Հայ Կեանք թիւ 09(22) 28/04/2017

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Բ Թիւ 9(22)

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

1915-էն 102 տարի ետք՝ աննահանջ երթ, անզիջում պայքար

Կորուստը, որ ապրեցաւ մեր ժողովուրդը ահաւոր էր։ Շուրջ երկու միլիոնի հասնող հայ բնակչութիւնը, Արեւմտահայաստանի հողը եւ հոն ստեղծուած դարաւոր հայկական մշակութային ժառանգութիւնը... չկան այսօր։ Հողը հայկական մնաց այնքան ժամանակ, երբ անոր վրայ կ՚ապրէր հայ ժողովուրդը։ Դարերու ընթացքին ինչպիսի՜ ցեղախումբեր, ազգ կոչուելու անարժան վոհմակներ, դրացի պետութիւններ, հզօր կայսրութիւններ եկան ու անցան մեր հայրենիքին վրայէն, սակայն անոնք ժամանակաւոր էին։ Հողը կը պատկանէր հայուն, հայն էր տէրն ու ծառան այդ աշխարհին։ Հոն ծնած, ապրած ու թաղուած են հարիւր միլիոնաւոր հայեր, որոնք այդ հողին վրայ կերտած են չորս-հինգ հազարամեայ պատմութիւն։ Հայկէն մինչեւ Արգիշտի, Տիգրանէն մինչեւ Տրդատ, եւ Բագրատունիներէն, Արծրունիներէն, Կիլիկեան Հայաստանէն մինչեւ Օրի, Խրիմեան եւ Անդրանիկ հայեր չէի՞ն... այդ հողի ծնունդ չէի՞ն, հայախօս չէի՞ն... Հողին կորուստը անդարմանելի ցաւ է, քաղաքական ու դիւանագիտական շահերու կորուստ է, տարագիր դարձած հայուն նոր կեանքն է, որ վերջին հարիւր տարիներուն մեզ ցրեց, տարտղնեց եւ ապա՝ Սփիւռքացուց ու միացուց։ Հայկական Հարցը իր հողային պահանջատիրութեամբ մեռած չէ այսօր, ո՛չ ալ երազ մըն է լոկ։ Այլ՝ շարունակուող աննահա՛նջ երթի, աննահա՛նջ պայքարի սերմն է ան, որ մեզ արթուն կը պահէ եւ պատրա՛ստ՝ որպէս իրաւատէրը Արեւտմեան Հայաստանի մեր իրաւունքներուն։ Այո, 102 երկար տարիներ անցած են այսօր 1915 թուականէն եւ աշխարհ վերջին դարուն դիմագրաւեց այնպիսի փորձութիւններ, եւ ներկայիս կը դիմագրաւէ այնպիսի դառնութիւններ, որոնց պատճառով քաղաքական միջազգային «սակարաններու» վրայ մեր Դատը կը շահագործուի ի շահ եւ ի վնաս մեզի։ Այս իրականութենէն չենք կրնար խուսափիլ, երբ մեր մորթին վրայ կը զգանք մեր արդար Դատին աժան Շարունակութիւնը էջ՝ 2

Էջ 2

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

News in Pages 19-26 «Հայ Կեանք » Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․Համբիկ -Սահակ Մարուքեան

«Χάι Γκιάνκ» Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

«Hye Gyank» Electronic Periodical Publication Athens-Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան, հրապարակուած գրութիւնները անպայման չեն արտայայտեր հրատարակիչներու տեսակէտը։

1915-էն 102 տարի ետք՝ աննահանջ երթ, անզիջում պայքար Շարունակութիւն էջ՝ 1էն

քարոզարշաւը «մե՜ծ» տէրութիւններուն կողմէ, ուր մերթ՝ Թուրքիոյ Հանրապետութիւնը կը սաստուի, եւ մերթ ալ՝ հայ ժողովուրդին պահանջատիրութեան արդար ձայնը կը խեղդուի...։ Որպէս հաւաքականութիւն, այսօր արեան գինով կը պահենք Արցախն ու Հայաստանի Հանրապետութիւնը արդէն շուրջ երեսուն տարի։ 1988-էն ի վեր հռչակուած հայկական զոյգ հանրապետութիւններէն Հայաստանը իր արդար տեղը ունի միջազգային բեմերու վրայ։ Իսկ տարագիր հայութիւնը է՛ եւ պիտի մնայ տէրը մեր Դատին։ Մե՛նք ենք Ցեղասպանութեան դառնութիւնները կրող սերունդները, որ կորսնցուցինք ոչ միայն հող, հոն ապրելու իրաւունք, այլ նաեւ՝ հարըստութիւն, պատմութիւն, մշակոյթ, սեփականութիւն։ Միւս կողմէ, ո՞վ, եթէ ոչ Հայաստանի Հանրապետութիւնը իր Սփիւռքի նախարարութեամբ, պէտք է տանի քաղաքական աշխատանք, որպէսզի Հայոց Ցեղասպանութեան դատապարտումով անպատժելիութիւնը վերանայ, աշխարհ չտեսնէ նոր ցեղասպանութիւններ եւ յանցագործն ու անոր ժառանգորդը հանդիսացող այսօրուան Թուրքիան ԸՆԴՈՒՆԻ՛ իր ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈՒՈՒԹԻՒՆԸ եւ ԿՐԷ՛ անոր հետեւանքները։ Հատուած «Նոր Օր»-ի խմբագրականէն

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Էջ 3

Երեւան-Yerevan

«Ապրիլ 24-ը սուգի օր չէ, միասնութեան օր է»

Էջ 4

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Երեւան-Yerevan

«Ապրիլ 24-ը սուգի օր չէ, միասնութեան օր է»

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Էջ 5

Աթէնք-Athens

«Ապրիլ 24-ը սուգի օր չէ, միասնութեան օր է»

Էջ 6

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Աթէնք-Athens

«Ապրիլ 24-ը սուգի օր չէ, միասնութեան օր է»

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 7

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում մեծ հանդիսաւորութեամբ նշուեց Սուրբ Յարութեան տօնը

Ապրիլի 16-ին Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին մեծ շուքով նշեց մեր Տէր եւ Փրկիչ Յիսուս Քրիստոսի Հրաշափառ Սուրբ Յարութեան տօնը։ Տօնի առիթով Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Սուրբ Պատարագ մատուցեց Հայոց Եկեղեցու հովուապետ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը: Հոգեւորականների խաչուառազարդ թափորով, «Հրաշափառ» շարականի երգեցողութեան ներգոյ, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը, Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանը եւ տիկին Ռիտա Սարգսեանը, Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակօ Սահակեանը Վեհարանից ամպհովանիով առաջնորդուեցին դէպի Մայր Տաճար, ուր նրանց դիմաւորեցին Մայր Աթոռի «Էօռնեկեան» հանրակրթական դպրոցի աշակերտները, ՀԲԸՄ Երեւանի սկաուտական խմբի անդամները եւ բազում ուխտաւորներ: Հայրապետական ամպհովանին այս տարի կրում էին «Մարտական խաչ» 2-րդ աստիճանի շքանշանով պարգեւատրուած զինծառայողներ փոխգնդապետ Արտյոմ Գէորգեանը, սերժանտ Շուլի Յակոբեանը, կրտսեր սերժանտ Ռազմիկ Գասպարեանը եւ շարքային Յարութիւն Բադալեանը: Ս. Պատարագի ընթացքում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին` որպէս առընթերականեր, սպասաւորում էին Մայր Աթոռի Արտաքին յարաբերութիւնների եւ արարողակարգի բաժնի տնօրէն Գերաշնորհ Տ. Նաթան արքեպիսկոպոս Յովհաննիսեանը եւ Մայր Աթոռի Հոգեւոր-կրթական բարձրագոյն հաստատութիւնների վերատեսուչ Գերաշնորհ Տ. Գէորգ եպիսկոպոս Սարոյեանը: Պատարագի սրբազան արարողութեանը ներկայ էին նաեւ ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ Գալուստ Սահակեանը, ՀՀ կառավարութեան անդամներ, Գերագոյն հոգեւոր խորհրդի անդամներ, Մայր Աթոռի բարերարներ, Հայաստանում հաւատարմագրուած դիւանագիտական առաքելութիւնների եւ միջազգային կազմակերպութիւնների

ղեկավարներ ու ներկայացուցիչներ, Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան անդամներ, կրթութեան եւ մշակոյթի գործիչներ: Արարողութեան ընթացքում Նորին Սրբութիւնը Սուրբ Էջմիածնից «Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց» հրեշտակաբարբառ աւետիսով հայրապետական իր պատգամը յղեց աշխարհասփիւռ հայ ժողովրդին Յիսուս Քրիստոսի Ս. Յարութեան տօնի առիթով: (առանցին տեսնել էջ 8)։

Ս. Պատարագի աւարտին “Ալեք և Մարի Մանուկեան” գանձատանը տեղի ունեցաւ ընդունելութիւն, որի ընթացքում Ամենայն Հայոց Հայրապետը վերստին ներկաներին փոխանցեց մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի Հրաշափառ Ս. Յարութեան աւետիսը` աղօթելով Հայոց աշխարհի խաղաղութեան եւ աշխարհասփիւռ հայ ժողովրդի բարօրութեան համար: Ս. Զատկի տօնի առիթով Մայր Աթոռի ու ՀԲԸՄ-ի հովանու ներգոյ գործող հայորդեաց տների կողմից Սուրբ Էջմիածնի շրջափակում կազմակերպուել էր հայորդեաց տների սաների աշխատանքների ցուցահանդէս եւ նկարչական մրցոյթ: Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, Տեղեկատուական համակարգ, 16 Ապրիլ 2017

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՊԱՏԳԱՄԸ ՄԵՐ ՏԷՐ ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ՍՈՒՐԲ ՅԱՐՈՒԹԵԱՆ ՏՕՆԻ ԱՌԻԹՈՎ

Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: «Զի կեանս յաւիտենական ետ մեզ Աստուած, եւ այս են կեանքն, որ յՈրդին նորա են» (Ա Յովհ. Ե 11): Սիրելի բարեպաշտ ժողովուրդ, Մեծ Պահքի օրերի խոկումներով ու խորհըրդով, մեր Տիրոջ՝ Յիսուս Քրիստոսի չարչարանքների ու խաչելութեան իրադարձութիւնների ապրումներով այսօր հասել ենք Փրկչի հրաշափառ Յարութեան լուսափայլ օրուան, որը տօնում ենք հոգու բերկրանքով ու խնդութեամբ: Արդարեւ, անսահման է ուրախութիւնը այսօր մեր հոգիներում, քանզի Քրիստոսի Յարութեամբ մահը խորտակուեց, եւ մարդկանց տրուեց պարգեւը յաւիտենական կեանքի, երկնքի արքայութեան: «Աստուած յաւիտենական կեանք տուեց մեզ. եւ այդ այն կեանքն է, որ Նրա Որդու մէջ է»: Յովհաննէս առաքեալի այս խօսքերով Մեր պատգամն ենք բերում ձեզ, սիրելի հաւատացեալներ, որ հաւաքուած էք Մայր Տաճարում, եւ համայն մեր ժողովրդին՝ ի հայրենիս եւ ի սփիւռս: Արդէն բացուած են մեր եկեղեցիների սուրբ խորանների վարագոյրները խորհրդանշելով, որ բաց են յաւիտենութեան դռները: Հնչում է աւետիսը Փրկչի Յարութեան՝ ազդարարելով, թէ ամէն ոք, ով ունի փափաքը, քաղցն ու ծարաւը երկնքի արքայութեան, կարող է ժառանգել՝ ընդունելով այն կեանքը, որ Քրիստոսի մէջ է: Քրիստոսի Յարութեամբ մարդուն տրուել է զօրութիւնը յարուցեալ կեանքի, մեղքն ու չարիքը վանելու, իր նմանի հանդէպ սիրով ու ողորմածութեամբ երկրային կեանքը լեցնելու երկնային օրհնութեամբ ու շնորհներով, երկնային արքայութեան պատկերը հաստատելու աշխարհում, որտեղ թագաւորում են արդարութիւնն ու ճշմարտութիւնը, առատանում խաղաղութիւնն ու խնդութիւնը: Քրիստոսի պարգեւած յարուցեալ կեանքի մէջ չկան տագնապներ, չկան բռնութիւն ու պատերազմներ, աղքատութիւն ու թշուառութիւններ, չկան տարաբնոյթ մոլութիւններ, որոնք ցաւ ու տառապանք են

պատճառում մարդկանց, օտարացնում միմեանցից , բեւեռացնում հասարակութիւնները, ծնում աղէտներ: Այս ամէնը, սակայն, շարունակում են մնալ աշխարհում, քանզի մարդկային սրտերը յաճախ սիրուց պարպուած, շահամոլութիւնից կարծրացած ու անձնակեդրոն՝ անարձագանք են մնում յարուցեալ նոր կեանքի կոչին: Մինչդեռ խաչելութիւնները յարութեամբ պսակելու, դժուարութիւններից ու նեղութիւններից, վշտերից ու չարչարանքներից յառնելու ուղին քրիստոսակեդրոն կեանքն է, որ խաղաղարար ոգով, բարի գործերով, պարկեշտ ընթացքով առաքեալի խօսքի համաձայն՝ առաջնորդում է դէպի յաւիտենութիւն. «Աստուած յաւիտենական կեանք տուեց մեզ. եւ այդ այն կեանքն է, որ Նրա Որդու մէջ է»: Սիրելի բարեպաշտ ժողովուրդ, երկրային այս կեանքը տրուած է մեզ որպէս ժամանակ Աստուծոյ փրկարար կամքի վկայութիւնը բերելու, Աստուծոյ պատուիրաններն ու պատգամները իրագործելու մեր իրականութեան մէջ, մեր ընտանիքներում, մեր երկրում, մեզ շրջապատող աշխարհում: Մեր կեանքը արժէք ու բովանդակութիւն է ստանում Քրիստոսի մահուան ու Յարութեան խորհրդի լոյսի ներգոյ: Պօղոս առաքեալը ուսուցանում է ասելով. «Եւ Նա մեռաւ բոլորի համար, որպէսզի նրանք, որ կենդանի են, միայն իրենց համար կենդանի չլինեն, այլեւ Նրա համար, ով մեռաւ եւ յարութիւն առաւ իրենց համար» (Բ Կորնթ. Ե 15): Ապրել Քրիստոսով եւ Քրիստոսի համար, ահա այս է փրկարար ուղին մեր կեանքի, հիմքը, պայմանն ու երաշխիքը թէ որպէս անհատ, եւ թէ որպէս հաւաքականութիւն մեր հոգեւոր աճի ու զօրացման, նաեւ՝ մեր հայրենիքի առաջընթացի ու զարգացման, աշխարհասփիւռ մեր ժողովրդի բարօրութեան ու լուսաւոր գալիքի: Այսօր բազմաթիւ խնդիրների առջեւ է կանգնած մեր երկիրը, մեր սահմաններում անկայուն է խաղաղութիւնը, տակաւին յաղթահարուած չեն աղքատութիւնն ու գործազրկութիւնը, հրամայական է արտագաղթի կանխումը եւ մեր ժողովրդի զաւակների դարձը դէպի հայրենիք: Յանդիման այս մարտահրաւէրների մեր ժողովուրդն ունի վսեմ յատկանիշները հայրենանուիրումի, ազգասիրութեան, ընտանիքի նուիրականութեան, ծնողի հանդէպ սիրոյ, ունի յանձնառութիւն զոհողութիւնների՝ յանուն իր սրբազան արժէքների. եւ մենք ի զօրու ենք անառիկ պահելու հայրենի սահմանները, բարօր ու բարգաւաճ դարձնելու մեր երկիրը, բացառելու ազգային մեր կեանքից բոլոր տագնապներն ու ցնցումները: Մեր կեանքի ընթացքը, մեր կենսակերպը մեզ ոչ թէ պիտի ջլատի, պառակտի, այլ՝ միաւորի եւ դարձնի համախումբ՝ դիմագրաւելու համար մեր կեանքի մարտահրաւէրներն ու փորձութիւնները եւ լաւատեսութեամբ իրականութիւն Շարունակութիւնը էջ՝ 9

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 9

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՊԱՏԳԱՄԸ ՄԵՐ ՏԷՐ ՅԻՍՈՒՍ ՔՐԻՍՏՈՍԻ ՍՈՒՐԲ ՅԱՐՈՒԹԵԱՆ ՏՕՆԻ ԱՌԻԹՈՎ Շարունակութիւն էջ՝ 8էն

դարձնելու ազգային մեր տեսիլքները: Մենք Քրիստոսի ժողովուրդ ենք, մեր հաւատը, որ Քրիստոս յարութիւն է առել, անյուսութիւնը փոխում է յոյսի, տկարութիւնը՝ ուժի, անտարբերութիւնը՝ նախանձախնդրութեան, արծաթասիրութիւնը՝ բարեգործութեան, եւ ծառայութեանն ու աշխատանքին միախառնում է նուիրումի ու յանձնառութեան ոգին: Այս փոխակերպութեանն ենք կոչուած, որով միայն կարող ենք անկորուստ պահել մեր երկիրն ու ազգային կեանքը եւ յաղթանակներ արձանագրել մեր ժողովրդի ու հայրենիքի բարօրութեան ու առաջընթացի պայքարում: Արդ, սիրելի բարեպաշտ ժողովուրդ, բոլորս՝ պաշտօնեայ, աշխատաւոր, զինուոր, ձեռնարկատեր, մտաւորական, հոգեւորական, նորոգած մեր մէջ քրիստոնէական ոգին, ամրապնդուած յոյսով քայլենք այն ճանապարհով, ապրենք այն ճշմարտութեամբ, ընդունենք այն կեանքը, որ Քրիստոսն է՝ յարուցեալ մեր Տէրը, որպէսզի գրոյ յիշատակի արժանի գործերով պայծառակերպուի ազգիս կեանքը ի սփիւռս աշխարհի եւ լեցուի աստուածային պարգեւներով եւ երկնային օրհնութեամբ: Եւ մենք քաջալեր մեր Տիրոջ պարգեւած փրկութեան հաւատով եւ տոգորուած բարի գործոց ջերմ եռանդով՝ առաքեալի հետ վստահութեամբ ասենք. «Եւ մենք Ճշմարիտի՝ Նրա Որդու՝ Յիսուս Քրիստոսի մէջ ենք. որովհետեւ Նա՛ է ճշմարիտ Աստուած եւ յաւիտենական կեանք» (Ա Յովհ. Ե 20): Մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի հրաշափառ Յարութեան բերկրալի աւետիսով մեր ողջոյնն ենք բերում մեր հոգեւոր եղբայրներին՝ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսին, Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկեանին, Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքական Տեղապահ Գերաշնորհ Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեկչեանին, քոյր Եկեղեցիների հոգեւոր Պետերին եւ մեր Սուրբ Եկեղեցու ողջ հոգեւոր դասին: Հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք Սրբազան Պատարագի արարողութեանը ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահ Տիար Սերժ Սարգսեանին` Առաջին տիկնոջ հետ, Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Տիար Բակօ Սահակեանին, մեր ողջոյնն ենք բերում հայոց պետական աւագանուն, նորընտիր Ազգային Ժողովի պատգամաւորներին եւ մաղթում, որ Տէրը զօրացեալ պահի առ ազգն ու հայրենին սիրոյ մէջ՝ հայրենաշէն ձեռքբերումներով արդիւնաւորելու բարձր ու պատասխանատու իրենց առաքելութիւնը: Օրհնութեամբ ու բարեմաղթանքներով ողջունում ենք Հայաստանում հաւատարմագրուած դիւանագիտական առաքելութիւնների ղեկավարներին ու ներկայացուցիչներին: Հայրապետական Մեր սէրն ու օրհնութիւնն ենք

բերում հաւատաւոր մեր ժողովրդին ի հայրենիս եւ ի սփիւռս: Աղօթում ենք եւ հայց բարձրացնում առ մեր Տէրը Յիսուս Քրիստոս, որ հրաշափառ Իր Յարութեան շնորհները լուսաւորեն մարդկութեան կեանքը, խաղաղութիւն տիրի ողջ աշխարհում, խաղաղութիւն հաստատուի մեր հայրենի սահմաններում: Աղօթում ենք, որ մեր ժողովրդի հաւատաւոր գործերի բարի արդիւնքներով հզօրանայ մեր հայրենիքը, միշտ պայծառ լինի մեր Սուրբ Եկեղեցին եւ աշխարհասփիւռ ազգս հաստատուն ընթացքով առաջնորդուի դէպի փրկութիւն ու յաւիտենութիւն՝ այսօր եւ միշտ. ամէն: Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց Օրհնեալ է Յարութիւնն Քրիստոսի:

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Ս. Յարութեան Ճրագալոյցի Պատարագ (Նկարներ)

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայկական Ցեղասպանութեան Ժամանակագրական Ծրագրումը եւ Գործադրումը ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ 1878-ի Յունիս 13-ին շուրջ մէկ ամիս տեւող Պերլինի վեհաժողովին, համաձայն 61-րդ յօդուածին` Օսմանեան կայսրութեան բռնակալ սուլթան Ապտիւլ Համիտին սահմանուեցաւ բարեկարգումներու ծրագիր մը Հայկական վեց նահանգներու (վիլայէթ) համար: Այս ծրագրումը եւրոպական մեծ պետութիւններու կողմէ առաջ բերուեցաւ Օսմանեան կայսրութեան տարածքին Հայ ազգաբնակչութեան կենցաղային պայմանները բարելաւելու միտումով, ու Քրիստոնեայ դաւանանքին հանդէպ մեղմացնելու մահմետական հալածանքը: Բայց այդ բարեկարգումները վստահուեցան հսկելու նոյն ինքն արիւնարբու բռնակալ Սուլթանին, որ պատրուակելով հայ ազատագրական պայքարի համար կազմուած կուսակցութիւններու գործունէութիւնը, Արեւմտահայաստանի տարածքին ու կասեցնելու անոնց նուիրեալ աշխատանքները, որոնք կը միտէին պաշտպան հանդիսանալ Հայ ազգաբնակչութեան, գործադրեց Ծրագրուած Սպանդը իր սահմաններէն ներս բնակող Հայ ազգաբնակչութեան վրայ` 1894-96 թուականներուն, կոտորելով 300,000 անմեղ հայեր: Համիտեան այս սպանդը ծրագրուած էր թաղելու Պերլինի վեհաժողովին առաջադրուած Հայկական Հարցը, որակելով Հայերը որպէս ապստամբ փոքրամասնութիւն ու վտանգ Օսմանեան կայսրութեան: 1896-ի կէսերուն տեղի ունեցած Վանի ինքնապաշտպանութիւնը, իր դիմադրութեամբ ստոյգ սպանդէ փրկեց Վասպուրականի հայութիւնը, որ կը գնահատուէր 120,000-ի շուրջ, 1887-ի մարդահամարին համաձայն: Ինքնապաշտպանութեան ղեկավարն էր Արմենական կուսակցութեան հիմնադիր` Մկրտիչ Աւետիսեանը, որ Վանէն հեռանալու ճամբուն վրայ զոհուեցաւ իր 800 մարտիկներով, ինչպէս նաեւ 40 դաշնակցական եւ 30 հնչակեան հետեւորդներով: Համիտեան ջարդերն ու ծրագրուած հալածանքը Հայ ազգաբնակչութեան հանդէպ սուլթան Համիտի կողմէ կիրարկուեցաւ քաջալերելով սիւննի մահմետական քիւրտեր, հրոսակներու չեթէներ, պատրուակելով հայերու քրիստոնեայ դաւանանքը ու քիւրտերուն ալ որոշ ինքնավարութեան գոհացում տալով: 20-րդ դարու սկզբնաւորութեան Օսմանեան կայսրութեան զանազան շրջաններու եւ փոքրամասնութեանց մօտ արդէն անհանդուրժելի դարձած էր սուլթան Համիտի բռնակալութիւնը: Հայեր, արաբներ, յոյներ, հրէեաներ եւ քիւրտեր սկսան գործակցիլ թուրք մտաւորականութեան եւ պետական թուրք պաշտօնատար տարրին հետ, որոնք դժգոհ էին սուլթանին բռնատիրութենէն ու

իրենք եւս կ՛ակնկալէին բարեկարգումներ կայսրութեան տարածքին: Դժգոհ թուրք այս տարրը ճանչուած էր, որպէս Օսմանեան ազատականներ, որոնք թուրքական միասնականութիւն հռչակելու համար որդեգրեցին` երիտասարդ թուրքեր անունը: Այս խմբակի նպատակն էր ստեղծել արդի պետութիւն մը, որ կը ներկայացուէր Օսմանեան կայսրութեան բոլոր ազգաբնակչութեամբ որպէս հաւասար իրաւունքներով քաղաքացիներ ու կը ձգտէր սուլթանին զրկել իր մենատիրութենէն, քաղաքականօրէն իրագործելու իրենց սահմանադրական նպատակը: 1908-ին Երիտթուրքերու Միութիւն եւ Յառաջադիմութիւն կոմիտէն (Իթթիհատ վա Թիրաքի), որ ճանչուած էր որպէս CUP (Committee of Union & Progress) եւրոպական ազգերու մօտ, գրոհելով Կոստանդնուպոլսոյ պետական շէնքերը, հեռացուց Ապտիւլ Համիտը իր գահէն, դարձնելով զայն Օսմանեան կայսրութեան վերջին Սուլթանը, կայսրութեան գոյարումէն շուրջ չորս դարեր ետք: Երիտթուրքերու այս շարժումը կարճ ժամանակի մը համար հայ ազգաբնակչութեան սահմանադրական յոյսեր ներշնչեց, որոնք ընկճուած Համիտեան բռնակալութեան տակ հալածանքի ու մահուան գողգոթան համտեսած էին միայն: Թրքաբարոյ բոյր մը արդէն պատած էր ազատականութիւն քարոզող մունետիկներուն, որոնց ծայրահեղ քաղաքականութիւնը հեռու չէր թուրանական ծրագրի իրականացումը յաջողցնելու: 1909 Ապրիլին, Համիտեան հետեւորդներու պիտակին տակ իրագործուեցաւ Ատանայի կոտորածը, որպէս պատրուակ հայերը կոտորելու, որոնք ենթադրաբար մասնակցած էին Օսմանեան ազատականներու շարժումին: Կիլիկիոյ շրջանի հայաբնակ Ատանա քաղաքը որպէս արդիւնք կործանած էր, ու 30,000 հայեր զոհ գացած էին սարքուած կոտորածին: Ատանայի կոտորածի ծրագրող տարրը պատժելու տրամաբանութիւն երբեք ցոյց չի տրուեցաւ իշխող Երիտթուրքերու իշխանութեան կողմէ, որ յայտնի դարձած էր արդէն 1909 թուականի երկրորդ կիսուն, որ անոնք կը հետապնդեն ծայրահեղ ազգայնականքաղաքական շարժում, որ առաջ պիտի գշէր` «Թուրքիան թուրքերուն համար» կարգախօսը, որ սկսած էր գետին պատրաստել Օսմանեան կայսրութեան թուրք բնակչութեան մօտ: Այս երեւույթը, ինչպէս նաեւ Նախորդ դարու հալածանքները Օսմանեան կայսրութիւնը անուանած էին Եւրոպայի հիւանդ մարդը, որ սկսած էր եւրոպական իր հողաշերտին վրայ տկարանալ ու կորսնցնել կարգ մը ազգութեանց պատկանող հողամասեր, Շարունակութիւնը էջ՝ 11

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 11

Հայկական Ցեղասպանութեան Ժամանակագրական Ծրագրումը եւ Գործադրումը

Շարունակութիւն էջ՝ 10էն

մանաւանդ հարաւ-արեւելեան Եւրոպայի մէջ 191213-ի Պալքանեան պատերազմին հետեւանքով: Օսմանեան կայսրութեան արեւելեան ծայրամասը որ առհասարակ կը գտնուէր ցարական Ռուսիոյ հսկողութեան տակ որպէս սահմանակից, Եւրոպայի հիւանդ մարդուն համար, Պալքաններու մէջ պարտութենէն ետք` մտահոգիչ կրնար դառնալ որովհետեւ հայաբնակ շրջաններ ունէր Ռուսիան, փախուստի ժամանակ հայ ազգաբնակչութիւնը կրնար Պալքաններու ճակատագիրը կիրարկել անդամահատելով Թուրանական դարաւոր երազը: Ցարական Ռուսիան միշտ ալ վտանգ նկատուած էր, ինչպէս նախապէս նշեցինք` Օսմանեան կայսրութեան համար, 1878-ի Պերլինի վեհաժողովէն ետք մանաւանդ: Պահանջելով Արեւմտահայոց սահմանուած բարեկարգումները, ռուսական բանակի յառաջխաղացքը միշտ ալ թուրքերուն կողմէ նկատուած էր ներխուժման վտանգ, մանաւանդ հայ զինուորներ եւ բարձրաստիճան բանակայիններ կը ծառայէին ռուսական բանակէն ներս: Համաշխարհային Ա. Պատերազմը, ընթացք պիտի առնէր 1914-ի Յուլիս 28-ին: Երիտթուրքերու իթթիհա-տական իշխանութիւնը այս պատերազմը նկատեց լաւագոյն պատեհութիւնը` գործադրելու համար հայ ժողովուրդի զանգուածային տեղահանութիւնն ու բնաջնջումը: Այս ծրագիրը որոշուած էր արդէն Սելանիկի գաղտնի համագումարին մէջ: Մեհմէտ Թալէաթ, Իսմայիլ Էնվէր եւ Ահմէտ Ճէմալ որոնք դարձած էին CUP-ի (Իթթիհատ վա Թիրաքի) եռոտանի ղեկավարութիւնը, վերոյիշեալ ծրագիրը առաջ տարին իրականացնելու համաթուրանական վաղեմի թուրքական

երազը, որ պիտի կայանար Անդրկովկասի եւ Հիւսիսային Կովկասի վրայով ձգտելով հասնիլ Միջին Ասիա, միացնելով թրքացեղ ու թրքախօս բոլոր ժողովուրդները: Նախապէս 1914-ի Մարտին, խորհրդարանական ընտրութիւններ կայացած էին Թուրքիոյ տարածքին, ու փոքրամասնութեանց պատկանող երեսփոխանները ընտրուած էին միայն Երիտթուրքերու իթթիհատական ղեկավարութեան որոշումով վաւերացուած թեկնածուներէն: Օգոստոս 1-ին Գերմանիան պատերազմ կը յայտարարէ ցարական Ռուսիոյ դէմ։ Յաջորդ օրն իսկ Օգոստոս 2-ին, Թուրքիոյ կառավարութիւնը եւ Գերմանիան կը ստորագրեն գաղտնի համաձայնութիւն մը, որուն համաձայն թուրքական զինեալ ուժերը կը դրուէին գերման հրամանատարութեան ներքեւ: 1914 Սեպտեմբերին եւ աւելի կանուխ ալ, թուրք ու քիւրտ ոճրագործներ ու յանցագործներ ազատ կարձակուին թրքական բանտերէն, ու կը կազմուին «Յատուկ ջոկատներ» (Թեշքիլաթը մախսուսէ), որոնց պարտականութիւն կը տրուի կողոպտելու եւ թալանելու հայկական նահանգներու տուները, եւ ի հարկին սպանել եթէ դիմադրող ըլլայ: Նոյն շրջանին նաեւ կազմուեցան հրոսակային թրքական խումբեր, որոնք կը կոչուէին չէթէներ, նպատակադրուած յարձակում կատարելու հայկական գաւառներուն վրայ: Կոստանդնուպոլսոյ մէջ Հայկական Ազգային Համագումարը, որ կը բաղկանար քաղաքային եւ կրօնական ներկայացուցիչներէ, 1914 Սեպտեմբեր 9-ին իր հանդիպման ընթացքին որոշում կայացուց Շարունակութիւնը էջ՝ 30

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Երեւանի մէջ ցուցադրուեցան Խաղաղ Պայմաններու Մէջ ՀՀ Զինուած Ուժերու Մենք Ազգ-Այգեպան Ենք, «Սմերչ», «Գրադ», «Հաուբից» Իսկ Վտանգի Պահուն համակարգերը Կը Դառնանք Ազգ-Բանակ․

Սերժ Սարգսեան

ԵՐԵՒԱՆ.- «Ազգ-բանակ-2017» խորագիրով ցուցահանդէսի ծիրին մէջ Կարէն Դեմիրճեանի անուան մարզահամերգային համալիրի տարածքին Ապրիլ 21-23 գործեց ցուցահանդէս մը, ուր կրթական ոլորտի շարք մը առաջատար հաստատութիւններ ծանօթացուցին իրենց ուսումնական պայմանները, արձանագրած յաջողութիւններն ու կրթական ծրագիրները:

ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեան Երեւանի Կ. Դեմիրճեանի անուան մարզահամերգային համալիրին մէջ մասնակցեցաւ ռազմակրթական ոլորտի հիմնախընդիրներուն նուիրուած «Ազգ-բանակ-2017» խորագիրով համաժողովին, զոր համատեղ կազմակերպած են պաշտպանութեան, կրթութեան եւ գիտութեան նախարարութիւնները: Համաժողովին կը մասնակցին պաշտպանական եւ կրթական գերատեսչութիւններու պատասխանատուներ, հանրակրթական ու բարձրագոյն ուսումնական հաստատութիւններու ղեկավարներ, ուսուցիչներ, դասախօսներ, զինուորական ղեկավարներ, գիտական կեդրոններու, հասարակական կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներ: Իր խօսքին մէջ յատկանշական էր ՀՀ Նախագահին հետեւեալ շեշտաւորումը. «Խաղաղ պայմաններու մէջ մենք ազգ-այգեպան ենք, իսկ վտանգի պահուն կը դառնանք ազգ-բանակ:

Մարզահամերգային համալիրին մօտ ցուցադրութեան դրուած էին «Սմեր»չ համազարկային կրակի համակարգ, «Տոչքա» մարտավարական հրթիռային համալիր, հակաօդային պաշտպանութեան համակարգեր, «Գրադ» համազարկային կրակի համակարգ, «Հաուբից» հրետանային համակարգ եւ Տ-90 հրասայլ:

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 13

Ազգայինն ու հայկականը՝ թթխմորային սերուցքով ու լիցքով ՊԱՐՈՅՐ Յ. ԱՂՊԱՇԵԱՆ Եթէ հայ ժողովուրդի զաւակները, հայրենիքի թէ Սփիւռքի մէջ, չեն անդրադառնար (աւելի ճիշդ՝ չեն ուզեր անդրադառնալ), թէ ինչպիսի մարտահրաւէրներու առջեւ կը գտնուին եւ ինչպիսի գահավիժումներ կը սպասեն իրենց, վա՜յ է եկեր իրենց։ Ո՛չ գուշակ, ո՛չ ալ գիտուն պէտք է ըլլալ տեսնելու կամ հասկնալու, թէ մեր չորսդին ինչե՜ր կը պատահին, ազգաշուք արարքներէն մինչեւ հայրենավնաս գործողութիւններ, գաղութացունց երեւոյթներէն մինչեւ հայամութ հեռանկարներ, ինքնութեան մռայլութենէն մինչեւ ազգադիմագծային խաթարումներ։ Բայց, կարճատեսութիւնը կամ հաւկուրութիւնը գեռակշռող է ամենուրէ՛ք, որովհետեւ մեծ մասը պատասխանատու կազմակերպութիւններու ու ղեկավարութիւններու, չունին այն տեսիլքը, որուն միջոցով կարելի պիտի ըլլար առաջքը առնել համայնական պատուհասներու ու հայաքանդ ողբերգութիւններու։ Դժբախտաբար, հայ ժողովուրդը «վարժ» է միայն հայրենական վարդագոյն ու պերճախօս երեւոյթներով հպարտանալու, մոռնալով, որ աղքատութեան թափը ինչպիսի թափով կը շատնայ, արտագաղթը ինչպիսի թափով աճ կ՚արձանագրէ, տնտեսութիւնը ինչպիսի անկումի մէջ կը յամենայ։ 28 տարի անցած է եւ երկրաշարժի «հետք»երը իրենց ժանիքներով կը կրծեն անտունի մնացած շուրջ 600 ընտանիքներու անբարեկեցութեան կեանքը, մինչ վերնախաւի յաջորդական ներկայացուցիչները, անգութօրէն եւ աններելիօրէն, կը վայելեն հանգստաւէտ կեանքի մը բոլոր պայմանները։

Ասիկա գնահատելու եւ արժեւորելու ի՞նչ ոճ է։ Անգամի մը համար (եթէ պիտի շարունակուի այս անհարթութիւնը), շքանշան (կամ վահանիկ) բաշխող ու զայն ստացող կողմերը, կրնա՞ն հայրենի եւ սփիւռքահայ հանրութեան բացատրել (եւ համոզե՞լ), թէ ի՞նչ սկզբունքներով ու չափանիշներով կը յատկացուի նման պարգեւ մը։ Ո՛չ մէկ կասկած, արժանին արժանի է արժեւորուելու, իսկ հայրենիքէն եկած նման նախաձեռնութիւն մը, միայն անսահման գոհացում ու հպարտութիւն կու տայ պարգեւատրուողի մը, բայց, ատիկա չի կրնար ըլլալ անիմաստ չափազանցութեամբ, անտեղի միջամտութեամբ կամ սանձարձակ կարգադրութեամբ։ Բանիմաց բարեկամ մը, որ ազգային հարցերուն հետեւող իրազեկ մըն է, ի տես այս շքանշանահարական հիւանդութեան, հետեւեալը հարցադրեց.

- Ո՞վ է «յանցաւոր»ը այս չափանիշներու խորտակումին ու խաչաձեւումին. Հայաստանը թէ՞ Սփիւռքը... (Մենք ասոր պատասխանը տուած ենք, կը մնայ որ ուրիշներ ալ մտածեն այս մասին)։ *** Այսօրուան Սփիւռքը երէկուանը չէ, իսկ վաղուան Սփիւռքը չենք գիտեր ի՞նչ գոյն ու տեսք կը ստանայ, ի լուր այն խառնափնթոր եւ անկազմակերպ կացութեան, որուն մէջ կը տապլտկի ան։ ԸՆԴՈՒՆԻ՛Լ պէտք է. ամէն ինչ գրեթէ «շուռ» եկած է, իսկ ասոր համոզուելու համար, պէտք չկայ Զիմպապուէյ կամ... Հաուայի երթալու։ Կը բաւէ ապրի՛լ մեր իրականութիւնը եւ այդ մեկնարկով խորաչափել անոր էութիւնն ու կենսունակութիւնը։

Ապրիլեան չորսօրեայ պատերազմը, իր ձգած զոհերով եւ աւերներով, միա՞յն Ատրպէյճանի վրայ պէտք է ձգել կամ միա՞յն զայն պէտք է դատապարտել, երբ 25 տարուան երեք իշխանութիւնները իրե՛նք պարտաւոր էին հայկական բանակը զինել առաւելագոյն արդիական զինամթերքներով։ Ինչո՞ւ Ատրպէյճանը հինգ միլիառ տոլար պիտի կարենայ յատկացնել իր բանակի զինահարստացման, իսկ Հայաստանը պիտի բաւարարուի... երկու հարիւր միլիոն տոլարով։ Ուրիշ ուշագրաւ կէտ մը. հայկական բանակին մէջ ծառայող զինուորական մը, ասկէ շուրջ հինգ տարի առաջ, բրտօրէն խոշտանգուելով մահացած է եւ զոհին ընտանիքը Եւրոպադատարանին դիմած է եւ շահած է դատը, յիսուն հազար եուրօ հատուցման իրաւունք ստանալով, վճարելի՝ Հայաստանի կառավարութեան կողմէ։

Բայց, Սփիւռքը, փոխանակ բառնալու իր թերութիւններէն ու կաղացումներէն, ապա, զանոնք սրբագրելու կամ բարեկարգելու, վարպետ է բղաւելու.

Բաց աստի, Հայաստանէն Սփիւռք «ողողուած» շքանշաններու այս յորդահոսքը ո՞ւր պիտի հասնի եւ ո՞ւր պիտի հասցնէ այս խելակորուսութիւնը։

- Կը ստրկանանք

Մնա՞ց չափանիշ կամ չափ ու կշիռ։

- Կը բողոքենք - Կը գանգատինք - Կը պոռթկանք - Կը փրփրինք - Կը տագնապինք Յանուն ինչի՞ սակայն, երբ՝ - Կը համակերպինք - Կը թուլնանք - Կը սանձուինք - Կը ճղճիմանանք Միթէ այս չէ՞ պատկերը սփիւռքահայ նիստուկացին, մտայնութեան ու հոգեբանութեան, դատողութեան ու տրամաբանութեան։ Շարունակութիւնը էջ՝ 14

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Ցեղասպանութեան ճանաչման պահանջքէն պէտք է անցնիլ հատուցման դաշտ. Պատմաբան Հայոց Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցը պայքարի եւ արդարութեան ճանապարհի նոր սկիզբ էր: Ատկէ երկու տարի անց ակնյայտ է, որ ճանաչման պահանջքէն պէտք է անցնիլ դէպի հատուցման դաշտ: Ապրիլ 20-ին, կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ ըսած է պատմական գիտութիւններու դոկտոր, փրոֆէսոր Էդիկ Մինասեան, կը հաղորդէ “Փանորամա”-ն: «Փոխհատուցման գործընթացը շատ կարեւոր է: Ցաւօք, այսօր մտավախութիւն ունիմ, որ այդ հարցի բարձրացումը միջազգային հարթակի վրայ հնարաւոր չէ: Նման քայլ կրնան կատարել Ցեղասպանութիւնը վերապրածներու ժառանգները, իսկ պետական մակարդակով հարցի բարձրացման պէտք է նախորդէ միջազգային ուժերի ճանաչումն ու սատարումը: Իրականութեան մէջ հարցին պէտք է համալիր մօտեցում»,- նկատած է բանախօսը` փոխհատուցման լաւագոյն օրինակ համարելով Սիսի կաթողիկոսարանի վերադարձի պահանջքը: էդիկ Մինասեան նաեւ յիշեցուցած է` Ցեղասպանութեան 100-ամեայ տարելիցին քանի մը երկիրներ ճանչցան պատմական իրողութիւնը: Գործընթացը, պատմաբանին համոզումով, յատկապէս կարեւոր է այն երկիրներուն մէջ, որոնք դաշնակցային յարաբերութիւններու մէջ եղած են Թուրքիոյ հետ, սակայն որեւէ կերպով չեն խոչընդոտած անոր ցեղասպան գործողութիւնները։ Խօսքը, մասնաւորապէս, Աւստրիոյ խորհրդարանին կողմէ ճանաչման մասին է: էդիկ Մինասեանի խօսքով, պակաս կարեւոր չէ նաեւ Թուրքիոյ մէջ որոշ շրջանակներու կողմէ

պատմական իրողութեան ընդունման փաստը: Թուրք հասարակութեան մէջ, անոր համոզումով, արմատական փոփոխութիւններ տեղի ունեցած են: Մասնաւորապէս երիտասարդութեան ստուար զանգուած մը կը ճանչնայ եւ կ՛ընդունի Ցեղասպանութիւնը, մինչդեռ թրքական պետութիւնը ամէն կերպով կը ժխտէ զայն: Պատմաբանը չբացառեց, որ Ֆրանսան նախագահական ընտրութիւններէն ետք խորհրդարանին մէջ կրնայ վաւերացնել Ցեղասպանութեան ժխտումը քրէականցնող օրինագիծը: Իսկ ահա ԱՄՆ նախագահ Տոնալտ Թրամփէն լուրջ եւ հետեւողական փոփոխութիւններ ակնկալելը դժուար է, համոզուած է Մինասեան:

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ազգայինն ու հայկականը՝ թթխմորային սերուցքով ու լիցքով Շարունակութիւն էջ՝ 13էն

Ո՞վ կրնայ հակառակիլ կամ հակաճառել։ Խճապատկերը մեր առջեւն է.

- Օտարամոլութիւն - Քաղքենիութիւն - Խնկարկութիւն - Այլասերութիւն - Իրերամերժութիւն Յստակ չէ՞ որ այս եւ այլ գործօնները ազդած են հայու ինքնութեան պահպանման ու կերտման ապակողմնորոշման վրայ, հայապահպանման լծակները թուլցած են, քատրային պատրաստութեան կոչերը չեն յաջողած։ Ճիշդ է, փորձեր ու ջանքեր կը կատարուին Սփիւռքը կանգուն ու գործունեայ պահելու, արդարեւ, շնորհակալ ու դրուատելի ներգործութիւն, բայց, ի՞նչ ըսել որ նոր սերունդը (իմա՝ երիտասարդութիւնը) ինչո՞ւ

նուազագոյն ձեւով կը մասնակցի հայագաղութային կեանքին։ Ասոր «ինչո՞ւ»ի պատասխանը չ՚ըլլար բորբոքելով ու պոռթկալով, այլ՝ գործելաձեւի ու մտածողութեան նորարարական սրսկումներով, ուրկէ դուրս պէտք է շպրտել «անհատի պաշտամունք»ի ոգիի թուլամորթութիւնը, նաեւ ուժ տալ սերնդափոխութեան անիւին։ Ազգային մեր կառոյցները, որոնք այնքան ալ փայլուն գործընթացի մէջ չեն գտնուիր, պահելու համար իրենց ուժականութիւնն ու հմայքը, դառնալու համար ազդու եւ հզօր, օդի, ջուրի ու հացի նման կարիքը ունին բազմավերանորոգման ու բազմաթարմացման, արհեստավարժ մարդուժի սլացքով, ուր ազգայինն ու հայկականը ըլլան թթխմորային սերուցք եւ լիցք, դուրս գալու համար հաշմումի քանդիչ ոլորապտոյտներէն։ Պէյրութ, Լիբանան

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 15

ԱՄԵԱԿՆԵՐ, ՀԱՇՈՒԵԿՇԻՌ ԵՒ ՀԵՌԱՆԿԱՐ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ «Ամեակներ» կը նշենք, մենք մե՞զ դիտելու համար ժամանակի հայելիին մէջ, թէ տուրք տալու սովորութեան, կամ պարզապէս ինքնահաստատման, կարծէք ըսելու՝ որ կանք, հակառակ չար հովերուն, տաքին ու պաղին: Կարծէք հպարտութիւն, իրաւունք եւ արժեւորում բխէին տարիներու գումարէն: «Ամեակ»ները միշտ աւելի հնչեղ են երբ թիւերը մեծ են եւ թուականները՝ կլոր, անոնցմով կը ձգտինք տպաւորել: Տարիներու գումարի յիշեցումը յաճախ դատարկի վկայութիւն է, երբ չէ իմաստաւորուած առաքինութեամբ (հռոմէացիներու virtus-ը, որ կը նշանակէր հոգեկան ուժ), այսինքն՝ բարիով, ստեղծագործութեամբ, ծառայութեամբ, քաջութեամբ, գեղեցիկով: Մանաւանդ ներկայի մէջ հարազատ եւ կենսունակ շարունակութեամբ եւ գործով, որմով ապրող էակէն անցում կը կատարուի դէպի Մարդը, աստուածաշնչական ըմբռնումով, քանի որ Աստուած մարդը ստեղծած է իր պատկերով: Արդար պէտք է ըլլալ: Սփիւռքի մաշեցնող պայմաններուն մէջ սիրոյ եւ գիտակցութեան աշխատանքի յիշեցում է մեծաթիւ կամ փոքրաթիւ «ամեակ» տօնել, անցեալի գնահատում եւ ապագայի տեսիլք: Սփիւռքի հայերը չնչին գումար չեն: Տեսականօրէն հայրենաբնակներու համրանքէն աւելի են, թէեւ անորոշ՝ որպէս թիւ եւ որպէս հայկական ինքնութեան որակ: Բայց անոնք փոքր եւ այսօր ցրուած արշիպեղագոսներ են մեծ ոստաններու մէջ (megapole), որոնք, ինչպէս Խաղաղականի կղզիները կլիմայի ջերմացման հետեւանքով ովկիանոսին մէջ կ’ընկղմին, այդպէս ալ այդ մեծաթիւ համարուած գաղութ-համայնքները,- անորոշ սահմանում մը,պիտի ընկղմին, տասնեակ միլիոններու բազմացեղ եւ բազմամշակոյթ խառնարանին մէջ, քանի տեղի տան լեզուն եւ մշակոյթը, վասն լաւ մերուելու, «օրինակելի» կոչուած համարկումի, որ ծնունդ կու տայ «ծագումով հայ» հայասէրներու եւ զբօսաշրջիկներու: Ինչպէ՞ս չմտածել Աւետիս Ահարոնեանի մասին, որ ըսած է, թէ «առանց հողի մշակոյթ չկայ»: Պարզ իմաստութիւն մը՝ բնութեան կարգով, այնպէս ինչպէս, որ բեւեռային հողամասերու վրայ արմաւենի չի բուսնիր: Հաւատաւորներ եւ անոնցմով գոյացած միութիւններ եւ կազմակերպութիւններ, հաւատարիմ իրենց կոչման, հայրենահանուածներու երազներու ենթահողին վրայ մշակոյթ կ’ապրին եւ կ’ապրեցնեն, կը փորձեն եւ կը ճգնին, տեղատուութիւններու կուրծք տալով: Բայց մինչեւ ե՞րբ: Իրատես պէտք է ըլլալ, տեսնելու համար, որ անոնց շուրջ օղակը կը սեղմուի: Մեծ ոստաններու «մեծաթիւ»ին մէջ ցարդ ուզած ենք պահել ազգային ստորոգելիները: Այդպէս եղած է «սփիւռք(ներ)ը ընդհանրապէս: Այսօր աւելի քան երէկ պէտք է խորհինք, թէ ի՞նչ է այդ ստորոգե-

լիներու գումարը, ինչպէ՞ս կը բնորոշուին անոնք, ինչպէ՞ս տեսանելիութիւն, խորք եւ կենսական ճառագայթում կու տան ընդհանուրին մէջ չանհետանալ ուզող հաւաքականութեան: Կա՞յ իսկապէս չանհետանալ ուզելու հաւաքական կամք: Ընկերաբանական ուսումնասիրութիւն մը չէ կատարուած (ո՞վ պիտի կատարէ) այդ կամքը սահմանելու համար տոկոսային հաշիւով մը: Տօնական առիթներով կը սիրենք ըսել՝ «մե՛ր հաւաքականութիւնը», նոյնիսկ երբ ան ունի բազմաթիւ երեսակներ, ըստ «քաղաքական» համարուած թեքումներու, յարանուանական տարբերութիւններու, երկիրներու, տնտեսական-դասակարգային գնահատումներու, լեզուներու: Այդ «մեր»ին շնչառութիւն ուզած են տալ հայ մշակութային միութիւնները, երբ աւանդութիւն մը շարունակելու համար «թուքով կպցրած» երեւելիական ձեռնարկներով չեն բաւարարուած, հաւատալով, որ ազգային նկարագիրը կը կերտուի եւ կը պահուի մշակոյթով, հարազատ լեզուով, գրականութեամբ, թատրոնով, պատմութեամբ, երգով, երաժշտութեամբ, պարով, առանց անոնց «մե՛ր հաւաքականութիւն»ը դեռ ժամանակ մըն ալ կ’ապրի որպէս «վարձու սենեակ»ի բնակիչ: Պէտք է անդրադառնալ, որ սփիւռք անբնականութիւնը ճիշդ այդ «վարձու սենեակ»ն է: Հարազատ մշակոյթով ապրելու եւ տեւելու ճիգով գործած են սփիւռք(ներ)ի բազմաթիւ կազմակերպութիւնները, կուսակցութիւնները, մշակութային, հայրենակցական, նոյնիսկ՝ մարզական: Եթէ իրատես ըլլանք, պիտի հաստատենք, որ այդ ճիգը կը նուազի ինչ կը վերաբերի մասնակիցներու ծաւալին, ընծայուած եւ ընդունուածի որակին: Արմատախիլ դարձած հայերու նորաստեղծ սփիւռքի միութիւնները, ինչպէս կ’ըսեն, ունեցած են իրենց առաւել կամ նուազ լուսաւոր օրերը, ինչպէս բոլոր մշակութային միութիւնները, ապա եկած են աշխարհագրական եւ հոգեկան հեռաւորութիւնները, յաջորդական պատշաճեցումներով, հարթելով շրջապատին հետ տարբերութիւնները, որոնց կու տանք զանազան բնորոշումներ, համարկումէն ձուլում: Միացեալ Նահանգներ, Արժանթին, Սուրիա, Լիբանան, Ֆրանսա, եւ այլ աշխարհներ ապաստան գտած արմատախիլ հայեր եւ անոնց ժառանգները գրականութեան արկածախնդրութիւնը շարունակած են հայերէնով, բայց յաջորդական ընկրկումներով, նոր ժառանգները մշակոյթ շարունակած են եւ կը շարունակեն այլազան լեզուներով գրականութիւն եւ արուեստ ստեղծել հարստացնելով «ոչ-մե՛ր»ը, քանի որ արմատները կը դադրին հոգեկան եւ ոգեկան ուժ ըլլալէ: Այս մասին սիրտ խոցող դիպուկ խօսք ըսաւ միութեան մը «լաւ տղոցմէ մին», երբ կը խօսէր իրենց կեդրոնի գրադարանի մասին, ուր կը հասնէին եւ կը հասնին անհետացող սերունդի մը գիրքերը. «Այս գրադարանը հայ գիրքի գերեզմաննոց է»: Շարունակութիւնը էջ՝ 16

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

ԱՄԵԱԿՆԵՐ, ՀԱՇՈՒԵԿՇԻՌ ԵՒ ՀԵՌԱՆԿԱՐ Շարունակութիւն էջ՝ 15էն

Բայց այս նշդրակող խօսքերը ըսելէ ետք, հարց կը ծագի այն մասին, որ զէնքերը վա՞ր պէտք է դնել, ալ ընելիք չկա՞յ: Ընելիք կայ: Մշակոյթի ազգի հարազատութեան եւ ոգեկանութեան պատուանդանը ըլլալու համոզումով պէտք է, խմբուիլ եւ գործել, եթէ ազգի անդամութիւնը ծնունդի մը յիշատակ, շաբաթավերջի զբօսանք կամ երեւելիութիւն չեն: Այդ ընելիքին հաւատացողներ կան, անոնց թիւը կը նուազի, բայց անոնք պատնէշի վրայ են: «Ամեակ»ներ ալ կը տօնեն: Կը յաջողին աղմուկ ալ ստեղծել, եթէ այդ «ամեակ»ներուն համար հրաւիրուի «սիրուած» երգիչ մը եւ տեղի ունենայ ճաշկերոյթ մը, որոնց լուսանկարները զարդարեն մամուլի էջերը: Պէտք է անվարան շեշտել, կրկնել, որ հաւատաւորներ կան: Անոնք կը նմանին յունական դիցաբանութեան Սիզիֆին, որ դատապարտուած էր հսկայ ժայռաբեկոր մը բարձրացնելու լերան գագաթը, հազիւ հասած հոն, ժայռը կը գլտորէր լերան ստորոտը եւ հարկ էր կրկին բարձրացնել: Այս է հայ մշակոյթի հայ աշխատաւորին ճակատագիրը սփիւռք(ներ)ի տխրութեան մէջ, սպասելով հայրենադարձութեամբ բնական կեանքով մշակոյթ ստեղծելու օրը, վերագտնելով հողը: Ոչ միայն պիտի գիտակցինք, որ մշակոյթը հողի կարիք ունի, այլ նաեւ միջոցներու: Սփիւռքներու պարագային, հողի բացակայութեան տխրութեան վրայ կը գումարուի մշակոյթի յատկացուած նիւթական միջոցներու բացակայութիւնը: Օրինակ, հայ գրականութիւնը մենաւոր հաճոյք է, բանաստեղծը եւ գրողը գիրք կը հրատարակեն նուէր տալու համար: Տխրեցնող գայթակղութիւնը ոչ ոքի յուզում կը պատճառէ: «Ամեակ»ները յիշատակները կը բերեն ներկային մէջ, անկասկած առթելով հպարտութիւն եւ յուզում, միաժամանակ առիթ ըլլալով յոռետեսութեամբ աւաղելու, որ վերականգնումի ճիգի վկայութիւն չէ: Սփիւռք(ներ)ի մեծ ու փոքր ոստաններու «մեծաթիւ հայերը» ազգային ո՞ր նկարագրով մշակոյթ պիտի շարունակեն եւ պիտի ստեղծեն: Պիտի ստեղծե՞ն: «Ծանօթ» երգիչներու գոռումգոչիւնով եւ բարձրախօսներու աղմուկով մէկ կամ երկու ժամ կը գինովնանք, բայց «մշակոյթ կը ստեղծե՞նք»: Այս հարցումը մենք մեզի պէտք է ուղղենք երբ առանձին ենք, երբ սրահը նստած կը ծափահարենք ցարդ կատարուած լաւի յիշեցումը: Մշակոյթը ազգային է, ընդհանրապէս մշակոյթ ըլլալէ առաջ: Ամեակները անցեալ պեղելէ աւելի պէտք է կոչուին աւելի կարեւոր դերի մը եւ ստեղծեն յանձնառութեան աստեղային պահը: Այդ յանձնառութի՞ւնը: Ան այնքան պարզ է, որ տիրացուական կը համարուի: Իմաստաւորելու համար «ամեակ» մը, ոգեկոչում մը, պիտի կարենա՞նք բարձրանալ ազնիւ եւ

ազնուական հայ մշակութային յանձնառութեան մակարդակ, ըսելու համար, որ հայերէնը պիտի վերադառնայ մեր տուները, հայերէն գիրքին տէր եւ ընթերցող պիտի ըլլանք, հայ թատրոնի ստեղծագործական աշխատանքը պիտի չկասի, հայ երգի որակին բծախնդիր պահակ պիտի ըլլանք… Սփիւռք(ներ)ի տարտղնումին եւ աճող տեղատուութիւններուն դիմաց, հայ մշակոյթը տոկալու եւ տեւելու հզօր ազդակ է, որպէսզի զանգուածները (եթէ այս բառը պերճանք չէ) հոգեպէս պատրաստ ըլլան հայրենադարձութեան, դէպի ապրող Հայաստան, եւ ինչո՞ւ չերազել, դէպի բռնագրաւուած Հայաստան, Մուշ եւ Սասուն, Վան եւ Խարբերդ… Բարեսիրական արշաւներէ, ճոռոմաբանութիւններէ եւ զբօսաշրջութենէ անդին, ազգային մշակոյթը ազնիւ ազգային քաղաքականութիւն է, որուն նկատմամբ յանձնառութիւնը երաշխիք է տոկալու եւ տեւելու կամքի, ապագայի: Ապագային պնդաճակատ եւ անսեթեւեթ պէտք է նայիլ եւ գործել: Այդ կ’ըլլայ գալիք հայ սերունդներու հանդէպ ժամանակակիցներուս անսեթեւեթ պարտքը եւ պարտականութիւնը, որ ինքնաբերաբար տեղի չ’ունենար, կը պահանջէ յանձնառութիւն, ի հարկին ընդդէմ դիրքապաշտ եւ երեւելիապաշտ «էսթէպլիշմընթ»ին: Կրկնել, որ մշակոյթը կը կենսագործուի նիւթական նեցուկով, հողի անփոխարինելի ներուժով, հաւատաւոր եւ որակաւոր մարդոց յանձնառութեամբ, որպէսզի ան ըլլայ պայծառ, հզօր եւ մանաւանդ՝ հարազատ, որպէսզի ինքնութիւն պահուի եւ արժէք ստեղծուի: Մշակոյթը այն գերակառոյցն է՝ որ հայը կը դարձնէ հայ, ֆրանսացին՝ ֆրանսացի, չինացին՝ չինացի, եթէ չխրինք համաշխարհայնացման գորշ միօրինականացման մէջ:

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Թրքական Ընդդիմութիւնը կը Վիճարկէ Հանրաքուէի Արդիւնքները, Իշխանութիւնը Յաղթանակ կը Տօնէ

Թուրքիոյ ընդդիմադիր Ժողովրդա-Հանրապետական կուսակցութիւնը յայտարարած է, որ 16 Ապրիլի տեղի ունեցած սահմանադրական հանրաքուէի արդիւնքները իրական պատկերը չեն արտացոլեր, քանի որ քաղաքացիներու առնուազն 50 տոկոսը «ոչ» ըսած է նոր Սահմանադրութեան: Նախնական արդիւնքներու համաձայն, Թուրքիոյ քաղաքացիներու 51,4 տոկոսը քուէարկած է «այո»ի, իսկ 48,6 տոկոսը՝ «ոչ»-ի օգտին: Հանրաքուէին մասնակցած է քուէարկելու իրաւունք ունեցողներու աւելի քան 85 տոկոսը` շուրջ 50 միլիոն քաղաքացի: Ընդդիմութեան առաջնորդ Քէմալ Քըլըճտարօղլուն յայտարարած է, որ պիտի պահանջեն ձայներու շուրջ 60 տոկոսի վերահաշուարկ: Ընդդիմութեան գլխաւոր առարկութիւնը Գերագոյն ընտրական յանձնաժողովի որոշումն է, որու համաձայն, ընտրական յանձնաժողովներու կողմէ չկնքուած քուէաթերթիկները եւս վաւեր համարուած են: Ի պատասխան, Գերագոյն ընտրական յանձնաժողովի նախագահ Սատի Կիւվէն յայտարարած է, թէ նման որոշում եղած է նաեւ նախորդ ընտրութիւններու ժամանակ, եւ արդար չէր ըլլար թեխնիքական անփութութեան պատճառով անվաւեր ճանչնալ քաղաքացիներու ձայները: «Անատոլու» գործակալութեան հաղորդմամբ` սահմանադրական հանրաքուէի վերջնական արդիւնքները պիտի ամփոփուին 11-12 օրէն: Մինչ այդ, սահմանադրական փոփոխութիւնները նախաձեռնած՝ իշխող «Արդարութիւն եւ զարգացում», ինչպէս նաեւ նոր Սահմանադրութեան կողմնակից «Ազգայնական շարժում» կուսակցութիւնները կը տօնեն իրենց յաղթանակը: Թուրքիոյ նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողան, ելոյթ ունենալով իր համակիրներու առջեւ, յայտարարած է, թէ 16 Ապրիլը «ողջ Թուրքիոյ յաղթանակն է»: Շարունակութիւնը էջ՝ 18

Էջ 17

Բագրատ Էսթուքեան,Թուրքիոյ Հայ Համայնքը Հիմնական «Ոչ» Քուէարկած է

Թուրքիոյ մէջ իրականացուած սահմանադրական փոփոխութիւններու հանրաքուէն ոչ մէկ կերպ կարելի չէ բարեփոխում անուանել: «Արմէնբրես»-ի հետ զրոյցին նման կարծիք յայտնած է Պոլսոյ «Ակօս» շաբաթաթերթի հայերէն բաժնի գլխաւոր խմբագիր Բագրատ Էսթուքեանը՝ աւելցնելով, որ հանրաքուէի արդիւնքով նախագահը միահեծան իշխանութիւն պիտի ունենայ: «Այս ամէնի արդիւնքը պիտի ըլլայ այն, որ Թուրքիոյ մէջ բռնապետական իշխանութիւն պիտի հաստատուի, ուստի որեւէ կերպ սահմանադրական հանրաքուէն բարեփոխում կարելի չէ անուանել»,- ըսած է ան: Բագրատ Էսթուքեան նշած է, որ Թուրքիոյ հայ համայնքը դէմ արտայայտուած է սահմանադրական փոփոխութիւններուն, եւ բոլորը «ոչ» քուէարկած են: «Բայց, ցաւօք, «այո»-ն յաղթեց, ինչը սպասելի էր: Այս ամէնէն ետք երկրի մէջ քաղաքական իրավիճակը աւելի բարդ պիտի ըլլայ»,- նշած է «Ակօս» շաբաթաթերթի հայերէն բաժնի գլխաւոր խմբագիրը: Հարցին, թէ ինչ է պատճառը, որ Թուրքիոյ մեծ քաղաքներուն մէջ ընտրողները հիմնական դէմ արտայայտուած են սահմանադրական փոփոխութիւններուն, Էսթուքեան պատասխանած է, որ հիմնական պատճառը այն է, որ Թուրքիան միատարր պետութիւն չէ: «Թուրքիոյ մէջ կան ազգային փոքրամասնութիւններ, տարբեր կրօնական դաւանանք ունեցող մարդիկ: Օրինակ Տէրսիմի մէջ, որ հիմնական ալեւիներով բնակեցուած քաղաք է, 80 տոկոսով յաղթած է «ոչ»-ը: Եւ ընդհանրապէս Թուրքիոյ քրիստոնեայ բնակչութիւնը հիմնական դէմ արտայայտուած է առաջարկուող փոփոխութիւններուն: Այսպէս կարելի է բացատրել Թուրքիոյ տարբեր տարածքներուն մէջ քուէարկութեան տարբերութիւնները»,- եզրափակած է Բագրատ Էսթուքեան:

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Թեհրան Երեւանին Եւ Պաքուին Կոչ Կ’ընէ Արցախի Տագնապը Լուծելու՝ «Առանց Երրորդ Կողմի Միջամտութեան»

