Հայ Կեանք թիւ 22(83) 06-12-2019

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Դ., թիւ 22(83)

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հռոմի մէջ կայացած են Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներու բարձր մակարդակի բանակցութիւնները

Պաշտօնական այցով Իտալիոյ Հանրապետութիւն գտնուող վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը Հռոմի մէջ բարձր մակարդակի բանակցութիւններ ունեցած է Իտալիոյ նախարարներու խորհուրդի նախագահ Ճիուզեփփէ Քոնթէի հետ։ Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներու հանդիպումը կայացած է Իտալիոյ վարչապետի պաշտօնական նստավայր Հռոմի Քիճի պալատին մէջ։ Տեղի ունեցած է դիմաւորման պաշտօնական արարողութիւն։ Իտալիոյ վարչապետը դիմաւորած է Հայաստանի վարչապետը ու պատուոյ պահակախումբի ղեկավարի ողջոյնէն ետք հնչած են Հայաստանի եւ Իտալիոյ Հանրապետութիւններու օրհներգերը, տեղի ունեցած է ստուգայց, երկու երկիրներու վարչապետները փոխադարձաբար ներկայացուցած են պաշտօնական պատուիրակութիւններու անդամները։ Ապա կայացած է Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներու առանձնազրոյցը, որու ընթացքին Նիկոլ Փաշինեանը եւ Ճիուզեփփէ Քոնթէն քննարկած են հայ-իտալական յարաբերութիւններու ընթացքը եւ զարգացման հեռանկարները։ Առանձնազրոյցին յաջորդած լայն կազմով բանակցութիւններուն Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներն անդրադարձած են երկկողմ համագործակցութեան հարցերու լայն շրջանակի։ Իտալիոյ վարչապետն իր երկրի աջակցութիւնը յայտնած է Շարունակութիւնը էջ 3

ՀՀ դեսպանի հանդիպումը Յունաստանի արտաքին գործոց նախարար Նիքոս Տենտիասի հետ

27 Նոյեմբեր 2019-ին, Յունաստանի Արտաքին գործոց նախարար Նիքոս Տենտիաս ընդունեց Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադէյ Չարչօղլեանին: Ողջունելով ՀՀ դեսպանին՝ նախարար Տենտիաս բարձր գնահատեց հայ-յունական երկկողմ բարեկամական յարաբերութիւններու մակարդակը՝ հիմնուած երկու ժողովուրդներու պատմական սերտ առնչութիւններու եւ փոխադարձ ջերմ վերաբերմունքին վրայ: Դեսպան Չարչօղլեան շնորհակալութիւն յայտնելով ջերմ ընդունելութեան համար, շնորհաւորեց զրուցակիցին իր պաշտօնի ստանձման կապակցութեամբ՝ համոզմունք յայտնելով, որ նախարարը իր ծանրակշիռ ներդրումը կ’ունենայ հայ-յունական համագործակցութեան առաւել ընդլայնման եւ խորացման մէջ: Զրուցակիցները քննարկեցին երկկողմ եւ բազմակողմ, ինչպէս նաեւ Հայաստան-ՅունաստանԿիպրոս եռակողմ օրակարգի հարցերու լայն շրջագիծը: Նախարար Տենտիաս նշեց, որ ջերմութեամբ կը յիշէ անցնող Սեպտեմբերին Հայաստանի եւ Կիպրոսի ԱԳ նախարարներու հետ իր հանդիպումը Նիւ Եորքի մէջ, ինչպէս նաեւ տեղեկացուց, որ իրենք միացած են Երեւանի մէջ նախատեսուած եռակողմ առաջին գագաթնաժողովը Ապրիլին անցկացնելու Կիպրական խնդրանքին՝ այն աւելի հանգամանօրէն Շարունակութիւնը էջ 2

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

«Թելեթոն 2019» Հինգշաբթի, Նոյեմբեր 28ին տեղի ունեցաւ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին կազմակերպած ամէնամեայ թելեթոնը, որ սկսած էր Երեւանէն, ապա շարունակուեցաւ Լոս Անճելըսի մէջ: «Թելեթոն 2019»-ին նուիրաբերուեցաւ շուրջ 9.856.100 տոլար: Այս տարուան թելեթոնը կը կրէր «Ես իմ անոյշ Հայաստանի» խորագիրը եւ կը նպատակադրէր Հայաստանի Տաւուշ, Լոռի եւ Շիրակ մարզերուն եւ Արցախի Հանրապետութեան մէջ իրագործել մաքուր ըմպելի ջուրի մատակարարում ու արեւային համակարգով ջեռուցումի եւ ելեկտրականութեան հայթայթում: Կիրակի, Նոյեմբեր 24-ին, տեղի ունեցաւ 2019-ի «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի Եւրոպական ֆոնեթոնը, որ անցեալ տարիներուն նման ունեցաւ ակնկալուած յաջոութիւն եւ ժողովրդային լայն մասնակցութիւն։ «Ես իմ անոյշ Հայաստանի, կենարար ջուր եւ արեւ համայնքներուն» բնաբանով մեկնարկած դրամահաւաքէն, Եւրոպայի տարածքին կարելի եղաւ ապահովել 1.226.201 եուրօ:

ՀՀ դեսպանի հանդիպումը Յունաստանի արտաքին գործոց նախարար Նիքոս Տենտիասի հետ Շարունակութիւն էջ 1-էն

կազմակերպելու եւ ոլորտային համագործակցութեան այլ ուղղութիւններ եւս անոր աշխատանքներուն ներգրաւելու համար: Կողմերը կարեւորեցին նաեւ եռակողմ գագաթնաժողովին ընդառաջ Աթէնքի մէջ երեք երկիրներու ԱԳ փոխնախարարներու մակարդակով նախապատրաստական խորհրդակցութիւններ անցկացնելու անհըրաժեշտութիւնը: Զրուցակիցները համակարծիք էին, որ հայ-յունական գործուն քաղաքական համագործակցութեան բարձր մակարդակը լայն հնարաւորութիւններ կը ստեղծէ երկկողմ համագործակցութեան առեւտրատընտեսական բաղադրիչի խորացման համար: Պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերուեցաւ գործնական քայլերով եւ յստակ ծրագիրներով նպաստել ոլորտային համագործակցութեան զարգացման: Անդրադարձ կատարուեցաւ նաեւ սփիւռքի բնագաւառէն ներս հայ-յունական գործակցութեան: Յունաստանի ԱԳ նախարարը կարեւորեց հայ համայնքի դերը եւ ներգրաւածութիւնը Յունաստանի հասարակական եւ մշակութային կեանքէն ներս: Միտքեր փոխանակուեցան երկուստեք հետաքրքրութիւն ներկայացնող միջազգային եւ տարածաշրջանային օրակարգի շարք մը հարցերու շուրջ: Այս ծիրէն ներս, դեսպան Չարչօղլեան զրուցակիցին մանրամասն ներկայացուց Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրի խաղաղ կարգաւորման գործընթացի վերջին զարգացումերը:

“Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Խմբագիր Տիգրան Ապասեան

Փոխ խմբագիր Խաչատուր Ադամեան

Հրատարակչակազմի գործակից Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com

News in Pages 15-22 Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն խմբագրութեան եւ հրատարակչակազմին տեսակէտը։ Խմբագրութեան կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Հռոմի մէջ կայացած են Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներու բարձր մակարդակի բանակցութիւնները

Էջ 3

ՀՀ վարչապետը հանդիպած է Միլանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներուն

Շարունակութիւն էջ 1-էն

Հայաստանի ժողովրդավարական օրակարգին՝ ընդգըծելով, որ օրէնքի գերակայութեան, արդարադատութեան բարեփոխումներու, ժողովրդավարական հիմնարկներու կայացման հարցով Իտալիան պատրաստ է հնարաւորինս սերտ համագործակցելու Հայաստանի հետ եւ ցուցաբերելու անհրաժեշտ օժանդակութիւն։ Շնորհակալութիւն յայտնելով նման պատրաստակամութեան եւ Իտալիոյ արդէն իսկ շօշափելի մասնակցութեան համար յատկապէս Հակաքորուփցիոն յանձնաժողովի ձեւաւորման հարցով՝ Հայաստանի վարչապետը նաեւ ընդգծած է իտալական ընկերութիւններու աշխոյժ մասնակցութիւնը տնտեսական գործունէութեան մէջ։ Նիկոլ Փաշինեանը վստահութիւն յայտնած է, որ նման նախաձեռնութիւնները շարունակական պիտի ըլլան, եւ Հայաստանի կառավարութիւնը մտադիր է ամէն կերպ նպաստել ներդրումային ծրագիրներու իրականացման։ Հայաստանի վարչապետը գոհունակութիւն յայտնած է վիզաներու ազատականացման ուղղութեամբ ԵՄի հետ բանակցութիւններ սկսելու հարցի վերաբերեալ Իտալիոյ դիրքորոշման կապակցութեամբ՝ ներկայացնելով Հայաստանի մէջ բարելաւուող գաղթի պատկերը։ Նիկոլ Փաշինեանը եւ Ճիուզեփփէ Քոնթէն գոհունակութիւն յայտնած են նաեւ հայ-իտալական մշակութային եւ կրթական համագործակցութեան կապակցութեամբ, արձանագրած երկու երկիրներու համալսարաններու միջեւ փոխանակման ծրագրերու արդիւնաւէտութիւնը։ Մշակութային կապերու սերտացման ծիրէն ներս վարչապետ Փաշինեանը կարեւորած է հնագիտութեան ոլորտի մէջ Իտալիոյ հետ հարուստ փորձի փոխանակումը։ Հայաստանի եւ Իտալիոյ կառավարութիւններու ղեկավարները ծաւալուն քննարկում ունեցած են միջազգային անվտանգութեան արդի հարցերու,

Իտալիա պաշտօնական այցի ծիրէն ներս վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը, Նոյեմբեր 20-ին ժամանած է Միլան քաղաք, ուր տեղի ունեցած են շարք մը միջոցառումներ եւ հանդիպումներ: Վարչապետը այցելած է Միլանի Հայ Առաքելական Սուրբ Քառասուն Մանկունք եկեղեցի եւ հանդիպած Միլանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներու հետ: Նիկոլ Փաշինեանին դիմաւորած է արեւմտեան Եւրոպայի Հայրապետական պատուիրակ եւ Սուրբ Աթոռի Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ներկայացուցիչ Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամեանը: Բարիգալստեան աղօթքէն եւ Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամեանի ողջոյնի խօսքէն յետոյ վարչապետ Փաշինեանը ելոյթ ունեցած է։ Ելոյթէն ետք վարչապետը պատասխանած է ներկաներու շարք մը հարցերուն, մասնաւորաբար Հայաստանի մէջ իրականացուող բարեփոխումներուն, զարգացման ծրագիրերներուն, ներքին եւ արտաքին քաղաքականութեանը եւայլն։ Հանդիպման աւարտին ՀՀ վարչապետը իտալահայ գրող, գիտնական Անտոնիա Արսլանին յանձնած է ՀՀ Սփիւռքի նախարարութեան ոսկէ մետալը ի գնահատանք նրա ներդրումին եւ գործունէութեան գիտակրթական ոլորտէն ներս: Սուրիոյ մէջ ստեղծուած իրավիճակի շուրջ։ Վարչապետ Փաշինեանը ներկայացուցած է Հայաստանի կողմէ այնտեղ իրականացուող մարդասիրական առաքելութիւնը։ Կողմերը համադրած են իրենց դիրքորոշումները Սուրիոյ մէջ կայունութեան վերականգնման հարցով։ Հայաստանի եւ Իտալիոյ վարչապետներն անդրադարձած են տարածաշրջանային անվտանգութեան այլ հարցերու եւս, միտքեր փոխանակած են ԵՄ-Իրան, Հայաստան-Իրան յարաբերութիւններու եւ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան կարգաւորման հարցի շուրջ։ Երկու երկիրներու վարչապետները կարեւորած են ՄԱԿի Մարդու իրաւունքներու խորհուրդէն ներս համագործակցութիւնը։ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը Իտալիոյ նախարարներու խորհուրդի նախագահ Ճիուզեփփէ Քոնթէին հրաւիրած է պաշտօնական այց կատարելու Հայաստան։

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Զոհրապ Մնացականեանը Կազմուեցաւ Յունաստանի ընդգծած է կարգաւորման խորհրդարանի Հայաստանի գործընթացի մէջ Արցախի հետ բարեկամութեան խումբը ուղիղ ներգրաւման անհրաժեշտութիւնը

ԵՐԵՒԱՆ, 5 ԴԵԿՏԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Պրաթիսլաւայի մէջ ԵԱՀԿ 26-րդ նախարարական խորհրդաժողովի շրջանակներէն ներս Դեկտեմբեր 4-ին տեղի ունեցած է Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի ԱԳ նախարարներ Զոհրապ Մնացականեանի եւ Էլմար Մամեդեարովի հանդիպումը, որը անցկացուած է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներ Իկոր Փոփովի (Ռուսաստան), Ստեֆան Վիսկոնտիի (Ֆրանսա), Անդրիու Շոֆերի (ԱՄՆ) եւ ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անճէյ Կասպըրչիկի միջնորդութեամբ եւ մասնակցութեամբ:

Ինչպէս «Արմէնփրես»ին յայտնեցին ՀՀ ԱԳՆ լրատւութեան եւ հանրային դիւանագիտութեան վարչութիւնէն, հանդիպման ընթացքին քննարկուած են հրադադարի ամրապնդման, վստահութեան ամրապնդման միջոցառումներու իրականացման, ինչպէս նաեւ յաջորդ տարուայ սկիզբին համատեղ աշխատանքը շարունակելու ծրագիրներ։ ՀՀ ԱԳ նախարարը ընդգծած է ժողովուրդներուն խաղաղութեան նախապատրաստելու պայ-

Հայաստանի հետ խորհրդարանական կապերու զարգացման ծիրէն ներս, Յունաստանի խորհըրդարանին մէջ կազմուեցաւ Յունաստան-Հայաստան բարեկամութեան խումբը։ Անոր նախագահն է երեսփոխան Տիմիթրիս Մարքուփուլոս (Նէա Տիմոքրաթիա), փոխնախագահ Իրինի Քասիմաթի (Սիրիզա) եւ քարտուղար Քրիթոն-Իլիաս Արսէնիս (ՄեՐԱ25)։ Անդամներ են՝ Սթաւրոս Արախովիթիս, Էմանուիլ Թրափսանիոթիս եւ Ռալիա Խրիսթիտու: Հինգշաբթի, 28 Նոյեմբերին խորհրդարանին մէջ տեղի ունեցաւ ՀՀ դեսպան Ֆադէյ Չարչօղլեանի եւ խմբակցութեան դիւանին միջեւ հանդիպում, որուն ընթացքին քննարկուած է երկու երկիրներու խորհրդարաններու միջեւ գործակցութեան ոլորտը։ Նշենք, թէ Հայաստանի Ազգային ժողովին մէջ եւս կազմուած է Հայաստան-Յունաստան բարեկամութեան խումբ։ Անիկա կը բաղկանայ 27 պատգամաւորներէ եւ որու նախագահն է Մխիթար Հայրապետեանը։ մանաւորուածութիւններու ծիրէն ներս արձանագրուած համեստ արդիւնքը՝ Հայաստանի, Արցախի եւ Ատրպէյճանի լրագրողներու փոխանակման ծրագրի իրականացման միջոցով։ Դիտարկուած է լրագրողներու ու հասարակութիւններու միջեւ նմանօրինակ ուղիղ ներգրաւուածութեան շարունակման հնարաւորութիւնը: Միաժամանակ ընդգծուած են վստահութեան ամրապնդման այլ միջոցառումներու ներդրման կարեւորութիւնը: Անդրադառնալով նախօրէին Արցախի ԱԳ նախարարի հետ Երեւանի մէջ ունեցած հանդիպմանը՝ նախարար Մնացականեանը եւս մէկ անգամ ընդգծած է Արցախի իշխանութիւններու ուղիղ ներգրաւման անհրաժեշտութիւնը, յատկապէս կարգաւորման բովանդակային հարցերու շուրջ:

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 5

ՎԱՐՉԱՊԵՏ ՓԱՇԻՆԵԱՆ ԱՅՑԵԼԵՑ Ս. ՂԱԶԱՐ. «ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ՝ ԻՆՔՆՈՒԹԵԱՆ ՏԱՃԱՐ»

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան Նոյեմբեր 20ին պաշտօնական այցով ժամանեց Իտալիոյ Հանրապետութիւն ու անմիջապէս ուղղուեցաւ Վենետիկ՝ Մխիթարեան Միաբանութեան Սուրբ Ղազարի Մայրավանքը, շեշտելով անոր ունեցած ազգային ու մշակութային գնահատելի դերակատարութիւնը հայ ինքնութեան հասկացողութեան եւ պահպանման ծիրին մէջ, երբ հայրենիքը ի վիճակի չէր իր ճգնաժամային պահերուն, այդ փրկարար գործը կատարել։ Վարչապետ Փաշինեան ընդունուեցաւ Մխիթարեան միաբանութեան քահանայապետական

պատուիրակ, Թուրքիոյ Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ թեմի առաջնորդ Գերապայծառ Տէր Լեւոն արքեպիսկոպոս Զէքիեանի կողմէ, որ բարի գալուստի խօսքերով դիմաւորեց զինք նաւամատոյցի մուտքին։ «Բարի եկած էք տուն», ըսաւ Սրբազան հայրը վարչապետին։ Ներկայ էին նաեւ Վենետիկի քաղաքապետարանի պատուիրակներ, Վենետիկի Կաթողիկէ եկեղեցուոյ պատրիարքի անձնական ներկայացուցիչը, եւ քաղաքի հայ գաղութէն մօտաւորապէս քսան անդամներ։ Նախքան վանք մտնելը, արք. Զէքիեան, վարչապետին ցոյց տուաւ կղզիի շրջակայքին այն բաժինները, որ անցեալ պատահած ողողումին հետեւանքով քանդուեցան եւ տեղեկացուց բնական աղէտին պատճառած այլ վնասներուն մասին, ներառեալ «Արմենիա» առագաստանաւը, որ փոթորիկը կառանէն խլեց եւ զարկաւ վանդակապատին դէմ, զայն տապալելով։ Եկեղեցւոյ մէջ, աղօթքի կարճ արարողութենէ մը վերջ, Սրբազան հայրը առաջնորդեց վարչապետը ու իրեն ընկերացող պատուիրակութիւնը դէպի թանգարան, գլխաւորաբար կեդրոնացնելով պտոյտը Միաբանութեան գրադարանի մէջ ցուցադրուած ամենայարգի ձեռագիրներուն վրայ։ Շարունակութիւնը էջ 6

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

ՎԱՐՉԱՊԵՏ ՓԱՇԻՆԵԱՆ ԱՅՑԵԼԵՑ Ս. ՂԱԶԱՐ. «ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ՝ ԻՆՔՆՈՒԹԵԱՆ ՏԱՃԱՐ» Շարունակութիւն էջ 5-էն

«Եկել ենք մեր զօրակցութիւնը յայտնելու ջըրհեղեղից տուժած Մխիթարեան Միաբանութեանը, ուրախ եմ, որ անդառնալի վնաս չի պատճառուել: Նաեւ ուզում եմ հայ ժողովրդի գնահատանքն արտայայտել Մխիթարեան միաբանութեանը, որ մեր ժամանակակից կրթութեան, գիտութեան, արուեստի աղբիւրներից մէկն է: Այն ժամանակ, երբ հայութեան ինքնութիւնը վտանգուած էր հայրենիքում, Մխիթարեան միաբանութիւնը մեր լեզուի, պատմութեան, ինքնութեան պահպանման մի տաճար դարձաւ», գրեց Փաշինեան «Ոսկեմատեան»ին մէջ։ Ապա Փաշինեան հանդիպում մը ունեցաւ Վենետիկի հայ համայնքին հետ վանքին Սրապեան սրահին մէջ, ուր Սրբազան հայրը պաշտօնական խօսքը արտասանեց, նշելով, որ եթէ Մխիթար Սեբաստացի, Միաբանութեան հիմնադիրը, ստեղծած էր «հոգեկան պետականութիւն մը, հոգեկան հայրենիք մը, այսօր մենք ունինք նաեւ երկրաւոր հայրենիքը, հայոց պետականութիւնը, հայոց դրօշը, որ բոլորիս սրտի պարծանքն է»։ Վարչապետը ցաւ յայտնեց, որ այցելութեան գլխաւոր պատճառը կապուած է հեղեղին գործած վնասներուն հետ։ Սակայն աւելցուց, որ «Սուրբ Ղազար կղզին, Մխիթարեան Միաբանութիւնը մեր պատմութեան համար շատ կարեւոր նշանակութիւն ունի եւ համոզուած եմ, որ հետագայում շատ կարեւոր դեր պիտի ունենայ այն ժառանգութիւնը, որ այս-

տեղ է ստեղծուել առաջին հերթին՝ հայագիտական, հայոց լեզուի հետ առնչուող, մեր պատմութեան հետ առնչուող, իսկապէս մեր նոր գիտութեան եւ կրթութեան հիմքերն է դրել»։ Իր ելոյթին ընթացքին, Փաշինեան շեշտը դրաւ ազգային գաղափարախօսութեան վրայ։ «Մենք կարծում ենք, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը, որպէս պետութիւն, առաւել արդիւնաւէտ, առաւել մրցունակ, առաւել ուժեղ կը լինի եւ կը գտնուի, եթէ ներկայանայ, ո՛չ միայն որպէս Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիների ներկայացուցիչ, այլեւ ներկայանայ որպէս համայն հայ ժողովուրդի ներկայացուցիչ… Հայաստանի Հանրապետութիւնը հայ ժողովուրդի պետութիւնն է»։

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 7

ՀՀ կառավարութիւնը շատ հարցերու շուրջ կ’ուզէ խորհրդակցիլ Սփիւռքի հետ, բայց կը բախի մէկ խնդիրի. Փաշինեան Սփիւռքի հետ յարաբերութիւններուն մէջ ամենամեծ խնդիրը հետեւեալն է. թէ որ շրջանակն է, որ ունի լիազօրութիւն ներկայացնելու Սփիւռքը եւ խօսելու Սփիւռքի անունով: Այս մասին, Նոյեմբեր 20-ին, Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզիին մէջ Մխիթարեան միաբանութեան վանահայրերու եւ Վենետիկի հայ համայնքի ներկայացուցիչներու հետ հանդիպման ժամանակ նշած է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը: Անոր խօսքով, ՀՀ կառավարութիւնը շատ կ’ուզէ որպէսզի շարք մը հարցերու շուրջ խորհըրդակցիլ Սփիւռքի հետ. «Մենք փորձեր ենք, բայց գործնական խնդրի մը հանդիպած ենք, Սփիւռքի մէջ այնքան շատ կառոյցներ կան, որ որեւէ կառավարութեան համար անհնար է բոլորի հետ խոր հըրդակցել: Հետեւաբար, մեր խնդիրն է ունենալ այնպիսի կառոյց մը, որ կ’ունենայ օրինականութիւն, որու հետ խօսելով կ’ըսենք, որ խորհրդակցեցանք Սփիւռքի հետ: Սփիւռքի յանձնակատար Զարեհ Սինանեանի առջեւ դրուած կարեւորագոյն խնդիրներէն մէկը ճիշդ այդ է՝ խորհրդակցիլ հնարաւորինս լայն շրջանակի հետ, ձեւաւորենք այդպիսի կառոյց մը, որ համակարգային նոր մակարդակի վրայ դնէ Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւնները»,-ըսած է ան:

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան այցելեց Հռոմի Քահանայապետական Լեւոնեան հայ վարժարան

Ուրբաթ, 22 Նոյեմբեր 2019-ի ﬕջօրէին, Հռոﬕ Քահանայապետական Լեւոնեան Հայ Վարժարան այցելեց Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան, ընկերակցութեամբ Իտալիոյ մօտ ՀՀ դեսպան Վիքթորիա Պաղտասարեանի, Ս. Աթոռի մօտ ՀՀ դեսպան Կարէն Նազարեանի եւ իրենց ընկերացող անձնաւորութիւններու։ Շքախումբը ընդունեցին Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսիոյ եւ Արեւելեան Եւրոպայի Հայ Կաթողիկէ Թեﬕ առաջնորդ՝ Արհի. Տ. Ռաֆայէլ արք. Մինասեան, վարժարանի Մեծաւոր՝ Գերյ. Նարեկ Ծ. Վ. Նաամոյեան, վարժարանի հայ ծէսի, պատմութեան եւ գրաբարի ուսուցիչ՝ Գեր. Ներսէս վրդ. Սաքայեան, Անարատ Յղութեան Առաքինազարդ քոյրերը, գլխաւորութեամբ ﬕաբանութեան ընդհանուր ﬔծաւոր

Մայր Արուսեակ Սաճոնեանի, վարժարանի ժառանգաւորաց դասն ու հայ կաթողիկէ լրատուաﬕջոցներու ներկայացուցիչներ: Այցելութիւնը ընթացք առաւ Ս. Նիկողայոս եկեղեցւոյ մէջ, ուր տաճարին պատմականը ներկայացուց Գեր. Ներսէսը, ուղղուելով դէպի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչի մատուռ։ Վարչապետը եւ անոր կողակիցը՝ Աննա Յակոբեան պահ մը աղօթեցին ﬕնչ վարժարանի ժառանգաւորները կը հնչեցնէին «Զի՞նչ տաց» եւ «Մինչ օրաննէս» շարականները։ Ապա, անոնք ուղղուեցան Աւագ Խորան, ուր վարժարանի Մեծաւոր Գերյ. Նաամոյեան ներկաները ողջունելէ ետք, հակիրճ ձեւով զեկուցեց վարժարանի շուրջ 150 տարուան գործունէութեան մասին։ Իր կարգին, Արհի. Տ. Ռաֆայէլ արք. Մինասեան, Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկէ Հայոց Տէր Գրիգոր Պետրոս Ի. կաթողիկոս պատրիարքի անունով ներկաները ողջունելէ ետք, շեշտեց Լեւոնեան Վարժարանին կարեւորութիւնը՝ ի խնդիր Հայ կաթողիկէ ապագայ կղերականներու պատրաստութեան, որպէսզի ծառայեն Հայ եկեղեցւոյ եւ հայ ազգին։ Ան ընդգծեց պատմական արժէքը այս հինգդարեայ եկեղեցւոյ, ուր կը գտնուին երկու հայ կարդինալներու շիրիﬓերն ու մասունքները եւ Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ երկու նահատակ երանելիներու սրբանըկարները։ Գերապայծառ Տէրը խօսքը աւարտեց վստաՇարունակութիւնը էջ 12

Էջ 8

Հայ Կեանք

Կալկաթայի Հայոց մարդասիրական ճեմարանը իւրօրինակ կամուրջ է Հայաստանի եւ Հնդկաստանի միջեւ. Գարեգին Բ. կաթողիկոս

Դեկտեմբեր 3-ին Գարեգին Բ. Ամենայն հայոց կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի մէջ ընդունեց Հայաստանի մէջ Հնդկաստանի դեսպան Քիշան Տան Տեւալին: Ողջունելով դեսպանը՝ Գարեգին Բ. անդրադարձաւ երկու ժողովուրդներու բարեկամական պատմական յարաբերութիւններուն՝ ընդգծելով, որ այս մէկուն լաւագոյն վկայութիւնը Հնդկաստանի մէջ առկայ հայկական եկեղեցիներն են եւ, թէեւ փոքրաթիւ, սակայն աշխոյժ հայ համայնքը: Ամենայն հայոց կաթողիկոսը մեծապէս կարեւորեց նաեւ Կալկաթայի Հայոց մարդասիրական ճեմարանի գործունէութիւնը եւ առաքելութիւնը՝ նշելով, որ անիկա իւրօրինակ կամուրջ է երկու երկիրներուն միջեւ յարաբերութիւններու սերտացման առումով։ Ան նաեւ գնահատեց բոլոր այն ջանքերը, զորս երկու երկիրները գործադրած են տարբեր ոլորտներու մէջ համագործակցութեան ընդլայնման նպատակով: Դեսպանը իր խօսքին մէջ անդրադարձ կատարեց Հնդկաստանի եւ Հայաստանի միջեւ ձեւաւորուած պատմական առնչութիւններուն, Հնդկաստանի մէջ հայերու պատմական ներկայութեան եւ անոնց ձգած ազդեցութեան, յատկապէս՝ Հնդկաստանի կրթական ոլորտին վրայ, որ կը շարունակուի մինչ այսօր: Ան խօսեցաւ նաեւ հայ-հնդկական քաղաքական յարաբերութիւններուն եւ յառաջիկայ ծրագիրներուն մասին։ Զրոյցին ընթացքին վեհափառը հետաքրքրուեցաւ Հայաստանի մէջ հնդկական համայնքին կեանքով, մասնաւորաբար Հայաստանի բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններուն մէջ ուսանող հնդիկ երիտասարդներով: Անդրադարձ կատարուեցաւ դեսպանատան կողմէ Հայաստանի մէջ իրականացուող տարբեր ծրագիրներու, ինչպէս նաեւ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի եւ Կալկաթայի Սուրբ Նազարէթ եկեղեցւոյ վարչութեան նախաձեռնութեամբ ու աջակցութեամբ, Կալկաթայի մէջ իրակա-

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Համաշխարհային դրամատունը 50 միլիոն տոլար վարկ յատկացուցած է Հայաստանի կառավարութեան

Թաւշեայ յեղափոխութենէն ի վեր առաջին անգամ Համաշխարհային դրամատունը նոր, խոշոր՝ 50 միլիոն տոլարի վարկ հաստատած է Հայաստանի կառավարութեան համար, եւ դրամատան երեւանեան գրասենեակի ղեկավարի բնութագրմամբ՝ այն Փաշինեանի կառավարութեան անցած մէկուկէս տարուան աշխատանքի գնահատականն է: «Ազատութեան» հետ զրոյցի ժամանակ Համաշխարհային դրամատան հայաստանեան գրասենեակի տնօրէն Սիլվի Պոսութղոն առանձնացուցած է Նիկոլ Փաշինեանի կառավարութեան յաջողութիւնները քորուփցիայի դէմ պայքարի, հարկային ոլորտի բարեփոխումներու, հարկահաւաքութեան գործին մէջ։ Համաշխարհային դրամատան հաղորդագրութեան համաձայն, վարկային ծրագրի նպատակն է աջակցիլ կառավարութեան՝ տնտեսական, հարկապիւտճէթային ու հանրային հատուածի կառավարման: Այսինքն, բարելաւել մրցակցութեան, առեւտուրին միտուած եւ որակի պարզեցուած կարգաւորումներն ու ընթացակարգերը, կատարելագործել եկամուտներու ներգրաւման ու հանրային ներդրումներու արդիւնաւէտութիւնը, եւ վերջապէս, հզօրացնել հակաքորուփցիոն նախաձեռնութիւնները: Համաշխարհային դրամատան տեղեկանքի համաձայն, 1992 թուականէն ի վեր, երբ Հայաստանը անդամակցած է դրամատան ու անոր մաս կազմած, Միջազգային զարգացման ընկերակցութեան կողմէ Երեւանին տրամադրուած է 2 միլիառ 429 միլիոն 734 հազար տոլար վարկ՝ ներառեալ այս 50 միլիոնը: Հայաստանի Տնտեսութեան նախարարութեան համաձայն, այս տարուան Հոկտեմբերի վերջի դրութեամբ երկրի պետական պարտքը կազմած է 7 միլիառ 117 միլիոն տոլար, որմէ կառավարութեան արտաքին պարտքն է 5 միլիառ 59 միլիոնը, Կեդրոնական դրամատան արտաքին պարտքը 514,5 միլիոն է, մնացածը ներքին պարտքն է: նացուող հայրենիքի պաշտպանութեան համար ռազմական գործողութիւններուն ընթացքին հաշմանդամ դարձած զինուորականները կեղծ անդամներով օժտելու եւ բուժելու ծրագիրին։

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 9

Սպիտակ Տան մէջ Էրտողան տեսակցեցաւ Թրամփի հետ․ Արդիւնքը՝ ողբերգակատակերգութիւն ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր

Չ

ես գիտեր, թէ ուրկէ՞ պէտք է սկսիլ մեկնաբանել այն ծիծաղելի մամլոյ ասուլիսը, որ կայացած է Թուրքիոյ նախագահ Ռեչեփ Թայիփ Էրտողանի եւ Միացեալ Նահանգներու նախագահ Տոնալտ Թրամփի միջեւ 13 Նոյեմբեր 2019-ին, Սպիտակ Տան մէջ։ Ցաւօք, չենք գիտեր, թէ ի՛նչ քննարկած են երկու նախագահները փակ դռներու ետեւ, աւելի կանուխ կայացած հանդիպման ընթացքին։ Մինչեւ Էրտողանի Ուաշինկթըն գալը, Գոնկրեսի քանի մը դեմոկրատ եւ հանրապետական անդամներ միացեալ նամակ մը ստորագրած են խորհուրդ տալով Թրամփի՝ չհրաւիրել Թուրքիոյ նախագահը Սպիտակ Տուն, բան մը, զոր Թրամփ անտեսեց։ Ասիկա զարմանալի չէր, քանի որ ան բազմաթիւ անգամ Էրտողանը կոչած է «ընկեր» եւ «ուժեղ տըղայ, որ արժանի է յարգանքի»։ Աւելին, Թրամփ իբրեւ նախագահի թեկնածու, 2015-ին խոստովանած է, որ ինք նիւթական շահեր ունի Թուրքիոյ մէջ․ «Ես քիչ մը շահերու բախում ունիմ, քանի որ մեծ, հսկայական շէնք մը ունիմ Սթամպուլի մէջ։ Շէնքը կը կոչուի Թրամփի աշտարակներ՝ երկու աշտարակ, մէկի փոխարէն․․․: Եւ ես շատ լաւ ծանօթ եմ Թուրքիոյ։ Թուրքերը զարմանալի մարդիկ են: Անոնք անհաւատալի մարդիկ են: Անոնք ուժեղ առաջնորդ ունին»: Միացեալ ասուլիսի ընթացքին Թրամփ Թուրքիան բնութագրեց իբրեւ «ՆԱԹՕի մեծ դաշնակից», «Միացեալ Նահանգներու ռազմավարական գործընկեր» եւ ըսաւ՝ «ես նախագահ [Էրտողանի] մեծ երկըրպագուն եմ»: Թրամփ հրաժարեցաւ օրինականօրէն պատժամիջոցներ կիրարկելէ Թուրքիոյ դէմ ՝ ռուսական С-400 հրթիռներ գնելուն համար: Անցեալ շաբաթ NBC News հաղորդեց, որ Ազգային Ապահովութեան նախկին խորհրդական Ճոն Պոլթըն, Մայամիի մէջ ունեցած ելոյթին ընթացքին յայտարարած է, որ «ինք կը հաւատայ, որ կայ անձնական կամ գործնական յարաբերութիւն, որ կը թելադրէ Թրամփի դիրքորոշումը Թուրքիոյ վերաբերեալ, քանի որ Թրամփի խորհրդականներէն ոչ ոք համաձայն է հետը այդ հարցին մէջ»: Մէկ շաբաթ առաջ Ներկայացուցիչներու Պալատը ընդունած էր երկու բանաձեւ՝ վերահաստատելով Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը ձայներու ճնշող մեծամասնութեամբ՝ 405 կողմ, 11 դէմ, եւ պատժամիջոցներ սահմանելով Թուրքիոյ ու անոր կարգ մը առաջնորդներուն, այդ շարքին՝ Էրտողանի նկատմամբ, 403-16 ձայներու քուէարկութեամբ, այն բանէն ետք, երբ Թրամփ ամերիկեան զօրքերը հանած էր Սուրիայէն՝ լքելով քիւրտ գործ-

ընկերները եւ թոյլ տալով, որ թուրք զինուորականներն ու անոր ճիհատական դաշնակիցները սպաննեն հարիւրաւոր քիւրտ քաղաքացիներ եւ արտաքսեն մօտաւորապէս 200 հազար քիւրտեր եւ ուրիշներ, թրքական սահմանի հարաւային շրջանէն: Սպիտակ Տան մամլոյ ասուլիսի ընթացքին տեղի ունեցան քանի մը ապշեցուցիչ պահեր։ Նախ եւ առաջ, Էրտողան իր զայրոյթը արտայայտեց Ներկայացուցիչներու Պալատի կողմէ 29 Հոկտեմբեր 2019-ին ընդունուած Հայոց Ցեղասպանութեան մասին բանաձեւի վերաբերեալ: Ան կրկնեց թրքական սովորական քարոզչական գիծը, այն, որ պէտք է ըլլայ պատմական յանձնախումբ, որ պէտք է ուսումնասիրէ Հայոց Ցեղասպանութեան փաստերը, մինչդեռ Թրամփ լուռ կը հետեւէր։ Ոչ Էրտողան, ոչ ալ Թրամփ, հաւանաբար, տեղեակ չեն, որ այս հարցը ուսումնասիրուած է բազմաթիւ պատմաբաններու, անոնց շարքին՝ Ցեղասպանագէտներու Միջազգային Ընկերակցութեան կողմէ, որ հանդէս եկած է համատեղ յայտարարութեամբ՝ հաստատելով Հայոց Ցեղասպանութեան հաւաստիութիւնը։ Միացեալ ասուլիսին Թրամփ քաջալերեց Էրտողանը հարցման համար դիմել թուրք լրագրողին․ «Կ’ուզէի՞ք ոեւէ մէկը ընտրել։ Բարեացակամ մարդը՝ Թուրքիայէն, բարեացակամ։ Միայն բարեացակամ լրագրողները։ Մենք կ’ուզէինք տեսնել, անոնց նմանները շատ չեն»։ Թուրքիոյ մէջ Էրտողանի նկատմամբ ոչ բարեացակամ լրագրող չէ մնացած։ Միայն այս տարի 68 լրագրող ձերբակալուած է Թուրքիոյ մէջ, ուր աւելի շատ լրագրողներ բանտարկուած են, քան աշխարհի որեւէ այլ երկրի մէջ։ Այնուհետեւ Թրամփ արդարացուց Էրտողանի կողմէ քիւրտերու դէմ կատարուած ոճրագործութիւնները՝ ըսելով․ «Եւ, ի դէպ, իմ կարծիքով, նախագահը [Էրտողանը] կրնայ քանի մը խմբակցութիւններ ունենալ քիւրտերու մէջ, բայց ես կը կարծեմ, որ նախագահը լաւ յարաբերութիւններ ունի քիւրտերու հետ: Ներկայիս շատ քիւրտեր կ’ապրին Թուրքիոյ Շարունակութիւնը էջ 10

Հայ Կեանք

Էջ 10

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Սպիտակ Տան մէջ Էրտողան տեսակցեցաւ Թրամփի հետ․ Արդիւնքը՝ ողբերգակատակերգութիւն Շարունակութիւն էջ 9-էն

մէջ, եւ անոնց հանդէպ հոգատար են»։ Ասիկա բացարձակ սուտ է: Վերջին քանի մը տասնամեակներուն թրքական զինուած ուժերը սպաննած են Թուրքիոյ մէջ 30 հազար քիւրտ քաղաքացիներ։ Աւելին, ընտրուած 15 քիւրտ քաղաքապետեր պաշտօնանկ եղած են Թուրքիոյ կառավարութեան կողմէ եւ ձերբակալուած շինծու մեղադրանքներով: Սպիտակ Տան մամլոյ ասուլիսին Էրտողան հանդէս եկաւ գայթակղեցուցիչ այլ յայտարարութեամբ մը՝ ըսելով, որ վերադարձուցած է Թրամփի նամակը, որ իրեն ուղարկուած էր 9 Հոկտեմբեր 2019-ին՝ իրենց հանդիպման ժամանակ, եւ զայն թողած նախագահի սեղանին: Այդ նամակին մէջ Թրամփ Էրտողանի ըսած էր. «Ձեզ մի՛ երեւակայէք ուժեղ տղայ, յիմար մի՛ ըլլաք․․․»։ Էրտողան եւս ապուշ մեկնաբանութիւն մը ըրաւ 13 Նոյեմբեր 2019-ին՝ Թուրքիոյ կրօնական հարցերու տնօրինութեան Ուաշինկթընի կեդրոն կատարած այցի ընթացքին: Էրտողան յայտարարեց, որ հայերը «քոչուոր» եղած են Հայոց Ցեղասպանութեան ժամանակ։ Հայերը «քոչուորներու նման թափառած են տարբեր վայրերու մէջ։ Բռնի արտաքսումը տեղի ունեցած է այն ատեն, երբ անոնք իբրեւ քոչուորներ կ’ապրէին Թուրքիոյ մէջ», խաբէութեամբ պնդած է Էրտողան՝ անտեսելով, որ հայերը բնիկ ժողովուրդ են իրենց երկրին մէջ, ուր ապրած են հազարամեակներ, մինչեւ թրքական ցեղերու ներխուժումը Արեւելեան Ասիայէն եւ հայերու հայրենիքի նուաճումը: Անհաւատալի խօսակցութիւն տեղի ունեցած է Էրտողանի՝ Միացեալ Նահանգներ ժամանելէն մէկ շաբաթ առաջ: Թրքական «Սապահ» թերթը հաղորդած է, որ Թուրքիոյ եւ ԱՄՆ նախագահներու միջեւ 5 Նոյեմբեր 2019-ին կայացած հեռաձայնային զրոյցի ընթացքին Էրտողան ըսած է, որ Թրամփ հարցուցած է իրեն՝ «արդեօք աւելի նպատակայարմա՞ր է «ցեղասպանութիւն» կոչելու փոխարէն օգտագործել «պատերազմ» բառը»։ Զարմանալիօրէն, Էրտողան ըսած է, որ ինք մերժած է Թրամփի առաջարկը այն հիմնաւորումով, որ «պատերազմ տեղի կ’ունենայ երկու պետութիւններու միջեւ, իսկ հայ ժողովուրդը ենթարկուած է բռնի տեղահանութեան»։ Էրտողան ըսած է Թրամփի, որ «ջանքեր կը գործադրուին, որպէսզի մեզ վախցնեն այսպէս կոչուած հայկական օրինագծով եւ պատժամիջոցներու սպառնալիքով»: Թրամփ հետաքրքրուած է Էրտողանէն, թէ ԱՄՆ նախկին նախագահները ինչպէ՞ս կարգաւորած են Հայոց Ցեղասպանութեան հարցը, Էրտողանի պատասխանը եղած է. «Մինչեւ հիմա ես աշխատած եմ Պուշի ու անոր զաւկին հետ եւ նոյն ձեւով Օպամայի հետ: Հիմա ես կ’աշխատիմ ձեզի

հետ: Այն ատեն անոնք այդ [Ցեղասպանութեան մասին բանաձեւը] կը ներկայացնէին [Ներկայացուցիչներու Պալատի] յանձնախումբին, իսկ յանձնախումբը զայն ետ կը ղրկէր։ Այս անգամ անոնք շըրջանցեցին յանձնախումբը եւ բանաձեւը յղեցին Գոնկրեսին»: Էրտողան ըսաւ, որ Թրամփ պատասխանած է․ «Ես կ’ուսումնասիրեմ զայն եւ կը խօսիմ բարեկամներու հետ»: Անշուշտ, Էրտողան կեղծ տեղեկութիւններ հաղորդած է Թրամփի: Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող բանաձեւը նախապէս՝ 1975 եւ 1984 թուականներուն, հաստատուած էր Ներկայացուցիչներու Պալատի կողմէ եւ քանի մը անգամ անցած է Ներկայացուցիչներու Պալատի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբի բովէն։ Ծիծաղելին այն է, որ Թրամփ Էրտողանէն խորհուրդ կ’ուզէ, թէ ինչպէս անուանել Հայոց Ցեղասպանութիւնը եւ թէ Միացեալ Նահանգներու նախկին նախագահները ինչպէ՞ս կարգաւորած են Ցեղասպանութեան հարցը: Թրամփի կողմնակից բոլոր «հպարտ» ամերիկահայերը անյապաղ պէտք է քայլերու ձեռնարկեն՝ կրթելու համար Ամերիկայի նախագահը Հայոց Ցեղասպանութեան իրողութիւններու մասին այնպէս, որ ան չկերակրուի Ցեղասպանութիւնը ժխտող Էրտողանի սուտերով․․․ 13 Նոյեմբերին Էրտողանի հետ կայացած հանդիպումէն եւ միացեալ մամլոյ ասուլիսէն անմիջապես ետք, Թրամփ հանրապետական ծերակուտականներու փոքր խումբ մը հրաւիրեց Սպիտակ Տուն՝ իր ներկայութեամբ Էրտողանի հետ տեսակցելու։ Ասիկա ակնյայտօրէն խորամանկ քայլ մըն էր Թրամփի կողմէ՝ պատասխանատուութիւնը ձգելու Ծերակոյտի վրայ, որեւէ գործողութեան համար, որ ծերակուտականները կրնան ձեռնարկել Թուրքիոյ դէմ: Այս հանդիպումէն ետք, երբ ծերակուտականները վերադարձան Ծերակոյտի նիստերու դահլիճ, ծերակուտական Ռապըրթ Մենենտեզ (դեմոկրատ, Նիւ Ճըրզի) առաջարկեց կասեցնել կանոնները եւ Հայոց Ցեղասպանութեան ընթացիկ բանաձեւը ուղղակիօրէն ներկայացնել Ծերակոյտի լիագումար նիստին՝ շրջանցելով Ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբը։ Ծերակուտական Լինզի Կրեհըմ (հանրապետական, Հարաւային Քարըլայնա) մերժեց ծերակուտական Մենենտեզի՝ համաձայնութեան գալու խնդրանքը։ Ծերակոյտի կանոններով, նոյնիսկ մէկ ծերակուտականի դէմ ըլլալը բաւարար է, որ թոյլ չտրուի շրջանցել Ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբը: Ծերակուտական Կրեհըմ Ծերակոյտի իր խօսքին մէջ բացատրեց․ «Քիչ առաջ տեսակցեցայ Շարունակութիւնը էջ 12

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 11

Պատմական անդրադարձ

Մեր պատմութեան Նոյեմբերի 29-ը ԹԱԹՈՒԼ ՅԱԿՈԲԵԱՆ

Ա

յս հեռախօսը Իջեւանի պատմաերկրագիտական թանգարանի ցուցանմուշներից է։ 1920 թուականի այս օրը՝ Նոյեմբերի 29-ին, Հայհեղկոմի նախագահ Սարգիս Կասեանը Իջեւանից, այն ժամանակ՝ Քարվանսարա, զանգահարել է Մոսկուա եւ Վլատիմիր Լենինին հաղորդել Հայաստանի խորհըրդայնացման լուրը։ 1920 թուականի Նոյեմբերի 22-ին Պագւում Կասեանի նախագահութեամբ ձեւաւորուել էր Հայաստանի ռազմայեղափոխական կոմիտէն` Հայհեղկոմը: Մէկ շաբաթ անց կոմիտէն Ատրպէյճանից՝ Աղստաֆայից, Մայիսեան կամուրջով անցաւ Քարվանսարա եւ Հայաստանում հռչակեց խորհրդային կարգեր: Այս նոյն ժամանակահատուածում Հայաստանի օրինական իշխանութիւնները Ալեքսանդրապոլում՝ Գիւմրի, բանակցութիւններ էին վարում հանրապետութեան մի մասը զաւթած քեմալականների հրամանատարներ Քյազիմ Գարապեքիրի հետ: Արեւելքից՝ Տաւուշի եւ Արցախի հատուածից, Հայաստանը ենթարկուել էր պոլշեւիկեան Կարմիր բանակի ագրեսիային: Ահա այս պայմաններում էր, որ Պագւում հաստատուած հայ պոլշեւիկները շարժուեցին դէպի Երեւան: Հայաստանի Հանրապետութեան վերջին վարչապետ Սիմոն Վրացեանի կոալիցիոն կառավարութիւնը եւ խորհրդարանական մեծամասնութիւնը՝ ՀՅԴ-ն, կանգնել էին մղձաւանջային ընտրութեան առաջ։ Արեւմուտքում պէտք էր բանակցել Ալեքսանդրապոլը զաւթած քեմալականների հետ։ Արեւելքից՝ Խորհրդային Ատրպէյճանից, դէպի Հայաստան էին շարժւում 11-րդ բանակի զօրքերը։ Սիմոն Վրացեանը հետագայում այս իրավիճակը իր գրութիւններում այսպէս պէտք է ամփոփեր՝ «Հայաստանը պոլշեւիկեան մուրճի եւ թուրքական սալի միջեւ»։ Խորհրդարանի ՀՅԴ խմբակցութիւնը, բացի 4 պատգամաւորներից, համոզուած էին, որ իշխանութիւնը պէտք է խաղաղ ճանապարհով յանձնել հայ պոլշեւիկներին։ Դրոն ռուսների դէմ կռիւը համարում էր անիմաստ։ Այդ 4 պատգամաւորները դէմ էին իշխանութիւնը առանց կռուի զիջելուն՝ պնդելով, որ պէտք է հաշտութեան լեզու գտնել թուրք քեմալականների հետ եւ վերջին ուժերով կռուի նետուել պոլշեւիկների դէմ։ Մեծամասնութիւնը, սակայն, պաշտպանեց Վրացեանի կառավարութեան տեսակէտը, այն է՝ առանց դիմադրութեան իշխանութիւնը զիջել պոլշեւիկներին։ ՀՅԴ Պիւրոն եւս անիմաստ էր համարում

կռիւը։ Նոյեմբերի 30-ին Պիւրոն ընդունեց հետեւեալ որոշումը․ «Երկու հակառակորդ կողմերու ճնշումէն հարկադրուած՝ Պիւրոն Հայաստանէն կը հեռանայ, թողնելով իր ներկայացուցիչը եւ կը հրահանգէ ընկերներուն, իրենց տեղական պայմաններուն համաձայն գործել եւ գաղտնի պահպանել կուսակցութեան գոյութիւնը. իսկ ընկերներուն չ’արգիլեր մտնել նոր իշխանութեան մէջ եւ աշխատիլ երկրի տնտեսական ու կուլտուրական զարգացման համար»: Դեկտեմբերի 2-ին իշխանութիւնը փոխանցուեց Հայհեղկոմին։ Նոյն օրը կէսգիշերն անց ստորագրուեց Ալեքսանդրապոլի հաշտութեան դաշնագիրը քեմալականների հետ։ Եօթ տասնամեակ շարունակ ամէն տարի Նոյեմբերի 29-ը Խորհրդային Հայաստանում նշուել է մեծ շուքով, Արամ Խաչատրեանի օրհներգով ու Լենինի հրապարակով անցնող տողանցով, նշուել է որպէս Հայաստանի խորհրդայնացման օր: Այդ 70 տարիներին մենք, որպէս Խորհրդային Միութեան մաս կազմող միաւոր, իսկ 1936-ից՝ որպէս Խորհրդային Հայաստան միութենական հանրապետութիւն, ունեցանք յաջողութիւններ ու ձախողումներ, թռիչքներ ու անկումներ, ստալինեան տեռոր ու հայրենադարձութիւն, կուլակաթափութիւն ու համեմատաբար բարեկեցիկ հայ գիւղ, 1965ի զարթօնք, Արարատ-73 ու 1988-ի Շարժում: Այդ 70 տարիները նաեւ աննախադէպ հայահաւաքի տարիներ էին: 1921 թուականին 30 հազար քառակուսի քիլոմեթր տարածքի վրայ հայերի թիւը շուրջ 800 հազար էր, 1991-ին՝ շուրջ 3,5 միլիոն: Այսինքն՝ եօթանասուն տարիներին հայ բնակչութեան թիւը իր պատմական հայրենիքի մի փոքր մասի վրայ աւելի քան քառապատկուեց: Երրորդ հանրապետութեան, այսինքն՝ անկախ Հայաստանի բնակչութիւնը ամէն տարի միջինը պակասում է շուրջ 40 հազարով: Խորհրդային Հայաստանի եօթ տասնամեակները չեն եղել միայն սեւ ու սպիտակ: Այդ եօթ տասամեակները, ինչպէս Անկախութեան այս 28 տարիներն ու Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան 1․000 օրերը, եղել են մե՛ր պատմութիւնը։ civilnet.am

Հայ Կեանք

Էջ 12

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան այցելեց Հռոմի Քահանայապետական Լեւոնեան հայ վարժարան Շարունակութիւն էջ 7-էն

հեցնելով վարչապետին, թէ իր ամէնօրեայ աղօթքները կը բարձրացնէ առ Աստուած՝ հայ ազգի բարօրութեան եւ բարգաւաճման խնդրանօք։ Վարչապետ Փաշինեան իր կարգին ուրախութիւնն ու շնորհակալութիւնը յայտնեց ջերմ ընդունելութեան համար եւ բարձր գնահատեց Քահանայապետական Լեւոնեան Հայ վարժարանին առաքելութիւնը՝ ըսելով. «Մենք իսկապէս, որպէս ժողովուրդ, պէտք է ինքներս ﬔզ աւելի լաւ ճանաչենք, աւելի խորը իմանանք ﬔր պատմութիւնը, աւելի մանրամասն գիտնանք ﬔր ժառանգութեան մասին եւ ﬔր ապագան կառուցելու աﬔնակարեւոր գործողութիւններից մէկը ﬔր անցեալը ճանաչելու, ﬔր անցեալի հետ հաշտ լինելու գործընթացն է»: Հուսկ, Գերապայծառ Տէրը եւ Մեծաւոր Հայրը վարչապետին նուիրեցին «Les Arméniens à travers siècles et millénaires» հայոց պատմութեան ֆրանսերէն եռահատորը եւ Ս. Ընտանիքի պատկերը։ Աւարտին, Գերապայծառ Տէրը «Պահպանիչ»ով օրհնեց ներկաները։

Այնուհետեւ, պատուոյ հիւրերը ուղղուեցան Լեւոնեան Վարժարան, ուր մօտէն ծանօթացան վարժարանի զանազան բաժանմունքներուն, սկսելով բակէն, ապա այցելեցին մատենադարանը, ուր վարչապետը անձամբ թղթատեց ձեռագիրները եւ իր տպաւորութիւնները արձանագրեց յուշամատեանին մէջ։

Հայաստան ուղեւորահոսքը պիտի մեծնայ 300 հազար ուղեւորով Հայաստան ուղեւորահոսքը պիտի մեծնայ գրեթէ 300 հազար ուղեւորով: Այս մասին Դեկտեմ բեր 3-ին ԱԺ նիստի «Պետական տուրքի մասին» օրէնքին մէջ լրացումներ կատարելու մասին օրինագիծի քննարկման ժամանակ ըսած է Հայաստանի Քաղաքացիական օդագնացութեան կոմիտէի ղեկավար Տաթեւիկ Ռեւազեանը՝ պատասխանելով պատգամաւորներու հարցերուն: Անոր խօսքով՝ Հայաստանի երկու օդակայաններուն՝ «Զուարթնոցի» եւ «Շիրակի» մէջ, ուղեւորահոսքը կը կազմէ տարեկան 2,9 միլիոն մարդ: «Սա բաւականին տպաւորիչ թիւ է: Ըստ մեր գնահատականներու՝ 3 տարի յետոյ միայն զբօ սաշրջութեան զարգացումը կը ստեղծէ հազարաւոր աշխատատեղեր, պետական պիւտճէ կը վըճա րուի միլիոնաւոր տոլար, կը բարելաւուի ներդրումային միջավայրը»,- խոստացած է Քաղաքացիական օդագնացութեան կոմիտէի պետը։

Սպիտակ Տան մէջ Էրտողան տեսակցեցաւ Թրամփի հետ․ Արդիւնքը՝ ողբերգակատակերգութիւն Շարունակութիւն էջ 10-էն

Թուրքիոյ նախագահ Էրտողանի եւ ԱՄՆ նախագահ Թրամփի հետ եւ խօսեցայ այն խնդիրներուն մասին, որոնց հետ մենք բախում կ՛ունենանք Սուրիոյ մէջ, Թուրքիոյ ռազմական ներխուժման պատճառով: Ես լիայոյս եմ, որ Թուրքիա եւ Հայաստան կրնան միասին լուծել այդ խնդիրը»։ Ծերակուտական Կրեհըմ աւելցուց, որ ինք դէմ էր «ոչ թէ անցեալի, այլ ապագայի պատճառով»։ Այս մեկնաբանութիւնները աւելի վատթարացուցին անոր առարկութիւնը։

Ծերակուտական Կրեհըմի մերժումը մոլորութեան մէջ ձգեց կարգ մը մարդոց այն առումով, որ Ծերակոյտի մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան բանաձեւը ջախջախուած է: Այդպէս չէ։ Ծերակոյտի արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբը այժմ պէտք է քննարկէ բանաձեւը, իսկ հաստատելէ ետք, զայն փոխանցէ Ծերակոյտի լիագումար նիստին: Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ Ռուզաննա Աւագեան Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Սեդա Գրիգորեան

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 13

ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ՆՄԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐ.

BBC-Ի ԱՆԴՐԱԴԱՐՁԸ ԱՆՈՒՇ ԹՐՈՒԱՆՑ

BBC-ի ճամբորդական բաժնի վերջին անդրադարձներէն մէկը, որ նուիրուած էր հայերու եւ պասքերու նմանութիւններուն, քննարկուեցաւ նաեւ հայկական մամուլին մէջ: Յօդուածագիր Ճասթին Քալթերոն անդրադարձած է հայերու ու պասքերու մշակոյթին, լեզուին եւ եղած նմանութիւններուն: Թեման, անշուշտ նոր չէ. այդ նմանութիւնները յաճախ շատեր քննարկած են եւ գիտական մակարդակի վրայ ուսումնասիրութիւններ կատարած հայերու եւ պասքերու ունեցած նմանութիւններուն մասին: Այս անգամ BBC-ի յօդուածագիրը Պասքերու երկրին՝ Պասքոնիոյ մէջ էր, Սպանիոյ թագաւորութեան հիւսիսը գտնուող այդ զարմանահրաշ բնակավայրը: Ան ներկայացուցած է ժամանակակից հետազօտութիւններէն օրինակներ, որոնց մէջ կը խօսուի այդ ընդհանրութիւններու մասին: Լրագրողը իր տպաւորութեան կը սկսի նկարագրութեամբ Սան Սեպաստիան քաղաքի տաճարին, որ ամենաշատ այցելուներ ունեցող վայրերէն մէկը կը նկատուի: Ան լուսանկարած է տաճարին բակը դրուած հայկական խաչքարը, որ կանգնեցուած է տեղւոյն հայկական համայնքի ջանքերով: Լրագրողը կը գրէ. «Երբ առաջին անգամ տեսայ հայկական խաչքարը, նոր ժամանած էի Ֆրանսայի Պիարից քաղաքէն, ուր պասքեր կը բնակին եւ ուր հայ-պասքեան ընկերակցութիւնը երկու խումբերուն միջեւ ամուր բարեկամութիւն հիմնած է: Նկատեցի, որ Սան Սեպաստիանի մէջ գտնուող հայկական խաչքարը նման է Պիարիցի մէջ գտնուող պասքեան խաչքարին»,- Պասքոնիա իր այցին մասին կը գրէ ան: Պասքերու հողին վրայ ունեցած իր պտոյտէն ետք լրագրողը հետեւութիւն կ՚ընէ, թէ հայերն ու պասքերը կը բնակին իրարմէ շատ հեռու, բայց այնպիսի տպաւորութիւն կը թողուն, որ անոնց մէջ փոխադարձ վստահութիւն եւ բարեկամութիւն կայ: Ճիշդ է, կ՚ըսէ լրագրողը, որ անոնց լեզուներուն միջեւ առաջին պահուն նմանութիւն չի նկատուիր, բայց ուսումնասիրողները պարզած են քերականական ու բառակազմական բազմաթիւ նմանութիւններ եւ այս մէկը ընդունած են պասք եւ հայ գիտնականները, ինչպէս նաեւ ուրիշ ազգերէ ուսումնասիրողներ: Պասքերը կը նկատուին արեւմտեան Եւրոպայի հնագոյն ժողովուրդներէն, անոնց տարածքաշըրջանին մէջ գոյութիւնը, աւելի քան երեք հազար տարուան պատմութիւն ունի, իսկ աշխարհի տարածքին պասքերը տասը միլիոնէ աւելի բնակչութիւն ունին: Սպանական քանի մը նահանգներէն զատ անոնք նաեւ կը բնակին Ֆրանսայի որոշ քաղաքներուն մէջ, ինչպէս նաեւ ունին մեծ սփիւռք: Այս ժողո-

վուրդը յաճախ հետազօտողներուն ուշադրութիւնը իր վրայ կը սեւեռէ եւ այդ մէկը նախ հին ազգ ըլլալուն պատճառովն է, ապա որ անոնք կը տարբերին արեւմտեան Եւրոպայի միւս ժողովուրդներէն եւ անոնցմէ շատ առաջ արդէն կը զբաղէին մետաղագործութեամբ եւ ցորեն աճեցնելով: 1610 թուականին սպանացի պատմաբան Գասպար Էսքոլանոն Վալենսիա քաղաքի մասին իր պատմութեան մէջ կը գրէ, որ համաշխարհային ջրհեղեղէն յետոյ ոմն Տուպալի՝ Հայաստանէն իր ընտանիքով հաստատուած է Սպանիոյ արեւելքը: Ըստ Էսքոլանոյին՝ հայերը եղած են ներկայ Սպանիոյ առաջին բնակիչները: Էսքոլանոյէն ետք այդ մասին երկար ժամանակ ոչ ոք խօսեցաւ, սակայն երկու հարիւրամեակ անց պասքերու հայկական ծագումին մասին քանի մը աշխատութիւններ հրատարակուեցան: Աւելի ուշ այս հարցին անդրադարձան 19-րդ դարու վերջաւորութեան անգլիացի գիտնական Էտուարտ Սփենտէր Տոճսըն պատահաբար բացայայտում մը կատարեց: Տոճսըն, որ նշանաւոր պասքագէտ էր, որոշած է իր հետաքրքրութեան համար նաեւ հայերէն սորվիլ եւ երկու ամիս անց ան նկատած է, որ երկու լեզուներուն մէջ նոյն իմաստն ու գործածութիւնը ունեցող բառերը շատ են: Այս զարմանալի լեզուաբանական համընկնումներուն մասին ան 1884 թուականին յօդուած մը հրատարակեց «Էուսքերա» ամսագրին մէջ: Տոճսընը կազմած էր ցուցակ մը, ուր ներառած է աւելի քան յիսուն զուգահեռ բառ, բոլորը՝ հիմնային բառեր: Այս մէկը ապշեցընող էր, մանաւանդ այն գիտնականներուն համար, որոնք մինչ այդ բացայայտած էին, թէ պասքերէնը վրացական ծագում ունի: Այդպիսի բառեր են, օրինակ՝ պասքերէն «չար» - հայերէն «չար», պասքերէն «զատ» - հայերէն «զատ» բառերը եւ այլն: Ասկէ քանի մը տասնամեակ անց պասք լեզուաբան Պեռնարտօ Էսթորնէս Լասա առասպել մը տարածեց, որ պասքական բնակավայր Նաւարա գիւղը հիմնած են հայերը, որոնք Նաւարայի առաջին բնակիչներն էին եւ պասքերու նախնիները: Այդ առասպելին մէջ կ՚ըսուի, որ պասքերուն նախահայրը անուանած են Հայթոռ, որ Շարունակութիւնը էջ 14

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ՆՄԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐ.

BBC-Ի ԱՆԴՐԱԴԱՐՁԸ Շարունակութիւն էջ 13-էն

ընտանիքի անդամներուն պատուին Նաւարայի մէջ եօթ բնակատեղի հիմնած է (այսօր Այտոր հնչիւնափոխուած ձեւը պասք տղամարդոց մէջ տարածուած անուն է): Ատկէ զատ, Իսապա գիւղին մէջ մինչ օրս գոյութիւն ունի ճանապարհ մը, որ կը կրէ Էրմինիա անունը: Լեզուաբան Ժոզէֆ Քարսթ հրապարակած է իր տարիներու ուսումնասիրութեան արդիւնքները, որոնց մէջ ներկայացուցած է աւելի քան 300 պասքա-հայկական լեզուական, քերականութեան եւ հնչիւնաբանութեան տարրերու մեծաքանակ համընկնումներ: Հետագային Քարսթ հեղինակած է քանի մը գիրք եւս, ուր բերած է նոր օրինակներ. Ինչպէս՝ պասքերէն՝ «ելք» - հայերէն՝ «ելք», պասքերէն՝ «եթէ» - հայերէն՝ «եթէ», պասքերէն՝ «ժառաունսի» հայերէն՝ «ժառանգել», պասքերէն՝ «մուռունչա» հայերէն՝«մռնչոց», պասքերէն՝ «թոյլ» - հայերէն՝ «թոյլ», պասքերէն՝ «լայնօ» - հայերէն՝ «լայն», պասքերէն՝ «հաստադուն» - հայերէն՝ «հաստատուն» եւ այլն: Գիտնականները նմանութիւններ գտած են նաեւ հայաստանեան ու պասքեան տեղանուններուն միջեւ, օրինակ՝ պասքերէն՝ Աստարակ (բնակավայր Ֆրանսայի պասքաբնակ հարաւը) - հայերէն՝ Աշտարակ, պասքերէն՝ Գորիս (բնակավայր Պասքոնիոյ մէջ) - հայերէն՝ Գորիս, պասքերէն՝ Տեպա (գետ Պասքոնիոյ մէջ) - հայերէն՝ Տեպետ, պասքերէն՝ Արաքսէս (գետ Պասքոնիայի մէջ) - հայերէն՝ Արաքս: Հայաստանի մէջ հայ-պասքեան առընչութիւններուն համակողմանի կերպով անդրադարձած է Երեւանի Պետական համալսարանի դասախօս, թարգմանիչ, լեզուաբան Վահան Սարգսեան։ Ան կեանքէն հեռացած է 2011 թուականին, բայց մինչ այդ հասցուցած է գիտական նշանակալի գործ կատարել, ինչպէս նաեւ սպաներէնէ հայերէնի թարգմանել բազմաթիւ գրական ստեղծագործութիւններ: Վահան Սարգսեան կը տիրապետէր նաեւ ֆրանսերէնի եւ պասքերէնի եւ իր պրպտումներուն շնորհիւ, գտած է հայ-պասքեան պատմական ու ներկայ առընչութիւնները: Գիտնական-լեզուաբանը խմբագրած է նաեւ «Արաքս» հայ-պասքեան ամսագիրը. ան պատուաւոր անդամ էր Պասքերու երկրի Թագաւորական ակադեմիայի, Սպանագէտներու համաշխարհային ընկերութեան եւ Պասքագէտներու միջազգային ընկերութեան: «Արաքս» ամսագիրը հիմնելով 1993 թուականին՝ Երեւանի Պետական համալսարանի Հայագիտական հետազօտութիւններու հիմնարկին մէջ, նպատակ ունէր հայ-պասքեան առընչութիւններուն մասին նիւթեր տպագրել եւ իբրեւ տպագիր աղբիւր տարածել զայն: Միջազգային այդ ամսագրի խմբագիրները դարձան աշխարհի զանազան երկիրներու անուանի հայագէտներ ու

պասքագէտներ: Ամսագրին մէջ հրատարակուեցաւ երեսուն գիտական աշխատութիւն, որոնք կ՚ուսումնասիրէին պասքերէնի ու հայերէնի վերաբերող զանազան հարցեր՝ լեզուաբանութենէն մինչեւ ազգագրութիւն: Օրինակ՝ ըստ այդ ուսումնասիրութիւններուն, երկու լեզուներուն մէջ «չ» ժխտածանցը ունի նոյն իմաստը, իսկ բառերուն վերջաւորութեան աւելցող «ք» տառը կ՚արտայայտէ յոգնակին։ Ատկէ զատ, երկու լեզուներուն մէջ կը համընկին նաեւ բայերուն խոնարհումները: Վահան Սարգսեանի ուսումնասիրութիւնները դարձած են հայ-պասքեան կապերը վերջնականապէս ամրագրող գիտական աշխատութիւններ, որոնցմէ կ՚օգտուին այս նիւթով հետաքրքրուող մարդիկ: Անոր ձգած աւանդը կը շարունակեն աշխարհով մէկ ցրուած պասքագէտները, որոնք գրեթէ զիրար կը ճանչնան: Աշխարհի 21 երկիրներու մէջ կան 161 պասք ակումբներ, որոնք կոչուած են պասքեան սփիւռքի մէջ պասք մշակոյթը պահպանելու։ Այս ակումբներէն 106-ը կը գտնուին Լատինական Ամերիկա, 36-ը՝ Հիւսիսային Ամերիկա, 10-ը՝ Սպանիա, 5-ը՝ եւրոպական այլ երկիրներու մէջ եւ 3-ը՝ Աւստրալիա: Վերջին տարիներուն սփիւռքէն ներգաղթի ալիք մը նըկատուած է դէպի պասքեան հայրենիք, պասքերը սովորաբար կառչած են իրենց արմատներուն եւ լեզուն, մշակոյթը, ազգագրական սովորոյթները, երգերը, պարերը պահպանելուն: Անոնք բազմաթիւ առասպելներ, առակներ ու զուարճապատումներ, ժողովրդական զրոյցներ ունին: Կարգ մը աւանդազրոյցներ 1996 թուականին հայերէնի թարգմանած է Վահան Սարգսեան, ատոնք լոյս տեսած են առանձին գիրքով: Հայ-պասքեան առընչութիւններուն եւ պասք ժողովուրդի մասին վաւերակագրական շարժանկար մը նկարահանած է բեմադրիչ Արտակ Աւտալեան: Վահան Սարգսեան, իր կատարած աշխատանքներուն հետեւանքին մասին գրած է հետեւեալը.

1. Կազմուած է պասքերէնի ու հայերէնի ընդհանրութիւններու աւելի ամբողջական ցուցակ մը. բառերուն թիւը կը հասնի հազարի՝ ներառեալ քերականութեան քանի մը ձեւամասնիկներ: Ընդհանրութիւնները այնքան շատ են, որ կարելի է նոյնիսկ կազմել բարդ նախադասութիւններ, որոնք ընդհանուր առմամբ հասկնալի ըլլան թէ՛ պասքերուն եւ թէ՛ հայերուն: Այսքան մեծաթիւ համընկնումները զուգադիպութիւն կարելի չէ համարել, կը բացառուի անշուշտ փոխառութիւնը, նկատի ունենալով երկու ժողովրդներուն միջեւ ինկած մեծ հեռաւորութիւնը: 2. Հայկական լեռնաշխարհի եւ Պասքանիոյ մէջ մեծ թիւով տեղանուններ կան, որոնք երբեմն կրկնութեան աստիճան մօտիկ են իրարու: Ատենին Շարունակութիւնը էջ 34

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Washington DC recognizes the Armenian Genocide

Էջ 15

Telethon 2019 raises $9.856.100

YEREVAN/LOS ANGELES –Donations totaling $9.856.100 have been raised and promised during Armenia Fund’s 22th annual telethon, held on Thursday November 28 under the slogan “To My Beloved Armenia: Life-giving Water and Sun for Communities”.

The District of Columbia has joined 49 U.S. States and the U.S. House of Representatives in recognizing the Armenian Genocide and calling for its inclusion in the DC school curriculum.

The full text of the Resolution below: A CEREMONIAL RESOLUTION 23-103 IN THE COUNCIL OF THE DISTRICT OF COLUMBIA Adopted November 8, 2019 To recognize and reflect on the 104th anniversary of the 1915 Armenian Genocide and on the importance of educating District of Columbia residents on the Armenian Genocide.

WHEREAS, on April 24, 1915 the Ottoman Turkish government began a premeditated campaign of brutal atrocities, including pogroms, deportations, forced death marches across Anatolia into the Syrian desert, starvation, crucifixions, kidnapping, massacres en masse, and genocide against its Christian Armenian minority population, resulting in the death of an estimated one and one half million Armenians as well as over one million Greeks, Assyrians, Syriacs and others were massacred as part of the planned complete eradication of those indigenous communities by the Ottoman Turkish Empire that continued until 1923; WHEREAS, on July 16, 1915, U.S. Ambassador to the Ottoman Empire, Henry Morgenthau, wrote to the U.S. Secretary of State, Robert Lansing, and reported that “Deportation of and excesses against peaceful Armenians is increasing and from harrowing reports of eye witnesses it appears that a campaign of race extermination is in progress”; WHEREAS, on May 28, 1951, the United States Cont. on page 16

The Telethon lasted 12 hours: the first 4 hours were held in Yerevan, and the remaining 8 hours were broadcast from Los Angeles. The funds raised will be used for implementing drinking water supply and solar energy projects in Artsakh and in three provinces of Armenia – Lori, Shirak and Tavush. Overall, more than 100 communities will become program beneficiaries and will be provided with daily water supply, free heating and energy.

During the telethon, Prime Minister Nikol Pashinyan challenged world-renowned musician Serj Tankian, American-Armenian TV star Kim Kardashian and Reddit social network co-founder Alexis Ohanyan to make the transfers continuous, calling on them to donate to Hayastan All Armenian Fund.

The Prime Minister called on the three prominent Armenians to make monthly donations to the Fund and pass the challenge on to others.

“Before coming here, I visited the Hayastan Fund’s website, made the necessary adjustments to transfer just 10 thousand AMD to the Fund’s account every month. If five million Armenians around the world do the same thing, we will have over $1 billion on average annually,” PM Pashinyan stated.

The Prime Minister added that it’s now important for Serj Tankian, Kim Kardashian and Alexis Ohanian to challenge another three Armenians and make it publicly so that anyone who that accepts the challenge, passes it on to three others.

“We will thus have a pan-Armenian budget,” Nikol Pashinayn noted.

Both Serj Tankian and Alexis Ohanyan accepted Cont. on page 21

Էջ 16

Հայ Կեանք

Washington DC recognizes the Armenian Genocide Cont. from page 15

Government affirmed the Armenian Genocide in a statement to the International Criminal Court, which stated that “The Roman persecution of the Christians, the Turkish massacres of Armenians, the extermination of millions of Jews and Poles by the Nazis are outstanding examples of the crime of genocide”; WHEREAS, the U.S. House of Representatives officially acknowledged the World War I mass killings of Armenians as the Armenian Genocide through adopted legislation in 1975 and 1984; WHEREAS, on April 22, 1981, President Ronald Reagan issued a proclamation which stated that “Like the genocide of the Armenians before it, and the genocide of the Cambodians which followed it – and like too many other such persecutions of too many other peoples – the lessons of the Holocaust must never be forgotten”; ENROLLED ORIGINAL2 WHEREAS, on March 27, 2015, U.S. Secretary of State John Kerry rightfully condemned the Islamic State’s persecution of Christians, Yezidis, and other religious minorities, including Armenians, in Iraq and Syria as genocide; WHEREAS, the United States was the first county to recognize the Armenian genocide and raised millions of dollars to aid the surviving victims of the genocide; WHEREAS, forty-nine U.S. states and twenty-eight countries have officially recognized the Armenian Genocide and likewise called upon the Government of Turkey to acknowledge their history; WHEREAS, to this day revisionists still inexplicably deny the existence of the Armenian Genocide; WHEREAS, the Republic of Turkey continues to deny and distort the facts of the Armenian Genocide, and honors the perpetrators of the Armenian Genocide as national heroes; WHEREAS, Near East Relief was the first Congressional-sanctioned American philanthropic effort created exclusively to rescue the Armenian Nation and other Christian minorities from annihilation after S. Ambassador to Constantinople Henry A. Morgenthau, pled for assistance upon personally witnessing the systematic massacre of Armenians; WHEREAS, Near East Relief’s efforts resulted in delivering one hundred seventeen million dollars of

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

assistance between 1915 and 1930, including the delivery of food, clothing, and materials for shelter, setting up refugee camps, clinics, hospitals, and orphanages; WHEREAS, the generous philanthropy of the American people directly resulted in the salvation of the Armenian and Assyrian refugees nation from being completely annihilated by the Genocide by saving more than one million refugees, including more than one hundred thirty thousand orphans through their humanitarian assistance; WHEREAS, Near East Relief evolved into the Near East Foundation in 1930, and continues to provide humanitarian aid to people throughout the Middle East and Africa; WHEREAS, James Cannon Jr., Frank Morrison, and Ray Lyman Wilbur of the District of Columbia helped lead the humanitarian efforts of Near East Relief by serving on the Board of Trustees from 1915 through 1930; WHEREAS, the Near East Relief Committee of the District of Columbia was the 3rd largest committee of any state in the United States from 1915 through 1930; WHEREAS, since the 1890s, Armenian Americans and organizations contribute richly to the District of Columbia’s social mosaic and add to our community’s economic, political, and educational development; and WHEREAS,recognition and reaffirmation of this tragedy educates people about the horrors of man’s inhumanity to man and works to prevent future occurrences of genocides.

RESOLVED, BY THE COUNCIL OF THE DISTRICT OF COLUMBIA, That this resolution may be cited as the “Armenian Genocide Recognition Resolution of 2019”.

Sec. 2. The Council recognizes the 104th Anniversary of the 1915 Armenian Genocideand encourages educators in the District of Columbia to teach about human rights, the Armenian Genocide, and consequences of genocide denial.

Sec. 3. The Council shall transmit a copy of this resolution, upon its adoption, to the Mayor, the Chancellor of the Office of the State Superintendent of Education, and the President and each member of the State Board of Education.

Sec. 4. This resolution shall take effect immediately upon the first date of publication in the District of Columbia Register.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Leaked memo reveals Turkish military operation plan against Armenia

Էջ 17

Armenia to see 122 percent growth in military production budget in 2020 (Armradio) – Armenia will see a 122 percent growth in its military budget for FY 2020, Minister of HighTech Industry Hakob Arshakyan said at the National Assembly.

Addressing the Parliament today, the Minister said the budget envisages AMD 12.5 billion to the Ministry, of which AMD 6.3 billion will be allocated to the military production.

Unconfirmed reports that the Turkish military since 2001 has an attack plan on Armenia codenamed ALTAY made headlines earlier in the day. Nordic Monitor author Abdullah Bozkurt claims in an article to have obtained classified documents revealing that Turkey’s 2nd Tactical Air Force Command developed operation ALTAY in July of 2001.

Although ARMENPRESS was unable to independently verify the report at the moment, we contacted Abdullah Bozkurt for more information and validation, and the author claimed that all information contained in his article is “100 percent authentic.”

According to Nordic Monitor author Abdullah Bozkurt, the Turkish military inspectors found out that some of the pages of the plan had gone missing while conducting a review of the plans at the Controlled Documents Bureau by the 4th Main Jet Base Command at Ankara’s Akıncı Air Base.

According to Bozkurt a legal investigation was launched to determine how the classified documents went missing. The memo reporting the missing pages to the General Staff by the Directorate of Operations was filed on May 23rd, 2016. And it was the leaked memo itself that revealed operation ALTAY. “According to the short memo drawn up by the inspectors to brief the General Staff, the secret plan was finalized on July 13, 2001. It was prepared by the 2nd Tactical Air Force Command as part of the OĞUZTÜRK air offensive plan of the Turkish Air Forces in order to complement the Turkish Armed Forces (TSK) directive codenamed “ALTAY” for an offensive against Armenia.

The memo stated that the action plan was still valid and underlined that the violation would not have a negative impact on the TSK’s ALTAY directive. The missing pages included the following details: the

Part of the fund will be directed at the implementation of research programs, Minister Arsahakyan said, adding that the rest will be spent on developing the producing capacities, taking into consideration Armenia’s defense needs and the opportunities of taking Armenian goods to foreign markets.

“On many occasions, the government has declared talent, innovation, high technologies and military production a priority, and the budget of the newly created Ministry of High-Tech Industry is built upon these priorities,” the Minister stated.

He said that for this purpose the 2020-2025 strategy of high-tech development, advancement and digitization of military production has been developed and will be made public soon.

The State Budget also envisages AMD 1 billion for about 90 grant programs to help startups to grow their ideas into products and then business.

With a view of internationalizing the Armenian products, funds will be allocated to promote the participation of Armenian companies in different international event and organization of international exhibitions in Armenia. second part of a table that showed which military companies would be placed under the command of the 2nd Air Forces Command; the last page of the military action plan in the attachment “EK-Ç,” which was part of the OĞUZTÜRK Air Operation Plan and showed the authorizing signatures; a three-page attachment marked “EK-U” that detailed operation orders within the framework of the Military Action Plan Measures and Activities”, Abdullah Bozkurt wrote in Nordic Monitor.

Unsurprisingly, this report sent shockwaves internationally, with Greek media calling the revelation “sensational”. Some Greek news media are even going so far as saying that “This revelation, along with other information, has prompted circles in Athens to worry that Armenia will be Turkey’s next target” after Syria.

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Distinguished Armenian professor, famous astronomer Yervand Terzian passed away Professor at Cornell University, famous Armenian astronomer Yervand Terzian has passed away after long illness, Byurakan Observatory reported on Wednesday. The astronomer has been awarded the NASA Lifetime Achievement Award and the Gold Medal of Armenia for his scientific achievements.

Terzian has been member of the RA National Academy of Sciences of Armenia (NAS), Armenian Astronomical Society (ArAS) and the Armenian National Science and Education Fund (ANSEF).

In 2018, Yervant Terzian was awarded the Distinguished Public Service Medal by the United States National Aeronautics and Space Administration (NASA). Terzian has worked in eight NASA committees and has taught astronomy at US colleges. He is best known for his investigation of the intergalactic space and the discovery of invisible matter in it.

Terzian’s scientific fields of competency stretches from planetary nebulae (PNe) and pulsars to galaxy pairs and quasars. He is an author or co-author of 232 scientific publications and the editor of 6 books. His scientific articles were even published in a well-known scientific journal "Nature", where only outstanding inventions have a place for publication.

Aurora Prize The Vartan Gregorian Scholarship Program is intended for researchers under the age of 40 who have the Armenian citizenship or are members of the Armenian Diaspora.

The application process will be conducted online until December 15th, 2019: http:// bit.ly/2qKtskO

Armenian church in Erzrum turned into rubbish dump (Armradio) – Turks have turned an 18th century Armenian church in Erzrum into a rubbish dump, Ermenihaber.am reports.

The half-ruined Surp Minas Church in Gezköy neighborhood built in 1790 was registered as a historic monument in 2010, which means it was to be protected by the state. However, the reality is quite different.

In addition to turning it into a landfill, the church is also being attacked by treasure hunters. Persons in search of treasure have drilled the walls and columns of the church. Some frescoes inside the church have been erased.

In 2016, Sabri Ergin, the owner of the church said the municipality had threatened to destroy the church if it was not restored. He has applied to a number of structures to have the church restored, but has received no response.

The municipality now claims that Ergin’s permission is required to restore the church.

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 19

Aivazovsky Painting Sells for $ 635.000 at Christie’s

LONDON — A painting by renowned Russian-Armenia seascape artist Hovhannes (Ivan) Aivazovsky has been sold for $635.000 (£491.000) at Christie’s auction in London on the sidelines of the traditional autumn Russian Art Week sale, Aivazovsky Self-portrait 1874 TASS reports.

The canvas, Sunset over Ischia, signed and dated ‘Aïvazovsky/1873’, was initially estimated between £300.000-500.000.

Christie’s auction of the Russian art raised a total of $15,5 million. Canvases, samples of decorative and applied arts were on display during the auction.

“We are very pleased with the results of the auction. The participation of experienced collectors and new clients testifies to the continuing interest in the Russian art around the world,” said Alexandra Babko and Margo Hovhannisyan, the organizers of the Russian art auction.

The Russian Art Week is a major international art fair traditionally held in London twice a year — in MayJune and November-December. Apart from Christie’s, other auction houses like Sotheby’s, MacDougall’s and Bonhams take part in it. The Russian Art Week in June 2019 raised more than $ 45 million, making one of the most successful auctions in many years.

Armenia Named Among World’s Safest Countries on Gallup International’s 2019 Report YEREVAN (Tert.am) — Armenia is among the world’s safest countries on Gallup International’s latest Law and Order report.

Based on the outcomes of a survey aiming identify the Countries/Areas Most Likely to Feel Safe, it has ranked the 7th on the list of the 18 states appearing in the top positions. An estimated 89% of the respondents said they feel absolutely safe in Armenia. The country has thus shared the 6th-7th positions with Switzerland, where approximately an equivalent percentage of respondents rated the safety standards as high.

The top country on the index is Singapore (94%) followed by Norway (93%), UAE (93%), Slovenia (90%) and Turkmenistan (90%).

With a total score of 85, Armenia thus shares the 11th position with France, Ireland, Sweden, Japan, Saudi Arabia and Myanmar on the general ranking.

The lowest scoring country on this year’s report is Afghanistan.

Հայ Կեանք

Էջ 20

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

The Other Genocide of Christians

By RAYMOND IBRAHIM

One of the most refreshing aspects of Resolution 296 — which acknowledges the Armenian Genocide, and which the House recently overwhelmingly voted for — is that it does not exclude those other peoples who also suffered a genocide under the Ottoman Turks. The opening sentence of Resolution 296 recognizes “the campaign of genocide against Armenians, Greeks, Assyrians, Chaldeans, Syriacs, Arameans, Maronites, and other Christians.”

And that last word — Christians — is key to understanding this tragic chapter of history: Christianity is what all those otherwise diverse peoples had in common, and therefore it — not nationality, ethnicity, or grievances — was the ultimate determining factor concerning whom the Turks would and would not “purge.”

The genocide is often conflated with the Armenians because many more of them than other ethnicities were killed — causing them to be the face of the genocide. According to generally accepted figures, the Turks slaughtered 1,5 million Armenians, 750.000 Greeks, and 300.000 Assyrians.

As for the latter peoples — the word “Assyrian” also encompasses Chaldeans, Syriacs, and Arameans — half of their population of 600.000 was killed during the genocide. In other words, relative to their numbers, they lost more than any other Christian group, including the Armenians.

Year of the Sword: The Assyrian Christian Genocide (2016) underscores these points: that 1) the Assyrians were systematically massacred, and that 2) the ultimate reason for their — and therefore the Armenians’ and Greeks’ — genocide was their Christian identity.

The book’s author, Joseph Yacoub, an emeritus professor at the Catholic University of Lyon, offers copious documentation and reports from reliable eyewitnesses, state actors, and relief agencies that recount countless atrocities against the Assyrians — massacres, rapes, death marches, sadistic eyegouging, and the desecration and destruction of hundreds of churches.

While acknowledging that the Assyrians were

Armenian Genocide 1915 “annihilated by the murderous madness of Ottoman power, driven by a hideous form of unbridled nationalism,” Yacoub also affirms that the “policy of ethnic cleansing was stirred up by pan-Islamism and religious fanaticism. Christians were considered infidels (kafir). The call to Jihad, decreed on 29 November 1914 and instigated and orchestrated for political ends, was part of the plan” to “combine and sweep over the lands of Christians and to exterminate them.” Several key documents, including one from 1920, confirm that there was “an Ottoman plan to exterminate Turkey’s Christians.”

The role played by other minorities under Ottoman rule — that is, Muslim minorities — further underscores that religion was the dividing line: enter that otherwise little-known people who recently made international headlines as “betrayed” freedomfighters — the Kurds.

Although there has never been any love lost between Turks and Kurds, once Christians were thrown into the mix, the two hitherto quarreling Muslim peoples temporarily set their longstanding differences aside: “Holy war [jihad] was proclaimed in Kurdistan and Kurdish tribes responded enthusiastically under the planned and concerted direction of the Turkish authorities,” writes Yacoub. Thus, the Kurds “were accomplices in the massacres, and participated in looting for ideological reasons (the Christians were infidels).”

Yacoub recounts many “atrocities carried out by Turks and Kurds from town to town and from village to village without exception.” In one instance, and according to primary source documents, Turks, Kurds, and other “Sunnis,” selected “eighteen of the most beautiful young girls” and hauled them into a local church, “where they were stripped naked and Cont. on page 21

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Call for Registration: Euro Armenian Games to take place in London in 2020

Էջ 21

Telethon 2019 raises $9.856.100 Cont. from page 15

Pashinyan’s challenge to donate $23 monthly to hayastan All-Armenian Fund.

Serj Tankian, in turn, challenged three of his friends, Dr. Eric Esrailian, Vahe Berberian and Angela Sarafian to join the initiative.

Last year the Telethon raised 11.109.633 dollars.

Deadline for registration: December 15

Established in 1992, the Hayastan All-Armenian Fund is a unique organization working to create a panarmenian network to support Armenia and Armenians around the world to implement projects ensuring the proportional and sustainable development of Armenia and Artsakh.

AGBU Europe is pleased to help promote the 24th edition of the Euro Armenian Games (EAG) which will be held in London in 2020. Organized by The Armenian Youth Association of London (AYA London) and PAG London, the Games will take place over the Easter Weekend, from April 10 to 13, 2020.

Its mission is to create an All Armenian network with a sole purpose of ensuring the proportional and sustainable development of Armenia, Artsakh as well as worldwide Armenian communities, based on common identity.

The main objective of the EAG is to bring all the Diaspora Armenian athletes of the various European communities and organizations, regardless of their political and religious belongings, to an annual sports event. By bringing together the Armenian athletes through sports, the EAG are also a way to help Diaspora Armenians maintain or create social bonds as well as a way to strengthen the cooperation between the various Armenian organizations and entities. It contributes overall to the preservation of the Armenian identity and heritage, and provides an opportunity for celebration.

The Other Genocide of Christians

Team sports – futsal, basketball, volleyball – as well as individual sports – table tennis, badminton, chess and backgammon – will take place at the tournament. New to the London edition: 7 a-side football.

The participation fee is £ 380. It includes 3 hotel nights, breakfast, lunch and dinner, entry fee for the tournament as well as evening parties on Saturday and Sunday.

For more information & registration, please visit the website at the following link: www.euroarmeniangames.eu For inquiries, you may also write to: EAGLondon2020@gmail.com.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Cont. from page 20

violated in turn on top of the Holy Gospel.” An eyewitness recalled that the “outrages” committed against “even children” were “so horrible that one recoils, it makes the flesh creep.”

Ample precedents presaged this Christian Genocide of the early twentieth century. As just one example, between 1843 and 1847, the Kurds “unleashed carnage” among the Assyrians of Van. More than 10.000 men were massacred, while “thousands of women and girls” were raped, mutilated, “and forcibly converted to Islam.”

Nor has history ceased. Those Christians most recently to undergo a genocide — the Assyrians who found themselves under the Islamic State in Iraq and Syria (ISIS) — are “themselves children of the Ottoman Empire’s victims,” notes Yacoub.

Today, Assyrian Christians continue to be victimized by both NATO ally Turkey and freedomfighting Kurds.

Not only is it important to remember that peoples other than Armenians were also victims of the Genocide, but that peoples other than Turks were also responsible. The perpetrators were all Muslim, and the victims were all Christian — a dichotomy that remains alive and well in the world today.

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Call for Papers The Struggle for Armenian Cilicia: Cilicia and the Cilician Armenians after World War I (1918-1921) to have Armenian autonomy under French auspices.

Taking advantage of the indecisive attitude of the French, Kemalist troops attacked Cilicia at the beginning of 1920. Armenians tried to create a barrier in front of the Turkish attack, launching self-defense battles in Marash (January-February 1920), Hachn (February-October 1920), Ayntap (April 1920 – February 1921) and elsewhere.

Under the terms of the Franco-Turkish agreement signed in Ankara on 20 October 1921, Cilicia was finally surrendered to Kemalist Turkey; the remnants of the Cilician Armenians who survived the Turkish yataghan fled their homeland.

Despite the fact that the struggle of the Cilician Armenians for the homeland had ultimately failed in the 1918-1921 period, it was an important episode in the history of Armenian resistance during the years of the Armenian Genocide. It deserves more comprehensive and in-depth scientific research and public coverage for that reason.

The International Conference is Dedicated to the Centennial of the Cilician Self-Defense Battles during the Armenian Genocide Conference Date: April 16-17, 2020 Conference venue: Armenian Genocide Museum-Institute Foundation, Yerevan, Armenia Cilicia is located on the north-eastern coast of the Mediterranean Sea and is one of the important centers of Armenian history and culture. It was an Armenian state from 1080 until 1375. After its loss of statehood and the Turkish occupation of the area in the 16th century, Armenians continued to maintain a significant presence in the region.

During the Armenian Genocide Cilician Armenians shared the fate of Western Armenians, being subjected to deportation and massacre. After the end of the First World War, Genocide survivors from Cilicia began to return to their homeland. At the same time, Armenian public and political circles hoped to include Cilicia in a future united Armenian state or

The Armenian Genocide Museum-Institute Foundation is organizing a conference for 16-17 April 2020, titled “The Struggle for Armenian Cilicia: Cilicia and the Cilician Armenians after World War I (1918-1921).”

More info: http://genocide-museum.am/eng/ Cilicia100.php

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 23

ՌԱԿի օրագիր ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեանի հանդիպումները Երեւանի մէջ

Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսը ընդունեց ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան անդամ Տոքթ. Աւետիս Տաքէսեանը

Հերթական այցելութեամբ, Երեւան գըտնուող ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան ներկայացուցիչ՝ ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեան հանդիպումներ ունեցաւ երեւանաբնակ կուսակցականներու, ինչպէս նաեւ ԵՌԱԿ-ի անդամ երիտասարդներու հետ:

Երկուշաբթի, 4 Նոյեմբեր 2019-ի երեկոյեան, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա.կաթողիկոսը իր գրասենեակին մէջ ընդունեց այցելութիւնը Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական վարչութեան անդամ Տոքթ. Աւետիս Տաքէսեանին, ընկերակցութեամբ Ս. Էջմիածնի Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի անդամ Ժոզէֆ Կանիմեանի։

Հանդիպումները կայացան ՌԱԿի Երեւանի ներկայացուցչական կեդրոնական գրասենեակին մէջ: Ընկ. Խարապեան, ընդհանուր առմամբ, երեւանաբնակ ընկերներուն փոխանցեց վերջին շրջանին կուսակցութեան գործունէութեան մասին կարեւոր տեղեկութիւններ, ինչպէս նաեւ ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան պատուիրակութեան Հայաստան այցի նպատակներն ու հանդիպումները՝ Հայաստանի գործող իշխանութիւններու գլխաւոր դէմքերուն հետ: Ընկ. Խարապեան հանդիպման ընթացքին նաեւ շեշտեց Հայաստանի շրջանին մէջ կուսակցական կեանքի աշխուժացման կարեւորութիւնը, հիմք ընդունելով յառաջիկայ օրերուն կազմակերպուած եւ ծրագրային մօտեցումներով հանդէս

Այցելութիւնը առիթ հանդիսացաւ քննարկումներ կատարելու ու տեսակէտներ փոխանակելու Հայաստանի այժմու կացութեան եւ Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան առնչուած հարցերու ու մարտահրաւէրներու։

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com գալու հեռանկարը: Նոյնպէս ընկ. Խարապեան հանդիպեցաւ ԵՌԱԿի անդամ ընկերներու հետ: Հանդիպման ընթացքին ներկայացուցիչ ընկերը բարձր գնահատեց երիտասարդներու պատրաստակամութիւնը, յատկապէս վերջին շրջանին արդէն իսկ նոր մարմին եւ բովանդակութիւն ստացող ԵՌԱԿի ծիրին մէջ գործող երիտասարդներու աշխոյժութիւնը: Ընկ. Խարապեան նաեւ շեշտեց, որ կուսակցութիւնը ապագայ չունի առանց երիտասարդութեան եւ առ այդ կուսակցութեան բարձրագոյն մարմինը ճիգ եւ ջանք պիտի չխնայէ գործակցութեան ձեռք մեկնելու եւ բոլոր առումներով նեցուկ կանգնելու ՌԱԿ-ի երիտասարդ անդամներուն:

Էջ 24

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Միջազգային գիտաժողով՝ «Հայերի փրկութեան գործը Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923» նիւթով

ԵՐԵՒԱՆ.- 8-9 Նոյեմբերին Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկը՝ Ամերիկայի Հայ աւետարանչական ընկերակցութեան (ԱՀԱԸ) հովանաւորութեամբ եւ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինի աջակցութեամբ, կազմակերպեց «Հայերի փրկութեան գործը Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923թթ.» խորագիրով միջազգային երկօրեայ գիտաժողով: Գիտաժողովի բացումը տեղի ունեցաւ Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկի գիտաժողովներու սրահին մէջ: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի ներկայացուցիչ, թանգարաններու եւ արխիւի տնօրէն հայր Ասողիկ Կարապետեան նախ գիտաժողովին փոխանցեց Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ.ի ողջոյնի ու բարեմաղթանքի խօսքը, ապա կարեւորեց նմանօրինակ համաժողովներու գումարումը՝ ըսելով. «Միշտ պէտք է արծարծուի այն հարցը, որ ինչպէս մեր այսօրուայ կեանքում, այնպէս էլ բոլոր ժամանակներում հայի համար առաջնորդող է եղել մարդասիրութիւնն ու ինքնազոհողութիւնը՝ որպէս ազգային լինելիութեան կարեւոր գրաւական: Հակառակ այն բանին, որ մեր ժողովուրդը դաժանօրէն կոտորուել է իր բնօրրանում, նա իրեն յատուկ վեր յառնելու զօրութեամբ կարողանում է իր ստեղծագործ ու շինարար ընթացքը շարունակել եւ դրանում մեծ է նուիրեալների դերը»: Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկի հիմնադրամի տնօրէն Յարութիւն Մարութեան իր խօսքին մէջ մասնաւորապէս նշեց, որ այս գիտաժողովը իրականացնելու գաղափարը ծնած է թանգարան-հիմնարկի եւ ԱՀԱԸ երկկողմանի համագործակցութեան շնորհիւ եւ նպատակն է ներկայացնել Հայոց Ցեղասպանութեան իբրեւ հետեւանք տեղահանուած հայութեան բեկորներու ճակատագիրը, լուսաբանել գործունէութիւնը հայկական եւ

միջազգային այն կազմակերպութիւններու, անհատներու, որոնք զբաղած են հայ գաղթականներու, մասնաւորապէս, երեխաներու ու կանանց փրկութեամբ: «Ինչո՞ւ 2019-ին, որովհետեւ ուղիղ 100 տարի առաջ սկսուեց «Մէկ հայ, մէկ ոսկի» շարժումը, երբ բազմահազար որբեր գտնւում էին գերութեան մէջ, մուսուլմանացման եզրին, հայ մտաւորականութիւնը գիտակցում էր, որ իր ապագան մեծապէս կախուած է այդ որբերից, որ պէտք է անել ամէն ինչ, որպէսզի այդ երեխաները փրկուեն ու դառնան վաղուան Հայաստանի քաղաքացիներ», բացատրեց Մարութեան: ԱՀԱԸ գործադիր տնօրէն Զաւէն Խանճեան գիտաժողովի մասնակիցները ողջունեց տեսակապով, ուր ան մասնաւորապէս կ’ըսէր. «Պատմութեան հեգնանքն է, որ կ’ապրինք: Մինչ այսօր՝ այստեղ, ա՛յս նիւթով գիտաժողովի բացումը կը կատարուի, անդին՝ Սուրիական անդաստաններուն մէջ, նոյն անողոք դահիճին նոր ոճիրներուն ականատեսն ենք եօթ երկար տարիներէ ի վեր եւ որուն զոհերէն մեզ այսօր հետաքրքրողը, նոյն ինքն՝ Եղեռնէն փըրկուած մնացորդացի շառաւիղն է: Ոճրագործը եւ ոճիրը դադար չունին, ուստի անհրաժեշտ է արթուն ըլլալով ակնկալել չարը: Հետեւաբար, ազգովին պէտք է պատրաստ ըլլանք փրկութեան գործին»: Գիտաժողովի մասնակիցներուն ողջունեցին նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի եւ մարմնակրթութեան նախարարի խորհրդական Սամուէլ Կարաբեկեան, Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկ հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի նախագահ Ռէյմոն Յարութիւն Գէորգեան: Գիտաժողովի առաջին օրուան յայտագիրը Շարունակութիւնը էջ 25

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 25

Միջազգային գիտաժողով՝ «Հայերի փրկութեան գործը Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923» նիւթով Շարունակութիւն էջ 24-էն

Նարինէ Մարգարեան

կ’ընդգրկէր նաեւ Ցեղասպանութեան թանգարանհիմնարկի ցուցասրահին մէջ «Հայերի փրկութեան գործը Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923 թուականներին. ազգային միասնութիւնից դէպի վերածընունդ» խորագիրով ցուցադրութեան բացումը, ուր ներկայացուած էր բացառապէս հայկական կողմի կատարած ներդրումը Ցեղասպանութիւնը վերապրողներու փրկութեան գործին մէջ: Առանձին խորագիրերով ներկայացուած էին հայկական հոգեւոր կառոյցներու եւ հայկական կազմակերպութիւններու` ՀԲԸՄի, Հայ ազգային միութեան, Եգիպտոսի հայ որբախնամի, Միջագետքի հայկական կազմակերպութիւններու, Հայկական կարմիր խաչի, Հայ Աւետարանական եւ Հայ Կաթողիկէ նուիրեալներու գործունեութիւնը, ինչպէս նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան, ապա՝ ՀԽՍՀ կառավարութիւններու իրականացուցած որբախնամ ձեռնարկումները: Ցուցադրուած էին եզակի արխիւային նիւթեր՝ փաստաթուղթեր, լուսանկարներ, ցուցանմոյշներ՝ հիմնականին մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկի, ինչպէս նաեւ Հայաստանի ազգային արխիւի, Երեւանի պատմութեան թանգարանի եւ Ցեղասպանութեան թանգարանի աշխատակից Միհրան Մինասեանի հաւաքածոներէն: Ներկաներուն համար անչափ հետաքրքիր էին որբանոցային յուշերը, մինչ այս շրջանառութեան մէջ չդրուած լուսանկարները, գաղթի ճանապարհի եւ որբանոցային իրերը, որբերու ձեռքով ստեղծուած ասեղնագործութիւնները: Քալիֆորնիայի համալսարանի ժամանակակից եւ դասական լեզուներու ու գրականութեան բաժանմունքի հայագիտութեան ծրագրի տնօրէն, Նորթրիճ, պատմագիտութեան դոկտոր, փրոֆեսոր Վահրամ Շեմմասեանի զեկուցման թեման վերապատուելի Ահարոն Շիրաճեանի հայանպաստ գործունէութիւնն էր, որ ան ծաւալած էր Սուրիոյ մէջ՝ Ցեղասպանութեան տարիներուն բռնի առեւանգուած հայ կանանց ու մանուկներու փրկութեան համար: Վերապատուելի Շիրաճեան 1922 թուակա-

Վահրամ Շեմմասեան

նէն Բրիտանիայի Հայոց բարեկամներու ընկերակցութեանը յանձնուած Քարէն Եփփէ ապաստարանի վերակացուն էր եւ շարունակեց այդ հաստատութեան աշխատանքը: Մինչեւ 1933 թուականը ինք եւ իր կինը ըստ ամենայնի կ’օգնէին կոտորածներէն փրկուած կանանց ու աղջիկներուն: Ժամանակի ու հանգամանքներու թելադրանքով՝ անոնք երեխաներուն նոր անուններ կու տային, անոնց համար դըպրոց բացին, ուր երեխաները լեզուներ կը սորվէին, կրօնական դասընթացներ կը ստանային, կը հայանային: Վերապատուելին ու իր կինը մեծ պատասխանատուութեամբ կը մօտենային նաեւ այդ աղջիկները ամուսնացնելու հարցին. մանրազնին կ’ընտրէին փեսացուները՝ վստահ ըլլալու, որ այդ դժբախտացած աղջիկները հետագային լաւ ընտանիքներ պիտի կազմեն եւ լաւ հայ զաւակներ պիտի ունենան: Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան-հիմնարկի գիտքարտուղար, պատմական գիտութիւններու թեկնածու Նարինէ Մարգարեանի զեկուցման թեման էր «Հալէպի հայկական որբանոցը 1915-1924 թուականներուն»: Ան ներկայացուց 1915 Յուլիսին գործունէութիւն ծաւալած հայկական որբանոցի պատմութիւնը, որբերու փրկութեան հարցին մէջ կառոյցի ունեցած դերը, ներկայացուց որբանոցի կրթական, առողջապահական, ֆինանսական, արհեստագործական ոլորտի մանրամասները, խնամատար մարմիններու ծաւալած գործունէութիւնը, ինչպէս նաեւ որբանոցի առջեւ ծառացած խնդիրներն ու անոնց լուծումները: Ն. Մարգարեանը անդրադարձաւ նաեւ խնդրոյ առարկայ ժամանակահատուածի տարածաշրջանային քաղաքական իրադարձութիւններուն, որոնք իրենց անմիջական ազդեցութիւնն ունեցած էին որբանոցային կեանքի վրայ: Գիտաժողովին ելոյթ ունեցաւ Պէյրութի Հայկազեան համալսարանի Հայկական Սփիւռքի ուսումնասիրութիւններու կեդրոնի տնօրէն, քաղաքագիտութեան դոկտոր Անդրանիկ Տագէսեանը: Անոր զեկուցման թեման էր «Նաւարկում՝ շիջած երազներու, մրցակից կեցուածքներու եւ նոր կեանքի միջեւ. «Հայաստանի Կոչնակ»ը 1919-1923 թուականներուն»: Շարունակութիւնը էջ 26

Էջ 26

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Միջազգային գիտաժողով՝ «Հայերի փրկութեան գործը Մերձաւոր Արեւելքում 1915-1923» նիւթով Շարունակութիւն էջ 25-էն

Ան դիտել տուաւ, որ 1919 Յունուարին 20ամեայ «Կոչնակ»ը վերանուանուեցաւ «Հայաստանի Կոչնակ»: Այս անուանափոխումը կապ ունէր Հայաստանի Հանրապետութեան հռչակման, նոր Հայաստանի առաջացման հաւատքի եւ պանդուխտ հայերը Հայաստան կանչելու թերթի առաքելութեան հետ: Հոն տպագրուած յօդուածները, տեղեկագրութիւնները, հայկական ազգային զգայարանքներուն ուղղուած կոչերը տուին իրենց արդիւնքները: Իբրեւ հանրային խորհրդամիջոց «Կոչնակ»ը պարտաւոր էր եւ իր առաքելութիւնն ունէր բեկուած հոգիներուն նոր եռանդ, նոր հաւատք ու երազ ներշնչելու: Զեկուցման մէջ դոկտոր Տագէսեան մեկտեղեց «Հայաստանի կոչնակ»ի 1919 թուականի աւելի քան 150 խմբագրականներու բովանդակութիւնն ու անոնց գլխաւոր հայեցակարգը: Առաջին նիստէն ետք գիտաժողովի մասնակիցները այցելեցին Ցեղասպանութեան զոհերու յուշահամալիր եւ ծաղիկներ դրին անմար կրակին շուրջ: Գիտաժողովի երկրորդ օրը անցաւ Մայր Աթոռ Սբ. Էջմածնի՝ Գարեգին Ա․ կրթական կեդրոնի մէջ ուր զեկուցումներով հանդէս եկան Հայաստանէն եւ արտասահմանէն՝ Ֆրանսայէն, Գերմանիայէն, Լիբանանէն, Միացեալ Նահանգներէն ժամանած 23 գիտնականներ, որոնք անդրադարձան Ցեղասպանութիւնը վերապրած հայերու փրկութեան գործին առնչուող մանրամասներուն: Երեւանի պետական համալսարանի հետազօտող, պատմական գիտութիւններու դոկտոր, ցեղասպանագէտ Հիլմար Քայզերը, որուն զեկուցման թեման էր «Բողոքականներու նպաստամատոյց գործունէութիւնը օսմանեան 4-րդ բանակի շրջանին 1915-1917 թուականներուն» անդրադարձաւ աւետարանական գործիչներ Գունտաքճեանի, Մհուտեանի, Հայտոսթեանի, վեր. Էսքիճեանի, Շիրաճեանի գործունէութեան, որոնք Համայի ու Հալէպի մէջ ստանձնած էին Հայոց Ցեղասպանութեան իբրեւ հետեւանք տեղահանուածներու փրկութեան գործը: Հիլմար Քայզերը միակ զեկուցողն էր, որ անդրադարձաւ նաեւ ազգութեամբ թուրք այն մարդոց, որոնք դէմ եղած են ջարդերուն եւ օգնած են տեղահանուածներուն: Մասնաւորապէս ան ներկաներուն ուշադրութեանը ներկայացուց օսմանեան 4-րդ բանակի կատարած բարեսիրական գործողութիւններն ու օգնութիւնը հայերուն: Գիտաժողովի միւս մասնակիցները եւս ներկայացուցին Հայոց Ցեղասպանութեան հետեւանքով տեղահանուածներու ճակատագրերը, լուսաբանեցին հայկական եւ միջազգային այլ կազմակերպութիւններու, անհատներու գործունէութիւնը, որոնք զբաղած են հայ գաղթականներու, երեխաներու եւ կանանց փրկութեամբ:

Յարութիւն Մարութեան

Հիլմար Կայզեր

Գիտաժողովի աւարտին տնօրէն Յարութիւն Մարութեանը, ամփոփելով կատարուած աշխատանքը, բարձր գնահատեց զայն եւ շատ կարեւոր նկատեց այն առումով, որ եթէ ցարդ մենք միշտ ըսած ենք օտարներու դերակատարութիւնը հայոց փրկութեան մէջ, այս անգամ կը շեշտուէր հայո՛ց դերակատարութիւնը հայոց փրկութեան մէջ: Իսկ այդ հայերը եղած են թէ՛ անհատներ, թէ՛ մեծ ու փոքր կազմակերպութիւններ, որոնք այսօրուան տերմինաբանութեամբ ստանձնած էին փախստականներու կամ գաղթականներու նախարարութեան դերը եւ կատարած հսկայական կազմակերպչական աշխատանք: Գիտաժողովը նաեւ բացայայտեց բազմաթիւ հարցեր, որոնք դեռեւս հետազօտութեան կարիք ունին: «Հայոց Ցեղասպանութեան ուսումնասիրութեան երկրորդ հարիւրամեակն է սկսւում, եւ հին հարցադրումներին նորովի պատասխաններ են պէտք: Նոր հարցադրումներ նոյնպէս կան, որոնք եւս պահանջում են ժամանակին համահունչ պատասխաններ», նկատել տուաւ թանգարան-հիմնարկի ղեկավարը։

Կապ Խմբագրութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 27

«Իր մարդասիրութիւնը առակի կարգ անցած էր» Լեւոն Կոկանեանի մահուան 70-ամեակը ՇԱՔԷ ՄԱՐԳԱՐԵԱՆ

Գահիրէի Կոկանեան սրահ: Հարիւրաւոր հայորդիներու սիրելի ակումբ, ուր ուրախութեամբ կ’այցելեն: Սրահ մը, որ այսօր արդէն 70 տարի շարունակ բեղուն եւ հետաքրքրական գործունէութիւն կը ծաւալէ բոլոր տարիքի եւ տարբեր նախասիրութիւններ ունեցող մարդոց համար: Այո՛, բոլո՛րը՝ անխտիր սրահին անունն ու վայրը լաւ գիտեն: Սակայն, քանինե՞ր գիտեն անչափ ԹԱՆԿԱԳԻՆ այդ նուէրը իրենց ժառանգութիւն ձգած ՄԱՐԴՈՒՆ՝ ԼԵՒՈՆ ԿՈԿԱՆԵԱՆԻՆ մասին: Անկեղծօրէն պիտի խոստովանիմ որ ես ալ բաւականին խեղճուկ տեղեկութիւններ ունէի այդ ազնիւ բարերարին մասին, մինչեւ որ պատահաբար ձեռքս անցաւ իր մահուան առթիւ՝ Պէյրութ, 1950-ին հրատարակուած գրքոյկը՝ Հայ Ազգ. Հիմնադրամի Պէյրութի Յանձնախումբին կողմէ: Իրապէս բացայայտում մըն էր ինծի համար՝ ե՛ւ ուրախալի, ե՛ւ յուզիչ, ե՛ւ զարմանալի… Կարդալով անոր մասին գրած մահախօսականները, հասկցայ որ պզտիկ ժամանակ լսածս հէքեաթներու մէջ եղած անսահման բարի, ազնիւ, արդարամիտ եւ առատաձեռն հերոսները իրական կրնան ըլլալ…. Տարբեր՝ հայ կամ օտար պարբերականներու մէջ հրատարակուած բոլոր մահախօսականներու հեղինակները, ցաւակցական հեռագրերը կը կըրկնեն «ՄԱՐԴՈՒ» մը, «ԲԱՐԵՐԱՐԻ» մը ցաւալի կորուստը՝ իբր անհատականութիւն, իբր գործի եւ հանրային աշխատանքի նուիրուած անձ մը: 70 տարի առաջ, 1949-ի Նոյեմբեր 26-ին, Գահի-

Նորապսակ՝ Լեւոն եւ Լոլա Կոկանեաններ

րէի մէջ կեանքին հրաժեշտ կու տար 67 տարեկան ՀԱՅ ՄԱՐԴ մը, որ իր հեռացումով խորը վիշտ կը պատճառէր համայն եգիպտահայութեան ու ահռելի բաց մը կը ձգէր ազգային բարերարներու շարքին մէջ: Եւ ան՝ անչափ համեստ, եկեղեցասէր, ծառայասէր, ազնիւ, ուղղամիտ եւ պատուական Լեւոն Կոկանեանն էր: Բոլորը կը շեշտադրեն, թէ Կոկանեան խառնուածքով բարի եւ ազնիւ, նուրբ կենցաղավարութեամբ եւ զգայուն, հանդարտաբարոյ, աննկարագրելի համեստ եւ խոնարհ, մատչելի եւ սիրելի եղած է ամէնուն, այդ պատճառով ալ անոր Ազգային յուղարկաւորութիւնը վերածուած է համաժողովրդական բացառիկ յարգանքի տուրքի մը՝ մասնակցութեամբ Ազգ. Իշխանութեան, հոսանքներու եւ միութիւններու ներկայացուցիչներու, ազգայիններու, ժողովըրդական այլազան խաւերու եւ օտարներու: Ան հաստատակամութեամբ իր ժողովուրդին հետ եղած է դժուարութիւններու եւ յաջողութիւնՇարունակութիւնը էջ 28

ՌԱԿ Ընդհանուր Պատգամաւորական ժողով, Գահիրէ, 1937 Ձախէն աջ, նստած ընկերներ՝ Լ. Կոկանեան, Լ. Թիւթիւնճեան, Է. Բաբազեան, Գ. Մովսէսեան, Մեթր Շ. Սեւյօնքեան, Փրոֆ. Տ. Պէյլէրեան։ Ոտքի ընկերներ՝ Լ. Աճէմեան, Պ. Տեփոյեան, Ն. Գէորգեան, Տ. Հաճընլեան, Յ. Պօղոսեան, Հ. Պէրպէրեան։

Էջ 28

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

«Իր մարդասիրութիւնը առակի կարգ անցած էր» Լեւոն Կոկանեանի մահուան 70-ամեակը Շարունակութիւն էջ 27-էն

ներու պահերուն, խորը կերպով ապրած եւ զգացած է անոր վիշտն ու ցաւը՝ արհամարհելով վտանգն ու քաղաքական բոլոր խոչընդոտները: Իր բարոյական եւ նիւթական անմնացորդ ծառայութիւնը բերած է Հայոց եկեղեցիին, իր անկեղծ սէրը արտայայտած է Մայր Հայրենիքին հանդէպ: Կոկանեան ազգային կազմակերպութիւններու առաջնորդներու մէջ ըլլալով, եղած է ե՛ւ կուսակցական ե՛ւ ազգային կարկառուն դէմք մը: Այս հայադրոշմ անձը սիրած է հայուն տոհմիկ աւանդութիւններն ու ապրած՝ հայկական տոհմային սովորութիւններով. իր մէջ ամփոփած է գիտակից հայրենասիրութեան ճշգրիտ ըմբռնումը, զոր իր սըրտին եւ հոգւոյն պահանջը եղած է: Իր ազնիւ եւ նոյնպէս բարի կողակիցին՝ տիկին Լոլային հետ, իրենց տունը վերածած էին ազգային կեանքը յուզող հարցերու քննարկման վայրի մը: Անոնց դուռը միշտ բաց եղած է եկողներուն համար ու սեղանը՝ հիւրընկալ. մասնաւոր հաճոյք զգացած են անսահման ջերմ եւ սրտաբուխ, անկեղծ ու մեծ հոգածութեամբ հիւրասիրելով իրենց հայրենակիցները: Լեւոն Կոկանեան ծնած էր 1882-ին՝ Պոլսոյ Ֆերի Գիւղ թաղը. ծնողքին չորրորդ զաւակն էր: 1894-ին ընտանիքը Աղեքսանդրիա հաստատուած է: Ան մեծցած է հայեցի, անձնազոհ եւ յեղափոխական ոգի ու աւանդոյթներ ունեցող ընտանիքի մը մէջ: Լեւոն Կոկանեան Պոլիս յաճախած է Բերայի Նարեկեան եւ Ղալաթիոյ Ազգային Կեդրոնական վարժարանները: Իսկ Աղեքսանդրիոյ մէջ տարի մը յաճախած է Պօղոսեան Ազգ. վարժարանը, ապա՝ Սենթ Քաթերին Գոլէճը, որուն ընթացքը աւարտած է 1900-ին: Ան եղած է շատ խելացի եւ խոհեմ աշա-

կերտ մը՝ իր տարիքին համար զարմանալի աչալուրջ: Այնուհետեւ թղթակցութեամբ աւարտած է Փարիզի Հանրօգուտ Շինութեանց վարժարանը՝ ճարտարագէտի մասնագիտութեամբ, որուն շնորհիւ մտած է եգիպտական պետական ծառայութեան մէջ: Ժամանակ մը վերջ՝ որպէս ճարտարագէտ մտած է Պեհիրայի ընկերութիւն (չորս տարի), որմէ վերջ դարձեալ մտած է պետական ծառայութեան՝ ջրաբաշխական ճիւղը: Եօթը տարի պաշտօնավարութեան շրջանին, 1907-ին՝ ան Արմենակ մեծ եղբօրը հետ երկաթեղէնի փոքր գործատեղի մը հիմնած է, որ իր մասնագիտական եւ փորձառական հմտութեան, յոգնատանջ ճիգերու, անսպառ տոկունութեան հետեւանքով, աստիճանաբար զարգացած եւ դարձած է ամէն տեսակի երկաթեայ արտադրութեանց մեծագոյն գործարաններէն մին Միջին Արեւելքի տարածքին, եւ հետագային մեծ դեր ունեցած է եգիպտական ճարտարարուեստական ասպարէզին մէջ: Այսպիսով, Կոկանեան Եգիպտոսի մէջ ճարտարարուեստի մը հիմը դրած է, որուն այնքան պէտք ունէր երկիրը: Կոկանեան շատ բեղմնաւոր հանրային կեանք վարած է. ըլլալով գաղափարի մարդ եւ գաղափարի համար պայքարող մը, շատ կանուխէն մտած է ՌԱԿի շարքերը եւ եղած՝ առաջաւոր եւ պատասխանատու անձ մը կուսակցութեան ղեկավարութեան մէջ: Ան մէկէ աւելի անգամներ եղած է՝ Հելիոպոլսոյ ակումբի վարչութեան, Եգիպտոսի Շրջ. վարչութեան եւ Կեդրոնական վարչութեան անդամ: 1926ին՝ եղած է Գահիրէի Թեմական ժողովի անդամ եւ հիմնադիր, որմէ վերջ միշտ երեսփոխան ընտրուած է: 1942-ի Օգոստոս 3-էն, Կոկանեան «Արեւ» օրաթերթին արտօնատէրը եղած է, եւ ոչինչ խնայած է Շարունակութիւնը էջ 30

Ճաշկերոյթ ի պատիւ Լիբանանի մամլոյ դիւանի տնօրէն Թաքիէտտին Սոլհի, 30-01-1946 Ձախէն աջ, նստած ընկերներ՝ Մեթր Շ. Սեւյօնքեան, Տ. Մերճանեան, պրն ․ Թաքիէտտին Էլ Սոլհ, ընկերներ՝ Լ. Կոկանեան, Է. Բաբազեան, Եր. Դրենց Մարգարեան։ Ոտքի ընկերներ՝ Յ. Պօղիկեան, Հ. Ահարոնեան, Ալ. Սարուխան, Յ. Արամեան, Մ. Գույումճեան, Ա. Սարաֆեան, Ս. Փափազեան, Ն. Գէորգեան, Հ. Գարայեան։

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 29

Լեզուաբանական

Կիրակնօրեայ ընթերցումներ Կարօտնալ, կարօտիլ, կարօտ ըլլալ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Մեր շուրջ յաճախ հարց կը ծագի, թէ ի՞նչ պէտք է ըսել՝ ---կարօտցայ ընտանի՞քս՝ հայցական հոլով, ---կարօտցայ ընտանիքի՞ս՝ տրական հոլով: Քերականական եզրաբանութեամբ այս կը նշանակէ՝ այս բայը ներգործակա՞ն է, թէ՞ չէզոք: Անցած դարու մեր լաւագոյն բառարանագիրներէն երկուքը՝ Տէր Խաչատուրեանն ու Կռանեանը ներգործական կը նկատեն զայն, մինչ միւս երկուքը՝ Գայայեանն ու Ճիզմեճեանը կը նկատեն չէզոք: Արդ, ինչո՞ւ այսպէս է: Ինչո՞ւ հազարաւոր ուրիշ բայերու պարագային դիւրին է միաձայնութիւնը, իսկ կարօտնալ-ին պարագային կը դժուարանայ ան: Կամ թէ ինչո՞ւ մեր այս չորս բառարանագիրները, որոնց չորսին ալ վաստակը ծանօթ է ընթերցողներուդ, տարբեր արժեւորում տուած են անոր բայական սեռին: Զայն տարբեր կ’արժեւորեն խօսողներն ու գրողները եւս: Այսպէս է, բարեկամնե՛ր, որովհետեւ կարօտնալ-ը աշխարհաբարի այն բոյլ մը բայերէն է, որոնք չեն յաջողիր արեւմտահայուն պարտադրել իրենց սեռը, ինչպէս կը պարտադրեն, օրինակ՝ սիրել ընկերը (ներգործական-հայցական) եւ մօտենալ ընկերոջ (չէզոք-տրական): Արդարեւ, դժուար է պատկերացնել քիչ թէ շատ հայերէնը իւրացուցած հայեր, որոնք շփոթեն այս երկուքին սեռերը, անդին սակայն այդ նոյն հայերուն միջին հաշուով յիսուն տոկոսը պիտի սխալ կիրարկէ կարօտնալ-ը. կէսը պիտի ըսէ «կարօտցայ հայրենիքս», իսկ միւս կէսը՝ «կարօտցայ հայրենիքիս»: Ըստ էութեան՝ սխալ չկայ այս բոլորին մէջ, այլ դէմ-յանդիման կը գտնուինք բայական սեռափոխութեան կամ գէթ կրկնասեռութեան պարագաներու հետ: Եւ կարօտնալ-ը միակը չէ, ինչպէս ըսինք. մեր դատողութեամբ, որ կը հիմնուի բանաւոր շփումի եւ ընթերցումներու վրայ, արդի արեւմտահայերէնի մէջ երկսեռութիւն կը ցուցաբերեն նաեւ՝ բարեւել, սկսիլ, մտիկ ընել, ունկնդրել, ձեռնարկել, սպասել... որոնք պատմականօրէն չէզոք եղած են: Ծանօթ.– ա) Գ. Զոհրապ նոյն պատմուածքին մէջ,– «Երջանիկ մահը»,– երկու տարբեր հոլով խնդիր տուած է մտիկ ընել բային. «Տոքթորը ինք մտիկ կ’ընէր ամենուս»: «Խելօք տղոց պէս մտիկ ըրինք զինքը»: բ) Եթէ խօսողը կը գիտակցի, որ

ունկնդրել բառացի կը նշանակէ «ականջ դնել», ան ինքնաբերաբար տրական հոլով կ’ընտրէ, որովհետեւ ականջ կը դնենք բանի մը, որ տրական է: Այլապէս սովորական է նաեւ այս բային հայցական հոլով խնդրառութիւնը: գ) «Ազդակ»-ը նոյն թիւին մէջ,– 2810-19, էջ 10,– իր կարգին երկու տարբեր հոլով խնդիր տուած է ձեռնարկել բային. «Չինաստանը ոչինչ կը ձեռնարկէ»: «Պէտք է անհրաժեշտ միջոցներու ձեռնարկեն»: դ) Սպասել-ը չէզոք է ըստ Գայայեանի ու Ճիզմեճեանի, ներգործական՝ ըստ Տէր Խաչատուրեանի եւ Կռանեանի: Էդիկ Աղայեան չէզոք կը նկատէ զայն, սակայն բերած բնագրային օրինակներուն մէջ կան ներգործական կիրարկութիւններ եւս: Յ. Պալեան գրած է . «Սպասել ի՞նչ բան» (Ազդակ, 4-11-19, էջ 6): *** Ըստ իմաստի՝ կարօտնալ-ը շատ աւելի ցոյց կու տայ զգացական-հոգեկան բաց մը, պակաս մը, տենչ մը, որ կեդրոնացած է ոչ-նիւթական՝ վերացական հասկացութեանց վրայ, ինչպէս՝ հայրենիք, զաւակ, մայր, սիրեկան, եղանակ... Ասոր կողքին ունինք նոյնարմատ կարօտիլ բայը, որ կը նշանակէ կարիքի մէջ գտնուիլ, պէտք ունենալ շօշափելի հասկացութեան մը. օրինակ՝ Այս գրութիւնը սրբագրութեան կը կարօտի: Հիւանդը աւելի ընտիր սնունդի կը կարօտի: Լաւ տեսնելու համար՝ այս մանչը ակնոցի կը կարօտի: Դրացիս նիւթական օգնութեան կը կարօտի: Այս իմաստով՝ բայս միանշանակ չէզոք է եւ կը պահանջէ տրական հոլով խնդիր, ինչպէս է պարագան բերուած օրինակներուն: Ահա ա՛յս է կացութիւնը արեւմտահայ աշխարհաբարի մէջ: *** Արդի արեւելահայերէնի մէջ բայիս երկու տարբերակներուն փոխարէն կը գտնենք միայն մէկը՝ կարօտիլ-ը (-ել), որ ինչպէս վերը տեսանք միահամուռ տրական հոլով խնդիր կը պահանջէ. հետեւաբար, ո՛ր իմաստով ալ գործածուի ան, ի՛նչ ալ ըլլայ կարօտի առարկան, ան կը դրուի եւ անխուսափելիօրէն պիտի միշտ դրուի տրական հոլով, այսինքն՝ ան կը բանի իբրեւ չէզոք սեռի բայ: Գալով գրաբարին՝ ան ունէր կարօտանալ եւ կարօտիլ. տեսնել «Նոր հայկազեան» բառարանը, ուր կը գտնենք բնագրային օրինակներ եւս: Այստեղ սեռ չէ նշանակուած, սակայն օրինակներէն դատելով կրնանք հաստատել, որ բայերս պատմականօրէն Շարունակութիւնը էջ 30

Հայ Կեանք

Էջ 30

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

«Իր մարդասիրութիւնը առակի կարգ անցած էր» Լեւոն Կոկանեանի մահուան 70-ամեակը Շարունակութիւն էջ 28-էն

թերթին մատակարարութիւնը գոհացուցիչ պայմաններու հասցնելու համար: Հիւանդ վիճակին մէջ նոյնիսկ, արդէն ծերունազարդ ու պատուական այդ մարդը, շաբաթը առնուազն երեք-չորս անգամ, «Արեւ»ի խմբագրատուն այցելած է… Հնարամիտ եւ ժամանակին հետ քայլ պահող Կոկանեան, Բ. Աշխարհամարտի ընթացքին մեծապէս օգնած է անգլիական բանակին՝ հայթայթելով քարիւղի եւ ջուրի երկաթեայ ամաններ: Հազուագիւտ եռանդի տէր այդ ծայրայեղ հայրենասէրը, ժպտուն եւ խիստ համակրելի դէմքով, բարձր արժանիքներով օժտուած անձնաւորութիւնը ազգային բոլոր հաստատութիւններուն սիրով օժանդակած եւ բարեսիրական ու մշակութային որեւէ գործի կամ ձեռնարկի իր օժանդակութիւնը բերած է՝ առանց թմբկահարութեան: Թուարկել անհնար է հոգիով եւ սրտով հարուստ Լեւոն Կոկանեանի ըրած յայտնի եւ անյայտ բոլոր բարերարութիւնները. նշենք քանի մը հատը միայն: Սիրելով եւ գուրգուրալով հայ լեզուին վրայ, ան նպաստներ սահմանած է Անթիլիասի եւ Էջմիածնի դպրեվանքերու, Պէյրութի ֆրանսական եւ ամերիկեան համալսարաններու եւ Եգիպտոսի հայկական վարժարաններէն ներս ուսանող շատ սաներու (շատերուն գաղտնի օգնելով), նաեւ՝ ազգային բարեսիրական եւ մշակութային միութիւններու, բաւակա-

նին մեծ գումար մը ներդնելով՝ եղած է Հայ Ազգային Հիմնադրամի հիմնադիրներէն մին, ատենապետը եղած է Աղեքսանդրապոլի երկրաշարժի աղէտեալներու յանձնաժողովին, եղած է մեկենասը Խ. Գուրեանի «Աստուածաշունչը արդի բանասիրութեան լոյսին տակ» գիրքին եւ Վ. Թէքէեանի գործերէն հատորի մը: Իր տիկնոջը հետ, Հելիոպոլսոյ մէջ շինել տուած է ամէն յարմարութիւններով օժտուած գեղեցիկ Կոկանեան սրահը եւ զայն կուսակցութեան նուիրած (սրահին բացումը եղած է իր մահուընէ մի քանի շաբաթ առաջ): Այս քայլը ան ըրած է այն մտադրութեամբ որ եգիպտահայը ունենայ քաղաքական-մշակութային-ընկերային աշխոյժ եւ առողջ մթնոլորտով ընտանեկան եւ մտաւորական հաւաքոյթներու կեդրոնատեղի մը՝ լաւ գիտակցելով որ հայաշունչ սրահի մը առկայութիւնը նաեւ կ’ապահովէ համայնքին գոյութեան պահպանումը: Եւ այդ բոլորը ան ըրած է լուռ, առանց շեփորահարելու: Հպարտութիւնը անծանօթ եղած է իրեն, նոյնիսկ իր յաջողութիւններու ամենափայլուն շրջանին: Այսօ՛ր եւ մի՛շտ եգիպտահայ համայնքին համար մեծ հպարտութիւն եւ պատիւ է՝ Կոկանեանին պէս յարաճուն ու աննկուն կամքով, փայլուն միտքով ՄԱՐԴ մը իր շարքերուն մէջ ունեցած ըլլալուն համար. ՄԱՐԴ մը, որուն ներաշխարհը երկնային խաղաղութեամբ համակուած էր, որովհետեւ ան միայն հոգեկան, բարոյական եւ իմացական արժէքները կը պաշտէր՝ հետամուտ ըլլալով բարութեան, ճշմարտութեան, արդարութեան եւ գեղեցկութեան:

Կիրակնօրեայ ընթերցումներ Կարօտնալ, կարօտիլ, կարօտ ըլլալ Շարունակութիւն էջ 29-էն

եղած են չէզոք, քանի բոլոր օրինակներն ալ ունին տրական հոլով խնդիր: *** Վերոնշեալ կարօտանալ, կարօտնալ եւ կարօտիլ համադիր բայերու շարքին գրաբարը եւ արեւելահայ ու արեւմտահայ աշխարհաբարները ունին նաեւ կարօտ մնալ, կարօտ ըլլալ եւ կարօտ դառնալ յարադիր ձեւերը, որոնց բոլորը միանշանակ կ’առնեն տրական հոլով խնդիր[1]. օրինակ՝ «Սիրտ անմտի կարօտ է հանճարոյ» («Նոր հայկազեան»): «Անգին եարիս լոյս երեսին կարօտ եմ» (Աւ. Իսահակեան):«Կարօտ ենք տեսքիդ, աննմա՛ն գարուն» [1] Գրաբարը տարբեր հոլովներով եւս կիրարկած այս ածականը. օրինակ՝ «Ահա յերեսաց քոց ոչ կարօտ եղէ» (բացառական): «Մի՛ կարօտ առներ զիս ի յուսոյ իմմէ» (բացառական): «Դեղօք եւ ոչ վիրօք կարօտ է մուրօղն» (գործիական):

(նաեւ՝ կարօտ մնացինք, կարօտ դարձանք): Այսպէս է, քանի որ կարօտնալ պատմականօրէն չէզոք եղած է, հետեւաբար կարօտ ածական արմատը կը պահէ անոր բնիկ խնդրառութիւնը: Եզրակացութիւն Ուրեմն կարօտ արմատը կրող բոլոր բայաձեւերը ընդհանուր հայերէնի մէջ կը ներկայանան չէզոք սեռով, բացի կարօտնալ-էն, որ արեւմտեան աշխարհաբարի մէջ միայն երկսեռ է, եւ բացառուած չէ, որ յանգի ամբողջական սեռափոխութեան, իր հետ ալ ուրիշ բայեր: Իսկ սեռափոխութիւնը ընդհանուր լեզուներու եւ մասնաւորաբար հայերէնի մէջ անկարելի կամ բացառիկ երեւոյթ չէ բնաւ. օրինակ՝ գրաբարը կ’ըսէր «աղաչեմ զքեզ»,– ուրեմն աղաչեմ՝ ներգործական,– իսկ աշխարհաբարը կ’ըսէ «աղաչեմ քեզի»,– ուրեմն աղաչեմ՝ չէզոք: Նման օրինակներուն թիւը մեծ է, կը գոհանանք այս մէկով:

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 31

Մանկավարժական հայացք

ՀԱՅԵՑԻ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՀԱՅ ԾՆՈՂՔ Բժիշկ ԿԱՐՊԻՍ ՀԱՐՊՈՅԵԱՆ

Ազգի մը գոյութիւնը եւ ինքնութիւնը պայմանաւորուած է հողով, հայրենիքով, պետականութեամբ, իր սեփական լեզուով, մշակոյթով եւ հոգեկան-իմացական ապրումներով ու արժէքներով: Ամէն ազգ ունի իր իւրայատուկ ինքնութիւնը պահելու իրաւունքն ու ազատութիւնը, որոնք կ’իրականան փոխադարձ պարտաւորութիւններով` պահել ու պաշտպանել հողը, հայրենիքը, սեփական լեզուն, մշակոյթը եւ հոգեկան ու իմացական արժէքները: Ազգի մը հիմքը լեզուն է. ան միակ տառն է, որ տարբերութիւն կը դնէ ազգերու միջեւ. ամէն ազգ կենդանի է իր սեփական լեզուով. երբ լեզուն չգործածուի, ան կը մաշի եւ կը մահանայ: Լեզուին մահը ազգին մահն է: Ազգը կազմուած է անհատներէ, որոնք կը ցոլացնեն ազգին մտապատկերը: Մենք ալ` որպէս հայ ազգի զաւակներ, ազատութիւնը եւ իրաւունքը ունինք հայ մնալու եւ ապրելու որպէս հայ: Սակայն ի՞նչ կը նշանակէ հայ ըլլալ: Շատեր հայ ըլլալը կը բնորոշեն ծիներով եւ ժառանգականութեամբ: Սակայն հայ ըլլալը, ասոնց կողքին, կը նշանակէ հայ ըլլալ հոգիով, միտքով եւ ապրումով. իսկ հայ ըլլալու նախադրեալներն են` 1. Ամրապնդուիլ ազգային պատկանելիութեամբ, 2. Ծանօթանալ հայ ժողովուրդի եւ հայ եկեղեցիի պատմութեան, 3․ Ծանօթանալ հայ ժողովուրդի մշակութային հարստութիւններուն` երաժշտութեան, ճարտարապետութեան, քանդակագործութեան, մանրանկարչութեանն, պարարուեստին, գրականութեան, 4․ Գիտնալ եւ գործածել հայ լեզուն` խօսիլ, գրել եւ կարդալ, 5․ Պահել եւ գործադրել հայ ժողովուրդի տոհմիկ աւանդութիւնները եւ սովորութիւնները, 6․ Տէր կանգնիլ հայ ժողովուրդի ազգայինքաղաքական պահանջատիրութեան, 7․ Օժանդակել ազատ ու անկախ հայրենիքի, Հայաստանի, հզօրացման, 8․ Ապրիլ «Դէպի հայրենիք» մտասեւեռումով: Հայ ըլլալը Հայաստանի մէջ բնական երեւոյթ պէտք է ըլլայ: Հոն անհատը կը ծնի հայ հողի վրայ, կը մեծնայ հայ միջավայրի մէջ, կ’ապրի հայ վարժարանի մէջ, կը գործէ հայ հաստատութիւններու մէջ. հոն պետական լեզուն հայերէնն է, հոն

ընդհանրապէս ամէն բան հայկականութիւն կը բուրէ` հակառակ շատ մը բացասական եւ յոռի երեւոյթներու: Նոյնը չէ կացութիւնը Սփիւռքի մէջ: Հայը Սփիւռքի մէջ կ’ապրի հեռու հայրենիքէն, ցիր ու ցան` տարբեր-տարբեր երկիրներու մէջ, բազմացեղ, բազմալեզու, բազմակրօն եւ բազմամշակութային միջավայրերու մէջ: Սփիւռքի մէջ հայը ենթակայ է հսկայական դժուարութիւններու եւ կաշկանդումներու: Օտարացումի ճամբան բաց է եւ հեշտ` յաճախելով օտար վարժարաններ, իւրացընելով օտար բարքեր, սովորութիւններ, կենցաղ, հիմնելով օտար ամուսնութիւններ եւ կազմելով ոչ-ամբողջական հայ ընտանիքներ: Սփիւռքի կարգ մը կեդրոններու մէջ հայը կ’ապրի հայութենէ հեռու, հայկական իրականութենէ շատ հեռու: Սփիւռքի մէջ հայ լեզուի հանդէպ անտարբերութիւնը օրէ օր աւելի զգալի կը դառնայ. կարգ մը հայ դպրոցներու մէջ հայ աշակերտները օտար լեզու կը խօսին, եւ հայ լեզուն կը նահանջէ: Սփիւռքի մէջ մեր մեծագոյն մարտահրաւէրը ըլլալու է` մնալ հայ, պահել մեր ինքնութիւնը եւ գոյատեւել որպէս հայ ազգի արժանաւոր զաւակները: Հայ ըլլալը եւ հայ մնալը Սփիւռքի մէջ անհատական եւ հաւաքական որոշում է: Այս մարտահըրաւէրը կ’իրականանայ միայն ու միայն «Հայեցի Դաստիարակութեամբ»: Շարունակութիւնը էջ 32

Էջ 32

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

ՀԱՅԵՑԻ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՀԱՅ ԾՆՈՂՔ Շարունակութիւն էջ 31-էն

Բայց ի՞նչ է «Հայեցի Դաստիարակութիւն»ը: «Հայեցի Դաստիարակութիւն»ը հայ անհատին մէջ գիտակից եւ ամբողջական հայը կազմաւորելու գործընթացն է. ան Սփիւռքի օտար եւ օտարացնող պայմաններու մէջ հայածին անհատը հայ պահելու ճիգերու ամբողջութիւնն է. անով կ’իրականանայ հայ ըլլալու նախադրեալները եւ գործընթացը, ինչպէս նաեւ` հայ ժողովուրդի ինքնութեան պահպանումն ու գոյատեւումը սփիւռքի մէջ: «Հայեցի Դաստիարակութիւն»ը պէտք է ուղղուի բոլոր հայ անհատներուն, այսինքն` հայ ծնողքին, տարեցին, երիտասարդին եւ մասնաւորապէս կազմաւորուող նոր սերունդին ուր որ ալ գտնուի ան, այսինքն, հայկական եւ ոչ հայկական վարժարանի մէջ: Այս պարագային, «Հայեցի Դաստիարակութեան» առաքելութիւնը հիմնականօրէն պէտք է ըլլայ` 1. Տէր կանգնիլ եւ գուրգուրալ հայ դպրոցին, պահել հայ դպրոցը առողջ եւ կենսունակ, որպէսզի ան արդարացնէ իր առաքելութիւնը: 2. Տէր կանգնիլ ոչ հայ վարժարաններ յաճախող հայ աշակերներուն եւ միջոցներ որոնել զանոնք հայութեամբ հետաքրքրելու, հայութեան մօտեցնելու եւ անոնց մէջ հայ ըլլալու նախադրեալները իրականացնելու: «Հայեցի դաստիարակութեան» կռուանները ըլլալու են` հայ ընտանիքը, հայ եկեղեցին, հայ դպրոցը, հայ կուսակցական-քաղաքական, մշակութային եւ մարզական միութիւնները, կազմակերպութիւնները եւ կեդրոնները, ինչպէս նաեւ` հայ մամուլն ու լսողատեսողական միջոցառումներ: Շատ որոշ է, որ «Հայեցի Դաստիարակութիւն»ը կ’իրականանայ պատասխանատու մարմիններու համոզումով, որոշումով, ծրագրումով եւ գործադրութեամբ: «Հայեցի Դաստիարակութիւն»ը շատ հըրատապ եւ այժմէական մտահոգութիւն մըն է ամբողջ հայութեան` մասնաւորապէս Սփիւռքի մէջ: Մենք բոլորս շատ լաւ գիտենք, որ հայ ծնողքը ունի մեծ դերակատարութիւն մեր զաւակներու դաստիարակութեան մէջ ընդհանրապէս եւ մասնաւորապէս Հայեցի Դաստիարակութեան մէջ: Հայ ծնողքն է, որ ազգային դրոշմը կը դնէ նորահաս եւ մատղաշ սերունդներուն վրայ ու կը կերտէ մեր զաւակներու ապագայ հայ մարդու նկարագիրը, անհատականութիւնը, ինքնութիւնը եւ ազգային պատկանելիութիւնը: Հայ ընտանիքն է, որ ամբողջ մեր պատմութեան ընթացքին եղած է դաստիարակութեան առաջին դպրոցը, ինչպէս նաեւ

ամուր բերդ մը բոլոր հեռաւոր ու մօտաւոր սպառնալիքներու եւ վտանգներու դիմաց: Հայ տունը եղած է միշտ եւ պէտք է ըլլայ սրբատեղի մը, ամուր բերդ մը, ուր կը կերտուի մեր զաւակներու ապագայ հայ մարդու նկարագիրը, ազգային պատկանելիութիւնը եւ պահանջատիրութիւնը: Հայ ծնողքը նախ ինքը պէտք է լուսաւորուի եւ իւրացնէ ազգային եւ եկեղեցական սրբազան սկզբունքները եւ հաւատքը, որպէսզի կարողանայ փոխանցել իր զաւակներուն այս բոլորը: Հայ ազգը կը պահուի, կը գոյատեւէ եւ անոր ժառանգութիւնները, յատկանիշները, քաղաքակրթութիւնը, մշակոյթը եւ լեզուն կանգուն կը մնան հայ ընտանիքով, հայ դպրոցով եւ հայ միջավայրով. սակայն հայ ընտանիքն է առաւելաբար, որ ազգային դրոշմը կը դնէ նորահաս եւ մատղաշ սերունդներուն վրայ: Հայ ընտանիքը եղած է հայ ազգին միջնաբերդը, ուր ապաստան գտած է հայ ժողովուրդի ազգային անհատականութիւնը. երբ կործանի ընտանիքը՝ կը մեռնի ազգութիւնը. երբ օտարը թափանցէ հայ ընտանիքէ ներս, կը գրաւէ եւ կը քայքայէ մեր ազգային անհատականութիւնը, հետեւաբար ըլլանք աչալուրջ եւ չքաջալերենք խառնազգի ամուսնութիւնները: Հայ ժողովուրդի գոյատեւման կարեւոր ազդակներէն մէկն է հայ լեզուն. եթէ նախանձախընդիր ենք մեր ազգային գոյութեամբ, պահպանելու ենք եւ զարգացնելու ենք մեր մշակոյթը եւ լեզուն: Կարելի չէ հայ մշակոյթ պահել եւ զարգացնել` առանց հայ լեզուի գործածութեան եւ տարածման: Մենք, ծնողներս, նախանձախնդիր պէտք է ըլլանք խօսելու եւ կարդալու հայերէն առանց մոռնալու այլ լեզուներու կարեւորութիւնը. երեխան լսելու է առաջին անգամ հայ լեզուն՝ որպէսզի խօսի հայերէն, մեծնայ հայօրէն եւ ապրի հայօրէն: Վստահ եմ` մեր ծնողներէն շատերը իրենց կարելին կ’ընեն իրենց զաւակները հայօրէն մեծցընելու եւ դաստիարակելու: Ճշմարտութիւն է, որ մեր զաւակները հայօրէն մեծցնելու եւ դաստիարակելու յատուկ տարազ մը գոյութիւն չունի, սակայն որեւէ ողջմիտ, խոհեմ, գիտակից, պատասՇարունակութիւնը էջ 33

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Էջ 33

ՀԱՅԵՑԻ ԴԱՍՏԻԱՐԱԿՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ՀԱՅ ԾՆՈՂՔ Շարունակութիւն էջ 32-էն

պարարուեստին, թատրոնին եւ հայ արժէքներուն:

խանատու եւ հայօրէն դաստիարակուած ծնողք դիւրաւ կրնայ իր զաւակը հայօրէն մեծցնել եւ դաստիարակել:

թ. Ուղղենք մեր զաւակները հայ կեդրոններ, մշակութային, մարզական, ընկերային եւ քաղաքական կազմակերպութիւններ ու միութիւններ, որպէսզի` 1. Ներգրաւենք զանոնք հայկականութեամբ եւ հայ ապրումներով, 2. Մեծնան հայկական մաքուր միջավայրի մէջ, 3. Հեռու մնան վատառողջ եւ քանդիչ ընկերային մոլութիւններէ, 4. Ունենան հայ ընկեր-ընկերուհիներ, 5. Տեղեկանան Հայ Դատի հոլովոյթին, 6. Գիտնան, որ իրենք մեծ ազգի մը զաւակներն են ու իրենց ճիտին պարտքն է` ըլլալ պահանջատէր եւ հետապնդել հայ ժողովուրդի արդար իրաւունքները:

Մենք բոլորս` ծնողներս, գիտենք, որ մեր զաւակները իրենց փոքր տարիքէն կը դիտեն եւ կը լսեն մեզ, կը հետեւին մեզի, եւ ականատես կ՛ըլլան մեր ապրելաձեւին եւ գործելաձեւին: Անոնք ինքնաբերաբար կը դառնան մեր կրկնօրինակները: Հետեւաբար նախ մենք` ծնողներս, ջանանք իրաւացի հայ ծնողներ ըլլալ եւ ապա բերենք մեր բաժինը մեր զաւակներու «Հայեցի Դաստիարակութեան» գործընթացին: Բայց ի՞նչպէս, պարզապէս կեանքի վերածելով, հարիւրաւոր թելադրութիւններու կողքին, հետեւեալ քանի մը ծնողական թելադրութիւնները՝ ա. Սորվինք մեր մայրենի լեզուն: Խօսինք հայերէն, երբ կը գտնուինք հայ միջավայրի մէջ, մանաւանդ` տան մէջ մեր զաւակներուն հետ: Կարդանք հայերէն գիրք եւ սատարենք անոր տարածման: Հաղորդակցինք մեր հայրենակիցներուն հետ հայերէն լեզուով: Ունկնդրենք հայկական ռատիոժամերը եւ հետեւինք հայկական հեռատեսիլներուն: Վայելենք հայ թերթի ներկայութիւնը մեր տուներուն մէջ: բ. Կատարենք մեր եկեղեցական պարտականութիւնները: Ներկայ ըլլանք մեր անչափահաս զաւակներուն հետ եկեղեցական արարողութիւններու, որոնք հարկ է, որ կատարուին հայ ինքնուրոյն լեզուով եւ հայ հոգեւոր երաժշտութեամբ: գ. Բերենք մեր մասնակցութիւնը հայկական ամէն տեսակի ձեռնարկներուն: դ. Ունկնդրենք մաքուր եւ հարազատ հայ երաժշտութիւնը մեր տուներուն մէջ: ե. Պահենք մեր հայկական անձնանունները եւ նորաձեւութեան զոհ երթալով չանուանենք մեր զաւակները օտարազգի անուններով: զ. Պահենք ու պահպանենք մեր ազգային եւ եկեղեցական աւանդութիւնները, ինչպէս նաեւ մեր հայկական տոհմիկ սովորութիւնները: է․ Ուղղենք մեր զաւակները հայ եկեղեցի, որպէսզի սնանին Հայ եկեղեցւոյ հոգեւոր աւազանին մէջ: ը. Ուղղենք մեր զաւակները հայ վարժարան, որպէսզի անոնք` 1. Սորվին հայերէն եւ խօսին, գրեն ու կարդան հայերէն, ուր որ ալ գտնուին` տուն, դպրոց, ակումբ եւ կեդրոն: 2. Ծանօթանան հայոց պատմութեան, հայ եկեղեցւոյ պատմութեան, հայ դատին, հայ մըշակոյթին` գրականութեան, երաժշտութեան,

ժ. Ուղղենք մեր զաւակները ամբողջական ՀԱՅ ընտանիք կազմելու, որպէսզի հայ ժողովուրդը չունենայ քանակական եւ որակական կորուստ: ժա. Ուղղենք մեր զաւակները դէպի Հայաստան, որպէսզի իրենց մտքին մէջ շօշափելի իրականութիւն դառնայ հայրենիքի եւ հայ ազգի պատկանելիութեան գաղափարը: Մոնթրէալ

Էջ 34

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

ԶԱՐՄԱՆԱԼԻ ՆՄԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐ.

BBC-Ի ԱՆԴՐԱԴԱՐՁԸ Շարունակութիւն էջ 14-էն

այդպիսի համընկնումները գիտութեան համար հետաքրքրական չէին, քանի որ ուրիշ շրջաններու մէջ ալ կարող են իրարու նման տարրեր ըլլալ: Սակայն հայերէնի ու պասքերէնի տեղանուններուն ընդհանրութիւնները ունին կարեւոր իւրայատկութիւն մը՝ երկու լեզուներուն մէջ նոյն իմաստը ունին: Օրինակ՝ հայերէն «արան» (հովիտ) - պասքերէն «արան» (հովիտ), հայերէն «կարբի» (քարի տակ) - պասքերէն «կարբէ» (քարի տակ), հայերէն «ծաւալ» - պասքերէն «սաբալ» (ծաւալ) եւ այլն: 3. Ըստ պասքերու ազգային աւանդոյթին, Հայաստանը կը նկատուի իրենց նախահայրենիքը: Զանազան աղբիւրներ կը վկայեն այն մասին, որ Հայաստանէն եկածները գիտէին մետաղի մշակման գաղտնիքը: Այս տեսանկիւնէն շատ հետաքրքրական է պասքերու ինքնանուանումը՝ «էուսքալտուն», որ յառաջացած է «էուսքէ» արմատէն: Վերջինս զանազան բարբառներու մէջ զանազան ձեւեր ունի՝ էուսք, ուսք, էսքու, ասք եւ այլն: Այս արմատը ծագումով կապուած է հայերէն «ոսկի» բառին, որ հայկական բարբառներուն մէջ եւս զանազան ձեւեր ունի՝ իսկի, վեսկե, ասկի, ուոսկի եւ այլն: Հայերէն «ոսկի» բառէն յառաջացած է «Ոսկան» անունը, որ բառացիօրէն կը նշանակէ «ոսկի ունեցող» ու նման է պասքերու ազգային անուանումին «պասքոն»՝ լատիներէն աղբիւրներու մէջ «վասքոն»: Հետաքրքրական է, որ Ուրարտուի թագաւորութեան ժամանակ Վանայ լիճին հարաւ-արեւելեան ափը, այսինքն՝ հայ ժողովուրդի բնօրրանը, կը կրէր Խուբուշկիա անունը, որ բառացիօրէն կը նշանակէ՝ «ոսկիի հովիտ»: Վաղ միջնադարեան հայկական աղբիւրներու մէջ Խուբուշկիան կը յիշատակուի այլ ձեւով՝ որպէս Հայոց ձոր: Ուրարտական արձանագրութիւններուն մէջ կը յիշատակուին նաեւ Ուրմիոյ լիճի հիւսիս-արեւելեան ափի Ուշկիանի լեռները: Ստրապոնի ժամանակ ասոնք արդէն կը կոչուէին Հայկական լեռներ, հետագային հայկական աղբիւրներու մէջ նշուեցան որպէս Ոսկեան՝ ոսկէ: Այս փաստերէն կարելի է եզրակացընել, որ մեր նախնիներուն համար «ոսկի մշակող» ու «հայ» գաղափարները հոմանիշ եղած են: Այս մէկը կը հաստատուի նաեւ պասքական ազգային աւանդութիւններով: Անշուշտ կարելի չէ ըսել, որ հայերուն ու պասքերուն կապերուն վերաբերող բոլոր հարցերը վերջնականապէս լուծուած են: Սակայն ամենակարեւորը արդէն պարզ է. պասքերուն քաղաքակրթութեան մէջ առկայ է շատ խոր հայկական շերտ մը, որ յառաջացած է գաղթի հետեւանքով՝ նախապատմական շրջանին: Բոլորը կ՚ընդունին, որ պասքերը Եւրոպայի ամենահին ազգն են: Անոնք այստեղ հնդեւրոպացիներէն շատ աւելի առաջ հաստատուած էին եւ առաջին անգամ Եւրոպա ներխուժած՝ Ն.Ք. 1000ին: Հետեւաբար, այդ ժամանակ, հայկական տարրը արդէն կար արեւմտեան Եւրոպայի մէջ ու զգալիօ-

րէն կ՚ազդէր եւրոպական քաղաքակրթութեան զարգացման վրայ: Պասքերու ժողովրդական զրոյցներուն մէջ կան տարօրինակ առասպելական «պասայաուններ» կոչուող կերպարներ: Ասոնք կը բնակէին սովորական մարդոցմէ հեռու՝ անտառներուն մէջ: Ուրիշ ազգերու դիցաբանութեան մէջ ալ կան նման կերպարներ, բայց պասքերու պասայաուններու իւրայատկութիւնը այն է, որ անոնց ծանօթ էր մետաղի ու հացահատիկի մշակման գաղտնիքը: Պատմութեան որոշ ժամանակահատուածին, հաւանաբար, առասպելական պատկերացումները ձուլուած են պատմական դէպքերուն: Անտառի բարի հսկաներուն կերպարը կրնար հայերուն գալէն առաջ ալ գոյութիւն ունենալ, բայց հետագային Հայաստանէն եկողները, որ ծանօթ էին մետաղի ու հացահատիկի մշակման, սկսան նոյնականացնել պասայաուններու հետ: Ասիկա տրամաբանական է, եթէ նկատի առնենք, որ այն ժամանակներուն մետաղ ձուլող ու հացահատիկ աճեցնող մարդոց դիւրութեամբ կարող էին նկատել գերբնական էակները: Այսպէսով, հայերը բացի լեզուէն, Եւրոպա տարած են նաեւ կարեւորագոյն արտադրական ձեռքբերումներ՝ մետաղի մշակում ու հացահատիկի աճեցում: Պատահական չեն, հետեւաբար, գիւղատնտեսութեան վերաբերող պասքերէնի ու հայերէնի ընդհանուր բառերը: Հարկ է նշել նաեւ, որ հնագիտական տուեալներուն համաձայն՝ արմենոիտ ցեղը Փիրենեան թերակղզիին մէջ յայտնուած է Ն.Ք. 3-րդ հազարամեակի կէսերուն, իսկ այն, որ պասքերը արմենոիտ են, տակաւին ոչ ոք հերքած է: Այս պատմութեան մէջ իրենց հետաքրքրական ու անսպասելի ներդրումն ունեցան նաեւ ծագումնաբանները: Ծանօթ է, որ հայերը ունին ողնուղեղի նուիրատուութեան խնդիր (բժշկական ճանապարհով): Աւելի պարզ՝ հայը ողնուղեղ կարող է ընդունիլ միայն հայէն: Ատոր համար ալ գիտնականները կը փնտռեն այնպիսի նուիրատու հիւսուածքներ, որոնք կը համապատասխանեն հայկականին: Եւ ահա պարզուեցաւ, որ հայկականին ամենամօտը պասքերու ոսկրահիւսուածքն է: Պասքերու ազգային խօսքը կ՚ըսէ. «Ինքնաճանաչումը իսկական գիտութիւն է»: Ժամանակ, Պոլիս Երեքշաբթի, Նոյեմբեր 26, 2019

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Էջ 35

նարկի հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 712 էջ (դաշտային աշխատանքով քաղուած վկայութիւններ, անձերու, վայրերու եւ փաստաթուղթերու լուսանկարներ, անձնանուններու, տեղանուններու, ցեղանուններու եւ այլ ցանկեր): Տպագրուած է ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի Գիտական խորհուրդի որոշումով եւ նուիրուած է Հայաստանի առաջին հանրապետութեան հիմնադըրման 100-ամեակին:  (Կարապետեան) Բակուր, «Արցախի հարցի տասը արմատները», հրատարակիչ՝ «Շուշի» հիմնադրամ, Լոս Անճելըս, 2019 (անգլերէն):

Պատրաստեց ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ  Ազնաւորեան Զարեհ արքեպիսկոպոս, «Հնգամատեանի մեկնութիւն», հատորի կազմումը, խմբագրումը, էջադրումը, յաւելուածներու հեղինակումը եւ տպագրութեան իրականացումը կատարած է «Մեհրի» ՍՊԸ-ն, «Էտիթ փրինթ» հրատարակչութեան տպարան, Երեւան, 2019, 680 էջ (17 x 24 սմ.) (Հին Կտակարանի առաջին հինգ գիրքերու բովանդակութեան մեկնութիւնը, երկու յաւելուած՝ «Սուրբգրային գիտելիքներ» եւ «Եբրայական տօներ», անձնանուններու, տեղանուններու եւ յիշատակուած սուրբգրային համարներու ցանկեր): Հատորը «Պօյաճեան եւ Թովմասեան ընտանիքները կը նուիրեն իրենց քրոջ եւ մօրաքրոջ՝ Արիգա Պօյաճեանի յիշատակին»: Հատորը նուիրուած է նաեւ հեղինակ Սրբազան հօր յիշատակին՝ վախճանման 15-րդ տարելիցին առթիւ:  Ալահայտոյեան Պետրոս Յովսէփ եւ Մկըրեան-Մարգարեան Ծովիկ (խմբագիրներ), «Բարսեղ Կանաչեան (1885-1957). Երաժշտական երկերու ժողովածու», Ա. եւ Բ. հատորներ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տըպարան, Անթիլիաս – Լիբանան, 2019:  Բաբայեան Մայքլ (աշխատասիրեց), «Յուշամատեան անկախութեան Հայաստանի Հանրապետութեան 1918-1921 թթ. պետական գործիչները», Երեւան, Հոկտեմբեր 2019, 450 մեծադիր էջ (Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան պետական կառոյցի բարձրաստիճան 176 պաշտօնատարներու լուսանկարներն ու կենսագրութիւնները, խմբանկարներ, պատմական վայրերու եւ փաստաթուղթերու լուսանկարներ) (երկլեզու՝ հայերէն եւ անգլերէն): Հատորը նուիրուած է «Հայաստանի Հանրապետութեան ստեղծման պանծալի 100ամեակին»:  Գէորգեան Համլէտ, «Դրօ», «Արամ Մանուկեան» մատենաշար թիւ 3, հրատարակութիւն «Վահէ Սէթեան» հրատարակչատան, Պէյրութ, 2019:  Խառատեան Հրանոյշ, «Հայատեացութիւնը որպէս թուրքական ինքնութեան կառուցման գործօն – Գաւառահայերը Թուրքիայի Հանրապետութիւնում 20-րդ դարի միջնադարում», ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմ-

 Կարին Մարկ տը, «Երիտթուրք ոճրագործներու վերաշրջանառումը», «Սիժեսթ» հրատարակչութիւն, Փարիզ, 2019, 228 էջ (երիտթուրք-քեմալական եւ Թեշքիլաթը Մախսուսէ-Թուրքիոյ «Խոր Պետութիւն» պորտալարային կապի մասին. երիտթուրք 80 պատասխանատուներու պետական եւ կուսակցական գործունէութիւնը Օսմանեան Կայսրութեան եւ քեմալական Թուրքիոյ ժամանակաշըրջաններուն) (ֆրանսերէն):  «Հայկազեան հայագիտական հանդէս», ԼԹ. հատոր, Հայկազեան համալսարանի հրատարակչութիւն, «Ռուհանի Շիմալի, Տարուն եւ ընկ.» տպարան, Պէյրութ, 2019:  Մարմարեան Արսէն [Վահան Թոթովենց] «Զօրավար Անդրանիկ եւ իր պատերազմները», Բ. տպագրութիւն, կազմող, խմբագիր եւ հրատարակութեան հովանաւոր՝ Յովսէփ Նալպանտեան, Երեւան, 2019 (1920-ին Պոլսոյ «Կիւթենպերկ» տպարանէն լոյս տեսած յուշագրութիւնը եւ ազգային հերոսին առնչուած յաւելեալ նիւթեր):  «Մի կաթիլ մեղր», կազմեցին եւ հայերէնէ թարգմանեցին Թեսա Հոֆման եւ Ժիրայր Քոչարեան, Books on Demand հրատարակչութիւն, Պերլին, Նոյեմբեր 2019 (Վարդան Այգեկցիի, Ղազարոս Աղայեանի եւ Յովհաննէս Թումանեանի առակներու եւ հեքիաթներու ընտրանի-ժողովածու) (գերմաներէն):  Պաղտասարեան Կորիւն վրդ., «Երուսաղէմի հայկական թաղամասի գաղտնիքները», Ա. մաս, Սրբոց Յակոբեանց վանքի տպարան, Երուսաղէմ, 2019, 100 էջ (Երուսաղէմի հայոց Սրբոց Յակոբեանց վանքին առնչուած 20 պատմութիւններ):  Պետրոսեան Աշոտ, «Արթուր Մկըրտչեան», «Արամ Մանուկեան» մատենաշար թիւ 4, հրատարակութիւն «Վահէ Սէթեան» հրատարակչատան, Պէյրութ, 2019:  Պիլալ Մելիսա եւ Եըլտըզ Պուրճու, «Սիրտս նման է էն փլած տներ – Կոմիտաս վարդապետի երաժշտական ժառանգութիւնը», «Պիրզամանլար» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2019, 320 էջ (16 x 23,5 սմ.) (ժողովածու՝ տեղեկութիւններ, նամակներ, նկարներ, այլ փաստաթուղթեր, յօդուածներ Կոմիտասի երաժշտական վաստակին մասին) (թրքերէն):

Էջ 36

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 6 Դեկտեմբեր 2019

«Խոստումը» Հայկական հիմնարկին պաշտօնական բացումը UCLA-ի մէջ Իսրայէլեան, որ նաեւ The Promise շարժապատկերի արտադրիչներէն մէկն է, մանրամասնութիւններ տուաւ նոր հիմնարկին մասին։ Յանուն Արեւմտեան թեմի առաջնորդ Մուշեղ արք. Մարտիրոսեանի, ընդունելութեան ներկայ եղաւ Մովսէս քհնյ. Շաննաքեան: Համալսարանի Արդի հայոց պատմութեան ամպիոնի հիմնադիր փրոֆ. Ռիչըրտ Յովհաննէսեան, ինչպէս նաեւ աշխարհահռչակ աստղեր Քիմ եւ Քլոյի Քարտաշեան, Սերժ Թանգեան, Էնճըլա Սարաֆեան, Քրիսչըն Պէյըլ, Թերի Ճորճ, Անտրէ Աղասի եւ ուրիշներ եւս ներկայ էին հաւաքին։ ՈՒԵՍԹՈՒՈՒՏ.- Երեքշաբթի, Նոյեմբեր 19-ի երեկոյեան, Քալիֆորնիոյ համալսարանի Լոս Անճելըսի մասնաճիւղին մէջ տեղի ունեցաւ «Խոստումը» հայկական հիմնարկին պաշտօնական բացումը: Հաւաքին ներկայ էր համալսարանի տնօրէն Ճին Պլաք, որ բացատրեց, թէ հիմնարկը ի մի պիտի բերէ Հայաստանի եւ հայկական Սփիւռքին առընչուող բոլոր նախաձեռնութիւնները եւ ուսումնասիրութիւնները, աշխուժացնելով հայոց պատմութեան եւ մշակոյթին դասաւանդումը, միաժամանակ համայնքային ձեռնարկներ իրականացնելով։ Հիմնարկը պիտի գործէ համալսարանի Միջազգային հիմնարկին հովանիին տակ։ Անոր մէկ մասնիկը պիտի ըլլայ՝ Հայագիտական ուսմանց կեդրոնը, որ պիտի ունենայ մնայուն որակաւոր դասախօսներ, ինչպէս նաեւ այցելու դասախօսներ, նեցուկ կանգնելով համալսարանի հայագիտականի ուսանողներուն, յաւելեալ գումարներ ապահովելով հայերէնի դասաւանդման ընդարձակման համար։ Հանրութեան յատուկ նախաձեռնութիւնները պիտի իրականացնէ հիմնարկին Ծրագիրներ հանրութեան համար բաժանմունքը, որ նաեւ պիտի համակարգէ հայկական հնագիտական ուսումնասիրութեան, արուեստներու, գործարարութեան, իրաւագիտութեան, առողջապահութեան, քաղաքականութեան, բժշկութեան, տեղեկատուական գիտութեանց եւ ընկերային քաղաքականութեան մարզերու միջեւ գործակցութիւնները, նպաստելով Հայաստանի եւ Սփիւռքի միջեւ յարաբերութեանց սերտացման։ Բաժանմունքը հիմնարկի տարիներու ծրագրումին արդիւնք է եւ կը հաստատուի հանգուցեալ ազգային բարերար Գըրգ Գըրգորեանի մտայղացումը հանդիսացող եւ Հայոց Ցեղասպանութեան նուիրուած The Promise շարժապատկերի հասոյթին տրամադրուած 20 միլիոն տոլարի նուիրատուութեան միջոցաւ, որ նոյնանուն եւ նոյն համալսարանին մէջ հաստատուած Մարդկային իրաւանց հիմնարկին մղիչ ուժն էր։ Համալսարանին մէջ գործող «Վաչէ եւ Թամար Մանուկեան» բժշկական բաժանմունքի բժիշկ Էրիք

Պոլսոյ մէջ բացուած է Կոմիտասի յուշարձանը

Պոլսոյ հայոց պատրիարքարանի բակին մէջ բացուած է հայ մեծ երաժիշտ, մանկավարժ եւ խըմբավար Կոմիտասի յուշարձանը։ Յուշարձանի բացումը կատարուած է պատրիարքական տեղապահ Սահակ եպս. Մաշալեանի հովանու ներքոյ, իսկ հովանաւորն է Սարգիս Կիւլեկեչը: Կոմիտասի յուշարձանի հեղինակը պոլսահայ քանդակագործ Էրոլ Սարաֆեանն է, որ յուշարձանի բացման խօսած է Կոմիտասի դերի եւ իր կատարած աշխատանքի մասին: Ծագումով Թուրքիայէն հայ մեծ երաժիշտի արձանը պատրիարքարանի պարտէզին մէջ տեղադրուած է անոր ծննդեան 150-ամեակի առթիւ: Իր կեանքի որոշ շրջանը Կոմիտասը գործած է Պոլսոյ մէջ, ստեղծած է «Գուսան» հանրայայտ երգչախումբը, մեծ դեր ունեցած է պոլսահայութեան կեանքին մէջ: