Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Բ Թիւ 18(31)
«Հայաստան-Սփիւռք» Համահայկական 6-րդ Համաժողովը Ամփոփեց Իր Աշխատանքները
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
ՀՀ Անկախութեան 26-րդ Տարեդարձի Առիթով Նախագահ Սերժ Սարգսեան Այցելեց «Եռաբլուր» Պանթէոն
Սեպտեմբեր 20-ին` «Փոխադարձ վստահութիւն, միասնականութիւն եւ պատասխանատուութիւն» Հայաստան-Սփիւռք համահայկական 6-րդ համաժողովը ամփոփեց իր աշխատանքները: Համաժողովի փակման լիագումար նիստը վարեց ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը որ ողջունելով ներկաները` գոհունակութեամբ նշեց, թէ համաժողովի աշխատանքներն ընթացան արդիւնաւէտ եւ այսօր կ’ամփոփէ արդիւնքները: «Ձեր բոլոր հարցադրումները, կարծիքներն ու առաջարկները տեղ կը գտնեն նախարարութեան եւ համաժողովի կայքին վրայ, ու կը դառնան մեր յետագայ գործունէութեան ուղենիշը», – աւելցուց Հրանոյշ Յակոբեանը: Համաժողովի լիագումար նիստին ելոյթ ունեցաւ ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահ Արա Բաբլոյեանը: Համաժողովը ամփոփեց արդիւնքները չորս ուղղութիւններով: «Հայաստանի զարգացման հիմնախնդիրներ» ուղղութեան քննարկումներու արդիւնքները ներկայացուց ՀՀ փոխվարչապետ, միջազգային տնտեսական համարկման եւ բարեփոխումներու նախարար Վաչէ Գաբրիէլեանը: «ՀՀ պաշտպանական քաղաքականութեան առանձնայատկութիւնները ժամանակակից մարտահրաւէրներու պայմաններուն մէջ» ուղղութեան քննարկումներու արդիւնքներն ամփոփեց ՀՀ պաշտպանութեան նախարարի աւագ խորհրդական Բաբգէն Վարդանեանը:
Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան 26-րդ տարեդարձի առիթով Նախագահ Սերժ Սարգսեանը, Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Բակօ Սահակեանի, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա-ի հետ եւ Հանրապետութեան բարձրագոյն ղեկավարութեան ուղեկցութեամբ 21 Սեպտեմբերին այցելեց «Եռաբլուր» զինուորական պանթէոն՝ յարգանքի տուրք մատուցելու իրենց կեանքը Հայրենիքի անկախութեան համար զոհաբերած հայորդիներու յիշատակին: «Արտաքին քաղաքականութեան օրակարգ» ուղղութեան քննարկումներու արդիւնքները ներկայացուց ՀՀ արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Շաւարշ Քոչարեանը: «Հայապահպանութեան հիմնախնդիրներ» ուղղութեան քննարկումներու արդիւնքները ամփոփեց ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը: Աւարտին` Համաժողովը յայտարարութիւն կատարեց (տեսնել՝ էջ 3-7):
Հայ Կեանք
Էջ 2
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայաստանի Երրորդ Հանրապետութիւնը 26 Տարեկան է
News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”
Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ
Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․Համբիկ-Սահակ Մարուքեան
Աթէնք - Յունաստան
“Χάι Γκιάνκ”
Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης
Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν
Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς
“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան, հրապարակուած գրութիւնները անպայման չեն արտայայտեր հրատարակիչներու տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածներուն յապաւումներու կամ չի հրատարակելու իրաւասութիւնը։
Սեպտեմբեր 21-ին Հայաստանի Հանրապետութեան անկախութեան 26-րդ տարեդարձին առիթով Պաշտպանութեան նախարարութեան վարչական համալիրին մէջ տեղի ունեցաւ տօնական ընդունելութիւն, որուն ընթացքին ուղերձ յղեց Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեան: Նախագահը հայոց անկախ պետականութեան վերականգնումը նկատեց իրականացումը վաղեմի երազին նաեւ պսակումը այն տեւական ու հերոսական պայքարին, զոր մղած էին հայորդիներու բազում սերունդներ: Նախագահը անդրադարձաւ այն իրողութեան, որ այսօր աշխարհը լարուածութիւն կ՛ապրի, բազում հարցեր կան, նաեւ` Հայաստանի մէջ, սակայն շեշտած է, որ պէտք չէ յուսալքուիլ, այլ ըլլալ լաւատես։ Նախագահ Սերժ Սարգսեան շեշտելով, որ անվտանգութեան հարցը երկրի թիւ մէկ խնդիր է, ըսաւ. «Անցած 26 տարիները միարժէքօրէն ցոյց տուած են, որ Հայաստանի եւ Արցախի Հանրապետութիւնները կենսունակ են եւ պաշտպանունակ: Ցոյց տուած են, որ սին էին այն հեքիաթները, իբրեւ թէ շրջափակուած Հայաստանը դատապարտուած է ձախողման, իսկ նաւթակազային Ատրպէյճանը անպայման պիտի հասնի մեծ յաջողութեան: Աւելի՛ն, մեզ կը փորձեն համոզել, թէ Ատրպէյճանի տնտեսական յաջողութիւնները գրաւական պիտի ըլլային Արցախի եւ Հայաստանի ոչնչացման: Քարոզչական եւ քաղաքական առասպելներու ամենադաժան, բայց արդարացի թշնամին իրականութիւնն է: Իսկ իրականութիւնը ազատ եւ զարգացող, օր օրի ամրացող ու շէնացող հայկական երկու պետութիւններն են։ Համոզուած եմ, որ մեր երկրի անկախութեան յաջորդ քսանվեց տարիներուն մենք պիտի շարունակենք յառաջ ընթանալ` աւելի մեծ լաւատեսութեամբ եւ ինքնավստահութեամբ»:
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 3
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ՍՓԻՒՌՔ ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Մենք՝ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հռչակման, 1918թ. Մայիսեան հերոսամարտերի 100-ամեայ յոբելեանների եւ Երեւանի հիմնադըրման 2800-ամեակի նախաշեմին Երեւանում գումարուած «Փոխադարձ վստահութիւն, միասնականութիւն եւ պատասխանատուութիւն» խորագրով Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համաժողովի մասնակիցներս՝ Առաջնորդուելով Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութեան ամրապնդման գործում ողջ հայութեան ներուժի համախմբման, շարունակական երկխօսութեան եւ բազմաշերտ ներգրաւման հրամայականով, Կարեւորելով ազգային նպատակադրումների համատեղ ամրագրումը, դրանց կենսագործման համար ծրագրերի մշակումը, տարբեր միջոցներով իւրաքանչիւրի մասնակցութեան համար հնարաւորութեան ընձեռումը եւ արդիւնքների համար հայութեան համահաւաք պատասխանատուութեան գիտակցումը, Նկատի ունենալով, որ Հայաստանի Հանրապետութեան, Արցախի Հանրապետութեան հզօրացումը եւ անվտանգութեան ամրապնդումը, ժողովրդավարական հաստատութիւնների ու կառավարման համակարգերի առաւել ուժեղացումը, տնտեսական վերընթաց զարգացումը, ժողովրդի կենսամակարդակի բարձրացումը,հոգեւոր, կրթական ու մշակութային առաջընթացը, աշխարհասփիւռ հայկական համայնքներում ազգային ինքնութեան պահպանութիւնը եւ մշակութային զարգացումը Հայաստան-ԱրցախՍփիւռք միասնութեան եւ ողջ հայ ժողովրդի հաւաքական նպատակների իրականացման գրաւականն են, Կենսական նկատելով ազգային ինքնութեան պահպանման գործում հոգեւոր, բարոյական
աւանդական արժէքների շուրջ համախմբումը, հայ ընտանիքի ամրապնդումը եւ ծնելիութեան աճի խթանումը, Վերահաստատելով մեր համազգային պատասխանատուութիւնն Արցախի ժողովրդի` սեփական ճակատագիրն ազատ տնօրինելու անքակտելի իրաւունքի իրացման, ժողովրդավարութեան զարգացման եւ միջազգային հանրութեանը լիիրաւ ինտեգրման հարցերում, Գիտակցելով Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի առջեւ առկայ եւ հնարաւոր նոր մարտահրաւէրներին միասնաբար` պետութեան, հայ եկեղեցու, համահայկական կառոյցների եւ համայնքային կազմակերպութիւնների ջանքերի համադրմամբ արձագանգելու եւ համահայկական խնդիրները համատեղ ուժերով լուծելու անհրաժեշտութիւնը, Համոզուած լինելով, որ փոփոխուող աշխարհում Սփիւռքի համայնքների դինամիկ զարգացումը հնարաւորութիւն է տալիս նորովի մասնակցութիւն բերելու Հայաստանի եւ Արցախի տնտեսական ու մշակութային զարգացմանը՝ այդպիսով նպաստելով հզօր հայրենիքի կառուցմանը, Փաստելով, որ Հայաստանի Հանրապետութեան Սահմանադրութիւնում ամրագրուած է հայապահպանմանն ուղղուած քաղաքականութիւն վարելու եւ հայրենադարձութեանը համակողմանիօրէն նպաստելու պետութեան առաքելութիւնը, որը նոր որակ եւ բովանդակութիւն է հաղորդելու Հայրենիք-Սփիւռք յարաբերութիւններին, Հաւաստելով, որ իր իրաւունքների պաշտպանութեան ու արդարութեան վերականգնման համար հայութեան պայքարը հիմնուած է համամարդկային արժէքների վրայ եւ հանդիսանում է մեր համազգային գործակցութեան առանցքային ուղենիշներից մէկը, Շարունակութիւնը էջ 4
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի հանդիսաւոր բացում, «Կարէն Տեմիրճեան» մարզահամերգային համալիրի մէջ Երկուշաբթի, 18 Սեպտեմբեր 2017։
Էջ 4
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ՍՓԻՒՌՔ ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Շարունակութիւն էջ 3-էն
Ողջունելով Համահայկական խորհրդի՝ որպէս համազգային առաջնահերթութիւնների ճշգըրտման, ազգային ներուժի մէկտեղման եւ բարձր մակարդակի ռազմավարական երկխօսութեան հարթակի ձեւաւորման գործընթացը, Հաւատարիմ մնալով Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցի Համահայկական հռչակագրի սկզբունքներին, Վերահաստատում ենք մեր պատրաստակամութիւնը՝ միասնաբար եւ փոխադարձ պատասխանատուութեամբ, մարդկային, նիւթական եւ հոգեւոր ներուժի համախմբմամբ առաւել ամրապնդել Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք եռամիասնութիւնը` այն ուղղորդելով հետեւեալ նպատակների եւ խնդիրների իրագործմանը. Հայաստանի Հանրապետութեան, Արցախի Հանրապետութեան հզօրացմանը, անվտանգութեան ամրապնդմանը, բարգաւաճմանը, աշխարհասփիւռ հայկական համայնքների համախմբմանը, ազգային ինքնութեան պահպանմանը, ինչպէս նաեւ հայրենադարձութեան քաջալերմանը,
Ղարաբաղեան հիմնախնդրի խաղաղ եւ արդարացի հանգուցալուծմանը, Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրաւունքի իրականացման միջազգային ճանաչմանը, Օսմանեան կայսրութեան եւ Թուրքիայի տարբեր վարչակարգերի կողմից պետականօրէն ծրագրուած եւ իրագործուած Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման, դատապարտման եւ դրա հետեւանքների վերացման ուղղութեամբ առաւել համակարգուած եւ միասնական քաղաքականութեան իրականացմանը, ցեղասպանութիւնների եւ մարդկութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւնների կանխարգելման նպատակով միջազգային հանրութեան պայքարի առաջնագըծում հաստատուն դիրքի պահպանմանը` այդ համարելով որպէս ցեղասպանութիւն վերապրած ժողովրդի` համամարդկային արժէքների եւ միջազգային իրաւունքի վրայ խարսխուած բարոյական պարտք ողջ միջազգային հանրութեան առջեւ, Հայոց Ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչմանն ուղղուած գործընթացում իրազեկուածուՇարունակութիւնը էջ 5
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի առաջին լիագումար նիստին (Երկուշաբթի, 18 Սեպտեմբեր 2017) բացման խօսքով հանդէս եկաւ ՀՀ Սփիւռքի Նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը, օրհնութեան խօսք ուղղեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ամենայն Հայոց Կաթոցիկոսը, ելոյթ ունեցան Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահ Սերժ Սարգսեանը եւ Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Բակօ Սահակեանը, օրհնութեան խօսք ուղղեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթոցիկոսը, ապա տեղի ունեցան թեմատիկ նիստերը չորս ուղղութիւններով։
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 5
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ՍՓԻՒՌՔ ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Շարունակութիւն էջ 4-էն
թեան առաւել բարձրացմանը, պատմական յիշողութեան պահպանման ու փոխանցման կարեւորմանը եւ այդ յանցագործութեան ժխտման, նսեմացման դէմ պայքարի իրականացմանը՝ այդ թւում իրաւունքի ուժով,
րում հայատեացութեան եւ հակահայ քարոզչութեան փորձերի դէմ միասնական պայքար ծաւալելու եւ նման քաղաքականութեան ազդեցութեան չէզոքացման ուղղութեամբ գործնական ծրագրերի եւ համակարգուած գործունէութեան շարունակական իրականացմանը,
Հայաստանի պաշտպանուածութեան ամրապնդմանը, զինուած ուժերի ռազմատեխնիկական, տեխնոլոգիական եւ մասնագիտական ներուժի արդիականացմանը, ռազմաարդիւնաբերական համալիրի զարգացմանը` որպէս տնտեսութեան զարգացման եւ տեխնոլոգիական առաջընթացի շարժիչ ուժ եւ «Ազգ-Բանակ» հայեցակարգի կենսագործման առանցքային ուղղութիւն,
Երիտասարդութեան շրջանում ազգային ինքնութեան հաւաքական որակների տարածմանն ու ամրապնդմանը, հայ դպրոցի զօրացմանը, հայ սերունդներին հայկականութեան ոգով դաստիարակմանը, հայեցի կրթութեան գործում ժամանակակից տեխնոլոգիաների ներդրմանը, հայրենաճանաչութեան նոր ծրագրերի մշակմանն ու իրականացմանը,
Աշխարհի տեղեկատուական տարբեր հարթակնե-
Հայութեան մէջ սիրոյ, համերաշխութեան, հանդուրժողականութեան, վստահութեան եւ միասնութեան ամրապնդմանը, հայ մարդու անվտանգ ու արժանապատիւ կեանքի համար բարենպաստ միջավայրի ապահովմանը, Հայկական համայնքների առջեւ ծառացած մարտահրաւէրների դիմագրաւման ու յաղթահարման եւ հնարաւոր այլ մարտահրաւէրների բացայայտման ուղղութեամբ ջանքերի համադըրմանը, Մերձաւոր Արեւելքի եւ, մասնաւորապէս, ծանր փորձութիւնների միջով անցնող Սիրիայի հայուՇարունակութիւնը էջ 6
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի երկրորդ լիագումար նիստին (Երեքշաբթի, 19 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցաւ ՀՀ Վարչապետ Կարէն Կարապետեանը նիւթ ունենալով «ՀՀ կառավարութեան տնտեսական քաղաքականութեան հիմնադրոյթները»։
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի «Արտագին քաղաքականութեան օրակարգ» թեմատիկ նիստերու ընթացքին (Երկուշաբթի, 18 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցաւ ՀՀ Արտագին Գործերու Նախարար Էտուարտ Նալպանտեանը «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի կարգաւորման գործընթացը» նիւթով։
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի «Արտագին քաղաքականութեան օրակարգ» թեմատիկ նիստերու ընթացքին (Երեքշաբթի, 19 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցան ՀՀ Արտագին Գործերու Նախարարի տեղակալ Աշոտ Յովակիմեան «ՀՀ դիւանագիտութեան ջանքերը ցեղասպանութիւններու կանխարգելման ուղղութեամբ» նիւթով եւ Թուրքիոյ Հանրապետութեան Խորհրդարանի պատգամաւոր Կարօ Փայլան «Հնարաւո՞ր է արդեօք, որ Թուրքիան ճանչնայ Հայոց Ցեղասպանութիւնը» նիւթով ։
Էջ 6
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ՍՓԻՒՌՔ ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Շարունակութիւն էջ 5-էն
թեանը համակողմանի աջակցութեան ցուցաբերմանը, այդ տարածաշրջանում հայկական հաստատութիւնների, պատմամշակութային կոթողների եւ մշակութային արժէքների պահպանմանը, Հայաստանի, Արցախի բնակավայրերի (յատկապէս՝ սահմանամերձ) կենսագործունէութեան տարբեր ոլորտների զարգացմանն ուղղուած ծրագրերի մշակմանը եւ իրականացմանը,
Հայաստանի եւ Արցախի վերաբերեալ միջազգային իրազեկուածութեան բարձրացմանը, այդ նպատակով համահայկական օրակարգի ձեւաւորմանը եւ դրա լուծման ուղղութիւններով միասնական քաղաքականութեան մշակմանը եւ իրականացմանը` նոր եւ աւանդական կառոյցների միջոցով, Տարբեր երկրներում հայկական պատմամշակութային ժառանգութիւնը պահպանելու, աշխարհում հայկական մշակոյթը պատշաճ կերպով ներկայացնելու, հայկական համայնքների ինքնակազմակերպման ուղղութեամբ միասնական ջանքերի գործադրմանը, Արեւմտահայերէնի պահպանման, տարածման, Սփիւռքում հայոց լեզուի եւ հայագիտական առարկաների դասաւանդման աջակցութեան նպատակով Հայաստանի եւ Սփիւռքի մասնագիտական ներուժի համախմբմանը: Համաժողովի մասնակիցներս լիայոյս ենք, որՀայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի բոլոր կառոյցները, երիտասարդութեան լայն ներգրաւմամբ, պատշաճօրէն կը նշեն Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան ու Մայիսեան հերոսաՇարունակութիւնը էջ 7
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի «Հայապահպանութեան Հիմնախնդիրներ» թեմատիկ նիստերու ընթացքին (Երկուշաբթի, 18 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցաւ ՀԲԸՄ Կեդր․ Վարչութեան անդամ, ՀԲԸՄ հայկական վիրտուալ համալսարանի (AVC) հիմնադիր-նախագահ Երուանդ Զօրեանը «Համացանցը եւ հայկական ինքնութիւնը» նիւթով։
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի «Հայապահպանութեան Հիմնախնդիրներ» թեմատիկ նիստերու ընթացքին (Երեքշաբթի, 19 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցաւ ՀԲԸՄ Կեդր․ Վարչութեան անդամ, ՀԲԸՄ Հայաստանի Նախագահ Վազգէն Եագուպեանը «Սիրիահայերու աջակցութեանն ուղղուած ՀԲԸՄ-ի ծրագիրներն ու յառաջիկայ անելիքները Հայաստանում» նիւթով։
Հայաստան-Սփիւռք 6-րդ համահայկական համաժողովի «Արտագին քաղաքականութեան օրակարգ» թեմատիկ նիստերու ընթացքին (Երեքշաբթի, 19 Սեպտեմբեր 2017) ելոյթ ունեցան ՀՀ Սահմանադրական դատարանի խորհրդական Վլատիմիր Վարդանեան «Հայոց ցեղասպանութեան զոհերի եւ դրանց իրաւայաջորդների իրաւական պահանջների պաշտպանութեանն առնչուող հիմնախնդիրները» նիւթով, ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետ Սերխիօ Նահապետեան «Սփիւռքահայ գաղութներու առաքելութիւնները եւ գործառոյթները թրքական պետութեան գործադրած Ցեղասպանութեան ճանաչման եւ փոխհատուցման աշխատանքներուն մէջ» նիւթով, «Զօրեան» հիմնարկի Նախագահ Կրէկ Սարգսեան «Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման իրաւական հիմքերը» նիւթով։
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 7
ՀԱՅԱՍՏԱՆ - ՍՓԻՒՌՔ ՎԵՑԵՐՈՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ Շարունակութիւն էջ 6-էն
մարտերի 100-ամեայ, ինչպէս նաեւ քաղաքամայր Երեւանի հիմնադրման 2800-ամեայ յոբելեանները: Սոյն ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆԸ երաշխաւորում ենք որպէս ուղենիշ ողջ հայութեան, Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Արցախի Հան-
րապետութեան պետական մարմինների, հայ եկեղեցու, համահայկական, համայնքային կառոյցների ու կազմակերպութիւնների համար՝ հետամուտ լինելու համահայկական նպատակների իրականացմանը: ՀԱՅԱՍՏԱՆ – ՍՓԻՒՌՔ 6-ՐԴ ՀԱՄԱԺՈՂՈՎԻ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐ Երեւան, 20 Սեպտեմբեր 2017
Քննարկուեցան Առաջին Հանրապետութեան հռչակման եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակներու տօնակատարութիւններու նախնական ծրագիրները
Հայաստան-Սփիւռք համահայկական 6-րդ համաժողովի աշխատանքներու ընթացքին Սեպտեմբեր 19-ին տեղի ունեցաւ կլոր սեղան-քննարկում` նուիրուած Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հռչակման եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակներու, ինչպէս նաեւ Երեւանի 2800-ամեակի տօնակատարութիւններու նախնական ծրագրի շուրջ։ Քննարկման ընթացքին ՀՀ Պաշտպանութեան նախարար Վիգէն Սարգսեանը անդրադարձաւ այն լայնածաւալ պաշտօնական եւ տօնական միջոցառումներուն, համերգային, մշակութային, պատմաճանաչողական եւ հայրենասիրական ծրագրերուն, մրցոյթներուն, գիտաժողովներուն, նախաձեռնութիւններուն, որոնք կը նախատեսուին վերոնշեալ
իրադարձութիւններու շրջանակին մէջ կազմակերպել եւ անցկացնել Հայաստանի եւ Սփիւռքի տարածքին։ Վիգէն Սարգսեանը ընդգծեց, որ մեր հերոսամարտերը հայոց պատմութեան մէջ բացառիկ կարեւոր դերակատարութիւն ունին, ուստի պէտք է ընել առաւելագոյնը` այդ իրադարձութիւնները արժանի ձեւով ներկայացնելու համար: Պաշտպանութեան նախարարը պատասխանեց քննարկման մասնակիցներու բազմաթիւ հարցերուն եւ լսեց իրենց առաջարկները` կապուած տօնակատարութիւններու կազմակերպման հետ:
Էջ 8
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Անաչառութեան եւ Առարկայնականութեան Պահպանում. Լիբանանի «Զարթօնք» Օրաթերթը Կը Տօնէ Իր 80-ամեակը դժուարութիւններու մէջէն անցնելով: Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանը նկատեց, որ Սփիւռքի մէջ ընթերցողին հայալեզու մամուլի մօտիկ պահելը արդէն դժուար է: Կան նաեւ նիւթական դժուարութիւններ մամուլը պահելու տեսանկիւնէն: Անոնցմէ բացի, համացանցային մամուլի զարգացմանը զուգահեռ տպագիր մամուլը որոշակի յետքայլ կ’ապրի:
Անաչառութեան եւ առարկայնականութեան, տասնամեակներ շարունակ հաւատարիմ՝ ի սկզբանէ որդեգրած սկզբունքներուն: Այսպէս բնորոշեցին Լիբանանի «Զարթօնք» օրաթերթի անցած ուղիին մասին մտաւորականները, գիտնականներն ու հասարակական գործիչները: Հայաստանի ազգային գրադարանի մէջ հանդիսաւորութեամբ նշեցին «Զարթօնք» օրաթերթի հիմնադրման 80-ամեակը: Օրաթերթի աշխատակիցները, գործընկերները իրենց շնորհաւորական խօսքը կ’ուղղէին՝ անդրադառնալով օրաթերթի ձեռքբերումներուն: ՀՀ Սփիւռքի փոխնախարար Սերժ Սրապիոնեանի խօսքով, այս թերթը, գործունէութեան 80 տարիներու ընթացքին, տքնաջան ծառայեր է իր երկրին ու ժողովուրդին: «Անկախ այն բանէն, թէ ինչ ժամանակաշրջան է, այս թերթը կանգնած է Հայաստանի, հայ ժողովուրդի կողքին: Կապ չէ ունեցած, թէ ովքեր եղեր են խմբագիրները, թղթակիցները, ինչ համաշխարհային տեղաշարժեր արձանագրուեր են, «Զարթօնք»-ը հաւատարիմ մնացած է իր սկզբունքներուն», ըսաւ Սերժ Սրապիոնեանը: Փոխնախարարը ընդգծեց, որ ան կրնայ լաւ օրինակ դառնալ ուրիշ լրատուամիջոցներու համար: Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Վեհափառին ներկայացուցիչ Բերիոյ Հայոց թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանը «Արմենփրես»-ի հետ զրոյցի ժամանակ նշեց, որ «Զարթօնք» օրաթերթի գոյութիւնը պարզապէս տեղեկատուութիւն հաղորդել չէ, ան շատ աւելի լուրջ գործ կատարած է հայ համայնքին մէջ: «Նշեմ, հիմնական երկու ուղղութեամբ կատարած աշխատանքը՝ ազգային գիտակցութեան բարձրացում, ազգային արժէքներու դաստիարակութիւն: Այդ ամէնը կ՛ենթադրէ հայեցի կրթութիւն, հայոց լեզուի պահպանում եւ զարգացում: Այս տարիներու ընթացքին թերթը առանձնացեր է նաեւ ապագայի նկատմամբ լաւատեսութիւն դրսեւորելու տեսանկիւնէն»,-ըսաւ Բերիոյ Հայոց թեմի առաջնորդ Գերշ. Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանը: Թերթը այս մակարդակին հասեր է բազմաթիւ
«Դժուարութիւններ ժամանակին եղեր են, ներկայիս ալ կան: Արդեօ՞ք պէտք է գոցել զայն: Անշուշտ որ, ոչ: Ամէն գնով պէտք է պահել մամուլը, որովհետեւ ան հայ խօսքը փոխանցողն է»,- ըսաւ Տ. Շահան Արք. Սարգիսեանը: Տարբեր երկրի մէջ 80 տարի օրաթերթը հրատարակելը արդէն հերոսութիւն է: Հայաստանի Ազգային գրադարանի տնօրէն Տիգրան Զարգարեանի հայեացքն է: «Թերթ հրատարակելը դժուար աշխատանք է՝ նիւթեր հաւաքել, խմբագրել, սրբագրել, գրաշարել, թղթակիցներու, ընթերցողներու հետ աշխատիլ եւ այն՝ ամէն օր: Այս մէկը կը կատարուի այլ երկրի մէջ յանուն հայ մարդկանց հայեցի դաստիարակութեան: Փորձը ցոյց կու տայ՝ այն համայնքներու մէջ, ուր կայ հայկական մամուլ, հայոց լեզուի պահպանումը շատ աւելի բարձր մակարդակի վրայ է»,- ըսաւ Տիգրան Զարգարեանը: «Զարթօնք»-ը իր գործունէութեան տարիներուն ուշադրութեան կեդրոնը պահեր է ինչպէս հայերուն կապող խնդիրները, այնպէս ալ միջազգային կարեւոր իրադարձութիւնները: Թերթի գլխաւոր խմբագիր Սեւակ Յակոբեանը «Արմէնփրես»-ի հետ զրոյցի ժամանակ նշեց, որ գալիք օրերուն պիտի շարունակուի աշխատանքը նոյն սկզբունքներով: «Սփիւռքի մէջ 80 տարի հայերէն թերթի գոյութիւնը արդէն յաղթանակ կը վերագրէ: Թերթը բազմաթիւ իրադարձութիւններու անդրադարձած է՝ պահպանելով առարկայնականութիւնը ու անաչառութիւնը», -ըսաւ Սեւակ Յակոբեան: Այսօր թերթը, որպԷս տպագիր մամուլ, որոշ դժուարութիւններու առջեւ կանգնած է: Սեւակ Յակոբեանը ընդգծեց, նոյնիսկ մէկ ընթերցողի պարագային թերթը պիտի տպագրուի՝ զուգահեռ օգտագործելով համացանցային նորագոյն միջոցները: Սեւակ Յակոբեանը տեղեկացուց, որ սկսած են թերթի արխիւը թուարկելու գործընթացը:
«Արմենփրես»
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 9
Հայաստանի Հանրապետութեան 26-րդ տարեդարձ Հայաստանի Հանրապետութեան 26-րդ տարեդարձին առիթով Հանրապետութիւններու քաղաքական հաշուեկշիռը ընկերային իրապաշտ արդարութեան վրայ պէտք է հիմնուի ՅՈՎՍԷՓ ՊԱՐԱԶԵԱՆ Մօտ քառորդ դար առաջ, խորհրդային աշխարհա կալութիւնը ապրեցաւ իր 70-ամեայ գոյութեան գա հավէժ անկումը։ Արբանեակ երկիրներ, մէկ գիշերուան մէջ, առանց իսկ դիմադրական փամփուշտի մը արձակումին՝ տիրացան պետականացման առաջնորդող ազգային ինքնիշխան սահմանագծում ներու եւ նոր կարգավիճակի վկայակոչումին։ Ոմանք կարծեցին, թէ պատմութեան վերջը հասած է։ Ուրիշներ՝ հաւատացին, թէ նոր պատմութեան մը սկիզբն էր։ Այսպէս կ’ըլլայ. դարադարձները հարցականներու անակնկալ առիթներ կը ստեղծեն, բայց այսպիսի հարցականներ խնդիր չեն ստեղծեր. պատասխան ները խնդիր կը յարուցեն։ Երկիրներ ու մարդիկ կան, որ ժամանակի պահանջ ներուն շնորհած պատեհութիւնը ճիշդ չեն կրնար գնահատել, լաւագոյնս արժեւորելու համար, նոր ձե ւաւորուող ժամանակի ներկան ու կ’ուղղուին դէպի կեղծ ու պատեհապաշտ ապագայի մը արկածախն դիր որոնումին։ Ուրիշներ ալ, ինչպէս մենք, (նախ) ընտրեցինք՝ մեր առջեւ բացուող յուսատու ներկան, մանաւանդ հեռանկարային ապագան եւ անոր խոս տացող ազատ, անկախ, ինքնիշխան ու ժողովրդա վար պետականացման մը ամբողջական ակնկալու թիւններով։ Հայաստանը հայկական ձայն պէտք է բարձրացնէ, որովհետեւ հայը իր չափէն վեր ապրե լու աւանդութիւն ունի։ Եկէք գաղափարական փակագիծ մը բանանք ու քննարկենք հինը եւ նորը՝ գիտակցելով, որ հինէն աւելի հինը կայ, ինչպէս որ նորէն աւելի նորը։ Ժա մանակը կը սահի տրուած եղանակի շեշտադրումի յաջորդականութեամբ, միշտ աւելի լաւ օրերու վերա դարձի մասին մտածելով, այնքան ատեն որ անցեա լի փորձառութիւնը շատ ծանր կը կշռէ։ Խորհրդային անկումէն աւելի քան քառորդ դար ետք, հայերս կը զգանք, թէ յանկարծ տիրացած ենք անսպասելի, կարծես ի վերուստ նուիրաբերուած, այլապէս տարօրինակ ժառանգութեան մը, որ իր ժամանակներու պատմական թելադրականութենէն առաջնորդուելով՝ ճիշդ ախտաճանաչումներով կոչուած է բնորոշելու իր պատմական անցեալը, ի մասնաւորի՝ վերջին հարիւրամեակինը, ուր անցեա լը փնտռեց ներկան եւ ներկան ապաւինեցաւ ան ցեալին։ Խորհրդայնացման տարիներու ծանրախոհ հետքե րը արագ կերպով Հայաստանէն շրջանցելու համա տարած ճիգը եղաւ ամբողջական, թերեւս այն պատ ճառով նաեւ, որ հոն ապրողներուն ուղակիօրէն կը յիշեցնէր պատմութեան համար ճակատագրական
սխալներու զարտուղի հանգրուաններ, զորս նա խընտրելի էր անմիջականօրէն անկիւնը շպրտել, անոնցմէ արմատապէս ձերբազատուիլ, սրբագրել պարտադրուած անցեալն ու ճնշող ներկան ու նայիլ դէպի բացուող ապագան, թէեւ անփորձ իշխանու թիւններ յաճախ պէտք չեղած բաներու համար 100 մեթր արագութեամբ վազողներէն աւելի արագ կը սուրան, իսկ պէտք եղած ատենն ալ՝ Զատկական թափօրէն աւելի դանդաղ կ’ընթանան: Այսպէս կը բնորոշուին մեր կեանքին մե՜ծ պահերը։ Իսկութեան մէջ, հայրենի ու Արցախի հողին համար մարտնչողները՝ յետխորհրդային այս նոր իրականու թեան հետ հաշտուելու դժուարութիւն չունեցան։ Այսպէս կ’ըլլայ. երբ տպաւորութիւնները կը յաղթա նակեն, իրադարձութիւններու էութիւնն ալ շահա ւոր կ’ելլէ։ Խորհրդային Միութեան ժամանակներուն՝ այլաբ նոյթ ու ցաւոտ վէրքեր ստացող գերեվարուած ժողո վուրդներ մինչեւ օրս կը փորձեն բուժել զանոնք։ Գիտնանք սակայն, թէ պատմական սպիներ բուժե լու խորտուբորտ գործընթացը՝ ազգային թէ քաղա քական միատեսակ գնահատումներու չեն արժանա նար միշտ։ Կը թուի, թէ բոլոր յաղթանակներն ու պարտութիւնները նոյնանման չեն։ Քաղաքական փիլիսոփայութիւնը, ռազմավարական վերլուծումնե րը, մարտավարական գնահատումները բոլորովին նոյնը չեն, եւ նոյնը չեն կրնար ըլլալ։ Ասոնց կողքին՝ կան նաեւ մեր պատմութեան մէջ տեղ գրաւած, լա ւապէս բազմած ու տեղաւորուած, այսպէս ըսուած «բարոյական յաղթանակի» պատմուճան զգեցած երեւոյթներ ալ։ Այս վերջիններուն քաղաքառազմա կան օգտակարութիւնը այլեւս գոհացուցիչ չի կրնար համարուիլ։ Չեմ գիտեր, թէ ինչո՞ւ այս «միամիտ» պնդումը կը շարունակուի, որքան մեր, նոյնքան մըն ալ ազատագրական պայքարներ մղած այլ ժողո վուրդներու կողմէ գոհունակութիւն պատճառող մեկնաբանութիւններով՝ ժողովուրդի մը մնայուն ու բիւրեղացած պատմութեան էջերուն մէջ իրենց կա րեւորութենէն աւելի գնահատուած դրսեւորումով, իբրեւ յաղթանակ արձանագրելու եւ անոնց իմաս տը վերարժեւորելու եւ տեւականացնելու միտումով։ Այս բոլորը տարիներէ ի վեր հայերէնով կը պոռանք, հայերէնով կը գրենք, բայց դժբախտաբար լսող ու կարդացող չկայ, որովհետեւ մարդու այսօրուան եւ երէկուան իրական մակարդակներուն վրայ լրջախո հութեան ըմբռնումի տարբերութիւն կայ։ Եկէ՛ք, կեանքի օրինակով սրբագրենք մեր կեանքի սխալները։ Ժամանակին, ակնառու դէմքեր՝ երբ ճամբաներու Շարունակութիւնը էջ 10
Էջ 10
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայաստանի Հանրապետութեան 26-րդ տարեդարձ Շարունակութիւն էջ 9-էն
վրայ կը քալէին, մարդիկ կը ծափահարէին։ Շա տոնց է, որ այլեւս ծափահարութիւն չենք լսեր։ Կ’ե րեւի՝ այլեւս չեն քալեր…: *** Հինէն ի վեր, հայերու ազգային հոգեբանութեան մաս կազմած է յաջորդական ճակատագրականու թեան մասին խօսիլը, զգալը, արտայայտուիլը, երբ մանաւանդ անոր նիւթին հիմնական կորիզը կը վե րաբերի ազգային պատմական կորուստներուն։ Ազ գային կորուստներու խորհրդանշական իմաստը խտացած ամենախորունկ ապրումով կը դրսեւորուի անոր մեծագոյնին, ահաւորագոյնին՝ Ցեղաս պանութեան։ Խօսելով շէյքսփիրեան բառաբնորո շումով՝ «ապրելու թէ չապրելու» ուռճացած զգացականութեան մը անլոյծ մնացած նշանակալից հարցի մը տուայտանքով։ Որոշ հարցերու կապակցութեամբ իրար համոզելու հարկ չեմ զգար։ Բոլորս գիտենք, թէ մեր գերագոյն գաղափարները ուղղակիօրէն առնչուած են մեր ազ գի անմեղ թէ հերոսական կորուստներուն հետ։ Առաջին Համաշխարհային պատերազմ. — 1941-ի Յունիսին սկիզբ առած հականացիական «Հայրենական» պատերազմը, որուն Հայաստանէն մասնակցեցան 200.000 զինուորներ։ Իսկ Խորհրդա յին Միութեան մնացեալ հանրապետութիւններէն 500.000 հայեր (երբ Խ. Միութեան հանրապետու թիւններուն մէջ ապրող հայերու ընդհանուր թիւը 2 միլիոն էր։ Այսինքն, բնակչութեան 25 տոկոսը, մօտ՝ 200-250.000 զինուոր): — Ասոր վրայ դեռ չհաշուե՞նք Արցախեան նորագոյն հերոսապատումի նահատակները։ Իսկ նոր զոհե՞րը, որ կը քողարկուին ցեղասպանու թեան աներեւոյթ պիտակներու տակ՝ սպիտակ ջարդ (ձուլում), կանաչ ջարդ (տոլար), եւրոյի ջարդ, ռուբլիի ջարդ, եւ դեռ՝ … գալիքները։ Այս կորուստ ները աքսորուած են հայրենիքէն ու Միջին Արեւելքի հայօճախներէն եւ դուրս կուգան մեր մատնանշած պատմութեան էջերէն ու հողային սրտամօտիկ տա րածքներէն, հանգրուանաբար կը հեռանան մեր ազ գային հարուստ ժառանգութենէն, ուժ ու կենսունա կութիւն փոխանցող հայրենի մայր հողէն։ Ահա թէ ինչո՛ւ մարդու սիրտը կը ճմլուի, կոկորդը կը սեղմուի, լեզուն կը ցամքի։ Վաղն որքա՞ն կրնայ սպասել ներկային եւ վկայակոչել զայն։ Ժամանակը չէ՞, ընդունելու, որ մենք մեզի պարտա կան ենք առնուազն լուրջ ու խորազնին ինքնաքննա դատութիւն մը, մեր հարազատ իրականութիւնները (ան)լուրջի (չ)առնելու (չ)կամութեան պատճառով։ Մեր նախորդներուն մէջ եղած են այնպիսի մարդիկ, որոնք բաց հորիզոններու հետախուզող մտայնու թեամբ իրենց ոտքերուն տակ փոշի վերցուցած են, առնուազն փոշի կոխած են՝ քալած, յատկապէս վա զա՜ծ ու լեռ մագլցած ատեն։ Այսպէս թէ այնպէս, հայ կտրիճ սերունդներ տողան
ցեցին քովքովի, կոխած, անկոխ թէ կրնկակոխ ճա նապարհներու վրայ՝ սիրով, գուրգուրանքով թէ ատելութեամբ, սնապարծութեամբ թէ մեծամտու թեամբ, արդարութեամբ թէ չարաշահութեամբ, ազ գային ռազմավարութեան վերածուած կաշառակե րութեամբ, թէ բազմատեսակ ու բազմագոյն փտա ծութեան կամայականութիւններով, յեղափոխական շունչով թէ շարունակուող պահպանողական ծած կոյթով մը։ Կ’արժէ՛ր այս մէկն ալ նշել։ Որպէս հայրենիք՝ հիմա որ ազատ ենք, որպէս ժողո վուրդ՝ հիմա որ անկախ ենք, մեր անցեալը կամրջե լով հասարակաց մեր ներկային, այս բոլորը ի՞նչ կը խորհրդանշեն մեզի համար — եթէ անշուշտ կ’ու զենք, որ բան մը խորհրդանշեն անոնք։ Բայց կը թուի, թէ Հայաստանը ինքզինք կը դիմագրաւէ պատշաճելով իր հոլովութային ու յարափոփոխ իրա կանութեան, ճիշդ այնպէս, որ իրեն պարտադրուե ցաւ անցնող երկուքուկէս տասնամեակի ընթաց քին։ Կրնա՞ս նախընտրել, միաժամանա՛կ քանի մը բան միասին։ Եկէք լրջանանք։ Ոմանց համար, այսօ՛ր, անկախացած հայրենիքը ճանապարհային ընդարձակ քարտէսի խորհրդան շական հաւատք ու ապրում կը ներշնչէ, իսկ այլոց համար ալ՝ արտասահմանեան նոր հայրենիքներ ստեղծուած են, որոնց հայրենական կիզակէտը կը շարունակէ հեռաւոր ու տպաւորիչ խորհրդանիշ մը ըլլալ ու մնալ՝ խորհրդանիշի տեսլական ու չհիւծող իր ստեղծարար պարունակին մէջ: Դժուար ներկայ, անորո՜շ ապագայ։ Արդ. ո՞րն է մեր իրականութիւնը, ի՛ր աւանդական իրականութենէն անդին։ Պիտի կարծէի, թէ տեղ մը, այս բոլորին մէջտեղը կը տարուբերի, հինի ու զար գացող նորի միջեւ փոխակերպուած ազգային համե մատութիւններու ձեւաւորուող հոլովոյթը՝ անհա կակշռելի դարձնելով ու աննախատեսելի նորաբ նոյթ խնդիրներ պարտադրելով հայ կեանքին ու հայ մարդուն։ Հիմա, այս երկուքի տարբերութիւնը ուրկէ՞ կը սկսի եւ ո՞ւր կը վերջանայ, ռազմավարական եւ մարտա վարական տիրող շփոթներէն ասդինանդին։ Բայց որքա՜ն ալ խօսինք այս ու ասոր նման հարցե րու մասին, որքա՜ն ալ փնտռենք յայտնի, անյայտ թէ մութ ուրուականային ծալքեր, պիտի յանգինք վերջ նական այն համոզումին, թէ՝ երկու տարբերակնե րու վրայ ալ տեղաւորուած պիտի գտնենք ե՛ւ հին, ե՛ւ նոր ժանգի կարծրացած շերտեր։ Չէ՞ որ հա՛յ ենք։ Չէ՞ որ մենք՝ ի՜նչ որ ընենք, կիրքով կ’ընենք։ Կ’երեւի դանակը շատ խորունկ չդրինք, մինչեւ ոսկորը հասց նելու համար։ Ա՛յդ ալ թող մեր մեղքը ըլլայ։ Հայրենակիցներ, ներսի թէ դուրսի հայրենակիցնե՛ր. գիտենք արդէն, որ հայրենիքներ կան որ կը սիրո ւին, հայրենիքներ ալ կան, որ չեն սիրուիր, պարզ ու յստակ այն պատճառով, որ երկուքէն մէկը ո՛չ սիրել գիտէ, ո՛չ ալ սիրուիլ։ Վստահ եմ սակայն, որ հարա զատ ու սրտամօտիկ հայրենիքները իրենց ներսի թէ Շարունակութիւնը էջ 29
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 11
ՀՀ Նախագահը ներկայ գտնուեցաւ «Խոստումը» ժապաւէնին նուիրուած «Մեր խոստումը» երաժշտական բեմադրութեան առաջին ներկայացման Նախագահ Սերժ Սարգսեանը Սեպտեմբեր 22-ին Ա. Սպենդիարեանի անուան օփերայի եւ պալեթի ազգային ակադեմիական թատրոնի մէջ ներկայ գտնուեցաւ Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան կողմէ կազմակերպուած երեկոյին, որի շրջանակներում ներկայացուեցաւ «Մեր խոստումը» խորհրդանշական բեմադրութիւնը: Երեկոն նուիրուած էր ամերիկացի յայտնի օսկարակիր բեմադրիչ Թերի Ճորճի նկարահանած՝ Հայոց ցեղասպանութեան մասին պատմող «Խոստումը» ժապաւէնին, որի համաշխարհային առաջին ներկայացումը տեղի ունեցած է 2016-ի Սեպտեմբեր 11-ին Թորոնթոյի միջազգային շարժանկարի փառատօնի ժամանակ: Երեկոյին ներկայ էին ինչպէս ժապաւէնի բեմադրիչը, այնպէս ալ «Խոստումը» ժապաւէնի ստեղծման իրենց մեծ ներդրումը ունեցած արտադրող Էրիկ Իսրայէլեանը, անուանի շարժանկարի գործիչ Մայք Մեդաւոյը: Երեկոյի ներկայացուածը ժապաւէնի սկզբնատիպ երաժշտութիւնը ու պատմութիւնն են:
ՄԱԿ-ի Գլխաւոր Քարտուղարը Ողջունած է Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի ԱԳ Նախարարներու Նիւ-Եորքեան Հանդիպումը ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարի խօսնակ Սթեֆան Տիւժարիք հանդէս եկած է Լեռնային Ղարաբաղի հարցին վերաբերեալ յայտարարութեամբ: «Գլխաւոր քարտուղարը կ’ողջունէ Նիւ Եորքի մէջ ՄԱԿ-ի գլխաւոր համաժողովի ծիրին մէջ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներու եւ Հայաստանի ու Ատրպէյճանի Արտաքին գործոց նախարարներու միջեւ տեղի ունեցած հանդիպումը։ Ան կ’աջակցի լարուածութեան նուազեցման եւ բանակցային գործընթացի վերականգնման ուղղութեամբ համանախագահներու ջանքերուն։ Գլխաւոր քարտուղարը յոյսով է, որ նախագահներու մակարդակով նախատեսուող հանդիպումը պիտի նպաստէ կողմերուն միջեւ վստահութեան աճի ու անհրաժեշտ քաղաքական կամքի խթանման, խաղաղ փոխզիջումնային լուծումներ գտնելու առանցքային առկախ հարցերու վերաբերեալ»,- ՄԱԿ-ի հայաստանեան գրասենեակի ֆէյսպուքեան էջին համաձայն, նշուած է յայտարարութեան մէջ։ Նշենք, որ 23 Սեպտեմբերին Նիւ Եորքի մէջ կայացած էր Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի Արտաքին գործոց նախարարներ Էտուարտ Նալպանտեանի եւ Էլմար Մամէտեարովի հանդիպումը, որուն ներկայ գտնուած են ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներ Իկոր Փոփով, Սթեֆան Վիսքոնթի, Էնտրիու Շոֆըր, ինչպէս նաեւ ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անճէյ Քասփրշիք։ Հանդիպման ժամանակ քննարկուած են յառաջիկային Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի նախագահներու հանդիպման կազմակերպման հետ կապուած հարցեր։
Էջ 12
Հայ Կեանք
Սերժ Սարգսեան Վերջնաժամկէտ Տուած է Անգարային
Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսեանը Սեպտեմբեր 19-ին Նիւ Եորքի ՄԱԿ-ի կեդրոնատեղին մէջ մասնակցած է Գլխաւոր համաժողովի 72-րդ նստաշրջանին ուր հանդէս եկած է ելոյթով։ Իր ելոյթին մէջ Նախագահը ՄԱԿ-ի ամպիոնէն վերջնաժամկէտ տուած է պաշտօնական Անգարային` 2009 թուականին կնքուած հայ-թրքական արձանագրութիւնները վաւերացնելու համար: «Թուրքիայի ղեկավարութիւնը սխալուում է, եթէ մտածում է, որ ինքը կարող է առյաւէտ պատանդ վերցնել այդ փաստաթղթերը եւ վաւերացնել միայն իրեն յարմար առիթով», – յայտարարած է Սերժ Սարգսեան, տեղեկացնելով, որ պատրաստ է առ ոչինչ համարել այդ փաստաթուղթերը մինչեւ յաջորդ գարուն, երբ ըստ էութեան պիտի լրանայ իր պաշտօնավարման ժամկէտը: Շուրջ 15 վայրկեան տեւած ելոյթի ամենածաւալուն հատուածն, այնուամենայնիւ, նուիրուած էր ղարաբաղեան հակամարտութեան: ՄԱԿ-ի բարձր ամպիոնէն Սերժ Սարգսեան յայտարարած է, որ կողմերը տակաւին շատ հեռու են խաղաղութենէն, անոր մէջ մեղադրելով պաշտօնական Պաքուն: «Անցած տարուայ Ապրիլին Ատրպէյճանի սանձազերծած քառօրեայ պատերազմն ապացուցեց, որ Ատրպէյճանը շարունակում է հետապնդել Արցախի ժողովրդին բնաջնջելու իր նպատակը: 2016 թուականին ծաւալուած ռազմական գործողութիւնների ընթացքում Ատրպէյճանի զինուած ուժերը կատարել են պատերազմի մի շարք յանցագործութիւններ քաղաքացիական բնակչութեան եւ ռազմագերիների հանդէպ», – հաստատած է Հայաստանի նախագահը: Վերստին ընդգծելով, որ հակամարտութեան խաղաղ կարգաւորումն այլընտրանք չունի, Սերժ Սարգսեան առանձնացուցած է երկու նախապայման` Արցախի ժողովուրդի ազատ կամքի արտայայտութեան իրաւունքն ու անվտանգութեան ապահովումը: «Կարգաւորման ինչ տարբերակի էլ յանգենք, միեւ-
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Նախագահ Սերժ Սարգսեան Մասնակցած Է ԱՄՆ-ի Նախագահի Կողմէ Տրուած Ընդունելութեան
Նախագահ Սերժ Սարգսեան Սեպտեմբեր 19-ի երեկոյան Նիւ Եորքի մէջ մասնակցած է ԱՄՆ-ի Նախագահ Տոնալդ Թրամփի կողմէ ի պատիւ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր Համաժողովի 72-րդ նստաշրջանին մասնակցող երկրներու պատուիրակութիւններու ղեկավարներուն տրուած ընդունելութեան: նոյն է, Արցախի Հանրապետութիւնը չի կարող ունենալ աւելի ցածր կարգավիճակ եւ վայելել աւելի քիչ ազատութիւն, քան այսօր ունի: Ատրպէյճանը պէտք է ճանաչի եւ յարգի Արցախի ժողովրդի կողմից իր ապագան ազատ կամքի արտայայտութեամբ որոշելու իրաւունքը, իսկ արցախահայութեան անվտանգութիւնը պէտք է երաշխաւորուած լինի բոլոր հնարաւոր միջազգային եւ ներքին մեխանիզմներով»: Միջազգային խնդիրներէն Սերժ Սարգսեան անդրադարձած է միայն սուրիական ճգնաժամին, առաջին անգամ պաշտօնապէս հաստատելով, որ հայաշատ այդ երկրին մարդասիրական օգնութիւն ուղարկելէ բացի պաշտօնական Երեւանը պատրաստ է քննարկել նաեւ Սուրիոյ մէջ խաղարարար ջանքեր ձեռնարկելու հնարաւորութիւնը ՄԱԿ-ի հովանիին ներքոյ: Ներքին օրակարգին անդրադառնալով նշած է, որ Հայաստան պատրաստ է յառաջիկայ Նոյեմբերին ա՛լ աւելի սերտացնել յարաբերութիւնները Եւրոմիութեան հետ, մնալով ՌԴ-ի նախաձեռնած Եւրասիական միութեան կազմին մէջ: Եզրափակելով ելոյթը, Սերժ Սարգսեան հաւաստիացուցած է, որ բնական հարուստ պաշարներ ու դէպի ծով ելք չունեցող Հայաստանի համար ամենամեծ արժէքը մարդն է, կոչ ուղղելով ՄԱԿ-ի մէջ նոյնպէս ամէն բանի կեդրոնը պահել մարդն ու ձգտիլ խաղաղ ու արժանապատիւ կեանք ապահովել բոլորին համար:
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 13
ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐՈՒՆ ՀԵՏ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Սփիւռքը այլեւս չէ ինչ որ էր, Հայաստանէն տեղի ունեցած եւ շարունակուող արտագաղթին պատճառով: Խախտած է սփիւռքի հոգեբարոյական եւ լեզուաբարոյական արժէքահամակարգը նոյն այդ արտագաղթի բացասական օրինակի հետեւանքով: Սփիւռքը ցարդ ինքզինք որպէս ինքնուրոյն ազգային հատուած կը պահէր, բռնագրաւուած հայրենիքի տէր ըլլալու խորքի վրայ: Սփիւռքի ղեկավարութիւնները ստեղծուած կացութիւնը ըստ արժանւոյն չի գնահատեցին եւ չի դիրքորոշուեցան, մէկ կողմէ տուրք տալով «հայրենակցական» զգացումի, արտագաղթողին մէջ տեսնելով հայը, արիւնակիցը, միւս կողմէ տարուեցան հայրենասիրութեան արդար եւ բարեսիրութեան յուզիչ վերաբերումներով: Սփիւռքի ղեկավարութիւնները տասնամեակներ ապրած էին երկճիւղ իրարամերժ եւ անհաշտելի դիրքերու վրայ: Սովետասիրութիւնը եւ անոր հակառակը կ’ըմբռնուէին որպէս վարքագիծ, որուն հետեւանք էին պառակտումները: Հայաստանի երկրաշարժի աղէտը, միաժամանակ յայտնուած պատմական մեծ իրադարձութիւն Խորհրդային Միութեան փլուզումը, անոր հունով Հայաստանի վերանկախացումը, սփիւռքը մատնեցին անմիջական պատասխանի սպասող լուծումներու որոնման եւ նախաձեռնութիւններու: Ղեկավարումը դարձաւ օրը օրինի վարչութիւն, յայտնուեցան մարդիկ, որոնք սեփական երեւելիութեան մանրուքներու մրցակցութեան տրուելով, փառասիրական ցանկութիւններ ունեցան եւ քաջալերուեցան, քանի որ աւելի դիւրին էր զանոնք հակակշռել, քան կազմակերպութիւնները: Արդէն գրեթէ երեք տասնամեակ անցած է երկրաշարժէն, բայց սփիւռքեան հարցերը փակագիծի մէջ դնելու եւ երկրորդական համարելու վերաբերումը կը շարունակուի, եւ բարեսիրութիւնը, զանազան մակարդակներով, ինքզինք կը դաւանի քաղաքականութիւն: Կը մոռնան եւ կը մոռնանք, նաեւ Հայաստան, այն պարզ թուաբանական իրականութիւնը, որ սփիւռքը հայ ազգային համրանքի մեծ տոկոսն է եւ անոր նկատմամբ պատասխանատուութիւն ունի հայ քաղաքական միտքը: Սփիւռքը ունի անշրջանցելի լուրջ խնդիր, տոկալու եւ տեւելու, մինչեւ ե՞րբ, ինչպէ՞ս եւ ինչո՞ւ երրեակ սպառնալիքին դիմաց: Այս տեսական համարուող խնդիրը աւելի դիւրին կը հասկցուի եւ մեզ իսկական պատասախանատուութեան առջեւ կը դնէ, եթէ թիրախները եւ մարզերը սահմանուին: Միամիտ պէտք չէ ըլլալ: Սփիւռքի կարեւոր համարուող համրանքը, այսօր եւ վաղը, ենթակայ է աստիճանական մաշումի, քանի կ’անցնին տարիները: Համարկում, օտարում, մերժւում, հեռացումներ, կը գործեն իրենց աւերը, ինչ ալ ըլլան զանոնք չեզոքացնելու եւ յաղթահարելու ցարդ ի գործ դրուած եւ դրուող միջոցները, որոնք պարզապէս բժշկութեան մէջ գործածուած ամոքման դարման-
ներու կը նմանին (soins palliatifs): Հոգեպարար հանդիսութիւններու, խորհրդաժողովներու եւ բանաստեղծական յօդուածներու մրճահարումները կը համոզեն համոզուածները: Եթէ իրապէս ՄԵԾ ՕՐԱԿԱՐԳ դարձնէինք սփիւռք(ներ)ի համրանքի եւ անոր ազգային որակի պաշտպանութիւնը, ուսումնասիրուած ընկերաբանական տուեալներու հիման վրայ, պիտի եզրակացնէինք, որ ցաւ ամոքող նախաձեռնութիւնները ապագայակերտ չեն, եւ անհրաժեշտ են արմատական միջոցառումներ, հայ պահելու համար ազգի աւելի քան կէսը, ազգական-բարեկամի կապերէն տարբեր որակով: Ղեկավարութիւնը պէտք է պատասխանէ նշուած երեք հարցումներուն. մինչեւ ե՞րբ կրնայ սփիւռքը պահել որպէս ազգի իսկական հատուած, ինչպէ՞ս եւ ի վերջոյ՝ ինչո՞ւ: Եթէ հնարաւոր ըլլար կազմել իսկական տուեալներով գիտական վիճակագրութիւն, քանի մը գլուխներու տակ խմբելով զանոնք, ղեկավարութիւնները, Հայաստան եւ սփիւռք, մշուշներու մէջ չէին քալեր, ցանկութիւնները իրականութեան հետ չէին շփոթեր: Տուեալ գաղութի մը անդամներուն ո՞ր տոկոսը եկեղեցիի ծուխին մաս կը կազմէ, ո՞ր տոկոսը միութեան մը անդամ է, ո՞ր տոկոսը հայ ազգային քաղաքական կազմակերպութեան մը մէջ կը գործէ, հայերէն կամ հայկական լրատուամիջոցի կը հետեւի, հայ գրականութիւն կը կարդայ, գաղափար մը կ’ունենայինք ազգային հատուածին այս կամ այն ձեւով ուժականութեան մասին, ազգային հաւաքականութեան հետ կապուածութեան: Տոկալու եւ տեւելու կամքը հարկ է վերածել թիւերու, որոնց վրայ կրնան հիմնուիլ ծրագիրները եւ նախաձեռնութիւնները: Այսինքն, տոկալու եւ տեւելու կամքի իրականացումը կ’ըլլայ ներկաներով: Ի՞նչ կարելի է ընել ցնորքի նմանող բացականերով: Եթէ վիճակագրութիւն մը, տասը տարին անգամ մը մեզի տար թիւեր, թէ ներկաներու տոկոսը ի՞նչ փոփոխութիւն կը կրէ տուեալ համայնքի մը մէջ, կրնայինք նախատեսել, թէ մինչեւ ե՞րբ կրնայ տեւել այդ համայնքը, եւ գումարելով համայնքներէն ստացուած տեղեկութիւնները, հասկնալ՝ թէ մինչեւ ե՞րբ կրնայ որպէս ազգի հատուած տեւել սփիւռքը: Պարզ հետազօտութիւն մը, այս կամ այն համայնքի նորահաս սերունդին մէջ, հասկնալու համար, թէ ինչ տոկոս կը ներկայացնեն հայախօսները, հայերէն գրելու եւ կարդալու ի վիճակի եղողները, հայերէն թերթ տեսնողները, հայերէնով գրականութիւն կարդացողները (ոչ թարգմանութեամբ մը հետաքըրքրութիւն բաւարարողները), կացութեան պատկերացումը կ’ունենայինք: Արեւմտահայերէնի կամ ընդհանրապէս հայերէնի պաշտպանութիւնը փոքրամասնութեան մը մտահոգութիւն է: Տարին մէկ երկու անգամ, ցոյցի մը առիթով խմբուած բազմութիւնը, ամբոխավարական խանդավառուՇարունակութիւնը էջ 14
Հայ Կեանք
Էջ 14
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐՈՒՆ ՀԵՏ Շարունակութիւն էջ 13-էն
թիւն կրնայ պատճառել, բայց այդքան միայն: Այս պատկերը աւելի կը տխրի տարիներու գումարման հետ: Սփիւռք(ներ)ը կը տատանի եւ չի գտներ իր գոյատեւման գաղափարական եւ կազմակերպական ենթակառոյցները, որոնք եթէ կան անգամ, չնչին են համեմատած համաշխարհայնացած սփիւռք(ներ)ի տեսական կարիքին: Իսկ այդ կարիքին համար սահմանուած, ընդունուած, ձեռնարկուած համահայկական քաղաքականութիւն գոյութիւն չունի: Կղզեակներու պատկերը կը վարագուրէ իրականութիւնը, ինչպէս դպրոցներու պարագային: Յաճախ կ’ըսեմ, թէ պէտք է մեկնիլ այն հաստատումէն, որ սփիւռք(ներ)ի հայածնունդներու չնչին տոկոսը կը գտնուի հայկական վարժարանի մէջ, նոյնիսկ երբ նկատի չենք ունենար անոնց ազգակերտ ըլլալու որակական արժէքը, որ կրնայ ճիշդ հաւասարակըշռութիւն մը ստեղծել շրջապատին հետ: Կացութեան այս գնահատումը պէտք է ընել եւ փորձել անով շահագրգռել իւրաքանչիւր հայ եւ ընտանիք, սփիւռքը որպէս իսկական հայկական հատուած կարենալ պահելու համար հայ ազգին մէջ: Այս կ’ըլլայ վերականգնումի քայլ, գիտնալով հանդերձ որ անոր յաջողութիւնը, ամէն պարագաներու, ժամանակաւոր է: Այսինքն «մինչեւ երբ»-ի պատասխանը «սփիւռքեան ազգ»-ը չէ, այլ հետզհետէ բազմացումը «ծագումով հայեր»-ու, գիտնալով որ այդ «ծագում»-ը «ֆոլքլորիք» պիտի ըլլայ, վերջնականապէս մաշելէ առաջ: Այս կացութիւնը պէտք է ներկայացնել ամէնուրեք, արթնութեան հրաւիրելու համար զանգուածները, ոչ միայն միաւորները, որոնցմով ազգի հատուած հարազատութեամբ չի պահուիր: «Մինչեւ ե՞րբ»-ը առանձգական ժամանակ է, քսա՞ն տարի, յիսո՞ւն, հարի՞ւր կամ աւելի: Այդ ժամանակը ազգային գոյատեւման իմաստաւորում կ’ունենայ, եթէ փորձենք պատասխանել «սփիւռքը ինչպէ՞ս պահել որպէս ազգի իսկական հատուած» հարցումին: «Իսկական»-ը տեւաբար պէտք է շեշտել: «Ինչպէս»-ը մեզ կը դնէ կազմակերպութեան հարցին դիմաց: Սփիւռքը անբնական կացութիւն մըն է ազգին համար: Գիտնալով հանդերձ որ ան չի կրնար տեւել որպէս ազգի մը ինքնուրոյնութեամբ յատկանշուող հաւաքականութիւն, մարդու իրաւունքներու տեսանկիւնէ անգամ դիտելով հարցը, պէտք է պահել այդ ինքնուրոյնութիւնը, հակառակը նախայարձակում է հաւաքականութեան մը ինքնութեան դէմ: Եթէ հարազատ ղեկավարութիւնը չդիմադրէ, մասնակից կ’ըլլայ այդ նախայարձակման, ընթացք՝ որուն համար կայ յատուկ բնորոշում, որ կը նշանակէ նաեւ, որ այդ ղեկավարութիւնը իր դերը չի կատարեր, իր տեղը չէ, եւ պէտք է հեռանայ, հեռացուի: Պէտք է պահել հայկական սփիւռքը ոչ թէ ապրեցը-
նելու համար համայնքներ, «ծագումով հայեր», այլ պաշտպանելու համար մարդկային հաւաքականութիւն մը, որուն մերժած են, կը մերժեն, դաժան պատմութիւնը կը մերժէ իր ինքնութեամբ ապրիլ: Իսկ այդ մերժումին յաւիտենապէս կուրծք չի կրնար տալ այդ հաւաքականութիւնը, նոյնիսկ եթէ մէկի դէմ տասը դպրոց ունենայ, մէկի դէմ տասը թերթ ունենայ: Իսկ հարց պէտք է տալ, թէ մինչեւ ե՞րբ ան պիտի կարենայ հայաբարբառ եւ հայագիր գրականութիւն ունենալ, որուն մէջ ինքզինք սեւեռէ: Փակագիծ մը բանանք, ճշդումի մը համար, որ կրկնութիւն կրնայ թուիլ. օտարաբարբառ եւ օտարագիր հայ գրականութիւնը անհեթեթութիւն է, քանի որ, ինչ որ ալ ըլլան առարկութիւնները, գրականութեան մը պատկանելիութեան անցագիրը իր լեզուն է: Սիրելի անուններ կան որոնք ըմբռնումի շփոթներ կը ստեղծեն, շոյելով հանդերձ մեր ինքնասիրութիւնները: Հանրի Թրուայան հայածնունդ գրող է, բայց հայ գրող չէ, պայծառ դէմքով Ուիլեըմ Սարոյեանի գրականութիւնը նոյնպէս չի պատկանիր մեզի, ամերիկեան է: «Մուսա Լերան քառասուն օրերը» հայու պատմութիւն է, մեզ կը յուզէ, հեղինակը հայ չէ, գիրքը կը պատկանի այն ժողովուրդին որուն լեզուով գրուած է: Սփիւռքի համրանքը եւ խորքային որակը պէտք է պահել, իր հայկական ինքնուրոյնութեամբ հզօրացնելու համար ազգը եւ հայրենիքը: Եւ քանի գերմարդկային ճիգերը, նախաձեռնութիւնները, նիւթական եւ մարդկային ներդրումները կրնան միայն մաշումի ընթացքը դանդաղեցնելու ծառայել, «ինչո՞ւ պահել»-ի պատասխանը պէտք է ըլլայ յստակ եւ մեկին. ՎԵՐԱԴԱՐՁի համար: «Ինչո՞ւ պահել» հարցումին պատասխանը հաւաքականութեան ինքնութեան եւ ինքնահասկացողութեան բարոյական ըմբռնումին կը վերաբերի, հաւատարմութեան եւ հրաժարումներուն: Մարդը որ կը զիջի եւ կ’ընդունի այլ ինքնութիւն, անհարազատ դառնալէ ետք սեփական արմատներուն, կը դառնայ նաեւ անհարազատ նոր արմատներու, որոնք իրեն չեն պատկանիր: Կը յիշեմ «թրքացած հայու» բնորոշումը, որ կ’ըսէր, թէ «մենք ոչ եկեղեցիին կը պատկանինք ոչ մզկիթին»(նէ քիլիսէլի իք նէ ճէմիլիք): Սփիւռք(ներ)ի տատանումները կը յաղթահարուին, եթէ ղեկավարութիւնը յաջողի իրապէս կենսագործել ինչ որ ըսուեցաւ ժամանակին, ԴԷՊԻ ԵՐԿԻՐ, ոչ որպէս զբօսաշրջիկ կամ որպէս բարեսէր: Պարզ պէտք է ըլլայ, որ սփիւռք(ներ)ը պահելու նախաձեռնութիւնները, տեսութիւնները, կառոյցները փուչիկ են, եթէ չիրականացուի ՀԱՅՐԵՆԱԴԱՐՁՈՒԹԻՒՆը, որ առանցքը պէտք է ըլլայ իր անուան արժանի ազգային քաղաքականութեան, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ): Կարկտաններով, յուզում ստեղծող «փաչուըրք»-ով, ազգ եւ ազգային դիմագիծով հաւաքականութիւն չի պահուիր: Աչքերու մանր քաղքենիական կապանքները պէտք է հանել եւ մտածել: Եւ ի հարկէ, ինչպէս կ’ըսէր Շաւարշ Նարդունի, «կատուին՝ կատո՛ւ պէտք է ըսել»:
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
6th Armenia-Diaspora Pan-Armenian Conference draws to an end
September 20th marked the end of the 6th ArmeniaDiaspora Pan-Armenian Conference held under the title “Mutual Trust, Unity and Responsibility”. The final plenary session of the conference was moderated by Minister of Diaspora of the Republic of Armenia Hranush Hakobyan. Greeting the attendees, with satisfaction, the Minister stated that the conference was successful and that the results would be summed up during the plenary session. “All of your questions, as well as opinions and proposals will be posted on the website of the Ministry of Diaspora and the Conference and will become a benchmark for our future activities,” Hranush Hakobyan added. In his speech during the plenary session, Speaker of the National Assembly of the Republic of Armenia Ara Babloyan particularly stated the following: “What is symbolic is the fact that the conference is being held ahead of the 26th anniversary of the declaration of Armenia’s Independence. Allow me to express my gratitude to you all for your active participation. I am certain that this conference serves as a pan-national event that will bring us closer together, lead to tangible outcomes and promote the partnership of all Armenians around the world. Generally speaking, the Armenia-Diaspora Conferences are a major event for Armenians in Armenia and abroad, and evidence of this is the geography that is expanding year after year.” The participants of the conference summed up the results of the sessions held under four headings. The results of the sessions held under the heading “Issues on the Development of Armenia” were presented by Deputy Prime Minister of the Republic of Armenia, Minister of International Economic Integration and Reforms Vache Gabrielyan. Senior Advisor to the Minister of Defense of the Republic of Armenia Babken Vardanyan summed up the results of the sessions held under the heading “Specifics of the Defense Policy of the Republic of Armenia Amid the Current Challenges”. The results of the sessions held under the heading
Էջ 15
Address by President Serzh Sargsyan on Independence Day
Yerevan. 21 September.— On the occasion of the 26th anniversary of independence of the Republic of Armenia, President Serzh Sargsyan has held a festive reception at Administrative Complex of the Ministry of Defense. During the reception, Armenia’s president has sent a congratulatory message on the occasion of Independence Day.
“Foreign Policy Agenda” were presented by Deputy Minister of Foreign Affairs of the Republic of Armenia Shavarsh Kocharyan. Minister of Diaspora of the Republic of Armenia Hranush Hakobyan summed up the results of the sessions held under the heading “Issues on Preservation of the Armenian Identity”. After the presentations, the participants of the conference adopted a declaration.
Էջ 16
Հայ Կեանք
President Sargsyan partook in the session of the UN General Assembly
On September 19, President Serzh Sargsyan partook in the 72nd session of the UN General Assembly in United Nations headquarters in New York. President of the Republic delivered a speech.
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
President Serzh Sargsyan attends U.S. President hosted reception
On September 19, President Serzh Sargsyan attended a reception hosted by U.S. President Donald Trump in New York for the heads of country delegations participating in the 72nd session of the UN General Assembly.
Visit to Yerablur on Armenia’s Independence Day Yerevan. 21 September.— On the occasion of the 26th anniversary of Armenia’s independence President Serzh Sargsyan accompanied by the President of the Republic of Artsakh Bako Sahakian, His Holiness Supreme Patriarch and Catholicos of All Armenians Garegin II, His Holiness Catholicos of the Great House of Cilicia Aram I and the highest leadership of the Republic visited the Yrablur Pantheon and paid tribute to the memory of the sons of the Armenian nation who sacrificed their lives in the name of Fatherland.
Queen Elizabeth congratulates on Armenia Independence Day anniversary Queen Elizabeth II has sent a congratulatory message to President Serzh Sargsyan, on the occasion of the Independence Day anniversary of Armenia. In her message, the Queen wished happiness to the people of Armenia in the coming year. Pope Francis, the presidents of Brazil, Germany, Austria, India, Singapore, Poland, Romania, Moldova, Belarus, Croatia, Italy, Mexico, Bulgaria, Kazakhstan, Turkmenistan and Kyrgyzstan, the prime ministers of Georgia and Japan, and the kings of Saudi Arabia and Morocco also extended congratulations and well wishes to the Armenian President, on this occasion.
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 17
Idea to build effectively developing modern state inspiring for all Armenians – Karen Karapetyan effective state, relying on logical and developing history traditions, is an inspiring goal to unite around,” he said. “Today, we all are heading towards building a free and smart country, and we always had the necessary preconditions for that, including self-respect and dignity”. The premier also introduced the Government’s program, where he said their governing approach is intolerance of corruption.
Armenia has a serious potential to promote effective reforms in almost every sphere to make the country competitive and attractive on the international arena, Prime Minister Karen Karapetyan said on19th September in his welcoming address to the participants of the Sixth Armenia-Diaspora Conference, the premier also highlighted the urgent need to unite around the idea of creating “an effectively developing modern state”. “I am confident that the idea to build a modern and
This year’s conference, held under the slogan “Mutual Trust, Unity and Responsibility”, has brought together over 1.500 participants from 70 countries. Top-ranking officials from Armenia and Nagorno-Karabakh (Artsakh) and religious leaders are also expected to join the event. The organizers are planning three plenary sessions and 16 thematic discussions focusing on four major areas (economic development, regional challenges and national security agenda, foreign policy agenda and Genocide-related and identity preservation issues).
Nagorno-Karabakh’s exclusion from peace talks accounts for Azerbaijani aggression – Karen Mirzoyan Nagorno-Karabakh’s (Artsakh) foreign minister used the platform of the Sixth Armenia-Diaspora Conference to address his country’s status and call attention to their absence from the peace talks aimed at resolving the Armenian-Azerbaijani conflict. In his speech at the first plenary session of the event, Karen Mirzoyan said he firmly believes that NagornoKarabakh’s exclusion from the process was the key motivating factor for Azerbaijan encouraging it to further aggression. “When Artsakh was a full-fledged negotiating party, the most important documents were carried into effect. We are confident that by returning Artsakh to the negotiating table as a full-fledged party, we will impart a new spirit and content to the negotiation process, bringing it to its logical end. The co-chairs [of the OSCE Minsk Group] and the international community also share the opinion that Azerbaijan is the only obstacle [to peace]. I am confident we will sooner or later achieve that,” he said. The minister further stressed the importance of improving and modernizing the military, considering it a key factor restraining Azerbaijan’s belligerent ambitions and securing peace in the region. “In addition to escalating the situation and using the language of threats to talk to the international community, Azerbai-
jani is consistently working towards distorting the essence of the Azerbaijani-Karabakh conflict and misrepresenting it to the world,” Mirzoyan said, highlighting also the Azerbaijani authorities’ persistent attempts to add a religious context to the long-running land dispute.
Էջ 18
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Michigan Recognizes Artsakh Independence
LANSING, MI — Michigan became the 8th U.S. state to recognize the independent Republic of Artsakh. Spearheaded by Senator David Knezek (D–5th District), with the overwhelming bi-partisan support, the Michigan State Senate passed S.R.99, calling upon the U.S. to establish economic and cultural ties with the Artsakh Republic and support peace and stability across the South Caucasus. Michigan Senate Resolution 99 A resolution to urge the President and Congress of the United States to recognize the Republic of NagornoKarabagh, also known as Artsakh, to establish economic and cultural ties with the nation, and to support the peace and stability in South Caucasus. Whereas, The region of Artsakh is located in the South Caucasus and has historically been Armenian territory. The region is populated by an overwhelming majority of Armenians; and Whereas, Despite its historical and cultural ties to Armenia, in 1921, Joseph Stalin arbitrarily severed Artsakh from Armenia, and in violation of the national, territorial, and human rights of the Armenian people, the severed region of Artsakh was placed under the administration of Soviet Azerbaijani; and Whereas, For decades, the Armenian peoples’ peaceful demonstrations for national independence, for individual freedom, and in opposition to the Soviet Azerbaijani repression and discrimination were met with acts of violent repression by Soviet Azerbaijani forces who refused to allow the self-determination of the people of Artsakh. Soviet Azerbaijani’s bloody response resulted in the deaths of ethnic Armenians in Sumgait (Feb. 1988), Kirovabad (Feb. 1988), and Baku (Jan. 1990) and the forced deportation of more than 350.000 Armenians from Azerbaijani. In the aftermath of the Sumgait tragedy, the United States Senate unanimously passed Amendment 2690 to the Fiscal Year 1989 Foreign Operations Appropriations bill (H.R. 4782), concerning the Karabagh conflict and called on the Soviet government to “respect the legiti-
mate aspirations of the Armenian people…” and noted that “dozens of Armenians have been killed and injured during the recent unrests…”; and Whereas, The people of Artsakh overwhelmingly voted to support independence. On Dec. 10, 1991, despite continued violence against the people of Artsakh, a popular referendum proclaiming an independent republic took place during the disintegration of the Soviet Union. Under the watchful eye of more than 50 international observers, and in full compliance with international standards for a free and fair election, more than 80 percent of eligible voters cast a ballot, and the measure passed with 98 percent in favor. On Jan.6, 1992, the democratically-elected Parliament of Artsakh adopted the Declaration of Independence of the Nagorno-Karabagh Republic; and Whereas, Despite a cease-fire agreement between the Republic of Artsakh, Azerbaijani, and Armenia that ended years of intense fighting, the security and sovereignιty of Artsakh continue to be threatened by regional tension and hostile acts. The Armenians of Artsakh remain resolute in their efforts to exercise the right to self-determination and live free from violence and repression, and by recognizing the government of Artsakh, the international community can help put to rest this century-old conflict; now, therefore, be it Resolved by the Senate, That we urge the President and Congress of the United States to recognize a free and independent Republic of Artsakh; and be it further Resolved, That we memorialize the United States government to strengthen and solidify our country’s economic and cultural relationship with the Artsakh Republic and its citizens and continue to promote the humanitarian and economic rehabilitation of the region; and be it further Resolved, That we support the Republic of Artsakh’s continued efforts within the international community to reach a lasting solution to the existing regional problems and establish peace and stability in the strategically important region of South Caucasus; and be it further Resolved, That copies of this resolution be transmitted to the President of the United States, the President of the United States Senate, the Speaker of the United States House of Representatives, and the members of the Michigan congressional delegation.
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 19
Armenia-Diaspora Forum participants discuss features of Armenian defence policies The first and second sessions of the "Features of Armenian Defence Policies" direction were held within the framework of the 6th Armenia-Diaspora Forum. sues of the defence sector and the implemented reforms. Speaking about the essence of the "NationArmy" idea, he highlighted the main directions of the program: the attractiveness of the military profession, replenishment of arms and modern equipment of the frontline, the development of militaryindustry, the strengthening of military diplomatic ties and the expansion of its geography, fair and transparent performance. Sargsyan also spoke about the "I am", "I Have the Honor" and "Ditaket" programs, which have been widely discussed in recent months.
The speakers at the session titled "Anti-Armenian propaganda targeted by information security" addressed the challenges Armenia faces in terms of the anti-Armenian propaganda and the possibilities of resisting it, as well as information security issues. Representatives of the information security filed, experts, representatives of relevant agencies and bodies made speeches at the discussion.
At the end of thematic sessions, Sargsyan took part in the ceremony of repayment of three postal stamps devoted to the Soldiers' Insurance Fund.
They also presented the large-scale undertakings at the border, and the provisions of the "Nation-Army" concept. Armenian Defence Minister Vigen Sargsyan, speaking at the second session, titled "Nation-Army. Collective Capacity Development Model," presented the key is-
Participants of 6th Armenia-Diaspora Pan-Armenian Conference considered opportunities for enhancement of Armenia’s military-industrial complex On September 19, the fourth panel session of the 6th Armenia-Diaspora Pan-Armenian Conference was held under the heading “Specifics of the Defense Policy of the Republic of Armenia Amid Current Challenges”. The speakers of the session entitled “Military-Industrial Complex: Promoting Modernization, Cooperation and Economic Advancement” touched upon the opportunities for the enhancement of Armenia’s military-Industrial complex, particularly the prospective plans and ideas for advancement in the fields of science, research and technology, as well as the main issues related to goal-oriented use of the existing potential and resources in Armenia and in the international arena. Among the speakers were representatives of stakeholder government agencies and structures, as well as several Armenian and international organizations dea-
ling with research and analysis. They gave speeches and made proposals related to new investments in the defense sector, the engagement and use of the technological potential of Armenia and the Diaspora, the organizing of research and experimental/design works, as well as the enhancement of the potential for export of military products of the Republic of Armenia.
Էջ 20
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
AGBU Armenia Welcomes The Promise Director Terry George and Co-producer Eric Esrailian “We Promise” Musical Tribute to Premiere at the Opera Theater in Yerevan
September 22, 2017, Yerevan – The Armenian General Benevolent Union (AGBU) Armenia held a press conference with The Promise director Terry George and co-producer Eric Esrailian who arrived in Armenia to attend a series of memorable events that will showcase the gratitude of the Armenian people to the creators of the movie. “I am grateful to our people for accepting and supporting the film so warmly. The Promise happened thanks to Kirk Kerkorian's enthusiasm. Unfortunately, he passed away before the filming started and Kerkorian did not see the final product and his great dream come true. This film is an answer to the denial. With this movie we say that we still exist, we live and create in the diaspora and Armenia,” said Eric Esrailian, the coproducer of The Promise. “This is an important movie I made after Hotel Rwanda. It was hard for me and I felt accountable, because I needed to explore and discover for myself a new region and history of a people. Four years ago, I came to Armenia to do some research for the movie. I hope I was able to tell the story of the Armenian people in a way they want to see it,” said Oscar-winning director Terry George, adding that he will give a masterclass to talented young Armenian filmmakers. Cohosted by Creative Armenia and AGBU Armenia, the masterclass will be moderated by writer and filmmaker Garin Hovannisian, founding director of Creative Armenia. Welcomed to their first day in Armenia, the guests shared their excitement of the expected events, including the premiere of “We Promise,” a musical tribute inspired by The Promise and based on its original score. “We Promise” will make its debut at the Yerevan Opera Theater tonight. Among the expected highlights will be an appearance by Swiss singer Veronika
Stalder and Tigran Petrosyan who will sing “Sari Siroun Yar” arranged and recorded by Grammy-winning artist Serj Tankian and Stalder for the film. Celebrated Armenian singers will also take the stage to perform a collaborative rendition of the title song “The Promise” written by the late Chris Cornell who believed strongly in the film's social action movement. Armenia’s President Serzh Sargsyan, Prime Minister Karen Karapetyan, His Holiness Karekin II, Catholicos of All Armenians, His Holiness Aram I, Catholicos of the Great House of Cilicia, AGBU President Berge Setrakian along with foreign ambassadors and dignitaries are expected to attend the performance this evening. “Armenians across the globe watched their significant past unfold on screen for the first time in a widerelease Hollywood production,” said AGBU President Berge Setrakian. “It is difficult to express our global gratitude for the efforts of the late Kirk Kerkorian and to those who worked tirelessly as allies in telling this story, specifically our guests Terry, Eric and their coproducers. They confronted countless challenges over the years and succeeded despite all odds. We are honored to dedicate a few events to the film, including tonight's performance at the Yerevan Opera Theater featuring many dynamic talents from Armenia.” On Saturday morning, Terry George and Eric Esrailian, accompanied by Armenia’s Minister of Culture Armen Amiryan, AGBU Board members, and guests will pay a symbolic visit to the Tsitsernakaberd Memorial Complex to honor the lives lost during the Armenian Genocide and to plant a memorial tree at the Memory Alley. A dinner hosted by AGBU will conclude the day. A symbolic present—a book of notes of gratitude for The Promise from Armenians across the world—will be presented to the honored guests.
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 21
The Promise Director Terry George and Co-producer Eric Esrailian Visit Tsitsernakaberd
Terry George, Eric Esrailian and guests place flowers near the eternal flame in Tsitsernakaberd
September 23, 2017, Yerevan - On Saturday, two days after the celebration of the 26th anniversary of Armenia’s independence, The Promise director Terry George and co-producer Eric Esrailian paid a symbolic and emotional visit to Tsitsernakaberd, the Armenian Genocide Memorial Complex. Esrailian and George, who arrived in Yerevan on Thursday afternoon to attend a series of events devoted to The Promise, were accompanied by Armenia’s Minister of Culture Armen Amiryan and AGBU Board members. The visit to Tsitsernakaberd has been a true highlight for George. Never intimidated to speak up against genocides, he depicted their horrors in his historical dramas Hotel Rwanda and The Promise. "This visit sums up everything that I worked for over the last four years and brings into focus what really cinema and the power of cinema can be about, to try to commemorate the loss of lives and the horrible crime that was committed. So, this is the most emotional moment of the whole production of The Promise itself, the most important moment of the project," said George.
we followed through on his wishes for the film. Today, we Eric Esrailian, Terry George plant a memohonor his rial tree in Tsitsernakaberd’s Memory Alley life and the lives of those lost over a hundred years ago," said Esrailian, co-producer of The Promise. On Friday, they spoke to the local journalists and attended “We Promise” musical tribute—inspired by The Promise and based on its original score—which premiered at the Opera Theater in Yerevan. Armenia’s President Serzh Sargsyan, Prime Minister Karen Karapetyan, His Holiness Karekin II, Catholicos of All Armenians, His Holiness Aram I, Catholicos of the Great House of Cilicia, AGBU President Berge Setrakian along with foreign ambassadors and dignitaries attended the spectacular. Cont. page 22
George and Esrailian paid tribute to the Armenian genocide victims with a moment of silence as they laid flowers at the eternal flame. They also planted a tree in the Memory Alley to honor the memory of the late Kirk Kerkorian, the legendary man who tirelessly worked to bring The Promise to big screens, and toured in the genocide museum. "This tree symbolizes the ever-growing reach of the Armenian story. Kirk Kerkorian planted the seed, and Terry, Mike Medavoy, and I have been honored to work with our incredible cast and crew to share this story with the world. We must never let the world forget our past, and we must move forward together support others in need. Under Kirk Kerkorian's direction,
Terry George’s visit to Genocide Museum
Էջ 22
Հայ Կեանք
The Promise Director Terry George and Co-producer Eric Esrailian Visit Tsitsernakaberd Cont. from page 21
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
The 2017 International Hrant Dink Award Granted to Eren Keskin from Turkey and Ai Weiwei from China
“Armenians across the globe watched their significant past unfold on screen for the first time in a widerelease Hollywood production. It is difficult to express our global gratitude for the efforts of the late Kirk Kerkorian and to those who worked as allies in telling this story, specifically our guests Terry, Eric and their coproducers. They confronted countless challenges over the years and succeeded despite all odds. We are honored to dedicate a few events, including the musical tribute at the Yerevan Opera Theater to the film,” said Berge Setrakian. The Armenian General Benevolent Union (AGBU) is the world's largest non-profit Armenian organization. Established in 1906 and headquartered in New York City, AGBU preserves and promotes the Armenian identity and heritage through educational, cultural and humanitarian programs, annually touching the lives of 500,000 Armenians around the world. More about AGBU programs worldwide: www.agbu.org. More about AGBU Armenia: www.agbu.am The Promise is a major historical drama depicting the Armenian Genocide through a touching love story. After its mainstream release in the United States and Canada, The Promise continues to open in theaters across the world. Produced by the legendary Kirk Kerkorian’s Survival Pictures and directed by renowned, Academy Award-winning director Terry George (Hotel Rwanda), The Promise features an all-star international cast, including Oscar Isaac, Christian Bale, Charlotte Le Bon, Shohreh Aghdashloo and Angela Sarafyan. The original score was composed by Oscarwinning composer Gabriel Yared with the title song, 'The Promise' written and performed by the late Chris Cornell. All proceeds from the film have been designated to various charities with an emphasis on human rights causes. For more information about The Promise, please visit http://www.survivalpictures.org/the-promise/
ISTANBUL — The ninth International Hrant Dink Award was presented on Friday, September 15th during an award ceremony held at the Istanbul Lütfi Kirdar International Convention and Exhibition Centre. This year’s awards were granted to lawyer Eren Keskin, who raises human rights violations in the agenda of Turkey and the international community for many years by taking all the risk, and to artist Ai Weiwei, who draws attention to inequality and human rights violations throughout the world via his works of art. The award ceremony was hosted by Ece Dizdar and the opening speech was made by the President of Hrant Dink Foundation, Rakel Dink. During her speech, Dink also referred to the ones who got in jail for expressing their thoughts, and concluded her words by saluting the human rights defenders who were detained and arrested on July 5th. The award ceremony started with Aysenur Kolivar’s performance of ‘Da im Yusuf Orti’, a traditional Hamshentsi song. Brenna MacCrimmon, Muammer Ketencoglu, women from Sayat Nova Choir, Helesa and Dalepe Nena also took the stage during the night.
Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com
Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com
Eren Keskin
Ai Weiwei
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 23
Ժամանակական Հայկական Դասական Երաժշտութեան Հիմնադիր
ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ 148 ՏԱՐԵԿԱՆ (26 Սեպտեմբեր 1869 - 22 Հոկտեմբեր, 1935) Տոքթ. ՍԱՐԳԻՍ ԱՏԱՄ
րելագործէ իր ձայնամարզումն ու երաժշտական գիտելիքները, այլեւ համերգային ելոյթներով ու երաժշտական կատարումներով հայ ազգային երաժշտութիւնը կը ծանօթացնէ եւ սիրելի կը դարձնէ օտար հասարակութեան: Կոմիտաս վարդապետ իր յօրինումները ու կատարումները ներկայացնելու ճոխ յայտագիրով ու դասախօսութիւններու համար կը հրաւիրուի Փարիզ, Զուիցերիա, Վէնէտիք, Վիէննա ամէնուր բարձրագոյն գնահատանքի արժանանալով: Աշխարհահռչակ երաժիշտներու վկայութեամբ, Կոմիտաս վարդապետ կ՛արժանանայ երաժշտական աշխարհի մէջ «Ներդաշնակութեան եւ բազմաձայնութեան հազուագիւտ վարպետ»-ի կոչումին:
Հայ երգահան, երաժշտագէտ, դասատու, վարդապետ Սողոմոն Գէորգի Սողոմոնեան-Կոմիտաս վարդապետ- ծնած է 1869 թուականի Սեպտեմբեր 26-ին Թուրքիոյ Քիւթահիա քաղաքի մէջ: Հայրը՝ Գէորգ Սողոմոնեան, մասնագիտութեամբ՝ կօշկակար, Նախիջեւանի գիւղէն, իսկ մայրը՝ Թագուհի Յովհաննիսեանը, Պուրսայէն։ Սողոմոն անոնց միակ զաւակն էր։ Երկուքն ալ մեծ սէր ունէին երաժշտութեան նկատմամբ։ Տան մէջ կը խօսէին միայն թրքերէն։ Վեց ամսուան երեխայ Սողոմոն կը կորսնցնէ մայրը, իսկ տասը տարեկանին՝ հայրը, որմէ ետք ան կը յանձնուի մեծ մօրը՝ Մարիամի հոգատարութեան։ Մօր մահը խոր վէրք ձգած էր Սողոմոնի հոգիին մէջ, որու իբրեւ հետեւանք՝ առաջին ստեղծագործութիւնները նուիրուած էին իրեն: Մանուկ տարիքէ որբանալով 1881 թուականին 12-ամեայ Սողոմոնը կը մեկնի Սուրբ Էջմիածին եւ կը սկսի ուսանիլ Գէորգեան ճեմարանի մէջ: 1893-ին, Ճեմարանի ուսումնական շրջանը աւարտելով, անմիջապէս կը կոչուի Ճեմարանէն ներս ուսուցչութեան` երգ ու երաժշտութիւն սորվեցնելու, ինչպէս եւ մայր տաճարի երգչախումբին խմբավարութիւնը ստանձնելու համար: 1894-ին, կուսակրօն քահանայի իր ուխտը կը կատարէ, իրեն կը շնորհուի Է. դարու բանաստեղծ ու երաժիշտ՝ Կոմիտաս կաթողիկոսի անունը: 1895-ին, կ՛արժանանայ վարդապետի աստիճանին եւ այնուհետեւ մեր ժողովուրդին ու աշխարհին կը ճանչցուի Կոմիտաս վարդապետ անմահ անունով: Կը մեկնի Թիֆլիս եւ Մակար Եկմալեանի մօտ երաժշտութիւն կ՚ուսանի: Կոմիտաս վարդապետ իր ուսումը կը շարուանակէ Պերլինի համալսարանի մէջ: 1896-1899 Կոմիտաս վարդապետ կ՛ապրի Պերլին, ուր ոչ միայն մեծահըռչակ ուսուցիչներու հոգածութեան տակ կը կատա-
Կոմիտասը կը համարուի ժամանակակից հայկական դասական երաժշտութեան հիմնադիրը։
1910-ին, Կոմիտաս վարդապետ Էջմիածինէն Պոլիս կը տեղափոխուի, ուր մանկավարժական ծաւալուն գործունէութեան զուգահեռ` համերգային եւ կատարողական նախանձելի ելոյթներ կը ղեկավարէ: Կը շրջի Օսմանեան կայսրութեան հայաշատ բոլոր քաղաքներն ու օսմանեան տիրապետութեան ենթակայ երկիրներու հայաշատ գաղութները` ամէնուր տարածելով եւ պաշտամունքի արժանացնելով հայ հոգեւոր ու ժողովրդական երգն ու երաժշտութիւնը: Ան բազմաթիւ դասախօսութիւններ եւ համերգներ կ՛ունենայ ամբողջ Եւրոպայի, Թուրքիոյ եւ Եգիպտոսի մէջ՝ ներկայացնելով մինչ այդ շատ քիչ ճանչցուած հայկական երաժշտութիւնը։ Այդ շրջանի իր մեծագոյն իրագործումներէն մէկը եղած է «Գուսան» (հետագային` «Հայ գուսան») երգչախումբին կազմութիւնը․երգչախումբի մասնակիցներ՝ Բարսեղ Կանանչեան, Միհրան Թումաճեան, Վարդան Սարգիսեան, Հայկ Սեմերճեան,Վաղարշակ Սրունձտեան, երաժշտութեան տեսութեան դասեր առած են Կոմիտասէն եւ յայտնի են որպէս «Կոմիտասեան հինգ սաներ», որոնք իրենց կարգին կը դառնան Շարունակութիւնը էջ 24
Հայ Կեանք
Էջ 24
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Ժամանակական Հայկական Դասական Երաժշտութեան Հիմնադիր
ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏ 148 ՏԱՐԵԿԱՆ Շրջանէ մը վերջ Եւրոպական եւ Ամերիկեան դեսպաններու միջնորդութեամբ, ան ազատ արձակուեցաւ եւ վերադարձաւ Կ.Պոլիս: Աքսորէն վերադառնալէն ետք Կոմիտաս Վարդապետի առողջական վիճակը բոլորովին խանգարուեցաւ ու վնասուեցաւ:
Շարունակութիւն էջ 23-էն
հռչակաւոր հայ մեծ երաժիշտներ։ Երգչախումբի առաջին համերգը տեղի կ՛ունենայ Նոյեմբեր 1910-ին:
1919 թուականին, արդէն ծանրօրէն հիւանդ՝ Կոմիտաս տեղափոխուեցաւ Փարիզ, իր հիւանդութեան բուժման համար, ուր, երկար տարիներ հոգեբուժական դարմանումի ենթարկուեցաւ, հակառակ բժշկական խնամքին չի բուժուեցաւ եւ 22 Հոկտեմբեր 1939 թուականին վախճանեցաւ Փարիզի մէջ: 1936 թուականին անոր աճիւնը փոխադրուեցան Երեւան եւ տեղադրուեցան Կոմիտասի անուան պանթէոնին մէջ:
Ան յայտնի է որպէս հայ ազգագրական երաժշտական ռահվիրաներէն մէկը։
Հայաստանի մէջ կան նաեւ Կոմիտասի անուան երաժշտանոց, յուշարձաններ, զբօսայգի, փողոցներ ու հրապարակներ:
1915 թուականի Ապրիլ 24-ին, Օսմանեան Իթթիհատական ղեկաւարներու կողմէ հայ մտաւորականներու հետ միասին կը ձերբակալուի ու կ'աքսորուի նաեւԿոմիտաս Վարդապետ։
2015 թուականին Երեւանի մէջ Կոմիտասի անուան զբօսայգիին մէջ տեղի ունեցաւ նաեւ Կոմիտասի թանգարան-հիմնարկի բացումը։ Սեպտեմբեր 2017
«Բացայայտէ՛ Հայաստանը Երկինքէն»
Օդագնացութեան Միջազգային Փառատօն` Երեւանի Մէջ տեղի պիտի ունենայ Հոկտեմբեր 14-ին` Հանրապետութեան հրապարակին վրայ: Օդապարիկները քանի մը ժամ լուսաւորուած պիտի մնան այնտեղ: Յաջորդ օրը` Հոկտեմբեր 15-ին, առաւօտեան ժամը 07:00-ին եւ երեկոյեան 17:00-ին, Հրապարակէն թռիչքներ պիտի իրականացուին Երեւանի վրայ: Ամսուն 17-ին թռիչքները պիտի ըլլան Գառնիի շրջակայքին, նոյն օրը երեկոյեան տեղի պիտի ունենայ փառատօնի փակումը: Երեւանի հիմնադրման 2799 ամեակի ձեռնարկներու ծիրէն ներս Երեւանի քաղաքապետարանը եւ Սքայպոլ ընկերութիւնը կը կազմակերպեն օդագնացութեան միջազգային «Բացայայտէ՛ Հայաստանը երկինքէն» փառատօնը, որ տեղի պիտի ունենայ Հոկտեմբեր 14-17: Աշխարհի տարբեր երկիրներէ ժամանած օդապարիկները պիտի սաւառնին Երեւանի երկինքը` ստեղծելով հեքիաթային վառ պատկեր: Սքայպոլ ընկերութեան ներկայացուցիչ Նայիրի Բարսեղեան «PanARMENIAN.Net»-ին տեղեկացուցած է, որ փառատօնի պաշտօնական բացումը
Թռիչքներուն մասնակցելու համար տոմսեր պիտի չի վաճառուին: Նայիրի Բարսեղեանի խօսքով, քանի որ մասնակիցներուն թիւը սահմանափակ է, եւ կազմակերպիչներուն նպատակներէն է լուսաբանել ձեռնարկը, թռիչքներուն հիմնականօրէն պիտի մասնակցին լրատուամիջոցներու ներկայացուցիչներ եւ հովանաւորներու ու Սքայպոլի կողմէ կազմակերպուած խաղարկութիւններու արդիւքով շահած քաղաքացիներ: Փառատօնի հովանաւորներն են «Բերգ» ապրանքանիշն ու AVK ընկերութիւնը:
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 25
«Համահայկական Գաղափարախօսութիւն» Գիրքի Քննարկում «Միրաք» Ուսանողական Յանձնախումբ Հայրենիքի մէջ հիմնադրուած, օր ըստ օրէ աճող եւ զարգացող «Միրաք» պատանեկան-ուսանողական շարժումը, մէկ տարի շարունակ անխախտ եւ հաստատուն քայլերով յաջող առաջընթաց արձանագրելով, իր առաջին տարեդարձի օրը, համալրուեցաւ նոր Ուսանողական Յանձնախումբով մը: «Միրաք»ի պատասխանատու, ընկ. Ալեքսան Գարատանայեանի ջանքերով ստեղծուած նորակազմ յանձնախումբը ինքզինք ծանօթացնելու եկաւ անդրանիկ ձեռնարկով մը՝ «Համահայկական գաղափարախօսութիւն» գրքոյկի ներկայացումով, որ տեղի ունեցաւ Կիրակի, 17 Սեպտեմբեր 2017-ին, ժամը 11:00-ին, «Թէքէեան կեդրոն»էն ներս:
Ելոյթին ներկայ գտնուեցան ՌԱԿ Կետրոնական Վարչութեան Ատենապետ ընկ․Սերխիօ Նահապետեան, ՌԱԿ Կետրոնական Վարչութեան անդամներ ընկ․Լեւոն Պըլըխեան, ընկ․Վարդան Ուզունեան, ընկ․Ալեքսան Գարատանայեան, ընկ․Անդրանիկ Լեփեճեան, ընկհ․Ճենի Գրիգորեան, ընկ․Յակոբ Անդրէասեան, ընկ․Ռաֆֆի Պալեան, ընկ․Բարթող Գալստեան, ՌԱԿ-ի աշխարհասփիւռ ընկերներ եւ բարեկամներ, մեծ թիւով, համակիրներ ու ներկաներ։ Ելոյթին բացման խօսքով հանդէս եկաւ ընկհ. Գոհար Խաչատուրեանը, որ ներկաներուն ամփոփ կերպով նախ ծանօթացուց նորակազմ յանձնախումբի առաջացման նպատակները ու ծաւալելիք գործունէութեան ոլորտը, եւ ետքը ամպիոն հրաւիրեց «Համահայկական գաղափարախօսութիւն» գրքոյկի խմբագիր՝ դոկտ. Մինաս Գոճայեանը: Ընկ. Գոճայեան կատարեց ներածական խօսք եւ ներկայացուց հեղինակն ու գրքոյկի բովանդակութեան կարեւոր կէտերը։ Այնուհետեւ ամպիոն հրաւիրեց գլխաւոր հեղինակ՝ ճարտարագէտ, նուիրեալ հայրենասէր ու կուսակցական ընկ. Յակոբ Նազարեանին, որ իր խօսքը ներկայացուց power point-ի միջոցաւ։ Աւարտին խօսք առաւ նաեւ ՌԱԿ Արեւմտեան ԱՄՆ-ի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ ընկ. Տոքթ. Ռաֆֆի Պալեան, որ միաժամանակ գա-
ղափարախօսական գրքոյկի պատրաստութեան գործը ստանձնած՝ ՌԱԿ Հայ Իրաւանց Յանձնախումբի ատենապետն է: Ինչպէս ծանօթացուցին խօսքով հանդէս եկող հիւրերը, գրքոյկը իրականութեան մէջ ուղեցոյց մըն է, որ տարբեր, սակայն իրար ամբողջացնող մարտավարութիւններ կ'առաջարկէ՝ ուղղուած հայրենիքի պաշտպանութեան եւ կայուն պետականութեան ապահովման, հայրենադարձութեան եւ ազգային արժէքներու խթանման ու պահպանման, ազգային ինքնութեան սահմանման, ինչպէս նաեւ դրացի երկիրներու հետ յարաբերութիւններու ամրապնդման եւայլն: Ինչպէս նշուեցաւ, այս ուղեցոյցի գաղափարներուն հիման վրայ յետագային գրքոյկներ եւ ուսումնասիրութիւններ պիտի յաջորդեն։ Ուղեցոյցի հիմնական կէտերու քննարկումին նուիրուած էր յատուկ աշխատանիստ մը, որուն մասնակցած են հասարակութեան տարբեր խաւերէ եւ մասնագիտութիւններէ մարդիկ։ Աշխատանիստի արդիւնքները նոյնպէս տպուած են եւ բաժնուեցան ներկաներուն։ Նման կարեւոր նիւթի մը, ներկայացման սահմաններու մէջ սահմանափակած չըլլալու մտադրութեամբ, եւ գիրքի էութեան լաւապէս ծանօթանալու նպատակով, «Միրաք» Ուսանողական Յանձնախումը առիթը բաց չթողեց երիտասարդական հանդիպում մը կազմակերպելու՝ գիրքի հեղինակին հետ:
24 Սեպտեմբեր 2017-ին, Երեւանի THE LOFT ինքնազարգացման ու ժամանցի կեդրոնէն ներս, «Միրաք»-ի Ուսանողական Յանձնախումը այս անգամ կազմակերպեց «Համահայկական գաղափարախօսութիւն» գիրքի քննարկում: Հնադիպման ներկայ գտնուեցան ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան Ատենապետ ընկ. Սերխիօ Նահապետեանը, Փոխ-ատենապետ ընկ. Լեւոն Պըլըխեանը, գիրքի հեղինակ ընկ. Յակոբ Նազարեանը, ՌԱԿ Արեւմտեան ԱՄՆ-ի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ ընկ. Տոքթ. Ռաֆֆի Պալեանը, Կեդրոնական Վարչութեան անդամներ ընկհ. Ճենի Շարունակութիւնը էջ 26
Հայ Կեանք
Էջ 26
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
«Համահայկական Գաղափարախօսութիւն» Գիրքի Քննարկում Շարունակութիւն էջ 25-էն
Գրիգորեանը ու ընկ. Ալեքսան Գարատանայեանը, Յունաստանէն ընկ. Տիգրան Ապասեանը, ինչպէս նաեւ երեւանաբնակ ընկերներ: Հանդիպման սկիզբը ազդարարեց «Միրաք» պատանեկան-ուսանողական շարժման հիմնադիր, ընկ. Ալեքսան Գարատանայեանը, որ վստահեցուց, որ համալսարանականներէ բաղկացած Ուսանողական Յանձնախումբը դեռ երկար ճանապարհ պիտի ունենայ եւ պիտի հանդիսանայ «Միրաք» պատանեկան-ուսանողական շարժման հիմնասիւներէն մէկը: Ընկ. Ալեքսան հիւրերուն ծանօթացուց ընկհ. Գոհար Խաչատուրեանին, որուն վստահուած է ուսանողական խումբի կազմումը եւ գիրքի քննարկամ կազմակերպումը: Այնուհետեւ, ընկհ. Գոհար Խաչատուրեան հիմնուելով առողջ բանավէճի սկզբունքներուն վրայ, վարեց «Համահայկական գաղափարախօսութիւն» գիրքի քննարկումը: Քննարկման ընթացքին համալսարանականները մեծ ոգեւորուածութեամբ հարցեր հնչեցուցին եւ հիմնաւորուած տեսակէտներ արտայայտեցին՝ գիրքի տարբեր ուղղութիւններուն վերաբերեալ: Հանդիպման ընթացքին գիրքի հեղինակ ընկ. Յակոբ Նազարեան հանգամանալից ներկայացուց գաղափարախօսութեան էութիւնը, արդիականութիւնը եւ կարեւորութիւնը։ Հայաստան-Սփիւռք կապերու ամրապնդման ուղիները, հայրենիքի հզօրացման նպատակով ստեղծուած մարտավարութեան ձեւը թէժ քննարկման առիթ հանդիսացաւ, համալսարանականներու կողմէ հնչեցուած հարցերը եկան համապատասխանեցման եզրեր գտնելու՝ մշակուած գաղափարախօսութեան եւ Հայաստանի իրականութեան միջեւ։ Համալսարանականները նաեւ ներկայացու-
ցին իրենց առաջարկութիւնները` հայրենիքի մէջ ծառացած հիմնախնդիրներու լուծման ուղղութեամբ։ Ընկ. Ռաֆֆի Պալեան, որ կարեւորագոյն մասնակցութիւն ունի գիրքի ստեղծման գործին, իր խօսքին մէջ կարեւորելով երիտասարդներու դերը պետութեան զարգացման եւ առաջընթացի գործին, քաջալերեց մասնակիցները` ինքնազարգանալ, չերկնչիլ եւ ստեղծել հզօր հայրենիք։ Համալսարանականներու բազմակողմանի հարցերուն ուրոյն պատասխաններ տուաւ նաեւ ընկ. Լեւոն Պըլըխեանը, իսկ հանդիպման աւարտին համալսարանակններուն ոգեշնչող եւ քաջալերող խօսքեր յղեց ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան Ատենապետ ընկ. Սերխիօ Նահապետեանը։ Ընդ որում, հիւրերուն համար յատկանշական էր բազմակողմանի զարգացած, հզօր ներուժ ունեցող համալսարանականներու հետ հանդիպումը, որոնք պիտի դառնան հայրենիքի ապագան կերտողները։ Այս հանդիպումով մեկնարկեց «Միրաք» Պատանեկան-Ուսանողական շարժման Ուսանողական Յանձնախումբի գործունէութիւնը։ ՌԱԿ Մամուլ
Լեւոն Արոնեան Երկրորդ Անգամ Ըլլալով Դարձաւ Աշխարհի Բաժակակիր Թիֆլիսի մէջ ընթացող ճատրակի աշխարհի բաժակի խաղարկութեան եզրափակիչ փուլէն ետք տեղի ունեցած թայ-պրէյքի մէջ, յաղթելով չինացի մասնակից Տին Լիժէնին, ճատրակի հայ վարպետ Լեւոն Արոնեան դարձաւ աշխարհի բաժակակիր: «Արմէնփրէս»-ի հաղորդմամբ, մրցաշարին մասնակցած էին ճատրակի 128 վարպետներ աշխարհի տարբեր երկիրներէ: Արոնեան նաեւ իրաւունք ստացած է մասնակցելու 2018 թուականի Մարտի 10-28 Պերլինի մէջ կայանալիք յաւակնորդներու մրցաշարին: Լեւոն Արոնեան աշխարհի բաժակակիր դարձած էր նաեւ 2005 թուականին: Ճատրակի հայ վարպետը ճատրակի ողիմպիատայի եռակի, ճատրակի աշխարհի խմբակային առաջնութեան յաղթող է:
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 27
ՕՏԱՐ ՄԱՄՈՒԼ
Ալեկոծութիւն Երուսաղէմի (Յունաց) Պատրիարքարանէն ներս «Սուրբ Տեղեաց մէջ անշարժ գոյքի վաճառքը կը գտնուի իսրայէլական, պաղեստինեան եւ յորդանանեան իշխանոթիւններու մանրացոյցին տակ: Թէոֆիլոս Պատրիարքի քայլերը, հակազդեցութիւններ եւ քաղաքական վտանգը»։ ՄԱՐԻԱ ԱՆՏՈՆԻԱՏՈՒ Սուրբ Տեղեաց մէջ իր տրամադրութեան տակ գըտնուող անշարժ հարստութիւնը Երուսաղէմի Պատրիարքութեան համար դարերու ընթացքին վերածուած է «անէծք»-ի: Սուրբ գերեզմանի եղբայրութեան միաբանները, 4-րդ դարու «Իմաստուններու Ուխտի» հետնորդներ, կարողացած են կեդրոնացնել անշարժ հարստութիւն մը՝ որ Երուսաղէմի Պատրիարքարանը կը դասէ Իսրայէլի եւ Պաղեստինեան Իշխանութեան մեծագոյն հողատէրերու ցանկին մէջ: Արեւմտեան, Արեւելեան Երուսաղէմի եւ Հին Քաղաքին, Բեթղեհեմի եւ Յորդանանի Ամման մայրաքաղաքին մէջ կառուցուած են հիւրանոցներ, շէնքեր, թանգարաններ, զբօսայգիներ, դպրոցներ եւ ապարանքներ Պատրիարքարանին պատկանող հողերու վրայ: Պատրիարքարանի մը՝ որ վերջին երկու ամիսներուն կ'ապրի անշարժ գոյքի վաճառքի նոր «սքանտալ»-ի մը հոլովոյթին մէջ: Տասնեակ «էյքըր»-ներ (acres) «պատերազմի պատճառ» Կը թուի թէ Իսրայէլական, Պաղեստինեան եւ Յորդանանեան Իշխանութիւնները կեդրոնացած են երկու պարագաներու վրայ: Առաջինը կ'առընչուի Արեւմտեան Երուսաղէմի հողակտորներու վաճառքին – տասնեակ «էյքըր»-ներ Իսրայէլի իշխանութեան պատկանող շրջաններու մէջ: Անոնք 40-ական եւ 50-ական թուականներուն 99 տարուան համար վարձու տրուած էին Երուսաղէմի Պատրիարքներ՝ Տիմոթէոսի եւ Պենեդիկտոսի կողմէ: Միջանկեալ մօտ 70 տարիներու ընթացքին ատենի այգիներն ու արտերը վերածուեցան զուարճութեան վայրերու, շքեղ բնակարաններու, մինչ շրջանի մէկ հատուածին վրայ կը գտնուի տակաւին եբրայական թանգարանի մաս մը: Ամրան սկիզբը շրջանի Իսրայէլացի բնակիչները ըմբոստացան Երուսաղէմի Պատրիարքարանին եւ Թէոֆիլոս Պատրիարքին դէմ, որովհետեւ Երուսաղէմի Քաղաքապետարանին ներկայացուած հաստատագրեր կը յանգեցնէին այն եզրակացութեան՝ թէ սուրբ գերեզմանի եղբայրութիւնը դիմած էր տարածքի ամբողջական վաճառքին: Եղելութիւնը պատճառեց հսկայական իրարանցում, քանի վարձակալութեան նախորդ պայմանագիրներու ժամկէտը կը լրանար 2050-ին: Կալուածներու վարձակալներուն պայմանագիրները ի զօրու էին երեսուն
տարի եւս: Փոխուած էր անգամ «սեփականատէր» ընկերութիւնը եւ չէին կրնար այլեւս բանակցիլ Jewish National Fund-ի (JNF) հետ, այլ նոր ընկերութիւններու, որ ըստ երեւոյթի կը ներկայացուին Երուսղէմի երկու ծանօթ փաստաբանական գրասենեակներէ, որոնք կը պատկանին Noam Ben Davidին եւ Ephraim Abramson-ին: Վերջնական վաճառումները, որ կը թուին կատարուած ըլլալ 2011-ին եւ 2016-ի ամրան, կը բացայայտուին այսօր Քաղաքապետարանին ներկայացուած փաստաթուղթերու եւ կալուածներուն պարտադրուած տուրքին միջոցաւ: Կը գնահատուի թէ ըմբոստացող բնակիչները կառավարութեան եւ խորհրդարանին շատ մօտիկ իսրայէլացիներ են, որոնք կը պահանջեն մնալ իրենց կալուածներուն վրայ, վախնալով միաժամանակ վարձքերու յաւելումէն եւ վտարման կարելիութենէն: Ուժեղ են նաեւ JNF-ի (հիմնուած 1901-ին) դատական եւ քաղաքական միջամտութիւնները, որ կը միտին շրջանի գնման եւ զարգացման – շրջան՝ որ ատենին կը պատկանէր Օսմանեան Կայսրութեան եւ աւելի ուշ անցաւ բրիտանական գերիշխանութեան, որպէսզի այնտեղ հաստատուին Եւրոպայի հրեայ բնակչութիւնները: Յատկանշական է թէ նշեալ ընկերութիւնը – ինչպէս նաեւ Երուսաղէմի Պատրիարքարանը եւ շրջանի սեփականատիրական իրաւակարգը – կը կազմէր Ազգերու Լիկայի (ԱԼ) – նախընթացը Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան (ՄԱԿ) – նիստերուն հիմնական սիւներէն մին: Արդարութիւն Հին Քաղաքին Նոյն ատեն, տարբեր հարց մը, որ կը ծագի 2000-ի տասնամեակին սկիզբը, կու գայ դարձեալ խանգարելու սուրբ գերեզմանի եղբայրութեան միաբաններուն կեանքը: Մասնաւորապէս, Յուլիսի վերջաւորութեան հրապարակուեցաւ որոշումը Երուսաղէմի նախադատ ատեանին, որուն հայցով դիմած էր Պատրիարքարանը ընդդէմ Երուսաղէմի Հին Քաղաքի «Իմփիրիալ» եւ «Փէթրա» հիւրանոցներու երկարամեայ վարձակալութեանց, որոնց ձեռնարկած էր Իրինէոս Պատրիարք: 99-ամեայ վարձակալութիւնը, Ateret Cohanim կազմակերպութեան շահերը հետապնդող ընկերութեան մը կողմէ, որ կը կարծուի թէ կը պատկանի Միացեալ Նահանգներու ուղղափառ Հրեաներուն եւ նպատակ ունի Երուսաղէմի Հին Քաղաքին մէջ իրավիճակ (status quo) Շարունակութիւնը էջ 28
Հայ Կեանք
Էջ 28
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Ալեկոծութիւն Երուսաղէմի (Յունաց) Պատրիարքարանէն ներս Շարունակութիւն էջ 27-էն
ստեղծել – բան մը որ համաշխարհային համայնքին կողմէ չէ որոշուած – բռնկիչ կայծը հանդիսացաւ Իրինէոս Պատրիարքի անկումին եւ միաբաններու շարքերուն վերադասուելուն: Դատարանի որոշումը կը սահմանէ թէ այդ երկարամեայ վարձակալութիւնները օրինաւոր են եւ կը մերժէ Թէոֆիլոս Պատրիարքի եւ Սուրբ Սիւնոտի հայցը՝ համաձայնագիրը չեղեալ համարելու: Որոշումի հրապարակումը «ահազանգ» հնչեցուց Պատրիարքարանէն ներս եւ պ.Թէոֆիլոս յատուկ ժողովի հրաւիրեց Սուրբ Տեղեաց բոլոր քրիստոնէական եկեղեցիներու, ուխտերու եւ համայնքներու ներկայացուցիչները, որպէսզի պատասխան տրուի: Հանդիպում մը՝ որ տեղի ունեցաւ անոր Յորդանան եւ մայրաքաղաք Ամման այցելութենէն մի քանի օր առաջ, որովհետեւ Երուսաղէմի Պարիարքարանը Անդրյորդանանի օրերէն կը հանդիսանայ Յորդանանեան Հաստատութիւն եւ հերթական թեկնածու պատրիարքները կը կրեն յորդանանեան հպատակութիւն: Եւ յորդանանեան հողի վրայ պ.Թէոֆիլոս յայտարարեց թէ պիտի դիմէ նոյնիսկ Իսրայէլի Բարձրագոյն Ատեանին Պատրիարքարանին արդարութիւն ապահովելու նպատակով: Աւելին, ան խնդրեց եւ ստացաւ արդէն Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի զօրակցութիւնը: Որոնելով քաղաքականապէս ուղղափառ հաւասարակշռութիւնը Յորդանան կը թուի հաւասար հեռաւորութիւններ պահել, հակառակ այն ճնշումներուն որ կը կարծուի թէ Երուսաղէմի Պատրիարքին դէմ կը բանեցնեն Ամմանի Խորհրդարանին մաս կազմող պաղեստինեան ծագումով անդամներ: Ղազի իշխանը, Ապտալլա թագաւորին զարմիկը, որուն վստահուած են Յորդանանի Հաշեմական թագաւորութեան կրօնական հարցերը, քայլ առ քայլ կը հետեւի ծագած խնդիրներուն: Մուհամմէտի 43-րդ ժառանգորդը՝ Ապտալլա թագաւորը կը սերի արաբ Քուրայիշ ցեղապետի ընտանիքէն, որ իր կարգին ծագում ունի Իսմայէլ մարգարէէն: Սերտ են սակայն յարաբերութիւնները Երուսաղէմի Պատրիարքարանին հետ եւ իր, ինչպէս նաեւ հօր՝ Հիւսէյինի, դիմանկարները կը զարդարեն Երուսաղէմի Պատրիարքարանին գահի սրահը, որ կը գտնուի Երուսաղէմի հին Քաղաքին կեդրոնը եւ միակ մնացորդն է թերեւս Անդրյորդանանի ժամանակէն եւ 6-օրեայ պատերազմէն, ուր գերիշխեց իսրայէլական բանակը: Իսկ ուղղափառ Քրիստոնեայ Յորդանանցիները երկրի կարեւոր տարր կը ներկայացնեն: Կը թուի թէ Իսրայէլի կառավարութիւնը ճնշումի տակ է սեփականատէր փոխած շրջաններու բնակիչներէն, ներգրաւուած գործարարներէն, կազմակերպութիւններէն, այլ նաեւ խումբ մը խորհրդա-
րանի անդամներէ: Իսկ Երուսաղէմի Պատրիարքարանէն ներս շատեր կը գնահատեն թէ այս հակազդեցութիւններու ետին կան այլ պահանջներ եւս: Պաղեստինեան Իշխանութիւնը, իր կողմէ, կը բողոքէ վաճառքին դէմ: Հանրային ելոյթներով եւ բողոքներով որ գլխաւորաբար կ'արտայայտուին ուղղափառ քրիստոնեաներու կողմէ: Ինչպէս, սակայն, կը մատնանշեն պ.Թէոֆիլոսի սերտ գործակիցներ, Երուսաղէմի Պատրիարքարանը, որ, ըստ գնահատումներու, կը հանդիսանայ պաղեստինեան հողերու մեծագոյն սեփականատէրը, այդ շրջաններուն մէջ եւս տարածքներ տրամադրած է ուղղափառ քրիստոնեաներու կարիքներուն համար: Ու կառուցած է դպրոցներ եւ բարեսիրական հաստատութիւններ: Այն իրողութիւնը, սակայն, թէ Երուսաղէմի Պատրիարքարանը կը հանդիսանայ երկրորդ մեծագոյն կալուածատէրը Իսրայէլի հողերուն վրայ, ուր կառուցուած են նոյնիսկ Իսրայէլի Խորհրդարանը, Ռաբբունապետութիւնը եւ «Քինկ Տէյվիտ» հիւրանոցը, յիշարժան կէտ մը երկրին համար, միշտ պատճառ պիտի ըլլայ բախումի, առերեսումի եւ պատրուակ՝ միջ-եկեղեցական ընդհարումներու: Եւ հակառակ անոր՝ թէ շատերու համար Արեւմտեան Երուսաղէմի միջազգային իրաւակարգը վճռուած է, Հին Քաղաքը այնտեղ է - «անխախտ պահակը» որ կը պարփակէ Յարութեան Տաճարը, Օմարի Մզկիթը եւ «Հրեաներուն խոստացուած» երկիրը – մինչ միջազգային հանրութիւնը չի լուծեր տակաւին ազգային իշխանութեան հարցը, անոր «մեծ սեփականատէրը» անգամ մը եւս կ'ապրի հորձանուտին մէջ պահանջներու եւ տնտեսումին այն հարստութեան՝ որ դարերու ընդմէջէն իրեն ժառանգ թողուցին Պատմութիւնը եւ սուրբ գերեզմանի յունական ծագումով կղերականները: Յունարէնէ թարգմանեց Երանուհի Ղազարեան «Թօ Վիմա» 3 Սեպտեմբեր, 2017
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 29
Հայաստանի Հանրապետութեան 26-րդ տարեդարձ Շարունակութիւն էջ 10-էն
դուրսի բոլոր զաւակներուն համար միեւնոյն քաղցր ու կարօտալի երգը կ՛երգեն։ Փնտռա՞ծ ենք գտնել, թէ որ բանը մեզ նուազ կը ցաւցնէ։ Արդեօ՞ք, քաղաքա կան (ան)հանդուրժողութիւնը։ Հայրենիքները կը շնչեն իրենց զաւակներուն ընդմէ ջէն, իրենց կեանքը իմաստաւորող բոլորանուէր ջեր մեռանդութեամբ, անսպառ խանդով, պահպանելով ու պաշտպանելով պայքարի պատնէշներու բարձ րունքները, անտեսելով քողարկուած այն իրականու թիւնը, որ հայերու մօտ թիրախներու անապահովու թիւն կայ։ Բանաստեղծ մը կ’ըսէր. ձեզ հետ առատ ջուր տա րէք, ապագան շատ չոր ու ցամքած է։ Ոչ բանաստեղծ մը կ’ըսէր. ձեզ հետ հող տարէք, եթէ կասկած ունիք, որ ձեր հայրենիքը պիտի կարօտնաք։ Պարզ ու վիպապաշտ հայորդի մըն ալ կ’ըսէր. եթէ հայրենիքէն հեռու սիրահարուիլ կ’ուզէք, Հայաստա նի կապոյտ երկնակամարէն պսպղուն աստղ մը պահպանեցէք ձեր սրտին մէջ։ Մեր վէրքերը ծնան մեր պատմութենէն։ Մնաս բա րով պատմութիւն. խղճի խայթ պիտի չզգամ, քե՛զ կարդալով…: *** Հայաստանի 10 առ հարիւր բնակչութեան կը պատ կանի 90 առ հարիւր տոկոսի հարստութիւնը, իսկ 90 առ հարիւրին զրկանքը՝ փոխադարձաբար կը պատ կանի 10 առ հարիւրի հարստութեան ու բարեկեցու թեան։ Նափոլէոն Պոնափարթ կ’ըսէր.- Քաղաքականու թեան մէջ երեք բան չես ըներ՝ չես նահանջեր, խօսքդ ետ չես առներ եւ քու սխալներդ չես ընդու նիր։ Բայց դասական դարերու հին Յունաստանի ժողովր դավարութեան հիմնադրութեան ու կայացման ժա մանակներուն, յառաջդիմական մտածումներով ու հռետորութեամբ ճաճանչող փիլիսոփաներ, այլեւ սո փեստներ, կը հաւատային, թէ երկրի մը ընկերային մակարդակին բարելաւումը, ինչպէս նաեւ ժողովըր դավարութեան հասարակաց զարգացումն ու արմա տաւորումը՝ նախապայմանօրէն կը պատկանին մի ջին դասակարգին, որ այլապէս երկրի մը ընկերային կեանքին ու բնակչագրական ներքին բաղադրու թեան անխուսափելի կորիզը կը կազմէ։ Աւելին՝ տուեալ չափանիշը իսկական ու հաւասարակըշռուած ապրելակերպի մը անփոխարինելի «ջերմա չափը» կը հանդիսանայ, իբրեւ ճշմարիտ ու բնակա նոն զարգացման տարազ, քանի միջին դասակարգի ժողովրդականացումը անհրաժեշտ նախապայման կը դաւանի ըլլալ բռնութեան նուազման, անարդա րութեան սահմանափակման, խաղաղութեան տա րածման ու հաստատման, աւելին՝ ծայրայեղ մոլե ռանութեան մեղմացման։ Մոռցա՞նք բան մը, ար դեօ՞ք։
Հարց կու տամ. մեր օրերուն որքա՜ն զգայուն կացու թիւններ կը դիմագրաւէ մեր ազգը, թերեւս դժուար է պատկերացնել։ Գիտնանք սակայն, թէ քաղաքական նեղմտութիւնն ու ազգային կարճատեսութիւնը եր բեք նպաստած չեն հեռանկարային յառաջդիմու թեան հարցերու լուծման։ Զօրաւոր երկիրներ միշտ ալ պիտի ուզեն հպատա կեցնել փոքր թէ տկար երկիրներ, որոնք տեւաբար դասեր պէտք է քաղեն, ի մասնաւորի իրենց թէ այ լոց երէկի պատմութենէն, այսօրուա՛ն իրապաշտ օրինակով։ Ոմանք, անգիտակցօրէն թէ անգիտութեամբ, պատ մութիւնը գիտութիւն չեն համարեր։ Ամէն մարդ տե սակէտ ունենալ կ՛ուզէ ամէն ինչի մասին. գիտցա ծի՛ն ու չգիտցածի՛ն։ Ահա՛, ասկէ կը բխին խեղկա տակ ու կիսագրագէտ պատկերացումներ։ Օրինակ՝ պատմական անճշդութիւններու եւ խեղաթիւրումնե րու հաշւոյն գիտահաղորդակցական այնքան մեծ աններդաշնակութիւն մը գոյութիւն ունի, որ անբո վանդակային զաւեշտագրութեան մակարդակի հա տոր մը կարելի է հրատարակել։ Հայերու պարագային ալ (ալ ո՜ւր մնաց թուրքերու եւ ազերիներու), պատմութիւնը գիտութիւն չի համարողներ կան։ Գուցէ այս ըլլայ պատճառը, որ այս զգայուն հարցը աւելի ցաւոտ կը դառնայ։ Պատմութիւնը գիտութիւն է։ Պատմութիւնը գիտու թեան հարց է, ուզենք թէ չուզենք, չուզենք թէ ուզենք։ Հարցը պարզ է, ու միաժամանակ բարդ։ Պատմութեան (ան)գիտութեան ու անկէ (չ)բխող վաւերաթուղթեր, բարեբախտաբար, պէտք եղածէն աւելի բաւարար են ու գոհացուցիչ՝ ճշմարիտ պատ մութեան մասին խօսելու եւ գրելու, ժխտելու, ի հար կին՝ մերժելու համար կեղծ վարկածներ Խորհրդա յին Հայաստանի եօթը տասնամեակներու սեւ թէ դեղին քարոզչութեամբ ձեւաւորուած արհեստա կան ու յերիւրածոյ ոճով շեղող, թէ շեղեցնող պատ մագրութիւն մը ստեղծելու միտումին դէմ։ Ատենէ մը ի վեր, անկախացած Հայաստանի մէջ տատամսոտ քայլերով ախտաճանաչման փորձ մը կը կատարուի, անցնող ժամանակներու անիրաւուած պատմութիւնը կարգի բերելու համար։ Պատմութիւնը իր անձին շարունակութիւնն է եւ անկէ շեղիլ կարելի չէ։ Թո՛ղ յստակ ըլլայ սակայն, որ բարելաւող միտումնե րու հապճեպ տրամադրութիւններ, առանց յաւելեալ ազդու ու գործնական նախաձեռնութիւններու, էու թեան մէջ շատ բան չեն փոխեր, կամ փոփոխու թեան ընթացքը անիմաստօրէն կը դանդաղեցնեն։ Զգուշանանք, որ պատահականութեան ու չարագու շակ զուգադիպութեանց զոհ չերթանք. այլապէս պատմական (ան)արժանահաւատութեան կորուս տը (չ)արժող հետքեր կը ձգէ։ Պատմութիւնը վկա՛յ։ Անտեսումներ կան, որ կորուստներու չափ վտանգաւոր են։ Վտանգներ ալ Շարունակութիւնը էջ 30
Էջ 30
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայաստանի Հանրապետութեան 26-րդ տարեդարձ Շարունակութիւն էջ 29-էն
կան, որ խրամատներ կը ստեղծեն։ Խրամատները, մէյ մը որ բացուին, դժուար կը գոցուին։ Գէշ բան է, ետիդ հետք ձգելու համար հսկայ ոստումներ կատա րելու տպաւորութիւնը ձգել եւ յանկարծ հաստատել, թէ որեւէ հետք մնացած չէ։ Հետքերը կապ ունին պատմութեան մնայուն արժէք ներուն հետ, ո՛չ կեղծերու, ո՛չ անցողակի, ո՛չ ժամա նակաւոր, այլ՝ հայ կեանքի ներգործօն դերակատա րութիւնը հունաւորելու անհրաժեշտութեամբ։ Ի միջի այլոց. ի շարս այլ ու տարբեր բաներու՝ գի տակցական ճանաչողութիւնն ալ շատ կարեւոր կրնայ բնութագրուիլ մարդկային թերացումի եւ բծախնդրութեան ակնկալութեան հրաժարումի մի տումէն։ Կարեւորն ու արդարը արմատներուն վերա դարձն է, թէկուզ հայրենասիրական վիպապաշտու թեան մղումներով, ի հարկին վերափոխելով հայրե նասիրական կառոյցին կեղեւն ու միջուկը։ Վերջին 25 տարիներուն, Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած դրական փոփոխութիւններուն մեծամաս նութիւնը հանգրուանաբար իրագործուած է՝ յանդգ նութեամբ վերափոխուած հեղինակային կառոյցնե րու եւ այդ կառոյցները հովանաւորող համագործա կից շրջանակներու շնորհիւ, հոգ չէ թէ ժամանակնե րը միշտ ալ խաղաղ չէին։ Զարմանալի բան չկայ. մեր երկիրը եւ մեր մարդիկը այնպէս շինուած են, որ լաւ են ու միաժամանակ ո՛չ լաւ։ Այս մէկը բաժին ունի ե՛ւ լաւին, ե՛ւ ոչ լաւին, ե՛ւ շատ լաւին հետ։ Լաւին մէջ գէշի բաժին կայ, բայց միշտ չի տիրապետեր ամէնուրեք։ Անցեալի կացութիւններ բարելաւելու քաջութիւն կը տրամադրե՞նք, թէ ձախաւերութիւնները կը բեռց նենք ժամանակի պարտադրած մարտահրաւէրնե րը (չ)կարենալ դիմագրաւելու շալակին ու չարագու շակ եղելութիւններու ուրուականներուն։ Գիտնանք. պատմութեան ծառը մէկ է։ Ճիւղերը՝ շատ։ Բարե բախտութիւնը մէկ կողմէ, դժբախտութիւնը միւս կողմէ։ Հայաստանը երկիր մըն է, որ մնայուն հեւքով իր ճամբան կը փնտռէ։ Այդ փնտռտուքը գուցէ օգտաշատ զատորոշում մը կ’ըլլայ ներկայի ու ապագայի ի խնդիր, ժամանակին մէջ իր ճամբորդութեան ոդիսականին համար անվի ճելի դրօշակիր մը հանդիսանալով իր ժամանակին հետ եւ իր ժամանակէն առաջ։ Հայը՝ այս ճանապարհորդութեան մէջ ինքզինքին շուքը եղած է. շուքը զինք կը հալածէ, ինքն ալ շու քին, առանց իր կեանքը իմաստաւորելու, առանց իր կարողականութիւնը յաւելեալ արդիւնաւորումի հասցնելու։ Հայկական պահպանողականութիւնը աւանդակա նօրէն գաղափարական ամուր ենթահող ունի Հա յաստանի ընկերութեան մէջ։ Այս պարագային՝ հա յադրոշմ աւանդապաշտութիւնը պէտք չէ ստորագ նահատել, ոչ ալ գերգնահատել, երբ իրենք զիրենք շատ յառաջդիմական սեպողներ ալ կան։ Կարելի է,
որ այս ինքնանուաճումը վնաս չի բերեր ապագա յին, երբ մանաւանդ այդ մէկը քաղաքական առաս պել մը ըլլալէ դադրած է։ Առասպել՝ որ սակայն ինք զինքին կուտար առաջին դերը։ Մոռնալու չենք, որ հայը երբեմն կը յատկանշուի նաեւ ջայլամի քաղաքականութեան բարդոյթով, քա նի հայերու մէջ ու հայերու մօտ ամէն ինչ արգիլուած ու միաժամանակ ամէն ինչ արտօնուած է։ Տկարութիւնը, նահանջողականութիւնը, յուսալքու թիւնը երաշխիք չեն ապահովեր երբեք։ Այս մէկը հա ւատալու պատճառներ շատ ունինք։ Հայաստանի անկախութեան վերանուաճումը, հա յոց ազգային պետականացման նորերեւոյթ օրինա չափութիւններն ու հայ քաղաքական մտքի մերօ րեայ ռազմավարական պատկերացումները՝ վճռո րոշ ներդրում պիտի ունենան Հայ Դատի հետապնդ ման բազմակողմանի ճակատներու դրօշակիրի առաջնահերթ դեր ու դերակատարութիւն մը տալու հայ մտաւորականութեան թռիչքին, ճանապարհ ճշդելու համար յատկապէս հայրենազուրկ բազմու թեանց. նո՜ր գաղթականութեան։ Մեր նայուածքը ուղղուած պէտք է ըլլայ միայն մեր ժողովուրդին վրայ։ Հայրենասիրութիւնն ու արդարութիւնը ձեւը պիտի գտնեն մեր ղեկավարութեանց սխալները սրբագրե լու։ Որակո՜վ. ո՛չ վրէժխնդրութեամբ։ Ժամանակն է, որ ամէն ինչ իր անունով ըսուի ու լսուի, փայլուն անուններէ, փայլուն պաշտօններէ եւ փայլուն ստորագրութիւններէ անդին, քանի որքան ալ ծափահարենք, ոեւէ ղեկավարի արժէքը աւելի պիտի չբարձրանայ։ Այս բնորոշումը հռչակաւոր կը դառնայ, եթէ ատկէ ակնկալելիք բան չունիս։ Մեր անցեալը, ներկան ու ապագան տարիք ունին։ Օգտուինք անոնց բաղդատական առաւելութիւննե րէն։ Ապագայէն մէկ քայլ առաջ կը գտնուինք։ Հա յաստանը իր ոտքերուն վրայ պէտք է կանգնի. այդ մէկը ընելու համար, նախ պէտք է պայքարի անցեա լի որոշ առասպելներու համբաւին ու հռչակին դէմ, որոնք այլեւս որեւէ իմաստ ու արժէք չեն ներկայաց ներ, բացի բրածոյացած մտայնութիւններէ եւ հին տրամաբանութիւններէ։ Փորձենք հայու կեանքը ժամանակագրականօրէն կարգի դնել, որպէսզի պատահականութեան ու ան տարբերութեան զոհ չերթանք։ Հայաստանի հանրապետականացման տարեդարձը համերաշխութեան ուժի երաշխիք է։ Մեր հանրապետականացումը պէտք է հաւատայ մեր կեանքէն բխող իր ժամանակի իրապաշտ ար ժէքներուն, բայց զգոյշ, արժէքները հոն չեն որ կ’երեւին, ոչ ալ հոն են՝ որ շատեր կը կարծեն։ Ուժն ալ հոն չէ, որ ոմանք կը կարծեն, ուժի բաղդա տական եզրեր բնորոշելու համար։ Լոզունգներով խօսելու ժամանակը շատոնց անցած է։
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017
Հայ Կեանք
Էջ 31
«Միրաք»-ը Արդէն Մէկ Տարեկան Է
17 Սեպտեմբեր, 2017-ին, «Միրաք» պատանեկան-ուսանողական շարժումը նշեց իր մէկ ամեակը: Հանդիսութեան ներկայ գտնուեցան սփիւռքի տարբեր շրջաններէն՝ Արժանթինէն, Լոնտոնէն, Նիւ Եորքէն, Լոս Անճելոսէն, Յունաստանէն, Լիբանանէն, Երուսաղէմէն, Սուրիայէն, Յորդանանէն, Դամասկոսէն, ինչպէս նաեւ Արցախէն Երեւան ժամանած մեծ թիւով ընկերներ եւ բարեկամներ: «Միրաք»ի պատանի-ուսանողները հիւրերուն ներկայացուցին իրենց պատրաստած գեղեցիկ գեղարուեստական յայտագիրը, որ կը բաղկանար երգի, պարի, ասմունքի եւ նուագի համարներէ, եւ որոնց մէջ շեշտը դրուած էր ազգային-ազգագրականին վրայ: Երեկոյի ընթացքին փոքրիկ «Միրաք»-ական-
ներու ձեռամբ յուշանուէրներ յանձնուեցան ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան Ատենապետ ընկ. Սերխիօ Նահապետեանին, ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան գանձապահ, «Թէքէեան Կեդրոն» Հիմնադրամի Հոգաբարձուներու Խորհուրդի նախագահ ընկ. Վարդան Ուզունեանին, ինչպէս նաեւ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան անդամ ընկ. Նորայր Մկրտիչեանին՝ «Միրաք» շարժումին ցուցաբերած իրենց հետեւողական սատարման եւ օժանդակութեան համար: Հիւրերը մեծ խանդավառութեամբ եւ քաջալերական ծափողջոյններով քաջալերեցին «Միրաք»ականները: Հանդիսութեան աւարտին տեղի ունեցաւ կարկանդակի հատում: ՌԱԿ Մամուլ
Յայտնի է «Միսս Արմէնիա 2017»-ը Երեւանի Ալ. Սպենդիարեանի անուան օփերայի եւ պալէյի ազգային ակադեմիական թատրոնին մէջ Սեպտեմբեր 24-ին տեղի ունեցաւ «Միսս Արմէնիա 2017» գեղեցկութեան մրցոյթը: 24 մասնակից գեղեցկուհիները եկած էին տարբեր երկիրներէ՝ ԱՄՆ-էն, Լիբանանէն, Ռուսիայէն, Ուկրանիայէն եւ Հայաստանի տարբեր քաղաքներէ՝ Երեւանէն, Գիւմրիէն, Աբովեանէն եւ այլն: Մրցոյթին յաղթեց 17-ամեայ Լիլի Սարգսեանը՝ Երեւանէն։ «Վիցէ Միսս Արմէնիա 2017» տիտղոսին արժանացաւ Անահիտ Իսահանովան: «Միսս Սփիւռք» տիտղոսը ստացաւ Լիբանանէն Սինթիա Եափուճեանը, իսկ հանդիսատեսի համակրանքին արժանացաւ Էտուարտա Պաղտասարեանը` Գիւմրիէն:
Էջ 32
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբեր 2017