհին, որոնք յարգանք կը պահանջեն իրենց աստուածատուր իրաւունքներու նկատմամբ, որոնք անյապաղ կարիք ունին հացի, այլ ոչ թե զէնքերու: Ցաւօք, մենք ականատես ենք կրօնի և կրօնական արժէքներու արմատական դրսեւորումներու, որոնք կը կիրառուին՝ ատելութեան, խտրականութեան ու բռնութեան տարածումը արդարացնելու համար: Նմանատիպ յանցանքներու՝ կրօնական գաղափարներով արդարացումը անընդունելի է, քանի որ «Աստուած խռովութեան Աստուածը չէ, այլ խաղաղութեան» (Ա Կոր. 14:33): Աւելին, կրօնական տարբերութիւններու հանդէպ յարգանքը անհրաժեշտ պայման է էթնիկ ու կրօնական տարբեր համայնքներու խաղաղ համակեցութեան համար: Եւ նոյնինքն քրիստոնեայ ըլլալով է, որ մենք կոչուած ենք խաղաղութեան ու հաշտութեան ուղիներ փնտռելու և իրագործելու: Այս իմաստով մենք յոյսով ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող հարցերը կը գտնեն խաղաղ լուծում: Յիշելով այն ամէնը, ինչ Յիսուս սովորեցուց Իր աշակերտներուն, երբ Ան ըսաւ. Շարունակութիւն Շարունակութիւն էջ՝ էջ՝ 24 24
Էջ 24
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
աղօթական եւ գործնական համագործակցութեամբ տեղական համայնքներու մէջ՝ լիարժէք հաղորդակցութիւն եւ միութեան յստակ «Ես անօթի էի, եւ դուք ինծի հաց տուիք, ես ծարաւ արտայայտութիւններ կիսելու տեսլականով: էի եւ դուք ինծի խմելու բան տուիք, ես օտարական Մենք կը յորդորենք մեր հաւատացեալները էի, եւ դուք ինծի ընդունեցիք, ես մերկ էի, եւ դուք ներդաշնակ կերպով աշխատելու ինծի հագցուցիք, ես հիւանդ էի, դուք ինծի հասարակութեան մէջ քրիստոնէական այցելեցիք, ես բանտի մէջ էի, եւ դուք եկաք ինծի արժէքներու զօրացման համար, որոնք տեսութեան» (Մատթ. 25:35-36), մենք կը խնդրենք արդիւնաւոր կերպով կը նպասեն մեր եկեղեցիներու հաւատացեալներէն բանալ արդարութեան, խաղաղութեան եւ իրենց սիրտերն ու ձեռքերը` օգնելու պատերազմի մարդկային համերաշխութեան եւ ահաբեկչութեան զոհերուն, քաղաքակրթութեան կառուցման: Հաշտութեան փախստականներուն եւ անոնց եւ եղբայրութեան ուղին բաց է մեր առաջ: Թող ընտանիքներուն: Կարևորութիւն կը ստանայ մեր Սուրբ Հոգին, որ կ՛առաջնորդէ մեզի ամենայն մարդասիրութեան զգացումը, մեր զօրակցութիւնը, ճշմարտութեան /հմմտ. Հովհ. ԺԶ 13/, զօրացնէ կարեկցանքը և մեծահոգութիւնը, որոնք կրնան ամէն ազնիւ ջանք, որ ուղղուած է մեր մէջ սիրոյ ճիշդ արտայայտուիլ միայն առկայ նիւթական եւ հաղորդութեան կամուրջներու կառուցման: պաշարներու անյապաղ եւ գործնական Սուրբ Էջմիածնէն մենք կոչ կ՛ընենք բոլոր նուիրատուութեամբ: հաւատացեալներուն միանալու մեզ աղօթքով, Մենք կ՛ընդունինք այն, ինչ որ արդէն կ՛ըլլայ, Սուրբ Ներսէս Շնորհալիի խօսքերով. բայց կը պնդենք, որ աւելին