Հայ Կեանք թիւ 20(81) 08-11-2019

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Դ., թիւ 20(81)

ՀՀ նախագահի նստավայրին մէջ տեղի ունեցաւ Յունաստանի նախագահի դիմաւորման պաշտօնական արարողութիւնը

ԵՐԵՒԱՆ, 5 ՆՈՅԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի նստավայրի մէջ տեղի ունեցաւ պաշտօնական այցով Հայաստան ժամանած Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի դիմաւորման պաշտօնական արարողութիւնը: Ինչպէս «Արմէնփրես»-ին յայտնեցին ՀՀ նախագահի աշխատակազմի տեղեկատւութեան եւ հասարակայնութեան հետ կապերու վարչութիւնէն, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը տիկնոջ Նունէ Սարգսեանի հետ դիմաւորած եւ ողջունած են Յունաստանի նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսին եւ տիկնոջ Վլասիա Փաւլոփուլուին: Զինուորական նուագախումբի կատարմամբ հնչած են Հայաստանի եւ Յունաստանի պետական օրհներգերը։ Նախագահներ Արմեն Սարգսեանը եւ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը պատուոյ պահակախումբի հրամանատարի ուղեկցութեամբ կատարած են զինուորական նուագախումբի եւ պատուոյ պահակախուբի ստուգայց։ Նախագահները իրարու ներկայացուցած են երկու երկիրներու պաշտօնական պատուիրակութիւնները եւ ընդունած են պատուոյ պահակախումբի քայլերթը: Ի շարունակութիւն, տեղի ունեցած է առանցնազրոյց երկու պետութիւններու նախագահներու եւ հանդիպում պատուիրակութիւններու միջեւ ու մամլոյ ասուլիս։ Յաւելեալ տեղեկութիւններ էջ 7, 8, 11 եւ 12

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան ընդունեց ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան պատուիրակութիւնը

Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական վարչութեան պատուիրակութիւնը՝ գլխաւորութեամբ ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեանի, Նոյեմբեր 1-ին այցելեցին ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանին: Հանդիպման, Վարչապետը ողջունելով պատուիրակութեան անդամները, նշեց, որ ուրախ է ՌԱԿ ներկայացուցիչներու հետ հերթական հանդիպման համար եւ կարեւորեց նման ձեւաչափով շփումները, քննարկումները: «Մեր վերջին հանդիպումը Ռամկավար ազատական կուսակցութեան ներկայացուցիչներու հետ տեղի ունեցաւ այս տարուան Սեպտեմբերին, Լոս Անճելըսի մէջ՝ ԱՄՆ իմ այցի շրջագիծէն ներս: Մենք կը կաեւորենք հայ աւանդական կուսակցութիւններու, մասնաւորապէս, ՌԱԿի դերն ու Շարունակութիւնը էջ 4

Էջ 2

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ԱՄՆ Ներկայացուցիչներու Պալատը վաւերացուց Հայոց Ցեղասպանութեան բանաձեւը

“Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Խմբագիր Տիգրան Ապասեան

Փոխ խմբագիր Խաչատուր Ադամեան

Հրատարակչակազմի գործակից Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

ԱՄՆ Գոնկրէսի ներկայացուցիչներու պալատին մէջ Երեքշաբթի, 29 Հոկտեմբերի կայացած քուէարկութեան, ձայներու մե ծամասնութեամբ ընդունուած է գոնկրէսականներ Ատըմ Շիֆի եւ Կաս Պիլիրաքիսի համահեղինակած՝ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող թիւ 296 բանաձեւը: Քուէարկութեան մասնակցած գոնկրէսականներէն բանաձեւին կողմ քուէարկած է 405-ը, (226 դեմոկրատ, 178 հանրապետական եւ 1 անկախ) դէմ՝ 11-ը, ձեռնպահ՝ 3-ը, իսկ 13 գոնկրէսական չէ քուէարկած։ Յայտնենք, թէ Ներկայացուցիչներու տան Օրէնքներու յանձնախումբը Երկուշաբթի օր հաստատեց Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը պահանջող թիւ 296 բանաձեւը քուէարկութեան դնելու որոշումը, նշելով, որ անոր քննարկումը եւ քուէարկութիւնը տեղի պիտի ունենայ 29 Հոկտեմբերի յետմիջօրէին։ Օրէնքերու յանձնախումբի ատենապետ Ճիմ ՄաքԿավըրն նիստը բացաւ տպաւորիչ ելոյթով, շեշտելով, որ թիւ 296-ի բանաձեւին վաւերացումը առիթ մըն է Ներկայացուցիչներու տան, որ յստակօրէն արտայայտուի Հայոց Ցեղասպանութեան մասին, յստակօրէն ընդունելով, որ տեղի ունեցածը ցեղասպանութիւն է։ Յանձնախումբը աւելի ուշ վաւերացուց բանաձեւը քուէարկութեան դնելու որոշումը:

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com

News in Pages 15-22 Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն խմբագրութեան եւ հրատարակչակազմին տեսակէտը։ Խմբագրութեան կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

ՀՀ Վարչապետը յարգանքի տուրք մատուցեց Հոկտեմբեր 27-ի ոճրագործութեան զոհերու յիշատակին

ԵՐԵՒԱՆ, 27 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը յարգանքի տուրք մատուցեց 1999 Հոկտեմբեր 27-ին տեղի ունեցած ոճրագործութեան զոհերու յիշատակին: Ինչպէս կը հաղորդէ «Արմէնփրես»ը, ՀՀ վարչապետը ծաղիկներ զետեղեց ՀՀ Ազգային Ժողովի շրջաբակի Հոկտեմբեր 27-ի զոհերու յիշատակը յաւերժացընող յուշարձանին: Այնտեղ էին նաեւ ՀՀ Ազգային Ժողովի փոխնախագահ Ալէն Սիմոնեանը, պատգամաւորներ, ոճրագործութեան զոհերու հարազատները, խորհրդարանի աշխատակազմի ներկայացուցիչներ: 1999 թուականի Հոկտեմբեր 27-ին Նայիրի Յունանեանը, եղբօր, քեռու եւ մի քանի այլ անձերու հետ յարձակում իրականացուցին Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովի վրայ, հերթական նստաշրջանի ժամանակ՝ կառավարութեան անդամներու ներկայութեան։ Գործողութիւններու հետեւանքով զոհուեցան ՀՀ ԱԺ նախագահ Կարէն Տեմիրճեանը, վարչապետ Վազգէն Սարգսեանը եւ 6 պետական գործիչներ ու ԱԺ պատգամաւորներ, վիրաւորուեցան նաեւ 8 անձեր։

Արմէն Սարգսեան. Հոկտեմբեր 27-ի գործի բացայայտման ամենայարմար շրջանը հիմա է

Էջ 3

Յունաստանի մէջ ՀՀ դեսպան Ֆատէյ Չարչօղլեանի հանդիպումը Յունաստանի առողջապահութեան նախարար Վասսիլիս Քիքիլիասի հետ

Հոկտեմբեր 24-ին տեղի ունեցաւ Յունաստանի մէջ ՀՀ դեսպան Ֆատէյ Չարչօղլեանի հանդիպումը Յունաստանի առողջապահութեան նախարար Վասսիլիս Քիքիլիասի հետ: Դեսպան Չարչօղեանը, շնորհաւորելով զրուցակիցին պաշտօնի ստանձման կապակցութեամբ, յոյս յայտնեց, որ վերջինիս պաշտօնավարման ընթացքին իր համակարգման ոլորտի հայ-յունական համագործակցութիւնը կ’արձանագրէ նոր ձեռքբերումներ: Ջերմ մթնոլորտի մէջ տեղի ունեցած հանդիպման ընթացքին կողմերը ընգծեցին հայ-յունական երկկողմ յարաբերութիւններու բարեկամական բնոյթը՝ խարսխուած հայ եւ յոյն ժողովուրդներու պատմական սերտ առնչութիւններու եւ փոխադարձ ջերմ վերաբերմունքի վրայ, ինչը ամուր հիմք է ոլորտային, այս պարագային՝ առողջապահութեան բնագավառի երկկողմ համագործակցութեան ընդլայնման համար: Հանդիպման ընթացքին կողմերը քննարկեցին առողջապահութեան բնագաւառի երկու երկիրներու միջեւ փորձի փոխանակման եւ վերապատրաստման ծրագիրներու իրականացման հնարաւորութիւնները: ԵՐԵՒԱՆ, 27 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Հոկտեմբեր 27-ի ոճրագործութեանը զոհ դարձած Վազգէն Սարգսեանի եղբայր Արմէն Սարգսեանը կը կարծէ, որ գործի բացայայտման ամենայարմար ժամանակաշրջանը հիմա է` այս իշխանութիւններու օրով: Սարգսեանը վստահ է` ներկայի իշխանութիւնները Նայիրի Յունանեանի հետ երբեք գործարքի մէջ չեն մտնար եւ ազատ չեն արձակեր: Շարունակութիւնը էջ 10

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հոկտեմբեր 27-ին ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը Եռաբլուր այցելեց

Հոկտեմբեր 27-ին, առաւօտեան ժամերուն Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութիւնը ներկայացնող պատուիրակութիւն մը, գլխաւորութեամբ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեանի, այցե-

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան ընդունեց ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան պատուիրակութիւնը Շարունակութիւն էջ 1-էն

գործունէութիւնը հայապահպանութեան, Հայաստան-Սփիւռք-Արցախ կապերու ամրապնդման գործին վերաբերեալ: Բարձր կը գնահատենք ՌԱԿի դիրքորոշումը եւ աջակցութիւնը Հայաստանի մէջ տարբեր ոլորտներու իրականացուող բարեփոխումներուն եւ կը կարեւորենք մեր երկխօսութեան շարունակումը»,- ըսաւ Նիկոլ Փաշինեանը: ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեանը կարեւորեց Հայաստանի վարչապետի հետ հանդիպումը, որ լաւ առիթ է Մայր Հայրենիքի հզօրացման ուղղութեամբ համատեղ ընելիքներու շուրջ միտքերու փոխանակումը շարունակելու համար: Ընկ. Խարապեան անգամ մը եւս յիշեցուց, որ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը զօրաւիգ է վարչապետ Փաշինեանին, Հայաստանի կառավարութեան եւ իր աջակցութիւնը վերահաստատեց Հայաստանի առաջընթացին միտուած լայնածաւալ բարեփոխումներուն ու ծրագիրներուն: Հանդիպման ընթացքին քննարկուեցան հայապահպանութեան, Հայաստան-ՍփիւռքԱրցախ կապերու սերտացման, հայ աւանդական կուսակցութիւններու գործունէութեան, կառավարութիւն-ՌԱԿ համագործակցութեան առընչուող հարցեր։

լեց Եռաբլուրի նահատակաց պանթէոն: Այցելութիւնը յարգանքի տուրք մատուցել էր 1999 թուականին ՀՀ Ազգային Ժողովին մէջ դաւադրաբար անարգ ոճիրի զոհ գացած ազգային պետական աւագանիի գործիչներուն անմար յիշատակին։ Ոճրագործութեան չարաբաստիկ օրուայ 20ամեակին, ՌԱԿի ներկայացուցիչները այցելելով Եռաբլուր, ծաղիկներ խոնարհեցին 1999-ի Հայաստանի Հանրապետութեան Վարչապետ Վազգէն Սարգսեանի շիրմաքարին, յիշատակելով ու նշելով որ այդ դէպքը չէ ջնջուած հայ ժողովուրդի յիշողութենէն եւ Հայաստանն ու հայութիւնը այսօր կը շարունակեն պահանջատէր ըլլալ պետութեան հիմքերը խարխլող այդ ոճրագործութեան իրական պատասխանատուները պատժելու եւ անոր բոլոր ծալքերը բացայայտելու: ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ներկայացուցիչները հաստատեցին նաեւ, որ անկախ կուսակցական, գաղափարական բոլոր տեսակի տարբերութիւններէն, ազգային պետութիւն եւ պետականութիւն հասկացողութիւնը կը շարունակէ մնալ մեր ժողովուրդի առհաւութեան եւ անոր վախճանական նպատակներուն իրականացման ամենակարեւոր գրաւականը, նշելով նաեւ որ Հոկտեմբեր 27-ի ոճրագործութիւնը առիթ պէտք է դառնայ պետականութեան գաղափարը դասելու բոլոր ժամանակներէն եւ բոլոր տեսակի տարբերութիւններէն վեր եւ՝ յաւերժագնաց նըպատակ:

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 5

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ տեղի ունեցաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ժողովը

Հոկտեմբեր 29-էն Նոյեմբեր 1, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ. Տ. Գարեգին Բ․ Ծայրագոյն պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի, տեղի ունեցաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ժողովը ընդլայնուած կազմով: Ժողովը բացուեցաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ողջոյնի խօսքով: Իր հայրապետական օրհնութիւնը բերելով ժողովականներուն` Նորին Սրբութիւնը յոյս յայտնեց, որ ինչպէս նախորդ ժողովներու ընթացքին, այնպէս եւ այս ժողովին տեղի կ’ունենան արդիւնաւէտ քննարկումներ Հայոց Եկեղեցւոյ եւ ժողովրուդին յուզող զանազան խնդիրներու առնչութեամբ: Վեհափառ Հայրապետը ողջունեց նաեւ ժողովին Կոստանդնուպոլսոյ Հայոց Պատրիարքութեան պատրիարքական տեղապահ Գերաշնորհ Տ. Սահակ

եպիսկոպոս Մաշալեանի ներկայութիւնը, ով առաջին անգամ է որ այս հանգամանքով կը մասնակցի ԳՀԽ ժողովին եւ զեկոյց պիտի ներկայացնէ Պատրիարքարանին առնչուած հարցերու եւ Կ. Պոլսոյ Հայոց Պատրիարքի ընտրութեան գործընթացի առնչութեամբ: Ժողովի նիստերուն ատենապետեց Արեւմըտեան Եւրոպայի Հայրապետական պատուիրակ եւ Վատիկանի մէջ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ներկայացուցիչ Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամեանը: Քառօրեայ ժողովի ընթացքին քննարկուեցան Եկեղեցւոյ վարչական, կանոնական ու հովուական կեանքին եւ կրթական ու ընկերային առաքելութեանը առնչուած հարցեր: Մասնաւորապէս զեկոյցներ ներկայացուեցան 2020 թուականին գումարուելիք Ազգային-եկեղեցական ժողովի (ԱԵԺ) կազմակերպման ընթացքի եւ ԱԵԺ օրակարգային նիւթերու նախապատրաստման նպատակով ստեղծուած եօթը յանձնախումբերու կատարած աշխատանքի վերաբերեալ: Զեկոյց ներկայացուեցաւ նաեւ Մայր Տաճարի հիմնանորոգութեան առնչութեամբ ու քննարկուեցան Հայ եկեղեցւոյ համաշխարհային երիտասարդաց միութեան գործունէութեան զօրացման ուղիները: Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդը ողջունեց ՀԵՀԵՄ գործունէութիւնը, կարեւորելով երիտասարդութեան հետ տարուող աշխատանքները, յորդորեց Եկեղեցւոյ Շարունակութիւնը էջ 6

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ տեղի ունեցաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ժողովը Շարունակութիւն էջ 5-էն

առաքելութեան շրջանակներուն առանձնակի ուշադրութիւն դարձընել երիտասարդութեան հոգեւոր կրթութեան ու դաստիարակութեան եւ այս ուղղութեամբ բազմաբնոյթ ծրագրերուն: Անդրադարձ կատարուեցաւ նաեւ թեմական կեանքի հետ առնչուող տարբեր հարցերու: Նոյեմբեր 1-ին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ ընթացող Գերագոյն հոգեւոր խորուհրդի ժողովի հերթական նիստին ներկայ գտնուեցաւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը: Ողջունելով ՀՀ վարչապետի այցը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին` Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը անդրադարձ կատարեց Գերագոյն հոգեւոր խորհուդի քառօրեայ ժողովի օրակարգի ընդգրկուած հարցերուն եւ ներկայացուց Գերագոյն հոգեւոր խորհուդի անդամները: Վեհափառ Հայրապետը կարեւորեց նմանօրինակ հանդիպումները` խօսելու ինչպէս եկեղեցական խնդիրներու, այնպէս եւ հայրենիքի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրներու եւ մեր ժողովուրդը յուզող հարցերու վերաբերեալ: Այնուհետեւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը իր խօսքը ուղղեց ներկաներուն : «Ի հարկէ նման հանդիպումների կարիքը եւ անհրաժեշտութիւնը կայ, գուցէ աւելի յաճախ, քան տեղի է ունենում: Ընդհանուր առմամբ, ի հարկէ, ինչպէս Վեհափառը նշեց, պետութիւն-եկեղեցի յարաբերութիւններու հետ կապուած քննարկումները շատ կարեւոր են, առաւել եւս նոր իրավիճակում եւ նոր պայմաններում, որ այսօր ունենք Հայաստանի Հանրապետութիւնում: Այդ պայմաններն ու յարաբերութիւններն ունեն բազմաթիւ նրբութիւններ եւ ես յոյս ունեմ, որ այսօր այդ նրբութիւնների կարեւոր դետալներին (մանրամասնութիւններին Խմբ․) մենք հնարաւորութիւնն կ’ունենանք անդրադառնալ: Ընդհանուր առմամբ, երբ ասւում է պետութիւն-եկեղեցի յարաբերութիւն՝ ես առաջին հերթին հասկանում եմ ոչ միայն եւ ոչ այնքան նիւթական յարաբերութիւնների կարգաւորումներ, չնայած դրանք էլ կարեւոր եւ էական են, այլ առաջին հերթին հասկանում եմ քննարկում՝ մեր երկրում հոգեւոր կեանքի, հոգեւոր արժէք-

ների եւ ընդհանրապէս հոգեւոր մթնոլորտի առումով…», - նշեց ՀՀ վարչապետը: Իր խօսքին մէջ Փաշինեանը կարեւորեց հասարակութեան խնդիրներու կարգաւորումը փոխադարձ յարգանքի մթնոլորտի մէջ, բաց, անկեղծ, ուղիղ երկխօսութեան եւ քննարկումներու միջոցով: Այնուհետեւ ԳՀԽ անդամները հնարաւորութիւնն ունեցան ՀՀ վարչապետի հետ քննարկելու, Հայոց եկեղեցին եւ աշխարհասփիւռ ժողովուրդը յուզող զանազան խնդիրներ ու մարտահրաւէրներ: Մասնաւորապէս անդրադարձ եղաւ եկեղեցիպետութիւն գործակցութեան արդիւնաւէտութեան բարձրացման, հոգեւոր կեանքի զօրացման, Հայաստան-Սփիւռք կապերու ամրապնդման, ազգային ինքնութեան, պատմական սրբավայրերու ու ժառանգութեան պահպանութեան եւ այլ հարցեր: Հանդիպման աւարտին Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը, իր գոհունակութիւնը յայտնելով, վերըստին հաստատեց, որ Հայոց եկեղեցին ինչպէս պատմութեան ընթացքին, այսուհետ եւս զօրաւիգ պիտի ըլլայ հայոց պետականութեանը` իր կարողութիւններու ներածին չափով նպաստելով հայրենիքի զօրացմանը, աշխարհասփիւռ հայութեան բարօր կեանքի կերտմանը: Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի քառօրեայ ժողովը աւարտեցաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օրհնութեամբ եւ գնահատանքի խօսքով:

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 7

Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի երկօրեայ պաշտօնական այցը Հայաստան Պաշտօնական այցով Հայաստան ժամանեց Յունաստանի նախագահ Փրոքոփիոս Փաւլոփուլոսը

Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-ինստիտուտի տնօրէն Յարութիւն Մարութեանը նախագահ Փաւլոփուլոսին ներկայացուց Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակը յաւերժացնող Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիրի ստեղծման պատմութիւնը։ Յունաստանի նախագահը շրջայց կատարեց թանգարանի մէջ ու գրառեց յուշամատեանը։ .

ԵՐԵՒԱՆ, 5 ՆՈՅԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանի հրաւէրով երկօրեայ պաշտօնական այցով Հայաստան ժամանեց Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը տիկնոջ՝ Վլասիա Փաւլոփուլուի հետ: Երեւանի «Զուարթնոց» միջազգային օդանաւակայանի մէջ բարձրաստիճան հիւրին դիմաւորեց ՀՀ Շրջակայ միջավայրի նախարար Էրիկ Գրիգորեանը:

Յունաստանի նախագահը յարգանքի տուրք մատուցեց Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակին

ԵՐԵՒԱՆ, 5 ՆՈՅԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ։ Յունաստանի նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը Նոյեմբեր 5-ին այցելեց Ծիծեռնակաբերդի յուշահամալիր եւ յարգանքի տուրք մատուցեց Հայոց Ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակին: Յունաստանի նախագահին կ’ուղեկցէին Շրջակայ միջավայրի նախարար Էրիկ Գրիգորեանը եւ Երեւանի քաղաքապետի տեղակալ Հայկ Սարգսեանը։

«Հայոց Ցեղասպանութեան յիշողութիւնը պէտք է պահպանուի, եթէ ցեղասպանութիւնները մոռացուին, այդ յանցագործութիւնները նորէն կը կրկնուին: Աս ուղերձ է Երեւանէն բոլորին: Կը տեսնենք, որ աշխարհի մէջ նմանատիպ իրադարձութիւնները կը շարունակեն կրկնուիլ, եւ կան անձեր, որոնք թշնամի են մարդուն եւ քաղաքակրթութեան: Մենք վերապրած ենք նոյն սարսափը, ինչ որ հայերը: Անչափ շնորհակալ եմ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահին եւ կառավարութեանը մեզ հիւրընկալելու համար, որովհետեւ հայ-յունական յարաբերութիւնները երկար տարիներու պատմութիւն ունին, եւ մենք պէտք է պահպանենք այս ընդհանուր յիշողութիւնը»,- լրագրողներու հետ զրոյցի ընթացքին ըսաւ Յունաստանի նախագահը: Այնուհետեւ Փրոքոփիս Փավլոփուլոսը խորհրդանշական եղեւնի տնկեց Ծիծեռնակաբերդի ծառուղիին: Շարունակութիւնը էջ 8

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի երկօրեայ պաշտօնական այցը Հայաստան Հայաստանի եւ Յունաստանի նախագահներու գլխաւորած պատուիրակութիւններու հանդիպումը

Երեքշաբթի Նոյեմբեր 5-ին, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի նստավայրի մէջ պաշտօնական այցով Հայաստան ժամանած Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի դիմաւորման պաշտօնական արարողութիւնէն ու երկու պետութիւններու նախագահներու առանցնազրոյցէն ետք կայացաւ Հայաստանի եւ Յունաստանի նախագահներու գլխաւորած պատւիրակութիւններու հանդիպումը: Ողջունելով նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսին եւ իր գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Հայաստան՝ նախագահ Արմէն Սարգսեանը անդրադարձաւ նեղ կազմով քննարկուած հարցերուն: «Ուրախ եմ լսելու, որ Յունաստանը մօտ ժամանակներուն կը վաւերացնէ Եւրամիութեան հետ Հայաստանի համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան համաձայնագիրը: Համակարծիք էինք, որ շատ էական է մեր երկկողմ համագործակցութիւնը քաղաքական, տնտեսական, նաեւ՝ մըշակութային, գիտական եւ այլ ոլորտներում։ Նաեւ

կարեւորեցինք եռակողմ բլատֆորմը՝ ՀայաստանՅունաստան-Կիպրոս: Բացի այդ, մենք կարող ենք Յունաստանը դիտարկել որպէս դարպաս դէպի Եւրամիութիւն եւ հակառակը, Յունաստանը կարող է Հայաստանը դիտարկել որպէս դարպաս դէպի Եւրասիական միութիւն»,- ըսաւ նախագահ Սարգսեանը: ՀՀ Նախագահը բարձր գնահատեց երկկողմ յարաբերութիւնները բոլոր ոլորտներու նոր մակարդակի հասցնելու ներուժը:

Նշելով, որ երկու ժողովուրդներն ալ պատմականօրէն ձեւաւորուած սփիւռք ունին՝ Հայաստանի եւ Յունաստանի նախագահները ընդգծած են սփիւռքի ձեւաչափով համագործակցութեան կարեւորութիւնը: «Լինելով փոքր պետութիւններ՝ երկու երկիրներն էլ ունեն հսկայական սփիւռք, եւ մեր երկկողմ, ազգային շահերն առաջ մղելու հարցում նրանց համագործակցութիւնն աշխարհի տարբեր մասերում շատ էական է լինելու: Ամբողջութեամբ համաձայն եմ պարոն նախագահի հետ, որ պէտք է ամէն բան անենք, որ հայ եւ յոյն սփիւռքների միջեւ աւելի խորը ու ծրագրային համագործակցութիւն ունենանք տարբեր ոլորտներում»,-ըսաւ նախագահ Սարգսեանը: Յունաստանի նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը շնորհակալութիւն յայտելով ջերմ ընդունեՇարունակութիւնը էջ 11

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 9

Գաղտնի փաստաթուղթը կը բացայայտէ ԱՄՆ Պետական Բաժանմունքի միջամտութիւնը՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման գծով ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր

Անցեալին, Միացեալ Նահանգներու կառավարութիւնը բազմիցս ընդունած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը: 1951-ին, Միացեալ Նահանգներու կառավարութեան կողմէ Համաշխարհային դատարան ներկայացուած պաշտօնական փաստաթուղթին մէջ Հայոց Ցեղասպանութիւնը առաջին անգամ ընդունուած է իբրեւ ցեղասպանութեան օրինակ: Ներկայացուցիչներու Պալատը Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող երկու բանաձեւ ընդունած է 1975-ին եւ 1984-ին։ Աւելին, նախագահ Ռանըլտ Ռէյկըն նախագահական հռչակագիր հրապարակած է 22 Ապրիլ 1981-ին՝ վկայակոչելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Այսուամենայնիւ, Միացեալ Նահանգներու վերջին վարչակազմերը բազմաթիւ փորձեր կատարած են արգելափակելու համար Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը ԱՄՆ Գոնկրեսի կողմէ, ապա, ամերիկացի յաջորդ նախագահները խուսափած են օգտագործելէ «Ցեղասպանութիւն» եզրոյթը՝ իրենց Ապրիլ 24-եան ոգեկոչական յայտարարութիւններուն մէջ: Օրինակ՝ Ռէյկընի վարչակազմը, նախագահ Ռէյկընի կողմէ 1981 թուականին նախագահական հռչկագիրի հրապարակումէն ետք, դէմ արտայայտուեցաւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ընդունող Գոնկրեսի բանաձեւերուն: Հայր ՃորՃ Պուշի վարչակազմը դէմ արտայայտուեցաւ Ծերակոյտի մեծամասնութեան առաջնորդ Պապ Տոլի՝ 1990-ին ԱՄՆ Ծերակոյտի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման վերաբերեալ բանաձեւի ընդունման ի նպաստ ջանքերուն: Քլինթընի վարչակազմը 2000-ին արգելափակեց Հայոց Ցեղասպանութեան մասին բանաձեւի ընդունումը՝ Ներկայացուցիչներու Պալատին կողմէ նոյն բանաձեւին վերաբերեալ քուէարկութենէն վայրկեաններ առաջ։ Որդի ՃորՃ Պուշի վարչակազմը 2007-ին դէմ արտայայտուեցաւ Ներկայացուցիչներու Պալատի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին բանաձեւի ընդունման։ 2010-ին, Օպամայի վարչակազմը դէմ արտայայտուեցաւ Հայոց Ցեղասպանութեան բանաձեւին՝ թոյլ չտալով, որ անիկա հասնի Պալատի ընդհանուր քուէարկութեան: Պետական Բաժանմունքի գաղտնազերծուած «Գաղտնի» փաստաթուղթը՝ 2 Հոկտեմբեր, 2000 թուակիր, կը բացայայտէ, որ 2000-ին ԱՄՆ կառավարութիւնը արգելափակած է Ներկայացուցիչներու Տան թիւ 596 բանաձեւի ընդունումը, երբ երկրին

նախագահը Պիլ Քլինթընն էր, իսկ պետական քարտուղարը՝ Մատլէն Օլպրայթը։ 3 Հոկտեմբեր 2000ին, թիւ 596 բանաձեւը հաստատուած էր Ներկայացուցիչներու Պալատի Միջազգային Յարաբերութիւններու յանձնախումբին կողմէ՝ 24 կողմ, 11 դէմ եւ 2 ներկայ ձայներու յարաբերակցութեամբ։ «Գաղտնի» փաստաթուղթը կը պարունակէ երկու նամակ՝ առաջինը պետական քարտուղար Օլպրայթի կողմէ ուղղուած Հայաստանի արտաքին գործոց նախարար Վարդան Օսկանեանին եւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարար Իսմայիլ Իփեքճիին․ երկրորդը՝ պետական քարտուղարի քաղաքական հարցերով տեղակալ Թոմ Փիքերինկէն՝ ուղղուած Միացեալ Նահանգներու Խաղաղութեան Հիմնարկի նախագահ Տիք Սոլոմոնի։ Ներածական գրառման մէջ, նախկին Խորհրդային Միութեան նորանկախ պետութիւններու գծով պետական քարտուղարի յատուկ խորհրդական Սթիւըն Սեստանովիչ ըսած է Հայաստանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպան Մայքլ Լեմընի, որ Փիքերինկ եւ Սոլոմոն «ակնյայտօրէն մէկ մասն են այն գործարքին, զոր մենք կը փորձենք իրականացնել՝ կանխելու համար Ցեղասպանութեան վերաբերեալ բանաձեւի ընդունումը։ Ես այսօր այդ նամակները քննարկեցի ՎՕի [արտաքին գործոց նախարար Վարդան Օսկանեան] եւ Վան Գրիգորեանի [Ամերիկայի Հայկական Համագումարի համանախագահ] հետ։ ՎՕն դրականօրէն էր տրամադրուած, սակայն ըսաւ, որ չի կրնար խօսիլ ՌՔի [նախագահ Ռոպերթ Քոչարեան] փոխարէն, որ հիւանդութեան պատճառով արդէն տուն գացած էր։ ՎՕ վաղը պիտի խօսի անոր հետ եւ պիտի ստանայ անոր պատասխանը․․․»։ Պետական քարտուղար Օլպրայթ Հայաստանի եւ Թուրքիոյ արտաքին գործոց նախարարներուն ուղղած իր նամակին մէջ կ’ըսէ. «ԱՄՆ վարչակազմը կտրականապէս դէմ է այս բանաձեւին՝ համարելով, որ անիկա կ’առաջարկէ լիովին հակաարդիւնաւէտ մօտեցում՝ Թուրքիոյ եւ Հայաստանի միջեւ յարաբերութիւններու բարելաւման եւ թուրք եւ հայ ժողովուրդներու միջեւ հաշտեցումը խթանելու նպատակին։ Ես յոյսով եմ, որ մէկ կողմ կը դնենք այս բանաՇարունակութիւնը էջ 10

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Գաղտնի փաստաթուղթը կը բացայայտէ ԱՄՆ Պետական Բաժանմունքի միջամտութիւնը՝ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման գծով Շարունակութիւն էջ 9-էն

ձեւը, քանի որ մենք աւելի խոստմնալից հնարաւոր մօտեցման ջատագով ենք․․․: Օրին կը գրեմ որոշ գաղափարներու մասին, թէ ինչպէս կարելի է այս ջանքերը յաջողութեամբ պսակել»։ Երկրորդ նամակին մէջ, պետական քարտուղարի տեղակալ Փիքերինկ գրած է Գոնկրեսի կողմէ հիմնադրուած անկախ կառոյցի՝ ԱՄՆ Խաղաղութեան Հիմնարկի նախագահ Սոլոմոնի․ «․․․Վերջերս Գոնկրեսը կը քննարկէր Ներկայացուցիչներու Պալատի՝ «Հայոց Ցեղասպանութեան յիշատակի մասին» թիւ 596 բանաձեւը։ Ինչպէս գիտէք, վարչակազմը դէմ է այս բանաձեւին, բայց մենք հաստատ համոզուած ենք, որ այս հարցով ճշմարտութեան եւ հաշտեցման գործընթաց անհրաժեշտ է…: Պետական քարտուղարը խնդրած է ինձմէ գրել, որպէսզի ԱՄՆի Խաղաղութեան Հիմնարկը սկսի գաղափարներ մշակել ճշմարտութեան եւ հաշտեցման նման գործընթացի մը համար` նպատակ ունենալով յառաջիկային սկսիլ զայն…: Իբրեւ առաջին քայլ, յոյսով ենք, որ դուք կը քննարկեք խումբ մը վստահելի եւ հանրածանօթ թուրքերու, հայերու եւ այլոց հրաւէրին հարցը։ Անոնց շարքին պէտք է ըլլան հասարակական խումբերու ներկայացուցիչներ, մտաւորականներ, արխիւագէտներ, կառավարութեան կամ նախկին կառավարութեան պաշտօնատարներ եւ ուրիշներ: Յոյսով ենք, որ նախնական հանդիպումը տեղի կ’ունենայ Դեկտեմբերի սկիզբը, Ուաշինկթըն։ Նախնական ծրագրաւորման այս խումբը կը վերլուծէ պատմական եւ քաղաքական համագրութիւնները եւ փոխադարձ համաձայնութեան կու գայ հետագայ գործունէութեան շրջանակի եւ ժամանակացոյցի վերաբերեալ, ներառեալ՝ զեկոյցի նախապատրաստման համար յանձնախումբի մը ստեղծման հարցով»։ Պետական Բաժանմունքի առաջարկած նախաձեռնութիւնը վերջապէս կեանքի կոչուեցաւ 2001 թուականի Յուլիսին, երբ ստեղծուեցաւ «Հայ-թրքական Հաշտեցման յանձնախումբը»՝ վեց թուրքերու եւ չորս հայերու մասնակցութեամբ, որոնց շարքին էին Վան Գրիգորեան՝ Ամերիկայի Հայկական Համագումարէն, Անդրանիկ Միհրանեան՝ Մոսկուայէն եւ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան երկու պաշտօնատարներ: Յանձնախումբի ձեւաւորման յաջորդած ամիսներուն ես քանի մը խմբագրական գրեցի անոր դէմ, քանի որ պարզ էր, որ Յանձնախումբը՝ Պետական Բաժանմունքի կողմէ խորամանկ քայլ մըն էր՝ արգելափակելու Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման համար առաջարկուած գոնկրեսական բանաձեւը։ Նոյնիսկ առանց այս յօդուածին մէջ բացայայտուած «Գաղտնի» փաստաթուղթի իմացութեան, դիտորդներէն շատեր կասկածներ ունէին, որ Յանձնախումբը ստեղծուած եւ նիւթապէս հովանաւո-

րուած էր Պետական Բաժանմունքին կողմէ՝ Թուրքիոյ կառավարութեան հետ համատեղ, որպէսզի խոչընդոտէ Հայ Դատի հետապնդումը: Դժբախտաբար, հայկական որոշ խումբեր եւ հայ անհատներ խաբուեցան թուրք-ամերիկեան այս խորամանկ քայլով, որուն միամտօրէն կ’աջակցէր նաեւ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութիւնը։ Բազմաթիւ սփիւռքահայերու կողմէ զգալի ջանքեր պահանջուեցան՝ համոզելու համար Հայաստանի կառավարութեան, որ հրաժարի Յանձնախումբին աջակցելէ։ Հայերը պէտք է զգօն ըլլան, որպէսզի չիյնան թակարդը անոնց, որոնք իրենց սեփական շահերը կը հետապնդեն հայ ժողովուրդի հաշուոյն․․․ Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ Ռուզաննա Աւագեան Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Սեդա Գրիգորեան

Արմէն Սարգսեան. Հոկտեմբեր 27-ի գործի բացայայտման ամենայարմար շրջանը հիմա է Շարունակութիւն էջ 3-էն

«Արմէնփրես»ի հաղորդմամբ` ան նման տեսակէտ յայտնեց Ազգային ժողովի շրջաբակին մէջ տեղադրուած՝ Հոկտեմբեր 27-ի զոհերու յիշատակը յաւերժացնող յուշարձանի մօտ, լրագրողներու հետ զրոյցի ընթացքին: «Կարծում եմ, որ հիմա ամենայարմար ժամանակաշրջանն է: Եթէ նախկին իշխանութիւնների մէջ կային որոշակի մարդիկ, որոնք շահեկան էին դուրս եկել Հոկտեմբերի 27-ից, այս իշխանութիւնները չունեն այս խնդիրը: Եւ ներկայիս իշխանութիւնների համար` վարչապետի գլխաւորութեամբ, որեւիցէ հանգամանք չկայ, որ բացայայտման արդիւնքում իրենց կարող է վնաս պատճառել: Աւելի յարմար ժամանակահատուած, քան հիմա կամ մօտակայ շրջանում` այս իշխանութիւնների օրօք, չեմ կարծում, որ կլինի»,- ըսաւ Արմէն Սարգսեանը: Սարգսանի կարծիքով` գործը դեռ ամբողջովին բացայայտուած չէ, եւ վստահ է` թէ պատասխանատուները միայն այդ 5 անձերը չեն, դեռ կան մարդիկ, որոնք կապ ունեցած են Հոկտեմբեր 27-ի հետ: Ան կը կարծէ, որ այս գործով ցմահ ազատազրկման դատապարտուած Նայիրի Յունանեանը ըսելիք ունի, ինչ որ ժամանակին գաղտնի կերպով նամակներ կ’ուղարկէր իր խուցէն, թէ ըսելիքեր ունի: «Դեռ այն ժամանակ էլ ուզում էր խօսել, սակայն լռեցնում էին»,- ըսաւ Սարգսեանը ու նկատեց` մի գուցէ այս իշխանութիւնները խօսելու հնարաւորութիւնն տան:

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 11

Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի երկօրեայ պաշտօնական այցը Հայաստան Շարունակութիւն էջ 8-էն

լութեան համար ընդգծեց, որ պատրաստ է իր նպաստը բերելու երկկողմ յարաբերութիւններու սերտացման ու ամրապնդմանը: «Մեր երկու ժողովուրդներն ու երկիրները պատմականօրէն պարտադրուած են համագործակցիլ, եւ մենք պէտք է խորացնենք այդ գործակցութիւնը բոլոր ասպարէզներուն»,-ընդգծեց նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը: Նախագահները կարեւոր համարած են նաեւ երկու երկիրներու կառավարութիւններու, ինչպէս նաեւ խորհրդարաններու միջեւ առաւել սերտ համագործակցութեան: Անդրադարձ եղած է նաեւ միջազգային կազմակերպութիւններու շրջանակներուն համագործակցութեան հարցերու ուղղութեամբ: Նշելով, որ խորհրդարանական կառավարման համակարգը Հայաստանի մէջ նոր է, նախագահ Սարգսեանը առաջարկած է քննարկել երկու երկիրներու նախագահական կառոյցներու միջեւ փոխգործակցութեան, մասնաւորապէս, նախագահներու աշխատակազմերու միջեւ փորձի փոխանակման ծրագիրերու հնարաւորութիւնը՝ հաշուի առնելով Յունաստանի խորհրդարանական կառավարման հարուստ փորձն ու աւանդոյթները: Յունաստանի նախագահը դրական արձագանքած է առաջարկին:

Հայաստանի եւ Յունաստանի նախագահները հանդէս եկան մամուլի ասուլիսով Նոյեմբեր 5-ին, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը եւ Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը իրենց հանդիպումներու արդիւնքները ամփոփեցին զանգուածային լրատուամիջոցներու ներկայացուցիչներուն համար: Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ

Արմէն Սարգսեանը բարի գալստեան խօսքերէն ետք իր ելոյթին մէջ անդրադարցաւ տեղի ունեցած բովանդակալից քննարկումներու մասին, ի մասնաւորի յունական կողմի արագացումը ՀՀ-ԵՄ համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան համաձայնագրի վաւերացման գործընթացին, Հայաստանի քաղաքացիներու համար Եւրամիութեան երկիրներ մուտքի արտօնագրերի ազատականացման գործընթացին, Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս ձեւաչափով համագործակցութեան, հայկական եւ յունական սփիւռքներու համագործակցման, երկու պետութիւններու խորհրդարաններուն սերտ յարաբերութեան, ինչպէս նաեւ՝ կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի, արհեստագիտութեան, սնունդի եւ տնտեսութեան շրջանակներու համագործակցութեան խորացման։

ՀՀ նախագահը անդրադարցաւ նաեւ երկու ժողովուրդներու պատմական անցեալին եւ եղբայրական յարաբերութիւններուն ինչպէս նաեւ ողբերգական իրադարցութիւններուն, Հայոց Ցեղասպանութեան, Պոնտոսի Յոյներու ջարդի, արեւմտեան Փոքր Ասիոյ յոյներու կոտորածին ու տեղահանման, աւելցնելով թէ այս բոլորէն ետք երկու ժողովուրդները կը շարունակեն բարգաւաճիլ ու իրենց կերտիչ մասնակցութիւնը բերել 21-րդ դարու միջազգային հանրութեան յառաջդիմութեան։ Շարունակութիւնը էջ 12

Հայ Կեանք

Էջ 12

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի երկօրեայ պաշտօնական այցը Հայաստան Շարունակութիւն էջ 11-էն

Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը շնորհակալութիւն յայտնելով ջերմ հիւրընկալութեան եւ ընդունելութեան համար իր խօսքին մէջ աւելցուց թէ այս այցը նոր հեռանկարներ կը բանայ երկու երկիրներու յարաբերութիւններու մէջ: Հեռանկարներ, որոնք ձեւաւորւած են երկկողմ ջանքերու շնորհիւ եւ որոնք այս հանդիպումէն ետք ալ աւելի ամրապնդուելու եւ շարունակուելու են։ Յունաստանի նախագահն ալ անդրադարձաւ երկու ժողովուրդներու սփիւռքներու կարեւորութեան եւ համագործակցութեան: Նախագահ Փաւլոփուլոս անդրադառցաւ նաեւ Հայոց Ցեղասպանութեան ու Պոնտոսի յոյներու ցեղասպանութեան յայտարարելով թէ ժամանակն է, ուր Թուրքիան պէտք է հաշտուի իր պատմութեան հետ ու պատասխան տայ: «Մենք կը յիշենք հայերու ցեղասպանութիւնը, մենք կը յիշենք Պոնտոսի յոյներու ցեղասպանութիւնը։ Մենք ուրախ ենք, որ օրեր առաջ ԱՄՆ ներկայացուցիչներու պալատը ընդլայնեց ցեղասպանութիւն ճանչցածներու շրջանակը: Մենք 1996-ին խորհրդարանի մակարդակով ճանչցանք հայերու ցեղասպանութիւնը, սահմանեցինք Ապրիլի 24-ը հայերու ցեղասպանութեան օր, եւ 2014-ին քրէականացուցինք հայերու ցեղասպանութեան ժխտումը: Կ’ուզեմ շնորհակալութիւն յայտնել, որ ՀՀ Ազգային ժողովի կողմէն միաձայն ճաչցաք Պոնտոսի յոյներու ցեղասպանութիւնը: Այստեղեն մենք կ’ուզենք ուղերձ ուղարկել դէպի Թուրքիա: Նա պէտք է հաշտուի իր պատմութեան հետ, պատասխան տայ, պէտք է ներողութիւն խնդրէ»,- ըսաւ Յունաստանի նախագահը։

նայ Երեւանի մէջ։ Յունաստանի նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը շնորհակալութիւն յայտնելէ վերջ վարչապետին ջերմ ընդունելութեան համար, նշած է թէ Յունաստանը կ’ողջունէ Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի կողմէ գործադրուած ջանքերը, որոնք ուղղուած են Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչմանը ուղղութեամբ: «Այս շատ կարեւոր քայլ է, եւ մենք մեր կողմէն կը ցուցաբերենք մեր աջակցութիւնն։ Միեւնոյն ժամանակ, ուրախութեամբ կ’ողջունենք, որ վերջերս Ամերիկայի Միացեալ Նախանգներու Ներկայացուցիչներու պալատը ճանչցաւ Հայոց Ցեղասպանութիւնը, որ շատ կարեւոր է: Մենք այս չենք ըներ վրեժխնդրութեան համար, այլ որպէսզի այլեւս բնաւ չկրկնուին նմանատիպ յանցագործութիւններ եւ ոճրագործութիւններ»- ըսաւ նախագահ Փաւլոփուլոսը:

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը ընդունեց Յունաստանի նախագահին ԵՐԵՒԱՆ, 5 ՆՈՅԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը կառավարութեան շէնքին մէջ հանդիպում ունեցաւ պաշտօնական այցով Հայաստան ժամանած Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի հետ: Վարչապետը, ողջունելով Յունաստանի նախագահին, ընդգծեց որ նրա այցը կը նպաստէ հայյունական եղբայրական կապերու զարգացման ու ընդլայնման եւ առաւել արդիւնաւէտ տնտեսական համագործակցութիւն հաստատման։ Վարչապետը անդրադարձաւ նաեւ Յունուարին կայանալիք եռակողմ՝ Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս ձեւաչափով առաջին գագաթնաժողովին, որը տեղի պիտի ունե-

Այնուհետեւ զրուցակիցները անդրադարձած են երկկողմ եւ բազմակողմ ձեւաչափով համագործակցութեանը վերաբերող հարցերու ու միտքեր փոխանակած Հայաստան-Եւրոպական միութիւն համագործակցութեան շուրջ: Կողմերը միտքեր փոխանակած են նաեւ տարածաշրջանային նշանակութեան հարցերու շուրջ եւ կարեւորած ՀայաստանՅունաստան-Կիպրոս եռակողմ ձեւաչափով համագործակցութիւնը։

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 13

ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԱԾ ԱՐՑԱԽԻ ՏԷՐ ԸԼԼԱԼՈՒ ԵՒ ՏԷՐ ՄՆԱԼՈՒ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԸ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ

Դուք կրնաք քանի մը անձեր տեւաբար խաբել: Դուք կրնաք ամէնքը խաբել ժամանակ մը: Բայց դուք չէք կրնար միշտ խաբել ամէնքը: ԱԲՐԱՀԱՄ ԼԻՆՔԸԼՆ Արցախը գեղօր չէ, որ կոչուած ըլլայ մեր զբօսաշրջիկի յիշատակները վառ պահելու, զանազան ժողովներուն համեմ տալու, կամ մեծ ու պզտիկ հանրահաւաքներուն յուզումի ալիք ստեղծելու: Արցախը ազատագրուած հայրենիքի բեկոր է, խորհրդանիշ, որ մեզի կը յուշէ պատմաքաղաքական այն կարեւոր իրադարձութիւնը, որ դարեր շարունակ, եւ տեւաբար, հայրենի տարածքներ կորսնցնելէ ետք, շրջելով նահանջի անիւը, հայրենի հող ազատագրեցինք: Վերականգնուեցաւ ազգի հպարտութիւնը: Բայց պատմութիւնը հոն կանգ չ’առներ: Հարկ է պահել հպարտութիւնը, շարունակել: Ամերիկացիները խեղճացման պարագաներուն, առանց ձեռնոց դնելու, այս կամ այն անձը կը կոչեն լուզըր, looser, արհամարհական արտայայտութիւն մը: Արցախի ազատագրումը մեր ճակտէն սրբեց գութ հայցողի խարանը, որ որպէս մանանայ` երկնային պարգեւ չէր, այլ` նուաճում, որուն գինը վճարուեցաւ հայերու կեանքով: Յիշուած looser մակդիրը ջնջեցինք: Բայց: Այս շաղկապով կը գրուի պատմութիւնը, կ’իմաստաւորուի իրաւունքը: Ազատագրուած Արցախը պահելու համար յանձնառու, ներկայ եւ տէր ժողովուրդ պէտք է, այսինքն տէրեր պէտք են հողին կեանք տալու համար: Կեանք` մշակելով, կեանք` հողը պաշտպանելով ամէն կարգի չարիքի դէմ, անբարեացակամ դրացիներու եւ դրացի բռնագրաւողներու դէմ, որոնք պատմութեան ընթացքին ծուատած են մեր հայրերու հողը: Բացակայ շատախօսներով պատմութիւն չի գրուիր: Ինչո՞ւ տեւաբար խօսիլ անցեալի մասին, ողբալ, յանցաւորներ փնտռել: Խօսինք ներկայի մէջ` ըլլալով ներկայ: Խօսիլ ներկային յաջորդելիք վաղուան մասին, որ պիտի ըլլայ ներկաներով եւ պիտի չըլլայ բացականերով: Զբօսաշրջիկը, ան ըլլայ հայ թէ օտար, իր քանի մը օրուան այցելութեան ընթացքին կրնայ հիանալ գողտրիկ Ստեփանակերտի տեսքով, յուզուիլ սահման այցելելով եւ հայ զինուոր տեսնելով, նոյնիսկ` Արցախ երթալ եւ բարեսիրութիւն ընել, ժողովներ գումարել, յուզիչ ճառ խօսիլ: Բայց հարկ է ուղղել հետեւեալ հարցումը. այդ բոլորը բաւարա՞ր են ըսելու, որ ներկայ ենք եւ տէր: Սպասել` առանց ճապկումի պատասխան: Հայութիւնը` պետութիւն, Հայաստանի եւ Սփիւռքի կուսակցութիւններ, բարձրագոչ անուններով կազմակերպութիւններ, լուսապսակ ունեցողներ

եւ փնտռողներ, ի՞նչ ըրաւ եւ ի՞նչ կ’ընէ, որպէսզի Արցախը ըլլայ հայաբնակ, հայրենատէր ներկայ բնակիչներով: Եթէ տեղ մը Արցախի գործադրուող բնակեցման եւ ծաղկման ծրագիր կայ, լաւ կ’ըլլայ, որ ան հրապարակուի: Արցախի տարածութիւնը 11.500 քառ. քմ է: Բնակչութիւնը` շուրջ 150.000: Հոգեպարար խօսքերէն անդին, Հայաստան եւ Սփիւռք(ներ), ժողովներ եւ զբօսաշրջիկներ, բարեսէրներ եւ հայրենասէրներ, ի՞նչ ըրին եւ ի՞նչ կ’ընեն ազատագրուած հայրենիքի այդ տարածքին բնակչութեամբ տէր ըլլալու համար: Արցախ, նաեւ` Հայաստան, բաւարար չափով խելք ունեցողներ կան: Արցախը պէտք ունի հայրենատէր բնակչութեան, ոչ` տպաւորիչ համարուող խօսքի: Արցախի տարածութիւնը հաւասար է Լիբանանի: Լիբանան ունի շուրջ 4.000.000 բնակիչ: Ի հարկէ, ինչպէս կ’ըսուի, բաղդատելին պէտք է բաղդատել, բայց պէտք է ընդունիլ, որ չենք յաջողած Արցախին տէր ըլլալ` անոր տարածքը բնակեցնելով: Բնակչութիւնը անհրաժեշտ է տնտեսութեան զարգացման եւ երկրի պաշտպանութեան համար: Իսկ ինչ որ կ’ընենք, քաղքենիական հայրենասիրութիւն է, խիղճ հանդարտեցնող բարեսիրութիւն եւ խելքաբաշխութիւն: Արցախ հայրենիքը կարիք ունի բնակչութեան` կարենալ ինքնաբաւ երկիր ըլլալու համար: Սակայն գլխաւոր ուժը, որ Հայաստանն է, ինք ալ չունի բնակեցման եւ ինքնաբաւ ըլլալու քաղաքականութիւն: Արտագաղթ-աղէտը ցնցած է Հայաստանը եւ վատ օրինակ է Արցախի բնակեցման ընթացք որդեգրելու համար: Հայաստան, եւ անոր հունով` Արցախ, կանգնած են կայուն, միասնութիւն ստեղծող, ազգայինը գերադասող, հայրենատիրութիւնը համազգային զգացողութիւն դարձնող ղեկավարութեան բացակայութեան առջեւ: Ճիշդ է` Հայաստան խուսափեցաւ անկախացող նախկին հանրապետութիւններուն համար աղէտալի քաղաքացիական պատերազմէ, բայց դեռ չյաջողեցաւ ներքին անվերջանալի պառակտումները յաղթահարելէ: Ազգովին դեռ քաղաքական մշակոյթ չդարձուՇարունակութիւնը էջ 14

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԱԾ ԱՐՑԱԽԻ ՏԷՐ ԸԼԼԱԼՈՒ ԵՒ ՏԷՐ ՄՆԱԼՈՒ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑԸ Շարունակութիւն էջ 13-էն

ցինք այն, որ տարբեր կարծիք ունեցողը թշնամի չէ: Այս տեսակէտէ աւելի կայուն է Արցախը: Բայց Հայաստանի պառակտումները անխուսափելիօրէն կ’անդրադառնան Արցախի, որուն գոյութեան պահպանումը ազգի հիմնախնդիր է: Կը բաւէ լսել Ատըրպէյճանի նախագահը: Ան Նախիջեւանի հետ հողային ամբողջութիւն ստեղծելու համար աչքերը յառած կը պահէ Զանգեզուրի վրայ: Չի վարանիր Զանգեզուրի հերոս Գարեգին Նժդեհը քաղաքական յելուզակ համարել: Այս պայմաններուն մէջ ի՞նչ են եւ ի՞նչ պէտք է ըլլան ՄԵՐ իրաւ առաջնահերթութիւնները: Այս ՄԵՐը կը վերաբերի մեր իրական կամ տեսական ԱՄԲՈՂՋին: Յաճախ կը մտածեմ, թէ ինչպէ՞ս կրնանք մտածել-երազել Արեւմտահայաստանի ազատագրութեան մասին, ճառեր խօսիլ, ուսումնասիրութիւններ ընել, երբ հաստատապէս տէր չենք Հայաստանի եւ Արցախի: Հաստատապէսը կ’ենթադրէ ներկայութիւն, յանձնառութիւն, մասնակցութիւն, որոնք կը չափւին թիւերով: Սփիւռք(ներ)ի համար Հայաստան եւ Արցախ կարծէք զբօսաշրջութեան միգամածային աշխարհ մըն է, որուն վրայ կը գումարուի զանազան բանաձեւումներով բարեսիրութիւնը: Բարեսէր էին դանիացիները, զուիցերիացիները, ֆրանսացիները, ամերիկացիները: Հայը աւելին պէտք է ըլլայ, հայրենիքը աւելին կ’ակնկալէ հայէն: Հայը աւելիին պարտքը եւ պարտականութիւնը ունի: Այս չէ իրականութիւնը: Արտագաղթողին հայրենասիրութիւնը ազգական-բարեկամի կապերու սահմանին վրայ կը ճահճանայ: Իսկ ինքնագոհ եւ ինքնաբաւ Սփիւռք (ներ)ը հայրենատիրութիւն չի կրնար խաղալ` Պեւըրլի Հիլզ, Մանհաթըն, Քոթ տ’Ազիւր նստելով, Փարիզ մնալով եւ Էյֆելի աշտարակը դիտելով: Սփիւռք(ներ)ի հայրենասիրութիւնը որակական փոփոխութիւն կ’ունենայ, երբ խորանայ հայրենատիրական գիտակցութեամբ, որ ո՛չ երգ է, ո՛չ քանդակ, ո՛չ բանաստեղծութիւն, ո՛չ իզմ եւ ո՛չ ալ իստ: Որակական փոփոխութիւնը կը սկսի, երբ սփիւռքահայը դադրի ըսելէ, որ ապահովութիւն չկայ, հետեւաբար վերադարձը անհեթեթութիւն կ’ըլլայ: Այս ընդհանրացած վերաբերում է, հարկ է լսել մարդիկը: Արցախի տէր ըլլալ եւ տէր մնալ` կը պահանջէ ներկայութիւն եւ յանձնառութիւն: Խօսուած ճառերը կ’իմաստաւորուին միայն այն ատեն, երբ յաջողինք Արցախի 150.000-ը բազմապատկել երկուքով, երեքով, տասնով: Այն ատեն ամէնօրեայ զբաղում դարձած Հայ դատի հետապնդումը կ՛ունենայ, յուշագրութիւններէ

եւ բանաձեւերէ անդին, ազգային եւ քաղաքական հաստութիւն եւ որակ: Այս թռուցիկ, անհանգիստ եւ անհանգստացնող մտածումներու լոյսին տակ մենք մեզմէ պէտք է ակնկալենք իսկական անկեղծութիւն: Ինչպէ՞ս տէր պիտի մնանք Արցախին: Նաեւ` Հայաստանին: Իսկ երբ բացակայ ենք Արցախէն ու Հայաստանէն, ի՞նչ նշանակութիւն կրնան ունենալ սահմանէն անդին գտնուող Արարատը եւ Կորուսեալ Հայաշխարհը: Անոնք կ’ըլլան հեքիաթ, լուսանկար, տեսահոլովակ, եւ այդպէս բաներ` Ցեղասպանութեան յիշեցման խորքի պաստառին վրայ: Իսկ եթէ կը խորհինք, որ կրկնուող իշխանափոխութիւններով, այլ երկինքներու տակ եղածը կապկելով, առաջնորդուելով «ինձմէ ետք ջրհեղեղ»ի (չ)իմաստութեամբ, նաւապտոյտներու ընթացքին հնչած հայերէն երգերով հայրենասիրութիւն կրնանք մշակել, կ’այլանդակուինք` որպէս մարդ եւ որպէս մտածող արարած: Այս հարցերը կան: Ինքնախաբէութիւն է զանոնք չտեսնելով քալել, սպասելով… Սպասել ի՞նչ բան: Այսօրուան կենսականը հայրենատիրութիւնն է: Հարցումը պէտք է ուղղուի իւրաքանչիւրին, իւրաքանչիւրը զայն պէտք է ուղղէ ինքնիրեն. հայրենատէ՞ր ենք: Կարելի կ’ըլլա՞յ քաղքենիական զբօսաշրջական հայրենասիրութիւնը փոխարինել հայրենատիրական յանձնառութեամբ: Դեռ ի վիճակի՞ ենք ծնունդ տալու աստուածաշնչական առաջնորդող Մովսէսի մը, կամ` իր անձին օրինակով ժողովուրդը միաւորող Մահաթմա Կանտիի մը: Իսկ մենք ունի՞նք բաւարար առաքինութիւն, հոգեկան ուժ, հռոմէացիներու virtus-ը, ի վիճակի՞ ենք հանդուրժելու Մովսէս մը կամ Կանտի մը… Անկեղծութեան հրաշք պահու մը պէտք է պատասխանել պարզ հարցումներու, երբ ամբոխները տուն երթան, ջահերը մարին եւ սելֆիները ճամպրուկ դրուին…

16 Հոկտեմբեր 2019, Նուազի-լը-Կրան

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 15

Official ceremony U.S. House of Representatives of welcoming the President Passes Resolution Recognizing of the Hellenic Republic Armenian Genocide Prokopis Pavlopoulos took place at the Presidential Palace

On November 5, the official ceremony of welcoming the President of the Hellenic Republic Prokopis Pavlopoulos, who has arrived to Armenia on official visit, took place at the Presidential Palace.

President Armen Sarkissian and Mrs. Nouneh Sarkissian welcomed and greeted President Prokopis Pavlopoulos and Mrs. Vlassia Pavlopoulou.

WASHINGTON, DC, OCTOBER 29, The US House of Representatives adopted the Armenian Genocide recognition resolution based on today’s voting results. There will be no changes in the resolution any more.

405 Congressmen voted in favor of the resolution, while 11 voted against.

The Military brass band performed the state anthems of Armenia and Greece. Presidents Armen Sarkissian and Prokopis Pavlopoulos, accompanied by the Commander of the Guard of Honor, walked past the military band and Guard of Honor. The Presidents introduced to each other the official delegations of the two countries and observed the march of the Guard of Honor.

This is the fourth time such a resolution was introduced to Congress since 2000, but the first time it received a House vote. The previous three times the various resolutions were pulled due to pressure from the executive branch.

Greece emphatically favours ever-closer rapprochement between EU and Armenia President Pavlopoulos

Whereas the United States has a proud history of recognizing and condemning the Armenian Genocide, the killing of 1.5 million Armenians by the Ottoman Empire from 1915 to 1923, and providing relief to the survivors of the campaign of genocide against Armenians, Greeks, Assyrians, Chaldeans, Syriacs, Arameans, Maronites, and other Christians;

The Resolution (H.Res. 296) runs as follows: “Affirming the United States record on the Armenian Genocide.

Whereas the Honorable Henry Morgenthau, United States Ambassador to the Ottoman Empire from 1913 to 1916, organized and led protests by officials of many countries against what he described as the empire’s “campaign of race extermination”, and was instructed on July 16, 1915, by United States Secretary of State Robert Lansing that the “Department approves your procedure … to stop Armenian persecution”; YEREVAN, NOVEMBER 5, ARMENPRESS. President of Greece Procopis Pavlopoulos together with Cont. on page 16

Whereas President Woodrow Wilson encouraged the formation of the Near East Relief, chartered by Cont. on page 16

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

U.S. House of Representatives Greece emphatically favours Passes Resolution Recognizing ever-closer rapprochement between EU and Armenia Armenian Genocide President Pavlopoulos Cont. from page 15

an Act of Congress, which raised $116.000.000 (over $2.500.000.000 in 2019 dollars) between 1915 and 1930, and the Senate adopted resolutions condemning these massacres; Whereas Raphael Lemkin, who coined the term “genocide” in 1944, and who was the earliest proponent of the United Nations Convention on the Prevention and Punishment of Genocide, invoked the Armenian case as a definitive example of genocide in the 20th century; Whereas, as displayed in the United States Holocaust Memorial Museum, Adolf Hitler, on ordering his military commanders to attack Poland without provocation in 1939, dismissed objections by saying “[w]ho, after all, speaks today of the annihilation of the Armenians?”, setting the stage for the Holocaust; Whereas the United States has officially recognized the Armenian Genocide, through the United States Government’s May 28, 1951, written statement to the International Court of Justice regarding the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, through President Ronald Reagan’s Proclamation No. 4838 on April 22, 1981, and

by House Joint Resolution 148, adopted on April 8, 1975, and House Joint Resolution 247, adopted on September 10, 1984; and Whereas the Elie Wiesel Genocide and Atrocities Prevention Act of 2018 (Public Law 115–441) establishes that atrocities prevention represents a United States national interest, and affirms that it is the policy of the United States to pursue a United States Government-wide strategy to identify, prevent, and respond to the risk of atrocities by “strengthening diplomatic response and the effective use of foreign assistance to support appropriate transitional justice measures, including criminal accountability, for past atrocities”: Now, therefore, be it Resolved, That it is the sense of the House of Representatives that it is the policy of the United States to— (1) commemorate the Armenian Genocide through official recognition and remembrance; (2) reject efforts to enlist, engage, or otherwise associate the United States Government with denial of the Armenian Genocide or any other genocide; and (3) encourage education and public understanding of the facts of the Armenian Genocide, including the

Cont. from page 15

spouse Vlassia Pavlopoulou arrived in Armenia on an official visit on November 5. Ahead of the visit the Greek President provided an exclusive statement to ARMENPRESS news agency.

“Greek-Armenian relations, which have reached an exceptional level, go back a long way into the past and are founded on solid friendship, mutual understanding as well as creative and productive cooperation. Our relations have indeed reached such a degree of harmony that they extend beyond bilateral relations and into the wider field of international cooperation, because our respective views on a number of important international issues coincide substantially, especially in matters pertaining to the defense and consolidation of Peace, the Fundamental Rights of Man and Social Justice.

The main political and institutional buttress of our efforts in this direction is the comprehensive application of international law. The Trilateral Cooperation between Greece, Cyprus and Armenia reinforces the aforementioned parameters of our collaboration. Even though issues pertaining to the Diasporas of each country provided the starting point of this cooperation, it gathered, in the meantime, a much broader momentum and led to a manifold cooperation between the three countries. However, the foundations of our utterly sincere and close cooperation between Greece and Armenia lie in the martyr-like experiences of our Nations.

Even though we nurture no feelings of vengefulness against the perpetrators, we cannot afford to forget these experiences, not even for a moment. It is the memory and remembrance of these experiences that compels us to champion the Humanitarian Principle of “Never again”. These martyr-like experiences are immersed in the blood of the tragic victims of two barbarous Genocides: the Armenian Genocide, on the one hand, and the Genocide of the Greeks of Pontus, on the other.

It is common knowledge that, in this regard, Greece led the way by recognizing the Armenian Genocide in 1996 and criminalizing its denial in 2014. We, Greeks, welcome with delight the impressive widening of the recognition of the Armenian Genocide, Cont. on page 17

United States role in the humanitarian relief effort, and the relevance of the Armenian Genocide to modern-day crimes against humanity”.

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 17

Armenia Marks 20th Anniversary of Parliament Killings

YEREVAN (RFE/RL) — Armenia’s top government officials and politicians attended on Sunday, October 27, an official ceremony to mark the 20th anniversary of an armed attack on the Armenian parliament which left its popular speaker Karen Demirchyan, Prime Minister Vazgen Sarkisyan and six other officials dead.

They were killed by five gunmen who burst into the National Assembly and sprayed it with bullets on October 27, 1999, six months after parliamentary elections won by Demirchyan’s and Sarkisyan’s Miasnutyun (Unity) alliance. The gunmen led by an obscure former journalist, Nairi Hunanyan, accused the government of corruption and misrule and demanded regime change.

prisonment.

Prime Minister Nikol Pashinyan, other government officials as well as leaders of Armenia’s main political forces marked the anniversary by laying flowers at a memorial to the victims of the shock attack erected inside the parliament compound in Yerevan. Relatives of the victims also took part in the ceremony.

Vazgen Sarkisyan’s supporters and comrades-inarms also visited the Yerablur military ceremony where the slain prime minister was buried. Sarkisyan had also served as defense minister and been one of the founders of the Armenian armed forces.

They surrendered to police after overnight negotiations with then president Robert Kocharian. They were subsequently tried and sentenced to life im-

Pashinyan declined to talk to the press after laying flowers at the parliament memorial.

Greece emphatically favours ever-closer rapprochement between EU and Armenia President Pavlopoulos

exclusively on international law. Thus, it supports the efforts of the OSCE Minsk Group to find a peaceful solution. And, secondly, it emphatically favours the ever-closer rapprochement between the European Union and Armenia. The exceptionally high priority we have given to initiating the necessary procedures for the validation of the EUArmenia Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement attests to the importance we attach to Greek-Armenian relations”.

Cont. from page 16

the recent Resolution of the United States Congress being the most preeminent example. On the occasion of my present visit to Armenia, it is my duty to proclaim that Greece strongly and staunchly advocates Peace, Prosperity and the Fundamental Rights of Man for every country and not just its allies and neighbours.

The sole guiding principle of our advocacy of these principles is the faithful and comprehensive application of International and European Law. Guided by this policy Greece: Firstly, it recognizes the need for and supports a peaceful resolution of the Nagorno-Karabakh issue that would be based

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

U.S. Government Assistance to Armenia Increased by 40% in 2019 YEREVAN — The U.S. Government has further increased assistance funding to Armenia in 2019. The figure for this year is more than $60 million, which represents a 40% increase over last year’s amount, the US Embassy in Armenia reported.

The funding includes projects managed by not only the Department of State and the U.S. Agency for International Development (USAID), but also the Department of Energy, the U.S. Forest Service, and the Department of Defense.

‘These funds include U.S. government support to bolster Armenian democratic development in a wide variety of areas, including anti-corruption, security, energy, education, English language, forest service, human rights, civil society, and the strengthening of transparent and accountable gov-

ernment institutions, including the law enforcement, justice and judicial sectors.’

“The United States has sought to support the development of democratic processes and institutions in Armenia for the last 27 years, and we certainly do not intend to change that now, at a time when democracy in Armenia is stronger than ever,” U.S. Ambassador Lynne M. Tracy said.

“That is why we are proud to announce more than $60 million in assistance funding to Armenia this year.”

Since 1992, the U.S. government has provided more than 2 billion dollars in assistance funding to improve the lives of the Armenian people, supporting their efforts to strengthen democratic, economic, and social governance.

Hellenic - Armenian Chamber of Commerce and Industry of Greece is participating in the Philoxenia Tourism Exhibition with the cooperation of the Tourism Committee of the Ministry of Economy of Armenia and under the auspices of the Embassy of Armenia in Greece Our booth is positioned at the Hall 15 / Stand 46 where our professional staff and partners will give the latest information about your next destination, Armenia!

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 19

Avetisyan’s “Gate to Heaven” Premiers in Armenia and Artsakh

Stenval had met during the fall of the village of Talish in 1992. As the film progresses, Sofia and Robert’s friendship develops into a more romantic relationship.

Jivan Avetisyan’s “Gate to Heaven” premiered in both Armenia and Artsakh. The October 17 premiere of the film in Yerevan was attended by Prime Minister Nikol Pashinyan.

Centered on the 2016 April War in Artsakh, the film tells the story of Robert Stenval, a journalist who returns to Artsakh to investigate and cover the FourDay War. While in Artsakh, Stenval meets a young opera singer, Sofia Martirosyan – the daughter of missing photojournalist Edgar Martirosyan, who

“The film will be accessible to foreigners who have no idea about Artsakh. This film differs from my other films in terms of cast members, structure, plot, and more. The film is also planned to be presented at various international festivals. We are planning to premiere the film in a number of other countries as well,” commented Avetisyan in an interview with Artsakhpress. He also mentioned that his goal is to see Artsakh both free and independent.

The Artsakh premier of the film was attended by the film’s production team and cast members. Richard Sammel, who won “Best Actor” at the Syracuse International Film Festival in 2012, plays the part of the film’s protagonist Robert. In an interview with Artsakhpress, he said, “The film is also about tolerance; it can be a cultural ambassador to other countries. I had high expectations from the film, which came true… Artsakh is a developing country and every person who wants to get full information about Artsakh must be in Artsakh. People who live here strive for peace.” During the interview, Sammel revealed that, due to his participation in the film, he has been banned from entering Azerbaijan.

The movie was filmed in Artsakh, Armenia, and Lithuania. Co-producing countries include Armenia, Lithuania, Germany, France, U.S., Bulgaria, Czech Republic, and Italy.

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Tactical military exercises held in Artsakh Tactical exercises accompanied by combat shooting were held in Artsakh on October 31. A tank battalion unit located in the northern direction of the Defense Army was involved in the drills, the Artsakh Defense Ministry reports.

Under conditions close to reality, the staff involved demonstrated good tactical and moral-psychological preparedness, reaffirming readiness to carry out any combat tasks at a high level.

The drills were conducted in line with an agreed schedule to check the capability of carrying out tasks timely and properly.

In order to ensure objectivity, the process was overseen by the relevant departments and services of the Defense Army.

Armenian Air Force to be equipped with SU-30SM fighter jets within few months Armenia is expecting SU-30SM multi-target fighter jets in December 2019 or January-February 2020 under a contract signed with Russia, Armenia’s Defense Minister Davit Tonoyan told reporters on Monday, November 4, Panarmenian reports.

Tonoyan said the Armenian Armed Forces are purchasing new and modernized weaponry. “We are purchasing both by contracts and loan programs,” the minister said, also revealing that at least four countries ship armament to Armenia.

He also said that the Russian military base in the country is being upgraded but that the number of servicemen is not expected to grow.

Four aircraft are set to be delivered in the first stage by the end of the year or the beginning of 2020, Tonoyan said earlier, adding that the first tranches of money for the Russian jets have already been transferred.

Artsakh vows action should Azerbaijan continue with provocations The Artsakh (Nagorno Karabakh) Defense Ministry on Thursday, October 31 reported on an increase in ceasefire violations by Azerbaijan on the contact line, Panarmenian reports.

The Azerbaijani side “is demonstrating a destructive stance and disregarding the meeting of the CIS Council of Defense Ministers currently underway in Baku,” the Karabakh Ministry said.

“Baku is artificially escalating the situation on the frontline, using sniper rifles increasingly more of-

ten,” the statement reads.

“The Artsakh Defense Ministry is committed to the agreements aimed at reducing tensions between the parties, but will retaliate should the rival continue with provocations.”

More than 170 ceasefire violations – some 1500 shots in total – by Azerbaijani army were registered on the contact line with Nagorno Karabakh (Artsakh) in the period from October 20 to 26.

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 21

Goriz, Training the Leaders of Tomorrow

In mid-October, a group of nineteen Armenian young professionals of Europe taking part in the AGBU Goriz Leadership Programme gathered in Yerevan for the second and last phase of the 2019 cohort.

Relaunched in April 2019 as AGBU Europe’s flagship programme, Goriz is a yearly programme carried out over a 6-month period, that aims to facilitate the leadership development journey of talent holders. According to its Programme Manager, Haik Khanamiryan, the programme’s goal is “to train young potential Armenian leaders in identifying and developing their assets as tools to implement new projects and to learn to do so in today’s constantly changing world”. The programme’s focus on Armenia, through the choice of the guest speakers and the location of some of the seminars, is also a way to help participants connect with their homeland and engage by using their resources to contribute to the development of the country.

3-Day Seminar in Yerevan The participants in Yerevan took part in a 3-day seminar, hosted by AGBU Armenia, with guest lecturers Samvel Grigoryan, Managing Partner of BSC Business Support Center, the first consulting, training, research and entrepreneurship development company in Armenia, Martin Galstyan, Adjunct Lecturer of Management and Head of Statistics at the Central Bank of Armenia, and special guest Emma Arakelyan, Adjunct Professor at New York University, CEO & Co-Founder of Orion Worldwide Innovation LLC. Each day of the seminar focused on a different theme, from Connecting to Engaging and Energizing. After each lecture, the participants engage in various exercises based on real-life situations. In these exercises, participants were asked to reflect on elements of their personal lives in order to help Cont. on page 22

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Goriz, Training the Leaders of Tomorrow

Joining Goriz Alumni Network Cont. from page 21

them identity their motivation and their own resources as well as their limits and help them push their boundaries. They discussed how to build a strategic network through trust and meaningful relationships, how to face their fears and take risks, how to identify their sources of energy and set up a sustaining practice to renew it.

Participant of the 2019 cohort, Tatoul Adjamyan, explains what the programme brought to him: “Goriz was a wonderful way to learn about the current leadership models and how to apply them concretely, but it was also an opportunity to reflect in a collective manner on each of our professional goals and to learn to identify our strengths.”

Meeting with the RA President The seminar in Yerevan ended with an exclusive meeting with the President of Armenia at his office.

During this session, President Armen Sarkissian shared his view on the country’s future, gave advice and responded to the questions of the Goriz participants on the prospects for development in Armenia, existing challenges, the role of the diaspora and opportunities for development in the IT sector.

At the end of the seminar in Yerevan, participants of the Goriz 2019 cohort were all invited to join the alumni network of the programme. Creating a strong network of Goriz alumni is a crucial aspect of the programme. It pursues the programme’s ultimate goals to strengthen the connections between Armenia and the Armenian youth of diaspora, to connect future Armenian leaders with those of today and to multiply the Armenian professional pool in a variety of fields.

Goriz Alumni Tatevik Revazian, who is today the Chair of the Civil Aviation Committee of Armenia, recalls her first encounter with AGBU Europe’s programme and how the organization, from the very start, showed a keen interest in investing in the Armenian youth. Acknowledging what she learned from Goriz and how the programme fostered her career development, she explains: “thanks to Goriz, I became exposed to people from different countries, evolving in different cultures, but still facing the same issues. This allowed me to view these from a different perspective”.

AGBU Goriz Leadership Programme will soon open calls for the new cohort that should start in March 2020. Stay connected to learn more in the coming weeks! All information will be published at the following link: http://agbueurope.org/programs/goriz/

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 23

ՌԱԿ-ի երախտաւորները

ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ (Հանրածանօթ Էւիկ Մինասը) (1887 Չորք Մարզպան – 1973 Երեւան) ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ

Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան դրօշին տակ ծառայած քաջամարտիկներու շարքին որպէս նուիրեալ հերոս, յանուն հայ ժողովուրդի ազատագրութեան պայքարին ծաւալած քաջագործութիւններուն եւ նուիրեալ հայրենասիրութեան կը պատկանի Չորք Մարզպանի ազատագրական պայքարի գլխաւոր հերոս Մինաս Վարդանեանը, որ ծանօթ է որպէս Էւիկ Մինաս։ Մինաս Վարդանեան ծնած է 1887-ին Չորք Մարզպանի Օճագլը գիւղը։ 4 տարեկանին կը կորսընցնէ իր հայրը ու կը մնայ մօր խնամքին։ Բայց դժբախտաբար պատանին 14 տարեկանին կը կորսընցնէ նաեւ մայրը։ Պատանին հեռու մնալով կրթութիւն ստանալէ, կը հարկադրուի զբաղիլ գիւղի մէջ հողագործութեամբ, ու հետզհետէ կը դառնայ սայլապան։ Հարազատներն ու ընտանիքի ծանօթները զինք զանազանելու գիւղի այլ Մինասներէն, զինք Էւիկ Մինաս, կ՚անուանեն մօրը Էւայի անունով՝ Էւայի որդիին կոչում տալով իրեն։ Կրթութեան տենչ չունենալով Մինասը իր ազատ ժամանակը նուիրած էր որսորդութեան Չորք Մարզպանի մօտակայ անտառները թափառելով ու դառնալով վարպետ նշանառու։ 1908-ին Օսմանեան Սահմանադրութեան հըռչակումէն ետք, Մինասն ալ կը զինուորագրուի իր հասակակից Չորք Մարզպանի կարգ մը երիտասարդներու հետ Օսմանեան բանակին։ 1909-ի Ատանայի կոտորածէն երք, Կիլիկիոյ գիւղաքաղաքներէն զինուորագրուած հայ երիտասարդները միշտ ալ հետապնդման մէջ էին կառավարութեան գաղտնի սպասարկութեանց կողմէ ու կը հետապնդուէին որպէս դասալիքներ։ 1913-ին Օսմանեան բանակի Կիլիկիոյ վաշտը կը պաշարէ Չորք Մարզպանը պատրուակելով որոնելու բանակի դասալիքներ՝ գիւղաքաղաքի շրջապատը գտնուող գիւղերէն։ Էւիկ Մինասը իր երեք ընկերներով թաքնուած էր իր ծննդավայրը, ընկերներէն մէկը ծանօթ որսորդ Վահան Չոճուք Կարապետը կռուի բռնուելով զոհ կ’երթայ զինուորներու կրակոցէն, իսկ Մինասը միւս ընկերներուն հետ կը թաքնուի Չորք Մարզպանի Նաճարլը հայկական գիւղը։ Ազգային միութիւնը վախնալով որ բանակը կրնայ յայտնաբերել միւսները, կը թելադրէ որ Էւիկը հեռանայ։ Կարգ մը տեղացիներու կողմէ Էւիկը կը թաք-

նուի մօտակայ անտառները որոշ ժամանակի մը համար, ապա ծպտուած ու ինքնութիւնը փոխած կու գայ մնալու Ատանա։ 1915-ի սկզբնաւորութեան Էւիկը կը վերադառնայ Չորք Մարզպան միանալու իր ընտանիքին։ Բայց եղերական թուականի Յունիսին, կը սկսի Չորք Մարզպանի ու շրջակայ գիւղերու տեղահանութիւնը։ Տարագրութեան ճանապարհին Էւիկը իմանալով Միջագետքի ու Տէր Զօրի ուղղութեամբ կատարուելիք բնաջնջումը, կը ձեռնարկէ իր ազգականներուն պահել Պերեճիք գիւղաքաղաքի մօտ գտնուող Ալմալը գիւղը, որուն գիւղապետն էր իր վաղեմի բարեկամը Էտիպ պէյը, որ հասակ առած էր հայ մօր խնամքի տակ։ Էտիպ պէյ կը համաձայնի Էւիկին ու իր հարազատներուն տրամադրել գիւղին մէջ բնակարաններ, իսկ յաջորդ օրը Էւիկը կը յաջողի Պերեճիք մեկնիլ, ու անցնող տարագրութեան կարաւաններէն փախցնել երկու տասնեակ հայ անչափահաս երեխաներ ու բերել Ալմալը իր եւ կնոջ խնամքին տակ պահելով։ Էտիպ պէյի բարեացակամ վերաբերմունքին Շարունակութիւնը էջ 24

Հայ Կեանք

Էջ 24

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ (Հանրածանօթ Էւիկ Մինասը) (1887 Չորք Մարզպան – 1973 Երեւան) Շարունակութիւն էջ 23-էն

տակ Էւիկի խնամքը վայելող անչափահաս երեխաները եւ իր գերդաստանի հարազատները կը փըրկուին ծրագրուած ցեղասպանութենէն։ 1918-ի աւարտէն առաջ, Համաշխարհային Ա. պատերազմի աւարտէն ետք, Էւիկ Մինասը իր գերդաստանով, ինչպէս նաեւ Միջագետքի ու Սուրիոյ անապատներէն վերապրածները մաս առ մաս կու գան Չորք Մարզպան, վերաբնակեցնելու իրենց ծխացող ու քարուքանդ պապենական տունը։ Կարճ ժամանակի մէջ կարելի կը դառնայ վերագտնել Չորք Մարզպանի ազգային կեանքը, եկեղեցին ու դպրոցը։ Կը վերակազմուի Ազգային միութիւնը ու կը կազմուի ինքնապաշտպանութեան կոմիտէն։ Նորակազմ ինքնապաշտպանութեան կոմիտէն որպէս հրամանատար կ՚ընտրէ մուսա լեռցի վերակազմեալ հնչակեան, որ յետագային պիտի դառնար յայտնի Ռամկավար գործիչ՝ Զօրա Իսկէնտէրեանը, իսկ հրամանատարի տեղակալ կը նըշանակուի Էւիկ Մինասը։ Զօրա Իսկէնտէրեանի կնքահայրութեամբ Էւիկը կը միանայ վերակազմեալ շարքերուն, Չորք Մարզպանի համար կը կազմուի տեղական ակումբ, ու որպէս շրջանակ կեդրոն ունենալով Ատանան։ Արդէն Չորք Մարզպանի հայութիւնը վերագտած էր իր երբեմնի հայաբոյր եռուզեռը։ 1919 թուականի ամրան թուրք կառավարութեան ենթակայ Կարա Հասան Փաշան իր կազմակերպուած հրոսակախումբով կը պաշարէ Չորք Մարզպանի շրջակայ անտառները, հոն գտնուող ազգային կեանքը մօտէն հսկելու, ինչպէս նաեւ նեղելու գիւղացիները առեւտուր ընելու մօտակայ գաւառներուն հետ։ Նոյնիսկ հրոսակախումբը սկսած էր նեղել ու թալանել հայ գիւղացիները։ Չորք Մարզպանի մօտակայ ցանկատարածքին Կարա Հասան կը յաջողի գերի վերցնել Էւիկի աներձագը՝ Կէօլ Իսկէնտէրին։ Չորք Մարզպանի համար այս դէպքը ալեկոծում կը յառաջացնէ ու Ազգային միութիւնը կը դիմէ շրջանի կառավարող պաշտօնատար կոմիսարին, որ անտարբերութեամբ կը մօտենայ հարցին։ Կարա Հասան առիթէն օգտուելով սպառնալիքներով լեցուն ազդարարագիր մը կ’ուղարկէ Էւիկի հասցէին, Ազգային միութիւնը բողոքի դիմում կը կատարէ Կիլիկիա գտնուող՝ ֆրանսական հրամանատարութեան տակ գտնուող հայ կամաւորապետ ամերիկահայ Ճիմ Զանգալեանին։ Անյապաղ Զանգալեան կը ներկայանայ ֆրանսացի կոմիսարին յայտնելու բողոքը, որ Կարա Հասանի հրոսակախումբը զինաթափ ընել ու հեռացնեն Չորք Մարզպանի շրջանէն։ Քոմիսարին պատասխանը կ՚ըլլայ որ բաւարար ուժ չունինք այդ քայլին դիմելու։ Էւիկը ընդվզած կը դիմէ իր ծրագրին, ու իմա-

նալով որ մօտակայ անտառի լեռնացքէն դէպի Ատանա պիտի անցնի Կարա Հասանի քրոջ երիտասարդ որդին, ու դարանակալ կը յաջողի զինաթափել երիտասարդին ընկերակցող ոստիկաններուն ու գերի առնել Կարա Հասանի երիտասարդ քրոջ որդին ու բերել Չորք Մարզպան ու բանտարկել ինքնապաշտպանութեան կոմիտէի մօտ։ Այս դէպքին յաջորդ օրը թուրք կառավարութիւնը կը համաձայնի ֆրանսացի կոմիսարին հետ, ու պայման կը դրուի Ազգային միութեան որ Էւիկը իր խումբով զինաթափ ըլլայ եւ յանձնուի ֆրանսական հրամանատարութեան, բայց Էւիկը իմանալով դրուած պայմանը իր խումբով կու գայ անտառային իր թաքստոցը։ Չորք Մարզպանի Ազգային միութիւնը վախնալով ֆրանսական ցասումէն որոշում կը կայացնէ թուրք երիտասարդը յանձնել թուրքերուն։ Որոշումը կը փոխանցուի դաշնակցական Պաղտասար Պալեան աղային, որ գերեվարուած թուրք երիտասարդը յանձնէ թուրքերուն։ Պալեան անյապաղ կը կատարէ առնուած որոշումը։ Էւիկ իմանալով այս բոլորը, իր խումբով գաղտնի կը մտնէ Չորք Մարզպան, ու իր տան մէջ ծեծի կ’ենթարկէ Պալեանը, առանց տեղեակ ըլլալու Ազգային միութեան որոշումէն։ Միայն Զօրա Իսկէնտէրեան կը յաջողի զինք զսպել ու իմացընել պատահածը։ Էւիկ պայման կը դնէ Ազգային միութեան, որ միջոց գտնուի ազատելու իր աներձագը, որ պիտի արժէր 1.000 լիրա, որպէս տուրք վըճարելու Կարա Հասան աւազակապետին։ ֆրանսացիները զգալով Էւիկ Մինասի ներկայութեան վտանգը Չորք Մարզպանի մէջ, դարձեալ կը դիմեն Ազգային միութեան, որ Էւիկը յանձնուի հրամանատարութեան, բայց ի զուր Էւիկը իր խումբով դարձեալ ապաստանած էր իր թաքստոցը։ Կարա Հասանի հրոսակները Կէօլ Իսկէնտէրը յանձնելէ ետք, յաջողած էին շուկայի մէջ սպաննել երկու հայեր ու նոր խլրտում յառաջացնել։ Ֆրանսական հրամանատարութիւնը այս շըրջանին, Մուսթաֆա Քեմալին հաճոյք պատճառելու համար աննշան դէպքերը ուռճացնելով, մարտունակ Չորք Մարզպանի մէջ նոր քրէական գործեր յարուցանել կը ձեռնարկէ։ Ազգային միութիւնը ըմբոստ ու կարծր կեցուածք ցոյց կու տայ, հետզհետէ զօրացող ինքնապաշտպանութեան կոմիտէն յենարան ունենալով։ Ֆրանսացի կոմիսարը կ’որոշէ Զօրա Իսկէնտէրեանը հրաւիրել խորհրդակցութեան, որպէս հակա-ֆրանսական խլրտումներու հեղինակը ու ձերբակալել զինք, բայց Իսկէնտէրեան իմանալով լարուած թակարդը, կը դիմէ փախուստի։ Ազգային միութիւնը զինք կը փոխարինէ, իր օգնականին յանձնելով հրամանատարի պաշտօնը՝ այսինքն Էւիկ Մինասին։ Իսկ Իսկէնտէրեան կը վերադառնայ իր Շարունակութիւնը էջ 34

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 25

ՅՈՒՇԵՐՈՒ ՇԱՐՔԷՆ

ՆՈՐ ՄԱՐԱՇԷՆ... ԹԱԼԱՊԻԱ (Տեսարաններ) ՎԱՐԴԱՆ ԹԱՇՃԵԱՆ

Տուները բաղնիք ունէին, սակայն տարբեր էր Նոր Մարաշի երկու Մեծ ու Փոքր արեւելեան բաղնիքներու եզական հաճոյքը: Այրեր եւ կիներ օրուան տարբեր ժամերուն հոն կ’առնէին իրենց լոգանքը, արբեցուցիչ այդ մթնոլորտին մէջ, ու աւելի վերջը գորգապատ օթեակներու բարձերուն վրայ կը ցամքեցնէին իրենց տաք մարմինը պաս-պաղ «կազոզ» Ժալլուլի մը կլկլացող պղպջակներուն հետ: Անմեղունակ ու անգիտակից՝ փոքր տարիքիս մօրս հետ կ’երթայի լոգանքի: Շոգեպատ այդ սենեակներուն մէջ, ձիւնի պէս կը մաքրուէր մարմինը, «քէսէ»ներու եւ շփոցներու խարտոցումէն, հոգ չէ թէ քերթուէր ու ցաւէր կարմրած մորթը: Չարաբաստիկ օր մը սակայն, մանկական սրբութենէս քիչ մը շեղելով կը թուի թէ պէտք եղածէն աւելի երկա՜ր ու բերանաբաց դիտած ըլլամ, դիմացը, ոտքի վրայ գլուխէն վար թասով ջուր թափող մօրէմերկ մանկամարդուհին: - Նայէ՛, նայէ՛, նայէ՛, սըւոր նայէ՛, անամօթ, ա՛ռ քեզի … Մօրս յանկարծական շառաչուն ապտակին հետ, ոչ միայն բերանս գոցուեցաւ, այլեւ գլուխս ալ ուժգնօրէն ոլորուեցաւ դէպի ուրիշ մերկութիւն՝ բաղնիքին պա՛տը, քիթս դպցնելու չափ, պատիժս բազմապատկող որոտագոչ հրամանով մը, որուն արձագանգը պատէ պատ պտոյտ կատարեց լոգարանի տարածքին: - Վաղուընէ սկսեալ այլեւս պապայի՛դ հետ կու գաս... խա՛լաս (վերջացաւ)… Տարիներ ետք, երբ զուարճանքով կը յիշէինք այս դէպքը, մայրս հետեւեալ խոստովանութիւնը կ’ընէր ինծի: - Առաջին պատիժին ձայն չհանեցիր տղա՛ս, բայց երկրորդին շատ լացիր... ինչո՞ւ...: Մեր տան դիմացը կաթնավաճառ մը ունէինք՝ բարի մարդ մը, որ գործին բերումով ամէն առտու կանուխ, երբ դեռ անոյշ քունի մէջ կ’ըլլային թաղեցիները, խանութին մետաղեայ փեղկը վեր կ’առնէր նեղացուցիչ ճռնչիւնով, որքան ալ փորձէր զգոյշ ըլլալ: Յետոյ կաթի խոշոր սաները, ոչ նուազ դղրդիւնով կը զետեղէր գերմանական բանակայինները յիշեցնող եռանիւ «մօթօրսիքլէթ»ին մէջ, փեղկը նորէն կը թրթռացնէր, այս անգամ դէպի վար, խանութը գոցելու համար, որմէ ետք կը սկսէր ընդհանուր լռութիւնը ականահարող բո՛ւն արարողութեան...՝ «մօթօրսիքլէթ»ը աշխատցնելու: Այդ անշնորհք մեքենան ալ շուտով աշխատէ՞ր գոնէ: Ութը տասը փորձ կ'ըլլար ֆը՛ս, ֆը՜ս..., կը մարէր, նորէն ֆը՜ս, ֆը՜ս, ֆը՜ս մինչեւ որ մէկէն ի մէկ բռնկէր ու հնազանդէր տիրոջ յա-

Պուրճ Համուտ, Արաքս փողոց

մառ ճիգերուն: Հոն ալ չէր վերջանար գործողութիւնը, եւ որպէսզի չմարի, մարդը այս անգամ եօթըութը ահեղ պրու՜մ, պրու՜մ-ներով կը փորձէր տաքցընել մեքենան, բայց նոյն ատեն շխրտացնելով դո՛ւռ, պատուհա՛ն, փե՛ղկՙ, ինչ որ գտնուէր ձայնի ալիքներու գօտիին մէջ: Բնականաբար, մարդոց համբերութիւնը տեղի տուաւ լուրջ դժգոհութեան ու բողոքի, որուն վրայ կաթնավաճառը հասկացողական եւ մեղանչողական հարկադրուեցաւ բեռցուած «մօթօրսիքլէթ»ը լռելեայն հրել մինչեւ Սին էլ Ֆիլի մայր ճամբան եւ հո՛ն, թաղին անկի՛ւնը ռմբակոծել խաղաղութիւնը, ճի՛շդ մեր դրացիներէն հանդարտաբարոյ Սարգիս աղային ննջարանի պատուհանին առջեւ: Մէկ-երկու, մէկ-երկու, օր մըն ալ Սարգիս աղան՝ ա՛լ ճարահատ, իր զայրոյթը ցմրուր պարպեց տան տանիքէն շպրտուած դոյլ մը լեցուն ջուրին հետ, ֆըս-ֆըսը սկսած չսկսած... «Էօյլէ օլմազ, պէօյլէ օլո՛ւր», «այդպէս չըլլար, այսպէ՛ս կ'ըլլայ»ի օրէնքը առնելով իր ձեռքերուն մէջ, իբրեւ արմատական լուծում տիրող անհամութեան: Ճիշդ չէր եղածը, բայց անկէ ետք ա՛լ կաթնավաճառը չտեսանք: Խանութը ձգեց եւ գնաց ուրիշ տեղ: Հո՛ն ի՞նչ եղաւ... Աստուած գիտէ: Տարի մը, ճամբաներուն վիրաւոր վիճակը դարմանելու համար Պուրճ Համուտի քաղաքապետութիւնը ասֆալթի փոխարէն նախընտրեց սիմենթով սալայատակել ամէնէն բանուկ փողոցները, ներառեալ մեր տան առջեւինը: Քանի մը օր արգիլուեցաւ ճամբու գործածութիւնը, մինչեւ որ լաւ մը չորնայ սիմենթը եւ նոր վէրքեր չբուսնին անոր վրայ... Անցորդներուն համար սակայն մէկ մայթէն դիմացի մայթ անցքը դիւրացնելու համար լաստանման յատուկ կոճղեր զետեղուեցան իբրեւ կամուրջ, ժամանակաւոր կերպով, քաղաքապետարանի ոստիկանի մը սուլիչի հսկողութեան տակ: Երկրորդ օրը, թաղի կատուներէն մին, հլու Շարունակութիւնը էջ 26

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ՆՈՐ ՄԱՐԱՇԷՆ... ԹԱԼԱՊԻԱ (Տեսարաններ) Շարունակութիւն էջ 25-էն

հնազանդ հետեւելով կանոնին, կամրջակներէն մէկուն վրայէն դանդաղօրէն քալած պահուն, ոստիկանը հեռուէն ազդարարական սաստիկ սուլոց մը արձակեց: Խեղճ կենդանին, շփոթահար, փոխանակ շարունակելու իր ճամբան բնազդական ոստումով մը, ինքզինք գտաւ թաց սիմենթին վրայ ու փախչելու իր անճարակ փորձին մէջ, խորունկ ձիւնի մէջէն քալողի մը պէս չորս թաթերուն փակած սիմենթը սկսաւ թօթուել ու սրսկել չորս դին, մինչեւ որ հեռանայ վտանգէն... Սուլիչը փրկարար դեր չունեցաւ, ընդհակառակը պատճառ դարձաւ, որ կատուին թաթերը յիսունէ աւելի փոսիկներ կտակեն ճամբուն, Հոլիվուտի առասպելական դերասաններուն ափերուն պէս: Անտանելի էր Նոր Մարաշի եւ ընդհանրապէս Պէյրութի տաքը ամրան եղանակին: Հեղձուցիչ խոնաւութիւնը, քրտինքը, Նահր գետի գարշահոտութիւնը անշնչելի կը դարձնէին մթնոլորտը, երբ դեռ չգոյ էին այսօրուան տեսակաւոր օդախտացուցիչները (air-condition): Մարդիկ մեծով, պզտիկով կը բարձրանային լեռ, երեք ամիս տեւողութեամբ, դէպի սիրուած ամառանոցներ, մասնաւորաբար՝ մէկ գիծէն Ալէյ, Պհամտուն, Սոֆար, Շթորա, Թալապիա, Զահլէ, Այնճար եւ կամ միւս կողմէն՝ Պիքֆայա, Տհուր Շուէյր, Պոլոնիա, Մրուժ, Մթէյն, Պիսքանթա: Մեր ընտանիքին համար նախընտրելի գիւղը Թալապիան էր, ուր մեծ հայրս եւ մեծ մայրս գործի կը լծուէին ձմեռնային մթերքներու պատրաստութեան, օգտուելով գիւղին ընձեռած դիւրութիւններէն եւ տեղացիներուն ջե՛րմ, սիրալիր ընդունելութենէն: Խաղողի հիւթով սուճուխ, սամսա, պաստիխ եւ կամ թարխանա, լոլիկի ջուր, թուրշիի տեսակներ կը պատրաստուէին յատուկ բծախնդրութեամբ, խիստ համեղ, ընդառաջելու համար Պէյրութէն նախապէս կատարուած ապսպրանքներու երկար շարքին: «Զաքարին փոստան» (մարդատարը) կը կատարէր ընտանիքներու դէպի գիւղ փոխադրութիւնը, յատուկ ժամադրութեամբ ու ժամանակացոյցով, այնքան որ բռնուած կ’ըլլար մեքենան: Արտագաղթի արարողութեան պէս տան ապրանքները խոհանոցէն մինչեւ ննջարան, տուփերու եւ փաթթոցներու մէջ կը բեռցուէին «փոստա»յին տանիքը, ետեւը եւ ներսը, աթոռներուն վրայ ու երգով, ծիծաղով, ուտելով կը բարձրանայինք լեռ, հաճելի օրերու ակնկալութիւններով: Հայրս՝ դերձակ, գործի բերումով Պէյրութ կը մնար եւ մեզի կը միանար Շաբաթ օրերու յետմիջօրէին, Կիրակի երեկոյեան վերադառնալու պայմանաւ: Թալապիա՜… Զուտ մահմետական գիւղ էր, քրիստոնեայ Շթորային եւ Զահլէին մէջտեղը: Հայ ըլլալով մէկ կամ երկու ընտանիք կ’երթար հոն, հակառակ անոր, որ գիւղացիները խորունկ յարգանք եւ վստահութիւն

Թալապիան 1950-ին, կախուած սուճուխները, կաթսան եւ մեծ մայրս՝ ձախին

կը տածէին մեզի հանդէպ, գնահատելով ամէն ամառ իրենց գիւղը ընտրած ըլլալու մեր որոշումը: Շատ ապահով կը զգայինք իրենց մէջ եւ մեծերու քաջալեր վերաբերումին դիմաց փոքրերս՝ մահմետական-հայ սերտ բարեկամութեամբ կը խաղայինք, արշաւներ կը կազմակերպէինք, որսի կ'երթայինք եւ զարնուած թռչուններն ալ հաւասարապէս կը բաժնուէինք մեր միջեւ: Մեծ հայրս խանութ մըն ալ կը վարձէր ՇթորաԶահլէ մայր ճամբուն վրայ, նպարավաճառութեամբ լեցնելով իր ժամանակը, մինչեւ որ հասուննային խաղողները: Իր քովը՝ մսագործ Ահմէտն էր, որ կենդանիները կը մորթէր խանութին առջեւ եւ արիւնն ալ կը լուար դէպի ճամբայ, բաց հրաւէր ուղղելով գիւղի ճանճերուն եւ իշամեղուներուն: Օր մըն ալ կէս մորթուած կովը իր ոտքերուն ամրացած չուանէն պրծաւ եւ խելագարած վիճակով սկսաւ վազել մայր ճամբուն վրայ, աջ-ձախ, խուճապի մատնելով շարժավարները, մինչեւ որ կորսնցուցած իր արիւնէն ուժասպառ ծունկի գայ ու վերադառնայ Ահմէտին դանակին: Թալապիան նշանաւոր էր իր խաղողով, ոչ շատ հեռու Քսարայի քաղցրահամ թուզէ, Այնճարի ակին զուլալ ջուրերէ, Թանայիլի խիտ անտառներէ, Շթորայի խշշացող բարտիներէ եւ Զահլէի դրախտային Ուատիյէն... Աւանդական սուճուխի պատրաստութեան համար խաղողը կը կոխկրտուէր երկար սնտուկներուն մէջ, ապա մեծ կաթսաներով անոր հիւթը ժամերով կ'եփուէր, մինչեւ որ լաւ մը թանձրանար ու իր մէջ ընկալէր շարան-շարան դերձաններու վրայ անցուած դամասկոսեան ընտիր ընկոյզը, քանի մը անգամներ, աւելի ուշ լուացքի պէս կախուելու արեւուն տակ, օրեր շարունակ: Իսկ յոգնութեան ծարաւն ալ կը յագեցուէր պատուհանին առջեւ դրուած կուժին պճլիկ լեզուակէն օդէն դէպի կոկորդ ջրվիժող սառա՛ծ, համո՛վ ջուրով, այսօրուան բլաստիք շիշերու ջուրերէն շատ աւելի առողջարար: Տէտէս, գիւղէն քանի մը քիլոմեթր վեր, բլուրի Շարունակութիւնը էջ 27

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 27

ՆՈՐ ՄԱՐԱՇԷՆ... ԹԱԼԱՊԻԱ (Տեսարաններ) Շարունակութիւն էջ 26-էն

լանջին, ամէն ամառ, լայն տարածութեամբ նոյն այգին կը վարձէր ա՛յս նպատակին համար եւ էշ մըն ալ՝ իբրեւ փոխադրութեան միջոց դէպի այգի ուղղուող արահետներէն: Շատ օրեր, ես ու քոյրս իշուն կռնակը, իսկ երկուորեակ եղբայրներս անոր երկու կողմերէն կախուած սնտուկներուն մէջ այգի կ’երթայինք պտոյտի: Էշը ալ գոց սորված էր տեղը: Պէյրութէն այցելուներ կ’ունենայինք յաճախ: - Գասպար աղա, եկանք խաղողդ ուտելու: Թալապիային խաղողը ուրիշ է: Կարօտցանք: - Էշը հո՛ն է, թուզին ծառին կապուած, խանութին առջեւ: Քակեցէ՛ք, թող քալէ, դուք ալ հետեւեցէք, մինչեւ հոն, ուր որ կը կենայ: Իշտէ անիկա մեր այգին է, կերէ՛ք որքան որ կ’ուզէք, հետերնիդ ալ առէք: Ես խանութէն չեմ կրնար հեռանալ: Չոր զովութիւն մը ունէին Թալապիային գիշերները: Երկինքի յստակութիւնը վայելել կու տար աստղերը, երբ որոշ օրեր դուրսը կը քնանայինք, մեր աչքերը՝ անսահման երկնակամարին, Արարչի ստեղծագործութեան զմայլանքով, մինչեւ որ քունը փոխադրէր մեզ երազներու աշխարհ, այսօրուան արդիական ննջարաններէն աւելի բնական ու հանգիստ: Այո՛, կայի՛ն անկոչ հիւրերու այցելութիւնները, կարիճ, սարդ, մուկ, մողէզ, օձ եւ միջատներու տեսակներ, բայց երբ կը յարգէինք անոնց ապրելու իրաւունքը, առանց իրար անցնելու, անոնք ալ կը ձգէին որ հանգիստ քնանանք… Խենթ կ’ըլլայինք շոգեկառքին, որ Ռայաքի կեդրոնական կայարանէն կու գար Սաատնէյլի կայարանը՝ գիւղին հիւսիսը եւ դէպի Տահր էլ Պայտար իր ճամբուն վրայ կը ճեղքէր Թալապիան, կ’անցնէր մեր տան ետեւէն վախազդու ֆշշոցով, ահեղ զանգուածով, երկրաշարժային ցնցումով: Հեռուէն երբ ծուխը երեւար, մանկական հետաքրքրութեամբ կը վազէինք մինչեւ երկաթուղագիծ ու ձեռքերը օդին ուրախութեամբ կը բարեւէինք հանքածուխէն սեւցած վարորդները, որոնք միշտ ալ երկու կտրուկ սուլոցներով կը փոխադարձէին մեր հրճուանքը: Մինչեւ վերջին վակոնին անցքը դեռ կը մնայինք հոն, սեւ, անախորժ ծուխին մէջ, մինչեւ անոր տարտղնուիլը գիւղի հովերէն: Հիմա, շատ, շատ տարիներ անցած՝ այս բոլորէն, Մ. Իշխանի «Մնաս Բարով Մանկութիւն»ի զգացումներով ամէն անգամ որ կը վերադառնամ այն վայրերուն, ուր մեր մանկական ոտքերը գետին շոյեցին Նոր Մարաշէն Թալապիա, կը տեսնեմ ժամանակին յառաջացուցած փոփոխութիւնը, ամէնուրեք: Ո՛չ Գասպար աղա, ո՛չ մեր տունը, ո՛չ բաղնիքները, ո՛չ մայրս ու հայրս, ո՛չ սիմենթ ճամբան, ո՛չ «Անդր Նահրի հայութեան հոծ լոյս կեդրոն դպրոց»ս՝ Քառասուն Մանկանցը, ո՛չ Սեդրակ Զաւէն, ո՛չ Զարեհ Զարգուն, ո՛չ Էմմի Օղլու, ո՛չ «Զաքարին փոս-

տա»ն եւ ոչ ալ՝ շոգեկառքը...: Ամէնքն ալ կը պատկանին անցեալի քաղցր, պարզ, անմեղունակ օրերուն, որքան ալ որ հիմա կը ճօճուինք աւելի բարօր, փարթամ ու ճոխ կեանքի մը օրօրոցին մէջ: Ի՞նչ է գինը այդ կեանքին սակայն: Հեւքոտ վազքը՝ այս անգամ համաշխարհայնացումի եւ արդիականութեան բեմահարթակին վրայ, համացանցէն մինչեւ բջիջային, քաղաքական խաղերէն մինչեւ տնտեսական տագնապներ, ազգային մտահոգութիւններէն մինչեւ զաւակներու ապագայ, հացի պայքարէն մինչեւ առողջական հարցեր, գերարդիական ինքնաշարժներու խառնարան պողոտաներէն մինչեւ օդակայաններու թոհուբոհ, անբաւարարութեան քմահաճոյքէն մինչեւ զիրար գերազանցելու մրցակցական կամապաշտութիւն: Երեւոյթներ, որոնք կը կլանեն մեր առօրեան, տուն տալով այդ անվերջ «stressful» վազքին, վա՛զք, վա՛զք, վա՛զք, հասնելու համար ո՞ւր... Հո՛ն, ուր որ էի՞նք երէկ: Թերեւս: 14 Սեպտեմբեր, 2019 Նիկոսիա

Շար․ 2 եւ վերջ

ՇՆՈՐՀԱԿԱԼԻՔ Հայ Աւետարանական եկեղեցւոյ Տիկնանց մարմինը, իր խորին շնորհակալութիւնները կը յայտնէ այն բոլոր ազնիւ հայրենակիցներուն, որոնք իրենց ներկայութեամբ, օժանդակութեամբ, ինչպէս նաեւ սրտաբուխ նուիրատուութիւններով քաջալերեցին եւ սատարեցին Պազարի յաջողութեան։ Կ’աղօթենք որ Տէրը վարձահատոյց ըլլայ բոլորին, պարգեւելով առողջութիւն եւ գործոց յաջողութիւն։ Վարչութիւն

Էջ 28

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

40-ամեայ յոբելեան Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմնի

Հոկտեմբեր 13-ին, Լոնտոնի Քոփթորն Թարա հիւրանոցին մէջ տեղի ունեցաւ մեծաշուք հանդիսութիւն՝ նուիրուած Սփիւռքի ամենանշանակալի մշակութային, ազգային-հասարակական կառոյցներէն՝ Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմնի /The Tekeyan Trust London/ հիմնադրման 40-ամեակին: Միջոցառման ներկայ էին Մեծ Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի հայոց թեմի հայրապետական պատուիրակ եւ առաջնորդ Տ. Յովակիմ եպիսկոպոս Մանուկեանը, Միացեալ Թագաւորութեան մէջ Հայաստանի դեսպանութեան պաշտօնեաներ, հոգաբարձուներ, բարերարներ, հայ համայնքի բազմաթիւ պատուաւոր ներկայացուցիչներ: Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմնի (ԼԹ ԽՄ) առաքելութիւնը հայապահպանութիւնն ու Հայրենիք-Սփիւռք կապերու ամրապնդումն ու զարգացումն է: Կը սատարէ նաեւ Սփիւռքի ազգային ինքնութեան՝ մշակոյթի, կրօնի եւ լեզուի պահպանման գործընթացին: Բազմաբնոյթ մշակութային ձեռնարկներու միջոցով հայ երիտասարդներուն կը մօտեցնէ ազգային կարեւորագոյն արժէքներուն՝ պատմութեան, գրականութեան, երաժշտութեան, արուեստին: ԼԹԽՄ հիմնադրուած է 1979 թուականին Լոնտոնի Թէքէեան մշակութային միութեան / ԼԹՄՄ/ պատուաւոր նախագահ Կարո Գրիգորեանի, վարչութեան անդամներ Վարդան Ուզունեանի, Կարո Արեւեանի, Թագւոր Պարզանքեանի եւ Դաւիթ Մսրլեանի կողմէ: Լոնտոնի Թէքէեան խընամակալ մարմնի հովանիին տակ կը գործեն Լոնտոնի ԹՄՄ, Լոնտոնի «Կոմիտաս» կամերային երգչախումբը եւ Երեւանի «Թէքէեան Կեդրոն» հիմնադրամը: ԼԹԽՄ տարեկան դրամահաւաքներ կազմակերպելով կ’օժանդակէ իր ծրագիրները: Անցեալին ԼԹԽՄ ընդգըրկած է նաեւ Հայ երաժշտութեան ինստիտուտը, «Արաքս» ժողովրդական պարային համոյթը, «Էրեբունի» երկշաբաթաթերթը, որը լոյս տեսած է Լոնտոնի մէջ աւելի քան 15 տարի: Ձեռնարկը սկսաւ Հայաստանի ազգային օրհներգով, որմէ ետք ԼԹԽՄ հիմնադիր անդամ եւ պատուաւոր քարտուղար Վարդան Ուզունեանը ներկա-

յացուց կառոյցի պատմութիւնը ու ազգային գաղափարախօսութիւնը, կարեւորելով միութեան գոյութիւնը Անգլիոյ հայ համայնքին մէջ եւ բազմամեայ գործունէութիւնը ի նպաստ հայ ինքնութեան, լեզուի, եկեղեցւոյ եւ մշակոյթի պահպանման: Անդրադառնալով ԼԹԽՄ յաջողութիւններուն, Վ. Ուզունեանը յատկանշեց շաբաթաթերթը, պարային համոյթը, երգչախումբը, հիմնադրամը, որոնք հիմնուած են ԼԹԽՄ կողմէ եւ կը շարունակեն գործել իր հովանիի ներքոյ: Խօսելով ապագայ ծրագիրներու մասին, Վ. Ուզունեանը մասնաւորապէս խիստ մտահոգութիւն յայտնեց Սփիւռքի հայ կրթօճախներու պահպանման եւ նաեւ երիտասարդ սերունդի հայեցի դաստիարակութեան վերաբերեալ: Վ. Ուզունեանը իր խօսքը ամփոփեց շնորհաւորանքի եւ երախտիքի խօսքով բոլոր բարերարներուն, համակիրներուն եւ գործընկերներուն Հայաստանէն եւ Սփիւռքէն, որոնք տարիներ շարունակ կը վստահին եւ կանգնած են ԼԹԽՄ կողքին: Լոնտոնի ԹՄՄ կողմէ հանդէս եկաւ միութեան նախագահ Կարէն Արեւեանը. Իր շնորհաւորական ուղերձին մէջ ան անդրադարձաւ ԹՄՄ եւ ԼԹԽՄ միջեւ սերտ համագործակցութեան, հատկանշեց Թէքէեան կառոյցներու դերը հայ համայնքի կեանքին մէջ, նաեւ կոչ ըրաւ երիտասարդ նուիրեալներուն որպէսզի ընդգըրկուին կառոյցի գործունէութեան մէջ: Ան իր կարգին երախտիքի խօսք ուղղեց նաեւ բոլոր աջակիցներուն, ինչպէս նաեւ երեկոյի մշակութային գործիչներուն եւ ԼԹԽՄ նմանատիպ ձեռնարկ կազմակերպելու համար: Ձեռնարկի պաշտօնական մասը վերջացաւ Տ. Յովակիմ եպիսկոպոսի շնորհաւորական խօսքով եւ Շարունակութիւնը էջ 29

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 29

40-ամեայ յոբելեան Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմնի

Շարունակութիւն էջ 28-էն

օրհնութեամբ որ բարձր գնահատանքի արժանացուց Լոնտոնի Թէքէեան կառոյցներու ազգանուէր գործունէութիւնը եւ մաղթեց նորանոր յաջողութիւններ ու ձեռքբերումներ հայապահպանման դժուար գործին: Տօնական հանդիսութիւնը շարունակուեցաւ գեղարուեստական ծրագիրով՝ հայկական երաժըշ-

տութեամբ, երգով ու պարով: Տպաւորիչ ելոյթներով հանդէս եկան մեցօ սոփրանօ Անայիս Հեղոյեանը, սոփրանօ Թերեզա Գեւորգեանը, Գրիգոր Նաճարեանը, «Վոքալ Թրիօ»՝ Զուարթ Կարեեանը, Ցուզել Մանուչարովան, Ֆեյրուզ Թորոսեանը, ջութակահար Անժէլա Նաճարեանը, դաշնակահար Հաո Զի Յոհը, ինչպէս նաեւ Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմնի «Կոմիտաս» կամերային երգչախումբը՝ խմբավար Գրիգոր Նաճարեանի գլխաւորութեամբ: Երեկոյի ընթացքին հնչեցին հայ երաժշտահաններու՝ Կոմիտասի, Է.Աբրահամեանի, Գ.Չերեանի, Ռ.Պետրոսեանի, Հ.Հայկազունի եւ ուրիշներու ստեղծագործութիւնները: Համերգային մասը եզրափակուեցաւ Լոնտոնի «Ախթամար» պարային համոյթի գեղեցիկ ելոյթներով /գեղարվեստական ղեկավար՝ Արսէն Զաքարեան/: Տօնական ճաշկերոյթի ընթացքին ցուցադրուեցաւ ԼԹԽՄ գործունէութեան վերաբերող ֆիլմ:

Էջ 30

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական ընկերակցութեան 100-րդ տարեկան համաժողովը Ուաթըրթաունի մէջ

Աւետարանչականի անդամներ եւ ներկայացուցիչներ Վուսթըրի Հայ Աւետարանական Մարտիրոսաց եկեղեցիին մէջ տեղի ունեցող ոգեկոչման պաշտամունքին

Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական ընկերակցութեան (ԱՀԱԸ) 100րդ տարեկան համաժողովը տեղի ունեցաւ Ուաթըրթաունի Հայ Աւետարանական Նահատակաց Եկեղեցիին մէջ՝ Մասաչուսէթս, Շաբաթ Հոկտեմբեր 19-ին։ Համաժողովին մասնակցեցան աւելի քան 60 անձիք՝ ԱՀԱԸ-ի Վարչական Խորհուրդի անդամներ, հովիւներ, ինչպէս նաեւ ներկայացուցիչներ Հայ Աւետարանական եկեղեցիներէ, միութիւններէ եւ կազմակերպութիւններէ, որոնք ներկայացուցին իրենց տարեկան տեղեկագիրները։ Համաժողովի բացման աղօթքը մատուց Վարչական Խորհուրդի անդամ՝ վեր. Արա Կէօքկէօզեան իսկ փակման աղօթքը մատուց Աւստրալիայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան նախագահ՝ վեր. Դոկտ. Գրիգոր Եումշաճըքեան։ Տարեկան համաժողովի աւարտին կարդացուեցան անունները ԱՀԱԸ-ի վարչութեան նորընտիր անդամներուն, որոնք ընտրուած էին երեք տարուան ծառայութեան համար.- ԼինտաՔէյ Ապտուլեան, Տօքթ Հրայր Ս. Ահարոնեան, Տօքթ. Ռաֆի Պալապանեան, Ֆիլիս Տոհանեան, Դոկտ. Նուրհան Հէլվասեան, վեր. Դոկտ. Հայկ Խրլոբեան, Սեդա Լոշխաճեան Նալպանտեան եւ Տօքթ. Մայքըլ Վոսքեան։ ԱՀԱԸ-ի տարեկան համաժողովին առընթեր, Հոկտեմբեր 17-18 օրերուն տեղի ունեցան նաեւ ԱՀԱԸ-ի Վարչական Խորհուրդի ժողովը, աշխատանքային ծրագրումի նիստը եւ Հայ Աւետարանական համաշխարհային խորհուրդի ժողովը։ Կիրակի, Հոկտեմբեր 20-ին տեղի ունեցաւ ԱՀԱԸ-ի տարեկան համաժողովի պաշտամունքը Ուաթըրթաունի Հայ Աւետարանական Նահատակաց Եկեղեցիին մէջ։ Օրուան պատգամաբերներն էին վեր. Մկրտիչ Գարակէօզեան՝ Մերձաւոր Արեւելքի Հայ Աւետարանական եկեղեցիներու միութեան

Վուսթըրի Հայ Աւետարանական Մարտիրոսաց եկեղեցին (Մասաչուսէթս)

(ՄԱՀԱԵՄ) նախագահ, եւ վեր. Ճէրէմի Թովմասեան՝ Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական միութեան ատենապետ։ Պաշտամունքի ընթացքին յատուկ աղօթք մատուց Սուրիոյ Հայ Աւետարանական համայնքի նախագահ՝ վեր. Յարութիւն Սէլիմեան, յիշելով այն բոլոր ԱՀԱԸ-ի անդամները որոնք անցնող տարեշրջանին այս կեանքէն անցան յաւիտենականութեան։ Իսկ ԱՀԱԸ-ի Վարչական Խորհուրդի անդամներուն պաշտօնակոչութեան արարողութիւնը կատարեց վեր. Դոկտ. Ռան Թովմասեան՝ հովիւը Լոս Անճելըսի Հայ Աւետարանական միացեալ եկեղեցիին։ ԱՀԱԸ-ի 100-րդ տարեկան համաժողովի շաբաթավերջի աւարտին, Կիրակի, Հոկտեմբեր 20-ի կէսօրէ ետք տեղի ունեցաւ յատուկ հաւաք եւ ոգեկոչման պաշտամունք Վուսթըրի Հայ Աւետարանական Մարտիրոսաց Եկեղեցիին մէջ (Մասաչուսէթս)՝ Միացեալ Նահանգներու մէջ հիմնադրուած առաջին Հայ Աւետարանական եկեղեցին՝ 1 Յունուար 1892ին եւ ԱՀԱԸ-ի ծննդավայրը՝ 1918-ին։ Պաշտամունքը առաջնորդեց եկեղեցիի հովիւ՝ վեր. Սթիվըն Քարլայլ։ Վեր. Քարլայլ ողջունեց ներկաները եւ կոչ ուղղեց վերանուիրուելու Յիսուս Քրիստոսի՝ որպէս հաւատքի մարդիկ աշխարհի մէջ ամէնուրէք եւ միասնականութեամբ ծառայելու Տիրոջ։ Անցեալի, ներկայի եւ ապագայի յոյսի արտացոլացման պատգամներ փոխանցեցին ԱՀԱԸ-ի գործադիր տնօրէն՝ Զաւէն Խանճեան, ՄԱՀԱԵՄ-ի նախագահ՝ վեր. Մկրտիչ Գարակէօզեան եւ Վուսթըրի եկեղեցիի անդամ՝ Թալին Աւագեան Պէօրէքճեան։ Պաշտամունքի ընթացքին փառաբանութեան երգեր երգուեցան եւ յատուկ աղօթքներ բարձրացան առ Աստուած գովաբանելով զԱյն ԱՀԱԸ-ի անցնող 100 տարիներու հաւատարիմ ծառայութեան համար եւ Շարունակութիւնը էջ 32

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 31

Լեզուաբանական

Կիրակնօրեայ ընթերցումներ Քիչ մը լեզուաբանութիւն ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

1. Դուռ Այս գոյականը աշխարհաբարի մէջ ունի եզակի միայն մէ՛կ ձեւ՝ դուռ, փոխարէնը՝ երեք տարբեր յոգնակիներ՝ դուռեր, դուռներ, դռներ: Գրողը սովորաբար կը կառչի այս երեքէն մէկին, սակայն կը պատահի նաեւ, որ երբեմն տարուի ու կիրարկէ երկու, չըսելու համար երեք ձեւերն ալ: Այս երեքէն ամենահարազատը արեւմտեան աշխարհաբարի համար առաջինն է՝ դուռեր, քանի որ մեր աշխարհաբարը կը ձգտի գոյականի մը անփոփոխ ձեւին վրայ աւելցնել քերականական, այս պարագային՝ յոգնակերտ, եր կամ ներ մասնիկները. օրինակ՝ դաս-դասեր, գիւղ-գիւղեր, մարդ-մարդեր, քաղաք-քաղաքներ, դրամ-դրամներ, պատուհան-պատուհաններ: Ամենախորթն է դուռներ ձեւը, իսկ ամենագեղեցիկն ու բարեհունչն է դռներ-ը. սակայն ոչ յանձնարարելի, քանի, ինչպէս ըսինք, աշխարհաբարին նախընտրածը բառին անփոփոխ ձեւն է, մինչ այստեղ դուռն դարձած է դռն (եր): Ապագան դուռեր-ին է, սակայն առայժմ արգելք մը չկայ, որ կիրարկենք դռներ-ն ալ՝ ջանալով խուսափիլ դուռներ-էն, քանի ուղղակի անճոռնի է: *** Բառս իր տարբերակները ունէր գրաբարի մէջ եւս. այստեղ կը գտնենք երկու սկզբնաձեւ՝ դուր եւ դուռն: ա) Դուր ձեւը եզակի չէր կիրարկուեր, այլ միայն յոգնակի՝ դուրք[1]: Որ կը հոլովուէր սա՛պէս՝ դուրք - զդուրս դրաց - դրաց - ի դրաց - դրօք: Այս ձեւէն յառաջացած են դուրս մակբայը, դրացի եւ դրկից գոյականները: Դուրս-ը հայցական հոլովն է, որ կորսնցուցած է իր զ նախդիրը: Դրացի-ն «ի դրաց» բացառականի շրջուած ձեւն է, ճիշդ ինչպէս «ի դէպ» շրջուած է ու տուած է դէպի: Իսկ դրկից-ը դուր եզակի ձեւն է, որուն կցուած է կից արմատը: Նախապէս եղած է դր+ա+ կից, որ հետագային ամփոփուած ու տուած է դր+ կից: Ծանօթ.– Տրամաբանօրէն այս բառը ներկայիս պէտք է գրենք դռկից, քանի որ աշխարհաբարը դուր չունի, այլ ունի դուռ, որ կու տայ դուռ + կից > դռ + ա + կից > դռ + կից: Սակայն այսքան խելք ու տրամաբանութիւն ակնկալել արեւմտահայ ինտելիգեն-

ցիայէն ՝ քիչ մը շատ պիտի չըլլա՞՞՞ր... բ) Դուռն ձեւը ունէր եզակի եւ յոգնակի թիւերը՝ համապատասխան հոլովներով. դուռն - զդուռն - դրան - դրան - ի դրան դրամբ դրունք - զդրունս - դրանց - դրանց - ի դրանց - դրամբք Ենթադրելի է, թէ այս երկուքէն հնագոյնը դուր ձեւն էր, քանի միայն ասով կազմուած են նոր բառեր, մինչ դուռն տարբերակը որեւէ նոր բառի ծնունդ չէ տուած անցեալին: Թող որ հնդեւրոպական միւս լեզուները նմանապէս «ն» չունին, օրինակ՝ dhur, durah, duwar, udor, dor, vudar, der, dvar, θύρα, thür, duris, dauris, door…

2. Բոսփոր, Վոսփոր, Ոսփոր Պէտք է նկատած ըլլաք, որ վերջին 200 տարիներուն մեր գրողները այս երեքն ալ հերթաբար կիրարկած են, նայած թէ ե՛րբ ապրած են անոնք: Իսկ ոմանք մինչեւ հիմա ալ կը խառնեն ասոնք, քանի որ քիչ մը երեքն ալ «թարմ» են արեւմտահայուն մշուշապատ ուղեղին մէջ: Ինչո՞ւ այս խայտաբղէտութիւնը, այս այլազանութիւնը: Ան հետեւանք է մասամբ փոխատու լեզուի՝ յունարէնի կրած փոփոխութեան, որուն մասին ընթերցողներս որոշ կարծիք մը ունին արդէն: Արդարեւ, բառիս յունական հնագոյն ձեւն էր Βόσπορος (Bosporos), որ հայերէն տուած է Բոսփոր: Բառացի կը նշանակէ եզնափոր [bos=եզ, por կամ for=փոր(ել), ծակ(ել)][2]. իբրեւ թէ այդ նեղուցը յառաջացած է կատաղի ցուլի մը ոտքերով: Ինչպէս կը նկատէք, մեր բառը կը յենի յունարէնի դասական հնագոյն արտասանութեան վրայ. պզտիկ շեղումով մը՝ յունական π տառը հայերէն պէտք է տար Պ, սակայն տուած է Փ. բայց պէտք չէ գայթակղիլ, նման շեղումներ յաճախ կը պատահէին: Իսկ մեզ բո՛ւն հետաքրքրողը բառասկիզբի յունական B տառն է, որ ըստ կանոնի հայերէն տուած է Բ: Իմ ընթերցողներս գիտեն, որ ժամանակի ընՇարունակութիւնը էջ 32 [1] Հաւանաբար լեզուն խուսափած է այս եզակիէն, քանի դուր կը նշանակէ նաեւ «փորելու կամ հարթելու ծառայող ատաղձագործական գործիք մը», որ շաղափ ալ կը կոչուի: Պետրոս Դուրեանին մականունը այս վերջին արմատէն կը յառաջանայ: [2] πορ - phor - for - փոր՝ ասոնք հնդեւրոպական նոյն արմատն են եւ կը նշանակեն փոս, ծակ:

Հայ Կեանք

Էջ 32

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

«Հեռուստամարաթոն-2019»-ի միջոցները պիտի ուղղուին խմելու ջուրի մատակարարման եւ արեւային ուժանիւթի կիրառման ծրագիրներուն Նոյեմբեր 28-ին, «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամը պիտի իրականացնէ ազգային նուիրատւութեան 22-րդ հեռուստամարաթոնը՝ «Ես իմ անոյշ Հայաստանի․ կենարար ջուր եւ արեւ համայնքներուն» խորագրի տակ, որ ուղիղ հեռարձակումով պիտի սկսի Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերութեամբ՝ ժամը 22:00-ին։ 12-ժամեայ համահայկական ձեռնարկին առաջին 4 ժամը այս տարի պիտի իրականացուի Երեւանի մէջ, իսկ յաջորդ 8 ժամը պիտի հեռարձակուի Լոս Անճելըսէն։ «Հեռուստամարաթոն-2019»-ի ընթացքին հաւաքուած միջոցները պիտի նպատակաուղղուին խմելու ջուրի մատակարարման եւ արեւային ուժի կիրառման ծրագրերու իրականացման Արցախի, ինչպէս նաեւ Հայաստանի երէք մարզերու մէջ՝ Տաւուշ, Լոռի եւ Շիրակ։ Ընդհանուր առմամբ հարիւրէն աւելի համայնքներ պիտի դառնան ծրագրերու շահառուներ եւ պիտի ապահովուին շուրջօրեայ ջրամատակարարմամբ, անվճար ջեռուցմամբ ու ելեկտրականութեամբ։ «Կոչ կ’ընենք համայն հայութեան մասնակցելու համահայկական դրամահաւաքին եւ միասնական ջանքերով զարգացնելու մեր համայնքները։ Գործարկուած է առաջատար գիտարուեստով զի նուած եւ նորամուծութիւններով լի մեր նոր կայքը նոյն հասցէով, որ Հիմնադրամի աշխատանքները կը դարձնէ լիովին թափանցիկ ու հաշուետու համայն հայութեան, ինչպէս նաեւ հնարաւորութիւն կու տայ առցանց նուիրատւութիւններ կատարելու ձեր նախընտրած ձեւաչափով։ Նոր կայքի հընա րաւորութիւններուն, ինչպէս նաեւ առցանց նուիրատւութեան մեքենականութիւններուն կրնաք ծանօթանալ՝ այցելելով https://www.himnadram.org/hy/donate»,- կը յայտնեն հիմնադրամէն։

Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական ընկերակցութեան 100-րդ տարեկան համաժողովը Ուաթըրթաունի մէջ Շարունակութիւն էջ 30-էն

խնդրելով Անոր առաջնորդութիւնը ապագայի համար։ Յատուկ շնորհակալութիւն Ուաթըրթաունի եկեղեցիի հովիւ՝ վեր. Դոկտ. Աւետիս Պոյնէրեանի եւ եկեղեցիի անդամներուն՝ ԱՀԱԸ-ի 100-րդ տարեկան համաժողովի օրերուն իրենց ցուցաբերած ջերմ հիւրընկալութեան եւ պատրաստած համեղ ճաշերուն համար: Թող Աստուած շարունակէ օրհնել այս եկեղեցին Իր փառքին համար։

Որպէս Քրիստոնէական կազմակերպութիւն, ԱՀԱԸ-ը իր ծառայութիւնը կը մատուցանէ բոլոր անոնց՝ որոնք օգնութեան կարիք ունին՝ առանց խտրութեան։ ԱՀԱԸ-ը իր այս համաշխարհային առաքելութիւնը կ’իրականացնէ պահպանելով շարք մը կրթական, աւետարանչական եւ ընկերային ծառայութիւններ աշխարհացրիւ 24 երկիրներու մէջ՝ ներառեալ Հայաստան եւ Արցախ։ Լրացուցիչ տեղեկութիւններու համար կրնաք այցելել ԱՀԱԸ-ի կայքէջը www.amaa.org, Լուիզա Ճանպազեան

Կիրակնօրեայ ընթերցումներ Քիչ մը լեզուաբանութիւն Շարունակութիւն էջ 31-էն

թացքին յունական այդ B-β տառը իր հնչումը՝ արտասանութիւնը, փոխեց ու դարձաւ V եւ ի հետեւումն՝ երբեմնի Բոսփորը սկսաւ յունարէնի մէջ արտասանուիլ Վոսփոր, եւ հայը հետեւեցաւ այս նոր արտասանութեան ու ինք ալ գրեց Վոսփոր: Միւս կողմէ՝ հայերէնը իր կարգին կրեց հետեւեալ հնչիւնափոխութիւնը. բառասկիզբի մեսրոպեան Ո տառը որ միշտ ու ամէն տեղ կ’արտասանուէր Օ (օրինակ՝ ոսկի=օսկի), սկսաւ արտասանուիլ

ՎՕ (օրինակ՝ ոսկի=վօսկի), հետեւաբար փոխանակ գրելու Վո-սփոր՝ հնարամիտ արեւմտահայը սկսաւ գրել Ո-սփոր ու կարդալ Վոսփոր: Եւ ինչո՞ւ չէ, արտասանական տարբերութիւն ունի՞ն՝ Վոսփոր եւ Ոսփոր[3]: Այսպէս է որ արար աշխարհ կը ճանչնայ հին Bospor-ը եւ նոր Vospor-ը միայն, որոնց դիմաց հայը կը ճանչնայ՝ Բոսփոր-ը, Վոսփոր-ը եւ Ոսփոր-ը: [3] Նոյն արտասանութիւնը ունին նաեւ ոհմակ (արեւելահ.) եւ վոհմակ (արեւմտահ.):

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Էջ 33

շարադրանքներ կամ պատճէններ, Քեսապի շրջանի վարչական քարտէսը): Հատորը լոյս տեսած է տէր եւ տիկին Սեպուհ եւ Սիլվա Մանճիկեաններու մեկենասութեամբ:  Մուղալեան Սաթօ, «Մոխիրներու խնճոյք – Երուսաղէմի մէջ հայկական յախճապակիի աւանդութեան հիմնադիր Դաւիթ Օհաննէսեանի կեանքն ու արուեստը», Սթանֆորտի համալսարանի հրատարակչութիւն, Ա.Մ.Ն., Ապրիլ 2019, 440 էջ (հեղինակը գրած է իր մեծ հօր կեանքի ու արուեստի մասին) (անգլերէն):

Պատրաստեց ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ  Ալթունեան Ժանին, «Վայրերու վերացումը», PUF հրատարակչութիւն, Փարիզ, 2019, 276 էջ (ցեղասպանութեան ականատես վկայի հայատառ թրքերէն վկայութեան թարգմանութիւնը դստեր կողմէ եւ վկայութեան հոգեբանական վերլուծումը) (ֆրանսերէն):  Բախչինեան Ֆելիքս, «Խաւարին չհաւատալու, խաւարին չտրուելու պոէզիա», հրատարակիչ՝ «Հայաստանի Ֆրիտեոֆ Նանսեն հիմնադրամ», «Տիգրան Մեծ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2019, 216 էջ (12,4 x 14,6 սմ.) (Մուշեղ Իշխանի բանաստեղծական արուեստին վերլուծումը): Գիրքի հովանաւորն է Վարուժան Գէորգ Եսայեանը:  Եկաւեան Տիգրան, «Պատմութեան կողմէ մոռցուածները՝ Արեւելքի փոքրամասնութիւնները», «Ռոշէ» (Rocher) հրատարակչութիւն, Փարիզ, 23 Հոկտեմբեր 2019, 228 էջ (Միջին Արեւելքի ազգային ու կրօնական փոքրամասնութիւններուն այժմու վիճակը ու դիմագրաւած մարտահրաւէրները) (ֆրանսերէն):  Զիֆլիօղլու Վերճիհան, «Սթամպուլի հայերը գոյատեւման ու վերացման միջեւ», «Սոսիալ» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2019, 165 էջ (13 x 19,5 սմ.) (Սթամպուլի հայութեան վերջին տասնամեակներու խնդիրները, լուսանկարներ) (թրքերէն):  Համաստեղ, «Աղօթարան», հայերէնէ թարգմանեց Վարդան Մատթէոսեան, Ա.Մ.Ն.ի արեւելեան անթիլիասական թեմի առաջնորդարանի «Սիս» հրատարակութիւն, տպարան «Delta Printing», Նիւ Եորք, 2018, 67 + 53 էջ (13 x 19,5 սմ.) (67 էջը՝ հայերէն բնագիրին վերատպութիւնը, 53 էջը՝ անգլերէն թարգմանութիւնը` թեմի առաջնորդ Անուշաւան եպս. Դանիէլեանի ներածական խօսքով): Լոյս տեսած է Անուշաւան սրբազանի ընտրութեան առիթով՝ հայ եւ օտար քանի մը մեկենասներու գումարներով:  Մանճիկեան Յակոբ եւ Աւետեան-Մանճիկեան Քնար, «Հարիւրամեակ Քեսապի Ուսումնասիրաց Ընկերութեան եւ նոյնանուն երկրորդական վարժարանին», Ա. հատոր, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարան, Անթիլիաս – Լիբանան, 2018 (լուսանկարներ, փաստաթուղթերու

 Յարութիւնեան Համազասպ, «Դիւանագէտի գրառումներ», խմբագիր՝ Ալպերթ Նալպանտեան, «Էտիթ փրինթ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 276 էջ + 14 էջ լուսանկարներու ներդիր էջ (15,1 x 20,8 սմ.) (1943-էն սկսեալ խորհրդային դիւանագիտութեան մէջ զգալի աւանդ ունեցած, 1959-1963-ին Գանատայի մէջ Խ.Ս.Հ.Մ.ի դեսպանի յուշագրական օրագիրը) (ռուսերէն. կայ նաեւ հայերէն առանձին տպագրուած տարբերակը):  «Յորդանանի հայերը – Գիտաժողովի նիւթեր», հրատարակութիւն Հայկազեան համալսարանի Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոնի, Հայկազեան համալսարանի հրատարակչութիւն, Պէյրութ, 2019 (Պէյրութի Հայկազեան համալսարանին մէջ 22-24 Մայիս 2016-ին կայացած գիտաժողովի զեկուցումներու ժողովածուն):  Նալպանտեան Վարդգէս, «Կ’ուզեմ դրօշակով մը մեռնիլ – Եթովպիա. Պատրանքներս եւ խաբկանքներս», հեղինակային հրատարակութիւն, 2019, 210 էջ (15,2 x 22,9 սմ.) (եթովպիահայ գործարար հեղինակին ու ընդհանրապէս գաղութին ապրած ծանր կեանքը Եթովպիոյ 1974-ի յեղափոխութենէն ետք) (անգլերէն):  Սաֆրաստեան Ռուբէն, «Մուսթաֆա Քեմալ – Պայքար Հայաստանի Հանրապետութեան դէմ 1919-1921 թթ.», «Տիր» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2019:  Սնապեան Պօղոս, «Աղքատներուն աւանդութիւնը», հայերէնէ թարգմանեց Նորա Արիսեան, հրատարակութիւն Սուրիոյ մշակոյթի նախարարութեան Սուրիական գիրքի ընդհանուր տեսչութեան, Դամասկոս, 2019, 135 էջ (7 պատմուածք եւ Պ. Սնապեանի կենսագրութիւնը) (արաբերէն):  (Ինը հեղինակներ), «Ցեղասպանութեան հետեւանքով հայ ժողովրդի կորուստների եւ հատուցման կառուցակարգերի մեթոտաբանական հիմքերը», հրատարակիչ՝ ՀՀ ԳԱԱ պատմութեան հիմնարկ, «Տիր» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2019, 608 էջ: Աշխատութիւնը հրատարակութեան երաշխաւորած է ՀՀ ԳԱԱ պատմութեան հիմնարկի գիտական խորհուրդը:  Փինկէ Քաթերին, «Լուսանկարչութիւնը Օսմանեան Կայսրութեան մէջ – Հայկական պատմութիւն մը», «Էլիթիս» հրատարակչութիւն, Շարունակութիւնը էջ 34

Հայ Կեանք

Էջ 34

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ (Հանրածանօթ Էւիկ Մինասը) (1887 Չորք Մարզպան – 1973 Երեւան) Շարունակութիւն էջ 24-էն

ծննդավայրը Մուսա Լեռ, ուր հետագային պիտի դառնար յայտնի կուսակցական գործիչ։ 1920 թուականի գարնան, Չորք Մարզպանը արդէն իր շրջակայ գիւղերով պաշարուած էր Կարա Հասանի ընդարձակուած հրոսակախումբով, ու հնարաւորութիւնը գրեթէ աքցանուած էր յարաբերելու մօտակայ Կիլիկիոյ այլ շրջաններուն հետ։ Այս ահաւոր վիճակէն դուրս գալու համար Ազգային միութիւնը կը դիմէ յարգուած ազգային Գառնիկ Էֆէնտի Կոյօղլանեանին, որ մեկնի Փայաս հանդիպելու ֆրանսական զինուորական հրամանատարին, որուն պատասխանը պիտի ըլլար ժխտական, պատըրուակելով որ անհրաժեշտ միջոցները չկան ցրուելու Կարա Հասանի չեթէները։ Այս լուրը ահազանգի կը մատնէ Չորք Մարզպանի հայութիւնը, Էւիկ Մինաս իմանալով այս սադրիչ լուրը, դուրս կու գայ իր թաքստոցէն ու զինուած կը յառաջանայ կառավարական շէնք ու պատանդ կը վերցնէ թուրք փոխ կոմիսարը տանելով իր հետ անտառային թաքըստոց։ Էւիկի այս քայլը անյապաղ կը հասնի Ալեքսանտրէթ ու Ատանա։ Անմիջապէս ֆրանսական հոգատար կառավարութիւնը հեռագիր[1] կ’ուղարկէ Ազգային միութեան, պահանջելով Էւիկ Մինասի յանձնումը կոմիսարին, ապա թէ ոչ պիտի դիմուի ամենախիստ ռազմական միջոցներու։ Այս հեռագիրը ստորագրուած էր Կիլիկիոյ կառավարիչ՝ գնդապետ Էտուար Պրեմոնի եւ ֆրանսական ուժերու հրամանատար՝ զօրավար Տիւ Ֆիէոյի կողմէ։ Այս հեռագիրի լոյսին տակ Ազգային միութիւնը կը ստիպուի համոզել Էւիկին, որ յանձնէ փոխ կոմիսարը, բայց Պրեմոն թուրքական ճնշումի ու Մուսթաֆա Քեմալի ցանկութեամբ բաւարար չի գտներ կարգադրութիւնը ու կը դիմէ Կայազօրքի հրամանատարին, յայտնաբերելու Էւիկի թաքստոցը։ Մուսթաֆա Քեմալի հրահանգով այս անգամ Կարա Հասանի կը միանայ ուրիշ հրոսակապետ Տանա Պորուկը, որոնց հրոսակախումբերը Չորք Մարզպանը կը շրջափակեն, ամբողջապէս անդամալուծելով առեւտրական կեդրոն համարուող Կիլիկիոյ այս գիւղաքաղաքը։ Դարձեալ Ազգային միութեան կողմէ Գառնիկ Էֆէնտին կ’անցնի գործի ու ճանապարհ կը գտնէ հասնելու Ալեքսանտրէթ, բայց ի զուր նոյն պատասխանը կը ստանայ զինուորական հրամանատարութենէն։ Շաբաթ մը ետք Յուլիս 1920-ի սկզբնաւորու[1] 1966-ին այս հեռագրի պատճէնը Զօրա Իսկէնտէրեանի կողմէ յանձնուեցաւ Հայաստանի պատմութեան թանգարանին։

թեան, ֆրանսացիներու այս անարգ քայլը փոթորկացնելով Չորք Մարզպանի հայութիւնը, Էւիկ Մինասի առաջնորդութեամբ կը սկսին մունետիկի միջոցաւ արթնցնել Չորք Մարզպանի ամբողջ բնակչութիւնը թէ՝ ֆրանսական դաւաճանութեան զոհ պիտի դառնայ իրենց գիւղաքաղաքը, եւ օրական հայ զոհեր կան շրջակայ գիւղերուն մէջ թուրք չեթէներու կողմէ։ Էւիկ Մինաս ինքնապաշտպանութեան կոմիտէի իր կորիզը կազմով մարտականներով կը հաւաքէ 14-70 տարեկան հայ տղամարդիկը ու կը զինէ զանոնք կացիններով ու դաշոյններով։ Կազմուած կորիզին կը միանան Փոթուր Օղլու Մեսրոպը եւ Կիւտիկ Խաչերը, որոնք իրենց մարտիկներով լաւ գիտէին թուրք չեթէներու թաքստոցները։ Յարձակումի ազդանշանը տրուելէն ետք, 3 կողմէ պաշարելով Կարա Հասանի եւ Տանա Պորուկի կայանները, քեմալական երկու մեծ չեթէներու հրոսակները փախուստի կը դիմեն, իսկ Չորք Մարզպանցի հեծելազորայիններն ալ կը կոտորեն փախստականները երկու օրուայ ընթացքին, Կարա Հասանն ու Տանա Պորուկը կը փախչին իրենց գիւղերը։ Էւիկի հրահանգով, թուրքերը փախուստի մատնելէ ետք հայ մարտիկները իրենց խմբապետներով հրոյ ճարակ կը դարձնեն թուրքական չորս մեծ գիւղեր։ 1920-ի Յուլիս 22-23 օրերուն պատաՇարունակութիւնը էջ 35

Նոր հրատարակութիւններ Շարունակութիւն էջ 33-էն

Փարիզ, 8 Նոյեմբեր 2018, 192 էջ (19 x 26 սմ.) (նիւթեր Օսմանեան Պետութեան մէջ լուսանկարչութեան արուեստի հայ վարպետներուն մասին, բազմաթիւ լուսանկարներ Փիեռ տը Կիրոռի դիւանէն) (ֆրանսերէն):  Քիզեր Հանս-Լուքաս, Անտերսըն Մարկարէթ Լավինիա, Պայրաքտար Սեյհան եւ Շմուց Թոմաս (խմբագիրներ), «Օսմանցիներու վախճանը. 1915-ի ցեղասպանութիւնը եւ թրքական ազգայնականութեան քաղաքականութիւնը», I. B. Tauris հրատարակչութիւն, Լոնտոն, 2019, 384 էջ (Հայոց ցեղասպանութեան մասին հայ, թուրք ու եւրոպացի հեղինակներու գիտական յօդուածներու ժողովածու) (անգլերէն):  Քիւրքման Կարօ, «Օսմանեան շրջանի արքունի ոսկերիչները, 1853-1871», խմբագիր՝ Մեսութ Կէօք, «Քորփուս» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2019, 469 էջ (հայոց նպաստը օսմանեան ոսկերչական պալատական արուեստին, բազմաթիւ գունաւոր լուսանկարներ) (թրքերէն): Հատորը լոյս տեսած է Այտա Այվազի «զօրակցութեամբ»:

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 35

ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ (Հանրածանօթ Էւիկ Մինասը) (1887 Չորք Մարզպան – 1973 Երեւան) Շարունակութիւն էջ 34-էն

հած այս յաղթարշաւին հետեւանքով, տարագրուած ու իր ծննդավայրէն հեռացողները կը վերադառնան Չորք Մարզպան ու Կիլիկիոյ այլ շրջանները։ Պէտք է ըսել նաեւ որ Չորք Մարզպանի 1896-ի եւ 1909-ի անպարտ ինքնապաշտպանութեանց յաջորդեց 1920 Յուլիսի նախայարձակ ու աննախընթաց յաղթարշաւը, ասպետական ֆրանսացիներու զարմանքը դառնալով։ Յաղթարշաւէն երկու շաբաթներ ետք, Միհրան Տամատեան պիտի հռչակէր Կիլիկիոյ անկախութիւնը, որ ֆրանսական տխրահռչակ դաւադրութեամբ միայն պիտի տեւէր 1 օր (Օգոստոս 4-5)։ Իսկ այս ժամանակաշրջանին տակաւին Չորք Մարզպանի Ազգային միութիւնը իր պաշտօնը կը շարունակէր, ու կը հսկէր ինքնապաշտպանութեան կոմիտէի գործերը։ 1921-ի սկզբնաւորութեան մուսալեռցի դաշնակցականներ փորձ կը կատարեն տեղափոխել Չորք Մարզպանի մէջ գտնուող զինամթերքը Մուսա Լեռ, պատրուակելով Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան խորհրդայնացումէն ետք, նոր փորձ կատարել դարձեալ Կիլիկիան անկախացնելու։ Էւիկը իմանալով այս բոլորը, ինչպէս նաեւ անոնց կողմէ սպանութիւնը իր գաղափարի ընկերոջ Զօրա Իսկէնտէրեանի եղբօր, ծեծի կ’ենթարկէ մուսալեռցիներուն, որոնք կը փախչին ու կը հեռանան։ Չորք Մարզպանն ու հերոս Էւիկը շատ պիտի չվայելէին իրենց ծննդավայրին մէջ կերտուած յաղթանակը, որովհետեւ 1921-ի Անքարայի համաձայնագրով, կիլիկիահայութիւնը պէտք էր պարպէր իր բնակավայրերը ու տարածուէր սուրիական մօտակայ շրջաններ։ Այս յորդորը նաեւ լսելի կը դառնար մանաւանդ երբ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոս Սահակ Խապայեանի կողմէ կը հրահանգուէր։ Յանձապարտ Ֆրանսան հայաբնակ Կիլիկիան Թուրքիոյ յանձնելէ ետք, չէր մոռցած հետապնդելու այն փախըստական հայերը, որոնց դէմ դատական որոշում առնուած էր, որոնց շարքին էր Էւիկը, որ իր հարազատներով եկած էր հաստատուելու Ալեքսանտրէթ։ Սահակ Խապայեան կաթողիկոսը իմանալով Էւիկի դէմ եղած 101 տարուայ ազատազրկման որոշումը, կը դիմէ Փարիզ գտնուող քաղաքական գործիչ՝ Արշակ Չօպանեանին, որ իր երաշխաւորութեամբ Էւիկ կը ներկայանայ Ալեքսանտրէթի ֆրանսական զինուորական ատեանը, որ եղած վճիռը կը սահմանափակէ 1 տարիով։ 4 տարիներու հայթուկային Չորք Մարզպանի հերոսը բանտարկուած կը մնայ տարուայ մը համար, Ալեքսանտրէթի մէջ։ 1923-ին բանտէն դուրս գալէ ետք նոր միջավայրի մէջ կը նուիրուի կուսակցական նուիրեալ գործի՝ 1921 Հոկտ. 1-ին Պոլսոյ մէջ կազմաւորուած

ՌԱԿ-ի առաջին Կեդրոնական Վարչութեան կողմէ կազմուած Ալեքսանտրէթի կառոյցէն ներս։ Կարճ ժամանակի ընթացքին հայկական նոր համայնք մը ստեղծուած էր ծովափնեայ Ալեքսանտրէթի մէջ, իսկ Մինասը դարձած էր աշխոյժ գործիչ իր կողքին ունենալով յայտնի ռամկավար երախտաւորներ Մարտիրոս Տէր Ստեփանեանն ու Արիս Շաքլեանը։ Մուսա Լերան հերոսն ալ թողելով իր ծննդավայրը եկած էր միանալու Էվիկին։ ՌԱԿի Պոսթոն հրատարակուող «Պայքար» պաշտօնաթերթի ատենոյ խմբագիր՝ Հրաչ Երուանդ, ՌԱԿ Գ. Ընդհանուր Պատգամաւորական ժողովէն ետք կու գայ Ալեքսանտրէթ ծանօթանալու տեղւոյն ծաղկող համայնքին, ու առաջին հերթին կը հանդիպի Էւիկ Մինասին ու Եսայի Եաղուպեանին, անզուգական երկու ռամկավար հերոսներուն։ Յուզումնալի էր պահը Էւիկի համար, երբ Հրաչ Երուանդ կը յանձնէր իրեն «Պայքար»ի այն օրինակը ուր զետեղուած էր Չորք Մարզպանի մէջ Էւիկի կատարած քաջագործութիւնները ու կը յանձնէ շնորհակալական խօսքեր պարունակող ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ՝ Արշակ Չօպանեանի յատուկ նամակը անսակարկ կուսակցականին ուղղուած։ 30-ական թուականներուն Ռամկավար Կուսակցութիւնը կազմակերպուած կը մասնակցի Ալեքսանտրէթի մարզային խորհրդարանի ընտրութեանց ու յաղթական դուրս գալով կ’ունենայ իր ընտրուած թեկնածուները, որոնց շարքին մուսալեռցի երախտաւոր Յակոբ Դաւիթեանը։ 1938-ի Ալեքսանտրէթի պարպումին հետեւանքով Էւիկը կու գայ ընտանիքով հաստատուելու Հալէպ, ու միանալու Չորք Մարզպանի իր հարազատներուն, ինչպէս նաեւ ՌԱԿի Հալէպի կառոյցին։ Հալէպի մէջ Ռամկավար Կուսակցութեան պաշտօնաթերթ «Եփրատ»ը յաճախ թիրախ դարձած էր դաշնակցութեան տեղւոյն կառոյցին կողմէ։ Հետզհետէ գաղափարական պայքարը կը սրուի 1943-ին, առհասարակ եկեղեցական պայքարի պատճառով, ու «Եփրատ»ի խմբագիր Արիս Շաքլեանի կեանքը չվտանգելու համար յարմար կը նկատուի Էւիկին վստահիլ, որ զինեալ մի քանի երիտասարդներով ապահովութիւնը ստանձնէ խմբագրատան ու աշխատակազմին։ 1945-ի Խորհրդային Հայաստան մեկնող Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ընտրութեան, պատուիրակութեան մէջ էր ամերիկեան բանակի հարիւրապետ, ամերիկահայ կամաւորներու անզուգական առաջնորդ եւ ՌԱԿի երախտաւոր Ճիմ Չանգալեանը, որ վերադարձին եկած էր Հալէպ։ Հանրայայտ ատենոյ «Օթէլ Պարոն»ի մէջ կը հանդիպի Էւիկին, ու կը վերյիշէ Կիլիկիա գտնուած շրջանին գաղտնի հանդիպումը Մինասին հետ։ Շարունակութիւնը էջ 36

Հայ Կեանք

Էջ 36

Ուրբաթ, 8 Նոյեմբեր 2019

Վարչապետը ներկայ գտնուած է Երեւանի մէջ հագուստի նոր արտադրամասերու բացման ոլորտի մէջ նոր ներդրումային ծրագիրներու իրականացումը եւ նշած, որ ՀՀ կառավարութիւնը պատրաստ է իր գործիքակազմերու շրջածիրէն ներս աջակցելու ոլորտի զարգացմանն ու առաջընթացին: Վարչապետի աշխատակազմը յայտնած է, որ ընդհանուր առմամբ, կարի արտադրամասերուն մէջ ներկայիս ստեղծուած է 1.000 նոր աշխատատեղ, սակայն յառաջիկային այդ թիւը կը նախատեսուի հասցնել 3 հազարի: Գործարաններուն մէջ պիտի արտադրուին բաճկոններ, կաշի կտոր, գործուած հագուստ: Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը Երեւանի մէջ ներկայ գտնուած է հագուստի արտադրութեան նոր գործարաններու բացման արարողութեան: Մէկ մասնաշէնքին մէջ գործունէութիւն պիտի ծաւալեն «Ալեքս թեքսթիլ», «Սարթեքս» «Ասա Գարմենթ» ապրանքանիշերու կարի գործարանները: Վարչապետը շրջայց կատարած է արտադրամասեր՝ ծանօթացած է արտադրական գործունէութեանն ու տեսականիին: Գործադիրի ղեկավարը ողջունած է թեթեւ արդիւնաբերութեան

ՄԻՆԱՍ ՎԱՐԴԱՆԵԱՆ (Հանրածանօթ Էւիկ Մինասը) (1887 Չորք Մարզպան – 1973 Երեւան) Շարունակութիւն էջ 35-էն

1945-ի աւարտէն առաջ «Եփրատ»ի մէջ Ազատ Եափուճեան իր հակադաշնակցական յօդւածին համար, Հալէպի մէջ կը դաշունահարուի, իրեն պաշտպանութեան կը հասնի Էւիկը, զինք ստոյգ մահէ փրկելով։ Այս դէպքէն ետք դաշնակցական տեռորի կ’ենթարկուի Էւիկը, իր հեռաւոր մէկ հարազատի 19-ամեայ տղուն կողմէ, բայց իր ճարպիկութեամբ կը յաջողի զէնքը գրաւել ու երիտասարդը ծպտեալ կը փախչի Ամման։ 1946-ի ամրան ազգահաւաքի ազդանշանին, Հալէպէն առաջին ներգաղթողներէն կ’ըլլայ Էւիկ Մինասը ու իր հետ նաեւ տարիներու իր գործակիցը՝ խմբագիր Արիս Շաքլեանը։ Հայրենիք հաստատուելէն ետք Շաքլեան ու Մինաս իրենց ընտանիքներով կը ջանան համախմբել ներգաղթող Չորք Մարզպանի հայրենակիցները Խորհրդային Հայաստանի մէջ։ Հետագային իրենց կը միանայ Մարտիրոս Տէր Ստեփանեանը, որուն պաշտօն կ’առաջարկուի դասաւանդելու Էջմիածնի Գէորգեան Ճեմարանէն ներս։

Խորհրդային Հայաստանի մէջ Մինասի յարաբերութիւնը յաճախակի կը դառնայ Մուսա Լերան հերոսին՝ Եսայի Եաղուպեանի հետ, ինչպէս նաեւ «Զարթօնք» օրաթերթի երիտասարդ խմբագիր՝ Գրիգոր Պեքերէճեանի հետ։ Հայրենական տարիները շատ ալ չեն խանդավառէր ձիու վրայ մարտնչող հայդուկին, որուն վիճակուած էր միայն հայրենասիրութեամբ հասնիլ իր կեանքի վերջալոյսին։ Երեւանի մէջ իր քաջագործութիւններով ծանօթ Չորք Մարզպանի նուիրեալ հայորդին, յաւիտեան իր աչքերը կը փակէր 1973-ին 86 տարեկան հասակին։ *** Լոս Անճելըսի հայահոծ գաղութին մէջ իր հրապարակագրութեամբ ծանօթ գիրքերու հեղինակ է երախտաւորի որդին Մարտիրոս Վարդանեանը, որուն հետ առիթ ունեցած ենք մօտէն ծանօթանալու։