Հայաստան եւ Ազրպէյճան պէտք չէ արտօնեն, որ երրորդ ուժեր միջամտեն Արցախի տագնապի կարգաւորման. Թեհրանի մէջ այսպէս յայտարարած է Իրանի պաշտպանութեան նախարար Հոսէյն Տեղան, Ազրպէյճանի պաշտպանութեան նախարար Զաքիր Հասանովի հետ իր հանդիպման ընթացքին։ Իրանցի պաշտօնատարներու հետ Հասանովի քննարկումներուն հիմնական նիւթերէն մէկը եղած է ղարաբաղեան խնդիրի կարգաւորումը: «Յոյս ունիմ, որ Հայաստան եւ Ազրպէյճան ղարաբաղեան տագնապի խաղաղ կարգաւորման կը մօտենան վճռական կերպով եւ երրորդ ուժերու միջամտութեան ու ճգնաժամի խորացման առիթներ չեն տար», նշած է Իրանի պաշտպանութեան նախարարը: Տեղան Ազրպէյճանի իր պաշտօնակիցին հետ քննարկած է նաեւ տարածաշրջանային շարք մը տագնապներ՝ մատնանշելով այն ուժերը, որոնք ըստ Թեհրանի, կը վտանգեն տարածաշրջանային ապահովութիւնն ու կայունութիւնը: «Ոչ միայն մեր տարածաշրջանը, այլեւ ամբողջ աշխարհը այսօր կ’ենթարկուի այն ահաբեկչական

Թրքական Ընդդիմութիւնը կը Վիճարկէ Հանրաքուէի Արդիւնքները, Իշխանութիւնը Յաղթանակ կը Տօնէ Շարունակութիւն էջ՝ 17էն

Թուրքիոյ որոշ թերթերու գլխագրերը եւս ազդարարած են նոր Սահմանադրութեան յաղթանակը: «Եէնի Շաֆաք», «Միլլիյէթ» թերթերը «այո»-ի յաղթանակը Թուրքիոյ յաղթանակ համարած են: «Հապէր Թիւրքը» գրած է, թէ յաղթած է Էրտողանը: Մինչդեռ՝ ընդդիմադիր «Ճումհուրիյէթ» պարբերականը քուէարկութեան արդիւնքները վիճելի համարած է: «Սապահ» թերթն ալ այս հանրաքուէն «ժողովրդական յեղաշրջում» որակած է: Արեւմուտքը «մտահոգիչ» համարած է Թուրքիոյ մէջ տեղի ունեցած հանրաքուէի արդիւնքները: «Հանրաքուէն չէր համապատասխաներ Եւրոպայի

սպառնալիքներուն, որոնց աղբիւրներն են Իսլամական պետութիւն ու Ժապհաթ Նուսրա ծայրայեղական խմբաւորումները, Միացեալ Նահանգները, Սէուտական Արաբիան եւ սիոնիստական վարչակարգը (Իսրայէլ)», յայտարարած է Տեղան: Հասանովի հետ խորհրդակցութիւններուն ընթացքին, Իրանի պաշտպանութեան նախարարը նաեւ ըսած է, որ վերոյիշեալ ուժերէն քանի մը հատը ջանք կը թափեն վնաս հասցնել Պաքուի եւ Թեհրանի միջեւ ռազմաքաղաքական համագործակցութեան խորացման: «Մենք պէտք չէ արտօնենք, որ արտաքին ուժերը խաթարեն Ազրպէյճանի եւ Իրանի ռազմական համագործակցութիւնը: Մեր երկու ժողովուրդները սերտ յարաբերութիւններ ունին ցեղային, պատմական, մշակութային եւ կրօնական կապերու ընդմէջէն: Մեր յարաբերութիւնները օրէ օր աւելիով կը խորանան: Շատ լաւ պիտի ըլլար, եթէ այդ յարաբերութիւնները զարգանային նաեւ պաշտպանական ոլորտին մէջ», նշած է Տեղան: Իր կարգին, Հասանով ըսած է. «Ազրպէյճան եւ Իրան բարեկամական կապեր ունեցող եղբայրական պետութիւններ են: Իրանի հետ ռազմական համագործակցութեան ծաւալումը կը բխի նաեւ Ազրպէյճանի շահերէն»։

խորհուրդի չափանիշներուն»,- Անգարայի մէջ տեղի ունեցած ասուլիսին յայտարարած է Եւրոպայի խորհուրդի խորհրդարանական վեհաժողովի դիտորդական առաքելութեան ղեկավար Սէզար Ֆլորին Պրետան: Միջազգային դիտորդներու գնահատմամբ՝ հանրաքուէն անհաւասար պայմաններու մէջ իրականացուած է, եւ լրատուամիջոցները աւելի շատ տեղի տուած են «այո»-ի քարոզարշաւին: Միջազգային դիտորդները անընդունելի համարած են նաեւ Գերագոյն ընտրական յանձնաժողովի` չկնքուած քուէաթերթիկները վաւեր ճանչնալու մասին՝ վերջին պահին կայացուած որոշումը: Նախագահ Ռեճեփ Թայիփ Էրտողան Անգարայի մէջ անվտանգութեան խորհուրդի, ապա եւ նախարարներու խորհուրդի նիստ հրաւիրած է: Թրքական մամուլը կը գրէ, թէ այդ նիստերու ժամանակ պիտի քննարկուի յուլիսեան յեղաշրջման փորձէն ետք երկրի մէջ գործող արտակարգ դրութիւնը երրորդ անգամ երկարաձգելու հարցը:

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 19

PRESIDENT SERZH SARGSYAN PAID TRIBUTE TO THE MEMORY OF THE VICTIMS OF THE ARMENIAN GENOCIDE AT THE TSITSERNAKABERD MEMORIAL

On the commemoration day for the victims of the Armenian Genocide, 24 April 2017, President Serzh Sargsyan visited the Tsitsernakaberd Memorial and paid tribute to the victims of the Armenian Genocide.

The President laid a wreath at the Memorial and placed flowers at the eternal fire which immortalizes the memory of the innocent victims of the Great Eghern.

After the ceremony, the President of Armenia visited the Armenian Genocide Museum-Institute, observed the unique exhibits of the temporary exhibition dedicated to the 25th anniversary of Armenia’s independence and titled From the Eghern to the Re-establishment of Independence, as well as the exponents dedicated to the 50th anniversary of the creation of the Genocide Memorial.

Armenians around the globe are commemorating the 102nd anniversary of the 1915 Genocide provinces (which were formerly part of Western Armenia).

Some 600 prominent intellectuals (Daniel Varuzhan, Grigor Zohrap, Ruben Zardaryan, Siamanto, Ruben Sevak etc), including writers, were beheaded.

An estimated 1.5 million Armenians in 66 towns and 2,500 villages were massacred; 2,350 churches and monasteries were looted, and 1,500 schools and colleges were destroyed.

April 24 is a collective date, symbolizing the exile and annihilation of Armenian intellectuals in the Ottoman Empire. The Hamidian Massacres began back in the 19th century when the Young Turks’ government initiated the massive deportation and extermination of Armenians from Western Armenia, Cilicia and Ottoman

The estimated damage (declared at the Paris Peace in 1919-1920) was 14.598.510 Francs for Western Armenians and 4.532.472 for Eastern Armenians.

The main perpetrators of the Genocide were the Young Turk leaders Mustafa Kemal, Memed Talaat (Talaat Pasha), and Ismail Enver (Enver Pasha), as Cont. page 20

Հայ Կեանք

Էջ 20

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Lost Evidence of Armenian Genocide Discovered in Jerusalem Archive

JERUSALEM (The Jerusalem Poist) — Lost evidence was recently recovered in a Jerusalem archive that researchers have dubbed as “smoking gun” proof of the Armenian Genocide by Ottoman Turkey.

Boxes of evidence have rested in the archives of the Armenian Patriarchate of Jerusalem for nearly a century, inaccessible to scholars “for reasons that are not entirely clear.”

In and Article titled: ‘Sherlock Holmes of Armenian Genocide’ Uncovers Lost Evidence, the New York Times reported on Saturday that Taner Akcam, a Turkish historian at Clark University in Worcester, MA, has come upon an original telegram from the military tribunals that initially convicted the Armenian geno-

cide’s planners. This key evidence has long been missing, and the lack of original documents, the Times said, is the foundation of the Turkish narrative of denying the genocide.

“Until recently, the smoking gun was missing,” Akcam told the Times. “This is the smoking gun.”

The telegram, in code, is from Behaeddin Shakir, a high ranking Ottoman official, to a colleague, inquiring about specifics regarding the deportation and murder of Armenians in eastern Anatolia. A copy of this telegram was used in Shakir’s conviction, shortly before almost all original documents and testimony went missing, forcing scholars to rely on secondary sources for their research on the topic.

According to the Times, Armenian leadership in Istanbul shipped 24 boxes of records to England when Turkish nationalists were seizing control of the country in 1922. The documents then made their way to France in the care of a bishop and finally to the archive of the Armenian Patriarchate of Jerusalem, where they’ve remained since the 1930s, inaccessible to scholars “for reasons that are not entirely clear.”

Akcam came upon photographs of the original telegram in New York, in the possession of the nephew of a now-dead Armenian monk.

Armenians around the globe are commemorating the 102nd anniversary of the 1915 Genocide Cont. from page 19

well as Behaeddin Shakir, the leader of the Teşkilati Mahsusa (Special Organization). The World War One era killings in the Ottoman Empire saw also other ethnic minorities, including Assyrians and Pontic Greeks, massacred.

The Genocide recognition campaign traces its roots back to the Soviet period, with Uruguay being the first country to acknowledge the big tragedy in 1965.

The Armenian Genocide has been so far recognized by 23 world countries (including Brazil, Luxemburg, Austria, Bolivia, Sweden, France, Greece, Vatican, Canada, Lebanon, Lithuania, Poland etc), and differrent international organizations (EU, Council of Europe, European Movement International, World Council of Churches etc). Fortyfive US states and hundreds of regional and other local governments have also passed measures recognizing and condemning the 20th century’s first big crime against humanity.

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 21

François Hollande: We will never stop speaking about Armenian Genocide We will never stop speaking about the Armenian Genocide and this position cannot be reconsidered, French President François Hollande stated on Monday, speaking at the event commemorating the 102nd anniversary of the Armenian Genocide organized by the Coordination Council of Armenian Organizations in France (CCAF) in Paris, Nouvelle d’Armenie reports.

“From this year on and every year, starting from April 24, a week of genocide research and studies will be held in schools,” Hollande said.

Earlier, Hollande laid a wreath at the statue of Komitas, great Armenian composer and priest.

The ceremony is held near the statue of Komitas at Canada Square.

Garo Paylan Calls for Research Into Armenian Genocide-Era Deportation Law

ISTANBUL — HDP Istanbul deputy Garo Paylan has presented a research proposal to the Presidency of the Grand National Assembly of Turkey for the examination of the results of the Provisional Relocation Act enacted on 27 May 1915, Istanbul-based Agos reports.

The MP proposes to investigate the responsibilities of the government and public officials at that time, as well as the daily effects of the consequences of the deportations.

Garo Paylan’s research proposal for the Presidency of the Turkish Grand National Assembly includes the following statements: “Following the Temporary Relocation Act, the Armenian population living in the Ottoman Empire was subjected to deportation, leading to devastation in the Syriac, Keldani, Ezidi and Greek peoples.

“Although the results of this law have not been investigated by the Turkish Grand National Assembly (TGNA) for more than 102 years, it has been known

that a large number of casualties have been experienced due to the Deportation Law. “A lot of cultural assets and property have been seized or confiscated. The exploitation of the responsibilities of the government and civil servants of the period, the day-to-day effects of the consequences of the deportation, the benefits of confronting the past and the truth in ensuring social peace as a whole in our country, in accordance with Article 98 of the Constitution, Articles 104 and 105 of the Constitution in order to contribute to the uncovering of “truth” in order to prevent abuse and to provide more opportunities for future generations to live together in Turkey freely and peacefully I would like to offer and propose to open the survey.”

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Genocide remembrance not just experience of past grief – US-Armenian philanthropist After the Armenian Genocide centennial, the nation should not be satisfied only with experiencing the past grieves, a US Armenian businessman and philanthropist said today on the sidelines of the the April 24 commemoration events in Yerevan.

He called for nationwide and government efforts to develop the country in line with international standards.

“I think that those steps are now in progress. We all are certainly a bit impatient today. After so many years’ desire to have an independent country, we now want to be a European state. I don’t say we have little to do, but I think certain steps are really being taken, and will be taken,” Afeyan added.

He said he now sees the country heading towards democratization.

“We must try to set a model for other nations to show them how we can keep working and building a country. I think Armenia has that potential; so it must also have the will. Its future is bright,” Nubar Afeyan, the founder of Aurora Prize, told reporters at the Genocide Memorial Complex.

“But I live in the United States, and they also have corruption. In any part of the world do people find illegitimate ways of pushing their plans ahead etc, but it is important, especially nowadays, to focus our minds on what the Genocide martyrs would desire for the nation’s accomplishment. So we must ask that question, and keep on moving forward,” he said.

Tert.am

Czech Republic Parliament Recognizes Armenian Genocide

(Armradio) – The Chamber of Deputies of the Czech Republic today approved a resolution, condemning the genocide of Armenians and other religious and national minorities in the Ottoman Empire during the First World War. The resolution passed with 104 votes.

The resolution was proposed by MEP Robin Bönisch from the CSSD. “I think it was the Czech Republic’s duty to formally recognize the genocide. And because yesterday it was the 102nd anniversary of the Armenian genocide, I think it was very symbolic to recognize the genocide of the Armenians today,” Bönisch said.

President Milos Zeman also called the killing of Armenians genocide. On the occasion of the anniversary, the President sent a letter to Barsegh Pilavchian, the spiritual leader of the Armenian community in the Czech Republic.

“I agree that history is not meant to be interpreted by politicians. At the same time, however, I believe that the events that cost 1.5 million innocent people represent a tragic chapter in the history of not only the Armenian nation but also of the entire civilized world,” Zeman wrote in a letter published on Tuesday.

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 23

2017 Aurora Prize Finalists Announced tion to the besieged area Dr. Denis Mukwege, Gynecological Surgeon and Founder of the Panzi Hospital, The Democratic Republic of the Congo – An obstetrician turned gynecological surgeon who is providing physical, psychological and legal support to more than 50,000 survivors of sexual violence in the war-torn country while fearlessly seeking to bring to justice those responsible

YEREVAN — Co-Founders of Aurora Humanitarian Initiative Ruben Vardanyan and Noubar Afeyan announce in Yerevan today the names of the five Aurora Prize for Awakening Humanity 2017 finalists.

They have been selected by the Selection Committee for their exceptional impact, courage and commitment to preserving human life and advancing humanitarian causes.

Aurora Prize finalists are: Ms. Fartuun Adan and Ms. Ilwad Elman, Founders of the Elman Peace and Human Rights Centre, Somalia – Mother and daughter who are unwavering in their mission to protect human rights, women’s rights, and facilitate peace building, development and the rehabilitation of child soldiers amidst insecure and dangerous conditions Ms. Jamila Afghani, Chairperson of the Noor Educational and Capacity Development Organization, Afghanistan – A polio victim who accidentally received the gift of reading and has dedicated her life to bringing reading and education to girls and women, while enlisting the help of Muslim leaders of faith in her mission.

Dr. Tom Catena, Surgeon at the Mother of Mercy Hospital in the Nuba Mountains, Sudan – A Catholic missionary and doctor who for nearly a decade remains the only permanent doctor to treat the remote and war-torn region’s half-million population, performing more than 1,000 operations each year Mr. Muhammad Darwish, Medical Doctor at the Madaya Field Hospital, Syria – A student of dentistry returned to his hometown and took on the full responsibilities of a medical doctor, began to perform medical procedures, offered care and maintained meticulous documentation of the conditions of patients, many of them children, affected by persisting violence, thus bringing international atten-

The finalists will be honored at the Aurora Prize Ceremony in Yerevan, Armenia on May 28, 2017 when one will be chosen as the 2017 Aurora Prize Laureate. The Aurora Prize Laureate will receive a grant of US$100,000 to support the continuation of their work, as well as a US$1,000,000 award, which will give them the unique ability to continue the cycle of giving by supporting organizations that have inspired their work.

The Selection Committee, co-chaired by Academy Award-winning actor and humanitarian George Clooney, includes Nobel Laureates Oscar Arias, Shirin Ebadi and Leymah Gbowee; former president of Ireland Mary Robinson; human rights activist Hina Jilani; former Foreign Minister of Australia and President Emeritus of the International Crisis Group Gareth Evans; and former president of Mexico Ernesto Zedillo. The Committee shortlisted the five finalists from more than 550 nominations for 254 unique candidates submitted by the general public from 66 countries and in 13 languages.

Speaking on behalf of the Aurora Prize Selection Committee, Vartan Gregorian, Committee Member, President of the Carnegie Corporation of New York and co-founder of the Aurora Humanitarian Initiative said, “We are gratified by the enormous response generated by the call for nominations. It is an acknowledgment of our shared humanity and values. While geography and circumstances differ for each nominee, it is the similarities that unite them all. Individual human beings risk their own well-being and safety in order to rescue those in desperate need of help, and it is Aurora’s mission to support these saviors. We believe that those who are rescued will themselves continue the cycle of gratitude and giving.”