պէտք է ըլլայ «Փառաւորեալ Տէր, ընդունիր ծառաներուդ քաղաքական առաջնորդներու եւ միջազգային աղաչանքները եւ ի բարին կատարէ մեր կառոյցներու կողմէ, որպեսզի ապահուուած խնդրանքները՝ բարեխօսութեամբ Սուրբ ըլլան բոլորին՝ խաղաղութեան եւ Աստուածածինի, և Յովհաննէս Մկրտիչի, և անվտանգութեան մէջ ապրելու իրաւունքը, Սուրբ Ստեփանոս Նախավկայի, եւ մեր Սուրբ պաշտպանուած ըլլայ օրէնքի գերակայութիւնը, Գրիգոր Լուսավորիչի, եւ Սուրբ առաքեալներու, կրօնական եւ էթնիկ փոքրամասնութիւններու մարգարէներու, վարդապետներու, պաշտպանութիւնը, կանխուած ըլլան մարդկային մարտիրոսներու, հայրապետներու, թրաֆիքինգը եւ մաքսանենգութիւնը: ճգնավորներու, կոյսերու եւ Քու բոլոր երկնային Հասարակութեան ստուար հատուածներու ու երկրային սուրբերու: Եւ Քեզ՝ անբաժանելի աշխարհիկացումը, օտարումը հոգեւրէն ու Սուրբ Երրորդութեանդ, փառք եւ աստուածայինէն, անխուսափելիօրէն կը յանգեցնեն երկրպագութիւն, յաւիտեանս յաւիտենից, մարդու եւ մարդկային ընտանիքի ապասրբացման ամէն»: ու նիւթապաշտական ընկալմանը: Այս առումով մենք մտահոգ ենք շատ երկրներու մէջ Ս. Էջմիածին, 26 Յունիս 2016 ընտանեկան կեանքի ճգնաժամով: Հայ եւ Կաթոլիկ եկեղեցիները ընտանիքի մասին նոյն ընկալումը Նորին Սրբութիւն Գարեգին Բ ունին, որը հիմնուած է ազատ կամքով ու Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոս հաւատարմութեամբ ծնած սիրոյ արդիւնք հանդիսացող տղամարդու և կնոջ ամուսնութեան վրայ: Կապ Հրատարակութեան հետ: Մենք ուրախութեամբ կ՛արձանագրենք, որ hyegyank@gmail.com հակառակ քրիստոնեաներու միջեւ առկայ բաժանումներուն, այն, ինչ որ մեզ կը միաւորէ, աւելին է, քան այն, ինչ մեզ կը բաժանէ, որու վրայ ալ պէտք է կառուցել Քրիստոսի եկեղեցիոյ միութիւնը, ըստ Տիրոջ խօսքի, որ բոլորը մէկ ըլլան (Հովհ. ԺԷ 21) : Վերջին տասնամեակներուն մեր եկեղեցիներու յարաբերութիւնները թեւակոխած են որակապէս նոր փուլ՝ ամրապնդուած ըլլալով համատեղ աղօթքներով եւ ժամանակակից մարտահրաւէրները դիմագրաւելու միասնական ջանքերով: Մենք այսօր համոզուած ենք այս յարաբերութիւններու շարունակականութեան խիստ կարեւրութեան մեջ՝ երկուստէք աւելի խոր եւ վճռական յանձնառութեամբ ոչ միայն աստուածաբանական մարզի մէջ, այլ նաեւ
ՀԱՄԱՏԵՂ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆԻ ՄԷՋ
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
Էջ 25
Միջազգային Լրատուամիջոցները Կ’անդրադառնան Երեւանի Մէջ Պապի Կողմէ Ցեղասպանութիւն Եզրոյթի Օգտագործման
Միջազգային լրատուամիջոցներու վերնագիրներուն մէջ անմիջապէս յայտնուեցան հրապարակումները այն մասին, որ Հռոմի Ֆրանչիսկոս Պապը Երեւանի մէջ օգտագործեց Ցեղասպանութիւն եզրը` 1915 թուականի իրադարձութիւնները բնորոշելու համար: «Ֆրանչիսկոս Պապը առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայերու զանգուածային սպաննութիւնները կրկին նկարագրած է իբրեւ Ցեղասպանութիւն: Ան նման յայտարարութիւն ըրած էր նաեւ անցեալ տարի, ինչ որ յառաջացուցած էր թրքական կողմի զայրոյթը»,- ըստ «Արմենփրես»-ի՝ ՀՀ նախագահի նստավայրին մէջ Պապի ելոյթէն անմիջապէս ետք գրեց բրիտանական BBC--ն: Հռոմի Պապը նշած է. «Այդ ողբերգութիւնը` Ցեղասպանութիւնը, ցաւօք, գլխաւորեց անցեալ դարու անմարդկային աղէտներու տխուր
ցուցակը»: «Հռոմի Պապը Հայաստանի մէջ արտաբերեց մոգական Ցեղասպանութիւն բառը»,կը գրէ CRUX- ը: Պապին խօսքը անմիջապէս մէջբերեցին Associated press--ը, Reuters--ը, ABCNews--ը, Swissinfo--ն եւ բազմաթիւ այլ լրատուամիջոցներ: Համաշխարհային գործակալութիւնները յատկանշական կը համարեն, որ Պապը շեղուած է նախապէս պատրաստած եւ լրատուամիջոցներու ներկայացուցիչներուն նախօրօք բաժնած ելոյթի բնագրէն: Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանչիսկոս Պապը ելոյթ ունեցած է ՀՀ նախագահի նստավայրին մէջ 24 Յունիսին` նախագահ Սերժ Սարգսեանի, իշխանութիւններու, հասարակայնութեան եւ Երեւանի մէջ հաւատարմագրուած դիւանագիտական անձնակազմի ներկայացուցիչներու հետ հանդիպման ժամանակ:
Պապը Ոչ Թէ Կը Փորձէ Պատերազմ Մղել, Այլ` Խաղաղութիւն Կառուցել` Ֆետերիքօ Լոմօարտի Հռոմի պապը երկխօսութեան, խաղաղութեան կամուրջներ նետելու ուղիին մասին կը խօսի: Եթէ ինչ- որ մէկը ուշադիր լսէ ու կարդայ անոր ըսածը, չի գտներ բան մը` մեկնաբանելու որպէս «խաչակրաց ոգի», Էջմիածինի մէջ լրագրողներու հետ ճեպազրոյցի ընթացքին յայտնած է Սուրբ Աթոռի մամուլի գրասենեակի տնօրէն մոնսինիոր Ֆետերիքօ Լոմպարտին` անդրադառնալով ցեղասպանութեան մասին Պապի ելոյթի առնչութեամբ պաշտօնական Անգարայի յայտարարութեան: «Ես կրնամ յորդորել ճիշդ կարդալ ու ընկալել Պապի ըսածն ու գրածը: Ես կը հասկնամ խնդիրներու, լարուածութեան վերաբերեալ կան այլ պատկերացումներ, բայց անոր ըսածը ժողովուրդներու միջեւ հիմքեր գծելուն ուղղուած է: Ան աղօթած է յանուն ատոր: Ան որեւէ խօսք չէ արտայայտած թուրք ժողովուրդին դէմ, ան խօսած է թուրքերու ու հայ ժողովուրդի միջեւ հաշտութեան մասին»,-- ըսած է Սուրբ Աթոռի ներկայացուցիչը: Բացի ատկէ` Լոմպարտին յորդորած է խուսափիլ «խաչակրաց ոգի» արտայայտութենէն` նշելով, որ «Պապը երբեւէ խաչակրաց արշաւի չէ ելած, ան ոչ թէ կը փորձէ պատերազմ մղել, այլ` խաղաղութիւն կառուցել»: Թրքական «Հուրիեթ» պարբերականի հաղորդմամբ` Թուրքիոյ փոխվարչապետ Նուրեթթին Ջանիկլին «մեծ դժբախտութիւն» անուանած է Պապի յայտարարութիւնը: Ան նշած է, թէ ատիկա ցոյց կու տայ «պապական աթոռի խաչակրի գիտակցութիւնը»: Շարունակութիւն էջ՝ 27
