Հայ Կեանք թիւ 24(37) 22/12/2017

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Բ., թիւ 24(37)

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Մեր յարգարժան եւ սիրելի ընթերցողներուն, իրենց ընտանիքի անդամներուն ու համայն հայութեան՝ կը շնորհաւորենք Նոր Տարին 2018 եւ Սուրբ Ծնունդը, սրտանց մաղթելով՝ երազներու, իղձերու ու նպատակներու լիակատար իրականացում։ «Հայ Կեանք» Հայաստանի Էտուարտ Նալպանտեանի եւ Յունաստանի հանդիպումը Յունաստանի արտգործնախարարներու նախագահին հետ հանդիպումը

Դեկտեմբեր 13-ին շարունակուեցան նախօրէին մեկնարկած Հայաստանի արտգործնախարար Էտուարտ Նալպանտեանի եւ Յունաստանի արտգործնախարար Նիքոս Քոծիասի միջեւ բանակցութիւնները: Շարունակութիւնը էջ 4

Դեկտեմբեր 13-ին պաշտօնական այցելութեամբ Աթէնք գտնուող ԱԳ նախարար Էտուարտ Նալպանտեանը հանդիպում ունեցաւ Յունաստանի Հանրապետութեան նախագահ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսի հետ: Շարունակութիւնը էջ 8

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

ՀՀ սփիւռքի եւ Յունաստանի արտաքին գործոց նախարարութիւններու միջեւ տեղի ունեցաւ յուշագրի ստորագրման արարողութիւն

News in Pages 17-24 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Դեկտեմբեր 15-ին ՀՀ սփիւռքի եւ Յունաստանի արտաքին գործոց նախարարութիւններու միջեւ տեղի ունեցաւ սփիւռքի հարցերու շուրջ փոխըմբռնման յուշագրի ստորագրման արարողութիւն եւ մամուլի ասուլիս: Յուշագիրը ստորագրեցին Հայաստանի Հանրապետութեան սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը եւ Յունաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Թէրենս-Նիքոլաոս Քուիքը: Կարեւորելով յուշագրի կնքումը՝ Հրանոյշ Յակոբեանը նշեց, որ երկու երկիրներու միջեւ հիմք կը դրուի նոր մակարդակի քաղաքական երկխօսութեան եւ մասնաւորապէս ըսաւ։ «Մեր երկու երկիրների եւ ժողովուրդների բարեկամութիւնը դարաւոր պատմութիւն ունի, եւ դրա հիմքը նաեւ մեր սփիւռքեան համայնքներն են: Իսկ Հայաստանի անկախացումից յետոյ մեր բարեկամական յարաբերութիւնները եւ ամուր մշակութային, կրօնական ու տնտեսական կապերը առաւել սերտացան: Յունաստանի պետութիւնը տարբեր առիթներով անդրադարձել է հայկական խնդիրներին: Չափազանց կարեւոր էր Յունաստանի Հանրապետութեան Պառլամենտի կողմից 1996թ. ընդունած Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման վերաբերեալ օրէնքը, ինչպէս նաեւ՝ Ապրիլի 24-ը որպէս Թուրքիայում իրականացուած Հայոց ցեղասպանութեան յիշատակի օր հռչակելը եւ 2014թ. Ռասիզմի եւ խտրականութեան մասին օրէնքի ընդունումը, որով քրէականացուել է հայերի եւ Պոնտոսի յոյների ու Փոքր Ասիայում բնակուող յոյների ցեղասպանութիւնների ժխտումը: Կարծում եմ նոյնքան կարեւոր էր 2015 թուականին Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային Ժողովի կողմից յոյների եւ ասորիների ցեղասպանութեան ճանաչման վերաբերեալ բանաձեւի ընդունումը: Ուրախութեամբ պէտք է նշեմ, որ սփիւռքում գործող մեր հայ եւ յոյն համայնքները սերտօրէն համագործակցում են, սակայն վստահ եմ, որ այսուհետ երկու ժողովուրդների համագործակցութիւնը սփիւռքում առաւել կզարգանայ բոլոր ոլորտներում: Երէկ մեր գործընկերոջ՝ Կիպրոսի նախագահի հումանիտար եւ արտերկրեայ հարցերով յանձնակատար պարոն Ֆոթիս Ֆոթիուի հետ Շարունակութիւնը էջ 8

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 3

Սփիւռքի նախարարութեան մէջ տեղի ունեցաւ հայ-յունա-կիպրական եռակողմ հանդիպում

ՀՀ սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը, Դեկտեմբեր 14-ին, ընդունեց Կիպրոսի նախագահի հումանիտար եւ արտերկրեայ հարցերով յանձնակատար Ֆոթիս Ֆոթիուին եւ Յունաստանի արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Թէրենս-Նիքոլաոս Քուիքին: Եռակողմ հանդիպման ընթացքին քննարկուեցան համատեղ համագործակցութեան շարք մը հարցեր: Նախարար Հրանոյշ Յակոբեանը ողջունելով հիւրերը՝ նշեց. «Ուրախ եմ, որ եռակողմ համագործակցութիւնը շարունակւում է: Կարեւոր է, որ մենք իրականացնում ենք այն ծրագրերը, որոնց մասին ձեռք են բերուել պայմանաւորուածութիւններ: Մեր հանդիպման նպատակը եռակողմ գործակցութեան ակտիւացումն է» : Կողմերը վերահաստատեցին եւ կարեւորեցին երեք պետութիւններու եւ իրենց ժողովուրդներու միջեւ պատմականօրէն ձեւաւորուած բարեկամական յարաբերութիւնները, մշակութային, կրօնական եւ տնտեսական ամուր կապերը, որոնք համատեղ ծրագիրներու եւ նախաձեռնութիւններու միջոցով ու սփիւռքի համայնքներու համագործակցութեամբ աւելի զարգացնելու եւ խորացնելու անհրաժեշտութիւնը: Հանդիպմանն առաջարկուեցաւ քայլեր ձեռնարկել սփիւռքեան երիտասարդական կառոյցներու համագործակցութիւնն աշխուժացնելու ուղղութեամբ: Նախարար Յակոբեանն ընդգծեց, որ համագործակցութեան նման ձեւաչափը նոր էջ կը բանայ միջազգային յարաբերութիւններուն մէջ: Ան կողմերուն առաջարկեց Յունաստանի եւ Կիպրոսի մասնագէտգիտնականներուն մասնակից դարձնել Երեւանի մէջ Ապրիլին կայանալիք Գլոբալ ֆորումին։ Կողմերը նախնական համաձայնութեան եկան, Մարտ 2018-ի վերջաւորութեան, Վիեննայի մէջ անցկացուող համահայկական խաղերու ժամանակ հայկական, յունական եւ կիպրական սփիւռքներու երիտասարդներու համատեղ հանդիպում։ Ինչպէս նաեւ ամրանը Հայաստանի մէջ կայանալիք «Իմ Հայաստան» մշակութային փառատօնին հնարաւոր դարձնել յունական եւ կիպրական սփիւռքի մշակութային խումբերու մասնակցութիւնը:

Ֆոթիս Ֆոթիուն ողջոյնի խօսքին մէջ նշեց, որ «Մենք այստեղ ենք՝ կառուցելու համագործակցութեան առաջնահերթութիւններ եւ գտնելու այդ հարցերու լուծման ճանապարհները: Մենք կը կարեւորենք մեր երկրներու սփիւռքեան կառոյցներու հետ համագործակցութիւնը»: Այս հանդիպումը Հայաստանի, Յունաստանի եւ Կիպրոսի միջեւ պաշտօնական երկխօսութեան շարունակութիւնն էր որու նպատակը կողմերու միջեւ սփիւռքեան երեք համայնքներու ներգրաւումով, համագործակցութիւն իրականացնել յստակ միջոցառումներ կազմակերպելով։ Կողմերը կարեւոր համարեցին համագործակցութեան կոչով դիմելու աշխարհի տարբեր երկիրներու իրենց սփիւռքեան համայնքներուն` միմեանց հետ համագործակցելու՝ յատկապէս, ազգային տօներուն, յիշատակի օրերուն, ցեղասպանութեան տարելիցներուն նուիրուած համատեղ միջոցառումներ կազմակերպելու համար: Եռակողմ բանակցութիւններու որպէս արդիւնք պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերուեցաւ 2018-ի Սեպտեմբեր-Հոկտեմբեր ամիսներու սկիզբին համատեղ ցուցահանդէս կազմակերպել, նուիրուած Հայոց եւ Պոնտոսի յոյներու ցեղասպանութեանց, ինչպէս նաեւ թուրքերու Կիպրոս ներխուժմանը:

Յիշատակի առժանի թուականներ 01-12-1989 Հայաստանի Գերագոյն խորհուրդը եւ Լեռնային Ղարաբաղի Ազգային խորհուրդը համատեղ որոշում ընդունած են Լեռնային Ղարաբաղը վերամիաւորել Հայկական ԽՍ Հանրապետութեան։ 02-12-1897 Ծնած է Խորհրդային Միութեան մարշալ Յովհաննէս Քրիստափորի Բաղրամեանը: 02-12-1920 Երեւանի մէջ կնքուած է Հայաստանի խորհրդայնացման համաձայնագիրը` Խորհրդային Ռուսաստանի լիազօր ներկայացուցիչ Բ. Լեգրանի եւ ՀՀ կառավարութեան ներկայացուցիչներ Դրոյի եւ Համբարձում Տէրտէրեանի ստորագրութեամբ: 02-12-1816 Անգլիացի նշանաւոր բանաստեղծ Ճորճ Պայրոնը Վենետիկ գացած է հայերէն սորվելու նպատակով։

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայաստանի եւ Յունաստանի արտգործնախարարներու հանդիպումը Շարունակութիւն էջ 1-էն

Բանակցութիւններուն ներկայ էր նաեւ Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆաթէյ Չարչօղլեանը։ Հանդիպման ընթացքին անդրադարձ եղաւ քաղաքական երկխօսութեան ալ աւելի խորացման, տնտեսական համագործակցութեան ամրապնդման, երկկողմ առեւտրական ու տնտեսական կապերու ընդլայնման վերաբերեալ հարցերու շուրջ, ինչպէս նաեւ պաշտպանութեան, կրթութեան, գիտութեան, մշակոյթի, զբօսաշրջութեան եւ այլ բնագաւարներու գործընկերութեան զարգացումը: Նախարարներ Նալպանտեան եւ Քոծիաս կարեւոր նկատեցին հայյունական միջկառավարական յանձնաժողովի աշխատանքները եւ գործարար համաժողովներու կազմակերպումը: Արտգործնախարարները անդրադարձան Հայաստանի ազատ առեւտուրի գօտիներու մէջ յունական ընկերութիւններու հնարաւոր ներգրաւումը, Հայաստան-ԵՄ, ինչպէս նաեւ Յունաստանի եւ Եւրասիական տնտեսական միութեան շրջանակներու համագործակցութեան զարգացման հնարաւորութիւններուն: Զրուցակիցները գոհունակութեամբ նշեցին, որ երկու երկիրներու միջեւ գոյութիւն ունեցող շուրջ չորս տասնեակ փաստաթուղթ ընդգրկող ամուր իրաւապայմանագրային դաշտը, կարող է լաւ հիմք հանդիսանալ հայ-յունական կապերու յետագայ ամրապնդման համար: Հայաստանի եւ Յունաստանի արտգործանախարարները կարեւորեցին նաեւ աշխարհասփիւռ հայկական եւ յունական համայնքային կառոյցներու համագործակցութեան հնարաւորութիւնները եւ ընդգծեցին երկու երկիրներու արտգործ նախարարութիւններու ապագայ աշխատանքը ուսումնասիրելու այս ներուժը: Կողմերը բարձր գնահատեցին նաեւ հայ-յունական խորհրդարանական համագործակցութիւնը՝ նշելով,

որ պատուիրակութիւններու երկկողմ փոխայցելութիւնները խթան հանդիսացած են երկու երկիրներու խորհրդարաններու միջեւ։ Հանդիպման ընթացքին Էտուարտ Նալպանտեանը ներկայացուց յաջորդ տարի Հայաստանի մէջ տեղի ունենալիք Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպութեան 17-րդ գագաթաժողովի օրակարգը ու նախապատրաստական աշխատանքները: Անդրադարձ կատարուեցաւ նաեւ Հայաստանի կողմէ ՍԾՏՀԿ-ի նախագահութեան ստանձնումը եւ ՍԾՏՀԿ-ի խորհրդարանական վեհաժողովի մէջ փոխգործակցութեան խորացումը: Հայաստան - Եւրամիութիւն Համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան համաձայնագրի ստորագրման սահմաներուն մէջ քննարկուեցան ՀՀ - ԵՄ ընդլայնուող յարաբերութիւնները, ու միտքեր փոխանակուեցան մուտքի արտօնագիրերու ազատականացման շուրջ: Քննարկուեցան տարածաշրջանային եւ միջազգային հրատապ հարցեր՝ ինչպէս Կիպրոսի ճգնաժամը, որի շուրջ նախարար Քոծիաս ներկայացուց վերջին զարգացումները: Հայաստանի արտգործնախարարը իր գործընկերոջ ներկայացուց ղարաղաբեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ Հայաստանի ու ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահ երկիրներու համատեղ ջանքերը։ Յունաստանի արտգործանախարարը իր երկրի անվերապահ աջակցութիւնը յայտնեց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներու գործունէութեանը։ Նախարարները հանգամանալից միտքեր փոխանակեցին տարածաշրջանային եւ միջազգային հրատապ խնդիրներու, Մերձաւոր Արեւելքի վերջին զարգացումներուն, առկայ հիմնահարցերու հանգուցալուծման ուղիներու վերաբերեալ։ Հանդիպման աւարտին Էտուարտ Նալպանտեանը եւ Նիքոս Քոծիասը ստորագրեցին երկու նախարարութիւններու միջեւ խորհրդատուութիւններու մեխանիզմի ստեղծման վերաբերեալ յուշագիր, որմէ ետք տեղի ունեցաւ նախարարներու համատեղ մամուլի ասուլիսը:

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 5

ՌԱԿ-ի 96-ամեակի պանծալի տօնակատարութիւն Պէյրութի Թէքէեան կեդրոնին մէջ

ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան Քարոզչական Յանձնախումբը ճիգ չէր խնայած ամենալաւ ձեւով տօնելու Կուսակցութեան պանծալի 96-ամեայ յոբելեանը: ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան Պատուոյ անդամ եւ ԹՄՄ Հիմնադիրներու մարմնի նախկին ատենապետ ընկեր եւ ընկերուհի Կարապետ եւ Յասմիկ Պապահէքեաններու ներկայութիւնը վայելող ձեռնարկը տեղի ունեցաւ Պէյրութի Թէքէեան Կեդրոնի «Հրաչեայ Սեդրակեան» սրահին մէջ, կազմակերպութեամբ ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան Քարոզչական յանձնախումբին: Արդարեւ, Շաբաթ, 2 Դեկտեմբեր 2017-ի երեկոյեան Թէքէեան Կեդրոնին մէջ մեծ շուքով նշուեցաւ ՌԱԿ-ի 96-ամեակը:

Հայկազեան Համալսարանի նախագահը, Լիբանանի մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան, Լիբանանի մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան հիւպատոս Աշոտ Վարդանեան եւ դեսպանատան կցորդներ, պետական նախարարներ եւ երեսփոխաններ, ՍԴՀԿ Լիբանանի վարիչ մարմնի ներկայացուցիչը, ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական Կոմիտէի ներկայացուցիչը, ՀԲԸՄ-ՀԵԸ-ի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետը, ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան անդամներ, ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային վարչութեան անդամներ, ԹՄՄ Հիմնադիրներու մարմնի եւ Լիբանանի Տեղական վարչութեան անդամներ եւ հոծ բազմութիւն մը ներկայ էին ձեռնարկին:

Այս ձեռնարկին մասնակցելու եւ իր պատգամը փոխանցելու համար Արցախէն հրաւիրուած էր ՌԱԿ Արցախի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ ընկ. Բարթող Գալստեանը:

Նորին Սուրբ Օծութիւն Տէր Տէր Արամ Առաջին Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ ներկայացուցիչները, ամենապատիւ եւ գերերջանիկ Գրիգոր Պետրոս 20-րդ կաթողիկէ հայոց Պատրիարք Կաթողիկոսի ներկայացուցիչը, վերապատուելի Դոկտոր Փօլ Հայտոսթեան Միջին Արեւելքի Հայ Աւետարանական Եկեղեցիներու Միութեան ատենապետ եւ

Լիբանանի, Հայաստանի եւ ՌԱԿ-ի քայլերգներու ունկնդրութենէն ետք բացման խօսքը կատարեց Շրջանային Վարչութեան փոխ ատենադպիր ընկ․ Լեւոն Բարսեղեան: Ան իր խօսքին մէջ յայտնեց, որ ՌԱԿ-ի գերագոյն նպատակը եղած է հայապահպանումը սփիւռքի մէջ, ինչպէս նաեւ զօրավիգ կանգնիլը Հայաստանին եւ հայ ժողովուրդի գերագոյն շահերուն: Ան յայտնեց իր գոհունակութիւնը, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը որդեգրած է ՌԱԿ-ի դաւանած ազատ տնտեսական գաղափարախօսութիւնը՝ հիմնուած անձնական ձեռներէցութեան, դրամագլուխի եւ տաղանդի համագործակցութեան Շարունակութիւնը էջ 6

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

ՌԱԿ-ի 96-ամեակի պանծալի տօնակատարութիւն Պէյրութի Թէքէեան կեդրոնին մէջ Շարունակութիւն էջ 5-էն

ու օրէնքի առջեւ բոլոր քաղաքացիներու հաւասարութեան վրայ: Սփիւռքի մէջ ՌԱԿ-ի նպատակը եղած է ազգապահպանումը, մեզ հիւրընկալող երկիրներուն հանդէպ հաւատարմութիւնը, Սփիւռքի եւ Հայրենիքի միջեւ կապերու ամրապնդումը: Արցախի պարագային, ՌԱԿ-ի նպատակը եղած է սատարել մեր ժողովուրդին եւ օժանդակել անոր պետականութեան:

Բացման խօսքի աւարտին, ընկ․ Բարսեղեան հրաւիրեց ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ ընկ․ Տոքթոր Աւետիս Տագէսեանը փոխանցելու համար իր օրուան խօսքը:

թեան անդամ եւ Արցախի Շրջանային վարչութեան ատենապետ ընկ․ Բարթող Գալստեան իր սրտի խօսքը փոխանցելու համար ներկաներուն: Ընկ․ Գալստեան իր խօսքին մէջ անդրադարձաւ Արցախի ժողովուրդի եւ պետականութեան պայքարին, մնալու համար հողին վրայ: Ան անդրադարձաւ Արցախի մէջ ՌԱԿ-ի դերին եւ գործունէութեան՝ որպէս երկրամասին քաղաքական կեանքի խճանկարին մէկ գործօն անդամը: Ապա Ընկեր Գալստեան սահիկներու ցուցադրութեամբ անդրադաձաւ Արցախի առօրեայ կեանքին, Կուսակցութեան հանդիպումներուն Արցախի ղեկավարութեան հետ, քառօրեայ պատերազմին եւ անոր յաղթական աւարտին՝ արժանանալով ծափահարութիւններու:

Իր խօսքի աւարտին ընկ. Գալստեան ՌԱԿի Արցախի կառոյցին անունով յուշանուէր մը յանձնեց ընկ. Տոքթ. Տաքէսեանին:

Գեղարուեստական բարձրակարգ յայտագիրին մաս կազմեց հայրենի վաստակաւոր ջութակահար Յովհաննէս Կարախանեան, որ երկու երաժշտական կտորներ նուագեց իւրայատուկ ոճով՝ ներկաներու գնահատանքին արժանանալով: Ապա բեմ հրաւիրուեցաւ ՌԱԿ Կեդրոնական վարչու-

Շարունակութիւնը էջ 7

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 7

ՌԱԿ-ի 96-ամեակի պանծալի տօնակատարութիւն Պէյրութի Թէքէեան կեդրոնին մէջ Շարունակութիւն էջ 6-էն

Ընկեր Լեւոն Բարսեղեան խօսեցաւ ընկ․ Կարապետ Պապահէքեան մեծ բարերարին ազգային-միութենական գործունէութեան մասին: Ան իր խօսքին մէջ ըսաւ. «Ընկեր Կարապետ Պապահէքեան, մարդ մը, հայ մը, Ռամկավար Ազատական մը, ազգային հասարակական գործիչ մը, հայրենասէր մը: Շնորհիւ իր մարդասիրութեան, վեհանձնութեան, առաքինի նկարագիրին եւ առատաձեռնութեան, յարգուած ու սիրուած է բոլորէն անխտիր:

Ապա բեմ հրաւիրուեցան 45 տարիներ եւ աւելի Կուսակցութեան միջոցով ազգին ծառայած հաւատաւոր կուսակցական ընկերուհիներ եւ ընկերներ ընկ․ Պապահէքեանի եւ ընկ․ Տոքթ.Աւետիս Տագէսեանի ձեռամբ ստանալու համար իրենց գնահատանքի մետալները: ՌԱԿ Շրջանային Վարչութեան անունով ընկ. Տոքթ. Աւետիս Տաքէսեան ընկ. եւ ընկհի․ Պապահէքեաններուն յանձնեց օրուայ յատուկ յուշանուէրը:

Ընկեր Պապահէքեանի ազգային, հասարակական, գործունէութեան շրջագիծը լայնածիր ու բազմաշերտ եղած է՝ սկսելով իր պատանեկութենէն՝ որպէս ՀԵԸ-ական մարզիկ, ապա քայլ առ քայլ բարձրանալով դառնալու համար ՀԲԸՄ-ի, ՀԵԸ-ի, ՌԱԿ-ի եւ ԹՄՄ-ի կարկառուն ղեկավարներէն: Ընկեր Պապահէքեան իր ազգային գործունէութեան ընթացքին իր կարելին չէ խնայած՝ նիւթապէս եւ բարոյապէս օժանդակելու Սփիւռքի գոյութեան եւ հայրենիքի բարգաւաճման: Ընկեր Պապահէքեան իր բարեգործական գործունէութեամբ եւ նախաձեռնութեամբ աչքի ինկած է Խորհրդային Հայաստանի օրերէն ու կը շարունակէ առ այսօր նպաստել Հայրենիքի բարգաւաճման: Այս օրերուն Ընկեր Կարապետ Պապահէքեան, շարունակելով իր հայրենանուէր ծառայութիւնը, Լիբանանի մէջ Հայաստանի Արտակարգ եւ Լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեանի եւ դեսպանութեան աջակցութեամբ Հայաստան ղրկած է լիբանանեան մայրիի մեծաթիւ տունկեր: Փառք ու պատիւ մեր հայազգի բարերարներուն, որոնք միշտ օգտակար դարձած են մեր ազգի զաւակներուն Սփիւռքի մէջ թէ Հայրենիքի: Այս առթիւ կը հրաւիրենք Ընկեր Պապահէքեանը եւ ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան ատենապետ ընկեր Տոքթոր Աւետիս Տագէսեանը, որպէսզի պարգեւատրեն մեր հաւատաւոր վեթերան ընկերուհիներն ու ընկերները»:

Յիշատակելի ձեռնարկ մը արդարեւ: Իսկապէս գնահատելի արարք է արժեւորել մեր երախտաւորներուն գործը: Արդարին գործը միշտ պէտք է յիշուի: Անոր գնահատումը ազգային պարտականութիւն է: Այս ձեւով պիտի բարձրանայ հայ մարդուն արժէքը եւ ինքնագնահատումը: Հոգեշնորհ Հայր Պետրոս Վրդ. Մանուէլեանի պահպանիչով փակուեցաւ ձեռնարկը: Աւարտին hատուեցաւ 96-ամեակի յատուկ կարկանդակը:

Վարձքը կատար մեր հայ ազգի բոլոր բարերարներուն, կազմակերպիչներուն եւ գնահատուող ընկերընկերուհիներուն եւ ՌԱԿի հաւատաւոր անդամ, համակիր եւ բարեկամ բոլոր ներկաներուն:

ՌԱԿ Մամուլ

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Էտուարտ Նալպանտեանի ՀՀ սփիւռքի եւ Յունաստանի արտաքին գործոց հանդիպումը Յունաստանի նախարարութիւններու միջեւ նախագահին հետ տեղի ունեցաւ յուշագրի Շարունակութիւն էջ 1-էն

Ողջունելով ԱԳ նախարարին՝ Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսը նշեց, որ ուրախ է ընդունիլ բարեկամ Հայաստանի արտգործնախարարին եւ յոյս յայտնեց, որ այս այցը պիտի նպաստէ Հայաստանի եւ Յունաստանի միջեւ կապերու առաւել ամրապնդմանը:

Շնորհակալութիւն յայտնելով ընդունելութեան համար՝ Էտուարտ Նալպանտեանը ըսաւ, որ խորհրդանշական է դիւանագիտական յարաբերութիւններու 25-ամեակի յոբելեանական տարուայ պաշտօնական այցով գտնուիլ Յունաստան, եւ փոխանցեց ՀՀ Նախագահի ողջոյններն ու բարեմաղթանքները, ինչպէս նաեւ Երեւան այցելելու հրաւէրը: Յունաստանի նախագահը եւ Հայաստանի ԱԳ նախարարը գոհունակութիւն յայտնեցին երկու երկիրներու միջեւ բամզաբովանդակ համագործակցութեան կապակցութեամբ՝ ընդգծելով, որ երկու եղբայրական ժողովուրդները միմեանց կապուած են դարաւոր բարեկամութեամբ եւ փոխադարձ մեծ համակրանքով: Հանդիպման ընթացքին միտքեր փոխանակուեցան հայ-յունական քաղաքական երկխօսութեան խորացման, տնտեսական կապերու առաւել ակտիւացման վերաբերեալ: ԵՄ հետ Համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան համաձայնագրի տուեալներու սահմանին մէջ Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչութեան ղեկավարը ներկայացուց Հայաստան Եւրոպական միութիւն ընդլայնուող յարաբերութիւնները։ Էտուարտ Նալպանտեանը Փրոքոփիս Փաւլոփուլոսին ներկայացուց յաջորդ տարի Երեւանի մէջ կայանալիք Ֆրանկոֆոնիայի գագաթաժողովի օրակարգը ու հիմնական նիւթերը։ Յունաստանի նախագահը կարեւորեց Ֆրանկոֆոնիայի գագաթաժողովի անցկացումը Երեւանի մէջ եւ յաջողութիւն մաղթեց այդ ներկայացուցչական միջոցառման

ստորագրման արարողութիւն Շարունակութիւն էջ 2-էն

շեշտեցինք, որ համագործակցութիւնը հիմնականում ուղղուած է լինելու երիտասարդական խնդիրների լուծմանը, փոխճանաչողութեանն ու փոխգործակցութեանը: Վստահ եմ, որ եւ՛ Հայաստանն ու Յունաստանը, եւ՛ մեր սփիւռքները միասնաբար գործելով՝ մեծ յաջողութիւններ կ’արձանագրեն»:

Շնորհակալութիւն յայտնելով լրագրողներուն՝ նախորդ օրուայ Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս եռակողմ հանդիպումը լայնօրեն լուսաբանելու համար՝ Յունաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ ԹէրենսՆիքոլաոս Քուիքը եւս կարեւորեց յուշագրի ստորագրումը եւ նշեց. «Մեր ժողովուրդները կը կապեն քրիստոնէութիւնը, պատմութիւնը, ցեղասպանութիւնները ու մշակոյթը: Ես արդէն երրորդ անգամ կ’այցելեմ Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յուշահամալիր: Իսկ այսօր ինձ համար մեծ պատիւ է նման յուշագրի ստորագրումը: Կը վստահեցնեմ, որ յարգելով միջազգային իրաւունքի սկզբունքները՝ մենք միասնաբար կգտնենք մեր համագործակցութեան ուղիները: Միւս կողմէն մեր տեսլականն է՝ ընդլայնել համագործակցութեան այն ծրագրերը, որոնք կապուած են մեր երկիրներու եւ սփիւռքներու, տնտեսական, կրթական, մշակութային, միջեկեղեցական համագործակցութեան հետ: Կը կարծեմ թէ ես առաւել հարստացած կվերադառնամ Յունաստան»: կազմակերպման գործին մէջ։ Հայաստանի արտգործնախարարը Յունաստանի նախագահին ներկայացուց նաեւ ղարաբաղեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ Հայաստանի ու ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահ երկիրներու համատեղ ջանքերը։

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 9

«Առեղծուա՞ծ, ոչ զաւթուած հողեր»՝ ամեակներու տարիէն առաջ եւ վերջ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Ինչո՞ւ սպասել այս կամ այն կազմակերպութեան կամ հաստատութեան կլոր թիւով ամեակը, անոր մասին խօսելու համար: Ամեա՞կ պէտք է նշել անմիջական ներկային մէջ սնապարծութիւն հովահարելու, հաշուեկշիռի, քննադատելու, թէ նորի սկիզբի համար: Արեւմտեան Միացեալ Նահանգներու «Ասպարէզ» օրաթերթի 110-ամեակն է, Հայաստանի անդրանիկ Հանրապետութեան 100-ամեակը, Արցախեան շարժման 30-ամեակը: Մեր անմիջական ներկային եւ ապագային առնչուող կացութիւններ եւ իրադարձութիւններ կան, պիտի ըլլան, որոնք իրենց վրայ պիտի կեդրոնացնեն մեր ուշադրութիւնը: Այսօր վերականգնում եւ ապագայ սեւեռող է Արցախի երեսնամեայ երթը: Մեր ճառերուն մէջ կը սիրենք գործածել անկիւնադարձ բառը: Արցախեան ազատամարտը եւ յաջողութիւնը հազարամեակէ մը ի վեր մեր ունեցած ազգային-քաղաքական մեծ իրադարձութիւնն է. Հայաստանները փոխանակ հող կորսնցնելու հող ազատագրեցին: Ոչ բարեսիրութիւն եւ ոչ զբօսաշրջային յուզում: Այդ մեծ իրադարձութիւնը իրականացաւ ոչ թղթէ կապարճով եւ ոչ բարձրախօսներու աղմուկով: Հայրենատիրութեան գիտակցութեամբ տոգորուած սերունդ մը գիտցաւ յանձնառութեան գինը վճարել: Հայաստան եւ սփիւռք(ներ) այս ազնիւ եւ ապագայատես գիտակցութեան արժեւորման եւ որդեգրման ուղիով ընթանալու ճամբաբաժանին առջեւ կանգնած են: Ընտրա՞նքը. հայրենատիրութիւն եւ վերադարձ, արտագաղթ եւ հայրենալքում: Հողահաւաք եւ ազգահաւաք: Շեղբին վրայ կանգ կարելի չէ առնել, նոյնիսկ մտածելու համար: Ամեակներու առթած-առթելիք յուզումներու կողքին, լաւ պիտի չըլլա՞ր մեր վաղուան ճամբան լուսաւորելու համար վիճակագրութիւններ կազմել, թիւ-թուանշանով: Անոնք ամբոխավարական եւ տեսաբանական ճառերուն, վերլուծումներուն եւ ընտրանքներուն բարեսիրութենէ եւ զբօսաշրջայինէ տարբեր առարկայական հիմնաւորում եւ որակ կու տան: Կը ճշդուի, թէ իրապէս ի՞նչ կ՛ուզենք, ինչո՞ւ կ՛ուզենք, որոնք են ուզողները: Ո՞վ կրնայ ըսել, թէ հայկական ծագում ունեցողներու ո՞ր տոկոսը ինքզինք իրապէս հայ ազգի անդամ կը համարէ, պարտքի եւ իրաւունքի գիտակցութեամբ, միաժամանակ նկատի ունենալով տարիքային շերտերը: Երբ անկարող ենք սրահ բերելու երիտասարդութիւնը որպէսզի Կոմիտաս լսէ, փոխանակ գինովներու ականջները շոյող աղմկարարութիւնը քաջալե-

րելու, ժողովուրդը կը վերածենք ամբոխի, համոզում եւ յանձնառութիւն կը փոխարինուին ինքնախաբէութեան աղմուկով: Արցախի ազատագրական պայքարի ազգային-քաղաքական նոր որակ ստեղծած ելքը, բացի բարեսիրութենէ եւ զբօսաշրջութենէ ինչ գործնական հետեւանքներ ունեցաւ Հայաստանաբնակներու եւ սփիւռք(ներ)ի ընտրանքներուն մէջ: Տօնենք ամեակներ: Յիշենք հայկական գաւառները, անցեալի ողբերգութիւնները եւ յաջողութիւնները: Մեծամեծ ծրագիրներ մշակենք: Գիրքեր գրենք, ցոյցեր կազմակերպենք, գեղարուեստական կամ քարոզչական ժապաւէններ պատրաստենք, գիտաժողովներ հրաւիրենք եւ հրաւիրուինք: Բայց պիտի ըսե՞նք ինչպէս աշխարհի մէջ տարտղնուած հայերը պիտի վերադառնան եւ տէր պիտի ըլլան հող-հայրենիքին: Ազգահաւաք՝ որ կը փրկէ հողը եւ համրանը: 28 Փետրուար 2008-ին գրուած յօդուածով մը անդրադարձած եմ «Խորհրդային Հայաստան» թերթին մէջ, 18 Հոկտեմբեր 1989-ին, լոյս տեսած ուշագրաւ յօդուածի մը, «Առեղծուա՞ծ, ոչ, զաւթուած հողեր» խորագիրով: Յօդուածագիրը՝ Ս. Վարդանեան, չէր խօսած ոչ բռնագրուած Հայաստանի եւ ոչ ալ Արցախի մասին, այլ՝ Խ. Հայաստանի: Կրկին կը մէջբերեմ ըսուածը.

«1927-ին Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքը եղել է 30․247,6 քառ.քմ., ապա այժմ այն 29․242,5 քառ.քմ. է»..: Ուրեմն 1․185,1 քառ.քմ. հող կորսուած է, առանց պատերազմի, առանց թնդանօթի, առանց ժողովներու: Եթէ Ս. Վարդանեան դեռ կ՛ապրի, զինք պէտք է հրաւիրել որ հրապարակէ տուեալները, մասնակցի խորհրդարանի լսումներուն, խօսի բեմերէն: Թուաբանական պարզ հաշիւով, անհետացած է շուրջ 32 քմ լայնքով եւ 32 քմ. երկայնքով տարածութիւն: Ուրեմն 1927-ի Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի 2,5 տոկոսը անհետացած է: Ինչպէ՞ս, ինչո՞ւ: Ինչո՞ւ չէ խօսուած այդ մասին եւ չի խօսուիր այսօր: Այս հարցն ալ ամեակ է, Պրազիլի կամ Չինաստանի համար մանրուք: Իսկ այդ մանրուքը այդպէս ալ չէ Հայաստանի համար: 1927-2017… Այս ալ պատասխան սպասող ամեակ է, առանց ենթակայական ճառի եւ յուզումնախառն ժողովներու: Ս. Վարդանեանի հաստատումները պաշտօնական «Խորհրդային Հայաստան» թերթին մէջ եթէ ըսուած են, ունեցած են հիմնաւորումներ, որոնք տեղ մը արձանագրուած են: Ա՞յս ալ արձանագրենք պատմութեան շահ վնասի Շարունակութիւնը էջ 10

Հայ Կեանք

Էջ 10

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

«Առեղծուա՞ծ, ոչ զաւթուած հողեր»՝ ամեակներու տարիէն առաջ եւ վերջ Շարունակութիւն էջ 9-էն

տոմարին մէջ: Յուշարձաններու պաշտպանութեան չափ հոգածութեան առարկայ չի՞ կրնար ըլլալ Հանրապետութեան տարածքի 2,5 տոկոսը: Այս չարագործութիւնը, որուն համար օսմանցիին դէմ կրակ չենք կրնար ժայթքել, ինչպէ՞ս պատահած է: Ինչո՞ւ անտես մնացած է: Անտես կը մնայ: Առանց գոհանալու ամեակներու գիտութեան եւ ինքնագոհութեան դղրդոցով, կը բացուի՞ այս թղթածրարը բարի դրացնութեան եւ իրաւունքի ազնիւ սկըզբունքներու հետեւելով:

20 Նոյեմբեր 2017 Նուազի-լը-Կրան (Ստորեւ այս հարցին առնչուող շուրջ տասը տարի առաջ գրած յօդուածս) Եթէ հանում-գումարումի պարզ գործողութիւն մը ընենք, կը տեսնենք, որ 505,1 քառ.քմ. տարածութեամբ հող կորսուած է: Գաղափար մը ունենալու համար ըսենք, թէ այդ կը ներկայացնէ քսան քիլոմեթր լայնքով եւ քսանհինգ քիլոմեթր երկայնքով հողամաս մը: Հայաստան ծովեզերեայ երկիր չէ, հետեւաբար այդ տարածութիւնը ջուրով չէ ծածկուած, բեւեռներու սառոյցներու ջուրերը չեն հասած հոն, ովկիանոսի մակերեսի բարձրացման հետեւանքով: Հայաստանի Հանրապետութեան հողամասի 1,73 տոկոս յանկարծ կորսուած է: Յանկա՞րծ… Ո՞վ թոյլ տուած է, որ խորհրդային ոստիկանական վարչաձեւի տակ այդպէս կրծեն հայոց արդէն բզքտուած հողը: Վերանկախացումէն ետք չէ՞ գտնուած քաղաքական գործիչ մը, որ մէկդի դնելով զանազան կուրսեր եւ խարխափումներու հունով ընթացող պրագմատիզմներ, արծարծէ այս խնդիրը, առաջին հերթին լուսաբանուելու եւ լուսաբանելու համար, եւ ապա գտնելու պատշաճ լուծում: Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքի 1,73 տոկոսի անհետացումը, օր մը, տեղ մը, օրակարգ եղա՞ծ է: Տեղ մը, թղթածրարի մը մէջ, արձանագրուա՞ծ է: Կրնա՞նք հասկնալ, թէ ուր գացած են այդ տարածութիւնները… Ուրեմն, Ստալինի օրերուն եւ անկէ վերջ, Մոսկուայի հանդէպ մեր հաւատարմութիւնը վարձատրուած է ամէն օր պատառ մը փրցնելով այն քիչէն որուն համար կ՛ըսուէր թէ փրկուած էր: Տարօրինակ է, որ Հայաստանի ներկայի իշխանութիւնները, ոչ ալ քաղաքական տարբեր կազմակերպութիւնները, չեն խօսիր այս մասին: Այս հարցի թղթածրարը հարկ է հրապարակել, նախ՝ հրապարակել: Հայաստանի Հանրապետութեան հողամասը նուազած է, եւ ոչ ոք ուզած է այդ մասին տեղեակ պահել ժողովուրդը, որ իրաւատէր է: Կայ նաեւ խնդրին միւս երեսը: Օրին, Խորհրդային Հայաստան թերթին մէջ, 18 Հոկտեմբեր 1989-ին լոյս տեսած գրութիւնը կարդացած

ըլլալու են նաեւ մեծ թիւով հայեր, այսինքն՝ ժողովուրդը, ան ինչո՞ւ չէ հետաքրքրուած եւ տէր չէ կանգնած հայրենիքի բեկորներուն: Հարց է, թէ վաղը տէ՞ր պիտի կանգնի, թէ այդ կորուստները պիտի արձանագրէ նպարավաճառի շահ-վնասի տոմարին մէջ: Առօրեայի մտմտուքով կ՛ապրինք, երբեմն ալ մեծ երազներով, բայց չենք տեսներ թէ ինչե՜ր պատահած են եւ կը պատահին: Ինչ որ ըսուած է եւ կը յիշեցնենք, մանրուք չէ, մեզ խանդավառող Արցախի մէկ տասներորդն է: Եթէ տիրութիւն չընենք մանրուք համարուածին, կը վտանգենք ամբողջութիւնը: Շատ զբաղեցանք սննդամթերքով, դեղերով, մանկական կամ ազգագրական երգչախումբերով, սրահներ յուզեցինք, բայց քիչ խօսեցանք եւ քիչ կը խօսինք հայրենի հողի եւ անոր տիրութեան մասին: Տիրոջ գիտակցութեան կորուստի հետեւանք եղաւ աղէտարտագաղթը, որ դեռ չէ կասած, մարդիկ, որոնք Խաղաղականի ափին նստած ցոյց կ՛ընեն ոչ թէ հայրենիքի համար, այլ այս կամ այն նախագահական թեկնածուի: Նոյն լռութիւնը կը շրջապատէ նաեւ Հայաստանի Հանրապետութեան տնտեսական կառոյցներու տիրութեան խնդիրը: Պիտի հրապարակուի՞ տեղեկագիր մը, ըսելու համար, թէ անոնց ո՞ր տոկոսը հայաստանեան հակակշիռին տակ է, մանաւանդ անոնք, որոնք ունին ռազմավարական նշանակութիւն, ոսկիի, պղինձի, մոլիպտենի, եւ այլ յարգի հանքերէն մինչեւ ելեկտրակայանները, կապի միջոցները, նաւթի եւ կազի առուծախը: Եթէ բարերար ցնցում մը չպատահի, ընտրութիւններու աղմուկ-իրարանցումէն վեր, անդին, օր մը պիտի անդրադառնանք, մենք կամ մեր յաջորդները, որ մնացած է տեսակ մը իշխանապետութիւն, ուր ծագումով հայեր ժամանակ մըն ալ այցի կ՛երթան հայրենասիրական անվաղորդայն սէրերով ու կարօտներով: Հայաստանի մէջ տեղի ունեցած է ընտրապայքար՝ նախագահ ընտրելու համար: Չգտնուեցաւ թեկնածու մը կամ ընտրող մը որ յիշէ եւ արծարծէ Սերգէյ Վարդանեանի «1927-ին Հայաստանի Հանրապետութեան տարածքը եղել է 30․247,6 քառ.քմ., ապա այժմ այն 29․242,5 քառ.քմ. է»… հաստատումով դրուած սուր հարցը: Գիտէք, յաճախ կը կրկնեմ, որ թիւերու լեզուն վիճելի չէ: Հարց, զոր հաշտեցման ինքնակոչիկներ, տնտեսագէտներ, տեսաբաններ եւ բախտախնդիրներ մանրուք կրնան համարել: Բայց անիկա քսան քիլոմեթր լայնքով եւ քսանհինգ քիլոմեթր երկայնքով հողամաս մըն է, որուն շրջագիծը իննիսուն քիլոմեթր է: Պէյրութէն Այնճար երթուդարձի չափով ճանապարհ։