The Aurora Prize for Awakening Humanity was established in 2015 by the Aurora Humanitarian Initiative on behalf of the survivors of the Armenian Genocide and in gratitude to their saviors. The Aurora Prize will honor an Aurora Laureate each year until 2023, in remembrance of the eight years of the Armenian Genocide (1915 -1923).

Էջ 24

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

We restore all historical monuments, including mosques, says Nagorno-Karabakh official

People in Armenia and Nagorno-Karabakh (Artsakh) always feel committed to preserve and restore historical monuments regardless of their ethnic or religious background, the spokesperson of the NagornoKarabakh president said today, commenting on a statement by the Caucasus Muslim leader.

“We are renovating an architectural monument, which has absolutely nothing to do with provocation or anything of the kind. We are not like them [the Azerbaijanis] to vandalize Armenian khachkars (cross-stones)

in Jugha,” Davit Babayan told Tert.am.

In his recent statement, Haji Allahshükür Hummat Pashazade, Sheikh ul-Islam and Grand Mufti of the Caucasus, cited provocative intentions behind the Nagorno-Karabakh Armenian’s move to undertake the renovation a historical monument in Shushi.

He also unveiled plans for organizing a meeting of the Armenian, Russian and Azerbaijani religious leaders.

Catholicos of All Armenians Garegin II later confirmed the report.

Babayan said he would hail the event “if it is going to really contribute to peace”. “But in case [the Azerbaijani religious leader] unfolds demands for the return of 20% of regions, it will just be yet another meeting,” he added.

Admitting that the Nagorno-Karabakh conflict has no religious background, Babayan said he nonetheless believes that it may influence public sentiments, dispelling the existing tension and Armenophobia in Azerbaijan.

“Our society is not guiding itself by fascist and Nazi approaches. The very idea to renovate the mosque bears witness to a tolerant atmosphere here,” he added.

Armenia ‘lucky enough’ not to have diplomatic dialogue with Turkey – Istanbul-Armenian journalist The negative impact of Turkey’s recent constitutional referendum will not be immediately projected on the ethnic minorities, a Turkish-Armenian journalist said today, not regretting at all that the country has not yet established diplomatic relations with Yerevan.

“We will be affected as much as any citizen of Turkey,” Bagrat Estukyan, an editor of the Istanbul- Armenian weekly “Agos” told reporters at a debate held in Yerevan’s Media Center.

“The important thing for us is that Turkey’s current government has pushed the country into a state of a deep chaos,” he said.

By adopting the presidential regime, the country practically decided against pursuing Western values, Estukyan added.

Asked to comment on the general foreign policy impact, he pointed out first to Turkey’s responsibility for the Syrian crisis. He blamed the Turkish government for every single drop of blood lost in the country.

Estukyan said he finds that Armenia is among the lucky countries not maintaining diplomatic relations with Turkey. “If your neighbor isn’t kind, it really poses hazards. So it is really better not to have [any relations at all],” he said, hailing at the same time the potentially developing dialogue between the two countries’ societies.

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 25

Four Ethnic Minorities to be Represented in Armenian Parliament YEREVAN (A.W.)— Four representatives of Armenia’s major ethnic minorities have been elected to Armenia’s National Assembly (Parliament) in the recent Parliamentary Elections, which took place on April 2.

Three of them Arsen Mikhaylov (Assyrian), Kinary Hassanov (Kurdish), and Rustam Mahmudian (Yezidi) ran for parliament representing the Republican Party of Armenia (RPA), while the fourth ethnic Russian Tatyana Mikaelyan was nominated by Tsarukyan’s bloc.

The amendments to the constitution that were enacted in 2015 required members of ethnic minorities to be given seats in the National Assembly. This new code also required Armenian parties and blocs to have Yezidis, Russians, Kurds, and Assyrians among their candidates in the April elections.

In February, Yezidi activists had complained about this procedure in an open letter to Armenian President Serge Sarkisian, because they believed that the Yezidi community should be allowed to pick a parliament deputy in a separate election. The Yezidi community in Armenia is estimated to be around 40,000.

On April 6, the newly elected Yezidi lawmaker Rustam Mahmudian said that his election to parliament is a “historic” event for the Yezidi community in Armenia.

Mahmudian is a constitutional law expert who has previously held senior positions at Armenia’s Judicial Department monitoring courts.

Mahmudian told RFE/RL’s Armenian service that one of his first steps as a Member of Parliament will be to have the Armenian Parliament officially recognize the 2014 massacres of Yezidis in northern Iraq by the Islamic State as genocide. “In general, we will be engaging in legislative work for the sake of our country and all of its citizens and also presenting the interests of ethnic minorities if they require legislative solutions,” said Mahmudian.

The Assyrian community of about 3,000 people, will be represented in Parliament by Arsen Mikhaylov, head of the the Atur Union, Armenia’s leading Assyrian organization.

“Representatives of our communities in Europe came here [ahead of the April 2 elections] to campaign with us,” said Mikhaylov. “They also think it’s very important for us to have a deputy in Armenia’s National Assembly.”

Mikhaylov added that the educational and cultural issues that the Assyrians face will be better addressed through the National Assembly. Meanwhile, Kinary Hassanov, a Kurd from Armenia, thanked the Kurds and Armenians for supporting his election and promised that he would work hard to implement initiatives to serve the Kurdish people of Armenia, reported Iraqi based Kurdistan24 news.

Arsen Mikhaylov Both Mikhaylov and Mahmudian ran with the RPA because they believed it would be easier to address the issues facing the community with the help of a ruling party rather than the opposition.

Newspaper: Russia has begun policy of withdrawal regarding Karabakh conflict?

Major diplomatic efforts will be required from the superpowers in order to overcome the current RussianAmerican tension, but this could adversely affect their attention toward other conflicts.

German analyst Alexander Rahr told the aforesaid to 168 Zham (Hour) newspaper of Armenia, as he reflected on the aforesaid tension’s potential impact on the present-day situation at the Nagorno-Karabakh conflict zone.

And as per Turkish analyst Cengiz Aktar, solely Azerbaijan, which pursues clear objectives in this conflict, may try to take advantage of this situation.

But he does not believe that Russia will test US President Donald Trump at the Karabakh conflict zone because, in his view, Russia has already begun a policy of withdrawal regarding this conflict.

Էջ 26

Հայ Կեանք

Star-Studded Premiere of “The Promise” in Hollywood

HOLLYWOOD — A star-studded premiere for “The Promise,” a historical drama about the Armenian genocide was held on Wednesday, April 12 at the TCL Chinese Theater in Hollywood.

The movie stars Christian Bale, Oscar Isaac and Charlotte Le Bon were spotted on the red carpet with celebrities that included Cher, Kim Kardashian, Kourtney Kardashian, James Cromwell, Orlando Bloom, Angela Sarafyan, Serj Tankian, the director Terry George and Reddit co-founder Alexis Ohanian.

“So proud of the movie #ThePromise. Everyone please go see it and finally hear the story of the Armenian people,” Kardashian wrote in her Twitter account.

In a separate video message, Cher vowed to keep the promise and called on fighting oblivion.

“Hitler said ‘If they don’t remember the Armenians, they won’t remember the Jews’. We cannot let this happen to another group of people. I vow to keep the promise,” she tweeted. And back in October, Cher tweeted that she saw “The Promise” for the first time, writing: “NEVER AGAIN!” Ohanian attended the Los Angeles premiere with his grandfather John Ohanian. “So honored to #KeepThePromise here at the LA premiere with one of my heroes, my grandfather John Ohanian–95 years young, who walked the red carpet with me like a boss,” Ohanian said in an Instagram post following the screening.

“May our people continue to thrive all over the world.

They failed to annihilate us and they will never silence us,” he added.

“Hopefully this epic film brings more awareness to and recognition for the Armenian Genocide,” Alexis Ohanian said. He expressed gratitude to Kirk Kerkorian and Eric Esraelian “for bringing our story to the big screen in grand fashion.”

Also joining the global campaign was Armenian football player Yura Movsisyan who took to Facebook and urged everyone to “go watch the movie in theaters

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

April 21 nationwide for human awareness.”

In addition, “The Promise” has garnered celebrity support from Leonardo DiCaprio, Barbra Streisand, Armenian-American tennis legend Andre Agassi, as well George Clooney and his wife, human rights lawyer Amal Clooney, both of whom attended the film’s London premiere earlier this month.

All proceeds from The Promise, which hits theaters April 21, will be donated to non-profit organizations geared to helping spread Armenian culture and education, including Elton John’s AIDS Foundation

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 27

Ապրիլեան Պատերազմի Ժառանգութիւնը՝ Մէկ Տարի Անց ՆՈՐԱՅՐ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ Մէկ տարի առաջ, 5 Ապրիլ 2016-ին, Մոսկուայի մէջ ձեռք բերուած բանաւոր համաձայնութեամբ` Ապրիլեան պատերազմի մէջ հաստատուեցաւ հրադադար։ Անիկա, թէեւ, յետագայ օրերուն բազմիցս խախտուեցաւ եւ այսօր ալ կը խախտուի, հարցին միւս, այս պարագային` երկրորդ կողմն է: Առաջինը այն է, որ նոյնիսկ ամէն օր պատերազմով սպառնացող կողմը լաւ կը հասկնայ` ռազմական ճանապարհով հակամարտութեան լուծումը հնարաւոր չէ: Եւ ատիկա Ապրիլեան պատերազմէն մնացած ամենակարեւոր դասն է: Բայց ոչ միակը: Ապրիլեան պատերազմի պաշտօնական աւարտը յայտարարուեցաւ Մոսկուայի մէջ: Ռազմական աշխոյժ գործողութիւններուն չորս օրը ապացուցեց, որ կողմերուն դիրքորոշումները 1994-էն ի վեր չեն փոխուած: Ազրպէյճանը պիտի փորձէ իւրաքանչիւր առիթի հակամարտութեան լուծումը ռազմական հարթութիւն տեղափոխել, Արցախն ալ ամէն գնով պիտի պաշտպանուի` ունենալով Հայաստանի Հանրապետութեան եւ համայն հայութեան աջակցութիւնը, կ’ընդգծէ ԱՀ նախագահի աշխատակազմի տեղեկատուութեան գլխաւոր վարչութեան պետ Դաւիթ Բաբայեան: Պաքուն հակամարտութիւնը բացառապէս խաղաղ ճանապարհով լուծելու կողմնակիցը չդարձաւ, բայց հասկցաւ` այսօր պատերազմով յաջողութեան հասնելու հնարաւորութիւն չունի: Պատերազմը սկսելէն 4 օր անց` Մոսկուայի մէջ էր Ալիեւի ներկայացուցիչը` հրադադարի մասին պայմանաւորուելու համար: Ապրիլեան պատերազմը ոչինչ փոխեց հակամարտութեան ձեւաչափին մէջ: Հաւանաբար նաեւ Պաքուի նկրտումները գիտնալով` միջնորդները ամենաբարձր մակարդակով յայտարարեցին, որ կարգաւորման գործընթացին հիմքը կը մնան 1994-95 թուականներուն ստորագըրուած եռակողմ փաստաթուղթերը` Երեւանի, Ստեփանակերտի եւ Պաքուի մասնակցութեամբ: Դաւիթ Բաբայեան զայն կ’ընդունի իբրեւ բանակցութիւններու ամբողջական ձեւաչափը վերականգնելուն ուղղուած քայլ. «Միջնորդ երկիրներու ներկայացուցիչները արդէն բացէիբաց կը յայտարարեն, որ առանց Արցախի ժողովուրդին մասնակցութեան՝ հարցը չի կրնար վերջնական լուծում ստանալ: Ատիկա ե՞րբ կ’ըլլայ՝ դժուար է ըսել: Բայց որ զայն անխուսափելի կը համարեն ոչ միայն հայկական կողմերը, այլեւ միջնորները՝ փաստ է»: Ռազմական առումով ոչինչ փոխելով` Ապրիլեան պատերազմը լուրջ հարուած էր հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացին համար: Այս պահուն օրակարգի վրայ ոչ թէ բանակցութիւններուն բովանդակութիւնն է, այլ պարզապէս բանակցութիւններուն համար պայմաններու ապահովումը: Հայկական կողմերը բազմիցս յայտարարած էին նաեւ մինչեւ Ապրիլեան պատերազմը: Միջազգային հանրութիւնը ներկայացնող միջնորդները այդ համոզման եկան պատերազմէն ետք. «Այսօր

քննարկումները կը ծաւալուին յատկապէս հրադադարը կայունացնող կառուցակազմերուն կիրառման շուրջ: Մինչեւ գոնէ համեմատաբար կայունութիւն չըլլայ՝ անհնար է խօսիլ իրական բանակցութիւններու մասին»,- կ’ընդգծէ Արցախի նախագահի աշխատակազմի տեղեկատուութեան գլխաւոր վարչութեան պետը: Այս զարգացումներուն հաշուարկով` Ստեփանակերտի ներկայացուցիչը հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացին մէջ էական տեղաշարժ մօտ ապագային չի կանխատեսեր: Յատկապէս Ապրիլեան պատերազմէն ետք` հայկական կողմերը հիմնաւորուած թերահաւատութիւն ունին` արդեօք Ազրպէյճանի այսօրուան իշխանութեան հետ հնարաւոր պիտի ըլլայ խաղաղութեան հասնիլ. խաղաղութիւնը Ազրպէյճանի իշխող գերդաստանին պարզապէս պէտք չէ: Թերահաւատութիւնը համոզմունքի կը վերածէ Պաքուի ղեկավարութիւնը: Ապրիլի սկիզբը Իլհամ Ալիեւը հրամանագիր ստորագրած է «Ռազմական դրութեան մասին» խորհրդարանին մէջ Փետրուար 14-ին ընդունուած նոր օրէնքը եռամսեայ ժամկէտով իրագործելու մասին: Հայկական կողմերուն համար այդ օրէնքին մէջ կատարուած փոփոխութիւնները նորութիւն չեն ենթադրեր: Իսկ ահա ազրպէյճանցիներուն համար, կան բաւական լուրջ մարտահըրաւէրներ: Վերահսկողութեան կառուցակազմերը աւելցած են: Նոր օրէնքին համաձայն` ռազմական դրութեան յայտարարման պարագային կը նախատեսուի սահմանել ռազմական գրաքննութիւն` ոչ միայն աւանդական լրատուամիջոցներու, այլեւ ընդհուպ մինչեւ անձնական նամակագրութեան վրայ: «Օրէնքի փոփոխութիւններով՝ Ազրպէյճանի իշխանութիւնը հնարաւորութիւն կը ստանայ նաեւ հասարակական լրատուադաշտը վերահսկողութեան տակ առնելու: Ասիկա այն ոլորտն է, որ վերջին տարիներուն աշխուժացած է եւ համեմատաբար ազատ է: Ոչ այն պատճառով, որ իշխանութիւնները արտօնած էին զայն, պարզապէս հսկողութեան կառուցակազմեր չկային: Օրէնքի փոփոխութիւններով՝ այդ հնարաւորութիւնը ստեղծուեցաւ»,կը գնահատէ Արցախի նախագահի խորհրդական Տիգրան Աբրահամեան: Բաւական դիւրացած է նաեւ օրէնքը կիրառելու գործընթացը: Փետրուարին կատարուած փոփոխութիւններով յստակ կը սահմանուի, որ ռազմական դրութիւն կրնայ յայտարարուիլ Ազրպէյճանի տարածքին որեւէ մէկ հատուածի փաստացի բռնագրաւման, օտարերկրեայ պետութեան կողմէ Ազրպէյճանին պատերազմ յայտարարելու եւ այլ պարագաներու: Առանց շարքը շարունակելու` Ազրպէյճանը նոյնիսկ այս պահուն կրնայ ռազմական դրութիւն յայտարարել ու կիրառել ներքին խռովութիւնները ճնշելու հնարաւորութիւնները` հիմք յայտարարելով, որ Արցախը Ազրպէյճանի ենթակայութեան տակ չէ, կը նկատէ Տիգրան Աբրահամեան: Շարունակութիւնը էջ՝ 29

Էջ 28

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

ՄԱՄԼՈՅ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ ԴԻՒԱՆԷՆ 31 Մայիս 2016 թուակիր Հաղորդագրութեամբ տեղեակ պահեր էինք պատուական հասարակութիւնը որ, վերջին տասնամեակներու ընթացքին, Մխիթարեան Միաբանութեան դիմագրաւած տնտեսական եւ այլ կարգ մը հարցերուն առնչութեամբ, իբրեւ նեցուկ եւ օժանդակ նման հարցերու լուծման համար՝ Հռոմի Սուրբ Աթոռին կողմէ կարգուած էին հերթաբար, 1977-էն սկսեալ, մասնաւոր խորհրդականներ եւ գործակատարներ, «այցելու» տիտղոսով եւ տարբեր իրաւասութիւններով օժտուած։ Այս անձերը, ծանօթ՝ իրենց վարչական, գիտական, հոգեւոր կամ մշակութային գործունէութեամբ, յաճախ նաեւ միջազգային գետնի վրայ, ոչ հայ կրօնաւորներ էին, եկեղեցական տարբեր աստիճաններով։ Դժբախտաբար, այդ հերթական «այցելութիւն»ներէն չէին քաղուած ակնկալուած վերջնական արդիւնքները։ Ի տես այս իրադրութեան, 30 Ապրիլ 2016 թուակիր վճռագրով, Ն․Ս․ Փրանկիսկոս Պապը Մխիթարեան Միաբանութեան համար Պապական Պատուիրակ կը նշանակէր, լիազօր իրաւասութիւններով, Պոլսոյ Հայ Կաթողիկէ թեմի առաջնորդ Գերպ․Տ․Լեւոն Արք․Զէքիեանը։ Պատուիրակի իրաւասութիւնները լրիւ ի զօրու կը դառնային, ստորագրութեան իրաւունքով՝ նաեւ քաղաքական ատեաններու առջեւ, 1 Յունիս 2016 թուականէն սկսեալ։ Հիմնական հարցերը՝ որ կը ծառանային Միաբանութեան առջեւ, զարգացող սրածութեամբ, անցեալ տասնամեակներու ընթացքին, կարելի է վերածել խորքին մէջ հետեւեալ երեք կէտերուն՝ Ա․ Կրօնաւորական եւ քահանայական կոչումներու նուազումը, որ երաշխիքը կը կազմէ գոյատեւման։ Բ․ Տնտեսական հարցը, բնորոշուած յատկապէս բարձր պարտքերով։ Գ․ Միաբանական մէկէ աւելի անշարժ գոյքերու անպտղաբեր եւ տակաւ վատթարացող վիճակը, արդիւնք նաեւ՝ նիւթական հնարաւորութիւններու եւ անձնակազմի պակասի։ Հարկ է ընդունիլ, որ առաջին կէտը համընդհանուր երեւոյթ է՝ յատկապէս արեւմտեան երկիրներու համակարգերուն մէջ, որ ուժգնօրէն ազդած է նաեւ Միջին Արեւելքի վրայ, աւանդաբար գլխաւոր ծաղկանոցը Մխիթարեաններու եւ ողբերգականօրէն թիրախը՝ շուրջ կէս դարէ ի վեր՝ քաղաքացիական աւերիչ պատերազմներու։ Այս ուղղութեամբ կը մշակուին արդէն ծրագրեր՝ թէ՛ ի տես կոչումներու հնարաւոր բազմացման եւ թէ, յատկապէս, կանոնական եւ իրաւական միջոցներու գոյաւորման, պահպանելու համար, յստակօրէն, լրիւ եւ վճռականօրէն, Միաբանութեան հայեցի եւ մխիթարեան ինքնութիւնը, որեւէ՝ նաեւ անակնկալ՝ հաւանականութեան պարագային։ Ինչ կը վերաբերի երկրորդ կէտին, անցնող տասը ամիսներու ընթացքին տեղի ունեցած է պարտքերու նուազում մը, թէ՛ որոշ նուիրատուութիւններու շնորհիւ եւ թէ վաճառումովը երկար

ժամանակներէ ի վեր լքուած՝ ու ներկայ միջոցներով շահագործումը անկարելի դարձած՝ ինչ ինչ դատարկ տարածքներու։ Տ․Լեւոն Արք․ի նշանակումէն քիչ ժամանակ առաջ բաւական շփոթ ստեղծեր էր Լիբանանի Հազմիէ թաղամասին մէջ գտնուող Մխիթարեան կալուածին վաճառման ծրագիրը, ուր կը գործէ նաեւ համեստ դպրոց մը։ Տ․Լեւոն Արք․ Զէքիեան, հազիւ նշանակուած, միաբանակիցներուն պաշտօնապէս յայտարարեց՝ որ բացարձակապէս չեն վաճառուիր՝ ա․ հաստատակարգային գոյքերը (օրինակ.- Վենետիկի Մուրատ-Ռափայէլեան եւ Սեւրի Սամուէլ Մուրատեան վարժարանները․անշուշտ բոլորովին աւելորդ իսկ է նոյն հաստատումը ընել Սուրբ Ղազարու Մայրավանքին եւ Վիեննայի Մենաստանին նկատմամբ, քանի որ ասոնց բացարձակ անձեռնմխելիութիւնը գրաւականը եւ խորհրդանիշն է միանգամայն Միաբանութեան գոյատեւման), բ․ Հազմիէն։ Ներկայ հաղորդագրութեան նպատակն է որոշ տեղեկութիւններ հաղորդել հանրութեան՝ ներկայիս մշակուած ծրագիրներու մասին, փարատելու համար նաեւ կարգ մը պատահական թիւրիմացութիւններ։ Ա․ Մուրատ-Ռափայէլեան եւ Սեւրի Սամուէլ Մուրատեան Վարժարաններ Երկու մեծագին կալուածներ, որոնք աւելի քան մէկ ու կէս դար ծառայած են իբրեւ ամենաբարձր մակարդակի կրթարաններ, լոյս եւ սնունդ ջամբելով հայ ընտրանիին եւ, յատկապէս առաջինը, ամէնէն բախտորոշ դերը կատարած են Հայ Զարթօնքի շարժումին ծլարձակման եւ ծաւալման մէջ հանուր հայ գաղթօջախներու եւ մայր Երկրի տարածքին։ Այդ կալուածները բաւական ժամանակէ Շարունակութիւնը էջ՝ 29

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 29

ՄԱՄԼՈՅ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹԻՒՆ.ՄԽԻԹԱՐԵԱՆ ՄԻԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ ԴԻՒԱՆԷՆ Շարունակութիւն էջ՝ 28էն

ի վեր կը գտնուին համեմատաբար անբարօր պայմաններու մէջ,մերթ ենթակայ նաեւ՝ վթարային ռիսկերու։ Այս կալուածներուն ժամ առաջ, պատմական շէնքերու վերանորոգման միջազգային չափանիշերու համաձայն, գործածութեան վերստացման եւ, Հայ ժողովուրդի ծոցին մէջ, իրենց պատմական մշակութային վիթխարի դերին վերարծարծման պահանջը այսօր անյետաձգելի անհրաժեշտութիւն է։ Ներկայիս Միաբանութիւնը կը գտնուի բանակցութիւններու մէջ տնտեսապէս կարող եւ ծանօթ կազմակերպութիւններու հետ, սա հիմնական բնաբանով՝ որ այդ կալուածներուն մէկ մասը վերանորոգուի, ըստ պատշաճի, որպէս հասութաբեր գոյք, ու եկած հասոյթին մէկ մասով՝ որ վճարուի Միաբանութեան իբրեւ տարեկան վարձակալութիւն, ծաւալին մշակութային, գիտական, կրթական համակարգուած նախաձեռնութիւններ կալուածի այն մասին մէջ՝ որ, ըստ պայամանգրութեան, յատկացուած պիտի ըլլայ լոկ Միաբանական գործածութեան, ի տես սոյն նախաձեռնութիւններուն մշակման։ Ծանօթ է որ մեր Նախնիք, գրեթէ միշտ, իրենց կառուցած եկեղեցիները եւ ուսումնարանները օժտած են հասութաբեր կալուածներով, որպէսզի ի վիճակի ըլլային ծաւալել իրենց կրօնական եւ մշակութային գործունէութիւնը։ Նոյնինքն ՄուրատՌափայէլեան Վարժարանը ունեցած է բազմաթիւ հասութաբեր կալուածներ Պադովա քաղաքի եւ Վենետոյ Նահանգի այլ վայրերուն մէջ, որով՝ դար մը եւ աւելի՝ հնարաւորութիւն ընձեռած են նոյնիսկ ձրիաբար դաստիարակելու անհամար հայ սերունդներ։ Այդ կալուածները դժբախտաբար վաճառուած են Ի․ դարու եօթանասնական թուականներէն սկսեալ, թողլով հաստատութիւնը առանց մնայուն եկամուտի։ Նախատեսուած ծախսը՝ բարւոք վերանորոգման համար՝ կը հասնի բարձր գումարներու։ Իսկ տարեկան վարձակալութեան իբրեւ նուազագոյն սահման կը նախատեսուի գումար մը՝ որ արտօնէ Միաբանութեան, այս եւ նման կալուածներու հասոյթներով ո՛չ միայն ծաւալել Հայ ժողովուրդի ժամանակակից կարիքներուն համապատասխան գործունէութիւններ, այլ եւ կարենայ ըստ արժանւոյն պահպանել այն վիթխարի մշակութային ժառանգութիւնը եւ ձեռագրեր, նկարներ, հնատիպ գրքեր, հնադրոշմ կահոյք եւ առարկաներ, եւլն․ եւ որ նաեւ կը կազմեն Հայ ժողվուրդի հարստութիւնը։ Ներկայով կ՛ուզենք յայտարարել միանգամայն, որ առաջարկներ, ինչպէս վերեւ յիշուածները, զոր կարենան ներկայացնել հայ կամ այլ ընկերութիւններ եւ անհատներ, նկատի պիտի առնուին ամենայն լրջութեամբ եւ կը կրկնենք եւ ըստ վերանորոգման

միջազգային լաւագոյն չափանիշերու եւ վարձակալութեան օրինական պայմաններու, համաձայն միաբանական ծրագրին՝ պահելու եւ զարգացնելու կալուածներուն տարամերժօրէն մշակոյթի յատկացուած անձեռնմխելի բաժինները։ Նկատի առած իրադրութեան հարկադրիչ հանգամանքները եւ գործնական քայլերու համար անհրաժեշտ ստուգումներու, արտօնութիւններու եւ տնօրինումներու երկար գործընթացը, առաջարկներու իբրեւ պայմանաժամ կը հաստատուի 30 Յունիս 2017 թուականը։ Կը խնդրուի բոլորէն՝ որ հարցին մօտենան գործնականօրէն, առանց մնալու կաղապարուած, հռետորական բանաձեւերու մէջ կամ կրկնելով բազմատասնամեայ յանկերգներ, որոնք կը մնան անխուսափելիօրէն ամլութեան սահմաններուն մէջ, ինչպէս կը տեսնուի նաեւ մերձաւոր պատմութենէն եւ առօրեայէն։ Բ․ Հազմիէ Հազմիէի կալուածը կը վայելէ արդէն Միջին Արեւելքի չափանիշով ծանօթ հայ գործակալութեան մը արհեստավարժ հոգատարութիւնը։ Նպատակն է այնտեղ գործող դպրոցը փոխադրել Ռաուտա, յետ այստեղի կալուածին վերանորոգման, իսկ պահել Հազմիէն որպէս նորաշէն հասութաբեր կալուած՝ ի նպաստ գլխաւորաբար Միաբանութեան Միջին Արեւելքի մէջ գործունէութեան։ Այս հաղորդագրութիւնը կը հրապարակուի ի գիտութիւն եւ ի լուսաբանութիւն մեր ժողովուրդին եւ բոլոր բարեացակամ, Հայ մշակոյթով եւ Մխիթարեան Միաբանութեան բարիքով հետաքրքրուած անձերուն եւ խումբերուն։ Դիւան Մխիթարեան Միաբանութեան Վենետիկ, Սուրբ Ղազար Մայրավանք,

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ապրիլեան Պատերազմի Ժառանգութիւնը՝ Մէկ Տարի Անց Շարունակութիւն էջ՝ 27էն

Բոլոր հիմքերը կան ենթադրելու, որ այդ օրէնքը կիրառելու անհրաժեշտութիւնը մօտ ապագային պիտի զգացուի. հասարակական-տնտեսական դժուարութիւններուն նաեւ աւելցած են ազգային փոքրամասնութիւններուն դժգոհութիւնները եւ նաեւ քաղաքական դժգոհութիւնները` Մեհրիպան Ալիեւայի Ազրպէյճանի առաջին փոխնախագահ նշանակուելէն ետք: Ստեփանակերտ

Էջ 30

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայկական Ցեղասպանութեան Ժամանակագրական Ծրագրումը եւ Գործադրումը Շարունակութիւն էջ՝ 11էն

գաւառներու հայ ազգաբնակչութեան հանդարտ պահել եւ չ՛տարուիլ գրգրիչ երեւոյթներէ: Որմէ ետք Սեպտեմբեր 27-ին թուրք կառավարութիւնը փակել տուաւ Տարտանելի նեղուցը, նաւային փոխադրութիւնը արգելելով: Իթթիհատական Թութքիոյ հայաջինջ ծրագիրը արդէն ի գործ դրուած էր Համաշխարհային Ա. Պատերազմի սկսելէն ետք, շուրջ երեք ամիսներու ընթացքին, զանազան շրջաններ՝ Էրզրում, Սեբաստիա, Պիթլիս ինչպէս նաեւ Սասուն, Մուշ եւ Կիլիկիոյ Մարաշ ու Զեյթուն քաղաքները ծրագըրուած կողոպուտի ենթարկուեցան, ինչպէս նաեւ տեղահանութիւն եւ սպանութիւն ու ջարդ գործադըրուեցաւ ազատ արձակուած չէթէներու ձեռքով: 1914 Հոկտեմբերին Ներքին գործերու նախարար՝ Մեհմէտ Թալէաթի նախագահութեամբ գումարուած գաղտնի իթթիհատական խորհրդաժողովը, կազմեց 3 անձերէ կազմուած գործադիր կոմիտէ մը: Պէհաէտտին Շաքիր, Նազըմ եւ Շիւքրի, որոնք իթթիհատական պարագլուխներ կը նկատուէին, դարձան գործադիր այս կոմիտէն կազմող երրորդութիւնը: Անոնց սահմանուեցաւ լայն լիազօրութիւններ, ինչպէս նաեւ զինուժ ու նիւթական մատակարարում: Թալէաթի գլխաուորած այս խորհրդաժողովը անշուշտ ի մտի ունէր մէկ կարեւոր նպատակ, պատերազմի առիթը օգտագործել տեղահան ընելու հայ ազգաբնակչութիւնը ու ի հարկին բնաջնջել զայն նոյնիսկ իր պապենական հողին վրայ, թաղելով Թուրքիոյ գլխացաւ պատճառող Հայկական Հարցը: Նոյեմբեր 2, 1914-ին իթթիհատական Թուրքիան համաշխարհային պատերազմի թատերաբեմ մտաւ, երբ ցարական Ռուսիան պաշտօնապէս պատերազմ յայտարարեց Թուրքիոյ դէմ: Գերմանիոյ եւ Աւստրօ-Հունգարական կայսրութեանց կողքին ըլլալով իթթիհատական Թուրքիան, Թալէաթ Գերմանացիներուն կը յայտնէր թրքական ծրագիրը աստիճանաբար բնաջնջելու հայ ազգաբընակչութիւնը ու յառաջանալու Ռուսիոյ վրայ: 1914-ի Նոյեմբեր 19-ին այս ծրագիրը իրականացընելու առաջին քայլը եղաւ, դաւաճան նկատել թրքական բանակի հայ զինուորները ու զանազան քաղաքներու մէջ որպէս արդիւնք անոնք սպաննուեցան : Աւելին 18-45 տարեկան հայ տղամարդիկ, թիւով 75,000 որոնք զինուորագրուած էին որպէս Թուրքիոյ քաղաքացի՝ գնդակահարուեցան ու թաղուեցան իրենց իսկ փորած խրամներուն մէջ: Այս երեւոյթը դարձաւ առաջին մասսայական քայլը բնաջնջելու հայ մարտունակ տարրը: Երրորդութեան գործադիր կոմիտէն, արդէն Թուրքիոյ զանազան շրջաններու տեղական իշխանութեանց, ուղարկած էր կնքուած փակ պահարաններ, որոնք պիտի բացուէին պատեհ առիթով, երբ Կոստանդնուպոլսէն

հրահանգ ստանային: Պատերազմական նախարար Էնվերի հրամանով, թրքական զօրքի կարեւոր բաժանմունք մը կը յառաջանայ Սեւ ծովու Տրաբիզոն քաղաքը, ու անկէ ալ դէպի համշէնահայութեան տարածքը: Այս քայլը առնուեցաւ առաջքը առնելու համար հաւանական ռուսական յարձակում մը զսպելու Արտուինի եւ Կարսի ուղութեամբ: Այդ տարածքէն ներս ալ ծայր տուաւ սպանդը ու թալանը, բնաջնջելու Պոնտոսի յոյները եւ համշէնաբնակ հայերը: Պարտադիր կրօնափոխութիւնը ծայր տուած էր Սեւ ծովու տարածքին գտնուած գաւառներէն ներս 1914-ի տարեվերջէն առաջ: Այս շրջանին ծրագրուած կերպով դատարկուեցաւ նաեւ դարաւոր հայկական Վասպուրական նահանգին սիրտը հանդիսացող Վան քաղաքը իր հայ ազգաբնակչութենէն: 1915-ի Նոր տարուայ օրը (1-1-1915), փոխ-կառավարիչ Նուրին հրաման ստացաւ բանակի հրամանատարութենէն, նախ սպանել հոն հաստատուած թրքական բանակի հայ զինուորները: Այս քայլը անշուշտ պիտի չիրականանար, որովհետեւ Պարսկաստանի հիւսիս-արեւմուտքը գտնուող Թաւրիզի շրջանը իր Ուրմիա հայաբնակ քաղաքով որ պաշարուած էր թուրքերուն կողմէ, շուրջ 18.000 հայեր կրցան Կովկաս տեղափոխուիլ Ռուսական զօրքերուն կողմէ՝ ազատելով ստոյգ սպանդէ: Ու աւելի ուշ 1915-ի Մարտին Ռուսական բանակը պաշարեց Թաւրիզի շրջանը ու հոն ալ կայք հաստատեց աւելի եւս աքցանելու Թուրքիոյ յառաջխաղացքը: 1915-ի ձմրան, թուրքական բանակը արդէն կրած էր իր առաջին ծանր պարտութիւնը Սարիղամիշի մէջ, 85.000 հաշուող գումարտակը տուած էր 70.000 զոհ ռուսական բանակի հետ բախումներուն ընթացքին: Որմէ ետք ներքին գործերու նախարար Թալէաթը պաշտօնապէս Փետրուար 2, 1915-ին կը յայտնէր Գերման դեսպան՝ Հանս Վոն Վակընհայմին, թէ պատերազմը թուրքերուն համար պէտք է ծառայէ Հայկական Հարցին թաղման: 1915-ի Մարտ ամսուան ընթացքին, Պատերազմական նախարար՝ Իսմայիլ Էնվէր կորոշէ իր հանգամանքը օգտագործել եւ գործել առանց գերմանական հրամանատարութեան, կատարել հարկն ու պատշաճը կասեցնելու Ռուսական զօրքին յառաջխաղացքը, ու նոյն ժամանակ իրագործելու ծրագրուած բնաջնջումը հայ ազգաբնակչութեան: Մարտ 5-ին Վանի ոստիկանութեան եւ չեթէներու խմբակի մը միջոցաւ կը կազմակերպուի շրջանի գիւղերու թալանը հայ եւ ասորի ընտանիքները սարսափի մատնելով: Այս արարքը արդէն նախատեսուած էր Վանի մէջ կեդրոնացած Հայ ազգային երեք կուսակցութեանց ղեկավարութեան կողմէ, Շարունակութիւնը էջ՝ 31

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 31

Հայկական Ցեղասպանութեան Ժամանակագրական Ծրագրումը եւ Գործադրումը Շարունակութիւն էջ՝ 30էն

ու կազմակերպչական աշխատանքները ծրագրումի փուլին մէջ մտան, ստոյգ կոտորածէ, փրկելու Վանի հայութիւնը: Չորս օր ետք՝ Մարտ 9-ին, նոյնանման թալան մը ալ կը կազմակերպուի Կիլիկիոյ շրջանի յայտնի հայաբնակ Զէյթուն քաղաքին շրջակայքը: Իսկ 1915-ի Հայաջինջ սպանդը պաշտօնապէս կարձանագրուի Ալաշկերտի շրջանէն ներս, ուր չեթէներու յարձակումով կը կոտորուի հայ ազգաբնակչութիւնը՝ Մարտ 12, 1915-ին: Նոյն օրը Կիլիկիոյ շրջանի Չորք Մարզպան քաղաքի հայ տղամարդիկը՝ 20 տարեկանէն վեր կը ձերբակալուին մօտակայ Հալէպ քաղաքը աշխատանքի ուղարկուելու առաքելութեամբ, բայց երբեք պիտի չհասնէին եւ ոչ ալ վերադառնային իրենց ծննդավայրը: Այս շրջանին իթթիհատական երրորդութեան մաս կազմող Ծովուժի նախարար՝ Ահմէտ Ճէմալի որոշումով, Սեւ ծովու տարածքին գտնուող թրքական ծովուժը կը փորձէ Ռուսական խարիսխները ռմբակոծել, որուն որպէս արդիւնք, Մարտ 18-ին դաշնակիցները ծրագրուած յարձակում կը կազմակերպեն Տարտանելի նեղուցէն ներս թափանցելով: Շուրջ տարի մը առաջ իթթիհատական Թուրքիոյ պարագլուխներուն կողմէ գաղտնի ծրագրումը՝ Արեւմտահայութիւնը բնաջնջելու Հայկական վեց նահանգներու, Կիլիկիոյ եւ Անատոլուի տարածքին, արդէն ընթացք առած էր Համաշխարհային առաջին պատերազմով, ու պատրուակելով Ռուսիոյ տարածքին ապրող արեւելեան զանգուածին հետ, Թուրքիոյ տարածքին ապրող հայութեան սերտաճումը: Ցարական Ռուսիոյ հետ իր ունեցած պատերազմական ճգնաժամային կացութիւնը, պատրուակելով կոտորեցին հայութիւնը՝ Թուրքիոյ սահմաններէն ներս, հանգրուանային ծրագրումով: Բնաջնջումի այս ծրագրումը հանգրուանային գագաթնակէտին հասաւ երբ 1915 Ապրիլ 23-24 լուսացող գիշերուան ընթացքին, 200-ի հասնող հայ քաղաքական գործիչներ, պետական երեսփոխաններ, մտաւորականներ, գիտնականներ, բժիշկներ, հանրային գործիչներ եւ ուսուցիչներ ձերբակալուեցան՝ մայրաքաղաք Կոստանդնուպոլսոյ, Կիլիկիոյ եւ Արեւմտահայաստանի զանազան շրջաններու մէջ ու տարուեցան Այաշ եւ Չանղըրը (Անատոլու), ուր վայրագօրէն սպանուեցան: Այս թուականը հին տոմարին համաձայն, արձանագրուած է Ապրիլ 11, 1915 (Կիրակի օր): Կոստանդնուպոլսոյ մէջ Երիտթուրքերու կողմէ կիրարկուած հայ մտաւորականութեան բնաջնջումի ծրագիրէն շուրջ ամիս մը ետք, Մայիս 27-ին՝ Ներքին Գործերու նախարար Թալէաթի հրամանով, Վանի, Էրզրումի, Պիթլիսի, Խարբերդի, Սեբաստիոյ եւ Տիարպեքիրի նահանգներու հայ բնակչութիւնը պարտադիր տեղահան եղաւ ու շատեր կողոպտուեցան ու չարաչար սպանուեցան չէթէներու կողմէ:

Իսկ աւելի ուշ մինչեւ նոյն տարուան Յուլիսը, տարագրութեան ճամբան բռնեցին Արեւելեան Անատոլուի շրջանի հայ ժողովուրդը, ինչպէս նաեւ աշնան այս անգամ Կիլիկիոյ քաղաքներէն՝ Հաճըն, Մարաշ, Այնթափ, Քիլիս եւ Զեյթուն հայութիւնը դատարկուեցաւ, իսկ 1916-ի ցուրտ ձմրան Արեւմըտեան Անատոլուն ալ իր հայութենէն դատարկուեցաւ, որպէս տեղահանութեան վերջին հանգրուանը: Տարագրուած հայութիւնը ուղարկուեցաւ, Միջագետք ու Սուրիոյ անապատները (մասնաւորաբար՝ Տէր Զօր) ուր կոտորուեցան հարիւր հազարներով, ընդհանրապէս տարեցներ ու կիներ, ինչպէս նաեւ դերատի աղջիկներ, որոնք բռնաբարուեցան ու ապա սպաննուեցան: Նախապէս տեղական բոլոր իշխանութիւններուն ուղարկուած կնքուած պահարաններով շրջաբերականները կը պարունակէին հայ ժողովուրդի բնաջնջման միջոցառումները, որոնք հեռագրային հրահանգով գործադրուեցան: Տարագրութեան ճակատագիրը համտեսող հայու խլեակները հարիւր հազարներով զոհ գացին սովի ու համաճարակի, ինչպէս նաեւ թուրք ոստիկաններուն հետ գործակցող թուրք եւ քիւրտ ոճրագործներուն, որոնք յատուկ ջոկատներ կազմած կը կատարէին իրենց վստահուած գործը, դաժանութեամբ եւ գազանօրէն յարձակում գործելով տեղահան եղած հայութեան վրայ: Տեղահանութենէն փրկուողները նաեւ բռնի իսլամացան եւ կամ ալ անապատաբնակ պետեվիներու վրաններուն տակ մնացին ապաւինելով անոնց մարդկային գութին: Այս ծրագրուած սպանդը ու տեղահանութիւնը շարունակուեցաւ, ամբողջ յաջորդող 30 ամիսներուն: 1914 Օգոստոսէն առաջ սկսած հայ ժողովուրդի բնաջնջման ծրագիրը՝ թաղելու Հայկական Հարցը միանգամ ընդմիշտ, 1918 Հոկտեմբեր 30-ին յանգեցաւ թուրքիոյ կողմէ պարտադիր զինադադարով, պարտուած կողմ որպէս Համաշխարհային Ա. Պատերազմին, Մուտրոսի մէջ: Անմարդկային եւ աներեւակայելի հետեւողական կերպով ու առանց խղճահարութեան գործադրուած հայ ժողովուրդի բնաջնջումը միայն կարելի է նկատել որպէս ազգի մը ցեղասպանութիւնը: Շարունակութիւնը էջ՝ 32

Էջ 32

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Փրոֆ. Ռիչըրտ Յովհաննէսեան Իր Նորագոյն Հատորը Պիտի Ներկայացնէ Փասատինայի Մէջ Կիրակի, Մայիս 7-ին, կ.ե. ետք ժամը 12։30-ին, Փասատինայի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Հայց. Առաքելական եկեղեցւոյ սրահին մէջ, յաւարտ Ս. Պատարագի, փրոֆ. Ռիչըրտ Յովհաննէսեան պիտի ներկայացնէ իր խմբագրած նորագոյն հատորը՝ «Հիւսիս -արեւելեան Միջերկրականի Հայ Համայնքներ. Մուսա Տաղ-Տէօրթ Եօլ-Քեսապ» հատորը: Ըստ «Ասպարէզ» օրաթերթի՝ հատորը 14-րդն է Քալիֆորնիոյ համալսարանի Լոս Անճելըսի մասնաճիւղին (UCLA) մէջ փրոֆ. Ռիչըրտ Յովհաննէսեանի կազմակերպած եւ Պատմական Հայաստանի նահանգներուն ու քաղաքներուն նուիրուած միջազգային գիտաժողովներուն ընթացքին ներկայացուած ուսումնասիրութիւնները համադրող հատորներու շարքին: Անոր մէջ ներկայացուած են նաեւ Լաթաքիոյ գիւղական շրջաններու հայկական համայնքներուն մասին տուեալներ։ Լուսանկարներով հարստացուած ներկայացման ընթացքին, դասախօսը պիտի ներկայացնէ շրջաններուն եկեղեցիները, վանքերը, դպրոցները, որբանոցները, եւ այլն: Ան նաեւ պիտի անդրադառնայ այս շրջաններուն մէջ ապրող հայութեան վերաբերող տնտեսութեան, աւանդութեանց, գրական եւ կրօնական մշակոյթին եւ քաղաքական իրավիճակին: Մուտքը ազատ է եւ տեղի պիտի ունենայ հիւրասիրութիւն։ Հեղինակը նաեւ պիտի մակագրէ հատորէն օրինակներ։ Եկեղեցւոյ հասցէն է՝ 2215 E. Colorado Blvd., Pasadena, CA 91107։ Յաւելեալ տեղեկութեանց համար, դիմել (626) 4491523 թիւին։

Հայկական Ցեղասպանութեան Ժամանակագրական Ծրագրումը եւ Գործադրումը Շարունակութիւն էջ՝ 31էն

Երեքհազարամեայ քաղաքակիրթ ժողովուրդ մը, ո՛չ միայն զրկուած էր պետական կառոյցէ, այլեւ վտանգի առջեւ կը գտնուէր դադրելու որպէս Ազգութեան գոյութիւն ունենալէ: Ըստ հաւաստի աղբիւրներու որոնք ճշտուած են դաշնակիցներու 1919-ին գրանցուած ցուցակներէն, մինչեւ 1914 թուական 2,3 միլիոն հաշուող հայ ազգաբնակչութեան թիւը Օսմանական Թութքիոյ տարածքին նուազած էր ու կը հաշուէր միայն 100.000: 1918-ին արձանագրուած այս թիւը միայն Պոլսոյ եւ Իզմիրի հայութեան համար նշուած էր ցուցակներուն մէջ: Շուրջ 2,3 միլիոն հայութեան 1,6 միլիոնը կոտորուած եւ կամ մահացած էր, փորձելով իրականացնել հայութեան բնաջնջումի թրքական գազանաբարոյ ծրագիրը: Հայ ժողովուրդը զրկուած էր պապենական դարաւոր ունեցուածքէն, կողոպտուած էր անոր կուտակած հարստութիւնը: Իսկ մնացած տեղահան 700 հազարի շուրջ հայութիւնը միայն կրցաւ ապավինիլ Սփիւռք կազմելու պարտադիր երեւոյթին, դիմակալելով կարմիր ջարդէն աւելի վտանգաւոր սպիտակ ջարդը, օտար երկինքներու տակ, մղելով իր գոյապայքարը որպէս մարդ եւ որպէս հայ։

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 33

Հ. Բ. Ը. Միութեան Յունաստանի Կեդրոնական Յանձնաժողովը, սիրով կը հրաւիրէ ձեզ

«ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅԵՐԷՆ ԼԵԶՈՒԻ ԿԻՐԱՌԱԿԱՆ ԳՈՐԾԱԾՈՒԹԵԱՆ, ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ԵՒ ՍԵՐՈՒՆԴԷ ՍԵՐՈՒՆԴ ՏԱՐԱԾՄԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐԸ» նիւթով դասախօսութեան, Հիւր բանախօս՝ Յարգելի՛ հայենակիցներ, Տեղեկացնում ենք Ձեզ, որ 2017թ. Սեպտեմբերի 25-30-ը Երեւանում անցկացուելու է Թենիսի միջազգային ֆեդերացիայի (ITF) աւագների բաց մրցաշարը: Մրցումներին մասնակցելու են 35-ից բարձր տարիքի թենիսիստներ աշխարհի տարբեր երկրներից: Մասնակցութեան եւ այլ մանրամասներին ծանօթանալու համար կարող եք կապուել տիկին Կարինա Գէորգեանի հետ: Էլ. փոստ: karinagevorgyan@hotmail.com , Հեռ. 00447515336637 Յարգանքով՝ Կարէն Ավանեսեան Եւրոպայի Հայ Համայքներու Վարչութեան Պետ ՀՀ Սփիւռքի Նախարարութիւն

ՅԱԿՈԲ ՏԻՒՆԵԱՅԵԱՆ (Բանաստեղծ, Հրապարակախօս, Պէյրութի «Ծաղիկ» Գրական Ազգային Հանդէսի Խմբագրապետ), յատուկ հրաւիրուած Լիբանանէն Տեղի կ'ունենայ Չորեքշաբթի, 17 Մայիս 2017-ին, երեկոյեան ժամը 6:00-ին, Հ. Բ. Ը. Միութեան «Հրանդ եւ Լուիզ Ֆէնէրճեան» հանդիսասրահին մէջ (Նաֆփլիու 11, Փ. Ֆալիրօ):

Էջ 34

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Լոս Անճելըս-Los Angeles

«Ապրիլ 24-ը սուգի օր չէ, միասնութեան օր է»

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 35

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Նիւ Եորք-New York

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Պոստոն-Boston

Էջ 36

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Փարիզ-Paris

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Օթթաուա-Ottawa

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Հայ Կեանք

Էջ 37

24 Ապրիլ 2017 - 100+2 Ստեփանակերտ-Stepanakert

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Կ. Պոլիս-Istanbul

Էջ 38

Հայ Կեանք

24 Ապրիլ 2017 - 100+2

Ուրբաթ, 28 Ապրիլ 2017

Պէյրութ-Beirut