Հայ Կեանք
Էջ 26
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
ԳՈՒՐԳԷՆ ԵԱՆԻԳԵԱՆԻ ԱՐԱՐՔԻՆ ԱՐՁԱԳԱՆԳՆԵՐՈՒ ԵՒ ՀԱՅ-ԹՐՔԱԿԱՆ ՀԱԿԱՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍԻՆ ՀՐԱՊԱՐԱԿՈՒՄՆԵՐՈՒ ՄԱՏԵՆԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՆԵԱՆ Կիպրոսի Մելգոնեան Կրթական Հաստատութենէն եւ Երեւանի Պետական Համալսարանի բանասիրութեան ճիւղէն ընթացաւարտ Յովսէփ Արթինեանը կրնա՞ր նման դժուարին աշխատանքի մը չնուիրուիլ, զայն կեանքի չկոչել որպէս հեղինակային հրատարակութիւն եւ հատորը չնուիրել «Գէորգ Աճէմեանի եւ Սարհատ Սարհատեանի յիշատակին, որոնք այս գիրքին նիւթին մասին շատ բան գիտէին, բայց իրենց հետ տարին»: 226 լայնշի էջերու վրայ յոգնատանջ աշխատանք, որպէս վարձքի չսպասող մարդ՝ ճշմարտութեան հրապարակում: Այս է եղածը, որու մասին Միսաք Մեծարենցը պիտի արձանագրէր. «Տո՜ւր ինծի, Տէ՜ր, ուրախութիւնն անանձնական»: Ու ահա՛ գտնուածը «Զարթօնք» եւ «Արարատ» օրաթերթե րուն մէջ (1973-1995 թուականներ): Այս երկասիրութիւնը կը բացուի Շահան Շահնուրէն եկող մէջբերումով՝ որպէս խմբագրական.
Ցեղասպանութենէն ճողոպրած կարնեցի 77ամեայ ծերունի Գուրգէն Եանիգեանը սպաննեց երկու թուրք դիւանագէտներ, իբր վրէժ 1915-ին թուրքերու կողմէ իր գերդաստանին բնաջնջման»: Գիրքը կազմողը կը շարունակէ. «Սոյն արարքը ցնցիչ ազդեցութիւն ունեցաւ հայ, թուրք եւ համաշխարհային հանրային կարծիքին վրայ: Այս պատճառաւ սկսաւ աճիլ հետաքրքրութիւնը հայերու, Հայաստանի եւ Հայ Դատի նկատմամբ Թէ ինչպիսի՞ զարգացումներ տեղի ունեցան անկէ ետք՝ ներհայկական եւ արտաքին գետիններու վրայ, քիչ թէ շատ ծանօթ է դէպքին ժամանակակիցներուն: Այդ գծով մանրամասնեալ տեղեկութիւններ այսօր կարելի է գտնել մամուլին մէջ»:
Ա՛զգ, Կռուէ՛ ամբողջութեամբը քու միսերուդ: Եթէ միսերդ ինկան պատառ-պատառ՝ Կռուէ՛ դնդերներո՛վդ, ջիղերո՛վդ, երակներո՛վդ: Եթէ պայքարը զանոնք լափեց՝ կռուէ՛ ոսկորներո՛վդ: Եթէ ոսկորներդ փշրուեցան՝ կռուէ՛ ծուծո՛վդ: Եթէ ծուծ չմնաց՝ կռուէ՛ աճիւններո՛վդ: Եթէ անոնք ալ տարտղնուեցան, կորսուեցան, չքացան, Այն ատեն, կռուէ՛, ա՛զգ, հերոսո՛վդ:
Աշխատասիրողը այդ բոլորը յայտնաբերած է «Զարթօնք» եւ «Արարատ» օրաթերթերու 19731995 թուականներուն հրատարակուած թիւերուն մէջ:
Նման խօսքերով իր ժողովուրդին դիմողը կրնա՞ր Արարատը չունենալ իր սիրտին ու հոգւոյն մէջ, ինչպէս ձախողած է հաստատել Վազգէն Շուշանեանը:
Կազմողը իր շնորհակալութիւնները յայտնած է հայկական այն կազմակերպութեանց եւ անհատներուն, որոնք նեցուկ կանգնած են իրեն այս գործը իր լրումին հասցնելու մէջ: Նրբանկատութիւն մը, որ գնահատելի է:
Յովսէփ Արթինեան կը խոստովանի. «Նկատի ունենալով, որ այդ եւ անոր յաջորդող ժամակաշրջանին զարգացումները կարեւոր են՝ մեր ազգային կեանքին վրայ ձգած իրենց հետքերով, նպատակայարմար գտայ անոնց մատենագիտա-ժամանակագրական ցուցակի մը պատրաստութիւնը՝ իբր վաւերագրութիւն այդ Ահա՛ թէ որպիսի անիմանալի ոյժի մը կռթնելու է ժամանակաշրջանի ազգը «երբ չի մնում ելք ու ճար»… զարգացումներուն «Զարթօնք» եւ «Արարատ» օր աթերթերուն ընդմէջէն: Այդ ուղղութեամբ Ինչպէս աշխատասիրողը հաստատած է՝ վերի եզրակացութիւններ հանելու փորձ չեմ ըրած՝ այդ խօսքերը առնուած են Շահան մէկը ձգելով անաչառ պատմաբաններուն: Փորձած Շահնուրի «Թերթիս Կիրակնօրեայ Թիւը» հատորէն (տպ. «Սեւան», Պէյրութ, 1958, էջ եմ առարկայականօրէն ներկայացնել փաստերը միայն»: 9):
Այս երկը լոյսին բերողը իր մուտքի խօսքին մէջ կը գրէ. «27 Յունուար 1973-ին Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու Գալիֆոռնիոյ նահանգի Սանթա Պարպարա քաղաքի մէկ պանդոկին մէջ, Հայոց
Այնուհետեւ Յովսէփ Արթինեան ընթերցողին կը մատուցանէ գլխաւոր հերոսին՝ Գուրգէն Եանիգեանի (1895-1984) մանրամասն Շարունակութիւն էջ՝ 27
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Հայ Կեանք
ԳՈՒՐԳԷՆ ԵԱՆԻԳԵԱՆԻ ԱՐԱՐՔԻՆ... կենսագրականը՝ քաղուած «Սփիւռք» թերթի Յունուար 1990-ի թիւ 1 եւ 2-էն՝ որոշ փոփոխութիւններով: Կենսագրականին վերջաւորութեան գրուած է. «Գուրգէն Եանիգեանի սրբազան մասունքները, Սփիւռքի ցուրտ հողին յանձնուած Անդրանիկի, Հայկական ազատագրական պայքարի հին ու նոր ֆետայիներու աճիւններուն նման, հայրենադարձի կը սպասեն»: Կը յիշեցուի, թէ Եռաբլուրի պանթէոնին մէջ տարիներէ ի վեր կայ Եանիգեանին խորհրդանշական գերեզմանը, ու կը շեշտուի իրաւամբ. «Յետմահու հայրենադարձէ ետք միայն, Գուրգէն Եանիգեանի՝ հողեղէ՛ն մարդուն կենսագրութիւնը վերջ պիտի գտնէ»: Հայրենադարձութեան պահանջ մը, որ օր առաջ պէտք է իրականութեան վերածել՝ հայրենի պետականութեան նախաձեռնութեամբ կամ աջակցութեամբ՝ եթէ իսկապէս տէր կը կանգնին հայկական ազատագրական պայքարին: Այնուհետեւ աշխատասիրողը կը ներկայացնէ նշուած թերթերուն մէջ հայ-թրքական հակամարտութեան մասին հրապարակումներուն մատենագիտական ցուցակը: Եւ ահա՛ գիրքը պատրաստողին դժուարին աշխատանքը ամբողջ տասնամեակներ բեւեռագրող երկու օրաթերթերու մէջ հազարաւոր տեղեկութիւններ արձանագրող՝ օրը օրին կրնկակոխ հետեւելով փաստերուն, ուր անձնական եւ միութենական ձեռնարկներ կը խաչաձեւուին առանց մոռնալու նախաձեռնութիւններուն բազմազանութիւնը գաղութէ գաղութ: Բերուած են հազարաւոր հրապարակումներու օրինակներ ու անոնց հրատարակչական տուեալները՝ հրապարակաման հեղինակին անունը, վերնագիրը, հրատարակած թերթին անունն ու տուեալ հրապարակման թուականը: Կազմողը ներկայացուցած է կեղծանուններով կամ անուան յապաւումներով հանդէս եկած հրապարակագիրներուն իսկական անունները՝ որքան որ ինք հնարաւորութիւն ունեցած է վերծանելու այդ կեղծանունները: Զարմանալ կարելի է այսքան համբերատար աշխատանքին դիմաց, որ կ’ընդգրկէ 22 տարիներու ընթացքին տեղի ունեցած քաղաքական, պատմական եղելութիւններու արձանագրութիւններ, տօնախմբութիւններ, նշումներ, բողոքի ցոյցեր, թուրք դիւանագէտներու ահաբեկումներ, թրքական թիրախներու ռմբահարումներ, անձնասպանական գործողութիւններ եւ այլն, եւ այս բոլորին մէջ՝ Հայկական Հարց ու Հայ Դատ՝ վերածուած ֆութպոլային խաղի, ուր մե՛նք ենք կլոր գնդակը. բայց ո՞վ է այդ գնդակը հարուածողը, կօլը որո՞ւն կողմէ ո՞ւր ուղղուած է: Մեծ ոյժերը
Էջ 27
Պապը Ոչ Թէ Կը Փորձէ Պատերազմ Մղել... «Ատիկա առարկայական յայտարարութիւն չէր, անիկա իրականութեան հետ որեւէ առերեսում չունէր»,- ըսած է Ջանիկլին: Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանչիսկոս Պապը Յունիսի 24-ին ելոյթ ունեցած է ՀՀ նախագահի նստավայրին մէջ նախագահ Սերժ Սարգսեանի, իշխանութիւններու, հասարակայնութեան եւ Երեւանի մէջ հաւատարմագրուած դիւանագիտական անձնակազմի ներկայացուցիչներուն հետ հանդիպման ժամանակ: Ելոյթին մէջ ան, շեղուելով նախապէս պատրաստած եւ լրատամիջոցներու ներկայացուցիչներուն նախօրօք բաժնած ելոյթի բնագիրէն, կիրառած է Ցեղասպանութիւն եզրոյթը:
Գիշերային ռեքուիէմ ...Կ՚ անձրեւէ, տղաս... աշունը թաց է, Ուրկից յայտնուեց կախաղանը այս. Գիշերը ամբողջ աչքերս բաց են, Քեզ որտե՞ղ տարան, ի՞նչ արին տղաս: Անխռով անցաւ մեր ողջ ցերեկը, Մինչ այնտեղ՝ ճոճուող քո մարմինն էր սառ... Մեզ համա՛ր էիր որոնում ելքը, Մոլորուած, մոլի սակայն մեզ համար: Այդ դու՛ չմեռար, մենք ենք մեռածը, Մենք՝ մեղկութեան մէջ հափրացած սերունդ. Կ՚անձրեւէ, տղաս... Աշունը թաց է, Թաց՝ աչքերուն պէս խեղճ, խաբուած սերունդ... Սիլվա Կապուտիկյան պիտի չդադրին ծիծաղելէ մեր վրայ: Վերջապէս պիտի չգտնուի՞ միջոց մը, որպէսզի մենք եւս տիրանանք մեր իրաւունքներուն: Գիրքը կազմողը այս հատորի առաջին էջին վրայ իսկ ցոյց տուած է մեր հարցը լուծելի դարձնող բանալին. Շահնուրեան բանալին ցոյց տուած է նաեւ Եանիգեանը, որ ունեցաւ իր հետեւորդները՝ մահը աչք առած կամաւորները, որոնք բզիկ-բզիկ ըրին ուրացումի վարագոյրը: Դալար մնայ գրիչդ, Արթինեա՛ն: Երեւան, 7 Յունիս 2016 ՌԱԿ Մամուլ
Էջ 28
Հայ Կեանք
Ուրբաթ 1 Յուլիս 2016
Hetq.am 24 Յունիս 2016, Հռոմի պապ Ֆրանցիսկոսի այցը Գիւմրի, լուսանկար՝ Նարեկ Ալեքսանեան
Hetq.am 26 Յունիս 2016 Հայրապետական Սուրբ Պատարագ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, լուսանկար՝ Դաւիթ Բանուչեան