28 Փետրուար 2008

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 11

Հայաստանի արտգործնախարարի հանդիպումը Յունաստանի հայ համայնքային կազմակերպութիւններու ներկայացուցիչներուն հետ

Դեկտեմբեր 12-ին Աթէնքի մէջ պաշտօնական այցելութեամբ գտնուող ԱԳ նախարար Էտուարտ Նալպանտեանը հանդիպում ունեցաւ Յունաստանի հայկական կազմակերպութիւններու շուրջ չորս տասնեակ ներկայացուցիչներու հետ։ Հանդիպման ներկայ էր Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆաթէյ Չարչօղլեանը։ Հանդիպման Էտուարտ Նալպանտեանը ներկայացուց Աթէնք իր այցելութեան նպատակները եւ օրակարգը, հայ-յունական յարաբերութիւններու յետագայ ամրապնդման ու զարգացման նպատակով ձեռնարկուող քայլերը։ Նախարարը հանգամանալից անդրադարձ կատարեց ղարաբաղեան հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ Հայաստանի եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահ երկիրներու կողմէ գործադրուող ջանքերուն, հիմնահարցի հանգուցալուծման գործընթանցի վերջին զարգացումներուն։ Էտուարտ Նալպանտեանը յունահայ համայնքի ներկայացուցիչներուն տեղեկացուց Հայաստանի եւ Եւրոպական միութեան միջեւ Համապարփակ եւ ընդլայնուած գործընկերութեան համաձայնագիրով նախատեսուած համագործակցութեան հեռանկարներու մասին, ծանօթացուց միջազգային ու տարածաշրջանային հրատապ խնդիրներու վերաբերեալ Հայաստանի մօտեցումներուն, Հայաստանի արտաքին քաղաքականութեան առաջնահերթութիւններուն։ Նախարար Նալպանտեան անդրադարձաւ Վիեննայի մէջ կայացած ԵԱՀԿ նախարարական խորհուրդի

արդիւնքներուն, Սեւծովեան տնտեսական համագործակցութեան, Սեւծովեան կազմակերպութեան մէջ Հայաստանի յառաջիկայ նախագահութեան, Երեւանի մէջ յաջորդ տարի կայանալիք Ֆրանկոֆոնիայի միջազգային կազմակերպութեան գագաթաժողովին։ Վերջաւորութեան Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչութեան ղեկավարը պատասխանեց ներկաներու բազմաթիւ հարցումներուն։

Յիշատակի առժանի թուականներ 05-12-1921 Հռոմի մէջ, հայ ժողովրդական վրիժառու Արշավիր Շիրակեանը (1900-1973) ահաբեկեց Հայկական մեծ եղեռնի կազմակերպիչներէն Թուրքիայի նախկին վարչապետ Սայիդ Հալիմ փաշային։ 07-12-1988 Տեղական ժամանակով 11։41-ին 23 երկվայրկեան տեւողութեամբ տեղի ունեցաւ Հայաստանի Հանրապետութեան հիւսիսային շրջանի աւերիչ երկրաշարժը, որը կ’անուանենք որպէս Սպիտակի երկրաշարժ։ 09-12-1920 ՀԽՍՀ հեղկոմի որոշումով հանրապետութեան սահմաններուն մէջ հայերէնը ճանչցուեցաւ որպէս պետական լեզու։ 10-12-1991 Միջազգային դիտորդներու ներկայութեամբ համաժողովրդական հանրաքուէի մասնակիցներու աւելի քան 99% «ԱՅՈ»ով միահամուռ կերպով հաստատուեցաւ ԼՂՀ ազգաբնակչութեան կամքը` անկախութեան հռչակման ուղղութեամբ։ 21-12-1955 Մահացած է պետական, ռազմական գործիչ Գարեգին Նժդեհը։

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը ընդունեց Յունաստանի եւ Կիպրոսի պատուիրակութիւնները Զրոյցի ընթացքին Կիպրոսի նախագահի` հումանիտար եւ արտերկրեայ հարցերով յանձնակատար Ֆոթիս Ֆոթիուն Նորին Սրբութեանը փոխանցեց Կիպրոսի նախագահի ողջոյններն ու բարեմաղթանքները, բարձրօրէն քննահատելով Կիպրոսի հայ համայնքը։:

Դեկտեմբեր 14-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ ընդունեց Յունաստանի Հանրապետութեան Արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Թէրենս-Նիքոլաոս Քուիքին եւ Կիպրոսի Հանրապետութեան նախագահի` հումանիտար եւ արտերկրեայ հարցերով յանձնակատար Ֆոթիս Ֆոթիուի գլխաւորած պատուիրակութիւնները՝ ուղեկցութեամբ Հայաստանի Հանրապետութեան Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակաբեանի: Տիկին Հրանոյշ Յակոբեան Նորին Սրբութեանը ներկայացուց Յունաստանի եւ Կիպրոսի պատուիրակութիւններու Հայաստան այցելելու նպատակը, կարեւորեց սփիւռքի հարցերու շուրջ սկզբնաւորուող եռակողմ համագործակցութիւնը, ու ՀՀ Սփիւռքի նախարարութեան հետ փոխըմբռնման յուշագրի ստորագրութիւնը: Այնուհետեւ Վեհափառ Հայրապետը ողջունեց հիւրերու այցը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին՝ նշելով, որ նման գործակցութեան համար ամուր հիմք են դարերով ձեւաւորուած սերտ յարաբերութիւնները: Նորին Սրբութիւնը կարեւորեց պատմական հանգամանքներու բերումով տարբեր երկիրներ ապաստան գտած հայ եւ յոյն ժողուրդներու զաւակներու նկատմամբ դրսեւորուող հոգատարութիւնը, ինչը կը նպաստէ սփիւռքի առջեւ ծառացող արդի մարտահրաւէրներու յաղթահարման եւ ազգային ինքնութեան պահպանման: Գարեգին Բ. Կաթողիկոսը կարեւորեց Սփիւռքի երեք համայնքներու փոխադարձ զօրակցութիւնը, որպէսզի կարողանան հասնիլ իրենց ժողովուրդներու դէմ պատմութեան ընթացքին գործուած անարդարութեան ճանաչման եւ միջազգայնօրէն դատապարտման: Վեհափառ Հայրապետը կարեւոր նկատեց նաեւ եկեղեցիներու առաքելութիւնը, անդրադարձ կատարելով Հայաստանեաց Առաքելական եւ Յոյն Ուղղափառ Եկեղեցիներու միջեւ բարեկամական յարաբերութիւններուն։ Իր հերթին Յունաստանի Արտաքին գործոց նախարարի տեղակալ Թէրենս-Նիքոլաոս Քուիքը նշեց, որ սփիւռքի համախմբուածութեան ամենակարեւոր կամուրջը կրօքն է եւ եկեղեցին` կարեւորելով եկեղեցուոյ դերակատարութիւնը սփիւռքի առջեւ ծառացած խնդիրներու լուծման գործին:

Հանդիպմանը ներկայ էին Մայր Աթոռի Արտաքին յարաբերութիւններու եւ արարողակարգի բաժնի տնօրէն Գերաշնորհ Տ. Նաթան արքեպիսկոպոս Յովհաննիսեանը եւ ՀՀ մէջ Յունաստանի Հանրապետութեան դեսպան Նաֆսիքա Նանսի Էւա Վրաիլան:

27․000 հայեր դարձած են Ամերիկայի քաղաքացի

ՈՒԱՇԻՆԿԹԸՆ.- Վերջին տասը տարիներու ընթացքին աւելի քան 27 հազար հայեր դարձած են Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու քաղաքացի: Այս մասին նշուած է Միացեալ Նահանգներու Ներքին անվտանգութեան բաժանմունքի կայքին վրայ: 2007-էն մինչեւ 2016 հպատակագրման միջոցով Միացեալ Նահանգներու քաղաքացի դարձած են 9․745 վրացիներ եւ աւելի քան 8 հազար Ատրպէյճանցիներ: Այս տասը տարիներուն ընթացքին քաղաքացիութիւն ստացած է ընդհանուր առմամբ 7,4 միլիոն օտարերկրացի։

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 13

«Մեծ մերձաւոր արեւելք» ծրագրի նոր զարգացումները. քրտերի հանրաքուէն Իրաքում եւ «Հայկական հարցը» ԱՐՄԷՆ ՏԷՐ-ՍԱՐԳՍԵԱՆ Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Ժողովի (Խորհրդարանի) նախագահ Շուրջ 30 տարի է ինչ արեւմուտքի կողմից գործողութեան մէջ է դրուած «Մեծ Մերձաւոր Արեւելք» քաղաքական ծրագիրը: Դրա վերաբերեալ հրապարակումները, քարտէզներն ու յօդուածները հնարաւորութիւն են տալիս պատկերացում կազմելու այն մասին, որ ծրագրի իրականացման հետեւանքում, տարածաշրջանում գոյութիւն ունեցող պետութիւնների մասնատման հեռանկարում, առաջանալու են ազգային, կրօնական, պետական նոր միաւորումներ: Ըստ այդ, բնականաբար, շատ է խօսւում տարածաշրջանի բնիկների, ազգային - կրօնական փոքրամասնութիւնների իրաւունքների մասին: Աւելին, քայլեր են առւում այդ իրաւունքները կեանքի կոչելու, ինչպէս նաեւ դրանց իրաւաչափութիւն հաղորդելու ուղղութեամբ: Այդ քայլերից է 2017 թ. Սեպտեմբերի 25-ին Իրաքի հիւսիսում քրտերի անկախութեան վերաբերեալ կազմակերպուած հանրաքուէի անցկացումը: Այդ հանրաքուէն, ինչպէս նաեւ տարածաշրջանի ժողովուրդների, բնիկների ու ազգային - կրօնական փոքրամասնութիւնների իրաւունքների խնդիրը միայն լոկալ նշանակութեան հարցեր չեն, դրանք վերաբերում են բոլորին: Ուստի բնական հարցադրում է առաջանում, թէ ինչպէս է կարգաւորուելու օրինակ հայերի, քրտերի, ասորիների, ալեւիների, թուրքերի… ապագան վերոնշեալ ծրագրի եւ տարածաշրջանի խնդիրների վերջնական կարգաւորման ենթատեքստում, եթէ այդպիսի մի հանգուցալուծում հնարաւոր է առաջիկայում: Այդ իմաստով անմիջապէս տեսանելի է երկու երեւոյթի գործարկում. ա/ իրաւունքների ձեւակերպում ու իրաւաչափութեան հաղորդում դրանց տարածաշրջանի մի քանի ժողովուրդների համար, բ/ հայ ժողովուրդին տրուած իրաւունքների շրջանցում, անտեսում: Տեղին է յիշել, որ հայ ժողովուրդի իրաւունքները ճանաչուել են 1918 - 20 թթ. ընթացքում, ճանաչուել են սակայն չեն իրականացուել: Դրանցից յիշենք 1918 թ. Ռուսաստանի Կառավարութեան դեկրետը «Թուրքահայաստանի մասին», Սեւրի խաղաղութեան պայմանագրի Հայաստանին վերաբերող յօդուածները, ԱՄՆ 28-րդ նախագահ Վուդրո Ուիլսընի Իրաւարար վճիռը Թուրքիայի եւ Հայաստանի միջեւ սահմանի վերաբերեալ: Սեւրի խաղաղութեան պայմանագրով Քրտիստանին տրւում էր ինքնավարութիւն, պայմանագրի 62-րդ յօդուածում նշուած էր. «Կոստանդնուպոլսում գտնուող եւ Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսայի ու Իտալիայի կողմից նշանակուած երեք հոգուց բաղկացած յանձնաժողովը վեց

ամսուայ ընթացքում կպատրաստի մի կանոնակարգ գերակշիռ քիւրտ բնակչութիւն ունեցող այն շրջանների ինքնավարութեան վերաբերեալ, որոնք ինկած են Եփրատից արեւելք եւ Հայաստանի հարաւային սահմանից հարաւ»: Ուստի բնական կլիներ, եթէ շրջանառուող այլ թեմաներին զուգահեռ խօսուեր, արծարծուեր նաեւ հայ ժողովրդին տրուած իրաւունքների խնդիրը, որն այս պահին արծարծել է Թուրքիայի Հանրապետութիւնում հրատարակուող «Cumhuriyet» պարբերականը: Վերջինս նշում է. «Երկարաշունչ տեսանելի հեռանկարում Անկարան չունի այլ ընտրութիւն, քան ճանաչելու Քրտիստանի անկախութիւնը, անցնելու Հայկական Հարցի լուծմանը, իսկ Ատրպէյճանը՝ ճանաչելու Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը»: Հետեւաբար կարելի հաստատագրել, որ հայ ժողովրդի ապագան Հայկական հարցի վերջնական եւ ամբողջական կարգաւորման հետ է կապուած, այդ թիւում, Արեւմտեան Հայաստանի Հանրապետութեան հաստատմամբ՝ Արեւմտեան Հայաստանում: Քրտերի ապագան Քրտական հարցի վերջնական կարգաւորման, Սեւրի խաղաղութեան պայմանագրի յօդուածների իրականացման մէջ է: Ժամանակակից Թուրքիայի Հանրապետութեան ապագան, ուղղակիօրէն կապուած է վերոնշեալ երկու խնդիրների վերջնական կարգաւորման հետ: Թուրքիայի Հանրապետութեան համար Հայկական հարցի լուծման եւ քրտերի իրաւունքի, ըստ Սեւրի խաղաղութեան պայմանագրի, իրականացման գործընթացներն անկասելի են, որոնք անկասկած բերելու են քաղաքակրթական հանգուցալուծման՝ յօգուտ տարածաշրջանում ապրող բոլոր ազգերի ու ժողովուրդների: Քեմալականները 1920-ական թթ. Թուրքիայի համար ընտրելով զարգացման դեմոկրատական ուղին, ձեռք բերեցին տնտեսական ու քաղաքական որոշակի յաջողութիւններ պետութեան զարգացման համար: Այդ ընտրութիւնը, սակայն, այլեւս չի կարող ինքնաբաւ աշխատել ու զարգանալ, քանի որ անմիջականօրէն մի կողմից առնչւում է պետութեան մէջ քաղաքական ու քաղաքացիական նոր գործընթացներին, միւս կողմից՝ երկրում ու տարածաշըրջանում առկայ մի քանի հարիւրամեակ պարբերաբար չկարգաւորուած Հայկական հարցին ու դրան զուգահեռ ընթացող Քրտական հարցին: Ստացւում է Թուրքիայի Հանրապետութիւնը, նոյնիսկ երկկողմանի ուժգին ցանկութեան դէպքում, չի կարող մաս կազմել ոչ եւրոպական ինտեգրման գործընթացներին եւ ոչ էլ եւրասիական, որովհետեւ երկու դէպքում էլ վճռական դերակատարութիւն են ձեռք բերելու չկարգաւորուած վերոնշեալ երկու հարցերը: Այնպէս որ, այդ երկու խնդիրները շրջանցելու ձգտումն ու ծրագրերը՝ իրականում Թուրքիայի Հանրապետութեան զարգացումը խոչընդոտելու Շարունակութիւնը էջ 14

Հայ Կեանք

Էջ 14

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայաստանի արձագանգը Երուսաղեմի շուրջ զարգացումներուն Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարար Էտուարտ Նալպանտեան մեկնաբանութիւն տարածած է Երուսաղէմի կարգավիճակին վերաբերեալ: ՀՀ արտաքին գործոց նախարարութեան մամուլի վարչութենէն կը հաղորդեն, որ նախարարին մեկնաբանութեան մէջ կ՛ըսուի. «Երուսաղէմի կարգավիճակի հարցը միջազգային օրակարգի կարեւորագոյն խնդիրներէն է եւ կրնայ լուծում ստանալ բանակցութիւններու միջոցով` իսրայէլապաղեստինեան հակամարտութեան կողմերու համար ընդունելի կարգաւորման շրջագիծին մէջ: Ատիկա կրնայ ճանապարհ հարթել տեւական անվտանգութեան եւ խաղաղութեան հաստատման համար: «Երուսաղէմի մէջ առկայ է բազմադարեայ հայկական ներկայութիւն, հարուստ հայկական պատմա-մշակութային ժառանգութիւն: Հայ առաքելական եկեղեցին կը հանդիսանայ Սուրբ վայրերու իրաւատէր եկեղեցիներէն մէկը: Բնականաբար, մենք ուշադրութեամբ կը հետեւինք Երուսաղէմին առնչուող բոլոր զարգացումներուն»:

Թուրքիոյ մէջ հայոց ցեղասպանութիւնը ճանչցած լրագրողներուն ցմահ ազատազրկում կը սպառնայ Թուրքիոյ մէջ կիւլէնականներու լրատուական կայքերու գործով դատական նիստին մեղադրող կողմը 7 մեղադրեալներէն 3-ի համար ցմահ ազատազըրկում պահանջած է։ Թրքական «BirGun» պարբերականի փոխանցմամբ՝ Պոլսոյ ծանր յանցագործութիւններու գործերով 26րդ դատարանէն ներս ընթացող դատավարութեան պետական մեղադրողը պահանջած է «Սահմանադրական կարգը խախտելու» մէջ մեղադրուող լրագրողներ Ահմետ Ալթանի, Մեհմետ Ալթանի եւ Նազըլը Ըլըճաքի համար ցմահ ազատազրկում։ Մեհմետ եւ Ահմեր Ալթանները ներկայ չեն եղած դատարան, սակայն դատավարութեան մասնակցած են Skype-ի միջոցով։ Նշենք, որ ձերբակալուած երկու մտաւորականներն ալ Թուրքիոյ մէջ Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման աշխոյժ կողմնակիցներէն էին ու բազմաթիւ յօդուածներ գրած են Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման անհրաժեշտութեան մասին։

«Մեծ մերձաւոր արեւելք» ծրագրի նոր զարգացումները. քրտերի հանրաքուէն Իրաքում եւ «Հայկական հարցը» Շարունակութիւն էջ 13-էն

ծրագրեր են: Մենք արդէն նշել ենք, որ Ֆրանսայի Սահմանադրական դատարանը ճիշդ նոյն կերպ վարուեց, երբ խոչընդոտեց Հայերի ցեղասպանութեան ժխտողականութեան քրէականացման օրինագծի հաստատումը Ֆրանսայի Սենատում, դրանով խոչընդոտելով Թուրքիայի Հանրապետութեան զարգացման եւս մէկ հնարաւորութիւն: Քաղաքակրթական զարգացմանը այլ ընտրանք չկայ:

Այդպէս է եւ՛ Հայաստանի, եւ՛ քրտերի, եւ՛ Թուրքիայի Հանրապետութեան պարագային: Որքան արագ ընդդիմադիր կողմերը հասկանան եւ ընկալեն հիմնախնդրի բուն էութիւնը, այդքան քիչ կտառապեն տարածաշրջանում ապրող բոլոր ժողովուրդները: 05.12.2017թ. Թարգմանութիւնը ռուսերէնից՝ Ա. Գարեգինեանի

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Յանձնառութիւն ԵՐԱՆՈՒՀԻ ՂԱԶԱՐԵԱՆ Իր մայրենին վատ իմացողը կէս մարդ է, չիմացողը՝ թշուառ, ծառից ընկած մի տերեւ, որ տարուբերւում է ամէն մի պատահական քամուց … Ստեփան Զօրեան Տարուան աւարտին եւ նոր տարուան սեմին մտաբերեցի Resolution (որոշում, խոստում, յանձնառութիւն) բառը, որուն հետ շատեր կը պայմանաւորուին Յունուարի առաջին օրը, որուն սակայն հաւատարիմ կը մնան շատ քիչեր եւ ընդհանրապէս շատ կարճ ժամանակի համար: Յետոյ ես ինծի հարց տուի թէ կրնա՞նք արդեօք, մեզմէ իւրաքանչիւրը, առանձին թէ հաւաքաբար, որոշել, խոստանալ, յանձնառու ըլլալ մեր ազգային ամենէն կարեւոր արժէքին, մեր մայրենիին հաւատարիմ մնալու, անոր տէր կանգնելու, անով արտայայտուելու պարտականութեան. ոչ թէ տարուան առաջին օրը, առաջին շաբաթը, առաջին ամիսը, այլ մեր կեանքի ամբողջ ընթացքին: Ամերիկացիները կ’ըսեն It takes a village … այսինքն՝ ընկերային կառոյցի մը բոլոր սիւներուն նեցուկը եւ գործակցութիւնը պայման են նպատակի մը յաջողութեան համար: Այսպէս՝ տուն, դպրոց, եկեղեցի, ակումբ, մամուլ ձեռք-ձեռքի տալով, մէկը միւսին բացը գոցելով միայն կրնանք հասնիլ մեր մայրենիի պահպանութեան նպատակին: Ընդունուած իրողութիւն է թէ տունը առաջին դպրոցն է անհատի մը, հիմքը կառոյցին: Հաստատուն չէ սակայն այդ հիմքը այսօր, որովհետեւ տան մէջ հայերէնը քիչ կամ բնաւ կը խօսուի, հետեւանք անտարբերութեան, անկարեւոր նկատուելուն կամ վախին՝ թէ եթէ հայերէն խօսուի, տեղական լեզուին հմտանալը անկարելի է: Փաստուած իրողութիւն է, սակայն, թէ հայախօսութիւնը ոչ միայն արգելք չի հանդիսանար անձի մը տեղական լեզուին մէջ հմտանալուն, այլ ընդհակառակը՝ կը սրէ անոր մտային կարողութիւնները: Իսկ տեղական լեզուին հմտանալը անխուսափելի է առօրեայ կեանքին, ուսման, աշխատանքին, լրատուական միջոցներուն պատճառով: Դպրոց, հայկական դպրոց, տակաւին չփակուած հայկական դպրոց. այնտեղ՝ ուր հայերէն կը դասաւանդուի ճիշդ կերպով, ըստ լեզուական եւ քերականական կանոններուն: Բայց քանի՞ աշակերտ սորուածը հետը կը տանի տուն, խաղավայր, ակումբ: Լեզուի գործածութիւնն է որ կ’երաշխաւորէ անոր յարատեւումը: Եւ լեզուն ժողովուրդի մը գոյութիւնն իսկ է: Չգործածուող լեզուն, ինչպէս ամէն ինչ, կը բթանայ, կը մոռցուի, կը կորսուի: Քանի՞ հոգի կը մտահոգուի արդեօք: Զոհողութեան պակասը եւ «կացութիւնը ե՞ս պիտի փրկեմ»-ի կամ «հայերէնը փոր չի կշտացներ»-ի մտայնութիւնը մեզ կը մղեն դէպի օտար դպրոց, որովհետեւ տան մօտ է, աժան է, ձրի է, տեղական կամ օտար լեզուն լաւ կը

Էջ 15

սորուեցնէ: Յետոյ ալ մենք մեզ կը համոզենք թէ հայ զգալու համար հայերէն գիտնալը պայման չէ: Ինքնախաբէութիւն: Հայու ինքնութեան անբաժանելի մասնիկներ են հայոց լեզուն, Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցին, մեր պապերէն աւանդ մնացած ազգային ժառանգութիւնը: «Եկեղեցին հայկական հայ հոգիին եւ մարմնոյն զրահանդերձն է փայլուն ...»: Եղաւ, դարեր շարունակ: Բայց ինչպէ՞ս պիտի զրահուի այսօր հայ հոգին, երբ Հայաստանեայց Ուղղափառ Առաքելական Եկեղեցիէն ներս խոստովանանքը կ’ըլլայ կէս-կէս հայերէն-անգլերէն, ընթերցումները՝ կէս-կէս, քարոզները՝ հայերէն-անգլերէն. երբեմն նախադասութիւնները կէս-կէս, ուրեմն երկու լեզուներն ալ չգիտցողը ըսուածէն բան չի հասկնար. երբ հաղորդութեան համար եկեղեցի մտնող կիրակնօրեայ վարժարանի աշակերտներուն քահանան խօսք կ’ուղղէ անգլերէնով, կարծես տուեալ է թէ անոնք հայերէն չեն գիտեր. երբ տարիներ առաջ քահանայ մը խորանէն կը յայտարարէր «եթէ ուզեմ թրքերէն ալ կը քարոզեմ, կարեւորը Աստուծոյ խօսքը տարածելն է:» Օտարամոլութիւ՞ն, անտարբերութիւ՞ն, սորուելու դժկամութիւ՞ն: Հայ եկեղեցւոյ մէջ կարեւորը Աստուծոյ խօսքը հայերէնով տարածելն է: Մխիթարուի՞նք թէ պատարագը հայերէնով կը մատուցուի տակաւին: Զո՞րն ասեմ կամ զո՞րն խոստովանիմ … Իսկ մենք, որ եկեղեցի կ’երթանք տարին մի քանի անգամ (տաղաւար, հոգեհանգիստ), պատարագի աւարտին, եթէ մնանք մինչեւ վերջ, կը մեկնինք գանգատելով - երկար էր, ձանձրացուցիչ էր, բան մը չհասկցայ, եւլն: Տարին մի քանի ժամ չե՞նք կրնար զոհել այդ երկար, ձանձրացուցիչ պատարագին միջոցաւ մեր ինքնութեան հետ կապը պահելու սիրոյն: Իսկ եթէ ուզենք, կը հասկնանք. Երգարաններուն մէջ, դէմ-դիմաց, շարականները գրուած են հայերէն, անգլիատառ հայերէն, իմաստը՝ անգլերէն: Ամիսներ առաջ կարդացած էի երիտասարդութեան ուղղուած երկու խօսք եւ իւրաքանչիւրէն գրի առած սրտիս մօտիկ հատուած մը: Առաջինը՝ հրապարակագիր Ահարոն Շխրտմեանին մէկ յօդուածը «Հայերն Այսօր» կայքէջին վրայ՝ «մեր իսկ ձեռքով արշաւ մը ծաւալած ենք մայրենիին դէմ, մոռնալով որ լեզուն ու հաւատքն են ազգը պահողը, զայն միացնողը: Խօսքս կ’ուղղեմ մեր երիտասարդութեան. սիրելի տղաք եւ աղջիկներ, յիշեցէք Խաչատուր Աբովեանի «տասը լեզու սորուեցէք, բայց ձեր լեզուն եւ հաւատքը ամուր պահեցեք» աղերսը»: Երկրորդը ՀՀ նախագահ Ս. Սարգսեանի խօսքն էր, ուղղուած «Անդրանիկ Մարգարեան» քաղաքական դպրոցի ունկնդիրներուն. «մեր ժառանգութեան իմացութիւնը ուղղակի կապ է անցեալի, ներկայի եւ վաղն էլ՝ ապագայի հետ: Առանց այդ ժառանգութեան իմացութեան լիարժէք չես կարող մտածել: Առանց Հայոց լեզուն լաւ իմանալու, դու չես կարող հայերէն մտածել»: Երիտասարդութեան հայեցի շրջապատի մէջ գուրգուրալու նպատակով հիմնուած ակումբները, կազմակերպութիւնները - մշակութային, մարզաՇարունակութիւնը էջ 16

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

«ՍԱՊԱՀ» Կ՛ԱՆԴՐԱԴԱՌՆԱՅ «ՇԱՏՈՆՑ ՄՈՌՑՈՒԱԾ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄԱՅՐԱՔԱՂԱՔ» ԱՆԻԻՆ ՊՈԼԻՍ.- Բագրատունեաց թագաւորութեան մայրաքաղաք Անիի վսեմութեան ու ներկայ վիճակին, անոր հնադարեան եկեղեցիներուն եւ ճարտարապետական այլ արժէքներուն մասին ծաւալուն յօդուած մը հրատարակուած է թրքական «Սապահ» թերթի անգլերէն յաւելուածին՝ «Տէյլի Սապահ»-ին մէջ։ «Շատոնց Մոռցուած Հայկական Մայրաքաղաք Անին Կանգնած Է Առանձնութեան Մէջ» խորագրուած այդ յօդուածին մէջ, Ըրնեսթ Ուիթմըն Փայփըր ցաւ կը յայտնէ անոր համար, որ Անի հասնիլը բաւական դժուար է, որովհետեւ ճամբորդները զայն բացայայտելու համար պէտք է օդանաւով նախ Կարս երթան, ապա ցամաքային ճամբով ուղղուին դէպի Օճաքլը գիւղ, որ մօտ է Հայաստանի սահմանին, այնուհետեւ հետիոտն պէտք է բարձրանան բլուրը, որուն վրայ հաստատուած է քաղաքը։ Փայփըր կը շեշտէ, թէ քաղաքը իր հարուստ ճարտարապետութեամբ կրնայ մրցիլ Բիւզանդիոյ Կոստանդնուպոլսոյ հետ՝ աւելցնելով. «Քաղաքը ատենին 200.000 բնակիչ ունեցած էր եւ աւելի մեծ էր քան Լոնտոն ու Փարիզը։ Անիկա ունէր հսկայական ամրոց մը, պաշտպանական պարիսպներ, հազարաւոր եկեղեցիներ, 40 դարպասներ եւ ծաղկուն տնտեսութիւն։ Այս բոլորը այսօր լքեալ աւերակներ են»։ Յօդուածագիրը կը յիշեցնէ, թէ քաղաքը ունի տակաւին կանգուն մնացած բազմաթիւ յուշարձաններ, որոնց շարքին են Մայր տաճարը, Գագկաշէնը, Հովուին, Ամենափրկիչը եւ այլ եկեղեցիներ։ Յիշեցնենք, որ Աշոտ Գ. Բագրատունի թագաւորը Անին մայրաքաղաք հռչակեց 961-ին՝ Կարսէն հոն փոխադրելով թագաւորական գահը։ Անին նաեւ համաշխարհային քաղաքակրթութեան ժառանգութեան կարեւոր յուշարձաններէն է։ Անիկա կ՛անուանուէր հազարումէկ եկեղեցիներու քաղաք։ Անիի մասին յաւելեալ մանրամասնութեանց ծանօթանալու համար virtualani.org կայքը այցելելու յանձնարարականը կատարելէ ետք, Փայփըր իր յօդուածը կ՛աւարտէ հետեւեալ տողով. «Անին տակաւին կը սպասէ ձեզի, որ զինք յայտնաբերէք»։

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Յանձնառութիւն Շարունակութիւն էջ 15-էն

կան, կուսակցական, հայրենակցական - միշտ ունեցած են եւ տակաւին կրնան մեծ դեր ունենալ հայապահպանութեան եւ հայախօսութեան մէջ: Բայց ամէն ծնողք կը ստանձնէ՞ իր զաւակը հոն հասցնելու զոհողութիւնը: Կազմակերպութիւններու ղեկավարները կը խրախուսե՞ն - պարտադրել կամ ստիպել չես կրնար այլեւս - երիտասարդները հայերէն խօսելու, իրենց մայրենին սորուելու, վերյիշելու, գործածելու: Եթէ չգործածենք, կը կորսնցնենք. ու կը կորսուինք: Կը գրէ Ղազարոս Աղայեան «Բաւական չէ ազգասէր ու հայրենասէր լինել, պէտք է մի քիչ էլ լեզուասէր լինել, պէտք է սիրել, պաշտել, գգուել հարազատ մօր հարազատ լեզուն: Այս սէրը միայն կը

բանայ մեր առջեւ մեր լեզուի անհատնում ճոխութիւնը, նրա նրբութիւնը եւ քաղցրութիւնը»: Սիրենք ու սիրցընենք մեր լեզուն, խօսինք անով ու կարդանք հայերէն գիրք ու թերթ: Գնահատենք ու քաջալերենք հեղինակը, խմբագիրը, յօդուածագիրը նիւթական մեծ զոհողութիւններով լոյս տեսնող մեր կենսական թերթերուն, որոնք զոհ կ’երթան իրենց անմիջականութեան ու արագութեան շնորհիւ անհրաժեշտ դարձած համակարգիչին ու համացանցին: Արժանի ժառանգները ըլլանք անապատի աւազին վրայ այբուբեն սորուեցնող մայրերուն, հիւղաւաններուն մէջ դպրոց եւ եկեղեցի պահողներուն, անոնց որ քաջ գիտէին թէ այդ սրբութիւնները -լեզու, դպրոց, եկեղեցի - երաշխիքներն էին ազգի վերածնունդին ու գոյատեւման: Կրնա՞նք ստանձնել յանձնառութիւնը գոյատեւելու, սպիտակ ջարդին դէմ պայքարելու: Այսօր, վաղը, ամէն օր: Կամքի հարց է. եթէ կ’ուզենք կրնա’նք:

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 17

Our best wishes For Merry Christmas & a happy new year 2018 to our dear readers & their family members “Hye Gyank” Meeting of the Foreign Ministers of Armenia and Greece

Meeting of Edward Nalbandian with the President of Greece

On December 13, Edward Nalbandian, Foreign Minister of Armenia and Nikos Kotzias, Foreign Minister of Greece, continued their talks launched the day before.

Throughout the meeting the sides touched upon the issues of further deepening of the political dialogue, strengthening of economic cooperation, expanding bilateral trade and economic relations, as well as highlighted importance of developing partnership in defense, education, science, culture, tourism and other spheres. Ministers Nalbandian and Kotzias attached importance to the activities of the Armenian-Greek intergovernmental commission and organization of business forums.

Cont. on page 18

On December 13, Foreign Minister Edward Nalbandian, who is in Athens on an official visit, met with the President of Greece Prokopis Pavlopoulos.

Welcoming the Foreign Minister, Prokopis Pavlopoulos noted that he is glad to receive the Foreign Minister of friendly Armenia and expressed hope that this visit will contribute to further strengthening of ties between Armenia and Greece.

Expressing gratitude for the reception Edward NalbanCont. on page 19

Էջ 18

Հայ Կեանք

Meeting of the Foreign Ministers of Armenia and Greece Cont. from page 17

Foreign Ministers touched upon the possible involvement of Greek companies in the free trade zones of Armenia, opportunities for developing cooperation in the Armenia-EU framework, as well as within the context of Greece-Eurasian Economic Union cooperation.

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

tries in exploring the full potential of these ties.

The parties highly appreciated the Armenian-Greek parliamentary cooperation, noting that bilateral visits of parliamentary delegations can serve as an impetus for the dialogue between the parliaments of the two countries, as well as for strengthening the cooperation within the international parliamentary platforms.

During the meeting, Edward Nalbandian presented the agenda and preparatory works of the XVII Summit of the International Organization of La Francophonie to be held in Armenia next year.

The interlocutors also touched upon the issues of assumption by Armenia of the presidency in the BSEC and the deepening of cooperation in the BSEC Parliamentary Assembly.

In the context of signing of the Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement the sides discussed the enhancing Armenia - EU relations, exchanged views on launching visa liberalization dialogue.

Urgent regional and international issues were discussed at the meeting, including the Cyprus crisis, and Minister Kotzias presented the latest developments in this regard.

The interlocutors commended the existing solid legal framework between the two countries, which consists of about four dozen documents and can serve as a good basis to further strengthen Armenian-Greek ties.

The importance of the working group on expanding the legal framework between Foreign Ministries of Armenia and Greece, the first session of which has already been held in Athens, was highlighted.

Foreign Ministers of Armenia and Greece also stresssed the importance of the possibilities for cooperation between the Armenian and Greek diaspora organizations worldwide and highlighted in this context the active involvement of Foreign Ministries of the two coun-

The Armenian Foreign Minister presented to his counterpart the joint efforts of Armenia and the OSCE Minsk Group Co-Chair countries towards peaceful settlement of the Nagorno-Karabakh conflict. In this context, Greece's Foreign Minister expressed his country's support for the activities of the OSCE Minsk Group co-chairs.

The ministers exchanged views on regional and international issues, recent developments in the Middle East, ways of resolving the existing problems.

At the end of the meeting, Edward Nalbandian and Nikos Kotzias signed a Memorandum of understandding on the establishment of a mechanism of consultations between the two Foreign Ministries, which was followed by a joint press conference of ministers.

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Meeting of Edward Nalbandian with the President of Greece Cont. from page 17

Էջ 19

Edward Nalbandian met with representatives of Armenian community organizations of Greece

dian noted that it is symbolic to be in Greece on an official visit in a jubilee year of the 25th anniversary of diplomatic relations and conveyed the greetings and the best wishes of the President of the Republic of Armenia, as well as the invitation to visit Yerevan.

On December 12, Foreign Minister Edward Nalbandian, who is paying an official visit to Athens, met with around forty representatives of Armenian organizations of Greece.

President of Greece and the Foreign Minister of Armenia expressed satisfaction with the multidimensional cooperation between the two countries, underlining that the two brotherly nations are connected to each other with centuries-old friendship and mutual sympathy.

During the meeting the sides exchanged views on the deepening of the Armenian-Greek political dialogue and intensification of economic ties.

In the context of the Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement with the EU, the Armenian Foreign Minister presented the enhancing ArmeniaEuropean Union relations.

Edward Nalbandian presented to Prokopis Pavlopoulos the agenda and main topics of the Summit of La Francophonie to be held next year in Yerevan. President of Greece highlighted the importance of holding the Summit of La Francophonie in Yerevan and wished success in organizing this representative event.

Foreign Minister of Armenia presented to the President of Greece the joint efforts of Armenia and the OSCE Minsk Group Co-Chair countries aimed at peaceful settlement of the Nagorno Karabakh conflict.

At the meeting, Edward Nalbandian presented the goals and agenda of his visit to Athens, the steps that are being taken for a further strengthening and development of the Armenian-Greek relations.

Minister touched upon the efforts of Armenia and the OSCE Minsk Group Co-Chair countries aimed at the peaceful settlement of the Nagorno-Karabakh conflict and the recent developments in the settlement process.

Edward Nalbandian informed the representatives of the Armenian community of Greece about the prospects of cooperation between Armenia and the European Union in the framework of the Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement, introduced the approaches of Armenia on urgent international and regional issues, priorities of the foreign policy of Armenia.

Minister Nalbandian touched upon the results of the OSCE Ministerial Council in Vienna, Armenia's upcoming Chairmanship in the Organization of the Black Sea Economic Cooperation, and the Summit of the International Organization of La Francophonie to be held next year in Yerevan.

Foreign Minister of Armenia answered the numerous questions of the attendees.

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

“We will enter spring of 2018 without Armenia-Turkey protocols” – FM Edward Nalbandian ARMENPRESS – Armenia will enter the spring of 2018 without the Armenian-Turkish protocols signed in Zurich, foreign minister Edward Nalbandian said in his speech at the Greek foreign ministry.

Speaking about the Armenian-Turkish relations, he reminded it was the initiative of the President of Armenia to start the normalization process with Turkey that resulted in the conclusion of the Zürich protocols in October 2009. However, up to now, those documents have not been ratified, since Turkey came up with groundless preconditions that run counter to the letter and spirit of the Protocols.

“These documents cannot be held hostage forever and that is why the President of Armenia declared in September from the rostrum of the UN General Assembly that Armenia will declare the Protocols null and void since they continuously lacked any positive progress towards their implementation and we will enter the spring of 2018 without those Protocols.”

Armenia continues cooperation with Greek, Cypriot Diasporas ments for assistance to improve the local Armenian communities’ life. The minister extended her special gratitude to both countries for legally criminalizing the Armenian Genocide denial.

Armenia’s Ministry of Diaspora hosted delegations from Greece and Cyprus, who met with Minister Hranush Hakobyan to discuss cooperation projects.

The second meeting, held in the trilateral format, aims at establishing and strengthening cooperation and promoting an active youth exchange and dialogue in education, culture and other fields. The three countries’ diaspora communities initiated an active cooperation back on June 19 after the Ministry signed a memorandum of understanding with a delegation from Cyprus.

Another similar document is between the Ministry of Diaspora and the Ministry of Foreign Affairs of Greece, Hakobyan told the guests, highlighting at the same time the intensified cooperation on both the interstate and the community levels.

The minister also praised the diaspora for an active engagement in mutual projects. “Our key purpose is to work more actively with the youth, organizing youthassemblies among the three countries, as well as initiating joint educational and cultural projects,” Hakobyan said.

She further thanked the Greek and Cypriot govern-

Fotis Fotiu, Commissioner for Humanitarian and Foreign Affairs of Cyprus, expressed hope that the trilateral meetings will intensify further the cooperation among the three countries’ Diasporas.

“We have historically developed friendly ties in the cultural, political, religious and other sectors. Meetings of the kind mark a new beginning, opening up a new chapter for Diaspora cooperation,” he said.

Terens-Nikolaos Quick, a Greek deputy minister of foreign affairs, highlighted especially the importance of youth projects, appreciating the younger generation’s potential in realizing their countries’ vision. Addressing the recently elaborated joint agenda, he unveiled plans for organizing a meeting in Paris and opening an exhibition in Thessaloniki.

Hakob Aslanyan

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 21

ARMENIAN BAR ASSOCIATION ACTIVIST PLACED ON AZERBAIJAN BLACKLIST There are often comedic moments that expose some rather serious truths. This is, of course, the essence of a good joke: a light-hearted gest that passingly reveals an underlying, formidable truth. We have all seen it performed on an improve stage. However, when it is performed by a country, it sometimes exposes matters of legal consequence — and we notice.

On November 3, 2017, the Armenian Rights Watch Committee - ARWC of the Armenian Bar Association was alerted to the fact that one of its co-chairs, Garo Ghazarian, had been placed on a list of people declared personae non gratae by Azerbaijan. The list is aninteresting assortment of international figures: lords and ministers of parliament from across Europe, journalists from internationally renowned publications, writers, professors, musicians, an astronaut — and even Anthony Bourdain. The sin of these nearly 450 publicly-declared “undesirables”: they traveled to Artsakh without permission from Baku.

First, nostra culpa: Mr. Ghazarian did recently travel to the Artsakh Republic— again. When presenting himself at the border, however, he was greeted by Artsakh passport control. It is they who granted Mr. Ghazarian access to the Artsakh Republic — not Azerbaijan. In fact, Azerbaijani authorities were nowhere to be found. Mr. Ghazarian presented his passport and, upon being granted entry, traveled to Stepanakert and met with the Artsakh Republic’s Human Rights Ombudsman to lay the foundation for a groundbreaking legal clinic at Artsakh State University. In fact, just a few weeks ago, we announced the opening of the legal clinic in Stepanakert, which was made possible by an amazing collaboration among the Armenian Bar Association, Yerevan State University and Artsakh State University.

Azerbaijan must have become aware of Mr. Ghazarian’s travels in the Artsakh Republic — but not as a result of any sovereign functions on the ground likeAzerbaijani police contact, the work of Azerbaijani clandestine services and/or informants operating within the territory of the Artsakh Republic. Azerbaijanlikely became aware of Mr. Ghazarian’s travels by trolling the Armenian Bar Association’s Facebook page. Stellar work. Perhaps by hitting the “like” button, they could have greater access to our work in Artsakh including, of course, our upcoming annual meeting scheduled to take place in Stepanakert in May 2018.

But, like everything absurd, there is a revealing truthlaying just beneath the surface. Beneath this public relations charade by Azerbaijan is the reality that the Artsakh Republic is, in truth and in fact, already a state under international law. While an exposé on the subject is beyond the scope of this statement, we -

stress that our reference to Artsakh statehood is not a political position, but a legally impregnable fact under international law. And to be clear, Azerbaijan’s placing of our ARWC co-chair on its list of undesirables — along with those 400 or so other unsavory politicalleaders, human rights activists, performers, writers, a chef and an astronaut — reveals the utter absurdity in Azerbaijan’s puerile mulishness in itself not recognizing the Artsakh Republic.

Rather than shaming an Armenian Bar board member and the other undesirables, Azerbaijan’s list only evidences nervous impotence breeding a patently vacuous exercise of state power — declaring personae non gratae. This, while the Artsakh Republic, in fact and on the ground, continues to provide hope, progress and society for its citizens — while protectting them from what otherwise would be the certainty of utter annihilation. And this is not conjecture.

We know that the Azerbaijanis had lists of “undesirables” during Sumgait pogroms in 1988. We know that the Turks had lists of “undesirables” during the Istanbul pogroms in 1955. And, of course, we know that the Ottomans had lists of “undesirables” in 1915.The fact that Azerbaijan has a list of “undesirables” today may be ridiculous—but it’s not funny.

Armenian Rights Watch Committee—ARWC ARMENIAN BAR ASSOCIATION

Հայ Կեանք

Էջ 22

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Israeli Politicians Must Stop Using the Armenian Genocide Card

BY ARA KHACHATOURIAN Every time the Turkish regime does something to anger Israel, the Jewish state’s politicians and members of parliament threaten Ankara with the recognition of the Armenian Genocide, furthering their cowardice as a nation that rose from the ashes of the Holocaust.

The latest such effort was voiced by the leader of Israel’s Yesh Atid party, Yair Lapid, who according to The Times of Israel, has said that his party will introduce a resolution in the Knesset, the Israeli legislature, to re-cognize the Armenian Genocide. This is a reaction to Turkish President Recep Tayyip Erdogan calling Israel a “terrorist state” that “kills children” after the Israeli government launched attacks against demonstrators protesting President Donald Trump’s decision to recognize Jerusalem as Israel’s capital.

The recognition of the Armenian Genocide has been discussed in the Knesset as a whole or in various legislative committees ad nauseam, yet always it has been blocked by the executive branch as being too risky as it would harm Tel Aviv’s relations with Ankara.

If the recognition of the Armenian Genocide by Israel, which should have been a no-brainer, is contingent on Ankara’s whims, then, perhaps, Israeli lawmakers should abandon this effort and forever erase it from their agenda, since, evidently, the crime which served as a blueprint for Hitler to plan and execute the Holocaust does not warrant recognition by them unless Ankara, or more specifically, Erdogan angers the Jewish State.

Israel must recognize the Armenian Genocide not because it’s politically expedient, but because it is a historic fact. By not recognizing it, Israel continues to amplify its own hypocrisy by becoming complicit in its denial.

Asbarez

Israeli Party to submit bill recognizing the Armenian Genocide

“Erdogan crossed the line,” said Lapid according to The Times of Israel. “Someone who denies the murder of hundreds of thousands of children in the Armenian genocide won’t lecture us. Someone who cooperated with Iran and Hezbollah in Syria, in a war which has left half a million dead, won’t lecture us.”

Lapid’s comments are true. After all this is what we, Armenians, have been saying for more than a century or after the rise of the Islamic State, also known as ISIS, ISIL or Daesh. So it begs the question: had Erdogan not called Israel a “terrorist state,” would Lapid and his Yesh Atid party have introduced legislation calling for the recognition of the Armenian Genocide?

Or, would they have continued to be accomplices to Turkey’s crime and maintained their denial of the Armenian Genocide?

For a state that never misses an opportunity to remind the world of the horrors of the Holocaust, Israel has had a hard time reconciling its respect for human rights and the losses suffered by Jews with the fact of the Armenian Genocide.

A similar scenario played out in the United States where American Jewish organizations fervently pounded the pavement to whip members of Congress into rejecting any and all Genocide resolutions. Some of these organizations changed course and recognized the Genocide, albeit due to Ankara’s posturing toward Israel and because of the backlash from the Armenian -American community. It is worth noting that some of these Jewish groups continue their anti-Armenian lobbying, this time becoming mouthpieces for Azerbaijan and its despotic regime.

Leader of the Israeli Yesh Atid party Yair Lapid calls for recognition of Armenian genocide, The Times of Israel reports.

Lapid said his party would lodge a bill in the Knesset recognizing the Armenian genocide — a step Israel has traditionally refrained from taking over fears of angering Turkey, with which Israel re-established ties in 2016.

The Yesh Atid leader also called for “burying the bad idea” to build a gas pipeline to Turkey and for Israel to “upgrade its support for the creation of an independent Kurdish state” and to “assist the Kurds together with the United States and with countries in the region.”

His comments came after Turkish President Recep Tayyip Erdogan on Sunday called Israel a “terrorist state” that “kills children.” “Erdogan crossed the line,” said Lapid.

“Someone who denies the murder of hundreds of thousands of children in the Armenian genocide won’t lecture us. Someone who cooperated with Iran and Hezbollah in Syria, in a war which has left half a million dead, won’t lecture us,” added Lapid.

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

France closely follows Karabakh conflict on top leadership level, ambassador says

France is resolutely committed to its efforts towards the settlement of the Nagorno-Karabakh conflict, French Ambassador to Armenia Jonathan Lacôte, voicing his country’s concerns over the conflict and its influence on the Armenian society.

“Over these two months I have documented soldier fatalities on the [Artsakh-Azerbaijan] Line of Contact. If I am not mistaken around 57 soldiers have been killed since early 2017 up to now. This means we are not dealing with a frozen conflict, but rather a real conflict, which has a heavy impact upon the Armenian society, the Armenian state and which concerns us,” he said at a news conference in Yerevan.

The ambassador underlined the three principles – non -use of force or threat of force, territorial integrity and people’s right to self-determination – as key points of the conflict settlement process.

He stated the Nagorno-Karabakh conflict cannot have a military solution, giving his string assurances France is consistent to fully implement its commitments undertaken within the framework of the OSCE Minsk Group.

“This is the kind of conflict France closely follows on the top leadership level,” Jonathan Lacôte highlighted, meantime adding the issue of finding a negotiated and lasting peace rests with the parties to the conflict.

Էջ 23

St. Thaddeus Monstary is a UNESCO-Inscribed Tourist Spot in Iran

TEHRAN (Tasnim) – The Monastery of Saint Thaddeus is a tourist destination in the far northwest corner of Iran, adjacent to the borders of Armenia.

Alternatively known as Qareh Klise (meaning black church), the property presents important vestiges of Armenian culture in the region.

Together with St. Stepanos Monastery and the Chapel of Dzordzor, Qareh Klise was placed on the UNESCO World Heritage list in 2008 under the name “Armenian Monastic Ensembles of Iran”.

All the three sites are located in West Azarbaijan Province and are of high significance from both historical and cultural perspectives. They bear credible testimony to interchanges with the ancient regional societies in particular the Byzantine, Orthodox and Persian.

UNESCO experts say these edifices are examples of outstanding universal value of the Armenian architectural and decorative traditions.

Narratives say Qareh Klise was built as a memorial to Judas Thaddeus, who traveled to Mesopotamia and Persia as one of the Twelve Apostles of Jesus.

Splendid outside, yet quite plain indoor, the monastery shows off elaborate bas-reliefs of flowers, animals and human figures on its façade and exterior walls. It bears verses of Old and New Testament in Armenian calligraphy as well.

The church has largely been underwent stages of renovation projects, notably following an earthquake in 1319 CE, and later in the early 19th century upon the order of Qajar prince Abbas Mirza.

St. Thaddeus has always been a place of high spiritual value for Christians and other inhabitants in the region. Every summer, it hosts gatherings of pilgrims coming from Iran and Armenia to observe special religious ceremonies such as Holy Communion and baptism.

Էջ 24

Հայ Կեանք

Applications Now Open for Educational Project “Zarmanazan”

In 2018 Zarmanazan, an innovative Western Armenian summer programme, will take place high up in the mountains in the French-Swiss Alps Region of France, from 15 July to 9 August. It will combine three interconnecting initiatives: · A summer camp for children ages 10-15. · An intensive university diploma programme designed for Western Armenian teachers in the Armenian Diaspora, certified by the Institut National des Langues et Civilisations Orientales (INALCO), Paris. · A summer creative programme for young adults ages 16-24 which will start on 12 July and run until 9 August.

Children and young adults will participate in various activities adapted to their age. These will include music, theatre and dance workshops, arts and crafts sessions, creative writing and reading workshops, debates and various games and sports. All activities will be conducted in Armenian, and led by a team of talented expert facilitators.

Zarmanazan is open to children and young adults from the Armenian Diaspora. The number of spaces is limited: up to 40 participants ages 10-15, and up to 30 participants ages 16-24.

Please note that an intermediate level of Armenian proficiency is required for the young adults group.

The intensive university diploma programme is limited to 15 teachers and it will combine expert direction with practical training, interactive lectures, the latest pedagogic approaches and materials.

To apply and find out more information please visit:www.zarmanazan.com Deadline for all applications: 22 January 2018, 23:00 GMT. All applicants will be contacted by 30 January 2018.

Watch the 2017 Zarmanazan video for more insight on what happened last year at www.gulbenkian.pt/armenian-communities The Armenian Communities department of the

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

AGBU SUPPORTS TO YOUNG SCHOLARS OF MATENADARAN INSTITUTE

On December 6, young aspirants of Matenadaran Institute of Ancient Manuscrips received Armenian General Benevolent Union’s (AGBU) scholarships to advance their scientific research and develop their professional skills in the fields of Art History, Manuscripts, Historiography, Archiving, etc,

For already three years AGBU has been providing scholarships to bright researchers of Matenadaran.

Since then, 29 scientists have received an opportunity to contribute to science and research, promote the development of Armenian studies in Yerevan and globally.

A decade-long cooperation between the AGBU and Matenadaran Institute continues to expand resulting in numerous scientific research projects and publications.

Calouste Gulbenkian Foundation launched, in 2017, the educational project “Zarmanazan” as part of its Western Armenian revitalisation programme. It is organised in partnership with L’association Mille et un Mondes (Lyon, France) and Institut National des Langues et Civilisations Orientales (INALCO) (Paris, France). The Zarmanazan camp is certified by the French Ministry of Youth and Sports.

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 25

Կարապետ Պապահէքեան ազգանուէր եւ հայրենասէր հայը ՕՀԱՆ ՊՈՏՐՈՒՄԵԱՆ Կարապետ Պապահէքեան, մարդ մը, հայ մը, Ռամկավար Ազատական մը, ազգային հասարակական գործիչ մը, հայրենասէր մը: Շնորհիւ իր մարդասիրութեան, վեհանձնութեան, առաքինի նկարագիրին եւ առատաձեռնութեան, յարգուած է եւ ընդմիշտ յարգուած պիտի մնայ բոլորէն: Կարապետ Պապահէքեան աւելի քան վեց տասնամեակներ շարունակ կարելին չէ խնայած ու տակաւին կը շարունակէ չխնայել ի խնդիր Հայրենիքի օժանդակութեան, սփիւռքահայութեան, ի մասնաւորի լիբանանահայութեան կենսունակութեան ու ընկ.Կարապետ Պապահէքեան գործարարական բազմազբաղ իր ասպարէզին զուգահեռ մնայուն կերպով նուիրուեցաւ իր ժողովուրդին ու Հայրենիքին, առանց շեփորահարումի, թմբկահարումի, այլ համեստութեամբ, ծառայասիրութեամբ ու զոհողութեամբ: Ընկեր Պապահէքեանի ազգային-հասարակական գործունէութեան շրջագիծը լայնածիր ու բազմաշերտ եղած է՝ սկսելով իր պատանեկութենէն՝ որպէս ՀԵԸ-ական մարզիկ, ապա քայլ առ քայլ բարձրանալով դառնալու ՀԲԸՄ-ի գործունեայ ղեկավարներէն, նաեւ ՀԲԸՄ-ի Շինարարական Յանձնախումբի ատենապետ, որուն շնորհիւ է, որ այդ շրջանին գնուած է ՀԲԸՄ-ի Տեմիրճեան Կեդրոնի հողատարածքը եւ անոր մերձակայ մարզադաշտը: Ստորեւ կը ներկայացնենք ընկ.Պապահէքեանի ստանձնած պատասխանատու պաշտօնները ՀԲԸՄի ԹՄՄ-ի եւ ՌԱԿ-ի շարքերէն ներս. Ա. Պատանեկան տարիներուն մարզիկ ՀԲԸՄ-ՀԵԸի: Բ. ՀԲԸՄ-ի Շինարարական Յանձնախումբի ատենապետ՝ 1983-1987: Գ. ՀԲԸՄ-ի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովի ատենադպիր՝ 1991-1996: Դ. ԹՄՄ-ի Վահան Թէքէեան Վարժարանի հոգաբարձու՝ 1963-1965 եւ 1969-1978: Ե. ԹՄՄ Հիմնադիրներու Մարմինի անդամ՝ 1988-էն 1996, ատենապետ՝ 1996-2011:

Որպէս օրինականութեան ու կարգապահութեան ջատագով՝ չէր կրնար ընդունիլ որեւէ թերացում, ընկրկում կամ սայթաքում ՌԱԿ-էն ներս: Ցաւով կ’անդրադառնար Կուսակցութեան միասնականութեան ու մէկութեան խախտումին: Նախանձախընդիր ընկ.Պապահէքեան աններող եւ անզիջող էր պարտազանցութիւններու, անկարգապահութիւններու եւ անիրաւութիւններու նկատմամբ եւ իր զգաստացնող խօսքը կ’ուղղէր բոլոր անոնց դէմ, որոնք անկարգապահ եւ օրինազանց են: Ընկեր Պապահէքեան ազգային-հասարակական գործունէութեան ընթացքին իր կարելին ի սպաս դրած է՝ նիւթապէս ու բարոյապէս օժանդակելու ազգային-հայրենական կարիքներուն, պահանջքներուն ու հրամայականներուն: Ստորեւ ամփոփ ձեւով ներկայացնենք շատերուն ծանօթ հետեւեալ իրագործումները. Ա. 4500 օրինակ «Հայաստանի Յուշարձաններ Նախապատմական Շրջանէն Մինչեւ 7-րդ Դար» շքեղաշուք ու պատկերազարդ ալպոմին հրատարակութիւնն ու տարածումը (1975): Այս ալպոմէն 2000 օրինակ ատենին փոխանցուած է Հայաստանի կառավարութեան եւ 100 օրինակ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինին: Բ. «Կոլտըն», «Սթարքըն» եւ «Տապըլ Ռէտ» խնձորի տեսակներու տնկիներ, որոնք յետագայ տարիներուն կոչուեցան շինարար, այժմ նահատակ «Կարէն Տեմիրճեան»-ի անուան խնձոր:

Զ. ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութեան փոխ ատենապետ՝ 1979-1980, ատենապետ՝ 1980-1981: Է. ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան փոխանդամ՝ 1982-1989, անդամ՝ 1989-2009:

Գ. Գիւղատնտեսական տարրալուծարան, սարգաւորումներ, էմբրիոներ: Դ. Սերմեր՝ Գոլշտին Նորգիզ ցեղի արտադրող ցուլերուն խորը սառեցուած սերմեր: 1982 թուականին ստացուած է 210 գլուխ հորթ:

Ը. ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան Պատուոյ անդամ՝ 2009-էն մինչեւ օրս:

Ե. Հայաստանի մէջ կը սկսի արտադրուիլ արաբական հաց:

Ընկեր Կարապետ Պապահէքեան ազգային-կուսակցական-միութենական կեանքին մէջ եղաւ աշխատունակ ներկայութիւն մը՝ վայելելով համապատասխան յարգանք թէ՛ իր շրջանակէն ներս, թէ՛ այլ, որոնց մէջ հայրենիքը ունի իր իւրայատուկ տեղը:

Զ. Բազմաթիւ եւ բազմատեսակ նիւթական օժանդակութիւն՝ Սփիւռքահայութեան Հետ Մշակութային Կապի Կոմիտէի կազմակերպած ձեռնարկներուն եւ Շարունակութիւնը էջ 27

Էջ 26

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Սփիւռքահայ մամուլ:

ՊԱԼՖՈՒՐԻ «ԽՈՍՏՈՒՄ»ԷՆ ՄԻՆՉԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱՒՈՐ ՄԱՀԵՐ ԵՒ ՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐ... ՅԱԿՈԲ ՏԻՒՆԵԱՅԵԱՆ Արաբականութեան, արաբ ազգայնականութեան տիտան՝ Եգիպտոսի նախկին նախագահ Կամալ Ապտէլ Նասըրի խորհրդաւոր մահէն երեք տարի ետք, երբ արաբեւիսրայէլեան 1973-ի պատերազմի օրերուն Սէուտական Արաբիոյ 1964-էն ի վեր թագաւոր Ֆայսալ Պըն Ապտէլ Ազիզ Ալ-Սըուտ (19061975) Արեւմուտքին դէմ իբրեւ զէնք գործածեց նաւթը՝ կասեցնելով դէպի արեւմտեան երկիրներ սէուտական նաւթի հոսքը, հետեւեալ պատմական, ոգեշունչ ճառը ան արտասանեց արաբ ժողովուրդին՝ եգիպտեւսուրիական բանակներուն յաղթանակէն ետք՝ յարձակողապաշտ Իսրայէլի կողքին կանգնող Միացեալ Նահանգներն ու արեւմտեան եւրոպական երկիրները սաստելու սպառնալիքով. «Ի՞նչ կը սպասէք արաբ եղբայրներ, անգոյ խղճմտա՞նք կը սպասէք այս աշխարհէն: Երուսաղէմը մեզ կը սպասէ ու կը կանչէ: Չենք ուզեր կրկին նաւթի ամպարկօ կիրարկել Արեւմուտքին դէմ, սակայն յանուն Աստուծոյ եւ մեր իսլամական կրօնին կ'ուխտենք, որ Երուսաղէմը պիտի մնա՛յ Պաղեստինի պետութեան յաւերժական մայրաքաղաքը, որուն Աքսայի մզկիթին մէջ կամօքն Աստուծոյ, բաղձանքս է որ օր մը անձամբ պիտի ըլլամ հոն եւ աղօթեմ: Բարձր պիտի պահենք արաբ ազգին եւ Սուրբ Երուսաղէմին արժանապատուութիւնը Աստուծոյ կամքով...»: 28 Սեպտեմբեր 1970-ին սրտի տագնապով մահացաւ Ապտէլ Նասըր, սակայն ըստ քաղաքական շատ վերլուծաբաններու՝ թունաւորումի հետեւանքով. մէկ խօսքով՝ խորհրդաւոր մահով, առանց ընդարձակելու կարկինը Նասըրէն առաջ եւ վերջ խորհրդաւոր պայմաններու տակ սպաննուած քաղաքական անձնաւորութիւններու: Երեքշաբթի, 25 Մարտ 1975-ին, Լիբանանի արիւնալի պատերազմի բռնկումէն 20 օր առաջ, Ապտըլ Նասըրի մահէն ետք արաբական աշխարհի ամէնէն ազդեցիկ դէմքը եւ արաբականութեան խորհրդանիշ՝ 69-ամեայ Ֆայսալ Պըն Ապտէլ Ազիզ թագաւորը դաւադրութեամբ մը, հրացանազարկ կը սպաննուէր իր եղբօրորդւոյն՝ Ֆայսալ Պըն Մուսաէտ Պըն Ապտէլ Ազիզ Ալ-Սըուտի ձեռամբ այն պահուն, երբ Սէուտական Արաբիոյ վեհապետը թագաւորական պալատին մէջ կ'ընդունէր Քուէյթի քարիւղի նախարարը, եւ ոճրագործը՝ որ ութ տարի Միացեալ Նահանգներ ապրելէ ետք եկած եւ խնդրած էր որ ա՛նպայման ինք ալ ներս մտնէր՝ հիւր պատուիրակութեան մաս կազմելու համար: Մեծ ոճիրը ցնցեց ոչ միայն արաբական աշխարհը, այլեւ աշխարհի մարդկութեան ողջ խղճմտանքը...: Այսպէս, նահատակեալ սէուտական թագաւորը շատ սուղ գին կը վճարէր արաբական Երուսաղէմի դատը բուռն կերպով պաշտպանելուն եւ արաբականութեան յարող իր անդրդուելի

կեցուածքներուն համար՝ ձեռամբ ոճրագործէ մը, որ տարիներ ԱՄՆ-ի քաղաքական քուլիսներուն մէջ սպասարկելէ ետք ուղարկուած էր Ռիատ՝ ամերիկեան գաղտնի սպասարկութեանց հրամանը գործադրելու...: Ոչ նախագահ Ապտէլ Նասըր ապրեցաւ ու տեսաւ 1973-ի արաբեւիսրայէլեան պատերազմի արաբական մասնակի յաղթանակը, ոչ ալ Ֆայսալ Պըն Ապտէլ Ազիզ թագաւորը կրցաւ հասնիլ Երուսաղէմ՝ իր աղօթքը կատարելու: Իսկ արաբ ժողովուրդը եթէ «գարուն մը», ոսկեայ ժամանակաշրջան մը ունեցած է իր արդի պատմութեան մէջ՝ 6 Հոկտեմբեր 1973-էն 25 Մարտ 1975-ի միջեւ ինկող ժամանակահատուածը կարելի է համարել, այն ժամանակահատուածը, երբ ԱՄՆ կը տապլտկէր նախագահ Նիքսընի ուոթըրկէյթեան գայթակղութեան եւ քիսինճըրեան մաքիավելական քաղաքականութեան,Կոլտա Մէյիրի Իսրայէլը՝ պարտութեան ու պատրանքի ծովուն մէջ: Թերեւս ամերիկեւիսրայէլեան պատրանաթափ սա ժամանակահատուածին մէջ պէտք է փնտռել Արթհըր Պալֆուրի պատմական յայտարարութեամբ եւ արձանագրութեամբ «Խոստումը» հրեայ ժողովուրդին: Ինչպէս ծանօթ է, 2 Նոյեմբեր 1917-ին, Արթհըր Պալֆուրի (1848-1930, Միացեալ Թագաւորութեան երբեմնի վարչապետ եւ պետական անձնաւորութիւն) կողմէ «Յայտարարութիւնը» գրաւոր «Խոստում» մըն էր հրեայ ժողովուրդին՝ վերջինին «նեցուկ կանգնելու, ազգային օճախ մը հաստատելու Պաղեստինի մէջ, մայրաքաղաք ունենալով Երուսաղէմը», մեկնելով հրեայ ժողովուրդին հանդէպ «գութի եւ կարեկցանքի զգացողութենէ...»: Թէ ո՞վ որու «հող» կամ «օճախ» կը ձօնէ՜, կը նուիրէ՜, ի՞նչպիսի քաղաքամտածողական ձեւաչափումներով պալֆուրեան «Խոստում» կը գործադրէ՝ մեծապետակա՜ն տէրութիւններու գործերն են հարկաւ...: Ո՜ւր էր Պալֆուրի «Խոստում»ը՝ Հայոց Ցեղասպանութեան թուականէն միայն երկու տարի ետք, արեւմտահայութիւնը բնաջնջած, Արեւմտահայաստանը բռնախլած եւ քայքայման սեմին գտնուող Օսմանեան կայսրութեան դահիճներուն հետ գլուխգլխի՝ Երուսաղէմ ու Պաղեստին, եւ այլ հողամասեր ձեւել-չափելու իր սանդարամետեան արարքներու մէջ...: Պալֆուրի «Խոստում»էն 100 տարի անց, ԱՄՆ-ի նախագահ Տանըլտ Թրամփ՝ իր նախընտրական շրջանի իսրայէլեան խոստումը «ամուսնացնելու» նպատակով Պալֆուրի «խոստում»ին հետ, 6 Դեկտեմբերին յայտարարեց որ «Երուսաղէմը կը ճանչնայ Իսրայէլի մայրաքաղաք եւ իր երկրին դեսպաՇարունակութիւնը էջ 27

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 27

Հայաստանի պետական պարտքը հատած է 6 միլիառի սահմանը «Ժողովուրդ» թերթը կը գրէ, «Հայաստանի պետական պարտքը միայն այս տարուան Նոյեմբերին աւելցած է 108 միլիոն տոլարով եւ ընդհանուրը կը կազմէ 6 միլիառ 404 միլիոն 700 հազար տոլար: «Ժողովուրդ» օրաթերթը այս մասին կը տեղեկանայ ՀՀ ելեւմուտքի նախարարութենէն: Հայաստանի պետական պարտքէն 5 միլիառ 115 միլիոն տոլարը արտաքին պարտք է: Նշուած գումարէն 62 միլիոն 700 հազարը աւելցած է Նոյեմբերին: Հայաստանի ներքին պարտքը կը կազմէ 1 միլիառ 289 միլիոն տոլար: Այս գումարէն 45 միլիոն 400 հազարը գոյացած է Նոյեմբերի ընթացքին տեղաբաշխուած պետական պարտատոմսերու իրացման հաշուին: Եթէ հաւատանք ՀՀ ազգային վիճակագրական ծառայութեան տուեալներուն, ըստ որոնց` ՀՀ մշտական բնակչութիւնը 2 միլիոն 979 հազար 600 հոգի է, ապա Հայաստանի ամէն մէկ բնակիչ արդէն իսկ պարտք է 2 հազար 150 տոլար:

Կարապետ Պապահէքեան ազգանուէր եւ հայրենասէր հայը Շարունակութիւն էջ 25-էն

հայրենի մտաւորականներու Լիբանան այցելութեան առթիւ ընդունելութիւններ ու հիւրասիրութիւններ: Է. Կարեւորութեամբ կը շեշտենք ընկ. Պապահէքեանի անհուն սէրն ու հաւատքը «Զարթօնք»-ին, որ օրին եղած էր լուսաւոր փարոս մը հայութեան համար, իսկ ինք սատարած էր անոր հեզասահ հրատարակութեան՝ միաժամանակ պատրաստ ըլլալով անոր փայլքն ու հմայքը վառ պահելու նուիրական գործին: Վերջապէս այս օրերուն ընկեր Կարապետ Պապահէքեան, շարունակելով իր հայրենանուէր ծառայութիւնը, Լիբանանի մէջ Հայաստանի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեանի եւ դեսպանութեան աջակցութեամբ Հայաստան ղրկած է լիբանանեան մայրիի 250 տունկեր: Տունկերու յաջող աճի պարագային ընկ.Պապահէքեան պատրաստ է 2000 տունկ եւս փոխանցելու հայրենիքին: Այս բոլորին զուգահեռ, լուսարձակներէ հեռու, լիբա-

նանահայ կրօնական, բարեսիրական, հաստատութիւններու, կրթական հաստատութիւններու, ինչպէս նաեւ Պուրճ Համուտի քաղաքապետութեան անսակարկ ծառայած եւ նիւթապէս օժանդակած է բազմաթիւ ներդրումներով: ՌԱԿ-ի շրջանակը հպարտ է, որ ընկ.Կարապետ Պապահէքեանի ձեռնհասութեամբ, ազգասիրութեամբ ու հայրենապաշտութեամբ ազգային մը ունի իր շարքերուն մէջ, որ վայելեց իր գաղափարական դպրոցին պանծալիութիւնը, որուն համար հպարտ է, սակայն տխուր է ի տես այդ դպրոցին մէջ նշմարուող ցնցումներուն, բայց երբեք իր հաւատքը չէ կորսնցուցած դէպի պայծառ մօտալուտ ապագայ մը, որուն իրագործման համար ոչ մէկ ճիգ ու ջանք պիտի խնայէ: Յարգանք, առողջութիւն եւ արեւշատութիւն մեր սիրելի վեթերան ընկերոջ, նաեւ իր ազնուափայլ կողակից վեթերան ընկերուհի Յասմիկին, որոնց գործը, վաստակը եւ շնորհալիութիւնները օրինակ պէտք է դառնան մեզի եւ գալիք սերունդներուն:

ՊԱԼՖՈՒՐԻ «ԽՈՍՏՈՒՄ»ԷՆ ՄԻՆՉԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱՒՈՐ ՄԱՀԵՐ ԵՒ ՍՊԱՆՈՒԹԻՒՆՆԵՐ... Շարունակութիւն էջ 26-էն

նատունը Թել Աւիւէն կը փոխադրէ Երուսաղէմ»: Այս յայտարարութենէն շատ չանցած, աշխարհի նոր գերհզօրներէն մին՝ Հիւսիսային Քորէայի ղեկավար եւ Թրամփի ոխերիմ թշնամի Քիմ Ճոնկ Ուն յայտարարեց, որ «Իսրայէլ անունով երկիր չի ճանչնար, որ Երուսաղէմը ճանչնայ Իսրայէլի մայրաքաղաք»: Մինչ արաբական բազմաթիւ երկիրներ դեռ երկընտրանքի մէջ են, թէ ի՞նչ բանաձեւում պիտի տան՝ իբրեւ պատասխան Թրամփի որոշումին: Ամենայն Հայոց եւ Կիլիկիոյ վեհափառներուն, ՀՀ արտաքին գործոց նախարարութեան մերժողական

կեցուածքները բնական էին՝ Երուսաղէմը ճանչնալով միաստուածեան երեք կրօններու սրբավայր, հաստատելով Հայկական Երուսաղէմի պատմական դիմագիծը այնտեղ: Պալֆուրի սիոնական «Խոստում»ը՝ յաջողելով ճեղքել Ապտէլ Նասըրի եւ Ֆայսալ Պըն Ապտէլ Ազիզ թագաւորի խորհրդաւոր մահերուն պատը՝ հասաւ Թրամփներու սապատը, որուն սեւ ժամանակաշըրջանին աշխարհի խաղաղասէր ազգերը կրնան կորսնցնել դեռ իրենց չյուսացածներն ալ...: ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ «ԾԱՂԻԿ»Ի Պէյրութ

Հայ Կեանք

Էջ 28

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Ազատ բեմ:

ԴԱՏԱՍՏԱՆ ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ «Գրպանները դրամով լեցուն որեւէ մէկին երբեւիցէ կախաղան չեն հանել»: Ռուսական «Ամենագեղեցիկ փետուրները երբեմն բախտը խրում է տխմարի գլխարկին»: Դայքս Պատերազմի տարիներին եւ յետոյ, մօտ մէկ տասնամեակ, կուշտ ուտելը կենսական խնդիր էր մեզ համար, ասացի մեզ համար, քանի որ ամենաբարդ պայմաններում, նոյնիսկ պատերազմի ընթացքին, ամէնուրէք լինում են ճարպիկ օգտուողներ, որ կրակի միջից հանում են իրենց շահը, իսկ ցոփ կեանք վարողները անպակաս են։ Այդ օրերին, երբ սեղան էինք նստում եւ մայրս կերակուր էր բաժանում, միշտ կրկնում էր իր խարբերդցու առոգանութեամբ. «Տնտե՛ս, հաւսա՛ր տես, դատաստանին չերթաս սեւերես»։ Տասնամեակներ են անցել, իսկ այդ խօսքերը դեռ հնչում են ականջիս, բայց երկար ժամանակ ինձ անհասանելի էր նրանց խորը իմաստը, չնայած բազում էին անարդարութեան օրինակները մեր առօրեայ շրջապատում։ Իմ այսօրուայ կարծիքով այն արդար լինելու կոչ էր, ոչ թէ քարոզչութիւն, քանզի մայրս այդ մակարդակի ոչ պատրաստութիւնն ունէր եւ ոչ եւս մտածելակերպը։ Այս եւ նման յիշողութիւնները յուշում են մի տարօրինակ հարց, թէ մեր բարձրաստիճան պաշտօնեաները, պետական այրերը եւ իշխանաւորները երբեւիցէ ունենո՞ւմ են մտային փայլատակումներ նման հարցադրումներով։ Չեմ կարող ժխտական կարծիք տալ, վստահ լինելով, որ սխալ եւ նոյնիսկ մեծ սխալ կը լինի բոլորին միեւնոյն պարկի մէջ դնելը եւ բոլորին միեւնոյն գնահատականը տալը։ Եթէ անհերքելի փաստ է, որ հիմնական հոգսը մեր հայրեակիցների համար, լինեն նրանք հայրենաբնակ թէ անծայրածիր սփիւռքի որեւէ տարածքի բնակիչ, երկրի անվտանգութեան ապահովութիւնն է, ապա նոյնը չենք կարող ասել այդ երկու հատուածների փոխադարձ արդար եւ ճշմարիտ հարաբերութիւնների վերաբերեալ։ Առիթը ունեցել ենք եւ դարձեալ կրկնելը աւելորդ չենք համարում, որ հայրենիքը եւ սփիւռքը փոխադարձաբար իրար ճանաչելու համար դեռ երկար ճամբայ պիտի անցնեն կամ աւելի ճիշդ կլինի ասել, թէ անհրաժեշտ մակարդակի վրայ չեն նրանց փոխադարձ ճանաչումը։ Համացանցի կայքիս մէջ գրութիւն ստացայ՝ Հալէպի դժողքից փախած եւ Երեւան հաստատուած ուսուցչուհի Սոսի Միշոյեան-Տապպաղեանի ստորագրութեամբ։ Աղի արցունքով գրուած գրութիւն, որ

անհասկանալի է դարձնում հայրենաբնակների եւ եկուորների փոխ-ըմբռնումները։ Մի քանի նմուշ. «Հոգւոյս ծարաւովը կը տոչորիմ… Խնդրում եմ հայերէն խօսա՛, հա, կ’ըսէ չհասկցող ազգակիցդ քեզի… Բախումներ ու անընդհատ լեզուի պայքար հայրենիքիդ մէջ… Ինչպէ՞ս չխրտչիլ, երբ համալսարանի դասախօսդ կը պնդէ, որ արեւելահայերէնն է ճիշդը եւ այժմէականը ու քո լեզուն հին է ու՝ անհետացման եզրին: Եւ, եթէ որոշել ես էստեղ ապրես՝ ապա էստեղի լեզուն պիտի սովորես ու էստեղի լեզուով գրես, կամ ինչի՞ էք եկել էստեղ, մեղք են ձեր երեխէքը, էստեղ ապագայ չկայ, գնացէք ուրիշ երկիր, հա՛մ ձեզ համար լաւ կը լինի, հա՛մ էլ երեխէքին... Բայց ո՞ւր երթալ՝ գտնելու համար վայր մը, թէ՛ որպէս ՀԱՅ եւ թէ՛ որպէս արժանաւոր ՄԱՐԴ ապրելու...Գալով երազներու երկիրս, չհիասթափէի ամէն առիթի՝ «Էս երկիրը երկիր չի» արտայայտութիւնը լսելով»։ Որքան որ Սոսին եւ իր նմանները դժուար եւ անհաճոյ դիպուածներ ունենան իր եւ մեր երազած հողին վրայ, ճիշդ լուծումն այնտեղ հաստատուելն է, անշուշտ չմոռանալով, որ այս ծուռ մտայնութիւնը որքան որ տարածուած լինի հայրենաբընակների մօտ անարդար կը լինի ընդհանրացնել, քանզի կան ճիշդ եւ անաչառ մտածողներ եւ գնահատողներ, թեպէտ լուսանցքում։ Որեւէ երկիր գաղթած անձը այդ կամ նման պահեր ապրած է շաղուած տերբեր համեմունքներով։ Դատաստանին սեւերես լինելու թեկնածուները բազում են, որ զբաղեցնում են պետական կառոյցի տարբեր հարթակներ եւ երբ նրանց առիթ է տրուում սխալների բացատրութին տալու, ապա որպէս յանկերգ կրկնում են, թէ քսան հինգ տարին շատ կարճ ժամկէտ է երկիր կառուցելու համար, առանց գիտակցելու, որ թեպէտ իրաւ է, որ եթէ կատարեալ երկիր ունենալը երկարաժամկէտ եւ տքնաջան աշխատանքի արդիւնք է, ապա այն կարելի է կորցընել մէկ գիշերուն ընթացքին եթէ նրա հիմքերը ի սկզբանէ հաստատուն չեն եւ նրա պահպանումը մեր հանապազօրեայ գուրգուրանքի առարկայ չէ։ Որեւէ երկրի համար օրուայ առաջին հրամայականը իր բնակչութեան պահպանումն է ամէն տեսակի կորուստներից։ Մեր ժողովուրդը, միւսների նման գոյատեւման իրաւունք ունի եւ այդ գոյատեւումը խիստ վտանգի տակ է։ Թերեւս այդ նպատակով էր, որ մեր պաշտպանութեան նախարարութիւնը փորձեց վերափոխել բանակի զօրակոչման սկզբունքները, վերացնելով «ՏԱՐԿԷՏ»-ի իրաւունքը որոշ ուսանողների համար, իրաւունք, որ ըստ երեւոյթին բաց դուռ էր տարբեր տեսակի խարդախութիւնների, կաշառակերութեան եւ որոշ բարձր պաշտօն զբաղեցնող արտօնեալների զաւակների համար զինծառայութիւնից խուսափելու համար։ Այն դարձաւ բաւական աղմկալից բանավէճերի նիւթ եւ Շարունակութիւնը էջ 30

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 29

Հ.Բ.Ը.Մ. Աթէնք «Ա. Գալփաքեան» վարժարան 1

3

2

4

5

6

7

(1, 2, 3 եւ 4) «Ա. Գալփաքեան» Վարժարանի ամավերջի հանդէս, 14 Յունիս: (5) Վերամուտ: (6) Գնահատանքի վկայականներ Յունաստանի ուսողութեան հիմնարկի կողմէ։ (7) Տողանցք Յունական ազգային տօնի առթիւ, 28 Հոկտեմբեր։

Հայ Կեանք

Էջ 30

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հ.Բ.Ը.Մ. Աթէնք «Ա. Գալփաքեան» վարժարան 8

9

(8) «Մայրերու Օրուայ» նուիրուած հանդիսութիւն: (9) Անկանոն ճամբու վազքի մասնակցութիւն, 9 Նոյեմբեր։ Այցելեցէք ։ www.agbuathens-artakikalpakianschool.gr

Տիգրանակերտի հին դամբարանադաշտին մէջ պատճենահանում պիտի իրականացուի Արցախի Տիգրանակերտի հին դամբարանադաշտին մէջ արտասահմանեան գործընկերներու աջակցութեամբ պատճենահանում պիտի իրականացուի: Այս մասին՝ լրագրողներու հետ հանդիպման ժամանակ՝ ըսած է ՀՀ ԳԱԱ հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի Արցախի հնագիտութեան խումբի ղեկավար Համլէտ Պետրոսեան: Անոր խօսքով` հին դամբարանադաշտին մէջ դամբարանները լաւ չեն երեւիր եւ պէտք է հասկնալ , թէ յաջորդ տարի ուր պեղումներ պիտի իրականացուին: «Ատիկա շատ կարեւոր է, որովհետեւ այդ դամբարանները Տիգրանի ժամանակ կատարուած թաղումեր են: Մենք այդ վայրէն բացած ենք ընդամէնը երկու դամբարան, ուրկէ վեց արծաթէ դրամ գտած ենք»,- ըսած Համլէտ Պետրոսեան` նշելով, որ ատոնք պարթեւական դրամներ են: «Շատ հեռանկարային պիտի ըլլայ անկէ Տիգրանի դրամներ գտնելը»,- աւելցուցած է ան: Հայաստանի հանրապետութեան Գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի Արցախի արշաւախումբը 2005-ին յայտնաբերած է Հայոց արքայ Տիգրան Բ. Մեծի (95-55 թթ. մ.թ.ա.) կողմէ Արցախի մէջ հիմնած Տիգրանակերտ քաղաքը եւ 2006-2008 թուականներուն հնագիտական պեղումներ կատարած է անոր տարածքին մէջ: Ան Տիգրանի անունը կրող միակ բնակավայրն է, որուն տեղը ճշգիրտօրէն պարզուած է, եւ որ կ՛ենթարկուի հնագիտական հետազօտութեան:

ԴԱՏԱՍՏԱՆ Շարունակութիւն էջ 28-էն

ուսանողները փողոց ելան բողոքի ցոյցի «ՏԱՐԿԷՏԸ լինելու Ա» պաստառներով, որ պարզ ապացոյց է, թէ այդ գրութեան յետեւում կանգնած ուսանողը ոչ միայն տարեկէտի արժանի չէ այլ նաեւ ուսանող կոչուելու, քանի որ իր տարրական մայրենիին տիրապետելու հանգամանքը նոյնիսկ չունի։ Նոյնքան աղմուկ եղաւ ընտանեկան բռնութիւնների կանխարգելման վերաբերիալ, որ հարցադրումը որքան որ ճիշդ եւ տեղին է, մեկնաբանութիւնները անհրաժեշտ բարձրութեան մակարդակի չէին։ Արդի պայմաններում, երբ մեր երկիրը ստորագրում եւ յանձնառու է լինում Եւրոմիութեան հետ եւրոպական չափանիշներով օրէնսդրութիւններ հաստատելու, չնայած նման պարտաւորութիւն եղած էր արդարադատութեան վերաբերեալ մի քանի տարի առաջ՝ առանց արդիւնքի, կարծում ենք, թէ հարազատ

ընտանիքում բռնութիւնների մասին խօսելը մնում է շարքից դուրս, չնայած ներկայացուած բացատրութիւնները յագեցած են «նրբացուցիչ դէպք յանցանանց»-ներով։ Բոլոր պայմաններում այդ տեսակի վերաբերմունքը յարիր չէ մի հասարակութեան համար, որ կը սոնքայ հազարամեայ մշակոյթի տէր լինելու հանգամանքով ։ Երկրի վերակառուցումը, գրուած օրէնքների կամ պայմանագրերի չէ, որ կարոտում է, այլ սրտացաւ եւ սիրով յագեցած ղեկավարների, որոնք երկնքից չէ, որ պիտի իջնեն այլ մեր շրջապատի արդար ծննունդը պիտի լինեն դուրս դնելով պատահական արկածայիններին։ Ճիշդ է ասել ֆրանցացի մտաւորական Ժիւլ Միշլեն. թէ «Քաղաքականութիւնը այն արուեստն է, որ կարողանում է տիրանալ հարուստների դրամին եւ չքաւորների քուէին, հիմնաւորելով, թէ մէկին պաշտպանում է միւսից»։

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 31

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Դարձուածք կը կոչենք սովորաբար երկու,– երբրեմն՝ երեք, հազուագիւտ՝ աւելի,– բառերէ կազմուած այն կապակցութիւնը, ուր զայն կազմող բառերը կը կորսնցնեն իրենց բուն նշանակութիւնը, որով ամբողջ բառակապակցութիւնը կը վերիմաստաւորուի՝ ստանալով բոլորովին նոր`«դարձուածքային» բովանդակութիւն մը: Օրինակ՝ դարձուածք մըն է «երես տալ» բառակապակցութիւնը, որ կը նշանակէ «շփացնել», որուն մէջ չկայ ո՛չ երեսի, ո՛չ ալ տալու նշանակութիւնը: Ըստ այսմ՝ դարձուածքներ են՝ աչքը մտնել, գլուխը տանիլ, կրակի հետ խաղալ, քունը կորսնցնել եւ այլն[1]։ «Դարձուածքները ըստ էութեան ժողովրդական լեզուամտածողութեան արդիւնք են, ձեւաւորւում են հիմնականում խօսակցական տարբերակում, ապա աստիճանաբար թափանցում են գրական լեզու» (Հ. Պետրոսեան, «Հայերէնագիտական բառարան», էջ 175): Այս ծագումն ալ դարձուածքին կը պարգեւէ էապէս ազգային յատուկ նկարագիր մը: Ուստի ամէն ժողովուրդ ունի իրեն յատուկ դարձուածքներ, որոնք ընդհանրապէս կամ միշտ փոխադրելի չեն այլ լեզուներ, ուր անոնք կը կորսնցնեն իրենց իմաստը: Սակայն ներթափանցումները, թէեւ հազուագիւտ, բոլորովին բացառուած եւս չեն մանաւանդ խառն կենակցութեան պայմաններու մէջ, ինչպէս եղած է հայ-թրքականը՝ օսմանեան տիրապետութեան երկար դարերուն: Բերենք օրինակ մը. երես առնել՝ իբրեւ շփանալ, եւ երես տալ՝ իբրեւ շփացնել, դարձուածքները, թարգմանուելով ֆրանսերէնի, անգլերէնի, իտալերէնի, արաբերէնի, պիտի դառնային բոլորովին անիմաստ բարախումբեր, որոնք հաւանաբար ծիծաղի առարկայ ալ դառնային համապատասխան ժողովուրդներու կողմէ: Սակայն ասոնք դարձուածքային բոլորովին նոյն իմաստը ունին թրքերէնի ու հայերէնի մէջ: Անշուշտ ճշգրիտ չենք ալ գիտեր, թէ ո՞վ որմէ՛ փոխ առած է,– հա՞յը թուրքէն, թէ՞ թուրքը հայէն: Դարձուածքները ընդհանրապէս կը մնան ժողովրդախօսակցական ծիրին մէջ՝ սակաւ թափանցելով գրական լեզուէն ներս: Օրինակ՝ դժուար պիտի պատկերացնէիէնք, որ Զոհրապ տեղ մը գրած ըլլար «երես տալ», կամ Թէքէեան գրած ըլլար «գլուխը տանիլ», կամ Շահնուր գրէր «քունը կորսնցնել» եւ այլն, քանի որ անոնք պիտի նախընտրէին ասոնց գրական համարժէքները՝ շփացնել, ձանձրացնել, մտահոգուիլ: Այսուհանդերձ բացառուած ալ չէ անոնց կիրարկութիւնը, մասնաւորաբար յատկաբանութեան նպատակով: Հայերէնին կը վերագրուին աւելի քան 20.000 դարձուածքներ,– որոնց պիտի չանդրադառնանք այստեղ,– ինչ որ շատ հարուստ ժառանգ մըն է, որուն հմուտ կիրարկումը կը գեղեցկացնէ խօսքը, աւելի ազդու ու տպաւորիչ կը դարձնէ զայն: Հետաքքրուողներուն տրամադրութեան տակ կը գտնուին քանի մը յաջող աշխատութիւններ,

որոնց կարելի է ծանօթանալ «Նայիրի» կայքի բառարաններու ցանկերուն մէջ: *** Կարգ մը դարձուածքներ, շնորհիւ իրենց դիցաբանական, պատմական, բանահիւսական, գրական առանձնայատուկ հէնքին, յաջողած են դուրս գալ իրենց նեղ-ազգային սահմաններէն եւ ստանալ համամարդկային հնչեղութիւն եւ իբրեւ «թեւաւոր խօսքեր»՝ կը զարդարեն աշխարհի գրեթէ բոլոր լեզուները: Այս գլուխով պիտի տեսնենք այդպիսիներէն փոքրիկ փունջ մը: *** Աննիբալ մեր դռներուն է Քրիստոսէ առաջ՝ 218 թուին, կը սկսէր պատմութեան մեծագոյն արշաւանքներէն մէկը, որ տեւեց 17 տարի: Ան ծայր առաւ հզօր Կարթագէնէն,– մօտաւորապէս արդի Թունուզէն,– հասնելու համար Հռոմ. այս արշաւանքին ձեռնարկողը քսանամեայ երիտասարդ մըն էր՝ Աննիբալ անունով: Հրաշալի զինուած ու կազմակերպուած, ինքն ալ հրաշալի ու առաքինի հրամանատար մը, ահարկու բանակի մը գլուխը՝ ան կտրեց ամբողջ Հիւսիսային Ափրիկէն, մտաւ Սպանիա, ուր ոչնչացուց հռոմէական լեգէոնները, շրջանցեց հարաւային Ֆրանսան՝ իր ճամբուն վրայ սրբելով ամէն դիմադրութիւն, անցաւ Ալպեանները եւս եւ անարգել կը մօտենար Հռոմին՝ իր ոխերիմ թշնամիին, որ կ’ուզէր իր որջին մէջ իսկ անակնկալի բերել ու ճզմել: Ոչ մէկ ուժ կը յաջողէր կասեցընել Անոր բանակներուն յառաջխաղացքը. իսկ այդ բանակներուն մաս կազմող փիղերու երամակները ահ ու սարսափի կը մատնէին դիմադրող հռոմէացիները: Գոռոզ Հռոմը իր պատմութեան մէջ առաջին անգամ ըլլալով սարսռաց մինչեւ ողն ու ծուծը: Սարսափի ու յուսալքումի այս մթնոլորտին մէջ էր, որ ծնունդ առաւ «Աննիբալ մեր դռներուն է» խօսքը, որ հետագային վերածուեցաւ դարձուածքի, որով կը բնորոշուի բիրտ սպառնալիք մը, գերագոյն վտանգ մը, անդիմադրելի թշնամի մը եւ ակներեւ պարտութիւն մը: Դարեր անց այդ դարձուածքը մնաց հռոմէացիներու բերնին մէջ ու իտալական հողի վրայ. իտալացի մայրեր մինչեւ այսօր ալ իրենց չար փոքրիկները սաստելու կամ փողոցէն տուն կանչելու համար չեն վարանիր ըսելու. «Աննիբալ մեր դռներուն է» (Hannibal ad portas): Իսկ դարձուածքը ինք արդէն համաշխարհային ճանաչում ունի եւ կ’ապրի ժողովուրդներու ու սերունդներու բերնին մէջ[2]: Շարունակութիւնը էջ 30 [1] Կարգ

մը կապակցութիւններ լեզուի մէջ հանդէս կու գան միայն իբրեւ դարձուածք, օրինակ՝ երես տալ. սակայն կան կապակցութիւններ ալ, որոնք միաժամանակ շարահիւսական ազատ միաւոր են, այսինքն՝ կը պահեն իրենց բուն իմաստը. օրինակ՝ կրակի հետ խաղալ. ա) Այս տղան կրակին հետ կը խաղայ, ունելին ա՛ռ ձեռքէն. բ) Մեր այս հերոսները կրակին հետ կը խաղան, տուժողը նորէն ժողովուրդը պիտի ըլլայ:

Հայ Կեանք

Էջ 32

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 29-էն

*** Այս արշաւանքի ծիրէն ներս ծնունդ առած է ուրիշ դարձուածք մըն ալ, որ նուազ ծանօթ է: Ուրեմն այդ տարիներուն Հռոմի մէջ կ’ապրէր պետական ազդեցիկ դէմք մը, որ պատմութեան ծանօթ է Մարկոս Կատոն Երէց անունով. ան իր ժամանակի մեծագոյն հռետորներէն էր, որ կը տագնապէր Հռոմի բոլոր հարցերով, յատկապէս Աննիբալի արշաւանքով, որ դամոկլէսեան սուրի մը պէս կախուած էր ամէն հռոմայեցիի գլխուն վերեւ եւ որը Կատոնի մղձաւանջն էր դարձած: Ուստի զարմանալի չէր, որ ծերակոյտի բոլոր նիստերուն եւ քիչ մը ամէն առիթով ան արծարծէր ընթացքի մէջ եղող աւերիչ արշաւանքը եւ ամէն անգամ ալ իր ճառը կ’աւարտէր նոյն պատգամով՝ «Պէտք է կործանել Կարթագէնը» (Delenda Carthago): Այս ալ իր կարգին դարձաւ պատմական դարձուածք մը, որ կը խորհըրդանշէ ընդհանրական չարիք մը, որ պէտք է ամէն գնով ոչնչացնել ու վերացնել: *** Դարձուածքային արժէք ունի նաեւ «աննիբալեան երդում»-ը: Աննիաբալ մանուկ էր տակաւին՝ 8-9 տարեկան, երբ անոր հայրը՝ Ամիլկար Բարկան, Կարթագէնի մեծ տաճարին մէջ երդմնեցուց զայն՝ ամբողջ կեանքին մէջ ոխերիմ թշնամին ըլլալու Հռոմի եւ պայքարելու անոր դէմ: Աննիբալ երդուեցաւ եւ հաւատարմօրէն յարգեց իր խոստումը: Դարձուածքը կը խորհրդանշէ անզիջում պայքարի որոշում: ***Աւգեան ախոռներ Աւգեաս, որ ճանչցուած է իբրեւ «արեւու որդի», թագաւոր էր Հիւսիսային Յունաստանի մէջ: Ան ունէր 3.000 եզ, որոնք օժտուած էին բացառիկ առողջութեամբ եւ ծնելիութեամբ: Ասոնք տնտեսելու համար Աւգիաս կառուցած էր բազմաթիւ ախոռներ, որոնք, սակայն, ոչ մէկ մաքրութեան առարկայ դարձած էին: Գարշահոտութիւնը տարածուած էր ամէն կողմ, իսկ աղբը, աւելի քան 30 տարի կուտակուած էր անոր բազմաթիւ ախոռներուն մէջ, ինչպէս նաեւ շրջակայ հանդերուն վրայ, ուր այլեւս մշակելի հողի ոչ մէկ կտոր մնացած էր: Հերակլէս առաջարկեց Աւգիասի՝ մաքրել անոր 1918-ին, ռուսական բանակներու տունդարձի օրերուն, երբ Արեւմտեան Հայաստանի ճակատները կը քայքայուէին, Աւ. Ահարոնեան Թիֆլիսի մէջ խօսեցաւ ճառ մը՝ բնաբան ընտրելով «Hannibal ad portas» դարձուածքը. որքա՜ն տեղին, որքա՜ն արտայայտիչ: Շատ դիպուկ ու տեղին կիրարկութիւն մըն ալ կը գտնենք Վազգէն Շուշանեանի գրիչին տակ. «Այս ճգնաժամային տարիներուն, երբ ողջ ժողովուրդներու, ազգերու եւ պետութիւններու ...խաղաղութիւնն ու կեանքը վտանգի տակ են, ...երբ Աննիբալը մեր դռան առջեւ է...(կ’ակնարկէ մօտալուտ Բ. համաշխարհային պատերազմին. «Բագին», 1-2-3, 1995, էջ 127): [2]

ախոռները՝ իբրեւ վարձատրութիւն պահանջելով եզներուն տասը տոկոսը. համաձայնութիւնը գոյացաւ, եւ Հերակլէս անցաւ գործի: Ան երկու ծակ փացաւ ախոռներու պատերուն վրայ, ապա մօտակայ երկու գետակներու հունը շեղեց դէպի այդ ծակերը: Յորդահոս ջուրը քանի մը ժամէն մաքրեց ու քշեց-տարաւ լեռնակուտակ ու գարշահոտ աղբերը թէ՛ ախոռներուն մէջէն, թէ՛ շրջակայ տարածքներէն: Յետմիջօրէի կիզիչ արեւը չորցուց ամէն կողմ, եւ իրիկուան դէմ արդէն համատարած մաքրութիւն կը տիրէր: Բայց ահա Աւգիաս դրժեց իր խոստումը, եւ Հերակլէս սպաննեց զինք, ինչպէս նաեւ անոր զաւակները՝ խնայելով միայն մէկ հատին, որ չուրացաւ տրուած խոստումը: Այս անհաճոյ անձնաւորութենէն,– որ կը խորհրդանշէ իր թերութիւնները անտեսող եւ իր պարտաւորութիւնները զանց ընող կերպարը,– ու անոր պատմութենէն մարդկութեան մնացած է «աւգեան ախոռներ» դարձուածքը, որ իր կարգին կը խորհրդանշէ «իրերու եւ երեւոյթներու լքեալ ու անտեսուած կացութիւնը»: ***Աքիլլէսի կրունկ Աքիլլէսը յունական դիցաբանութեան մեծագոյն հերոսներէն էր, որ դաշնակից այլ թագաւորներու հետ արշաւեց Տրովադա՝ ետ դարձնելու գեղեցիկ Հելենը, որ առեւանգուած էր տրովադացի իշխան Բարիսի կողմէ: Աքիլլէս ճանչցուած էր իբրեւ անխոցելի մարտիկ մը, որովհետեւ անոր մայրը զինք վաղ մանկութեանը թաթխած էր Ստիքս գետի ջուրին մէջ, որ ունէր մարդկային մարմինը անխոցելի դարձնելու յատկութիւնը: Այս թաթախումէն զուրկ մնացած էր, սակայն, մանուկ Աքիլլէսի կրունկը, ուրկէ մայրը բռնած էր զինք եւ որ չթրջուեցաւ, ուրեմն շարունակեց մնալ խոցելի: Արդ, Բարիս ծանօթ էր այս գաղտնիքին, եւ Տրովադայի մէկ հրապարակին վրայ, մենամարտի մը ընթացքին, ան այդ կէտէն ալ վիրաւորեց Աքիլլէսը, որ մահացաւ ստացած վէրքէն: Ասկէ ալ յառաջացած է «Աքիլլէսի կրունկ» կամ «Աքիլլէսի գարշապար» (Talon d’Achille) դարձուածքը, որ կը նշանակէ տկար, խոցելի կէտ մը կամ կողմ մը: *** Բաբելոնեան խառնակութիւն Ջրհեղեղէն ետք,– երբ Աստուած հաշտուած էր մարդկութեան հետ՝ անոր շնորհելով նաեւ ծիածանը՝ իբրեւ ներումի երաշխիք,– մարդիկ վերստին բազմացան, բայց նաեւ չարացան ու գոռոզացան՝ հեռանալով իրենց տրուած պատուիրաններէն: Անոնք որոշեցին կառուցել քաղաք մը՝ հանդերձ աշտարակով, որուն գագաթը պիտի երկինք հասնէր. «եւ արասցուք մեզ անուն յառաջ քան զսփռել ի վերայ երեսաց ամենայն երկրի» (Ծնունդք, Ժա/4): Աստուած նման ծրագիր մը խանգարելու լաւագոյն միջոց նկատեց՝ խառնակել լեզուն մարդոց, Շարունակութիւնը էջ 31

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 33

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 30-էն

որոնք մինչ այդ նոյն բարբառով կը խօսէին, կը հաղորդակցէին ու համերաշխ կ’աշխատակցէին իրարու հետ: Ու այդպէս ալ ըրաւ: Իսկոյն սկսաւ յառաջանալ ահաւոր շփոթ մը, ուր մարդիկ այլեւս չէին կրնար հասկնալ զիրար ու չէին կրնար հաղորդակցիլ: Խանգարուեցաւ նաեւ անոնց աշխատանքին ներդաշնակութիւնը, եւ անոնք սկսան կամացկամաց հրաժարիլ աշտարակաշինութենէն ու ցրուեցան աշխարհով մէկ: Անաւարտ քաղաքը կոչուեցաւ Բաբելոն, որ կը յառաջանայ հին եբրայերէն բառէ մը եւ կը նշանակէ «խառնել, խառնաշփոթել»: Այդ փորձէն մնացին աւերակոյտ մը եւ դարձուածք մը, որ կը խորհրդանշէ համատարած խառնակութիւնն ու անհասկացողութիւնը: Անաւարտ քաղաքը կոչուեցաւ Բաբելոն: Կ’ըսուի նաեւ «բաբելոնեան աշտարակաշինութիւն»՝ նոյն իմաստով եւ կը բնորոշէ անկարգութիւն, խառնաշփոթ, քաոս: ***Բարթուղիմէոսեան գիշեր Այսպէս կը կչուի պատմական այն կոտորածը, որ Ֆրանսայի կաթողիկէները ի գործ դրին բողոքականներու դէմ 1572-ի Օգոստոսի 24-ի գիշերը՝ ս. Բարթուղիմէոսի տօնի նախօրէին. ան տեւեց քանի մը օր: Կոտորածի հրահանգը տուած էր Շառլ 9-րդ թագաւորը իր մօր՝ Կատարինէ Մետիչիի (Catherine de Médicis) եւ Գիզ դուքսի (duc de Guise) դրդումով: Զոհուեցան աւելի քան 3.000 բողոքականներ, որոնց մէջ գտնուեցան դաւանափոխ դարձողներ՝ փրկելու համար իրենց կեանքը: Այս կոտորածը պատճառ դարձաւ կրօնական պատերազմներու, որոնք արդէն սկսած էին 1562-ին, սակայն աւելի հրահրուեցան այնուհետեւ՝ պատճառելով քաղաքական այլազան ոճիրներ, որոնց շարքին դուքս Գիզիի եւ Հանրի Գ. թագաւորի սպանութիւնը: Անոնք տեւեցին մինչեւ 1598 եւ վերջ գտան Հանրի Դ. թագաւորի շնորհիւ: «Բարթուղիմէոսեան գիշեր» դարձուածքը կը խորհրդանշէ անպաշտպան մարդոց դաժան ջարդ ու կոտորած: Ուշադրութի՛ւն. իբրեւ պատմական դրուագի անուն՝ ան կը գլխագրուի՝ Բարթուղիմէոսեան[3] գիշեր, իսկ իբրեւ դարձուածք՝ կը գրուի փոքրատառով: ***Գորդեան հանգոյց Ըստ յունական աւանդութեան՝ փռիւգիացի Գորդիոսը,– որ համեստ գիւղացի մըն էր եւ պատահաբար թագաւոր դարձաւ,– Զեւսի տաճարին կը նուիրէ իր եզին կառքը, որուն լուծը քեղիին, [3] Մեզի

անծանօթ պատճառներով՝ արեւելահայերը Բարդուղիմէոս-ը դ-ով կը տառադարձեն: Աստուծաշունչը՝ գրաբար թէ աշխարհաբար, ունին միայն Բարթուղիմէոս. Աճառեան նմանապէս գրած է թ-ով (Անձնանունների բառարան): Յունարէնը զայն կը գրէ θ-ով, որ խուլ-շնչեղ է ու կը համապատասխանէ մեր թ-ին:

այսինքն՝ յառաջամասի ձողին, կապուած էր այնպիսի հնարամտութեամբ մը, որ կարելի չէր հանգոյցի ծայրերը գտնել ու անջատել լուծը կառքէն: Իսկ ան, որ յաջողէր քակել այդ հանգոյցը, պիտի տիրէր ամբողջ Ասիային: Դարեր անցան այսպէս, եւ այդ հանգոյցը մնաց անլուծելի: 333-ին, Աղեքսանդր Մակեդոնացին, իր աշխարհակալական արշաւանքին սկիզբը, ազատագրեց Փռիւգիան պարսիկներէն, մտաւ յիշեալ տաճարը եւ փոխանակ հանգոյցը քակել փորձելու՝ սուրի հարուածով մը խորտակեց զայն, ինչ որ կը խորհրդանշէր Աղեքսանդրի՝ ուժին վերագրած գերակայութիւնը միտքի վրայ: Այս դրուագը ծնունդ տուած է երկու դարձուածքի. ա) «Գորդեան հանգոյց», որ կը նշանակէ անլուծելի, կնճռոտ խնդիր: բ) «Աղեքսանդրեան լուծում», որ կը նշանակէ որեւէ անելի առկայութեան՝ տրուած արագ ու խիզախ լուծում: ***Դամոկլէսեան սուր Կ’ըսուի նաեւ «դամոկլեան սուր»: Սիրակուսա նահանգի Դենիս բռնապետը անգամ մը ընթրիքի հրաւիրեց իր մէկ մտերիմ ընկերը՝ Դամոկլէսը (Դ. դարուն Քա.), որ կը նախանձէր իրեն, եւ զայն կը նստեցնէ իր գահին վրայ՝ անոր գլխուն վերեւ ձիու բաշի մէկ հատիկ թելէ կախելով ծանր սուր մը: Կարելի է երեւակայել այն ահաւոր տագնապը, որ պատեց խեղճ Դամոկլէսը ընթրիքի տեւողութեան, մինչեւ որ սարսափած վար կ’իջնէ ան վերջապէս գահէն: Իր այս արարքով Դենիս կ’ուզէր իր հիւրին ու բարեկամին տալ պատկերացում մը իր մասին այն ծանր վտանգին ու մտմտուքին, որոնց ենթակայ են իշխանաւորները իրենց իշխանութեան ամբողջ տեւողութեան: Եւ այնուհետեւ «դամոկլէսեան սուր» բառակապակցութիւնը դարձաւ ընթացիկ դարձուածք մը, որ կը խորհրդանշէ գերագոյն վտանգ մը, սպառնալիք մը: Ուշադրութի՛ւն. պէտք չէ գլխագրել դարձուածքին առաջին եզրը: ***Դանայեան նուէր կամ Տրովադայի ձի Այսպէս կը կոչուի այն փայտէ ձին, որ յոյները, կամ դանայացիք,– ինչպէս կը կոչուէին անոնք,– տասը տարուան ապարդիւն պաշարումէ մը ետք լքեցին Տրովադայի պարիսպներուն առջեւ ու հեռացան, իբրեւ թէ նահանջեցին: Այդ հսկայ ձիուն մէջ պահ մտած էր Ոդիսեւսը իր զինուորներով: Պատմութիւնը ծանօթ է. տրովադացիները մեծ հրճուանքով դիմաւորեցին այդ «նուէրը»: Միակ հակառակողը եղաւ քրմապետը, որ ի զուր յորդորեց իր հայրենակիցները՝ ներս չառնել այդ փայտէ անիծեալ ձին: Իսկ երբ հարցուցին անոր, թէ ինչո՞ւ կը հակառակի, Շարունակութիւնը էջ 32

Հայ Կեանք

Էջ 34

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 31-էն

փորձառու քրմապետը, որ լաւ ծանօթ էր հակառակորդներուն խորամանկութեան, պատասխանեց, ըստ լատին բանաստեղծ Վիրգիլիոսին. «Ընծայ բերող յոյնէն անգամ կը վախնամ» (Timeo danaos et dona ferentes): Տրովադացիք մտիկ չըրին քուրմին եւ պարիսպներէն ներս կրեցին ձին, ապա անձնատուր եղան անկաշկանդ խնջոյքի մը՝ առատօրէն ուտելով, խմելով ու հարբելով: Այդ կացութենէն օգտուելով՝ Ոդիսեւս եւ ընկերները դուրս եկան ձիուն որովայնէն եւ սրախողխող ըրին հարբած տրովադացիները, տիրեցին քաղաքին ու այրեցին զայն: Այսպէս ալ «դանայեան նուէր կամ ընծայ» դարձուածքը այնուհետեւ խորհրդանշեց խորամանկութեամբ, նենգութեամբ տրուած որեւէ առարկայ, որ կը կործանէ ստացողը: «Տրովադայի ձի» բառակապակցութիւնը ունի նոյն նշանակութիւնը: *** Դանայեան տակառ Ըստ յունական դիցաբանութեան՝ Հին Յունաստանի թագաւորներէն մէկը՝ Դանայոսը, ունէր 50 աղջիկ, որոնք կը կոչուէին «Դանայեան քոյրեր»: Ասոնցմէ 49-ն իրենց ամուսնութեան առաջին գիշերն իսկ սպանեցին իրենց ամուսինները: Իրենց այս արարքին համար անոնք գացին դժոխք, որուն չաստուածուհին, իբրեւ գերագոյն պատիժ, անոնց պարտադրեց շարունակ լեցնել տակառ մը, որ յատակ չունէր: Ասկէ ալ կը յառաջանայ «դանայեան տակառ» դարձուածքը, որ կը խորհրդանշէ անօգուտ ճիգը, անպտուղ աշխատանքը, անվախճան յոգնութիւնը: Նոյնին անմիջական հետեւողութեամբ յառաջացած է նաեւ «դանայեան աշխատանք» դարձուածքը, որ բացատրութեան չի կարօտիր: Տեսնել ստորեւ նաեւ «սիզիփոսեան աշխատանք» դարձուածքը: Գրիգոր Զոհրապ իր «Ճիտին պարտքը» պատմուածքին մէջ շատ յաջող կիրարկած է այս դարձուածքը՝ «դանայեան տակառ» անուանելով անոր հերոսին՝ Յուսէփ աղային պայուսակը, որ հէգ մարդը ամբողջ երեսուն տարի լեցուցած էր ուտեստեղէնով եւ միշտ ալ ամէն առաւօտ պարապ գտած էր զայն: Այդ պայուսակը լիացնելու հոգէն ան «կը փրկուի» միայն այն օրը, երբ քարով կը լեցնէ զայն ու կը կախէ ճիտին, այսինքն՝ վիզին, եւ այդպէս ալ ջուրը կը նետուի ու խեղդամահ կը դառնայ: Կայ այս անունին կապուած, սակայն նուազ ծանօթ դարձուածք մըն ալ, որ է «դանայեան նուէր»ը. տեսնել նախորդ հատուածը: ***Դափնիներու շուքին քնանալ Դափնին գեղեցիկ ու հոտաւէտ տերեւներով, միջակ բարձրութեամբ, մշտադալար ծառ մըն է, որ շատ տարածուած է Միջին Արեւելքի եւ Հարաւային Եւրոպայի մէջ: Անոր պտուղով ներկայիս օճառ կը

պատրաստեն, իսկ տերեւներն ալ իբրեւ համեմ կը գործածեն ոմանք: Անցեալին, սակայն, անոր տերեւներով պսակ եւս կը կազմէին ու կը զարդարէին արժանաւոր մարդոց գլուխները, սովորութիւն մը, որ շատ տարածուած էր Աթէնքի ու Հռոմի մէջ: Երբ կը թղթատենք հին պատմութեան պատկերազարդ գիրքեր, ապա սովորական է անոր էջերուն հանդիպիլ մարզիկներու, բանաստեղծներու, արուեստագէտներու, այլեւ հերոսներու, թագաւորներու ու կայսրերու, մինչեւ իսկ նահատակներու[4], որոնց գլուխները եզերուած են դափնեպսակով: Ան կը համապատասխանէ մեր օրերու շքանշանին՝ իր այլազան կարգերով: Բայց ո՜ւր է դափնեկիր գլուխի մը ներշնչած պատկառանքը եւ ո՛ւր՝ շքանաշանակիր լամբակի մը տափակութիւնը: Դափնի (laurier) կրող անձը կը կոչուի դափնեկիր (lauréat)[5]: Անխուսափելի էր, որ դափնին իր այս գործածութեամբ հետզհետէ հոմանիշ դառնար պատիւի, արժանիքի, յաղթանակի ու փառքի՝ մարզական, գեղարուետական, ռազմական եւ այլն: Բայց պատահած է ու կը շարունակէ պատահիլ, որ մէկ դափնին բերէ ուրիշ դափնիներ, ինչպէս նաեւ՝ հակառակը. այսինքն՝ զայն շահողը իր կեանքի մնացեալ տարիներուն ընդմիշտ կորսնցնէ իր եռանդն ու փառասիրութիւնը եւ այնուհետեւ գոյատեւէ իր յաղթանակին միայն յիշատակովը,– ահա այս վերջիններուն համար կ’ըսուի՝ «Իր դափնիներուն շուքին քնանալ»: Այլ խօսքով՝ դափնեկիրի երբեմնի արժանիքներուն, տաղանդին, յաղթանակին ու պայծառամտութեան համապատասխանող որեւէ նոր գործ չկատարել, այլ պարզ ու մեկին՝ սպառել ինքզինք ու ամլանալ: Դափնիներուն շուքին քնացողը կը նմանի մօտաւորապէս հանգստեան կոչուած բանուորին, որ այլեւս չ’արտադրեր, օգուտ մը չունի՝ ո՛չ ուրիշին, ո՛չ իրեն, այլ կ’ապրի անցեալի հաշուոյն եւ միայն կենսաթոշակ կը գանձէ: Շար․ 1

Կապ հեղինակին հետ։ armenag@gmail.com Ներսէս Շնորհալի ունի հոգեպարար շարական մը՝ «Նորահրաշ պսակաւոր»,-ը. այդ պսակաւորը Վարդան Մամիկոնեանն է, որուն նահատակութեան ալ նուրուած է շարականը: [5] Միջին դարերուն սովորութիւն դարձաւ դափնիով զարդարել գլուխը նաեւ բարձրագոյն ուսում ստացող ուսանողներու, մասնաւորաբար մարդկային գիտութեանց, յատկապէս աստուածաբանութեան: Այսպիսիները կը կոչուէին պսակաւոր: Այսօր դափնին այլես արդի բարքերուն մաս չի կազմեր, սակայն համապատասխան եզրը՝ պսակաւոր-ը, կը շարունակէ բնորոշել բարձրագոյն ուսման տիրացած ուսանողը: [4]

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Հայ Կեանք

Էջ 35

«Իզմիրլեան» հիմնադրամը 5 միլիոն տոլար կը յատկացնէ Պաշտպանութեան նախարարութեան Հայաստանի պաշտպանութեան նախարար Վիգէն Սարգսեան եւ «Իզմիրլեան» հիմնադրամի փոխնախագահ Կրեկ Ճէրէճեան Դեկտեմբեր 13-ին, Վազգէն Սարգսեանի անուան ռազմական համալսարանին մէջ ստորագրեցին յուշագիր մը՝ «Վազգէն Սարգսեանի անուան ռազմական համալսարանի համալսարանային տարածքի արդիականացման» նախագիծի աջակցութեան վերաբերեալ: Յուշագիրով հիմնադրամը 5 միլիոն տոլար պիտի յատկացնէ պաշտպանութեան նախարարութեան Վազգէն Սարգսեանի անուան ռազմական համալսարանի շէնքերու վերանորոգման եւ վերակառուցման մեծածաւալ ծրագիրի իրականացման համար: Այս ծրագիրը կը նպատակադրէ ռազմական համալսարանը միջազգային ամէնաբարձր չափորոշիչներուն համապատասխանեցնել: Հայաստանի պաշտպանութեան նախարարութեան եւ «Իզմիրլեան» հիմնադրամի համագործակցութիւնը տարիներու պատմութիւն ունի: 2001-էն սկսեալ հիմնադրամը նիւթական մեծ աջակցութիւն ցուցաբերած է «Հայաստանի եւ Արցախի մէջ զոհուած եւ առաջին կարգի հաշմանդամութիւն ունեցող զինծառայողներու երեխաներուն» ծրագիրին: Հիմնադրամը իր միջոցներով անցեալ տարիներուն զգալի աջակցութիւն ցուցաբերած է նաեւ Վազգէն Սարգսեանի անուան ռազմական համալսարանի ենթակառուցուածքներու արդիականացման ինչպէս նաեւ զօրանոցային պայմաններու բարելաւման աշխատանքներուն:

«Ցեղասպանութեան յանցագործութեան դէմ» 3-րդ համաշխարհային նիստը Հայաստանի մէջ Հայաստան կը պատրաստուի «Ցեղասպանութեան յանցագործութեան դէմ» 3-րդ համաշխարհային նիստին: Այս մասին Հայաստանի Հանրապետութեան արտաքին գործոց նախարար Էտուարտ Նալպանտեան նշած է Յունաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան յարկին տակ ունեցած իր ելոյթին մէջ: «Յաջորդ տարուան Դեկտեմբեր 9-ին Յիշատակման միջազգային օրը առաւել մեծ նշանակութիւն պիտի ունենայ, քանի որ անիկա կը համընկնի «Ցեղասպանութեան յանցագործութիւնը կանխարգիլելու եւ պատժելու մասին» համաձայնագիրի ընդունման 70-ամեակին հետ: Այս առիթով Հայաստանը կը պատրաստուի Երեւանի մէջ հիւրընկալելու «Ցեղասպանութեան յանցագործութեան դէմ» 3-րդ համաշխարհային նիստը: Համաձայնագիրի ընդունումէն 70 տարի անց ալ աշխարհը զերծ չէ այս «նողկալի արհաւիրքէն»: Չափազանց կարեւոր է կրկնապատկել կանխարգիլման օրակարգի ամրապնդման ուղղուած միջազգային ջանքերը: Այն, ինչին ականատես կ’ըլլանք այսօր, մասնաւորապէս Մերձաւոր Արեւելքի մէջ, կապուած ցեղային եւ կրօնական խումբերու դէմ ինքնութեամբ պայմանաւորուած յանցագործութիւններու հետ, բացայայտօրէն կը վկայէ Համաձայնագիրի արդիականութիւնը, որ յստակ սահմանած է պատժելի գործողութիւնները, ներառեալ յանցակցութիւնը»,- ըսած է Էտուարտ Նալպանտեան: Նախարարին խօսքով՝ Հայաստանը այն առաջին պետութիւններէն էր, որ բարձրաձայնեց այդ խնդիրին մասին` կոչ ընելով ամրապնդելու կանխարգիլման միջազգային կառուցակազմերը: Քրիստոնեաներու եւ կրօնական այլ խումբերու դէմ ատելութեան հողի վրայ իրականացուող յանցագործութիւններուն եւ խտրականութեան հակազդելու արդիւնաւէտ միջոցներու յետագայ զարգացումը եղած է վերջերս ԵԱՀԿ նախագահութեան ու Ժողովրդավարական հաստատութիւններու եւ Մարդու Իրաւունքներու գրասենեակի կազմակերպումով եւ Հայաստանի արտաքին գործոց նախարարութեան աջակցութեամբ Երեւանի մէջ կայացած բարձրաստիճան համաժողովի ուշադրութեան կեդրոնին:

Էջ 36

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Դեկտեմբեր 2017

Գագիկ Յովհաննիսեանը իր հաւատարմագրերը յանձնեց ՆԱԹՕ-ի Գլխաւոր քարտուղար Եանս Ստոլտենպերկին Դեկտեմբեր 13-ին ՆԱԹՕ-ի կեդրոնատեղիի մէջ ՀՀ առաքելութեան ղեկավար Գագիկ Յովհաննիսեան իր հաւատարմագրերը յանձնեց ՆԱԹՕ-ի Գլխաւոր քարտուղար Եանս Ստոլտենպերկին: Արարողութիւնէն յետոյ Գագիկ Յովհաննիսեանի եւ Եանս Ստոլտենպերկի միջեւ առանձնազրոյց տեղի ունեցաւ: Շնորհաւորելով ՀՀ առաքելութեան ղեկավարին, պաշտօնի ստանձման կապակցութեամբ՝ ՆԱԹՕ-ի Գլխաւոր քարտուղարը նշեց, որ բարձր կը գնահատէ ՆԱԹՕ-ՀՀ համագործակցութեան ներկայ մակարդակը եւ շնորհակալութիւն յայտնեց Աֆղանիստանի եւ Քոսովոյի մէջ իրականացուող խաղաղապահ գործողութիւններուն Հայաստանի մասնակցութիւնը: Իր հերթին Գագիկ Յովհաննիսեանը նշեց, որ Հայաստանի Հանրապետութիւնը կշարունակէ ՆԱԹՕ-ի եւ գործընկերներու հետ զարգացնել համագործակցութիւնը ու գործընկերութիւնը: Նա նաեւ աւելցուց, որ յաջողութեամբ կ’ընթանայ ՀՀ-ՆԱԹՕ ԱԳԳԾ 2017-2019 փաստաթուղթի իրականացումը եւ այդ սահմաներուն մէջ կ’ակնկալուի անդամ-երկրներու եւ գործընկերներու աջակցութիւնը: Գլխաւոր քարտուղարի խնդրանքով ՀՀ առաքելութեան ղեկավարը ներկայացուց ղարաբաղեան հիմնախնդրի բանակցային գործընթացի ներկայ փուլը:

Աւստրալիոյ Կանաչներու կուսակցութիւնը պաշտօնապէս ճանչցած է Արցախի Հանրապետութիւնը Աւստրալիոյ Կանաչներու Կուսակցութիւնը կուսակցական քաղաքականութեան ծրագրին մէջ ներառած է Արցախի Հանրապետութեան բնակիչներու ինքնորոշման իրաւունքը: Այս մասին կը կը հաղորդէ «Արմենփրես»-ը: Կանաչներու կուսակցութիւնը, որ ճանչցած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը, կոչ ըրած է կառավարութեան «Ճանչնալու Լեռնային Ղարաբաղի անկախութիւնը եւ զօրացնելու Աւստրալիոյ յարաբերութիւնները Լեռնային Ղարաբաղի եւ անոր քաղաքացիներուն հետ»: «Աւստրալիոյ Կանաչները կ՛արձանագրեն Լեռնային Ղարաբաղի գործադրած ջանքերը` կառուցելու ազատ եւ ժողովրդավարական հասարակութիւն օրինաւոր խորհրդարանական ընտրութիւններու միջոցով, ինչպէս նաեւ շարունակական աշխատանքները պատասխանատու կառավարութիւն ունենալու հարցով»,կ՛ըսուի կուսակցութեան յայտարարութեան մէջ: Աւստրալիոյ դաշնային խորհրդարանին մէջ Աւստրալիոյ Կանաչները ներկայացուած են Վերին պալատին մէջ ինը ծերակուտականով եւ Ներկայացուցիչներու պալատին մէջ մէկ անդամով: