Հայ Կեանք թիւ 17(30) 15/09/2017

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Բ Թիւ 17(30)

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Նախագահ Հայաստանի եւ Չինաստանի Բակօ Սահակեանի Պաշտպանութեան Շնորհաւորական Ուղերձը Նախարարներու Հանդիպումը Արցախի Հանրապետութեան Օրուայ Առթիւ

Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Արցախի իշխանութիւնների եւ անձամբ իմ անունից ի սրտէ շնորհաւորում եմ բոլորիս Սեպտեմբերի 2-ի՝ Արցախի Հանրապետութեան օրուայ առթիւ: 26 տարի առաջ մեր ժողովուրդը ընդունեց պատմական որոշում սեփական ճակատագիրը ինքնուրոյն տնօրինելու, ազատ, անկախ, ժողովրդավարական, իրաւական ու սոցիալական պետութիւն կառուցելու մասին: Այս տարիների ընթացքում Մայր Հայաստանի եւ Սփիւռքի մեր քոյրերի ու եղբայրների հետ միասին մեզ յաջողուել է կեանքի կոչել բազմաթիւ ռազմավարական ծրագրեր, որոնք օր օրի մօտեցնում են մեզ համազգային նպատակների իրականացմանը, մեր երկիրը դարձնում աւելի ուժեղ եւ ամուր: Վստահ եմ՝ քաղաքակիրթ ու յառաջադէմ աշխարհը վաղ թէ ուշ կճանաչի Արցախի ժողովրդի այս արդարացի եւ օրինական որոշումը, անպայման կ՛ընդունի ստեղծուած իրողութիւնները, որոնք վկայում են համամարդկային արժէքներին եւ միջազգային նորմերին ու սկզբունքներին մեր հաւատարմութեան մասին: Վստահ եմ, որովհետեւ մեր ժողովուրդը արդէն երկար տարիներ իր քրտնաջան աշխատանքով ու քաջ զաւակների անձնուէր ծառայութեամբ ապացուցել է, որ ի վիճակի է սեփական ուժերով կառուցել, շենացնել ու պաշտպանել իր հայրենի օճախը, իր անկախ պետականութիւնը:

ՉԺՀ պաշտօնական այցի ընթացքին Հայաստանի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարար Վիգէն Սարգսեանը Սեպտեմբերի 4-ին հանդիպած է Չինաստանի պաշտպանութեան նախարար Չան Վանցիւանին։ Դիմաւորման պաշտօնական արարողութենէն յետոյ սկսած են Հայ-Չինական բանակցութիւնները։ Ողջոյնի խօսքին մէջ Վիգէն Սարգսեանը շնորհակալութիւն յայտնած է Չինաստան այցելելու հրաւէրին եւ ջերմ ընդունելութեան համար։ Չինաստանի պաշտպանութեան նախարարն իր հերթի նշած է, թէ երկու հինաւուրց եւ մեծ ժողովուրդներու պատմական եւ արժեհամակարգային ընդհանրութիւնները հրաշալի նախադրեալ են երկկող յարաբերութիւնները զարգացնելու համար, որոնց կարգին նաեւ՝ պաշտպանական ոլորտը։ Որպէս արդիւնաւէտ փոխգործակցութեան ուղղութիւններ նշուած են փոխադարձաբար՝ երկու երկիրներու համար զինուորական մասնագէտներու պատրաստումը եւ համագործակցութիւնը մարդասիրական շրջանակներու մէջ։ Վիգէն Սարգսեանի համոզումով՝ չինական ռազմակրթական հաստատութիւններու մէջ Շարունակութիւնը էջ՝ 8

Թանկագի՛ն հայրենակիցներ, Մէկ անգամ եւս շնորհաւորում եմ ձեզ յիշարժան տօնի առթիւ եւ մաղթում խաղաղութիւն, քաջառողջութիւն ու ամենայն բարիք, բարեկեցութիւն ու բարգավաճում՝ մեր ժողովրդին ու հայրենիքին: Ստեփանակերտ 2 Սեպտեմբեր 2017 ,

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայաստան-Սփիւռք Համահայկական Համաժողովին Ներկայ Պիտի Ըլլայ Հոգեւոր, Համահայկական Կառոյցներու Շուրջ 500 Մասնակից ՀԱՅԱՍՏԱՆ-ՍՓԻՒՌՔ 6-ՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻՆ ԸՆԴԱՌԱՋ

News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան, հրապարակուած գրութիւնները անպայման չեն արտայայտեր հրատարակիչներու տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածներուն յապաւումներու կամ չի հրատարակելու իրաւասութիւնը։

Սեպտեմբեր 18-20 Երեւանի Կարէն Տէմիրճեանի անուան մարզահամերգահին համալիրին մէջ կայանալիք «Փոխադարձ վստահութիւն, միասնականութիւն եւ պատասխանատուութիւն» խորագիրով Հայաստան -Սփիւռք համահայկական 6-րդ համաժողովին պիտի մասնակցի հոգեւոր, համահայկական կառոյցներու շուրջ 500 մասնակից. Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւն, Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի, Հայ Աւետարանական Եկեղեցի, Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքութիւն, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն (ՀՅԴ), Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւն (ՌԱԿ), Սոցիալ-Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութիւն (ՍԴՀԿ), Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն (ՀԲԸՄ), Հայ Օգնութեան Միութիւն (ՀՕՄ), «Համազգային» հայ կրթական եւ մշակութային միութիւն, Հայ Մարմնակրթական Ընդհանուր Միութիւն (ՀՄԸՄ), Ամերիկայի Հայկական Համագումար (ԱՀՀ), «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամ, Ռուսաստանի Հայերու Միութիւն (ՌՀՄ) եւ Համաշխարհային Հայկական Կոնգրէս, Հայ Օգնութեան Ֆոնտ (ՀՕՖ), «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութիւն, «Վարդանանց Ասպետներ», «Ճինիշեան յիշատակի ծրագիր», «Փիւնիկ» մարդկային պաշարներու զարգացման հիմնադրամ, «Հայաստանի զարգացման նախաձեռնութիւններ», «IDeA» բարեգործական հիմնադրամ, «Տաշիր» բարեգործական հիմնադրամ, «Պօղոսեան» հիմնադրամ, «Հովարտ Գարակէօզեան» յիշատակի ընկերակցութիւն, «Իզմիրլեան» հիմնադրամ, Ճարտարապետներու եւ ճարտարագէտներու համահայկական ընկերակցութիւն (ՃՃՀԱ), «Թուֆէնկեան» բարեգործական հիմնադրամ, «Գաֆէսճեան թանգարան» հիմնադրամ, «Լոյս» հիմնադրամ, «Հայաստանի մանուկներ» հիմնադրամ, «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական հ/կ, «Այբ» կրթական հիմնադրամ, Հայ-Ամերիկեան առողջութեան կենդրոն, «Դէպի Հայք» հիմնադրամ, «Յովնանեան ինտերնէյշնըլ» ընկերութիւն: Հայաստան-Սփիւռք հերթական համաժողովը այն հարթակն է, ուր ի մի կը բերուին եւ կ’ամփոփուին Հայաստան-Սփիւռք գործակցութեան ձեռքբերումները` վեր հանելով հայութեան առջեւ ծառացած մարտահըրաւէրները եւ նախանշելով ապագային միտուած ընելիքները:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 3

Սերժ Սարգսեանը ու Բակօ Սահակեանը մասնակցած են Ստեփանակերտի տօնական միջոցառումներուն

Երկու Հայկական Հանրապետութիւններու Նախագահներ՝ Սերժ Սարգսեանը եւ Բակօ Սահակեանը Սեպտեմբերի 2-ին Ստեփանակերտի մէջ մասնակցած են ԱՀ հռչակման 26-րդ տարեդարձին նուիրուած տօնական միջոցառումներուն: ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնու-

թեան եւ տեղեկատուութեան միջոցներու հետ կապերու վարչութեան փոխանցմամբ, Սերժ Սարգըսեանը Արցախի Նախագահ Բակօ Սահակեանի, արցախահայութեան եւ տօնակատարութեան մասնակցելու նպատակով Հայաստանէն ժամանած պաշտօնական պատուիրակութեան ու սփիւռքէն Շարունակութիւնը էջ՝ 4

Հայ Կեանք

Էջ 4

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Սերժ Սարգսեանը ու Բակօ Սահակեանը մասնակցած են Ստեփանակերտի տօնական միջոցառումներուն

Շարունակութիւն էջ՝ 3-էն

ժամանած հիւրերու հետ Վերածնունդի հրապարակէն առաւօտեան հանդիսաւոր քայլերթով այցելած է Ստեփանակերտի յուշահամալիր, ծաղկեպսակ զետեղած եւ յարգանքի տուրք մատուցած Արցախի անկախութեան համար զոհուած հայորդիներու յիշատակին: Երեկոյան Նախագահ Սարգսեանը մասնակցած է մայրաքաղաք Ստեփանակերտի մէջ կազմակերպուած տօնական ընդունելութեան, ապա Վերածնունդի հրապարակի վրայ անկախութեան հռչակման տարեդարձին նուիրուած տօնական համերգին: Միջոցառումներուն կը մասնակցէին ԱՀ երկրորդ Նախագահ Արկադի Ղուկասեանը, Հայ Առաքելական Եկեղեցւոյ Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսեանը, ԱՀ ԱԺ նախագահ Աշոտ Ղուլեանը, վարչապետ Արայիկ Յարու-

թիւնեանը, Արցախի եւ Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտօնեաներ, ներկայացուցիչներ եւ հիւրեր սփիւռքէն։

ԵԱՀԿ Խորհրդարանական Վեհաժողովին ԼՂ Խնդիրի Նիւթով Քննարկում Պիտի Ըլլայ ԵԱՀԿ (Եւրոպայի մէջ անվտանգութեան եւ համագործակցութեան կազմակերպութիւն) խորհրդարանական վեհաժողովի յառաջիկայ նստաշրջաններուն՝ քննարկումներ ու բանավէճեր պիտի իրականացուին Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղ) հակամարտութեան նիւթով: Այս մասին յայտնած է Պաքու այցելած ԵԱՀԿ ԽՎ նախագահ Քրիստին Մութոնէնը: «Խորհրդարանական վեհաժողովը իւրօրինակ հարթակ է, ուր կը քննարկուին հակամարտութիւնները` մասնաւորապէս, անոնք, որոնք կը գտնուին ԵԱՀԿ տարածքին վրայ: ԵԱՀԿ-ը ունի Հարաւային Կովկասի հարցերով յատուկ ներկայացուցիչ, որուն միջոցով կազմակերպութիւնը հակամարտութիւնը կը պահէ իր ուշադրութեան կեդրոնին»,- ըսած է Մութոնէնը: Պատասխանելով այն հարցումին, թէ արդեօք ան պիտի այցելէ՞ Արցախի սահմանագիծ, Մութոնէնը յայտնած է, որ ատիկա կրնայ տեղի ունենալ իր յաջորդ այցին ընթացքին:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 5

ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԻՐՈՂՈՒԹԻՒՆ Է

ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ «ԱԶԱՏ ԱՐՑԱԽ»-Ի «Արցախի Հանրապետութիւնն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, իրաւական, սոցիալական պետութիւն է»: Նման ձեւակերպում է պարունակում Արցախի Հանրապետութեան Սահմանադրութեան առաջին յօդուածի առաջին կէտը՝ լակոնիկ, բայց բաւականին ընդգրկուն ձեւակերպում, որը սպառիչ բնութագիր է տալիս սահմանադրական ամուր հիմքեր ունեցող մեր պետութեանը: Այս ժլատ տողերի ետեւում, սակայն, իրական անկախութեան տանող բարդ, անասելիօրէն դժուար ճանապարհն է, անկախութիւն, որի մասին այսօր մենք խօսում ենք ոչ առանց օրինաւոր հպարտութեան զգացման: Անկախ պետականութեան ստեղծման ելակէտը դարձաւ 1991թ. Սեպտեմբերի 2-ը: Հենց այդ օրը, որն իրենով նշանաւորեց Արցախի պատմական ու քաղաքական զարգացման յետագայ ճանապարհը կանխորոշած Ղարաբաղեան շարժման նոր փուլը, Լեռնային Ղարաբաղի մարզային եւ Շահումեանի շրջանային խորհուրդների ժողովրդական պատգամաւորների համատեղ նստաշրջանում ընդունուեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան հռչակման մասին Հռչակագիր: Արցախցիների, ինչպէս եւ մեր ողջ ժողովրդի համար յիրաւի պատմական մի փաստաթուղթ, որն ազդարարեց երկրորդ հայկական պետութեան ծնունդը: Նրա անանց նշանակութեան մասին խօսում է եւ այն փաստը, որ Հռչակագիրը յիշատակւում է Սահմանադրութեան ներածականի առաջին իսկ պարբերութեան մէջ, որտեղ արտայայտւում է Արցախի ժողովրդի անսասան կամքը՝ «զարգացնելու եւ պաշտպանելու ինքնորոշման իրաւունքի հիման վրայ 1991 թուականի Սեպտեմբերի 2-ին ստեղծուած եւ 1991 թուականի Դեկտեմբերի 10-ի հանրաքուէով անկախ հռչակուած Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը»: ԼՂՀ-ի՝ որպէս ինքնիշխան պետութեան, ստեղծման գործընթացն առարկայական կերպով ընկալելու համար չի կարելի շրջանցել 1980-ական թուականների կէսից Խորհրդային Միութիւնում տեղ գտած իրադարձութիւնները: Գորբաչովի հռչակած «վերակառուցման» քաղաքականութեան արդիւնքում ԽՍՀՄ քաղաքական կեանքում տեղի ունեցաւ որոշակի ազատականացում, եւ 1988թ. Լեռնային Ղարաբաղի հայազգի բնակչութիւնը սահմանադրական ճանապարհով՝ ժողովրդական պատգամաւոր-

ների Մարզային խորհրդի նստաշրջանում, բարձրացրեց ԼՂԻՄ-ը Հայաստանին վերաենթարկելու հարցը: Հարցը, ինչպէս յայտնի է, լուծում չըստացաւ: Այնուհետեւ, սակայն, խորհրդային անխախտ թուացող պետութեան մէջ Գորբաչովի անհետեւողականութեան պատճառով ստեղծուեց բարդ եւ հակասական իրավիճակ, որը բերեց կենտրոնախոյս ուժերի սրընթաց զարգացման: ԽՍՀՄ-ը յայտնուեց փլուզման եզրին, ինչը Հարաւային Կովկասի տարածաշրջանում ստեղծեց միանգամայն նոր քաղաքական-իրաւական իրողութիւններ եւ Ղարաբաղեան շարժման առաջնորդներից հրամայաբար պահանջեց համարժէք գնահատական՝ ստեղծուած քաղաքական իրադրութեանը, եւ արդիւնաւէտ որոշման ընդունում, որն ունակ կը լինի հայկական Արցախը փրկել անխուսափելի կորստից: Այսպէս ծնուեց անկախ պետականութեան ստեղծման գաղափարը, որն իրական հեռանկար ձեռք բերեց այն բանից յետոյ, երբ Խորհրդային Միութեան փլուզումը դարձաւ անկասելի, ինչն էլ տեղի ունեցաւ 1991թ. Դեկտեմբերին: ԼՂՀ հռչակման մասին Հռչակագրի ընդունմամբ արցախցիները, ովքեր ի սկզբանէ Հայաստանի հետ ինքնավար մարզի վերամիաւորման հարցն էին դրել, փաստօրէն վերանայեցին իրենց ինքնորոշման իրաւունքի իրացման ռազմավարութիւնը: Այդուհանդերձ, չափազանց կարեւոր է նշել, որ նոյն այդ Հռչակագիրը «հայ ժողովրդի վերամիաւորման ձգտումը բնական ու միջազգային իրաւունքի նորմերին համապատասխան» ձգտում է համարում: Միամտութիւն կը լինէր ենթադրել, որ անկախ հանրապետութեան հռչակումը մի ակնթարթում լուծեց բոլոր խնդիրները, եւ ամէնից առաջ՝ անվտանգութեան: Ամենեւին ոչ: Գործունակ պետութեան ստեղծման գործընթացն անցնում էր Ադրբեջանի հետ դիմակայութեան ծայրայեղ ծանր պայմաններում, մի պետութեան, որը դեռեւս միասնական ԽՍՀՄ-ի շրջանակներում Սումգայիթի, Բաքուի, Կիրովաբադի եւ այլ բնակավայրերի հայազգի բնակչութեան նկատմամբ իրականացրել է իրենց դաժանութեամբ աննախադէպ ցեղասպանական մի շարք գործողութիւններ, յետագայում՝ արդէն յետխորհրդային շրջանում, ԼՂՀ-ի դէմ պատերազմ սանձազերծել: Բաքուն հիմա էլ՝ ԼՂՀ հռչակումից 26 տարի անց, չի թաքցնում մեր անկախ պետականութիւնը ոչնչացընելու եւ Արցախի տարածքն բռնակցելու իր մտադրութիւնները, ինչը տեսանելի կերպով հաստատեց Շարունակութիւնը էջ՝ 6

Հայ Կեանք

Էջ 6

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԻՐՈՂՈՒԹԻՒՆ Է Շարունակութիւն էջ՝ 5-էն

անցեալ տարուայ ապրիլեան պատերազմը: Ու միայն Պաշտպանութեան բանակի բարձր մարտունակութեան ու նրա զինծառայողների անձնուիրութեան շնորհիւ Արցախի Հանրապետութիւնը կարողացաւ պահպանել իր ինքնիշխանութիւնն ու անկախութիւնը: Սակայն գոյութիւն ունի անվիճելի ճշմարտութիւն՝ ուժեղ բանակը, որն ի զօրու է ապահովելու բնակչութեան անվտանգութիւնն ու պաշտպանելու հայրենիքի սահմանները, հնարաւոր է միայն ուժեղ պետութեան մէջ՝ իշխանութեան եւ կառավարման արդիւնաւէտօրէն գործող մարմիններով: Հենց դրա համար է, որ ԼՂՀ ղեկավարութիւնը ձեռնարկում էր եւ շարունակում է ձեռնարկել պետականութեան յետագայ ամրապնդմանը, հասարակական-քաղաքական կեանքի ժողովրդավարացմանը, սոցիալ-տնտեսական զարգացմանն ուղղուած հետեւողական քայլեր: Ընթացիկ տարուայ Փետրուարի 20-ին կայացած սահմանադրական բարեփոխման հարցով համաժողովրդական հանրաքուէն նոյնպէս այս նպատակն էր հետապնդում՝ կատարելագործել պետական կառավարման համակարգն ու այդ հենքի վրայ

շարունակել ԼՂՀ պետականութեան կառուցման ու ամրապնդման գործընթացը: Իր դէ ֆակտօ անկախութեան 26 տարիների ընթացքում հանրապետութիւնը, երբեմն փորձերի ու սխալների ճանապարհով, անցել է պետականաշինութեան բոլոր փուլերը եւ այսօր ներկայանում է որպէս կայացած պետութիւն, որն ինքնուրոյն կերպով վարում է ոչ միայն ներքին, այլեւ արտաքին քաղաքականութիւն, որի առաջնահերթութիւններից մէկը ԼՂՀ միջազգային ճանաչման հասնելն է: 1991թ. Սեպտեմբերի 2-ի Հռչակագիրն օրինական հիմքի վրայ հաստատեց իր քաղաքական ապագան ինքնուրոյն որոշելու Լեռնային Ղարաբաղի ժողովըրդի իրաւունքը: Հայկական երկրորդ պետութեան՝ Արցախի Հանրապետութեան կենսունակութիւնն այս շրջանում ծանրագոյն փորձութիւններ է անցել: Ազատութիւնն ու անկախութիւնը, մեր նախնիների հինաւուրց հողի վրայ արժանապատուօրէն ապրելու հնարաւորութիւնը մեզ համար թանկ գին է ունեցել, ուստի արցախցիների ներկայ եւ ապագայ սերունդների պարտքն է պահպանել հայրենիքը՝ որպէս գերագոյն սրբութիւն: 1 Սեպտեմբեր 2017

«Ատրպէյճանական կաշառակերութեան գործարքները լուրջ մարտահրաւէր են` նետուած ողջ քաղաքակիրթ աշխարհին»․ Դաւիթ Բաբայեան Ատրպէյճանի կաշառակերութեան վերաբերեալ բարձրաձայնուած աղմուկներուն մասին միջազգային մամուլին անդրադարձերը ինչպիսի հետեւանքներ պիտի ունենան՝ պարզ պիտի դառնայ աւելի ուշ, սակայն, ակնյայտ է, որ ատրպէյճանական կաշառակերութեան գործարքները լուրջ մարտահրաւէր են` նետուած Եւրոպային եւ ողջ քաղաքակիրթ աշխարհին: Ըստ Panorama.am-ի՝ նման համոզում յայտնած է Արցախի նախագահի մամուլի քարտուղար Դաւիթ Բաբայեանը` անդրադառնալով Ատրպէյճանի ղեկավարութեան կողմէ եւրոպացի գործիչները կաշառելու վերաբերեալ վերջին բացայայտումներուն: Ան շեշտած է, թէ կաշառակերութիւնը ուրիշ բան չէ, քան՝ ահաբեկչութեան ձեւ: «Հետաքրքրական է` ինչպիսի դիրքորոշում պիտի ցուցաբերէ այս ամբողջ պատմութեան միջազգային հանրութիւնը` հիմնուած արժէքներու, թէ՝ գինի վրայ: Միայն որոշ ժամանակ ետք պիտի պարզ դառ-

նայ` ընտրութիւնը կանգ առած է դրամի՞, թէ՝ գաղափարի վրայ: Ասիկա իսկապէս լուրջ մարտահրաւէր է: Ատրպէյճանը իր այս դատապարտելի քաղաքականութեամբ ուղղակի կ՛ոչնչացնէ ժողովրդավարական արժեհամակարգերը, կը ստիպէ, որ Արցախեան հակամարտութեան կարգաւորման շուրջ ըլլայ ո՛չ թէ առարկայական, այլ՝ ենթակայական մօտեցում»,- ըսած է Բաբայեանը: Ան տարակուսանք յայտնած է, թէ ինչու եւրոպական մամուլը ա՛յս օրերուն անդրադարձած է ատրպէյճանական կաշառակերութեան հերթական դէպքին: Վերջինս չէ բացառած, որ գործընթացը կրնայ կապուած ըլլալ Ատրպէյճանէն յաւելեալ տնտեսական շահ ստանալու հանգամանքով: Դաւիթ Բաբայեանի խօսքով, աշխարհը պէտք է տեսնէ, որ Արցախեան հակամարտութիւնը զուտ արցախա-ատրպէյճանական հակամարտութիւն չէ, այլ՝ մարտահրաւէր ողջ քաղաքակիրթ աշխարհին:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 7

Պաշտօնական Բացման արարողութիւն Վարդենիս-Մարտակերտ Ճանապարհի

«Աշխատանքային այցով Արցախի Հանրապետութիւն գտնուող ՀՀ Նախագահ Սերժ Սարգսեան Սեպտեմբեր 1-ին Արցախի Նախագահ Բակօ Սահակեանին հետ միասին ներկայ գտնուած է Վարդենիս-Մարտակերտ ճանապարհի բացման արարողութեան», – կը տեղեկացնէ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան եւ տեղեկատուութեան միջոցներու հետ կապերու վարչութիւնը:

րութիւններու աջակցութեամբ։

Հաղորդագրութեան մէջ նշուած է, որ ճանապարհը կառուցուած է համայն հայութեան նուիրատուութիւններով՝ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի կողմէ 2013 եւ 2014 թուականներու հեռուստամարաթոններու ընթացքին հաւաքագրուած միջոցներուն եւ Հայաստանի ու Արցախի կառավա-

Հայկական երկու հանրապետութիւններու նախագահները այցելեցին նաեւ Ասկերանի շրջանի մէջ գինիի նորաբաց գործարան մը ու երեկոյան Շուշիի մէջ ներկայ գտնուեցան «Սասունցի Դաւիթ» օբերայի առաջին ներկայացման:

Նախագահներ Սերժ Սարգսեան եւ Բակօ Սահակեան Արցախի թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Պարգեւ Սրբազանին հետ այցելած են նաեւ Տադիվանք, ծանօթացած վանական համալիրին մէջ իրականացուող վերականգնողական աշխատանքներու ընթացքին եւ մոմ վառած Տադիվանքի Ս. Աստուածածին Կաթողիկէ եկեղեցւոյ մէջ:

Ծրագիրի ընդհանուր արժէքը, ըստ Հիմնադրամին, կազմած է մօտ 17 միլիառ դրամ, որմէ 7,5 միլիառ դրամը յատկացուցած է ՀՀ կառավարութիւնը եւ 1,95 միլիառ ԱՀ կառավարութիւնը: Ճանապարհը, որ Լեռնային Արցախի իշխանութիւններուն բնորոշմամբ «ռազմավարական նշանակութիւն» ունի, Հիմնադրամի 25 տարուայ գործունէութեան ընթացքին իրականացուցած ամենախոշոր ծրագիրն է: Նոր մայրուղին սկիզբ կ’առնէ Գեղարքունիքի մարզէն եւ Արցախի Շահումեան շրջանով կը ձգուի մինչեւ Մարտակերտի շրջան։ 114,6 քմ երկարութեամբ ճանապարհն ունի 10 մեթրէն աւելի լայնք:

Էջ 8

Հայ Կեանք

Հայաստանի եւ Չինաստանի Պաշտպանութեան Նախարարներու Հանդիպումը Շարունակութիւն էջ՝ 1-էն

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

ղութեամբ, առաւել եւս, որ անհրաժեշտ ներուժ գոյութիւն ունի։ Համաձայնութիւն կայացած է աւելի աշխուժացնել փոխադարձ շփումները։ Վիգէն Սարգսեանը շնորհակալութիւն յայտնած է չինական կողմին՝ տարիներ շարունակ Հայաստանի պաշտպանական ոլորտին անհատոյց օգնութիւն տրամադրելու համար։ Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարի գնահատմամբ՝ ան Հայ-Չինական բարեկամական յարաբերութիւններու վկայութիւններէն մէկն է։ Հանդիպման աւարտին ստորագըրուած է հերթական` 10 միլիոն իւանի օգնութեան տրամադրման համաձայնագիրը։

բարձրագոյն կրթութիւն ստացած հայ զինուորականները հրաշալի սպաներ ու հրամանատարներ կը դառնան։ Հայաստանը, իր կողմէն, պատրաստակամ է ընդլայնել չինացի զինուորական մասնագէտներու պատրաստման ծրագիրը։ Հանդիպման ընթացքին անդրադարձ կատարուած է նաեւ միջազգային անվտանգութեան հիմնախնդիրներուն շուրջ։ Չինաստանը, վերջին տարիներուն, առաւել մեծ ներգրաւում կ՛ունենայ ժամանակակից համաշխարհային մարտահրաւէրները դիմակայելու հարցին մէջ։ Հայաստանը մեծապէս կը կարեւորէ այդ ջանքերը ու պատրաստակամութիւն կը յայտնէ աջակցիլ անոնց։ Վիգէն Սարգսեանը նշած է, որ թէեւ Հայաստանը մեծ երկիր չէ, այնուհանդերձ, պատկառելի մասնակցութիւն կը բերէ խաղաղարար առաքելութիւններուն։ Երկու պետութիւններու պաշտպանութեան նախարարները փոխադարձ շնորհակալութիւն յայտնած են Հայաստանի եւ Չինաստանի համար զգայուն հարցերուն հետեւողական եւ կառուցողական դիրքորոշումներու համար, որոնք կը դրսեւորուին այնպիսի կարեւոր միջազգային հարթակներուն, ինչպէս է, օրինակ՝ Միացեալ ազգերու կազմակերպութիւնը։ Հայաստանի համար այդ հիմնախնդիրը նախ եւ առաջ արցախեան հակամարտութիւնն է։ Չինաստանի պաշտպանութեան նախարարը ընդգծած է, որ իր երկիրը խնդրի բացառապէս խաղաղ կարգաւորման կողմնակից է։ Վիգէն Սարգսեանը ներկայացուցած է հակամարտութեան հետ կապուած ներկայ իրավիճակը, նշելով, որ թէեւ Հայաստանը հաստատակամ է իր դիրքորոշման մէջ՝ արցախեան հիմնախնդիրը կարգաւորել բանակցային ճանապարհով, այնուհանդերձ, երկրի զինուած ուժերը մշտապէս պատրաստ են իրադրութեան ցանկացած զարգացման։ Կողմերը համակարծիք են եղած, որ անհրաժեշտ է մեծացնել ջանքերը՝ պաշտպանական ոլորտում ՀայՉինական փոխգործակցութիւնը խորացնելու ուղ-

Իսրայէլ Ատրպէյճանին կրնայ «Հերմես 900» սարքեր մատակարարել

Հայաստանի Հանրային ձայնասփիւռի կայանը կը հաղորդէ, թէ Իսրայէլի օդուժի սպառազինութեան մէջ վերջերս ներառուած է բոլոր եղանակներուն համար նախատեսուած եւ արդիականացած «Հերմես 900» մարտավարական անօդաչու սարքը, որ մշակուած է «Էլպիթ սիսթըմզ» ընկերութեան կողմէ: Այս սարքերուն կրնայ տիրանալ նաեւ Ատրպէյճան, որուն օդուժի սպառազինութեան կազմին մէջ կան 12 «Հերմես 450» անօդաչու սարքեր, որոնք գնուած են 2006 թուականին, ինչպէս նաեւ 15 «Հերմես 900» սարքեր, որոնք 2016-ին ներածուած են: Արդիականացած «Հերմես 900»-ը նախատեսուած է վերահսկողութեան եւ հետախուզութեան համար: Սարքը թռիչքներ կրնայ իրականացնել մինչեւ 9.000 մեթր բարձրութեան վրայ:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 9

Համահայկական Կեդրոնական Մարմին (Սպիացած վէրքեր եւ նոր յոյսեր…) ԱՍԱՏՈՒՐ ԿԻՒԶԵԼԵԱՆ Ըստ հայ մամուլի հաղորդած տեղեկութեան, Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ Համաժողովին մէջ պիտի քննարկուի նաեւ համահայկական կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու ծրագիրը։ Վերոյիշեալ ծրագիրը, դեռ 1960-ական թուականներէն, եղած է ուշադրութեանս առարկան։ Անշուշտ այդ գաղափարին աւագ սերմացանը եղած է մտաւորական հսկայ մը, իմ թանկագին ուսուցիչս, Սիմոն Սիմոնեանը։ Կ’ուզեմ այս առիթով դարձեալ անդրադառնալ այդ հարցին, նշել կարգ մը իրադարձութիւններ անցեալէն եւ ընել՝ մի քանի նկատողութիւններ։ Սփիւռքի մէջ կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու հարցին բազմիցս անդրադարձած եմ գրաւոր եւ բանաւոր խօսքով, վերջին վաթսուն տարիներուն։ Այս կապակցութեամբ կ’ուզեմ ընթերցողի ուշադրութեան յանձնել այս գրութեան կցուած “ԿԱՌՈՒՑԵՆՔ ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՏԱ ՃԱՐԸ” խորագրով յօդուածս, որ լոյս տեսաւ, իմ խմբագրութեամբ Լոնտոնի մէջ հրատարակուող “Արեգակ” ամսաթերթի 1965 Փետրուար թիւին մէջ։ Այս առիթով կ’ուզեմ պատմել նաեւ յուզիչ դէպք մը, որ խորհրդային շրջանի հայաստանցի մարդու ազգասիրութեան խօսուն վկան է։ Սփիւռքահայութեան Հետ Մշակութային Կապի Կոմիտէի հրաւէրով, 1968-ին մասնակցեցայ Երեւանի 2750-ամեակի տօնակատարութեանց։ Հեռուստատեսութեամբ հաղորդուած հարցազրոյցի մը ընթացքին անդրադարձայ սփիւռքի մէջ համահայկական կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու անհրաժեշտութեան եւ ի միջի այլոց ՝ յայտնեցի այն միտքը, ըստ որում՝ եթէ ամէն հայ, միջին հաշուով տարին հինգ տոլար նուիրէր, առաւել՝ իւրաքանչիւր հայաշատ քաղաքի մէջ նոյն նպատակի համար տարեկան հասութաբեր մէկ ձեռնարկ կազմակերպուէր, յառաջիկայ յիսուն տարիներու ընթացքին կը գոյանար այնպիսի պատկառելի հիմնադրամ մը, որուն եկամուտով կարելի կ’ըլլար անհամար ազգանուէր ծրագիրներ իրագործել, ինչպէս ժողովուրդը պիտի ըսէր՝ հրաշք գործել։ Յաջորդ առաւօտ, Երեւանի Լենինի անուան մեքենաշինական գործարանի բանուորները, շուրջ 15 հոգի, զիս նախաճաշով մը պատուեցին “Արմենիա” պանդոկին մէջ, մեծ խանդավառութեամբ արտայայտուեցան հարցազրոյցին մասին, զարմանք յայտնեցին որ սփիւռքը մինչեւ այսօր չէր կրցած իրականացնել նման “հրաշալի” ծրագիր մը։ Այնուհեւտեւ, խումբին ղեկավարը խօսքն ուղղելով ինծի, ըսաւ. “Ընկեր Կիւզելեան, ես լիազօրուած եմ յայտնելու ձեզ, որ Լենինի անուան մեքենաշինական գործարանը պատրաստ է այդ նպատակի համար տարեկան մէկ

միլիոն “մանեթ” տրամադրել”։ Ղեկավարին անկեղծութեամբ արտասանուած խօսքերը մեծապէս տպաւորեցին եւ խորապէս յուզեցին զիս։ Սփիւռքի մէջ համահայկական մարմին մը ստեղծելու ծրագրի իրականացման համար, 1965-ին, Լոնտոնի մէջ, Եդուարդ Կիւլէկեանը, Գրիգոր Ալթունեանն ու ես կազմեցինք յանձնախումբ մը, ամբողջ երեք ամիս հանգամանօրէն քննարկեցինք հարցը եւ եկանք այն եզրակացութեան որ, եթէ մեր ազգային երեք կուսակցութիւնները կլոր սեղանի մը շուրջ հաւաքուելով միասնաբար քննարկէին սփիւռքահայութիւնը յուզող բոլոր խնդիրները, վիճելի հարցերը զանազանէին անվիճելիներէն եւ միայն անվիճելի հարցերուն շուրջ համատեղ աշխատելու որոշում տային, սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու ծրագրին հիմնաքարը դրուած կ’ըլլայ արդէն։ Ի դէպ է նշել, որ այդ տարիներուն հիմնական վիճելի հարցը Սովետական Հայաստանն էր։ Արտասահմանի հայութիւնը բաժնուած էր գլխաւոր երկու խմբաւորումներու, որոնք ծանօթ էին որպէս՝ “հայաստանեան ճակատ” եւ “հակահայաստանեան ճակատ”։ Արտաքին քաղաքական ուժերը կ’օգտագործէին այդ ճակատները ի նպաստ իրենց շահերուն։ Մեր առաջադրութիւնն իրագործելու համար պատրաստեցինք յաջորդաբար առնուելիք քայլերու յայտագիր մը, որուն մէջ ընդգծեցինք Հայ Առաքելական, Հայ Կաթողիկէ, Հայ Աւետարանական եկեղեցիներու եւ ազգային երեք կուսակցութիւններու խաղալիք կարեւոր դերը, առանց անտեսելու անշուշտ, մշակութային, բարեսիրական, կրթական, Շարունակութիւնը էջ՝ 10

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Համահայկական Կեդրոնական Մարմին (Սպիացած վէրքեր եւ նոր յոյսեր…) Շարունակութիւն էջ՝ 9-էն

ընկերային, հայրենակցական, մարզական եւ այլ կազմակերպութիւններու կատարելիք աշխատանքը։ Առաջարկեցինք որ առաջին հերթին, կուսակցութիւններէ կազմուած մարմին մը խորհրդակցական ժողովի մը հրաւիրէր վերոյիշեալ կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչները, որպէսզի անոնք ընտրէին յանձնախումբ մը, որուն պարտականութիւն տրուէր կազմակերպել համագաղութային պատգամաւորական համագումար մը, մասնակցութեամբ սփիւռքի բոլոր հայ համայնքներու ներկայացուցիչներուն։ Մեր պատրաստած ծրագրին մէջ հանգամանօրէն անդրադաձանք նաեւ համագումարի կազմակերպութեան հետ կապուած բոլոր աշխատանքներուն, դիւրացնելու համար կազմուելիք յանձնախումբին գործը։ Ներկայացուցինք նաեւ նախատեսուած Կեդրոնական Մարմնին ծրագիր-կանոնագրին սեւագիր նախագիծը, քանի մը տարբերակներով։ Մեզի համար ամենէն էականն ու ամիջականը՝ կուսակցութիւնները կլոր սեղանի մը շուրջ հաւաքելու խնդիրն էր։ Ուստի, մեր յաջորդ քայլը եղաւ գտնել անձ մը, որ յանձն առնէր կուսակցութիւնները հրաւիրել ժողովի մը. անձ մը՝ որ վայելէր ընդհանրապէս հայութեան՝ մասնաւորաբար կուսակցութիւններուն յարգանքն ու վստահութիւնը։ Ես բախտը ունեցած էի ծանօթանալու պատուական պարսկահայի մը, Սորպոնէն շրջանաւարտ, մասնագիտութեամբ ճարտարապետ, ազգային բարերար Թովմաս Թովմասեանին, զոր ժողովուրդը “Պապիկ” “մկրտած” էր, իր կատարած բազմաթիւ բարեգործութիւններուն համար։ Պապիկը ունէր սիմենթի եւ ուրիշ շինանիւթերու գործարաններ, որոնց մէջ կ’աշխատէին բազմահազար գործաւորներ։ Պարսկահայ չքաւոր ընտանիքներու զաւակներուն ուսում տալու նպատակով, ան Թեհրանի մէջ կառուցած էր, յայտնի գեղանկարիչճարտարապետ Էդման Այվազեանի հրաշալի նախագծով, Թովմասեան Վարժարանը, ուր 1600 աղքատ ուսանողներ՝ բացի ձրի կրթութիւն ստանալէ՝ նաեւ կէսօրին անվճար կը ճաշէին դպրոցի հաշւոյն։ Որոշեցինք մեր պատրաստած նախագիծը նամակով մը ներկայացնել Թովմաս Թովմասեանին եւ խնդրել իրմէ, որպէսզի երեք ազգային կուսակցութիւններու ներկայացուցիչները հրաւիրէր Կասպից Ծովու իր ամարանոցը, երկու շաբաթով, յիշեալ ծրագիրը քննարկելու համար։ Հաշուի առինք այն հանգամանքը, որ տասնհինգ օր միասին ապրելով նոյն յարկին տակ եւ վայելելով պատուական հայու մը հիւրասիրութիւնը, ժողովականներուն մէջ պիտի ստեղծուէր բարեկամական զգացում եւ փոխադարձ վստահութիւն…։ Թովմասեանը խանդավառուեցաւ մեր նախագիծով

եւ պատրաստակամութիւն յայտնեց ընդառաջելու մեր առաջարկին։ Ան մեզ լիազօրեց ծրագիրը ներկայացնել կուսակցութիւններուն եւ յայտնել անոնց, որ ինք յանձն կ’առնէր հովանաւորելու առաջարկուած ժողովը եւ վճարելու ժողովականներուն երթեւեկի եւ կեցութեան բոլոր ծախսերը։ Թովնասեանը նոյն իսկ առաջարկեց որ ժողովին մասնակցի նաեւ միջազգային իրաւունքներու մասնագէտ իրաւաբան մը, որ՝ ի պահանջեալ հարկին՝ տեղւոյն վրայ համաձայնագիր մը պատրաստէ։ ************ …Մեր դրացի դերձակ Կիրակոսը սովորութիւն ունէր ըսելու.“Երկար բարակ գլուխդ ին՞չ ցաւցնեմ, բարեկամ..”։ Թող ներէ ինծի լուսահոգի Կիրակոսը, որ այս առիթով պարտքի առնելով իր խօսքերը, ես ալ ըսեմ քեզի, սիրելի ընթերցող. ”Երկար բարակ գլուխդ ին՞չ ցաւցնեմ”։ Միայն գիտցիր, որ կուսակցութիւններուն հասցէագրած մեր նամակն ու հետագային ղրկած երեք յիշեցումները մնացին անպատասխան…։ “Զի ունիցի ականջս լսելոյ՝ լսուիցէ“, կ’ըսէ Աւետարանը։ (Այն որ ականջ ունի լսելու՝ կը լսէ) ************ Սխալ չհասկցուելու համար ընդգծեմ, որ 1960-ական թուականներուն սփիւռքի մէջ կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու մեր առաջարկը երբեք նպատակ չունէր ստորագնահատելու արտասահմանի կազմակերպութիւններուն կատարած ազգանուէր աշխատանքը, ոչ ալ՝ զանոնք լուծելու փորձ մըն էր։ Մեր նպատակն էր կուսակցութիւններուն, բոլոր միւս հայ կազմակերպութիւններուն՝ ինչպէս նաեւ անկուսակցական եւ որեւէ կազմակերպութեան չի պատկանող տասնեակ հազարաւոր հայ անհատներու մասնակցութեամբ եւ համագործակցութեամբ ստեղծել սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը, պատկառելի հիմնադրամով եւ յստակօրէն բանաձեւուած ծրագիր -կանոնագրով, նպատակ ունենալով ծառայել հայութեան գերագոյն շահերուն։ ************ Անցեալի իրադարձութիւնները թէեւ չենք կրնար փոխել, քանի որ պատմութիւնը արդէն սեպհականաշնորհած է զանոնք, սակայն կրնանք դաս առնել անոնցմէ, եթէ ուզենք անշուշտ….։ Հիմա վերադառնանք մեր օրերուն։ Նպատակս նիւթէն շեղիլ չէ, այլ պարզապէս լուսանցքի վրայ ընել կարգ մը նկատողութիւններ, որոնց առաջինը կը վերաբերի հայ քաղաքական կուսակցութիւններուն։ Իմ կարծիքով, ժամանակն է որ մեր քաղաքական Շարունակութիւնը էջ՝ 11

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 11

Համահայկական Կեդրոնական Մարմին (Սպիացած վէրքեր եւ նոր յոյսեր…) Շարունակութիւն էջ՝ 10-էն

կուսակցութիւնները իրենց գործունէութեան դաշտը սփիւռքէն փոխադրեն Հայաստան, ուր ունինք ժողովրդավարական սկզբունքներու վրայ հիմնուած սահմանադրութիւն եւ սահմանադրական օրէնքներով ընտրուած՝ պետութիւն։ Հայ քաղաքական կուսակցութիւնները միայն Հայստանի մէջ աշխատելու պարտականութիւն եւ իրաւունք ունին։ Այս ընդհարացումը կը վերաբերի պետականութիւն ունեցող բոլոր ժողովուրդներուն։ Օրինակ վերցնենք Մեծն Բրիտանիան, որ ունի քաղաքական գլխաւոր երեք կուսակցութիւններ, որոնք միայն կը գործեն Մեծն Բրիտանիոյ մէջ։ Նոյն իսկ այն շրջանին, երբ Մեծն Բրիտանիան բազմաթիւ երկիրներ ունէր իր իշխանութեան ներքոյ, անգլիական քաղաքական կուսակցութիւնները մասնաճիւղեր չունէին այդ գաղութներուն մէջ։ ************ Ուրիշ հարց մը. ներկայիս անհրաժե՞շտ է ստեղծել սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը։ Պատասխանը բնականաբար մեծատառով “ԱՅՈ” է։ Հիմա որ մեզ բաժնող ազդակներ գրեթէ գոյութիւն չունին, ինչո՞ւ չստեղծենք սփիւռքահայութեան միասնական ոյժը ներկայացնող մարմին մը։ Միութիւնը զօրութիւն է։ Նման մարմին մը ոչ միայն կրնայ սփիւռքի մէջ ազգանուէր կարեւոր գործ կատարել, այլ նաեւ Հայստանի բարգաւաճման ու հզօրացման մեծապէս նպաստել։

սփիւռք-հայրենիք կապը։ Քիչ կը պատահի որ ճիշդ անձը, ճիշդ ժամանակին, ճիշդ պաշտօնին կոչուի։ Ուրախ եմ որ Սփիւռքի նախարարի պաշտօնը վստահուեցաւ ճիշդ ժամանակին, ճիշդ անձի մը, յանձինս փորձառու, գործունեայ եւ վարչական կարողութիւններով օժտուած Հրանոյշ Յակոբեանին, որ համեմատաբար կարճ ժամանակուան մը ընթացքին կրցաւ շահիլ սփիւռքահայութեան վստահութիւնն ու յարգանքը, հեղինակ դառնալով կարեւոր իրագործումներու։ Համոզուած եմ որ Սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը, Սփիւռքի նախարարութեան հետ համագործակցաբար, ո’չ միայն աւելի պիտի ամրապնդէ սփիւռք-հայրենիք կապը, այլ նաեւ պիտի իրագործէ հայ ժողովուրդին համար բախտորոշ նշանակութիւն ունեցող բազմաթիւ ծրագիրներ, տնտեսական, ազգային, մշակութային եւ այլ բնագաւառներու մէջ։

Լոնտոն

«Վերջին շրջանին Թուրքիոյ հետ բանակցութիւնները ժամանակի անիմաստ կորուստ դարձած են» կ՛ըսէ Ֆրանսայի կառավարութեան բանբերը

************ Քանի մը խօսք ալ Հայաստանի կառավարութեան նախաձեռնութեամբ համահայկական խորհուդ մը ստեղծելու առաջարկի մասին։ Իմ կարծիքով, նման մարմին մը կրնայ միայն դրական դեր խաղալ հայ իրականութեան մէջ, բայց չի կրնար ներկայացնել սփիւռքահայութեան միասնական ձայնն ու ոյժը, որուն՝ ինչպէս նշեցինք, կարիք ունի ե՛ւ սփիւռքը, ե՛ւ Հայաստանը։ Սփիւռքը զօրաւոր է հայրենիքով եւ Հայաստանը՝ սփիւռքով։ Յաճախ թերթերու մէջ կը կարդանք եւ ձայնասփիւռով, հեռուստատեսութեամբ կը լսենք՝ ”Սփիւռքահայութիւնը” “Սփիւռքահայութեան կարծիքը” եւ կարգ մը նման արտայայտութիւններ։ Ի՞նչ է “սփիւռքահայութիւնը” եւ ո՞վ իրաւունք ունի խօսելու անոր անունով։ Այնքան ատեն որ գոյութիւն չունի սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը՝ ո՛չ ոք։ Սփիւռքահայ կեդրոնական մարմին մը ստեղծելու ծրագրին մէջ կարեւոր դեր ունի նաեւ Հայաստանը։ Հայաստանի կառավարութեան իմաստուն որոշումներէն մէկը եղաւ, իմ կարծիքով, ստեղծել Սփիւռքի Նախարարութիւնը, որուն շնորհիւ ամրապնդուեցաւ

Ֆրանսայի կառավարութեան բանբեր Քրիսթոֆ Քասթաներ, խօսելով Թուրքիոյ` Եւրոպական Միութեան անդամակցութեան շուրջ բանակցութիւններու ապագային մասին, նշած է, թէ Թուրքիոյ իշխանութիւններուն վարած քաղաքականութիւնը կ՛արգելակէ բանակցութիւններուն հետագայ շարունակումը: Թրքական «Տեմոքրաթհապեր» կայքը կը հաղորդէ, որ ըստ Ֆրանսայի կառավարութեան բանբերին, բանակցութիւններու վերսկսումը օրէ օր աւելի անկարելի կը թուի: «Վերջին շրջանին Թուրքիոյ հետ բանակցութիւնները դարձած են ժամանակի անիմաստ կորուստ», ըսած է Քասթաներ` միեւնոյն ժամանակ ընդգծելով, որ Ֆրանսա կը պաշտպանէ Թուրքիոյ հետ երկխօսութիւնը պահելու գաղափարը:

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Եռայարկ Ու Նորակառոյց Մանկապարտէզ՝ Նոր Ուսումնական Տարուան Սկիզբը

Ստեփանակերտի մէջ բացուած է Հայ Օգնութեան Միութեան «Սօսէ» մանկապարտէզը: Նորակառոյցին շինարարութիւնը Արցախի մէջ ՀՕՄ-ի ամենամեծ ծրագիրն է, որուն մասնակցած են հարիւրաւոր բարերարներ՝ աշխարհի տարբեր երկիրներէ: Բացման հանդիսաւոր արարողութեան ներկայ էին Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեանը, Ազգային ժողովի նախագահ Աշոտ Ղուլեանը, վարչապետ Արայիկ Յարութիւնեանը, պաշտօնատար այլ անձեր եւ հիւրեր արտերկրէն:

շէնքին տեղը՝ ՀՕՄ-ի քսանէ աւելի երկիրներու մէջ գործող շրջաններու նուիրատուութիւններով, որոնց արդիւնքով՝ Արցախի մէջ «Սօսէ» մանկապարտէզներուն թիւը կը հասնի 8-ի: Անոնց դերակատարութիւնը, ի սկզբանէ, մեծ է Արցախի նախադպրոցական կրթութեան ոլորտին մէջ: Ասիկա Արցախի Հանրապետութեան նախագահին գնահատականն է: Բակօ Սահակեանի խօսքով՝ այսպիսի ձեռնարկներով կ’ամրանայ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութիւնը:

Գործունէութեան 19-րդ տարին, Ստեփանակերտի «Սօսէ» մանկապարտէզը իր աշխատանքները սկսած է ամբողջովին նոր պայմաններու մէջ:

Մանկապարտէզի նորակառոյց շէնքին օրհնութեան կարգը կատարած է Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ թեմակալ առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոս Մարտիրոսեան:

Նոյն վայրին մէջ, տարիներ շարունակ, գործած մանկապարտէզին շէնքը վթարային էր, եւ Հայ Օգնութեան Միութիւնը որոշած է այստեղ կառուցել նոր շէնք: Նախակրթարանի տնօրէնը կը յիշէ նախկին տարիներուն դժուարութիւնները: Ամէն ինչ յաղթահարած են հայ կնոջ վայել լաւատեսութեամբ եւ սերունդներ դաստիարակած, նաեւ իրենց սուղ պայմաններով, կը վստահեցնէ Ստեփանակերտի «Սօսէ» մանկապարտէզի տնօրէն Նելլի Ղուլեանը: Մանկապարտէզի նոր շէնքը կառուցուած է նախկին

Եռայարկ շէնքը ամբողջութեամբ կահաւորուած է «Հայ դպրոց» հիմնադրամին հովանաւորութեամբ: Նորաբաց մանկապարտէզը ունի 120 աշակերտ ընդունելու հնարաւորութիւն: Շէնքին մէկ մասն ալ կը նախատեսուի յատկացնել արտադասարանային աշխատանքներուն:

ՆՈՐԱՅՐ ՅՈՎՍԷՓԵԱՆ Ստեփանակերտ

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 13

«ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒՄ», «ՀԶՕՐԱՑՈՒՄ» ԵՒ «ՎԱԽՃԱՆԱԿԱՆ ՆՊԱՏԱԿ» ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Ամէն անգամ որ կը խօսուի սփիւռքի հզօրացման եւ կարեւորութեան մասին, ես ինծի հարց կու տամ՝ յարաբերաբար ինչի՞, ինչո՞ւ եւ ի՞նչ ընելու համար: Երազատեսութիւն է խորհիլ, որ այսօրուան սփիւռք (ներ)ը ամբողջութեամբ պիտի վերադառնան Հայաստան(ներ), բայց պիտի ըմբռնենք, ըմբռնած պիտի ըլլայինք հայ կեանքը պիտի տեւէ եւ պիտի զարգանայ հոն, եւ սփիւռք(ներ)ի հայկական նկարագրով գոյութիւնը անառարկելիօրէն ժամանակաւոր է, մեր ճիգերը կրնան ծառայել «ժամանակաւոր»-ի երկարաձգման: Սփիւռք(ներ)ի հայկական նկարագրով գոյութիւնը, ինչ ալ ըլլան աշխատանքները, մարդկային, նիւթական ներդրումները եւ անոր մշակութային, գրական եւ արուեստի նուաճումները, ան միայն ժամանակաւոր պիտի ըլլայ: Իրականութիւնը մատներու արանքէն դիտել ղեկավարական համբակութիւն է: Այսօրուան եւ վաղուան ամբողջական Հայաստանը այն դաշտն է ուր բնականօրէն կրնայ զարգանալ հայկական ինքնուրոյնութիւնը եւ ժողովուրդի ազգային ապագան: Այս իրատեսական հաստատումը երբեք ենթադրել չի տար, որ սփիւռք(ներ)ը պիտի անհետանայ շուտով: Իրատեսութիւնը անպայման չարագուշակ չէ: Սփիւռք(ներ)ը դեռ պիտի տեւէ, մանաւանդ հոն ուր համրանքի կեդրոնացում կայ, ուր կան ուժական կառոյցներ. եկեղեցի, դպրոց, կուսակցութիւն, մամուլ, միութիւններ, հայ գրողներ, հայ մտաւորականութիւն եւ հայախօսութիւն: Եթէ անոնք ունենան նաեւ ազգային որակ եւ ընդհանրապէս որակ, սփիւռք(ներ)ը կրնայ աւելի երկար տեւել, բայց այդքան միայն: Եթէ սփիւռք(ներ) գոյացած երկիրներուն մէջ կայ նաեւ տարբերութիւններու գոյութեան հանդէպ հանդուրժողութիւն, բնականօրէն տոկալ եւ տեւել աւելի երկար կրնայ ըլլալ: Օրինակ, Քալիֆոռնիոյ մէջ հայերէնը պետական լեզու չէ, ինչպէս որ չէ նաեւ սպաներէնը, բայց այդ լեզուները ընդունուած են դատարաններու մէջ եւ ինքնաշարժ վարելու արտօնագրի քննութեան: Բայց նման հանդուրժողութիւններ ունին միայն շպարի տեւողութիւն: Սփիւռք(ներ)ի «հայօրէն» գոյատեւման հարցին կարելի չէ ենթակայական մօտեցում ունենալ, սեփական փորձը կամ բացառիկը ընդհանրացնելով, հասնելու համար լաւատեսութեան կամ յոռետեսութեան: «Ղեկավարող միտք»-ով եթէ ընթանանք, պիտի քննենք հետեւեալը. ՕՏԱՐ ԱՇԽԱՐՀՆԵՐՈՒ ՄԷՋ, ՈՐՈՆՔ ՀԱՅՈՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ՉԵՆ, ԻՆՉՈ՞Ւ ՊԱՀԵԼ ՀԱՅ ՀԱՒԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ ԻՐԵՆՑ ԻՆՔՆՈՒՐՈՅՆՈՒԹԵԱՄԲ: Նման առաջադրանք կարելի՞ է եւ որքա՞ն ժամանակ: Այդ «պահել»-ը որքա՞ն ժամանակ կրնայ տեւել եւ ո՞ր տոկսով, ապա միայն այդ ուղղութեամբ կատարուած

աշխատանքները եւ զանազան ծրագիրները կրնանք գնահատել: Եթէ սփիւռք(ներ)ի հայկական հաւաքականութիւնները պիտի պահուին որպէս զանազան բնոյթով մնայուն համայնքներ, առանց ազգային իրաւ հեռանկարի եւ որակի, կը դառնան աննպատակ, վերջնական անհետացումէ առաջ: Կրկնենք. անհատները կը տեւեն, իրենց յաջորդներն ալ կը տեւեն, բայց նոր ինքնութեամբ, չեն տեւեր որպէս ազգի հատուած: Եթէ կը ցանկանք որ սփիւռք(ներ)ը տեւէ պահելով իր ազգային ինքնութիւնը, անոր պէտք է տալ կամ ան պէտք է ունենայ ազգային բնորոշ նպատակ, յատուկ ինքնութեամբ ըլլալու եւ տեւելու հեռանկար, օտարման կամ այլասերման անձնատուր չըլլալու համար: Այսօր, միլիոններով գնահատուող սփիւռք(ներ)ը գիտէ՞ թէ ինչու հայ պիտի մնայ, ի՞նչ ընելու համար: Ղեկավարութիւնները յստակօրէն կը պատասխանե՞ն այս հարցումին: Ենթադրենք որ կը կազմակերպենք սփիւռք(ներ)ը, զայն կ’օժտենք գեղակառոյց եկեղեցիներով, դպրոցներով, ակումբներով, բազմալեզու մամուլով, հայածնունդ սերունդին կ’ընծայենք կեանքի մէջ յաջողելու պայմաններ, կը տիրանանք տիտղոսներու եւ հռչակի, այդ բոլորը ազգին եւ հայրենիքին համար ի՞նչ պիտի նշանակեն: Թիւրիմացութիւն պէտք չէ ըլլայ: Սփիւռք(ներ)ը պէտք է կազմակերպել եւ հզօրացնել, որպէս անմիջական ծրագիր, պահելու համար հայկական համրանքը եւ որակը: Բայց ո՞ւր հասնելու համար, ո՞ւր հասցնելու ԱԶԳԻ ՀԶՕՐԱՑՄԱՆ անհրաժեշտ այդ համրանքը: Աւելի պարզ. սփիւռք(ներ)ի հզօրացման նպատակը պէտք է ըլլան հայրենատիրութիւնը եւ հայրենադարձութիւնը: Այսինքն, անհեթեթութիւն է սփիւռք(ներ)ը ինքնանպատակ համարել, միամտօրէն խորհելով որ ազգ կարելի է ըլլալ եւ մնալ հայրենի հողէն դուրս: Նպատակի յստակացումէն ետք, կարելի է կազմակերպուիլ հայրենիքէ դուրս գտնուող հայ զանգուածներու պահպանման մասին, զոր երկար ժամանակ կը կոչէինք հայապահպանում, որ կը յաջողէր հայրենահանուած առաջին սերունդին հետ, եւ ապա, աստիճանաբար, հիւրընկալող երրկրի կեանքը, բարքերը, լեզուն, պարտաւորութիւնները կը սեղմէին օղակը: Ներկայ սփիւռք(ներ)ը այնքա՜ն հեռու են գաղթականական առաջին սփիւռքէն: Հայաստանէն արտագաղթ եւ ներսփիւռքեան տեղաշարժեր, ընդհանրապէս դէպի արեւմտեան երկիրներ, ստեղծած է խառնիճաղանճային վիճակ, հոգեբանական, արժէքներու, բարքերու, լեզուի եւ լեզուներու անիշխանական մթնոլորտ: Այս իրարանցումին մէջ ոչ մէկ հեռանկարային ծրագրում կայ, ոչ ոք լսելու պատրաստ է, Շարունակութիւնը էջ՝ 14

Հայ Կեանք

Էջ 14

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

«ՀԱՅԱՊԱՀՊԱՆՈՒՄ», «ՀԶՕՐԱՑՈՒՄ» ԵՒ «ՎԱԽՃԱՆԱԿԱՆ ՆՊԱՏԱԿ» Շարունակութիւն էջ՝ 13-էն

անմիջականը եւ անհատականը տիրական են: Ոչ ոք կ’ըսէ, թէ ի՞նչ պիտի ըլլայ միլիոններով գնահատուող այս «հայ զանգուածներ»-ու որպէս այդպիսին գալիքը, վաղը: Այսօր միլիոններով գնահատուող սփիւռ(ներ)ի հայերու ո՞ր տոկոսին համար կան տոկալու եւ տեւելու պայմաններ: Սովորաբար հրապարակուող հոգեպարար լուրերով կը գոհանանք, բայց հազուադէպօրէն հարց կու տանք, թէ անոնք միլիոններու ո՞ր տոկոսին կը վերաբերին: Համրանքով աճող սփիւռք(ներ)ը կ’աճի՞ն նաեւ ազգային որակով, կրնա՞ն աճիլ ազգային որակով: Լրատուամիջոցներու հաղորդած դրական լուրերը, որքան ալ յուսադրիչ եւ գօտեպնդող ըլլան, ո՞ր տոկոսին կը վերաբերին, ո՞ր տոկոսին կողմէ կը լսուին: Կրկին եւ կրկին պէտք է խօսիլ. միլիոններու հայօրէն գոյատեւման համար համապարփակ ծրագրում կա՞յ: «Ղեկավարութիւններ»-ը, իւրաքանչիւրին հասնող «ազգային փրկութեան» ծրագիր ունի՞ն, կրնա՞ն ունենալ: Որքան որ ալ տնտեսական եւ բարեկեցութեան մակարդակ նուաճած ըլլան անհատները, ազգի ըմբռնումի տեսանկիւնէ սփիւռք(ներ)ը կը գտնուին ամբոխի վիճակի մէջ, կ’առաջնորդուին ամբոխային տրամաբանութեամբ, որուն յատկանըշական արտայայտութիւնը կը գտնենք, փոքրամասնութիւններէն անդին զանգուածի մակարդակին, «բարեսիրութեան» եւ «զբօսաշրջութեան» մէջ, որոնք կը փոխարինեն «ազգային քաղաքականութիւն»-ը՝ ինչ կը վերաբերի հայրենատիրութեան, մշակոյթի, լեզուի եւ յանձնառութեան: Սփիւռք(ներ)ի առաջնորդող միտք զարգացնելու համար անհրաժեշտ է հրաժարիլ տօնականդաշտագնացութեան յարդի բոցէ եւ նախ հասկնալ, որ Հայաստանէն դուրս եղող աշխարհները հայրենիք չեն, այդ աշխարհներուն մէջ հայկական կեանքը կը նմանի Իսլանտայի կամ Վլատիվոսթոքի մէջ տնկուած արմաւենիի, որ կրնայ աճիլ ջերմոցի մէջ, զարդի համար: Սփիւռք(ներ)ի հայկական ապագան,- ոչ անհատներու,- իսկական ղեկավարութեան օրակարգ պէտք է ըլլայ, յանգելու համար եզրակացութիւններու, որոնք կրնան ամբոխային տրամաբանութեան համար հաճելի եւ ընդունելի չըլլալ: Քաջութիւն պէտք է ունենալ երթալու դէպի ժողովուրդը, խօսելու անոր հետ ազգային ըմբռնումի մասին, զայն մասնակից դարձընելով ծրագիրներու մշակման եւ գործադրութեան, հասկցած ըլլալով որ ժամանակները փոխուած են եւ զանգուածները չեն կրնար ղեկավարուիլ ոչ օսմանեան օրերու ամիրաներով, ոչ ուքազներով, ոչ ալ առաջին քարտուղարներով: Սփիւռք(ներ)ի հայկական ապագան պիտի ըլլայ

սփիւռք կացութեան դադարեցումը ընկերամշակութային պարտադրանքով, ժամանակի պարտադրած մաշումով, կամ մեր որոշումով՝ հայրենադարձութեամբ: Անհանգստանալու եւ անհանգստացնելու գնով, այսքան պարզ ճշմարտութիւն պէտք է հասկընալ եւ հասկցնել: Եւ ըստ այնմ ղեկավարել եւ ղեկավարուիլ: Ինչպէ՞ս: Ի՞նչ բանի համար են ղեկավարութիւնները, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), եթէ չեն պատասխաներ այս հարցումին:

Հայրենիք

«Ապրիլեան Քառօրեայ Պատերազմի Նահատակները» Խորագիրով Գիրք Պիտի Տպագրուի

ՀՀ-ի մէջ գործող «Ղարաբաղեան պատերազմի վեթերաններ» հասարակական կազմակերպութեան կողմէ շուտով լոյս պիտի տեսնէ «Ապրիլեան Քառօրեայ պատերազմի նահատակները» գիրքը: Այս մասին, ըստ «artsakhpress.am»-ի, յայտնած է կազմակերպութեան լրատուական բաժինի պետ Հայկ Կիսեբլեան: «Ապրիլեան պատերազմի օրերուն մեր կազմակերպութեան նախագահ Եուրի Միքայէլեանի գլխաւորած ջոկատը կը գտնուէր Արցախ: Ռազմական գործողութիւններու աւարտէն ետք՝ մեր ծրագիրին ծիրէն ներս, այցելած ենք ապրիլեան մարտագործողութիւններու ժամանակ զոհուած շուրջ 101 զինուորականներու եւ կամաւորականներու ընտանիքներուն ու հաւաքագրած մերօրեայ հերոսները ներկայացնող կենսագրական տուեալները, անցած մարտական ուղին, յուշերը, որոնք թէեւ կարճ, բայց բովանդակալից եւ ուսանելի են մեր սերունդներուն համար»,- ըսած է Հ. Կիսեբլեան: Գիրքի նմոյշ-օրինակները արդէն տպագրուած են եւ այժմ կը գտնուին քննարկման փուլի մէջ: Հնարաւորութեան սահմաններուն մէջ, գիրքը պիտի տրամադրուի դպրոցներուն եւ համայնքային գրադարաններուն:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 15

“Progressive world will sooner or later recognize the will of Artsakh people” Congratulatory Address of President Bako Sahakyan on the Artsakh Republic Day

Dear compatriots, On behalf of the Artsakh authorities and myself personally I extend to all of us the warmest congratulations on the September 2, the Day of the Artsakh Republic.

Twenty-six years ago our people took the historical decision to determine their own destiny and build a free, independent, democratic, legal and social state.

During those years together with our sisters and

brothers from Mother Armenia and the Diaspora we have managed to realize numerous strategic programs, which day by day bring us closer to attaining our cherished national goals, further strengthen and develop our country.

I am confident the civilized and progressive world will sooner or later recognize this equitable and lawful resolution of the Artsakh people, will not hesitate to admit the prevailing realities that demonstrate our adherence to universal human values and commitment to international norms and principles.

I am confident since our people have proved through their painstaking work and dedicated service of their brave sons that they are able to build, make prosperous and safeguard their ancestral Fatherland, their independent statehood.

Dear compatriots, I once again congratulate you on this memorable day and wish peace, good health and all the best to you, welfare and prosperity to our people and Homeland.

President attends festive events dedicated to Artsakh Republic independence proclamation

STEPANAKERT. 2 September. — President Serzh Sargsyan participated in festive events dedicated to the 26th anniversary of proclamation of the Artsakh Republic in Stepanakert, the capital of the Republic of Artsakh.

Accompanied by President of Artsakh Bako Sahakyan, the official delegation of the Republic of Armenia and several guests from abroad, Serzh Sargsyan joined the solemn march from Renaissance Square all the way through to the Stepanakert Memorial to pay tribute to the memory of those heroes who perished for Artsakh’s independence.

Later President Sargsyan attended a festive reception in capital Stepanakert, followed by a gala concert

dedicated to the proclamation of Artsakh’s independence held at Renaissance Square.

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

President Serzh Sargsyan attends opening of Vardenis-Martakert highway

STEPANAKERT. 1 September. — Accompanied by Artsakh Republic President Bako Sahakyan, President Serzh Sargsyan, who is on a working visit in Artsakh Republic, attended the opening of Vardenis-Martakert highway. The road was built with donations made by all Armenians, including the funds raised by Hayastan All-Armenian Fund during the 2013 and 2014 telethons and with the support of the governments of Armenia and Artsakh.

Accompanied by Pargev Srbazan, the Primate of the Artsakh Diocese of the Armenian Apostolic Church, Presidents Serzh Sargsyan and Bako Sahakyan visited Dadivank to get acquainted with the reconstruction work underway in the monastic complex and lit a candle at the Holy Virgin Church of Dadivank.

The Presidents of the two Armenian States also visited the newly opened wine factory in Askeran region of the Republic of Artsakh.

U.S. State Department provides grant to project aimed at shaping future of Armenia agriculture The U.S. Department of State has provided a grant for the project aimed at shaping the future of agriculture in Armenia.

“Each year, the U.S. State Department’s Alumni Engagement Innovation Fund grant program supports alumni of U.S. exchange programs as they build prosperous, free societies,” reads the respective statement by the U.S. embassy in Yerevan, the capital city of Armenia. “This year, the Department received 1.014 submissions from 125 countries and was able to fund 68 of the projects, including one from Armenia: a team made up of Armen Ghazaryan and Gayane Sargsyan, Fulbright Student Program alumni; and Astghine Pasoyan, an alumna of the Muskie Program. Their proposal, ACT (Agripreneurs Creating Tomorrow), aims to shape the future of agriculture in Armenia by providing practical training to university students on how to start a successful agribusiness.

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 17

15-day military service for Diaspora Armenians LUSINE GHARIBYAN MediaMax

of their transportation to Armenia and pay a fee that covers accommodation, food, uniform, insurance. The program received 15 applications this year.

32-year-old Davit Sargsyan left Armenia at the age of 8, and this was his first visit since. He says that his age and family status do not allow him to think about military service, yet he decided to see the Armenian Army with his own eyes rather than just listen to what people tell about it.

“First and foremost I wanted to visit Armenia. Secondly, I wished to get acquainted with the Armenian Armed Forces, live like a serviceman and see historical monuments, involved in the program.”

Acts of valor by the Armenian Armed Forces have always been the source of inspirational stories about heroism, especially after 2016 April War. Current challenges and obstacles combine inspiration with discontent, picturing a contradictory image of the Armed Forces. Armenian Ministry of Defense in cooperation with Arar Civilizational Research Foundation launched Marar pilot program, which allows Armenian diasporans to personally get acquainted with the Armenian Army. This program became the practical expression of the essential “Diaspora-Army” idea.

10 Armenian young men from around the world were “called up” for military service on August 21. They lived in military reality for 15 days, exercising, practicing shooting, visiting military units, combat position and bordering communities.

Executive Director of Arar George Tabakyan said that the program is aimed encouraging repatriation, as well as creating connection between young Armenian diasporans and the Armenian Army. The organizers hope that participants would probably wish to become a part of the Armed Forces, through which they discovered Armenia.

“The Armenian diaspora has mainly emotional perception of our Army. They have not yet understood what Army is about and why we attach so much importance to having one. The diaspora has always admired Armenian fedayis. Armenia needed them at some point in history, and of course, we are grateful and respect all of them. Nevertheless, it is necessary now to strengthen the Armenian Army, and professional military service is an important tool to bring our goal into reality. The work of servicemen should become attractive and demanded,” George Tabakyan said.

The program involves healthy young men (aged 2035) without previous convictions, who did not escape military service. Soon after the completion of registration, the representatives of the program study all applications in detail. Participants take care

The organizers have not yet summed up Marar, but they already speak about successes. Participants understood what army is about and how it works. One of them even expressed the desire to get Armenian citizenship.

George Tabakyan said that diaspora has been highly interested in the Armenian Armed Forces after the April War in 2016. They have organized a number of fundraising campaigns, aimed at supporting the Army and families of the deceased. Many people in Armenia and diaspora asked themselves questions about their role and responsibilities if the situation repeats. The initiators of Marar hope that participation in this program will encourage young Armenians diasporans to fill the ranks of the Armenian servicemen.

“Around 800-1000 families repatriate to Armenia every year. They start businesses, create jobs and make investments. We are hopeful that there are also many Armenian diasporans ready to work in the Armed Forces. It is not about money, it is about the necessity of developing this profession in our country. Armenian Minister of Defense Vigen Sargsyan also noted that the Armed Forces are open to diaspora. We should make sure that if diasporans want to serve in the army, they can easily do it,” Executive Director of Arar said.

Cont. on page 18

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

OSCE Office in Yerevan Closed others, assistance with police reforms, promoting environmentally-sound natural resources management, support for streamlining the national regulatory frameworks affecting business activity, and support to formulation and implementation of reforms affecting the justice system and electoral management.

YEREVAN — The OSCE has closed its Office in Yerevan on Thursday.

The Organization opened its field presence in Armenia in 2000. During the years of its operation, the OSCE Office in Yerevan and its dedicated staff promoted the implementation of OSCE principles and commitments, conducted successful operations and implemented valuable projects in all three OSCE dimensions of security – the politico-military, the economic and environmental and the human dimension.

The closure of the OSCE Office in Yerevan follows months of negotiations and extensive efforts by the 2016 German OSCE Chairmanship and the 2017 Austrian OSCE Chairmanship to reach consensus among OSCE participating States on the extension of the Office’s mandate.

15-day military service for Diaspora Armenians

The OSCE’s activities in the country included, among

2017 foreign direct investment flows to Armenia recorded from Germany, UK

Cont. from page 17

During January-June of 2017, the volume of net flows of overall foreign investments in the Armenian economy amounted 51,2 million dollars – from which 35,6 million dollars is the volume of foreign direct investments.

Net flows of foreign investments were mainly recorded from Jersey (65,3 million USD), Cyprus (13,7 million USD), UAE (1,1 million USD) and Cuba (729 thousand USD). At the same time, major foreign direct investments were recorded from Germany (15,7 million USD) and the UK (3,4 million USD).

The abovementioned net flows were mostly directed to the following branches of the economy: mining (36 million USD), real estate (7,9 million USD), water supply, wastewater and waste management (7 million USD) and accommodation (2,5 million USD).

At the same time, net flows of foreign direct investments were recorded in the retail and wholesale trade sector (3,2 million dollars).

The initiative inspired both participants and servicemen. Major Vazgen Kocharyan thinks about welcoming a new group, while he has not yet said goodbye to this one. He remarked that the program was equally efficient for participants and soldiers.

“I and my fellow servicemen inspire our friends and relatives a lot when we tell them about professionals from various areas coming to Armenia from around the world to spend 15 days in the Armenian Army.

Participants can also tell their stories to everyone, describe what servicemen wear or eat, what kind of knowledge they get, so that their fellows also wish to serve in the Army.”

On September 3, the organizers will sum up the first stage of Marar and announce the start of the next one.

The intervals between the stages will be determined depending on the number of applicants.

Military units are not yet ready to accept girls, but organizers plan their “call-up” in the future. Probably one of the groups will involve exclusively girls.

Photos: Arar Foundation

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 19

Armenia delegation: PACE may consider terminating Azerbaijan delegation’s powers National Assembly (NA) of Armenia Vice President Arpine Hovhannisyan, who also heads the NA delegation to the Parliamentary Assembly of the Council of Europe (PACE), does not rule out that, after the latest corruption scandal about the Azerbaijani president’s family, the matter of termination of powers of the Azerbaijani delegation may be raised at PACE. “Such a possibility may be considered,” Hovhannisyan told Armenian News-NEWS.am. “But its likelihood and future course should be taken into account because it doesn’t depend solely on the Armenian delegation, or the position of the Armenian delegation.”

She informed that respective discussions were conducted at the meeting of the PACE Committee on Legal Affairs and Human Rights.

“Even indirect changes have been made in the relevant report regarding Azerbaijan’s chairmanship at the Parliamentary Assembly,” Arpine Hovhannisyan added: “Many delegates of the Parliamentary Assembly got acquainted with it during these two days.”

Taner Akcam to Receive 2018 “Upstander” Honor from World Without Genocide combating racism and prejudice; advocate for the prosecution of perpetrators; and remember those whose lives and cultures have been destroyed by violence.”

“We have long admired your bold and dedicated work to document the atrocities perpetrated by the Ottoman government against the Armenian people. You have persisted in speaking out about the genocide, despite being marked for death by Turkish ultra-nationalists,” Ellen J. Kennedy, executive director of World Without Genocide, wrote to Akcam.

WORCESTER, Mass. (Clark News)—Clark University history Professor Taner Akcam will be honored with the 2018 Outstanding Upstander Award from the World Without Genocide organization for his tireless work promoting justice and the rule of law.

Akçam, one of the first Turkish intellectuals to acknowledge and openly discuss the Armenian Genocide, holds the only endowed chair dedicated to research and teaching on this subject. As Robert Aram and Marianne Kaloosdian and Stephen and Marian Mugar Professor of Armenian Genocide Studies at the Strassler Center for Holocaust and Genocide Studies at Clark, he is committed to research, teaching and training future scholars. An outspoken advocate of democracy and free expression since his student days at Middle East Technical University in Ankara, he is an internationally recognized human rights activist.World Without Genocide, housed at the Mitchell Hamline School of Law in St. Paul, Minn., works “to protect innocent people around the world; prevent genocide by

Previous recipients of the World Without Genocide award include Eli Rosenbaum, director of human rights enforcement strategy and policy at the U.S. Department of Justice; Claudia Pazy Paz, former attorney general of Guatemala; and Magistrate Judge Peggy Kuo, former prosecutor at the United Nations International Criminal Tribunal for former Yugoslavia.

Akcam will formally receive the award at the organization’s annual gala in May 2018 in Minneapolis.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Over 400 Young Professionals Attend AGBU FOCUS 2017 in Beirut Biennial Event Raises Close to $100.000 for the AGBU Scholarship Program Young professionals boarded flights from as far as Australia, Brazil, Thailand and beyond to participate in AGBU FOCUS 2017 in Beirut from August 2 to 6. Following the tradition established sixteen years ago, over 400 guests came together to expand their networks through meaningful exchange while discovering the cosmopolitan Lebanese capital and attending an unparalleled set of cultural and social events.

This year, in addition to the popular series of events expected at AGBU FOCUS, guests were invited to join a special excursion on Wednesday and tour in the unique sites of Beirut, the Jeitta Grottoes, Byblos city, the Jbeil souks and the Armenian Genocide Orphans’ Aram Bezikian Museum at the Bird’s Nest Orphanage.

The visit to the museum proved particularly memorable as many attendees found themselves in the spot where their ancestors took refuge and learned skills to integrate into some of the communities represented by the FOCUS guests. “We were eager to welcome guests to our city, which carries a lot of emotion and history as well as a sense of belonging for Armenians.

Lebanese traditions, culture and hospitality added a special touch to our weekend. From the very start, we presented a truly inclusive Lebanese-Armenian experience ranging from the local food to music and settings,” said AGBU FOCUS 2017 Chair Natacha Keuchguerian.

AGBU FOCUS officially kicked off with its signature event Perspectives, a panel discussion, held at Bachoura in the Beirut Digital District. The evening offered insights by fellow professionals who had broken the mold in their careers by taking risks in their fields and often stepping outside of their comfort zones. Sarine Karajerjian, the former chair of the AGBU Young Professionals (YPs) of Lebanon, moderated the discussion that included engineer Sevag Babikian, fashion designer Sarah Hermez, attorneyturned-entrepreneur Stephane Petrossian and tech researcher and startup founder Anna Vartapetiance.

Although panelists’ careers and paths varied, an underlying theme of social responsibility emerged in each person’s journey. “Someone once told me that beauty and justice can be found in everyone and that statement resonated with me and pushed me to start Creative Space Beirut which aims at making design education accessible to all students with vision and an impulse to create, regardless of their socio-economic standing,” said Sarah Hermez, co-founder of the design school.

The dialogue continued the following day at the inaugural FOCUS Conference where emerging leaders and engaged young professionals learned how grass-

Chair Natacha Keuchguerian welcomes Gala guests.

roots ideas have launched evolving into signature programs within the AGBU’s landscape of activities.

Framed appropriately as a network of ideas, AGBU has served as an incubator for new initiatives for decades. The participants were also offered a look at two up-and-coming projects aimed at engaging communities on an international scale. Brainstorming sessions and workshops created a stimulating environment for attendees to provide feedback and hold collaborative discussions for new program concepts. “It was a distinct honor to host the first FOCUS Conference and Cont. on page 21

Moderator Sarine Karajerjian and panelists Sarah Hermez, Stephane Petrossian, Anne Vartapetiance and Sevag Babikian share their professional experiences at Perspectives on August 3.

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 21

Over 400 Young Professionals Attend AGBU FOCUS 2017 in Beirut

Attendees from 23 countries make a memorable visit to the Armenian Genocide Orphans’ Aram Bezikian Museum at the Bird’s Nest Orphanage.

Cont. from page 20

collaborate with AGBU leadership. The drive of likeminded peers was evident throughout the day as participants shared their thoughts and encouraged each other to take action to ensure that their communities remain engaged in giving back,” noted AGBU FOCUS 2017 Co-chair Nathalie Piranian. The day concluded with an opportunity for industry-based networking before the ever-popular FOCUS Club Night at B018, a former bunker turned into an open-air nightclub designed by world-renowned architect Bernard Khoury.

On Saturday, after the first-hand exposure to Khoury’s architecture, guests at FOCUS on Art held at the impressive Sursock Museum were treated to his special presentation. Reflecting on the resilience of the city and his design process and ideology, Khoury noted that his mother’s Armenian roots remain ever present in his mind. Khoury, who has left his indelible mark on the Beirut landscape and designed the Tumo Center for Creative Technologies in Yerevan, has a few ongoing projects in the homeland. “What a treat to discover the spirit of the structures and spaces of Beirut, their virtues and vices through the architectural storytelling of Bernard Khoury,” noted Stepan Khzrtian who traveled from Arcadia, California, for the weekend.

The highlight of the weekend was the AGBU FOCUS Gala held at The Legend, nestled on the bank of the ancient Lycus River. The impressive entertainment ranged from a performance by the AGBU Arine Dance Ensemble and a fire drumming show to fireworks and endless dancing. The night began with a dedication to the AGBU Scholarship Program, the designated beneficiary of the FOCUS fundraising drive. Since 1923,

the AGBU Scholarship Program has provided financial assistance to tens of thousands of students pursuing higher education at some of the world’s top-ranked universities. AGBU FOCUS 2017 organizers Natacha Keuchguerian and Nathalie Piranian addressed guests drawing their attention to the lasting impact of the AGBU Scholarship Program. The fundraising campaign leading up to the FOCUS weekend raised nearly $100.000 attesting that the spirit of giving is alive and well in the current generation of YPs. As a beneficiary of an AGBU scholarship, fashion designer Eddy Anemian of Saint Chamond, France, shared his experience and expressed his gratitude to AGBU and its donors. Anemian, who received the coveted H&M Design Award 2014 at age 24 and whose own collection for the company sold out within the first hours on the market, conveyed his incredible journey from his small-town upbringing to the storefronts of the Champs Elysées. “My AGBU scholarship was extremely helpful because it allowed me to fully engage in the creative process without facing the struggle of a financial burden. The creative process is often very tiring and overwhelming at times but AGBU’s support provided me with the encouragement I needed to propel forward and pursue my dream,” said Anemian.

Addressing the crowd in three languages, AGBU Lebanon District Committee member Gary Nazarian thanked AGBU Lebanon, the Central office in New York and the Organizing Committee for their tireless efforts behind the scenes. In a touching tribute, he announced the establishment of the AGBU Noubar Nazarian YP Innovators Fund, which will designate Cont. on page 22

Հայ Կեանք

Էջ 22

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Over 400 Young Professionals Attend AGBU FOCUS 2017 in Beirut Cont. from page 21

$10.000 per year to finance start-up projects initiated through the AGBU YP network. “Noubar Nazarian committed his time to ensure that AGBU youth activities thrived during his lifetime and this fund builds on the foundation he and his generation of leaders set decades ago,” he noted.

AGBU Lebanon District Committee member Gary Nazarian delivers a speech at the AGBU FOCUS Gala, announcing the establishment of the AGBU Noubar Nazarian YP Innovators Fund.

Guests enjoy the Gala at The Legend, nestled on the bank of the ancient Lycus River.

The weekend ended with a farewell brunch at the Beirut Waterfront. In the weeks following FOCUS, professional and personal connections will continue to be made and new ideas will be explored, a testament to the impact that FOCUS has on connecting Armenians around the world.

has united close to 3.000 young professionals in seven different cities: New York City (2001, 2007), Montreal (2003), Miami (2005), Chicago (2009), Paris (2011), San Francisco (2013), Toronto (2015) and now Beirut (2017).

To learn more about AGBU Focus, please visit www.agbufocus.org.

To learn more about the AGBU Scholarship Program, please visit: www.agbu-scholarship.org.

Established in 1906, AGBU (www.agbu.org) is the world's largest non-profit Armenian organization.

Headquartered in New York City, AGBU preserves and promotes the Armenian identity and heritage through educational, cultural and humanitarian programs, annually touching the lives of some 500.000 Armenians around the world.

For more information about AGBU and its worldwide programs, please visit www.agbu.org.

Members of the AGBU FOCUS 2017 Organizing Committee celebrate the unforgettable FOCUS weekend with a farewell brunch at the Beirut Waterfront.

Since premiering in New York City in 2001, AGBU FOCUS has distinguished itself as a unique networking experience for Armenian young professionals globally.

What began as a signature anniversary celebration is now a sensational biennial tradition, offering young professionals an opportunity to connect with hundreds of international peers while highlighting the direct and positive impact of AGBU’s programs on generations of Armenians. Over the past 14 years, AGBU FOCUS

Participants engaged in important dialogue at the inaugural FOCUS Conference held at the AGBU Demirdjian Center.

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 23

Խաչվերաց 17 Սեպտեմբեր 2017 Խաչվերացը՝ Հայ Եկեղեցւոյ հինգ տաղաւար տօներէն վերջինն է: Այն Խաչին նուիրուած տօներէն ամենակարեւորն է, որովհետեւ նուիրուած է գերութենէն խաչի վերադարձի եւ փառաբանութեան յիշատակին: Հայաստանեայց Եկեղեցին Խաչվերացը կը տօնէ Սեպտեմբերի 11-17 ինկած ժամանակահատուածին հանդիպող Կիրակի օրը: Սուրբ Խաչը կը տօնուի ի յիշատակ Տիրոջ խաչափայտի` պարսկական գերութենէն Երուսաղէմ վերադարձի եւ Գողգոթայի վրայ կանգնեցման (վերացման): Ասկէ ալ տօնը կոչուած է Խաչվերաց: 614-ին Պարսկաստանի Խոսրով թագաւորը յարձակած է Երուսաղէմի վրայ, աւերած է այն, սուրի քաշած է ժողովուրդը ու մեծ թիւով գերիներ տարած է հետը: Որպէս անարգանք քրիստոնեաներուն` Սուրբ Յարութեան տաճարէն գերի առնելով եւ Պարսկաստան տանելով նաեւ Տիրոջ խաչափայտը: Պարսկաստանի մէջ խաչափայտի զօրութեամբ շատերը դարձի կուգային, կը մկրտուէին եւ կը դառնային քրիստոնեայ: Խաչափայտը գերութեան մէջ մնաց 14 տարի: 628-ին Բիւզանդիոյ Հերակլ կայսրը քրիստոնէական հսկայ բանակով մը կը յարձակի պարսիկներուն վրայ, կ'ազատագրէ Ս. Խաչը եւ կը վերադարձնէ նախկին վայրը: Որպէս պատմական վկայութիւն` նշենք, որ հայ ժողովուրդն ալ անմասն չէ մնացած խաչի ազատագրման գործէն: Կայսրին ռազմական օժանդակութիւն ցոյց տուած է նաեւ յունական մասին հայոց զօրքը` Մժեժ Գնունիի գլխաւորութեամբ: Խաչը հանդիսաւոր թափորով կը տարուի Երուսաղէմ` Փոքր Ասիոյ վրայով, ու բնական էր, որ այն անցնելու էր պատմական Հայաստանէն: Թափորը կ'անցնի Կարին (Էրզրում) քաղաքէն, իսկ Կարնոյ լեռնեու ստորոտներէն մէկուն, ուր խաչի դրուած տեղէն վճիտ աղբիւր կը բխի, կը կառուցուի Խաչավանքի եկեղեցին: Կայսրը խաչափայտը սրբութեամբ երեք տարի Կ.Պոլիս պահելեն յետոյ անձամբ, կառքի մէջ ծնկած, այն ձեռքերով բռնած, Երուսաղէմ կը տանի եւ իր ուսին վրայ դրած Գողգոթայի գագաթը հանելով` կը բարձրացնէ Սուրբ Յարութեան վերանորոգուած տաճարին մէջ` ի տես բոլոր քրիստոնեաներուն: Այդ ժամանակէն այլեւս վերջնականօրէն կը հաստատուի եւ կըսկսի մեծ հանդիսաւորութեամբ տօնուիլ խաչի բարձրացման յիշատակը` Խաչվերացը: Խաչը՝ ինչպէս յայտնի է, հինէն եղած է չարչարանքի գործիք: Երբ Յիսուս խաչուեցաւ` այդ նոյն խաչափայտը դադրեցաւ չարչարանքի գործիք ըլլալէ: Խաչը դարձաւ փրկութեան միջոց, Քրիստոսի սիրոյ արտայայտութիւնը, քանզի սիրել` կը նշանակէ նաեւ զոհաբերութիւն, զրկանք յանձն առնել: Սէրը միայն զգացում չէ, սէրը կեանք է եւ գործ: Եւ Քրիստոսի խաչելութիւնը ուղակի այդ սիրոյ արտայայտութիւնն է: Խաչը այսօր մեզ համար դարձած է

փրկութեան միջոց, յարութեան խորհուրդ, պահպանիչ զօրութիւն, քաւութեան զոհասեղան, բժշկութեան աղբիւր: Խաչվերացի տօնը մեզ համար նախ եւ առաջ յարութեամբ նորոգուելու խորհուրդն ունի: Պատահական չէր, որ 3 խաչերը (մէկը` Քրիստոսի, 2-ը` աւազակներու) մահացած մարդոց վրայ դնելով յայտնաբերեցին Փրկչի խաչափայտը, քանի որ մահուան այդ գործիքը Քրիստոսի Սուրբ Արիւնով ստացաւ նորոգելու, բժշկելու եւ յարութիւն տալու զօրութիւն: Քրիստոս խաչի վրայ մեռնելով յաղթեց մարդկութիւնը սարսափեցնող մահուան եւ ջախջախեց սատանային գլուխը: Ըստ Գրիգոր Տաթեւացիի, Խաչը դարձաւ երկինքի եւ երկրի միջեւ եղած վիհը միացնող կամուրջը, «դրախտի դռները բացողը ու երկնային արքայութիւնը որպէս ժառանգութիւն տուողը»: Խաչի վեր բարձրացումով՝ սարսափահար եղաւ սատանան: Խաչի բարձրացումով մէկ անգամ եւս հաստատուեցաւ Քրիստոսի յաղթանակն ընդդէմ մահուան, դժոխքի եւ բոլոր անոնց, որոնք կ'անարգեն ու չեն պատուէր Տիրոջ խաչը: Ժողովուրդը Խաչվերացին կը կատարէ անթիւ ուխտագնացութիւններ: Որոշ բնակավայրերու մէջ մարդիկ իրենց ձեռքերով խաչեր կը պատրաստեն եւ կը զարդարեն գոյնզգոյն ծաղիկներով, յատկապէս ռեհանով: Ժողովուրդը ռեհանը կը համարէ խաչի ծաղիկ: Շարունակութիւնը էջ՝ 24

Էջ 24

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

«Աշխարհն Առանց Ցեղասպանութեան» Կազմակերպութիւնը Մրցանակ Շնորհած է Թուրք Պատմաբանին պութեան նպատակներէն է «Պաշտպանել անմեղ մարդոց, կանխել այլատեացութեան եւ նախապաշարմունքի հիման վրայ իրականացուող ցեղասպանութիւնը, աշխատանքներ տանիլ, որպէսզի յանցանք գործած մարդիկ պատասխանատւութեան ենթարկուին դատական կարգով, ինչպէս նաեւ յիշատակել անոնց, որոնց կեանքն ու մշակոյթը ոչնչացուած է»:

ԱՄՆ-ի Քլարքի համալսարանի պատմութեան փրոֆէսըր, վտարանդի թուրք յայտնի պատմաբան Թաներ Աքչամին՝ «Աշխարհն առանց ցեղասպանութեան» կազմակերպութեան կողմէ՝ մրցանակ շնորհուած է: Պոլսահայ «Ակօս» թերթին համաձայն, կազմակեր-

Կեանքէն Հեռացած է Ֆրանասահայ Բեմադրիչ Ալէն Պէրպէրեան

Կազմակերպութեան ղեկավար Էլլեն Քէնետի՝ Աքչամին շնորհուած մրցանակին առիթով՝ յղած է նամակ, ուր մասնաւորապէս նշուած է. «Մենք երկար ժամանակ է, որ կը հիանանք Ձեր խիզախ աշխատանքով, որուն նպատակն է փաստել Օսմանեան կայսրութեան կողմէ հայ ժողովուրդին դէմ գործած վայրագութիւնները: Հակառակ թուրք ծայրայեղականներուն կողմէ եղած մահուան սպառնալիքներուն` Դուք ցեղասպանութեան վերաբերեալ ձեր խօսքին մէջ ցուցաբերած էք հետեւողական յամառութիւն»

Խաչվերաց Շարունակութիւն էջ՝ 23-էն

Ընդհանուր առմամբ` Խաչվերացը կամ «Սըրբխեչը» աշնան սկիզբը խորհրդանշող ուրախ տօն է: Տօնի նախօրէին` Շաբաթ օրը կանայք խմորեղեն կը պատրաստեն, տղամարդիկ` ուլ կը մորթեն ու գորովի կը պատրաստեն: Ժողովրդական աւանդութեան համաձայն, ուլի միսը եւ ձաւարով փիլաւը այդ օրուայ առանձնայատուկ ուտելիքն է, առանց անոր տօնը լիարժէք չի համարուիր: Շատ տեղեր Խաչվերացը` «Սըրբխեչը» կ՛ընդունին որպէս աշնանամուտ: Ինչպէս կ'ըսէն քեսապցիները` «Խաչ, վերմակը առ, ներս փախիր»,- այսինքն` բացօթեայ գիշերողներն այլեւս տունին մէջ կը գիշերեն:

Պոլսահայ լրագրող Ռաֆֆի Հերմոն Արաքս կը փոխանցէ հետեւեալը. «Ալէն Պէրպէրեան իր 63 տարեկան հասակին մահկանացուն կնքեց Փարիզի մէջ: Ան անմոռանալի էր «Վախերու Գիւղը» (La Cite de la Peur) եւ «Ոչինչները» (Les Nuls) ֆիլմերով: Ան ծնած էր Լիբանանի մայրաքաղաք Պէյրութի մէջ, 1953ին: Հայրը հայ էր, մայրը՝ յոյն: Իր եղբայրը՝ Շարլ յայտնի արուեստագէտ էր։ Աւարտելէ ետք շարժապատկերի մասին մասնագիտութիւնը՝ Ալէն Պէրպէրեան յաջողած էր ընդունուիլ Ֆրնասայի նշանաւոր «Canal+ TV» կայանը: Այնտեղ ծանօթութիւններ ունեցած էր եւ սկսած էր արդէն

Խաչվերացի յաջորդ օրը մեռելոց է: Այդ օրը եկեղեցիներուն մէջ կը մատուցուի Ս. Պատարագ, կը կատարուի հոգեհանգստեան կարգ, որմէ յետոյ կ'այցելեն հանգուցեալներուն շիրիմները:

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com իսկ նկարելու երգիծական ֆիլմեր, որոնք մեծ յաջողութիւն գտած էին: «Le Boulet» (համաբեմադրուած էր Ֆրետերիք Ֆորեսթիէի հետ), «L’Enquete corse», «L’ile aux tresors» եւ «Les Nuls» խորագիրը կրող ժապաւէնները մեծ յաջողութիւն գտած էին:

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 25

ՅՈՒՇԵՐՈՒ ՇԱՐՔԷՆ

ՄԵԼԳՈՆԵԱՆԻ ԱՄԱՌԱՆՈՑԸ ԵՒ... ՓՈՍ ՎԱՐԴԱՆ ԹԱՇՃԵԱՆ Կար ատեն մը, շատ տարիներ առաջ, երբ՝ ամէն ուսումնական տարեշրջանի աւարտին, Մելգոնեանի գիշերօթիկի կեանքը իր շարունակութիւնը կը տեսնէր ամառանոցներու մէջ, մինչեւ վերամուտ, առ ի դիւրութիւն ուսանողութեան մեծամասնութեան, երբ չգոյ էին երթեւեկի այսօրուան հնարաւորութիւնները եւ հարկաւ անբաւարար՝ նիւթական պայմանները, որքան ալ որ կիզիչ բնոյթ կրէր ծնողք-զաւակ զիրար տեսնելու մարմաջը, ամիսներ տեւող բաժանումէ մը ետք: Եւ դարձեալ ծովեր ճեղքող նամակներուն կը վիճակուէր փոխադարձ այդ կարօտը մեղմելու մխիթարութիւնը: Մեր առաջին տարին սակայն եղաւ նաեւ վերջի՛նը այս ճամբարային դրութեան: Անկէ ետք ա՛լ աշակերտութիւնը կը ղրկուէր տուն, ինչ ալ ըլլային պարագաները: Կիպրոսի Թրոտոս լեռներու լանջին, դալարագեղ երեք բլուրներու ծոցին մէջ պարփակուած հմայիչ գիւղ մըն է Գագոփեթրիան, տանիքներու գորշ կղմինտրին եւ ծառերու պոռոտ կանաչին միաձուլումով ստեղծուած ներդաշնակութեան մը մէջ, մայր եկեղեցիի տիրական ներկայութեամբ ու դէպի Թրոտոս մագլցող մայրուղիին աջ կողմը պարզուող գեղանկարչային գրաւչութեամբ: Հակառակ ժամանակի սահանքին հետ կորսնցուցած իր անցեալի պարզութեան եւ անմեղութեան ու հետզհետէ զբօսաշրջիկային արդիական տարազ հագած նորաձեւութեան, գոհար այս գիւղին կեդրոնական ճամբան կը պահէ դեռ իր ինքնուրոյն գեղեցկութիւնը, պատմութիւնը, ժողովրդականութիւնը: Գլխաւոր հրապարակին մօտ, վերի ձիւներէն կազմուած երկու ապակեգոյն գետակներ զիրար կը համբուրեն պատմական կամուրջին ճիշդ տակը եւ գիրկընդխառն միահամուռ խշշոցով կը խուժեն վար, ճեղքելով գիւղն ու իր ծառաստանները, ի վերջոյ կեր հասցնելու ամբարտակի մը ձուկերուն: Բնութեան քերթողական ստեղծագործութիւն մը, որ անկուշտ կը պահէ կամուրջէն դիտող եւ զմայլող ոեւէ զգայուն սիրտ: Ահա այս գիւղէն քանի մը քիլոմեթր աւելի վեր, Այ. Նիքոլա կամ Այ. Աննա պուրակներու գիրկին կը կառուցուէր ամառնային «վրանաքաղաք»ը, տեղացի թռչուններուն գեղգեղանքին, բարտիներու խարշափին եւ ձորէն հոսող գետակի գլգլանքին խառնելով Մելգոնեանի պարման-պարմանուհիներուն ոչ նուազ անմեղունակ կանչերը: Խորտուբորտ ընդարձակ տարածութեան մը մէջ կը լարուէին տասէն աւելի հսկայ վրանները՝ տղոց, աղջկանց, ուսուցիչներուն, ինչպէս նաեւ ճաշարան-սերտարանին համար: Այլ կառոյցներ էին լուացարանները, ճէմիշները եւ բացօթեայ բեմը: Ջուր եւ ելեկտրականութիւն կը հայթայթէր գիւղապետութիւնը: Կարճ հեռաւորութեան վրայ կը գտնուէր նաեւ բոլորին սիրելի աւազանը, որուն պաղ ջուրը կը փայփայէր

իգական եւ արական մարմինները, տարբեր ժամերու հարկաւ... Ամառնային կեանքը լեցուն կ'ըլլար միշտ: Ամէն առտու, նախաճաշէն եւ անոր յաջորդող կարճ դադարէն ետք, նոյն վրանին տակ կը սկսէր սերտողութեան պահը: Մելգոնեանի հարուստ մատենադարանին մէկ մասը հոն փոխադրուած ըլլալով, աշակերտները մի քանի ժամ կը զբաղէին ընթերցանութեամբ եւ կամ մուսաներով սնանողներուն համար՝ քերթուածներ ու արձակ էջեր հիւսելով, շուրջի բնութեան կամ սիրահարի մը մասին, հայերէն լեզուի մեր «Օշականեան» ուսուցչին՝ Պրն. Ն. Թամամեանին գնահատական ժպիտին արժանանալու յոյսերով: Երեկոյեան ժամերը կը հարստանային գրական, երաժշտական, ընկերային, թատերական եւ արի-արենուշական ձեռնարկներու կազմակերպումով: Օրինակի համար՝ Օտեան-Կիւրճեանի «Չարշըլը Արթին Աղա» կատակերգութեան եւ Ճիաքոմէթթիի «Քորրատօ» տրամախօսութեան երկու յաջող բեմադրութիւնները, կարճ ժամանակի մը մէջ, յիշատակելի պահեր պարգեւեցին բոլորին: Տակաւին՝ խարուկահանդէս, Զուարթ երեկոյ, մրցանքներ, արշաւներ, մարզական խաղեր եւ այլ գործունէութիւններ ներքին կեանքին կու տային ճարճատուն վիճակ, «ձանձրոյթ»ը դարձնելով անծանօթ բառ: Եւ վերջապէս՝ կա՜ր Մելգոնեանցիին յատուկ ճեմելու պահը, տղայ-աղջիկ երբեմն միասին «Շատ մը սէրերու արշիպէղագոս» այդ մթնոլորտին մէջ, միշտ սակայն հերթապահներուն խուզարկու աչքերը եւ բարակ ջիղերը հանդարտ պահող բաղձալի կարգապահութեան մը սահմաններէն ներս: Իսկ աւելի ուշ, երբ աստղերը սկսէին պսպղալ այդ չոր օդի մթագոյն կապոյտէն, աշակերտութիւնը կ'արտօնուէր շաբաթը անգամ մը իջնելու Գագոփեթրիայի բացօթեայ սինեման եւ վայելելու տարիքի պատշաճ ժապաւէն մը, թէեւ ամէն ֆիլմ յարմար էր դիտել այդ շրջանին, երբ չէին բուսած դեռ Հոլիվուտի այսօրուան գռեհկութիւններն ու վայրագութիւնները սպիտակ պաստառի վրայ: Այդ հաճոյքը սակայն մասամբ կը զեղչուէր, երբ անկէ ետք կիսախուփ եւ քնոտ աչքերով ու դժկամ՝ պէտք էր կտրել վերադարձի ճամբան, դարձեալ հետիոտն, հասնելու համար վրաններուն: Ասիկա զիկ-զակ այն ճամբան էր, որուն երկու կողմի պտղատու ծառերը կը ցուցադրէին իրենց ճոխ բերքը, ծանրաբեռնուած ու կորացած ճիւղերու վրայ: Յաճախ, գիւղ իջնող տղոց համար դժուար չէր փորձութեան ենթարկուիլ ու համտեսել եղանակի այդ թարմ պտուղները՝ տանձ, խնձոր, թուզ, խաղող այլ մանաւանդ՝ համեղ կեռասը, ինչ փոյթ թէ անոնց պակասը երբեք զգալի չէր ըլլար մեր ճաշացուցակին վրայ: Պահակի գաւազան, պոռչտուք, շունի հաջոց չէին սպառնար մեզի, որովհետեւ աչք գոցող բաց հրաւէր մը կար տեղացիներէն, գեղՇարունակութիւնը էջ՝ 26

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

ՄԵԼԳՈՆԵԱՆԻ ԱՄԱՌԱՆՈՑԸ ԵՒ... ՓՈՍ Շարունակութիւն էջ՝ 25-էն

ջուկի աւանդական հիւրընկալութեան եւ համբերութեան խառնուրդ՝ գթառատ վերաբերում մը հանդէպ՝ ամառանոցի բնակիչներուս, «Արմէնէուս»(հայերուս), այսինքն՝ ճակատագրակից ժողովուրդի մը զաւակներուն... Ամառնային այդ ամիսներուն, մերթ ընդ մերթ մեզի այցելութեան կու գային ականաւոր դէմքեր: Տնօրէն Դանիէլ Ոսկեանը Հաստատութեան ինքնաշարժով Նիկոսիայէն լեռ կը բերէր օրուան հիւրը կամ հիւրերը եւ կը պտըտցնէր վրաններուն շուրջ, արդար հպարտութեամբ, մինչ մեզի կը հրահանգուէր կարգի դնել ամէն բան, առաւելագոյն չափով տպաւորելու համար այցելուները: Երեկոյեան, ընթրիքէն ետք, աշակերտութիւնը կը հաւաքուէր բացօթեայ բեմին առջեւ, երկար նստարաններու վրայ, պլանքէթներով փաթթուած՝ հետզհետէ ցրտող օդին դէմ ու կը հետեւէր հանդէսի գեղարուեստական յայտագրին, որուն եզրափակիչ բաժինը կը վերապահուէր օրուան հիւրի պատգամին: Այսպիսի առիթով մը, բարեբախտութիւնը ունեցանք վայելելու ֆրանսահայ հանրածանօթ գրող Շաւարշ Նարդունիի ներկայութեան: Ծանօթ ըլլալով իր երկերուն, այս այցը յատուկ խանդավառութիւն ստեղծեց բանակավայրէն ներս:

Առտու մը, դեռ նոր բարձրացած լեռ, սերտարանի ընդարձակ վրանին տակ՝ խորասուզուած էինք մեզ շատ հետաքրքրող Ռաֆֆիի եւ Ծերենցի պատմական վէպերուն եւ միւս կողմէն «Հառաչանքի կամուրջը», «Քամէլիազարդ կինը» կամ «Գահ եւ սէր» թարգմանական երկերու ընթերցումին մէջ, մինչ անդին, քանի մը տասնեակ մեթր հեռաւորութեան վրայ կը լսուէր շինութեան մը շարունակական թախ-թախը: Հաստատութեան տարիներու ատաղձագործը, բլուրի լանջին, երկու-երեք աշակերտի օգնութեամբ կառուցելու վրայ էր ուսուցիչներու ճէմիշը: Ճէմիշ, որ առաստաղի կարիք չէր ունենար սովորաբար: Փորած էին խորունկ փոս մը, ու կը փորձէին կանգնեցնել շուրջի պատերը եւ դռնակը: Յանկարծ զօրաւոր թխրտոց մը եւ անոր յաջորդող թանձր փոշին բոլորին աչքերը դարձուց դէպի բլուր: Ուսուցիչ-աշակերտ բնազդաբար փութացինք օգնութեան: Ո՜ւշ էր: Վարպետը եւ օգնական տղաքը արդէն գլորած էին իրենց փորած փոսին մէջ, անճարակութեան մը իբր հետեւանք, ճէմիշի ապագայ պատերն ալ տապալելով իրենց վրան: Բարեբախտաբար վիրաւոր չկար, փոշին միայն... Այո՛, փոս մըն էր, գոցուեցաւ, անցա՜ւ, վէրք չի պատճառեց: Շարունակութիւնը էջ՝ 27

Գագոբեթրիայի բարտիներու շուքին, 1954 ամառ «Չարշըլը Արթին Աղա» Դերակատարներու խումբ Գլխաւոր դերերով նկարին մէջ կ'երեւան՝ Ժիրայր Մակարեան, Արաքսի Կոստանեան, Ռիթա Սիմոնեան-Պալեան, Արայ Գալայճեան, Զաւէն Ղարիպեան, Պենոն Գույումճեան-Սեւան, Գէորգ Կարապետեան, Յակոբ (Ճէք) Հաճընեան, Յովհաննէս Գարագաշեան, ինչպէս նաեւ կեդրոնը՝ Տիկ. Սիրվարդ Պարսումեան-Սարաֆեան: Աջին, ծայրը կեցող ճերմակ շապիկով, սեւ վարդակապով եւ ձեռնածալ մանչը Վարդան Թաշճեանն է (յօդուածագիրը):

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 27

ՄԵԼԳՈՆԵԱՆԻ ԱՄԱՌԱՆՈՑԸ ԵՒ... ՓՈՍ Շարունակութիւն էջ՝ 26-էն

***** Իր հիմնադրութեան օրէն, այլաբանական իմաստով տեսակաւոր փոսեր շատ տեսաւ Մելգոնեանը, մարտահրաւէրներ, որոնք ատենին գոցուեցան, հարթուեցան, որովհետեւ տիրակա՛ն էր ոգին, միահամո՛ւռ կամքը եւ անվարա՛ն պայքարը բոլորին, ընդդէմ՝ Հաստատութեան մազի թելին դպչող ոեւէ վտանգի, իբրեւ բարոյական պարտաւորութիւն մեծ Բարերարներուն երազի եւ կտակի ճամբուն վրայ: Հակառակ այս դժուարութիւններուն սակայն, երբեք անստոյգ չէր եղած հորիզոնը այս հաստատակոթող կառոյցին, ձմե՛ռ թէ ամա՛ռ: Հայ տոհմիկ շունչին անմահացումը հո՛ն էր: Կեա՛նք նորոգող, սի՛րտ բաբախող, յոյսի կեդրոն սուրբ անունը՝ «Մելգոնեա՛ն»-ը հո՛ն էր: Անոր լոյսը անհետացուցած էր խաւարը: Մինչդեռ հիմա, ափսո՜ս, խաւա՛րն է անհետացուցած անոր լոյսը: Ամէն անգամ որ անցած եմ Թրոտոսի ճամբէն, տեսած եմ Գագոփեթրիան, տուները՝ հոն, գետակը՝ հոն, բարտիները՝ հոն, բլուրները՝ հոն, բայց չէի տեսներ ալ վրանները, չէի տեսներ վառվռուն տղաքն ու աղջիկները, չէի՜տեսներ... Ու հիմա, ամէն անգամ որ կ'անցնիմ Նիկոսիոյ Լիմասոլ պողոտայէն, կը տեսնեմ տխրամած զոյգ շէնքերը հոն՛ են, անտառի ծառերը հո՛ն են, վիլլան հո՛ն է, Բարերարներու դամբանը հո՛ն է, բայց չե՜մ տեսներ ալ մարդկային կեանք եւ շարժում անոնց շուրջ: Կը լսեմ թռչուններուն ծիւ-ծիւը, ծառերուն սօսափը, հովերուն հարազատ համբոյրը, բայց չե՜մ լսեր ալ՝ «Անմահ Լուսոյ»-ն, «Որքան Դիցակերտ»-ը, «Հրեշտակ Զուարթուն»-ը, «Իմ խենթ գարնան... հոգիս թեւաւոր»-ը: Չեմ տեսներ ու չեմ լսեր այն ինչ որ անմոռանալիօրէն կը պայծառակերպուէր աչքերուս առջեւ, մտքիս մէջ, սրտիս վրայ, քանի որ, օ՜, ալ լռա՜ծ է դամբան նայող անցեալի հնչեղ զանգակը... Ո՜վ կրնար երեւակայել, որ Թրոտոսի ճամբան եւ Լիմասոլի ճամբան, ճակատագրի անգութ խաղով պիտի նոյնանան օր մը, ամառնայինին հետ ձմեռնային Մելգոնեանն ալ թաղելով սրտաճմլիկ լռութեան նոյն փոսին մէջ... Այս փոսը մեր սրտի՛ փոսն է, վէ՛րքն է եւ պիտի

«Քորրատօ» Նստած, ձախէն աջ՝ Ժիրայր Մակարեան, Արթօ Աւետիսեան, Արայ Գալայճեան, Ոտքի, ձախէն աջ՝ Հայկազ Ազատեան, Սօսի Աւետեան, Վերգինէ ՄալեանՄիսիրեան, Աւետիս Մանուկեան։

չգոցուի երբե՛ք, թէ՛ Մելգոնեանցիին եւ թէ խղճամիտ ոեւէ հայու համար, որքան ատեն որ չեն բացուիր դեռ «Լուսոյ Տաճար»-ին դռները ու խլրտած կը մնան պաշտելի Բարերարներուն աճիւնները, ուխտավա՜յր այդ դամբանին տակ, այսօր, տասներկու տարիներէ ի վեր: 15 Օգոստոս, 2017 Նիկոսիա

Արցախ Այցելող Օտար Զբօսաշրջիկներուն Թիւը Աճած է Ընթացիկ տարուան Յունուար-Յուլիս ամիսներուն Արցախի Հանրապետութեան մէջ արձանագրուած է օտար զբօսաշրջիկներու 43 % աճ` 2016 թուականի համեմատ, եւ 27 % աճ` 2015-ի համեմատ: Այս մասին, ըստ «Artsakhpress.am»-ի, ըսած է ԱՀ տնտեսութեան նախարարութեան զբօսաշրջութեան վարչութեան ծրագիրներու կառավարիչ Արտակ Գրիգորեանը: «Արցախ այցելող զբօսաշրջիկներու ծագման երկիրներու աշխարհագրութիւնը տարուէ տարի կ’ընդլայնի. մեր երկիրը կը հիւրընկալէ զբօսաշրջիկներու բոլոր աշխարհամասերէն, բայց Արցախի Հանրապետութիւն կ’այցելեն, մանաւանդ, զբօսաշրջիկներ` ՌԴ-էն, ԱՄՆ-էն, Իրանէն եւ եւրոպական երկիրներէ` Ֆրանսայէն, Բրիտանիայէն, Իտալիայէն, Գերմանիայէն»,- նշած է Ա. Գրիգորեան։

Էջ 28

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

հարաւային Մաան քաղաքի հայկական գաղութին պատմութիւնը) (արաբերէն): - Չիֆթճեան Գրիգոր եպս., «Ուղեւորութիւն Ատըրպատականի հայոց թեմում հայկական յուշարձանների հետքերով», Ա. հատոր, Դաւրէժ (Թաւրիզ), 2017, 546 էջ (Պարսկահայքի շուրջ 95 պատմական յուշարձաններու մասին պատմական եւ արդի տեղեկութիւններ ու անոնց լուսանկարները): Դիմել՝ arajnordaran.tavriz@gmail.com: - Պայրամեան Սուրէն, «Հայկական գաղութային կառոյցները Եգիպտոսի մէջ», Գահիրէ, 2017:

- Բաբգէնեան Վիգէն, «Հայաստանը, Աւստրալիան եւ Մեծ պատերազմը», Սիտնի - Աւստրալիա, 2016 (Մեծ Եղեռնի, Անթիլիասի որբանոցի կազմաւորման, Մեծ Եղեռնէն ետք Աւստրալիոյ՝ հայ ժողովուրդին, մասնաւորաբար Անթիլիասի որբանոցին ցուցաբերած օժանդակութեան մասին): - Գովան Եդուարդ (հաւաքեց), «Թրքերէնէ հայերէն ասութիւններու այժմէական բառարան», հրատարակութիւն Ուսուցչաց հիմնարկի, Իսթանպուլ, 2016, 888 էջ (15 x 17.5 սմ.): Տպագրութեան մեկենասն է Էմմա Գարատէմիր-Գիւլէկէչը՝ ի յիշատակ իր եղբօր՝ Տիգրան Գարատէմիրի: - Թաշճեան Վահէ, «Առօրեայ կեանքը անդունդին մէջ. Ցեղասպանութեան օրագրութիւններ 19151918»,«Պերկահն» հրատարակչատուն, Նիւ Եորք Լոնտոն, 2017, 220 էջ (15. x 23 սմ.) (անգլերէն): - «Ժորժ Սարգիսեան՝ թարգմանիչը», Ա.-Դ. հատոր (Դ. հատորը՝ երկու մասով), նիւթերու համադրում եւ խմբագրութիւն՝ Արա Արծրունի, հրատարակութիւն Համազգայինի «Վահէ Սէթեան» հրատարակչատան, Պէյրութ, 2017, ընդհանուրը՝ 1872 էջ: Մեկենասներ՝ տէր եւ տիկին Սինան եւ Անժել Սինանեան (լիբանանահայ վաստակաշատ արուեստագէտ, Համազգայինի «Գասպար Իփէկեան» թատերախումբի երկարամեայ բեմադրիչ Ժորժ Սարգիսեանի թարգմանած բոլոր՝ 25 թատրերգութիւնները): - Խառատեան Ալպէրթ, Գէորգեան Լիդա (խմբագիրներ), «Հայ պարբերական մամուլի պատմութիւն (1900-1922)», Բ. հատոր, ՀՀ ԳԱԱ պատմութեան հիմնարկի հրատարակութիւն, Երեւան, 2017, 787 էջ: - Ղազարեան Վաչէ (կազմող), «Ազգային պատուիրակութեան գործունէութիւնը 1915-1916 (վաւերագրեր)», հրատարակութիւն Հ. Բ. Ը. Մ.ի Վահրամ Ապտալեան մշակութային հիմնադրամի, տպարան «Շիրակ», Պէյրութ, 2017,xxx + 482 էջ (21 x 26.5 սմ.) (փաստաթուղթերու ժողովածու, հրապարակուած փաստաթուղթերու ցանկ, ներածութիւն, հարուստ ծանօթագրութիւններ, անձնանուններու եւ տեղանուններու միացեալ ցանկ, փաստաթուղթերուն զգալի մասը թարգմանուած է անգլերէնէ կամ ֆրանսերէնէ): - Ալ-Մաանի Մուհամմէտ Աթալլահ, «Հայերը Մաանի մէջ. 1915-2016», Յորդանան, 2017 (Յորդանանի

- Պուրունսուզեան Սարգիս, «Տամասկոսի հայերը», հրատարակութիւն Սուրիոյ մշակոյթի նախարարութեան Գիրքերու սուրիական ընդհանուր խորհուրդի, Տամասկոս, 2016 (արաբերէն): - Սարգիսեան-Վիզոյեան Արաքսի, «Անթառամ յուշեր (Թող ներէ ինծի Աստուած՝ վշտացած եմ Իրմէ)», Պէյրութ, 2017 (Հ. Բ. Ը. Մ.ի եւ Թէքէեան մշակութային միութեան Հալէպի կառոյցներու հասարակական եռանդուն գործիչին յուշերը): - Սնապեան Պօղոս, «Գիրքերու հետ - Գրախօսականներ», Ա. հատոր, խմբագիր՝ Թամար ՍնապեանՍուրճեան, մեկենաս՝ Տ. Մեսրոպ քահանայ Լագիսեան, հրատարակութիւն Համազգայինի «Վահէ Սէթեան» հրատարակչատան, Պէյրութ, 2017, 192 էջ (16.5 x 23.4 սմ.) (գրախօսութիւններու ժողովածու): Ժողովածուն ձօնուած է Պօղոս Սնապեանի ծննդեան 90-ամեակին: - Վարդանեան Վրէժ, «Աղթամարի կաթողիկոսութեան պատմութիւն», «Հայ Եկեղեցու պատմութիւն» մատենաշար, Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի տպարան, 2017, 336 էջ + 1 ներդիր: Լոյս տեսած է «Սարգիս Գաբրիէլեան» հիմնադրամի մեկենասութեամբ (Աղթամարի կաթողիկոսութեան պատմութիւնը 1113-էն մինչեւ 1895):

Պատրաստեց՝ Գէորգ Եազըճեան

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 29

Հրազդան Թոգմաճեանի «Անապատի Տխուր Մեղեդին» Ալպոմը ԹՈՐՈՍ ԹՈՐԱՆԵԱՆ Եռալեզու այս ալպոմը (հայերէն, արաբերէն, անգլերէն) իր 134 մեծղի էջերուն մէջ վաւերագիրք մըն է, ուր ընթերցողը կը գտնէ Պետուին Հայերու լուսանըկարները Սուրիական անապատի տարածքին, լուսանկարուած Նուրհան Պալեանի կողմէ: Պալեան ընտանիքը քսան տարի ապրելով Տէր Զօրի մէջ՝ 1963-էն սկսեալ, առիթը ունեցած է ոչ միայն ծանօթանալու արաբացած հայերու՝ ի մասնաւորի հայ կանանց, այլ նաեւ պատմագրած է անոնց կեանքը տիկին Փառանձեմի գրիչով ու Նուրհանի վարպետօրէն նկարած լուսանկարներով: Տիկին Փառանձեմ զարգացած հայուհի՝ իմ ուսուցչուհիս եղած է Հալէպի Պ. Կիւլպէնկեան վարժարանին մէջ: Այս եռալեզու գործը իրապէս կը հետաքրքրէ թէ՛ հայերը, թէ՛ արաբները, թէ՛ պատմագէտները: Հրազդան Թոգմաճեան գեղանկարիչը շուրջ քառորդ դար Հալէպի մէջ ապրելով որպէս գեղանը -կարչութեան դասատու քաղաքիս Հ.Բ.Ը. Միութեան Հ.Ե.Ը.-ի Սարեան ակադեմիային մէջ՝ կրցաւ հարստացնել Սուրիոյ հայութեան պատմութիւնը, յաջորդաբար իրականացնելով կոթողային գործեր.- Ասեղնագործութիւն Մարաշի, Այնթապի եւ Ուրֆայի հայ կանանց ստեղծագործող մատներու գործ: Այդ երեք ծաւալուն գործերուն յաջորդեց Այնթապցի Գալէմքեարեան ընտանիքի եւ յատկապէս Յովհաննէս Գալէմքեարեանի արծաթահունչ ստեղծագործութիւններուն նուիրուած նոյնպէս մեծղի՝ ծաւալուն գործը: Այժմ ալ «Անապատի Տխուր Մեղեդին» ակնառու վաւերագրութիւնը՝ ուր 26 լուսանկարներ Նուրհան Պալեանի գործ, մեզի կը պատմեն թէ ցեղասպանութենէն վերապրած են անապատ ինկած հայեր: Արդեօք անոնք վերապրա՞ծ են, թէ՞ արաբացած: Թէեւ զիրենք ընդունող արաբները բարեացակամ եղած են այս տարագիրներուն հանդէպ: Ալպոմին առաջին էջէն կ՛իմանանք, որ այս գործը հրատարակութիւնն է Հ.Բ.Ը. Միութեան Սուրիոյ Շրջանակային Յանձնախումբին, որ խօսք ալ ունի հոս (արեւելահայերէնով), անշուշտ նիւթական օժանդակութեամբը Հայաստանի Հ.Բ.Ը. Միութեան հիմնադրամի: Գիրքը հրատարակութեան պատրաստած է գեղանկարիչ Հրազդան Թոգմաճեանը, համակարգչային իրագործումը՝ վարպետ Մարտիրոս Տօլմաճեան, անգելէնի եւ արաբերէնի թարգմա-

նութիւնը՝ թատերագիր բեմադրիչ Մանուէլ Քէշիշեան, սրբագրութիւնը՝ մատենագէտ Միհրան Մինասեան եւ Արմենակ Թոգմաճեան: Անշուշտ խմբական այս աշխատանքը խմբական ճաշակով եկած է լոյսի՝ աշխարհին տխուր մեղեդի մը ներկայացնելով: Ալպոմին յառաջաբանը ստորագրած է պատմական գիտութիւններու թեկնածու, ազգագրագէտ Հրանոյշ Խառատեանը, որ «Ցեղասպանուած վերապրողներ» խորագիրին տակ գրած է.

— «Նրանք վերապրողնե՞ր են: Ի՞նչ են վերապրում: Եթէ 10-12 տարեկանում ֆիզիկապէս վերապրածները, փրկուածները, երեսուն-քառասուն տարի անց դեռեւս անցեալի յիշողութիւններ ունէին՝ ապա նրանց զաւակները միայն անապատի յիշողութիւն եւ գիտելիք ունեն: Ակնյայտ է, որ նրանք նոյնպէս ցեղասպանուածներ են: ….Նոյնիսկ տեղահանութիւնը ցեղասպանութիւն է»: «Անապատի Տխուր Մեղեդին» խորագիրն անգամ՝ նրբաճաշակ գեղանկարիչ Հրազդան Թոգմաճանի խօսքն է, որ կեանքի կոչելով Նուրհան Պալեանի ջանասիրութեամբ նկարուած լուսանկարները, վաւերագիր մը ստորագրած կ՛ըլլայ Օսմանեան գազանային վայրագութեան մասին: Թոգմաճեանը կը վկայէ.

— «Կասկածից վեր է սակայն, որ հայերի մարդկային կորուստները միայն զոհերով չեն սահմանափակւում: (Ալպոմը պատրաստողը որդեգրած է Մեսրոպեան ուղղագրութիւնը) Մեր ժողովրդի զգալի մասը փրկուեց կոտորածներից, սակայն թրքացաւ, քրդացաւ, արաբացաւ: Այլ խօսքով տասնեակ հազարաւոր հայեր կորցրեցին իրենց Շարունակութիւնը էջ՝ 30

Հայ Կեանք

Էջ 30

Ուրբաթ, 15 Սեպտեմբեր 2017

Հրազդան Թոգմաճեանի «Անապատի Տխուր Մեղեդին» Ալպոմը Շարունակութիւն էջ՝ 29-էն

— «Նահնու արմէն», մենք հայ ենք:

ազգային յատկանիշները՝ լեզուն, հաւատը, սովորութիւնները եւ պատմական յիշողութիւնը… Երբ ինքնութիւնից հրաժարումը հայ մարդու համար եղել է փրկութեան միջոց»: Այս երեւոյթը ցեղասպանութեան շարունակուիլը չէ՞, նոյնիսկ այսօրուան սփիւռքը, որ արդէն հալչիլ սկսած է, շարունակուող ցեղասպանութիւնը չէ՞… Ալպոմը պատրաստողին կողմէ այլ կարեւոր վկայութիւն.

— «Իրադարձութիւնները սակայն ծաւալուեցին այլ կերպ: Արաբները ընդհակառակը՝ համակրանքով վերաբերուեցին հայերին. նրանց օգնեցին եւ ապաստան տուեցին: Այս հարցում մեծ դեր է ունեցել աւանդապաշտ եւ որոշակի առաքինութիւններ դաւանող արաբ ժողովրդի անաղարտ նկարագիրը: Հարկ է նշել, այդ ինքնաբուխ վերաբերմունքը լրացուել է արաբական աշխարհում մեծագոյն հեղինակութիւն վայելող Հիճազի թագաւոր Հիւսէյն Իպն Ալիի եւ նրա որդի Ֆէյսալի հայանպաստ կեցուածքով»: Աւելցնելով որ, — «Զինադադարից անմիջապէս յետոյ՝ մեծ ծաւալի աշխատանք է տարուել հայկական բեկորները փրկելու, հաւաքելու եւ ժողովրդի գիրկը վերադարձնելու ուղղութեամբ»: Այս կապակցութեամբ շատ են օրինակները կատարուած վերապրողներու կողմէ: Հայոց միացած են նաեւ օտարականներ՝ Քարէն Եփփէի, Միս Պիւլի եւ Փափա Քիւնցլէրի հենքէն մարդիկ, որոնց ծառայութիւնները հայութեան նկատմամբ՝ անմոռանալի կը մնան Ռուբէն Հերեանի կողքին:

— «Ինչպէ՞ս»: Երկուքն ալ խաչակնքեցին՝ իրենց հայ ըլլալը հաստատող միակ փաստն էր այդ:

Անձնական կեանքիս մէջ եւս հանդիպած եմ արաբ բժիշկներու, որոնք ինծի ըսած են.

— «Նահնէ մըն թարպիէթ էլ էրմէն», այսինքն մենք հայ դաստիարակութեան պտուղն ենք։ — «Ինչպէ՞ս բժիշկ ճան»: — «Մայրս հայ է, հայուհիի դաստիարակութեամբ մեծցած եմ: Տակաւին մեզի օգնած են նաեւ արաբական Շամմար եւ Բակկարա ցեղապետերու առաջնորդները, ինքնայօժար մեզի վերադարձնելով իրենց մօտ գտնուող մեր զաւակները: Տամ օրինակ մը եւս. հայրս պարտիզպան էր Անէզէ արաբ ցեղապետի մէկ գիւղին մէջ: Ան օր մը տոպրակ մը ցորեն տուաւ ինծի՝ որ աղալ տամ մօտակայ ջաղացքին մէջ: Ջաղացպանը եւ անոր կինը ըսին.

— «Ինչպէ՞ս իմացաք ձեր հայ ըլլալը»: — «Մեր ցեղապետը՝ Մջհէմ, մեզի ըսաւ, դուք երկուքդ ալ հայ էք, պէտք է ամուսնանաք: Մջհեմ որ ունէր երեսունհինգ գիւղ՝ նոյն ձեւով վարուած է իր մօտ ապաստանած հայերու հետ: Երբ կը դիտենք Նուրհան Պալեանի նկարած լուսանկարներու շարքը՝ Սրինգ Նուագողը, Ուղտ Արածողը, Անապատի մէջ ոչ միայն վրանաբնակ՝ այլ տուն կառուցած հայերու գործը, Վրանաբնակները որոնք յաճախ կը թափառէին, Վրանաբնակ հայ պետուիններ, Վերապրած հայ կին մը, Մայրեր իրենց թոռներուն հետ, Տիկով կաթը հարող հայ կինը իր զաւկին հետ, Լաւաշ հաց պատրաստող հայ մայրեր, Վերապրող հայու զաւակներ, նաեւ նկար մը՝ ուր կ՛երեւին Նուրհան Պալեանն ու Նորայր Պասմաճեանը վրանաբնակ վերապրող հայերու հետ, Վրանաբնակ հայ երեխաներ, Բոլորն ալ որբացած, Էրանող հայ մը, Դուդուկ նուագող հայ մը, Պետուին հայ կիներ, Հայու կառուցած աղիւսաշէն տուներ Տէր Զօրի մօտ, Իշաբարձ հայեր՝ չէք իմանար ո՞ւր կ՛երթան, Կթուոր մը, Հնձուորներ, Արաբացած վերապրողներու խումբեր, Անապատի մէջ ջրհորի մօտ հաւաքուած հայեր, Ձիակառքով մը եւ ձիաւոր մը անապատի անհունութեան մէջ: Ջրհան կայան մըն ալ կը տեսնես Եփրատի ափին՝ ու յանկարծ կ՛ալեկոծուի սիտդ, կը զգաս անհուն ծարաւ, հայ կեանքի ծարաւ, քանի որ փաստաթուղթ լուսանկարները կը յայտնեն՝ թէ տեսածներդ ողջ մնացած արաբացած հայեր են, կողոպտուած իրենց հայկականութենէն: Զորն ըսեմ, զորն խոստովանիմ, պիտի ըսէր Գոհար տատիկս, որ նոյնպէս վերապրող մըն էր՝ բայց հայուհի մնացած Գոհարիկ մը: Տէր Զօ՜ր, հայութեան մեծագոյն գերեզմանոցը, ուր մեր վերապրող զաւակները եւս ենթարկուեցան ցեղասպանութեան՝ երբ ոչ կամովին, պարագաներու բերումով դադրեցան հայ ըլլալէ: Իր այս աշխատանքով գեղանկարիչ Հրազդան Թոգմաճեանը հայանպաստ նոր վաւերագիր մը կը յաւելուի իր նախորդ գործերուն վրայ եւ Հ.Բ.Ը. Միութիւնը շարունակած կ՛ըլլայ իր ազգօգուտ գործունէութիւնը, այս անգամ Անապատի Մեղեդիով…: Երեւան