Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 1(38)
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆԻ ՇՆՈՐՀԱՒՈՐԱԿԱՆ ՈԻՂԵՐՁԸ ԱՄԱՆՈՐԻ ԵՒ Ս. ԾՆՆԴԵԱՆ ՏՕՆԵՐՈՒՆ ԱՌԻԹՈՎ Հայաստանի Հանրապետութեան յարգարժա՛ն քաղաքացիներ, Սիրելի՛ հայրենակիցներ, 2017 թուականին հրաժեշտ տալուց րոպէներ առաջ ուզում եմ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզ: Երախտապարտ եմ Հայաստանի զինուորին ու շինականին, մտաւորականին ու գործարարին, բոլոր-բոլորին` անձնուրաց աշխատանքի, հայրենասիրութեան եւ համբերութեան համար: Այն հաւատը, որ մենք բոլորս ունենք մեր ժողովրդի եւ երկրի ապագայի հանդէպ, թող մեզ ուժ տայ նաեւ նոր տարում: Այս պահին ընտանիքներով հաւաքուել ենք տօնական սեղանների շուրջ: Բոլորս մտովի ամփոփում ենք անցնող տարին, գոհութիւն յայտնում Աստծուն: Բարեկամութեան եւ հարազատութեան դրական լիցքերով եկէք դիմաւորենք 2018 թուականը: Շարունակութիւնը էջ 4
Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ․ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՈՒՂԵՐՁԸ ԱՄԱՆՈՐԻ ԱՌԻԹՈՎ Սիրելի բարեպաշտ ժողովուրդ ի հայրենիս եւ ի սփիւռս, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից տարեմուտի տօնական բերկրութեամբ ողջունում ենք ձեզ և բերում Հայրապետական Մեր օրհնութիւնը: Մեր սրտերն այս պահին լի են բարի ակնկալիքներով, առ Տէրն աղօթքով եւ Տիրոջ պարգեւների հայցով: Բոլորիս մաղթանքն ու ցանկութիւնն է, որ նոր տարում ձեռքբերումներն ու ուրախութիւնները բազմապատկուեն, մտահոգութիւնները փարատուեն, զօրանայ մեր հայրենիքը, ամուր լինեն մեր ընտանիքները, բարօր ու ապահով ապրի աշխարհասփիւռ մեր ժողովուրդը: Նուիրական այսպիսի զգացումներով ենք քայլ կատարում ամանորի սեմից ներս՝ անդրադառնալով նաեւ անցնող տարուան: Շարունակութիւնը էջ 6
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐԵԳՈՐԾԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ՊԵՐՃ ՍԵԴՐԱԿԵԱՆԻ ԱՄԱՆՈՐԻ ՊԱՏԳԱՄԸ Նոր տարուան սեմին, գօտեպնդուած անցնող տասներկու ամիսներու ընթացքին իրականացած մեր դրական ձեռքբերումներով, մենք պատրաստ ենք շարունակելու ազգի, հայրենիքի ու մարդկութեան ծառայութեան նուիրուած մեր առաքելութիւնը, աշխարհատարած հայութեան համար գործունէութեան նոր ու արդիւնաւէտ առիթներ ստեղծելու մտասեւեռումով: Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան համար, 2017-ը, փոխաբերական իմաստով թէ Շարունակութիւնը էջ 5
Հայ Կեանք
Էջ 2
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
ՀՀ Սփիւռքի նախարար Տիկ. Հրանոյշ Յակոբեանի ամանորեան շնորհաւորագիրը «Հայ Կեանք»ին «Հայ Կեանք» թերթի գլխաւոր խմբագիր Պարոն Տիգրան Ապասեանին Յարգելի՛ պարոն Ապասեան, Ջերմօրէն շնորհաւորում եմ Ձեզ Ամանորի եւ Սուրբ Ծննդեան տօների առթիւ եւ մաղթում, որ 2018 թուականը լինի կայունութեան, միասնութեան եւ նորանոր նուաճումների տարի: Բոլորիս միաւորում է խաղաղ եւ ապահով ապագայ ունենալու մեր պատկերացումների իրականացման նկատմամբ հաւատը։
News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”
Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ
Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան
Աթէնք - Յունաստան
“Χάι Γκιάνκ”
Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση
2018 թուականը հայ ժողովրդի համար պատմական յիշողութեան զարթօնքի տարի է` լեցուն բուռն իրադարձութիւններով: Հայաստանի Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերի 100, ինչպէս նաեւ քաղաքամայր Երեւանի 2800-ամեակների համազգային նշումով տարին կարող է վերածուել ազգային վերազարթօնքի խորհրդանիշի: Թող 2018 թուականին է՛լ աւելի խորանայ ու ամրանայ ՀայրենիքՍփիւռք գործակցութիւնը՝ ի նպաստ հայկական երկու պետութիւնների աննախընթաց վերելքի, հայրենադարձութեան խթանման եւ հայութեան երազանքների կատարման: Թող Նոր Տարին խաղաղութիւն, բարգաւաճում բերի աշխարհի բոլոր անկիւններում ապրող մեր հայրենակիցներին եւ առաւել համախմբի բոլորին Հայոց պետութեան շուրջ: Կրկին շնորհաւորելով Ձեզ՝ մաղթում եմ, որ 2018 թուականը լինի առողջութեան, անձնական յաջողութիւնների եւ ձեռքբերումների տարի: Յարգանքով` Հրանոյշ Յակոբեան
Արարատի վրայ Նոյեան Տապանի գոյութեան հնարաւոր ապացոյցներ գտնուած են
Υπεύθυνοι Έκδοσης
Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν
Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς
“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։
ԱՄՆ Geoscience ուսումնարանի գիտնականները յայտարարած են, որ Արարատ լերան վրայ գտած են Նոյեան Տապանի մասին աստուածաշնչեան պատմութեան ապացոյցները: Աշխարհի աւելի քան 100 հետազօտող հաւաքուած էր Թուրքիա` Արարատ լերան վերաբերեալ եռօրեայ միջազգային հաւաքոյթին, գիտնալու համար, թէ կրնա՛ն արդեօք իրենք գտնել այն վայրը, ուր, ըստ աւանդապատումի, կանգ առած է Նոյեան Տապանը։ Այս մասին, ըստ «PanArmenian.net»-ի, գրած է բրիտանական «Daily Mail»-ը: Նշենք, որ 2010-ին խումբ մը չինացի եւ թուրք գիտնականներ կազմակերպած էին գիտարշաւ` ուսումնասիրելու համար այն շրջանը, ուր կանգ առած է Նոյեան Տապանը եւ գտնելու համար անոր մնացորդները: Գիտարշաւէն քանի մը շաբաթ անց՝ անոնք յայտարարեցին, որ 4000 մ. բարձրութեան վրայ գտած են 150 մ. երկարութեամբ եւ նաւու մնացորդներ յիշեցնող փայտի կտորներ:
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 3
Ն․Ս․Օ․Տ․Տ․ ԳԱՐԵԳԻՆ Բ․ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԱՄԱՆՈՐԻ ԵՒ ՍՈՒՐԲ ԾՆՈՒՆԴԻ ՇՆՈՐՀԱՒՈՐԱԳԻՐԸ ՅՈՒՆԱՀԱՅՈՑ ԹԵՄԻ ԱՌԱՋՆՈՐԴԱԿԱՆ ՏԵՂԱՊԱՀԻՆ Հոգեշնորհ Տ․ Խորէն վարդապետ Առաքելեան Յունաստանի Հայոց Թեմի Առաջնորդական Տեղապահ Աթէնք, Յունաստան Սիրելի Հայր սուրբ, Ամանորի եւ Սուրբ Ծննդեան ու Աստուածայայտնութեան տօների առիթով Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից բերում ենք Հայրապետական Մեր օրհնութիւնն ու շնորհաւորանքները Ձեզ, Տիրախնամ Թեմիդ եկեղեցականաց դասին, համայնքային վարչութեանց պատուարժան անդամներին եւ հաւատաւոր Մեր զաւակներին։ Ի լրումն ժամանակի Աստուած Իր Միածին Որդուն առաքեց աշխարհ՝ յանուն մարդկութեան փրկութեան․ «Աստուած այնքան սիրեց աշխարհը, որ Իր Միածին Որդուն տուեց, որպէսզի ով Նրան հաւատայ, չկորչի, այլ ընդունի յաւիտենական կեանքը» (Յովհ․ Գ 16)։ Միածին Որդու աշխարհ գալուստով վերականգնուեց պատուիրանազանցութեամբ խախտուած հաշտութիւնը Աստուծոյ եւ մարդու միջեւ, մարդկութեանը տրուեց Աստուծու որդեգրութեան եւ յաւիտենական կեանքի շնորհը։ Շնորհ, որ պարգեւում է յոյս, ամրապնդում հաւատքը, առատացնում սէրը մարդկանց սրտերում։ Առ Աստուած ապաւինութեամբ մեր ժողովուրդը ապրեց դարերի հոլովոյթում, դիմակայեց պատմութեան փորձութիւններին։ Տիրոջով ազգս հայոց վերապրեց Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ մոխիրներից ու աւերակներից վերստեղծեց իր անկախ պետականութիւնը, որի հովանու ներքոյ շարունակեց նոր ձեռքբերումներով նորոգել ու բարեզարդել իր կեանքը։ Փրկչական 2018 թուականին ազգովի պիտի տօնախմբենք եւ ոգեկոչենք Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հռչակման եւ Մայիսեան հերոսամարտերի 100-րդ տարեդարձերը։ Առաջին Հանրապետութիւնը ծնունդն էր ինքնիշխան եւ անկախ պետականութիւն ունենալու աշխարհասփիւռ մեր ժողովուրդի դարաւոր ձգտումի, կամքի ու վճռականութեան։ Փառք Տիրոջ՝ այսօր ունենք անկախ պետութիւն, որ ամուր պատուարն է մեր ժողովուրդի գոյութեան եւ յարատեւութեան։ Մայիսեան հերոսամարտերը Հայրենիքով համախմբուած մնալու, Հայրենեաց սիրով ապրելու եւ հայոց բանակը զօրացնելու պատգամ են մեր ժողովուրդին՝ միասնական ջանքերով կառուցելու առաւել լուսաւոր ու պայծառ ապագայ եւ շարունակելու կերտել մեր երազաց հայրենիքը, շենացնել սփիւռքի մեր համայնքները, հետամուտ լինել մեր ազգային իղձե-
րի ու նպատակների իրականացմանը։ 2018 թուականը Հայրապետական տնօրինութեամբ հռչակել ենք Երիտասարդութեան տարի։ Առաջին Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերի յոբելեանական այս տարին ոգեշնչող առիթ է Հայրենիքի շուրջ համախմբելու աշխարհասփիւռ երիտասարդ հայորդիներին, որպէսզի հաղորդակցուեն իրենց պատմութեանը, սրբազան աւանդներին, ոգեշնչուեն մեր ժողովուրդի հերոսական սխրանքներով եւ նոյն ոգով ներշնչուած՝ իրենց մասնակցութիւնն ու ներդրումը բերեն ազգայինեկեղեցական կեանքին։ Արդ, սիրելի Հայր սուրբ, Հայրապետական Մեր յորդորն է, որ յոբելեանական միջոցառումներով, երիտասարդների՝ դէպի հայրենիք ուխտագնացութիւններով նշանաւորէք 2018 թուականը Տիրախընամ Ձեր Թեմի կեանքում։ Աշխարհի չորս ծագերում սփռուած մեր բոլոր ծուխերից ու համայնքներից է սկսուում մեր ազգային միասնականութիւնը, բազմապատկուում մեր ոյժն ու զօրութիւնը։ Իջման Սուրբ Սեղանի առջեւ աղօթում ենք աշխարհի խաղաղութեան համար, որպէսզի մարդացեալ Տիրոջ ողորմութեամբ դադարեն պատերազմները եւ ահաբեկչութիւնները Մերցաւոր Արեւելքում եւ ողջ աշխարհում, եւ մարդիկ շարունակեն ապրել բարօրութեան մէջ՝ զօրացնելով եղբայրասիրութեան եւ համերաշխութեան ոգին։ Թող մարդացեալ Փրկիչը զօրաւիգ լինի Ձեզ, Տիրախնամ Թեմիդ ուխտապահ եկեղեցականաց դասին, համայնքային վարչութեանց բարեջան անդամներին՝ պարգեւելով քաջառողջութիւն եւ նորանոր յաջողութիւններ՝ ի փառս Աստուծոյ, ի պայծառութիւն Տիրախնամ Ձեր Թեմիդ եւ առաքելաշաւիղ մեր Սուրբ Եկեղեցու։
ՔՐԻՍՏՈՍ ԾՆԱՒ ԵՒ ՅԱՅՏԵՑԱՒ ՁԵԶ ԵՒ ՄԵԶ ՄԵԾ ԱՒԵՏԻՍ Սիրոյ ողջունիւ եւ օրհնութեամբ ԳԱՐԵԳԻՆ Բ․ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ
Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com
Էջ 4
Հայ Կեանք
ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆԻ ՇՆՈՐՀԱՒՈՐԱԿԱՆ ՈԻՂԵՐՁԸ ԱՄԱՆՈՐԻ ԵՒ Ս. ԾՆՆԴԵԱՆ ՏՕՆԵՐՈՒՆ ԱՌԻԹՈՎ
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
ՆԱԽԱԳԱՀ ՍԵՐԺ ՍԱՐԳՍԵԱՆ ԵՒ ԳԱՐԵԳԻՆ Բ. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՅՑԵԼԱԾ ԵՆ «ԵՌԱԲԼՈՒՐ» ՊԱՆԹԷՈՆ
Շարունակութիւն էջ 1-էն
2017 թուականը հետեւողական աշխատանքի եւ լուրջ ծրագրերի իրագործման տարի էր: Լայնածաւալ փոփոխութիւնների թեմբը չի նուազել. աւելին` դրանք աւելի մեծ վճռականութեամբ ենք առաջ մղել: Այն դրական արդիւնքները, որ մենք այս տարի ունեցանք, առաջին հերթին ձե՛ր ձեռքբերումներն են: Եւ դեռ համատեղ շատ անելիքներ ունենք, որպէսզի ամրապնդենք Հայաստանի պետականութեան եւ հասարակութեան հիմքերը: Մեր յաւակնութիւնները մեծ են, եւ մենք հետեւողական ենք լինելու դրանք իրականացնելիս: Շարունակելու ենք անշեղօրէն պաշտպանել Արցախի իրաւունքները եւ շահերը: Իշխանութիւնների աշխատանքը պէտք է զգալի եւ շօշափելի լինի Հայաստանի իւրաքանչիւր քաղաքացու համար, պէտք է բոլորիս վստահութեան զգացում հաղորդի: Մենք հրաշալի երկիր ունենք, եւ պէտք է հպարտ լինենք այսպիսի երկրի քաղաքացի լինելու հանգամանքով: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, 2017 թուականին ընտրեցինք նոր Ազգային ժողով: Քաղաքական մրցապայքարը թէժ էր, սակայն մթնոլորտը կառուցողական էր: Խուսափեցինք թշնամանքից եւ հակադիր ճամբարների բաժանբաժան լինելուց: Դա աւելի կարեւոր է, քան այն, թէ ո՛վ քանի տոկոս հաւաքեց: Սա եւս մէկ առողջ միտում է, որն անցնող տարուց պէտք է տեղափոխենք նոր տարի: Փոխադարձ յարգանքը, հանդուրժողականութիւնը եւ համերաշխութիւնը այսուհետ պէտք է լինեն Հայաստանի քաղաքական կեանքի մշտական ուղեցոյցները: Գալիք տարի աւարտին կը հասցնենք կառավարման նոր կարգի անցնելու մեր աշխատանքները: Ուշագրաւ զուգադիպութեամբ 2018 թուականին տօնելու ենք Հայաստանի Հանրապետութեան հիմնադրման 100-րդ տարեդարձը: Վստահութեամբ կարող ենք պնդել, որ այս յոբելեանին մօտենում ենք աւելի ամուր եւ կայացած պետական-հասարակական կառոյցներով: Միասին Հայաստան ենք վերադարձնելու երկրից հեռացած մեր հարազատներին: Նրանք գալու են, քանի որ Հայաստան հայրենիքում աշխատելու եւ իրենց դրսեւորելու աւելի մեծ ասպարէզ են տեսնելու: Մեր աշխատանքի նպատակը մէկն է` բացել նոր հորիզոններ եւ հնարաւորութիւններ, ստեղծել գործունէութեան լայն դաշտ Հայաստանի իւրաքանչիւր քաղաքացու համար: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, 2017 թուականին նոր զարկ ենք տուել մեր զինուած ուժերն ամրապնդելու գործին: Իրականա-
30 Դեկտեմբեր 2017-ին նախագահ Սերժ Սարգսեան Ամենայն հայոց Գարեգին Բ. կաթողիկոսին հետ եւ հանրապետութեան բարձրագոյն ղեկավարութեան ընկերակցութեամբ այցելած է «Եռաբլուր» զինուորական պանթէոն: Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի աշխատակազմի հասարակութեան եւ տեղեկատուութեան միջոցներու հետ կապերու, վարչութիւնը կը հաղորդէ, թէ Հայաստանի նախագահն ու Ամենայն հայոց Գարեգին Բ. կաթողիկոսը յարգանքի տուրք մատուցած են հայրենիքի անկախութեան համար իրենց կեանքը զոհաբերած հայորդիներու յիշատակին: ցուող փոփոխութիւնների արդիւնքում զաւակին բանակ ուղարկող ծնողները պէտք է վստահ լինեն, որ նա ծառայում է գերազանց կազմակերպուածութիւն եւ բացառիկ կարգուկանոն ունեցող զինուած ուժերում: Մեր զինուորականներին եկէք մաղթենք բարի ծառայութիւն: Եկէք նրանց երախտագիտութիւն յայտնենք մեր անդորրը պաշտպանելու համար: Եւս մէկ տարի է գումարւում Հայաստանի հազարամեակների անցեալին եւ մեր երիտասարդ անկախ պետականութեան պատմութեանը: Թող 2018 թուականին շարունակի ամրապնդուել ՀայաստանԱրցախ-սփիւռք եռամիասնութիւնը, անառիկ լինեն մեր սահմանները եւ հիւրընկալ` մեր օճախները: Եկէք միասին բաժակ բարձրացնենք եւ խաղաղութիւն մաղթենք մեր Հայաստան աշխարհին, ջերմութիւն եւ ամրութիւն հաղորդենք մեր ընտանիքներին: Եւ միշտ յիշենք, որ մեր պետութեան հիմքը ընտանիքն է: Թող միշտ սիրոյ, երջանկութեան, հոգատարութեան եւ փոխըմբռնման մթնոլորտ տիրի մեզնից իւրաքանչիւրի տանը: Շնորհաւո՛ր Ամանոր եւ Ս. Ծնունդ:
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 5
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐԵԳՈՐԾԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ՊԵՐՃ ՍԵԴՐԱԿԵԱՆԻ ԱՄԱՆՈՐԻ ՊԱՏԳԱՄԸ Շարունակութիւն էջ 1-էն
տառացիօրէն, խոստման տարի հանդիսացաւ, երբ մեր կազմակերպութիւնը հասնելով տարբեր համայնքներու կարիքներուն, միաժամանակ ընդարձակեց իր գործունէութեան դաշտը, իրականացնելով նոր նախաձեռնութիւններ, գործակցական առոյգ յարաբերութիւններ եւ արանցքային համագործակցութիւններ: Այդ բոլորը կը դրսեւորէին մեր ռազմավարական յստակ կողմնորոշումը, մշակութային, կրթական, մարդասիրական եւ ընկերային-տնտեսական զարգացման նպատակներով, հաւատարիմ Հ.Բ.Ը.Մ.ի հիմնական արժէքներուն եւ անոր հիմնադիրներու ոգիին: Օգնութեան մեր ճիգերը գլխաւորաբար ուղղուած էին եւ պիտի շարունակեն կեդրոնացած մնալ սուրիահայ մեր ազգակիցներուն վրայ, որոնք երկրին մէջ ծաւալած զինեալ հակամարտութիւններու ստեղծած տագնապին իբր հետեւանք, այժմ կը փորձեն վերականգնել իրենց կեանքը: Մեր մարդասիրական օժանդակութիւններուն միջոցաւ, մանաւանդ բարոյական զօրակցութեամբ, անցնող տարիներուն, յաջողեցանք քաջալերել ու կորով ներշնչել անոնց, կրթական, բժշկական, նիւթական աջակցութեան եւ անմիջական կարիքներու վերաբերեալ հետեւողական օգնութիւն տրամադրելով բազմաթիւ ընտանիքներու: Մինչ հաւաքաբար մեր ճիգերը ուղղուած էին արտակարգ իրավիճակներու մատնուած համայնքներու օգնութեան, մեր գործօն եւ աշխոյժ շրջանակները շարունակեցին իրենց մասնակցութեամբ եւ աշխատանքով օժանդակել մեր մնայուն ծրագիրներուն, ինչպէս կատարողական արուեստներու բաժնի փայլուն նախաձեռնութիւններուն, մեր կրթական կառոյցներու բարեկարգումին եւ երիտասարդական մեր բազմապիսի յայտագիրներու յաջողութեան: Անցնող տարին անկասկած յատկանշուեցաւ բոլոր համայնքներուն մէջ Հ.Բ.Ը.Մ. ի շրջանակներու ցուցաբերած կազմակերպչական աչքառու գործունէութեամբ, «Խոստումը» ժապաւէնը հանրութեան լայն խաւերուն ծանօթացնելու եւ անոր շրջանառութիւնը յատկապէս ոչ-հայ շրջանակներու մէջ ընդարձակելու նպատակով: «Խոստումը», Հայկական Ցեղասպանութեան դաժան իրականութիւնը պատկերացնող առաջին երկարամեթրաժ ժապաւէնն էր, որ պատրաստուած էր Հոլիվուտի մէջ, մրցանակակիր բեմադրիչի մը կողմէ եւ հանրածանօթ աստղերու մասնակցութեամբ: Լայն շրջանառութեամբ, նաեւ յատկապէս Հ.Բ.Ը.Մ.ի ջանքերով՝ Միացեալ Նահանգներու տարածքին բոլոր դպրոցներուն եւ հանրային գրադարաններուն մէջ, ժապաւէնին կից, ցեղասպանութիւնները կանխարգիլելու միտող կրթական յատուկ ծրագիրներու տարածումով, «Խոստումը» ոչ-Հայ լայն շրջանակները ծանօթացուց հայ ժողովուրդի պատմութեան եւ անոր աննկուն ոգիին: Գիտակից ընկերային ցանցերու, հաղորդամիջոցներու եւ ճարտարագիտական նորարարութիւնե-
րու կարեւորութեան ու դերին, Հ.Բ.Ը.Մ.ը կը շարունակէ պատրաստել եւ տարածել համապատասխան միջոցներ եւ նիւթեր, որոնք քայլ կը պահեն ընթացիկ կենցաղային պայմաններուն եւ հետաքրքրութիւններուն հետ: Հայկական Հեռավար Դասարաններուն եւ տարբեր շրջանակներու կարիքներուն պատշաճեցուած անոր բազմալեզու ծրագիրներուն միջոցաւ, աշխարհի ամենահեռաւոր շրջաններուն մէջ, մինչեւ Նիւ Զիլընտ, մարդիկ կը ծանօթանան հայ լեզուին, պատմութեան եւ մշակոյթին: Համացանցային կարճ հարցազրոյցներու մեր «Առցանց Զրոյց» շարքը, կ'ընդգրկէ պատմական եւ մշակութային տարբեր նիւթեր, որոնց շարքին մանրանկարչութենէն մինչեւ դարասկիզբին հայ կանանց դերին անդրադարձող տեղեկութիւններ: Մեր գործակցութեամբ տարբեր ծրագիրներ, ինչպէս ԱՆԻ համացանցային Անգլերէն խօսակցական ծրագիրը, անհատական սերտ կապեր կը ստեղծեն սփիւռքի եւ հայաստանի միջեւ: Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան գործունէութիւններու լայն ծիրին եւ հասողութեան լաւագոյն դրսեւորումը, անկասկած անոր գործակցական նոր յարաբերութիւնները, նաեւ ծաւալուն ծրագիրներու ուղղութեամբ, միջազգային կառոյցներու աջակցութիւնը ապահովող նախաձեռնութիւններն են, որոնք նոր որակ կ'ապահովեն մեր գործունէութեան, ընդարձակելով անոր ազդեցութեան գօտիները, հասնելու համար հայութեան լայն շրջանակներուն ու անոնցմէ անդին: Մենք շարունակաբար կը գործակցինք Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնին, Եւրոպայի Միութեան, Հ. Հ. Կրթութեան եւ Գիտութեան Նախարարութեան, Պաշտպանութեան Նախարարութեան եւ յարակից ոչ-կառավարական բազմաթիւ կազմակերպութիւններու հետ: Մեր շրջանակները եւ մասնաճիւղերը գործակցաբար ծրագիրներ իրականացուցած են Սմիթսոնիըն Հիմնարկին, Եւրասիական համագործակցական Հիմնադրամին եւ Պէյրութի Ամերիկեան Համալսարանի Իսամ Ֆարէս Հանրային Քաղաքականութեան եւ Միջազգային Յարաբերութիւներու Կեդրոնին հետ: Բազմաթիւ նոր հեռանկարներ կը սպասեն մեզի յառաջիկայ 2018 տարուան ընթացքին, որոնցմէ յատկանշական է Նիւ Եորքի Մեթրոփոլիթըն Թանգարանի հետ գործակցաբար իրականացուող հայ մշակոյթի նուիրուած «Հայաստան» խորագրով տպաւորիչ ցուցահանդէսը: Այս յարաբերութիւնները անհրաժեշտ են մեր պատմութիւնը եւ մշակոյթը կենսունակ եւ ժամանակակից պահելու համար: Հ.Բ.Ը.Մ.ը նշանակելի դեր կատարեց Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան կողքին, հանգամանօրէն նշելով Մ.Ա.Կ.ի կողմէ Ցեղասպանութիւններու Ոգեկոչումի Միջազգային Օրը, Դեկտեմբեր 9-ին, նուիրուած ցեղասպանութիւններու իրազեկութեան, մարդկային իրաւանց եւ տարագիրներու աջակցութեան: Այս առիթով, երեք ցամաքամասերու վրայ Շարունակութիւնը էջ 7
Էջ 6
Հայ Կեանք
Ն. Ս. Օ. Տ. Տ. ԳԱՐԵԳԻՆ Բ․ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ՈՒՂԵՐՁԸ ԱՄԱՆՈՐԻ ԱՌԻԹՈՎ
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
3,6 միլիոն տոլար կը հանգանակուի ի նպաստ Հայաստանի գիւղերուն
Շարունակութիւն էջ 1-էն
2017 թուականին մեր ժողովուրդը ջանք ու աշխատանք գործադրեց յաղթահարելու իր կեանքի խնդիրները, բարօրութեան եւ առաջընթացի մէջ հաստատելու մեր երկիրը: Աշխատաւոր, մտաւորական, գործարար, պետական գործիչ, ամէն ոք իր ասպարէզում՝ ջանք գործադրեց իր նպաստը բերելու մեր ժողովրդի առաջընթացին: Հայրենեաց սահմանները քաջութեամբ պաշտպանեցին մեր բանակի խիզախ զինուորները՝ երաշխաւորները մեր ժողովրդի խաղաղ ու ստեղծագործ կեանքի: Հոգեւոր-եկեղեցական մեր անդաստանը նոյնպէս արդիւնաւորուեց եկեղեցականների բարի ծառայութեամբ, մեր ժողովրդի զաւակների հաւատաւոր ընթացքով ու եկեղեցանուէր ձեռնարկներով: Տիրոջ ողորմութեամբ դժուարութիւնները մեզ չընկճեցին, իսկ ձեռքբերումներով առաւել յուսադրուեցինք: Մեր ժողովրդին կորով ու գործելու եռանդ պարգեւեցին մեր երկրի, ազգի, մեր երեխաների հանդէպ սէրը, լուսաւոր գալիք կերտելու մեր իղձերն ու տեսլականը: Եկող 2018 թուականին մենք տօնելու ենք 100ամեակը Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հաստատման եւ Մայիսեան հերոսամարտերի: Մէկդարեայ այս ժամանակաշրջանում մեր ժողովուրդը ազգային կեանքի բարձրացման մեծ ճանապարհ է անցել: Այդ տասնամեակները, բազում դժուարութիւններով հանդերձ, եղան պետականաշինութեան, հայրենակերտումի, գիտութեան, կրթութեան, մեր մշակոյթի զարգացման, ի սփիւռս աշխարհի ազգային կեանքի կազմակերպման, առաջընթացի ու վերազարթօնքի տարիներ: 2018 թ., սիրելիներ, դիմաւորենք կարեւորելով մեր ժողովրդի ձեռքբերումները, դիմաւորենք նաեւ նախանձախնդրութեամբ՝ առաւել ու առաւել ջանքեր բերելու յանուն մեր հայրենիքի շէնացման ու զօրացման, ազգային մեր իղձերի մարմնաւորման: Որպէս Քրիստոսի հաւատարիմ ժողովուրդ, որպէս պետութիւն ունեցող ազգ՝ պատասխանատուութեամբ, միմեանց հանդէպ սիրով եւ Աստծոյ օրհնութիւնը հայցելով մեր գործերին՝ շարունակենք ծառայել պետական, ազգային ու հոգեւոր մեր կեանքի առաջընթացին: Տարեմուտի այս պահին նորովի է հնչում առաքեալի պատուէրը. «Իմաստութեամբ վարուեցէք… օգտագործելով ժամանակը» (Կող. Դ ․ 5): Մեր կեանքի ժամանակը արժեւորենք իրականացնելով մեր հոգու երազները՝ մեր հայրենիքի փառքի եւ մեր ժողովրդի երջանկութեան համար: Սիրելիներ, կիսենք միմեանց հետ տարեմուտի ուրախութիւնը, զօրանանք յոյսով ու լաւատեսութեամբ: Օգնենք կարօտեալներին, ձեռք մեկնենք
ՆԻՒ ԵՈՐՔ.- Հայաստանի Մանուկներու հիմնադրամի (COAF) 14-րդ տարեկան երեկոյթի ընթացքին՝ Շաբաթ, 16 Դեկտեմբերին, հանգանակուեցաւ 3,6միլիոն տոլար: Նիւ Եորքի յայտնի Սիփրիանիի դահլիճին մէջ տեղի ունեցած երեկոյթի գլխաւոր հիւրերու շարքին էին Թոնի Շաֆրազ, դերասանուհի Անտրէա Մարթին, ձեւաւորող Մայքըլ Արամ, խոհարար Ճէոֆրի Զաքարեան, դերասան ու երգիչ Վանեսա Ուիլիըմզ եւ ուրիշներ: Երեկոյթի ընթացքին ոգեւորող ելոյթով հանդէս եկաւ եւ Հայաստանի Մանուկներու հիմնադրամին իր երախտագիտութիւնը յայտնեց Լեռնագոգ գիւղէն16-ամեայ Նարէ Գալստեան: Երեկոյթի ընթացքին հանգանակուած ամբողջ գումարը պիտի յատկացուի գիւղական շրջաններու մէջ Հիմնադրամի ձեռնարկած կրթական, առողջապահական եւ ընկերային ծրագիրներու իրականացման: Առանձին ուշադրութեան պիտի արժանանայ նորարար SMART նախաձեռնութիւնը, որ կ՝առաջադրէ թուային արհեստագիտութեան կրթութիւն ջամբել գիւղացի երեխաներուն: Հայաստանի Մանուկներու հիմնադրամի նախագահն ու հիմնադիրն է տոքթ. Կարօ Արմէն: միայնակ ու անօգնական մարդկանց, մեր զաւակներից բացի խնդութիւն պարգեւենք խնամքի կարօտ երեխաներին: Սատար ու զօրակից լինենք հայոց բանակին: Թող ամուր լինի մեր բանակը, հաւատքով ամուր՝ մեր ժողովուրդը: Աղօթում ենք աշխարհի խաղաղութեան համար: Խաղաղութիւն ու բարօրութիւն ենք մաղթում հայրենի մեր երկրին, նոր ձեռքբերումներ՝ հայրենի իշխանութիւններին եւ մեր ժողովրդին՝ ի Հայաստան, Արցախ եւ ի սփիւռս: Թող Աստուած` պարգեւատուն ու առատացնողը ամէն բարիքների, օրհնի մեր երկիրն ու ժողովրդին՝ Սուրբ Ծննդեան շնորհները հեղելով մեր կեանքին: Շնորհաւոր նոր տարի։
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ
ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆ
Հզօր Սփիւռք՝ Հայրենիքի Համար Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան համար «Հզօր Սփիւռք՝ Հայրենիքի Համար» կարգախօսը համահայկական առաջնահերթութիւններու ելակէտերէ դիտուած է՛ ու կը մնայ մեր ազգային գաղափարախօսութեան կարեւորագոյն տեսլականը: 2018 թուականի սեմին Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք համագործակցութեան ու կամրջումի ծրագիրները աւելի եւս արդիւնաւէտութեամբ առաջնորդելն ու յաջողցնելն է մեր առաքելութիւնը եւ այս է համահայկական հրամայականը այսօր մեր ժողովուրդի զաւակներուն ու մանաւանդ իւրաքանչիւր նուիրեալ Ռամկավար Ազատականին: 2018-ի համահայկական հասարակական կեանքը կը նախատեսուի ըլլալ բեղուն եւ յոբելենական՝ Երեւանի 2800-ամեակով, Սարդարապատեան յաղթանակի եւ Առաջին Հանրապետութեան 100-ամեակով, Արցախի պահանջատիրական երթի 30-ամեակով, հայրենադարձութեան նպատակակէտով եւ նորաստեղծ Համահայկական Խորհուրդի մեկնարկային աշխատանքներով: Այս բոլոր իրողութիւնները, Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչողութեան ու հատուցման, ինչպէս նաեւ Արցախի պետութեան հզօրացման ու անոր անկախութեան միջազգային ճանաչման համար տարուելիք աշխատանքներուն հետ մէկտեղ մեր Կուսակցութեան համար նոր հնարաւորութիւններ ստեղծած են եւ մշտական պատասխանատուութիւններ են արդէն, որուն ի խնդիր՝ իւրաքանչիւրս մեր գործօն մասնակցութիւնն ու ներդրումը պէտք է ունենանք լաւագոյն յաջողութեամբ պսակելու զանոնք: Ամանորի եւ Սուրբ Ծնունդի պատեհաժամ առիթով սրտանց կը շնորհաւորենք Հայ Ժողովուրդի զաւակները ի Հայաստան, Արցախ եւ Սփիւռս աշխարհի, բոլորին մաղթելով քաջառողջութիւն եւ արեւշատութիւն: Կեցցէ՛ Հայաստանի Հանրապետութիւնը Կեցցէ՛ Արցախի Հանրապետութիւնը Կեցցէ՛ Հայ Սփիւռքը Կեցցէ՛ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը
Ի Դիմաց՝ ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ Սեւակ Յակոբեան Ատենադպիր
Սերխիո Նահապետեան Ատենապետ 1 Յունուար 2018
Էջ 7
ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՐԵԳՈՐԾԱԿԱՆ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ՊԵՐՃ ՍԵԴՐԱԿԵԱՆԻ ԱՄԱՆՈՐԻ ՊԱՏԳԱՄԸ Շարունակութիւն էջ 5-էն
կազմակերպուած համագումարներով, Հ.Բ.Ը.Մ.ը կրկին անգամ հանրութեան ուշադրութեան ներկայացուց Հայկական Ցեղասպանութիւնը, կեդրոնանալով կանխարգելիչ միջոցառումնրու եւ լուծումներու վրայ, որոնք կ'ընդգրկեն համաշխարհային շրջանակները: Մեծապէս կարեւոր է որ մեր համայնքները նման քննարկումներ կազմակերպեն, յարգելու համար մեր նախնիներու յիշատակը եւ իրենց գործօն մասնակցութիւնը բերելու կանխարգիլումի եւ դաստիարակչական տարբեր միջոցառումներու: Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւնը երախտապարտ է իր նուիրեալ աշխատակազմին, մեր շրջանակներու եւ մասնաճիւղերու հազարաւոր սիրայօժար աշխատողներուն եւ մեր բարերարներուն, նուիրատուներուն, ինչպէս նաեւ համակիրներուն, իրենց լիաբուռն առատաձեռնութեան համար: Ես խորապէս զգացուած եմ, ի դէմ անոնց ցուցաբերած նուիրումին եւ յանձնառութեան, մեր ազգանուէր վսեմ կազմակերպութեան խոստւմի իրականացման համար: Տարիներ առաջ, ես կոչ ուղղած էի Հ.Բ.Ը.Մ.ի աշխարհատարած ընտանիքին, ընդարձակելու իրենց մտահորիզոնը տեղական համայնքներէն անդին, որդեգրելով ծրագիրներ եւ նախաձեռնութիւններ, որոնք կը նպաստեն ընդհանուր հայութեան: Միաժամանակ, մղելով զիրենք ծրագրելու եւ գործելու որպէս ընդհանրական մտահոգութիւններով առաջնորդուող հայ անհատներ, ապահովելու համար մեր ժողովուրդի բարգաւաճ ապագան: Շնորհակալ եմ, որ ձեզմէ շատեր ընդառաջած են իմ հրաւէրիս: Համոզուած եմ, որ եթէ շարունակենք գործել նոյն ոգիով եւ ուղղութեամբ, պիտի կարենանք զօրացնել մեր համընդհանուր ազգի միութիւնը: Խաղաղ, առողջ եւ բարեբեր Նոր Տարի կը մաղթեմ բոլորիդ:
Էջ 8
Հայ Կեանք
ՌԱԿ
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Յունաստան
ՌԱԿ Յունաստանի Նորընտիր Շրջանային Վարչութիւնը ՀՀ Դեսպանութեան եւ Տեղւոյն Ազգային Հաստատութիւններուն Հետ Սերտ Համագործակցութեան Սկզբունքով Պիտի Առաջնորդուի Դեկտեմբեր 27-ին Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Յունաստանի նորընտիր Շրջանային Վարչութիւնը, նախօրոք առնուած ժամադրութեամբ, գլխաւորութեամբ ատենապետ՝ ընկ. Գալուստ Ռուստեմեանի այցելութիւն մը տուաւ Յունաստանի մէջ ՀՀ դեսպանատուն, ուր ընդունուեցաւ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆաթէյ Չարչօղլեանի կողմէ:
ՌԱԿ Յունաստանի Շրջանային Վարչութեան ընկերակցեցաւ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան անդամ ընկ. Հրայր Հովիւեան: Ողջունելով հանդիպման մասնակիցներուն՝ դեսպան Չարչօղլեան ներկայացուց հայ համայնքի հետ տարուող աշխատանքներու բնագաւառին մէջ նախատեսուող ծրագիրները, կոչ ուղղեց աշխուժօրէն մասնակցիլ համայնքի աշխատանքներուն, ինչպէս նաեւ Հայաստանի եւ Սփիւռքի մէջ 2018 թուականին կայանալիք համահայկական միջոցառումներուն:
Նոյն օրը, ՌԱԿ Յունաստանի նորընտիր Շրջանային Վարչութիւնը հանդիպում ունեցաւ Յունահայոց Թեմի առաջնորդարանի գրասենեակին մէջ առաջնորդական տեղապահ, Տ․ Խորէն վարդապետ Առաքելեանի հետ։ Յունաստանի Շրջանային Վարչութեան ընկերակցեցաւ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան անդամ ընկ. Հրայր Հովիւեան:
Հանդիպման ու բարի գալստեան խօսքերէն ետք առաջնորդական տեղապահը լայնօրէն անդրադարցաւ Թեմի յառաջիկայ ծրագիրներուն, աշխատանքներուն ու առաջնահերթութիւններուն, մասնաւորելով 2018-ի Հայաստան կատարուելիք ուխտագնացութիւններուն, Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հռչակման եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակներու առիթով։ ՌԱԿ Յունաստանի Շրջանային Վարչութիւնը, իր կարգին, անգամ մը եւս հաւատարմութիւն յայտնեց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի գերակայութեան ու համագործակցութեան բարձր տրամադրութիւն ի շահ Յունահայ գաղութի ազգային գոյատեւման ու յառաջդիմութեան։ Տեղի ունեցած զոյգ հանդիպումներուն ներկայ էր նաեւ «Հայ Կեանք» պարբերականի խմբագիր՝ ընկ. Տիգրան Ապասեան:
ՌԱԿ Յունաստանի Շրջանային Վարչութիւնը, իր կարգին, վստահեցուց, որ իրենց յետագայ աշխատանքները իրականացնելու ընթացքին պիտի առաջնորդուին ՀՀ դեսպանութեան հետ սերտ համագործակցութեան եւ փոխաջակցութեան սկզբունքով:
Նշենք, որ Շաբաթ, 23 Դեկտեմբեր 2017-ին երեկոյեան Աթէնքի «Արարատ» Մշակութային-Մարզական Միութեան կեդրոնին մէջ տեղի ունեցած էր ՌԱԿ Յունաստանի Շրջանային Վարչութեան ընտրութիւնը՝ ներկայութեամբ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան անդամ ընկ. Հրայր Հովիւեանի, որ Պէյրութէն Յունաստան ժամանած էր՝ յատուկ առաքելութեամբ։ Շնորհաւորութիւն նորակազմ վարչութեան եւ յաջողութիւն իրենց ազգասէր եւ կուսակցանուէր գործունէութեանց:
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 9
ՀԱՅՐԵՆԱՀԱՆՈՒՄԸ ՄԵՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ԱՄԷՆ ՕՐ ԱՊՐՈՒՈՂ ԱՂԷՏՆ Է ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Հայրենիքի սէրը գոյութիւն ունի միայն մեծ հոգիներու մէջ, շահի սէրը կը ներծծէ գռեհիկ հոգիները: Փիէր-Ժիւլ Սթահլ Ինչո՞ւ երբեմն հանդիսաւորութեամբ, մամուլով, խորհրդաժողովներով եւ գիտաժողովներով չենք նշեր Հայոց Հայրենահանման Օրը, որպէսզի խօսուի, գիտակցութիւն արթննայ ազգի մը մեղմ եւ անցաւ մաշումին մասին: Հայրենահանման ըմբռնումը բովանդակութիւն կու տայ զգացական հայրենասիրութեան եւ ճամբայ կը հարթէ յանձնառու հայրենասիրութեան առջեւ, յիշեցնելով տիրոջ պարտականութիւնը: Ցեղասպանութեան զոհ միլիոնը սոսկ յիշատակ է, զանազան որակումներով. մարդկութեան դէմ ոճիր, սրբացում: Գումարեցէ՛ք բարոյական մխիթարութեան յարաճուն ճանաչումները, որոնք անհետեւանք աղմուկ են ցարդ, կը ծառայեն թուղթ սեւցընելու: Անոնք պատմութիւնը վերստին իր հունին մէջ դնող ազդակ չեն, ազգի որպէս այդպիսին վերականգնումին վրայ քար չեն աւելցներ: Գէթ չկրցան այդ ընել ցարդ: Հարիւր տարիէ ի վեր կ’ապրինք հայրենահանման աղէտին մէջ, բայց կարծէք այդ երեւոյթը մեզ չ’անհանգստացներ, ընդհակառակն: Բացորոշ կամ լուռ գոհունակութեամբ ընդունած ենք Հայրենահանումը, քանի որ ճողոպրած ենք օսմանեան հարըստահարութիւններէ, ջարդէ, դարձած ենք յառաջադէմ երկիրներու քաղաքացի, կ’ապրինք ապահով պայմաններու մէջ, ձեռք կը բերենք բարձր կենսամակարդակ: Այս գոհունակութիւնը այն աստիճան մեզ գերած է, որ այժմ ունի իր նորագոյն հետեւանքները կամաւոր հայրենահանման իր ձեւով, զոր կը կոչենք արտագաղթ: Ազգի որակի եւ համրանքի տեսանկիւնէ, արտագաղթը կը շարունակէ հայրենահանումը: Հայրենհանման եւ արտագաղթի քաղաքական, ընկերային եւ մշակութային հետեւանքները համապատասխան վերաբերումի չենք արժանացներ, քանի որ անհատական եւ հաւաքական մակարդակներու վրայ, անոնց նկատմամբ չունինք ընկերային գիտութիւններու լոյսին տակ մշակուած ազգային գաղափարախօսութենէ ներշնչուած կեցուածք: Աւելի պարզ խօսելով, ցեղասպանութեան զոհերը ազգին համար մեծ կորուստ եղան, քանի որ ազգը կ’ապրի իր համրանքով: Ի՞նչ պիտի ըլլան հայրենահանման եւ արտագաղթի հետեւանքները ազգին համար, ժամանակի գիծին վրայ, երբ կը դադրինք անմիջականի հաւկուրութեամբ զանոնք դիտելէ եւ դատելէ: Ասիոյ մէջ, կրօնական տարբերութիւններու եւ
մոլեռանդութեան պատճառով, երկրի բնիկներ ապաստան կը գտնեն դրացի երկրի մը մէջ (Ռոհինկաները կ’ապաստանին Պանկլատէշ): Ինչպէս երէկ, նաեւ այսօր, Միջազգային համայնքը իր օրէնքներու անբաւարարութիւնը եւ իր անկարողութիւնը կը շղարժէ բարեսիրութեամբ եւ քաղաքական երթեւեկով: Հայրենահանման կանխարգիլման, սրբագրութեան, եւ հայրենահանուածներու իրաւունքի պաշտպանութեան օրէնքներ չկան: Եւ մեծ խօսարանին մէջ, որ ՄԱԿ կը կոչուի, այս մասին ոչ ոք կը խօսի: Ոչ մէկ ուժ, ոչ մէկ օրէնք, ինքզինք աշխարհի իրաւարարութեան կոչած ոչ մէկ պետութիւն, հայրենահանումները որպէս օրակարգ չունին: Թերեւս օր մը, աշխարհի բոլոր պետութիւնները, ՄԱԿ-ը եւ անոնց շարքին Թուրքիան, կրնան ճանչնալ հայոց ցեղասպանութիւնը, ցաւակցիլ, բայց ոչ ոք ձայնծըպտուն պիտի հանէ հայրենահանում աղէտի մասին, որուն այսօր գոհունակ զոհերն են հայրենահանուածները եւ անոնց յետնորդները: Ցեղասպանութեան ճանաչումներուն մէջ տեղ մը, մեր եւ այլոց կողմէ, չի յիշուիր, թէ ինչո՞ւ ցեղասպանութիւն գործուեցաւ: Կրնա՞նք մէկ տող գտնել եղած եւ բազմապատկուող ճանաչումներուն մէջ, մէկ տող, որ խօսի իրաւ պատճառի մասին, որուն հետեւանքն է նաեւ այսօրուան սփիւռք(ներ)ը: Բայց ինչո՞ւ մեզի բաւարարութիւն տուող այդ ճանաչումներուն հեղինակները պիտի խօսին մեր կողմէ անգիտացուող եւ չպահանջուող հարցերու մասին: Դիպուկ է 2001-ին Ֆրանսայի կողմէ Հայկական Ցեղասպանութեան ճանաչման պարագան, որ չի յիշեր ոչ ցեղասպանութիւն գործողը, ոչ այն երկիրը ուր ան գործուած է, ոչ ալ պատճառը այդ ցեղասպանութեան: Մենք մեզի հարց կու տա՞նք, թէ ի՞նչ կը պահանջենք, ինչո՞ւ կը պահանջենք, ի՞նչ կը ճանչնան կամ պիտի ճանչնան: Բայց պատճառի եւ նպատակի անգիտացման համար միթէ՞ցեղասպանութիւնը այս կամ այն ձեւով թերացողները ճանչցողներն են, թէ այդ ճանաչման համար դիմողները, աշխատողները: Պահ մը երեւակայենք, թէ ի՞նչ պիտի մտածեն եւ ինչպէ՞ս պիտի հակազդեն ցեղասպանութիւնը ճանչցող մեր բարեկամները, եթէ հարցը ներկայացնենք ըսելով, որ ցեղասպանութեան պատճառը հողն էր, եւ հայոց հայրենիքի բռնագրաւման եւ ցեղասպանութեան ճանաչման հարցերը անանջատելի են: Մեր բարեկամները եւ խօսակիցները առնուազըն մեզմէ նուազ միամիտ են: Անոնք կրնան հարց տալ, որ եթէ այդ բռնագրուած հողերը ազատագրուին, այսօրուան սփիւռք(ներ)ը, հայրենահանուածները եւ անոնց յետնորդները կը վերադառնա՞ն: Քայլ մըն ալ առաջ երթալով, կրնան դիտել տալ, թէ ինչո՞ւ պէտք է պահանջել այդ հողերը, երբ այսօր ուրիշներ կ’արտագաղթեն, հողը կը լքեն, կ’աճեցնեն հայրենահանուածներու համրանքը: Շարունակութիւնը էջ 10
Էջ 10
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
ՀԱՅՐԵՆԱՀԱՆՈՒՄԸ ՄԵՐ ԺՈՂՈՎՈՒՐԴԻ ԱՄԷՆ ՕՐ ԱՊՐՈՒՈՂ ԱՂԷՏՆ Է Շարունակութիւն էջ 9-էն
Աւելին ալ կրնան ըսել: Հայաստան եւ Արցախ միացեալ տարածութեան վրայ ամբողջ սփիւռքի բնակեցման տեղ կայ: Այս անգիտացուած իսկական պատճառով կը բացատրուին հայոց ցեղասպանութեան բարոյամըխիթարական ճանաչումները, որոնք ոչ մէկ քաղաքական նկարագիր ունին եւ չեն անհանգստացներ ոչ մեր բարեկամները ոչ ալ մեզ: Խօսիլ ցեղասպանութեան պատճառի մասին պիտի ստիպէր, որ մենք որպէս անմիջական օրակարգ ունենայինք հայրենատիրութիւն եւ հայրենադարձութիւն զոյգը: Հետեւաբար կէս-բերան եղած պահանջին կը տրուի կէս-բերան բաւարարութիւն: Հայրենահանուած ժողովուրդի իսկական կացութեան գաղափարախօսական պատասխանը հայրենիքի ամոբղջացումն ու բնակեցումն են: Ցեղասպանութեան այսօրուան իրողական քաղաքական բովանդակութիւնը եղած եւ տեւող հայրենահանումն է: Այսինքն հողային պահանջն է, որ իսկական իմաստ կու տայ ցեղասպանութեան ճանաչումներուն, լացէն եւ սուգէն, յուշէն եւ յուշագրութիւններէն անդին, ազգային իրաւունքին եւ գոյութեան կու տայ քաղաքական որակ: Եւ ի հարկէ, պէտք է խօսիլ սփիւռք(ներ)ի քաղաքական նախաձեռնութիւններու նկատի առնուելիք լրջութեան բովանդակութեան մասին: Ըսինք, քաղաքական նախաձեռնութիւններ, որոնք հայրենակցական միութիւններու ոչ հերիսայով եւ ոչ տուտուկ-զուռնայով կը սահմանուին: Ի՞նչ ընել եւ ինչպէ՞ս, որպէսզի ազգի աւելի քան սփիւռք(ներ)ը կուլ չերթայ համաշխարհայնացման հեղեղին: Այդ ընելու համար մենք պէտք է դադրինք բաւարարուելէ բաժակի կէս կամ քառորդ լեցուն մասով, այլ բոլոր միջոցներով մտածել եւ գործել որպէսզի այդ դատարկ մասը կրկին լեցուի, լեցուն մասն ալ ամէն օր քիչ մը աւելի չդատարկուի: Այս նպատակով, իրապէս պէտք է կազմակերպել հայկական սփիւռք(ներ)ը ոչ որպէս այս կամ այն ձեւի հայկական ծագումով մարդոց ինքնագոհ համայնքներ, որոնք իրենք զիրենք կը տեսնեն յաւերժացող եւ յաւերժական սփիւռքացման մէջ: Սերունդ պէտք է պատրաստել հայրենատիրութեան եւ հայրենադարձութեան ենթահողի վրայ, օրինակ, դպրոցներու, միութիւններու, կուսակցութիւններու, եկեղեցիներու ծրագրային-կրթական առաջադրանքներուն մէջ պէտք է արձանագրել նոյն հայրենատիրութիւնհայրենադարձութիւնը: Այսինքն, հայրենահանուած ըլլալու գիտակցութիւնը պէտք է թելադրէ այն առաջնորդող միտքը, որ սփիւռք(ներ)ը ժամանակաւոր սպասման կեդրոններ է հայուն համար: Եթէ այս ժամանակաւորի սուր զգացողութիւնը կորսուի, սփիւռք(ներ)ը ինքզինք կը դատապարտէ
դեռ ժամանակ մըն ալ ըլլալու ծագումով հայ, օր մը այդ անգամ մոռնալու: Ընկերութիւններու ձեւաւորման մէջ ժամանակը անգութ է: Հայրենահանումը ազգի մը հանդէպ գործուած յոռեգոյն ոճիրն է: Ան ազգի անդամները կը դատապարտէ այլասերման, ազգին համար ողջ մեռեալներու: Հայրենահանման աւեր գործած եւ գործող հետեւանքներուն, եւ անոնց վերացման կարելիութիւններու քննութեան համար, չ’արժե՞ր հակաամբոխավարական եւ հակա-ինքնախաբէական խորհրդաժողով մը գումարել, եւ խօսիլ զանգուածներուն, դուրս գալով բջիջներու օղակէն: Զանգուածներուն. մէկ առ մէկ: Իւրաքանչիւրին իր յարկին տակ, ոչ միայն յայտարարութիւններով եւ հաղորդագրութիւններով, որոնք կը հասնին գիտցողներուն եւ համոզուածներուն: Համաժողովը պէտք է արտայայտուի լուռ մեծամասնութեան եւ անտեսանելի դարձածներուն մասին, զինուելով հայրենատիրութեան եւ հայրենադարձութեան առաջադրանքներով:
Սեւանայ լիճի յատակը System of a Down խումբի քանդակը պիտի տեղադրուի
Քանդակագործ Հայկ Թոքմաճեանի համար անցնող 2017-ն աշխատանքային առումով հարուստ ու յագեցած տարի էր: Panorama.am-ի հետ զրոյցի մը ընթացքին՝ քանդակագործը ամփոփած է անցնող տարին ու խօսած 2018-ի սպասումներուն մասին: Արդէն մէկ տարի է, որ ան կ՝աշխատի նոր նախաձեռնութեան մը շուրջ. Սեւանայ լիճի ընդերքին` ջուրի տակ, կ’ուզեն տեղադրել System of a Down խումբի տղաներուն կրաշաղախէ քանդակը: Այս գործը աւարտին հասցնելու համար, սակայն ժամանակ կը պահանջուի եւ դեռ կան որոշ հարցեր, որոնք պէտք է լուծուին:
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 11
Հանրապետութիւնը կը փորձէ վերադառնալ հայրենի կեանքին ՅՈՎՍԷՓ ՊԱՐԱԶԵԱՆ 1918 թուականը լուսաւոր փարոս մը եղաւ հայ ազգի պատմութեան մէջ։ Եթէ մէկը կը կարծէ, թէ սխալ բան մը կ’ըսենք, կամ սովորական քարոզչութիւն կը կատարենք, թո՛ղ խօսի, թո՛ղ գրէ։ Թերեւս հանրապետութիւնը քիչ մը աւելի կը պաշտպանուի։ Ընթացիկ համարուող հարցադրումը՝ ազգային կամ քաղաքական երկընտրանք ստեղծելու միտում չունի բնաւ։ Անձնապէս համոզուած եմ, որ բոլոր հայերը միեւնոյն ձեւով կը մտածեն, միեւնոյն ձեւով կը զգան մեր պատմութեան մէջ ստեղծուած՝ Հայաստանի ազատ ու անկախ Առաջին Հանրապետութեան համար։ Կ’ըսենք այս, պարզապէս ընդգծելու համար, որ 1918-ի հանրապետութիւնը քիչերու հայրենիք մը չեղաւ, այլ՝ բոլո՜ր հայերու հայրենիքը, բոլո՜ր հայերու հանրապետութիւնը։ Վստահաբար, ա՛յս է պատճառը, որ այսօր հոգեկան անսայթաք հպարտութեամբ, հայրենիք եւ սփիւռք կ’ոգեկոչենք, կը տօնակատարենք, կը պանծացնենք անոր հիմնադրութեան 100-ամեակը։ Եկէք ընդունինք. ինչ որ 1918-ին հրամցուեցաւ հայ ժողովուրդին, այսօր՝ մեր 26-ամեայ նորագոյն հանրապետութեան՝ անկախութեան պարտադրած թմրութեան ու բնական թէ որոշ պարագաներու անբնական համարուող ազգային ժառանգականութեան մը արգասիքն է։ Հայ ժողովուրդը արդար գոհունակութեամբ կ’ըմբոշխնէ լիովին իր հերոս զաւակներու արեամբ ստեղծուած, պահպանուած ու ամրակայուած այս փոքրիկ հողատարածքը, մինչեւ որ հասնինք մեր ցանկացած դարաւոր երազին՝ ազատ, անկախ հայրենիքը համալրելու հայ նոր սերունդներու տեսլականը հանդիսացող միացեալ ու ամբողջական հայրենիքի կազմաւորումին։ Աւելի վեր, հարցադրում մը կը կատարէի, 1918 -ին ստեղծուած մեր Առաջին Հանրպաետութեան մասին։ Ակնարկութիւնը՝ առանց հին եւ տխուր վկայակոչող ժամանակները թերահաւատութեան մատնելու, կը միտէր պարզապէս յիշեցնելու, որ հանրապետութեան անկումէն ու խորհրդային կարգերու հաստատումէն 70 տարի շարունակաբար, լռութեան պառակտիչ պատ մը բարձրացաւ, իր տեսակի, ոճի, բնոյթի բացասականօրէն սպասելի թէ անսպասելի՝ բոլորին ծանօթ հետեւանքներով։ Ամէն ինչի համար բոլորս համաձայն չենք կրնար ըլլալ։ Լռութեան պատերը պատմութեան մէջ, միշտ ալ ժխտական շարժառիթներու պատճառ ու հետեւանք կ’ըլլան, եւ իբրեւ այդպիսին, չեն կրնար գիտակցականօրէն քաղաքականացած ժողովուրդներու յարգանքին ու գնահատանքին արժանանալ։ Ալ, ո՜ւր մնաց որ… Ազգերու պատմութեան մէջ հանրապետութիւններու հիմնադրութիւնը առիթ է վերագնահատելու եւ վերարժեւորելու հայրենիքներու անցեալի, ներկայի ու ապագայի իրավիճակը եւ անկէ ծնունդ
առնող տեսլականային հեռանկարներ եւ գոյութենական հրամայականներ, որոնք մեր առջեւ ճնշիչ ձեւով կը բանան հայ քաղաքական մտածողութեան նորանոր ու յուսալի տեսադաշտեր ու նուաճողական հորիզոններու յանգելու ակնկալութիւններ։ Այսօր, անկախացած հայրենիքի եւ մասամբ՝ ժամանակակից ոստումներով ինքզինք վերահաստատել փորձող, միաժամանակ այլ մարզերու մէջ նահանջողականութիւն պարտադրող՝ դիւրին, յարակցօրէն նաեւ բարդ, անհակակշռելի կացութիւններ ստեղծուած են, որ հետզհետէ կը բազմանան ու կը դժուարացնեն հայու ներքին թէ արտաքին համարուող կեանքի հոսքն ու գոյատեւման հէնքը։ Տեսնե՛նք իրապաշտութեամբ առօրեայով ապրող ժամանակներէն բխող հրամայականներ, որոնք պէտք է ենթարկուին հասարակաց ու ընդունելի տրամաբանութեան մը։ Անցնող 100 տարուան ազգային-գաղափարական-քաղաքական-հասարակական-մշակութային բնորոշիչ թէ տատանող ոլորտներու համընկնող հայաշխարհի իրաւապատկերը՝ ամէն ժամանակի չափ ու ամէն ժամանակէ աւելի՝ կուգայ իր հրամայական պահանջներէն բխող հարցականներ ստեղծելու հայութեան գոյութեան, աւելի ճիշդ՝ հայութեան ինչպիսի՞ բիւրեղ գոյութեան իրապաշտ տեսադաշտի մը կապակցութեամբ։ Իրօ՛ք. ինչպիսի՞ երկիր կը ստեղծենք, կամ՝ ինչպիսի՞ երկիր կ’ուզենք ստեղծել։ Իրօ՛ք. ինչպիսի՞ հայ կը ստեղծենք, կամ՝ ինչպիսի՞ հայ կ’ուզենք ստեղծել, երբ անհրաժեշտ չափով եւ ստեղծագործական տենդով չենք զարգացներ նոր մարդոց երազները։ Փաստօրէն կը խուսափինք խաբկանքներու, կամ հինէն որդեգրուած, նուիրականացած ու մեր ժամանակներուն ընդելուզուած անցեալի ուրուականներուն մասին խօսելու, վիճելու, հիմնաւորումներ թէ հաստատումներ կատարելու փորձութենէն։ Հոս անձերու, եղելութիւններու թէ կացութիւններու փութկոտ գովասանքներ շռայլելու, կամ մասնակի յաջողութիւններու ջատագովումներ կատարելու եկած չենք, ոչ ալ ազգային ու քաղաքական սխալներ ու ձախողութիւններ գործած մարդոց քննելու, դատելու, պատժելու։ Եկած ենք, մաքուր ու անկեղծ սրտով մեզ տառապեցնող խնդիրներուն լուծումներ որոնելու։ Տեսէ՛ք. հայը մեր օրերուն, Հայաստանի պողոտաներու վրայ ազատ ու համարձակ կը քալէ, կը խօսի, կը վիճի, կը քննադատէ։ Միանգամայն՝ կ’երազէ նոր ու աւելի բարգաւաճ ապագայի մը մասին։ Մտաբերա՞ծ ենք երբեք, թէ ազատ ու անկախ հանրապետութեան յաջորդող երազը ինչպէ՞ս կ’ըլՇարունակութիւնը էջ 12
Հայ Կեանք
Էջ 12
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հանրապետութիւնը կը փորձէ վերադառնալ հայրենի կեանքին Շարունակութիւն էջ 11-էն
լայ. ըսել կ’ուզեմ՝ ինչպէ՞ս կը բնորոշուի. մինչեւ ո՞ւր կը հասնի։ Ո՞րն է երազուած հայրենիքի հասկացողութեան սահմանին ըմբռնումը։ Հայաստանի պետականութեան չարչարուած իմաստին մասին քննարկումներ կատարելով ի՞նչ կը հասկնանք. նո՞յն բանը կը հասկնանք։ Ո՞ւր կը յանգինք. ո՞ւր կրնանք յանգիլ։ Արդեօ՞ք «հանրապետական պետութիւն» ըսելով զանազան ու տարբեր ըմբռնումնե՞ր կան մեր միջեւ, կամ մեզմէ դուրս, մեր ներքին շրջապատէն, թէ պետական շրջապատէն ներս, ուր մեզի չափ, կամ մեզմէ աւելի լուրջ ու խոհուն մտածող հասարակութիւններ կան։ Պետականութեան ընդունելի որակի ըմբըռնումը աւելի քան հրամայական էր նորանկախ հանրապետութիւններու դաստիարակչական ընկալման ու գոյատեւման համար։ Հանրապետութիւնները, մանաւանդ նորանկախները, պարտին երեւցող վերանորոգ տարազի մը ցուցանիշը տալ՝ գործնական ձեւով, ամէն օր, ամէ՛ն ժամ, դատի տակ եղող «ամբաստանեալին» պէս։ Հանրապետութիւնները միայն ոգեշնչող ճառեր, իրար կրկնուող լոզունգներ ու արբշիռ հռետորութեամբ յագեցած նշանախօսքեր չեն։ Վստահաբար աւելին, կամ աւելի ճիշդ՝ խորքային ուրիշ բաներ ալ են։ Հայաստանի հանրապետականացումը աւելի քան կարեւոր է սփիւռքի համար մանաւանդ, յատկապէս ներկայ հանգրուանին, երբ սփիւռքը դիմագիծ կը փոխէ, նոր ինքնութիւն կը ստանայ։ Իսկ եթէ չի փոխեր, պէտք է աճապարէ փոխուելու, իր ապագայ գոյութեան ներդաշնակութիւնը պահպանելու համար համաշխարհային հասարակութեան կանոններուն «հետեւելով»։ *** 1918-ի պատերազմը եւ Արցախի այսօրուան պատերազմը էութեան մէջ նոյն, թէ նոյնանման նպատակներու թելադրականութեամբ առաջնորդուելով հանդերձ, ներկայ ժամանակներուն տեղի կ’ունենայ ընկերային առանձնայատուկ յեղափոխականութեան մը տարբեր պայմաններէ ու պահանջներէ բխող մեկնակէտներով։ Անցեալի ճակատամարտը այսօրուան նպատակը չունէր, բայց ունէր նոյն իմաստը։ 1918-ին ստեղծուած հանրապետութիւնը եւ Հայաստանի այսօրուան հանրապետութիւնը եւ պետականութեան գործընթացը տեղի կ’ունենայ տարբեր ու տարբերակուած պայմաններու տակ։ Հայերուն համար պատերազմը, նոյնքան մըն ալ խաղաղութիւնը միշտ ալ անհրաժեշտութիւն մը պիտի ըլլայ։ Մարդիկ թէ պետութիւններ, ի մասնաւորի համաշխարհայնացման մեր ժամանակներուն մէջ
կ’ըսեն, թէ աշխարհի սահմանները կը բաժնեն երկիրները. ուրիշներ ալ կը պնդեն թէ՝ կը միացնեն։ Ոմանք համոզուած են, որ միացումը ասկէ կը սկսի, ուրիշներ ալ, թէ անկէ կը սկսի՝ բաժանումը։ Այսպիսի գաղափարներու տարբերականութիւնը ո՞ւր կրնայ յանգիլ, ո՞ւր կրնայ ապաստան գտնել։ Այս յանկերգի իրականութեան ու կեղծիքի ըմբռնողութեան սահմանը ուրկէ՞ կը սկսի, ո՞ւր կը յանգի…։ *** Աշխարհի հանրապետականացած երկիրներուն մեծամասնութիւնը, իրենց սկզբունքային որոշումները ժողովրդավարական պատմուճանով զինելու համար յաճախ՝ տկար, սխալ, բացարձակ ու հակահանրապետական միջոցներ ալ կը կիրարկեն, տագնապի համեմատութիւններու եւ ուժերու (ան)հաւասարութեան մակարդակներով շփոթելով ու շփոթեցնելով։ Հանրապետութիւններ եւ հանրապետական կառոյցներ՝ նախ եւ առաջ իրենց անունը պէտք է ունենան։ Առանց առաքինի անունի եւ համբաւի, առաքինացած հանրապետութիւն չ’ըլլար, ինչպէս ժողովրդավարական հայրենիքներ, առանց ժողովըրդավարականացած գործելակերպի չեն ըլլար։ Մարդիկ ազատ պէտք է ծնին, ազատ պէտք է մեռնին։ Այս երկուքն ալ փխրուն մատիտով կարելի չէ արձանագրել։ Ազատութիւնը միայն պատերազմներու խորհրդանիշ չէ, այլ նաեւ՝ հոգեմտաւոր խաղաղութեան արժէքներու եւ չափանիշերու։ Ազատութեան արժէքը զայն իւրացնելու մէջ կը կայանայ, ոչ միայն ձեւին, այլ էութեան հետ կապուած է, իսկ անոր խորքային կիրարկումն ալ՝ դաստիարակութեան։ Մեր ժամանակներուն, մեզմէ ո՞վ խիղճի ամենայն հանգստութեամբ կրնայ ըսել, թէ աշխարհի մէջ տեղի ունեցող ծուռ բաներ չի տեսներ, չի հասկնար։ Պետութիւններ ու կառավարութիւններ տարբերտարբեր հակաժողովրդավար ու կոտոշաւոր անարդարութեան միջոցներով գործեր կը տեսնեն, յանուն հանրապետութեան, յանուն ժողովրդավարութեան, երբ մանաւանդ փակ դուռներու ետին որոշումներ կը կայացնեն։ Պարզենք մեր մտածումները քանի մը խօսուն, իւրայատուկ ու մերթ զարմանք պատճառող օրինակներով.Քանի մը տարի առաջ Եւրոպական Միութեան ղեկավարութեան շնորհուեցաւ խաղաղութեան ամբողջական մրցանակ։ Անձնապէս չհասկցայ երբեք, թէ այդ մրցանակը իմաստուն, քաղաքակըրթական, մարդասիրական ո՞ր խաղաղութեան համար արժանի համարուեցաւ.- Սերպիոյ ռմբակոծումներու կտրուկ ու խստագոյն որոշմա՞ն համար. Աֆղանիստանի, Լիպիոյ, Սուրիոյ, Իրաքի, Սէուտական Արաբիոյ, Լիբանանի եւ Եմէնի, Արաբական Շարունակութիւնը էջ 13
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 13
Հանրապետութիւնը կը փորձէ վերադառնալ հայրենի կեանքին Շարունակութիւն էջ 12-էն
Գարնան դիմաց հանդիսադրած քաղաքականութեա՞ն, Ուքրանիոյ, Խրիմի թէ Թուրքիոյ ու Ատրպէյճանի հանդէպ ցուցաբերուած հանդուրժողութեա՞ն համար։ Յստակ թո՛ղ ըլլայ. քսան տարիէ աւելի կը գրեմ այս մէկը. Եւրոպական Միութիւն չկայ. Եւրոպական շահեր կան, շատ յաճախ՝ շատ սխալ շահեր, հաստատելով որ քաղաքական արժէքները միշտ ալ ամէնէն ընտրեալները չեն ըլլար։ Արժանընտիր Նոպէլեան մրցանակ շնորհելու միեւնոյն թիւր մղումներով՝ 2012-ին չինացիի մը գրականութեան Նոպէլ շնորհուեցաւ։ Ենթական մրցապարգեւը ստացած միջոցին արտասանած իր խօսքին մէջ՝ ո՛չ իսկ մէկ բառ դրսեւորեց իրմէ առաջ՝ ստեղծարար մտքի ու գործի անկաշկանդ արտայայտութեան համար Նոպէլեան մրցանակի արժանացած իր մէկ համաքաղաքացի չինացիի մը մասին, որ տարախոհի հանգամանքին համար իշխանութիւններու կողմէ բանտարկուած կը պահուի։ Ժամանակակից ժողովրդավարութեան նոյնանման (ան)սկզբունքներէ թելադրուած՝ Նոպէլեան մրցանակներու արժանացան Ճորճ Պուշը, Հօ Շի Մինը, Հենրի Քիշինճըրը։ Նախկին Եուկոսլաւիոյ Սերպրէնիցայի մէջ, սերպ զօրավար Մլատիչի գործադրած ջարդը գիւղի մը մահմետական բնակչութեան դէմ ցեղասպանութիւն բնորոշուեցաւ Եւրոպայի, Ամերիկայի ու Եւրոպական դատարանին կողմէ, իսկ ամբողջ ժողովուրդի մը՝ հայ ժողովուրդին դէմ կանխամտածուած ցեղասպանութիւնը ամբողջ մարդկութեան կողմէ չի դատապարտուիր, եւ զայն գործադրող պետութիւնը դեռ կ’ուրանայ, կը ժխտէ ու անպատիժ կը մնայ։ Կ’երեւի արդարութեան տրամաբանութիւնը եւ անոր յաջորդող քաղաքական-դիւանագիտական համեմատութիւնները բացասական մրցակցութեան մը բաղդատական ու յուսահատեցնող նոր եզրեր սկսած են բնորոշել։ Իսկ 1932-ին, Յունաստանի վարչապետ Էլեֆթերիոս Վենիզելոսը՝ Փոքր Ասիոյ Աղէտէն տասնամեակ մը ետք (1922), ուր հայ եւ հելլէն բնակչութիւնը արեան մէջ խեղդուեցաւ, իր ժամանակի քաղաքական նկատումներով Մուսթաֆա Քեմալը խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակի թեկնածու առաջադրեց։ Կ’երեւի այն ատեն ալ ցեղասպաններուն քաղաքական երախտագիտութիւն կը յայտնուէր օրուան քաղաքական հաշիւները կշռելով՝ չհաշուելով, որ այդպիսի առաջարկի մը պատասխանատուութեան բեռը որքան ծանր կը կշռէ։ Տեսէ՛ք տարբերութիւնը։ Նիւրեմպերկի դատավարութեան ընթացքին հանդիսադրուեցան 60.000 էջ կազմող վաւերական փաստաթուղթեր, որոնք կը պարզէին դեղագործական քարթէլներու կողմէ պատրաստուած հակամարդկային ու մարդասպանական վնասներ պատճառող շիճուկներու հսկայական տուեալներ, որոնք ապսպրուած էին նացիական
վարչակազմին կողմէ՝ մարդիկ ոչնչացնելու, իրենց մարդակազմական ջղային դրութիւնը ջլատելու, ուղեղներու կենսաբանական հաւասարակշռութիւնը խախտելու ու անոր փոխարէն արիական ցեղի ծինային բջիջներու անհամեմատ ու «որակային» բարձրացման ակնկալութեամբ։ Ո՛չ դեղագործական քարթէլները դատապարտուեցան, ոչ ալ այդ փաստաթուղթերը յայտնաբերողները մրցանակներու արժանացան։ Այս բաները, աւելին՝ ցեղասպանութիւններն ու ողջակիզումները ինչպէ՞ս պիտի ջնջուին մարդկային յիշողութենէն, երբ մրցանակները քիլոյով կը տրամադրուին ատոր դիմաց չնչին ծառայութիւններ մատուցած մարդոց։ Մինչդեռ մրցանակներու գերարժանի հերոսներ անանուն կը շարունակեն մնալ։ Խաւարամտութեան դէմ պայքարելու համար դարեր կ’ուզէ։ Եզրափակենք. 1918-ին նահատակուած հազարաւոր հերոսներ ո՛չ անունի, ո՛չ շքանշանի, ո՛չ արձանի կամ կիսանդրիի արժանացան։ Անոր կարիքը չունէին արդէն։ Իրենց միտքէն ալ այդպիսի բան չէր անցներ։ Իրական հերոսները ազգերու գոյատեւման երաշխիքը կուտան, իսկ կեղծ ղեկավարներ կը փճացնեն հայրենիքները։ Ասոնք են մեր կեանքի մեծ պահերը։ Հանրապետական կարգեր անտեսող պետութիւններ երկար կեանք չեն կրնար ունենալ։ Անկախութեան առաքինութիւնը իր դերը երբեք պէտք չէ վերջացնէ, մինչեւ որ կաւէ ոտքերով հանրապետութիւնները պողպատեայ ոտքերով օժտուին…։
The Sardarabad Monument (Photo by Matthew Karanian)
Էջ 14
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
2017-ին Հայաստանէն գաղթողներու թիւը անցած է 40 հազարի շեմը ԵՐԵՒԱՆ, «Արմռադիօ».- Լրագրող Լիլիթ Մուրատեան կը հաղորդէ, որ ժողովրդագիր Ռուբէն Եգանեան յայտարարած է, թէ ժողովրդագրական վիճակին վերաբերեալ կատարուած հետազօտութիւնները ցոյց կու տան, որ Հայաստանի մէջ տնային տնտեսութիւններուն 35 տոկոսէն աւելին, վերջին 3-4 տարիներուն ընթացքին որոշ ձեւով մասնակցած է գաղթի գործընթացներու: Ուսումնասիրութեան տուեալներուն համաձայն՝ 2016-ի հետ համեմատած՝ 2017-ին գաղթը 2,5 տոկոսով աճած է. գաղթողներուն թիւը անցած է 40 հազարի շեմը: Հայաստանէն արտագաղթի հոսքերը կը շարունակեն զանգուածային բնոյթ կրել: Նախորդ տարուան հետ համեմատած՝ 2 տոկոս աճ նկատուած է: Վիճակագրութիւնը լրագրողներուն ներկայացնող ժողովըրդագիր Ռուբէն Եգանեան յայտնած է, որ 2018-ին ծնելիութեան աւելի ցած մակարդակ պիտի արձանագրուի, քան այս տարի: Ըստ Եգանեանի՝ վերարտադրողական տարիք մտած են 90-ականներու կէսերուն ծնածները, որոնք թուաքանակով քիչ են: Եգանեանի կարծիքով, արտագաղթի հոսքերուն համար արտաքին լուրջ գործօն հանդիսացած է Հայաստանի Եւրասիական տնտեսկան շուկային անդամակցութիւնը: Օրինական հիմքերով, պայմանագիրներով արտերկրի մէջ աշխատելու հեռանկարը գայթակղած է հազարաւոր մարդիկ:
Երկրի բնակչութիւնը Յունուար 1-ին անցաւ 7,4 միլիառը Մոլորակի բնակչութեան թուաքանակը Յունուար 1-ին պիտի անցնի 7 միլիառ 444 միլիոն 443 հազար 881-ը: Այս կանխատեսմամբ Դեկտեմբեր 28-ին հանդէս եկած են Միացեալ Նահանգներու Մարդահամարի պիւրոյի մասնագէտները: Անոնց յայտարարութեան մէջ կը նշուի, որ «ընթացիկ տարուան Յունուար 1-ի համեմատութեամբ Երկրի բնակիչները աւելցած են 78,5 միլիոն մարդով»: Աճը կազմած Է 1,07 տոկոս: Կը սպասուի, որ «գալիք տարուան Յունուարին իւրաքանչիւր վայրկեան լոյս աշխարհ պիտի գայ 4,3 երեխայ, պիտի մահանայ 1,8 մարդ»: Աւելի առաջ Պիւրոն կանխատեսած է, որ 2050 թուականին աշխարհի վրայ պիտի ըլլայ 9 միլիառ մարդ: 11-րդ դարու սկիզբը ամբողջ երկրագունդին վրայ կ’ապրէր 310 միլիոն մարդ, 1900 թուականին` 1,6 միլիառ մարդ: 6 միլիառի հասած է 1999 թուականին, իսկ 2011 թուականին 7 միլիառի: Միացեալ Նահանգներու մէջ Յունուար 1-ին բնակչութեան թիւը պիտի կազմէ 326,97 միլիոն, որ 2,3 միլիոնով աւելի է, քան անցնող տարուան Յունուար 1-ին, կը հաղորդէ ԹԱՍՍ-ը:
«ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ» ԼՐԱՏՈՒ ԳՈՐԾԱԿԱԼՈՒԹԻՒՆԸ ՆՇԵՑ ԻՐ ՀԻՄՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ 99-ԱՄԵԱԿԸ «Արմէնփրէս» լրատու գործակալութիւնը հիմնադրուած Է 18 Դեկտեմբեր 1918-ին, երբ Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան Ազգային խորհուրդին որոշումով ստեղծուեցաւ նախադէպը չունեցող պետական լրատուական` Հայկական հեռագրական գործակալութիւնը: Ներկայիս «Արմէնփրէս» լրատու գործակալութիւնը կը գործէ իբրեւ փակ բաժնետիրական ընկերութիւն, որուն բաժնետոմսերը կը տնօրինէ Հայաստանի Հանրապետութիւնը: Գործակալութիւնը ամէնէն հինն է Հայաստանի մէջ: Ներկայ դրութեամբ անիկա կը հրապարակէ տասնմէկ լրատուական բաժին` պաշտօնական, քաղաքական, տնտեսական, հասարակական, մարզային, շրջանային, միջազգային, մշակութային, մարզական, հարցազրոյցներ եւ լուսանկարչական նորութիւններ:
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 15
Congratulatory message by President Serzh Sargsyan on the occasion of New Year and Christmas holidays was constructive. We avoided hostility and social divide, which matters more than the number of votes. This is another sound trend that should be built on in the New Year. Mutual respect, tolerance and consolidation must set benchmarks in Armenia’s political life. Next year we will complete our transition to the new system of governance. It is noteworthy that we will be celebrating the 100th anniversary of the Republic of Armenia at the same time. We can state confidently that we will usher in this jubilee with more cohesive and well-established social and political institutions. We are going to get our fellow countrymen back to Armenia. They will be back seeing that a great deal of work has to be done in Homeland. The chief objective of our work is to open up new horizons and opportunities, provide a wider field of activity for each Armenian citizen. Dear Compatriots,
Honorable Citizens of the Republic of Armenia, Dear Compatriots, I would like to express my gratitude to you just a few minutes before bidding farewell to 2017. I am grateful to Armenia’s soldiers and simple country folk, intellectuals and business people, I am grateful to everyone for dedication, patriotism and patience. Mat the faith we have for our people and the future of the country invigorate us throughout the coming year. At this moment, we have gathered around festive tables with our family members. Every one of us is summing up the outgoing year, thanking God. Let us see 2018 in with a positive feeling of friendship and kinship. 2017 was a year of successive work and implementation of serious projects. The pace of large-scale transformations was not down at all; moreover, we implemented them with ever greater determination. The achievements we had this year are first of all your own achievements. And yet, we have much to do in order to consolidate the foundations of the Armenian statehood and society. Our ambitions are great, and we will be consistent in implementing them. We will continue to defend Artsakh’s legitimate rights and interests. The work done by the authorities should be felt by every citizen of Armenia and instill a feeling of confidence in us. We have a wonderful country, and we should be proud of being a citizen of such a country. Dear Compatriots, In 2017, we elected a new national assembly. The electoral campaign was too keen, but the atmosphere
In 2017, we stepped up our efforts to build the armed forces of Armenia. As a result, we expect that those parents seeing off their sons to the army might feel confident that their son is called up to serve in wellorganized and highly disciplined armed forces. Let us wish our soldiers good service. Let us thank them for protecting our peace. One more year is going to join the line-up of Armenia’s millennia-long history and the years of our emerging independent statehood. Let the Armenia-ArtsakhDiaspora trinity continue to strengthen in 2018; may our borders be safe and our homes – hospitable. Let us raise a glass to wish peace to the Armenian world, as well as warmth and cohesion to our families. Always remember that the foundation of our country is the family. May our hearth and home always be blessed with an atmosphere of love, affection, care and understanding! Happy New Year and Christmas!
Yerevan 2018
Էջ 16
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
AGBU President Berge Setrakian’s New Year’s Message Virtual Classrooms (AVC) have now connected students from as far as New Zealand with Armenian lessons, our support for the ANI program linked English speaking coaches from the diaspora to eager learners throughout Armenia, and our WebTalks series introduced topics ranging from illuminated manuscripts to the role of Armenian women at the turn of the century.
Here we are once again at the beginning of a new year, motivated to continue on the positive path established over the last twelve months and inspired to open new doors for Armenians across the globe. For AGBU, 2017 was a year of promise--, both literally and figuratively, as we saw our organization address the needs of our diverse communities and at the same time, expand through new initiatives, dynamic partnerships and key collaborations. These efforts reflected our clear strategic focus on cultural, educational, humanitarian and socio-economic development programs, while staying true to AGBU’s core values and the spirit of our founding fathers. One of our key outreach efforts has been and shall continue to be aiding our fellow Armenians who have been forced to start new lives as a result of the civil unrest in Syria. Our humanitarian work has provided countless families with education, healthcare, grants for businesses and most of all, critical moral support. As we opened our hearts, our dedicated constituents across the globe also found ways to continue enhancing and expanding our long-standing programs by supporting our flourishing perfor-ming arts department, enriching our schools and implementing our numerous youth initiatives. Without a doubt, one of last year’s highlights was the active role AGBU played in all our communities in helping promote The Promise, the first full-length, major Hollywood production featuring the tragedy of the Armenian Genocide. With its all-star cast and an Academy Award-winning director, The Promise also highlighted the resilience of the Armenian people and gave non-Armenians a unique opportunity to learn about our history through both the movie and a comprehensive campaign coordinated by AGBU to introduce genocide education into schools and libraries across the United States placing our history into classrooms. Being conscious of the importance of social media and technology to reach out to the lar-gest possible audiences, AGBU has been creating and promoting the necessary tools to keep up with the ongoing trends in the world. Hybrid classrooms through the Armenian
Perhaps one of the best indications of how farreaching AGBU as an organization has become are the new partnerships and collaborations that have elevated the scope of our operations and the impact within the Armenian world and beyond. In Armenia, we have worked on a regular basis with the Holy See of Etchmiadzin, the European Union Delegation, the Ministry of Education, the Ministry of Defense and many aligned NGOs. Our districts, chapters and offices collaborated on projects and events with the Smithsonian Institute, the Eurasia Partnership Foundation and AUB’s Issam Fares Institute for Public Policy and International Affairs, to name a few. We have much to look forward to in 2018 including collaborations with The Metropolitan Museum for their impressive exhibition in the fall of 2018 entitled Armenia. These relationships are vital in ensuring our nation’s history is known and future is secure. AGBU was also proud to stand with the United Nations in marking the International Day of Commemoration and Dignity of the Victims of the Crime of Genocide and of the Prevention of this Crime on December 9, which highlights the issues of genocide awareness, human rights and refugee assistance. With organized symposiums on three continents, AGBU brought the Armenian Genocide further into public awareness by focusing on developing preventive solutions for communities beyond our own. It is critical for all our communities to present forums like these to honor our ancestors by actively engaging in prevention and education efforts. AGBU is grateful for the hard work of our dedicated staff, the tireless efforts of our districts, chapters and thousands of volunteers, and the extraordinary generosity of our benefactors and supporters. I am humbled by your passion and commitment to helping fulfill the promise of our incredible organization. Several years ago, I asked our AGBU family across the globe to expand their outlook beyond their local community; to engage in programs and projects that benefit the global Armenian nation; to think and act like the global Armenians we need to be to ensure a prosperous future for our people. I am grateful to so many of you for doing just that and believe that if we continue on this path, we will only strengthen the unity of our global nation. I wish you all a peaceful, healthy and prosperous new year.
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 17
AGBU Armenia RA MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE AND AGBU ARMENIAN VIRTUAL COLLEGE PARTNER TOGETHER TO PROVIDE ARMENIAN LANGUAGE COURSES FOR REFUGEES AND ASYLUM SEEKERS IN THE COUNTRY Signing of Partnership Agreement marks the start of a joint educational project
"The work done by the Armenian Virtual College is educational for us. Later, we can easily apply their technical solutions, procedures and forms in our elearning programs”, Minister Levon Mkrtchyan said. "This is the first class that AVC will establish in Armenia for refugees, building upon our experience and capacities for online education. We are proud to partner with the Ministry on this issue", said Dr. Yervant Zoryan.
RA Minister of Education and Science Levon Mkrtchyan and the AGBU Armenian Virtual College Founding President Dr. Yervant Zoryan signed a Partnership Agreement, marking the launch of a joint initiative that will provide Armenian language education for refugees and asylum seekers in Armenia. The signing ceremony took place today at the AGBU Armenia hall. The Partnership Agreement is based on the RA Government decision N8 of February 23, 2017. Within the scope of the Agreement, free Armenian language courses will be provided to individuals recognized as refugees in the Republic of Armenia, asylum-seekers and long-term migrants, including Syrian-Armenians, to promote their social integration. Annually, about 80 people will benefit from these courses. "Education, culture, humanitarian and social-economic programs have always been the priority of AGBU’s mission. This initiative combines the educational and humanitarian components to help our SyrianArmenian brothers and sisters integrate into their ancestral homeland more quickly and easily”, AGBU Armenia President, AGBU Central Board Member Vasken Yacoubian said in his opening address. The classes will begin in March 2018 and will be facilitated by AVC language instructors. The Hybrid teaching approach will be applied, which combines the advantages of both classroom and distance learning methods.
The 60-hour educational courses will be offered to students with different levels of Armenian language proficiency, along with additional 120-hour courses designed for each level. The courses will be developed by AVC and approved by the Ministry of Education and Science. The Ministry will also provide information to potential beneficiaries about the available educational opportunities. The beneficiaries of this partnership project will join a worldwide community of students, who learn Armenian through AVC Hybrid education. In 2017, a total of 20 Armenian schools in different countries participated in the hybrid education courses. During the event, Noobar Yaghobian, Head of the Armenian Society of New Zealand, Megerditch Basma, Armenian Language teacher in AGBU Paris Saturday school and Sonia Avakian-Bedrossian, Chairperson of the AGBU Sofia Chapter, joined in and greeted the participants via the virtual Global Forum.
Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com
Էջ 18
Հայ Կեանք
President Serzh Sargsyan visited the Erablur Pantheon
On December 30, President Serzh Sargsyan accompanied by His Holiness Catholicos of All Armenians Garegin II and the highest leadership of the Republic visited the Erablur military Pantheon and paid tribute to the sons of the nation who gave their lives for the independence of Fatherland.
Armenia to launch recognition, condemnation process of Genocide in European countries Armenia will begin a recognition and condemnation process of the Armenian Genocide in several European countries in 2018, Vice-Speaker of the Parliament Eduard Sharmazanov told a press conference. “In 2018, we will launch this process in at least 2-3 European countries. I can’t say that it will have a successful end at once in 2018, but the process must be launched”, he said. He added that the process must begin regarding one issue, which President Sargsyan talked about at the UN summit. “2018 is the 70th anniversary of the UN Convention on condemning genocides. And at the basis of the adoption of this convention, Raphael Lenkin put forward the “genocide” term, which was based on the Armenian Genocide. The 70th anniversary of this convention must unite all states, all human rights organizations, for democracy, for protection of human
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Prime Minister of Austria: Turkey cannot become a member of the European Union
Austrian Chancellor (prime Minister) Sebastian Kurz said that Turkey cannot become a member of the European Union due to the political course pursued by Ankara in recent years, Russian news agency Sputnik reports “In this country we see serious violation of human rights, fundamental rights and freedoms. I will not accept that the EU is watching and pretending that nothing is happening. From my point of view, Turkey, especially in the light of the policies of recent years, does not have place in the EU. It would be fair to stop negotiations on its accession,” Kurz said in an interview with the German newspaper Bild am Sonntag. Also, according to Kurz, Turkey is trying to exert a strong influence on the Turkish communities in Austria, Germany and other countries to prevent the integration of people of Turkish origin. Following the failed coup in Turkey in July 2016, the relationship between Ankara and the European Union worsened. The European Union strongly criticized the reaction of Turkish authorities, mass arrests and other measures taken by Ankara post-coup, suspending the accession negotiations between Brussels and Turkey. Among the EU members, Turkey has the most strained relations with Austria and Germany, as Vienna repeatedly urged Ankara to put an end to their accession bid, whereas Berlin insists on a review of the EU economic policy regarding Ankara due to the arrests of human rights activists in Turkey. Ankara has expressed protest over the program of the new Austrian government that has vowed to end Turkey’s EU membership talks by joining forces with other EU countries that share this goal. rights and against the occurrence of genocide. And we must do our best so that both the Armenian Genocide and other genocides of the 20th century receive clear punishment”, he said.
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 19
AGBU Europe
AGBU Europe Holds Conference on Prevention of Crimes Against Humanity
Genocide and mass atrocities continue to occur, leading to critical situations in several countries, including Burundi, the Central African Republic, Irak, Myanmar and Syria. On December 9, in Paris, AGBU Europe, European Grassroots Anti-Racist Network (EGAM)/ Elie Wiesel Network and Nouvelles d’Arménie held a conference titled How to Stop the Killing to unpack the urgency of prevention and mark the United Nations International Day for Commemoration of Genocide Victims and the anniversary of the UN Genocide Convention. The conference brought together speakers – policymakers, international experts, witnesses and activists—to explore Europe’s actions to stop crimes against humanity and how to make the Responsibility to Protect (R2P), an emerging international law principle, more effectively integrated in EU policies. It featured Frank Engel, Member of the European Parliament and chair of the Elie Wiesel Network for the prevention of mass crimes; Dr.Cristina Stefan, director of
the European Centre for the Responsibility to protect (ECR2P); Jack Mayerhofer, chief of staff at the Auschwitz Institute for Peace and Reconcilition (USA); Delkhwaz Haciy, director of the Yazidi organization Yazda Sweden; Godefroy Mokamanede, board member of the Interreligious Platform in the Republic of Central Africa; Beate Klarsfeld, a famous German activist; Nadia Gortzounian, President of the Armenian organization AGBU Europe and Benjamin Abtan, President of the European Grassroots Anti-Racist Network. As witnesses of crimes against humanities shared their experiences, experts discussed internal prevention, the need to support failing states and timely interventions to stop atrocities. The speakers also highlighted the continuing, century-long controversy around the legitimacy and effectiveness of external interventions to protect the victims of atrocities and post-conflict reconciliation. Dr. Stefan opened the conference by explaining the key role that the EU has played in promoting the concept of R2P internationally, a new principle of international law which sets the responsibility of all governments to protect civilian populations, though they have often failed to deliver on the promise of R2P. Jack Mayerhofer focused on the practice of establishing task forces responsible for the prevention of atrocities in Latin America and the role of his organization in it. In Ecuador, for instance, the AIPR has provided training to help prevent the repetition of past governmentsponsored atrocities. In Ecuador, prevention thus Cont. on page 20
Էջ 20
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
AGBU Europe Holds Conference on Prevention of Crimes Against Humanity Cont. from page 19
situation in the Republic of Artsakh (Nagorno-Karabakh), where war crimes were committed, but no international human rights organization has investigated or monitored the situation. “If our states do not wish to know about, or denounce the crimes that are occurring, what hope is there that they might help prevent them in the future?”. To watch segments of the conference, please visit: http://bit.ly/2BDSlCh
Includes memorialization of past crimes, education, care and compensation to the victims as well as training and an early warning mechanism, all of which experts consider necessary to avoid the repetition of atrocities. “Genocide is a process, it requires planning and organization. The good thing about that is that planning can be interrupted. The earlier you start, the more effective you can be,” he said. Frank Engel MEP concluded the first panel with an emphasis on Syria, Libya and Yemen, where it is too late for prevention. “We have to get the boots on the ground”, he said. He also added that some of the most effective interventions are not discussed much, referring to the example of an Australian-led coalition of regional states which intervened in the Solomon Islands, stopped the civil conflict and reconstructed the government. Speakers of the second panel, who witnessed recent crimes committed in the Central African Republic, Iraq and Syria, presented their experiences. Delkwaz Haciy, director or Yazda Sweden, is a young Yazidi woman originally from Iraq. She shared a harrowing account of the Sinjar massacre by the Islamic State. “Although it has been over three years since the attack on Sinjar, thousands of Yazidis remain in IS captivity, but the Iraqi authorities and the international community have failed to take meaningful action to assist or rescue them,” she said. Godefroy Mokamanédé explained how the conflict evolved in the Central African Republic, clarifying that religion is not so much the cause of the conflict, but more of a pretext, and pointed at the weakness of the state, unable to protect its citizens, as the main problem. Beate Klarsfeld, an icon of the fight against impunity in France, who travelled to Burundi to mobilize against the victimization of a minority, highlighted the crucial importance of individual activism, along with capacitybuilding, in the fight against those responsible for atrocities. Nadia Gortzounian, speaking last touched upon the
EU to increase financial assistance allocated to Armenia by 20-25% – Piotr Switalski
The European Union is planning to increase the financial allocations aimed at assistance and development reforms in Armenia, EU Ambassador Piotr Switalski stated at the 17th meeting of the EU-Armenia Parliamentary Cooperation Committee. According to the EU official, Armenia has embarked on a range of ambitious reforms pertaining to different spheres, from human rights to economic development, while the EU deems it a priority to provide financial assistance for that initiative. In the interim, Switalski expressed hope the recently signed Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement between the organization and Armenia will expand the Armenia-EU cooperation framework. “This Agreement will help to enhance the dialogue in all spheres. I should note, Armenia has become the first country in the Eastern Neighborhood states that negotiated and signed a new kind of document that could be benefit to our relations,” the Ambassador stressed.
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 21
AGBU Europe AGBU Young professionals of Europe gather in Paris for their 3rd bi-annual Summit
The third summit of AGBU Young Professionals Europe took place in Paris on December 10th in the magnificent hall of the Gulbenkian Foundation. Organized by Haik Khanamiryan, member of AGBU Europe executive committee and consultant at Accenture, this edition of the bi-annual YP Summits was the occasion for professional exchanges and leadership skills development. The one-day summit included special addresses from two outstanding personalities of the corporate field, Aret Aprahamian (Oracle) and Fabrice Asvadzadourian (Accenture), a discussion about Hermine Samuelian’s (YP Paris) Armenian professional network project, a presentation of the Armenian Virtual College by its founder, Yervant Zorian, and a workshop session.
Aret Aprahamian’s unexpected career path and personal success story were particularly moving and inspiring. Born in Turkey and raised in the Netherlands, A. Aprahamian recounted with humor how his school reports as a child did not show any sign of promise. He managed however to make his way to the top, following the “Armenian way” – which involves a particular strive for recognition, driven by a strong feeling of self-confidence. With a special talent for gaining people’s trust and natural social skills, A. Aprahamian went from selling art supplies to copiers to selling software licences – what he called “air” – to eventually become one of the top executive of “Oracle”.
Fabrice Asvadzadourian is a Parisian-born Armenian who started his career working in a printing house in Cont. on page 22
Էջ 22
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
AGBU Young professionals of Europe gather in Paris for their 3rd bi-annual Summit Cont. from page 21
Paris to finally become the strategy director for Accenture France & Benelux. His advice to the audience was to refuse mediocrity and always aim for excellence. He underlined his capacity to delegate as a particular quality that allowed him to excel at work. Curiosity, originality and pleasure in your work were also presented as key elements of a successful career. F. Asvadzadourian also emphasized the need for a leader to look to the future and be ready to open the way for innovation. communicate on past successes and failures to eventually share the learning points from both experiences.
Exclusive photos depicting evacuation of Musa Dagh Armenians in 1915 discovered These addresses were followed by the presentation of a project elaborated by Paris YP Chair Hermine Samuelian regarding an online professional platform, comparable to LinkedIn. The idea of the platform is to connect professional Armenians around the world on a single private platform for exchange and networking. It would allow members to publish their professional profile, communicate on events, publish job offers and locate other members according to their traveling. Yervant Zorian, founding director of the Armenian Virtual College and CEO at Synopsis, spoke about Armenian identity as an infinite source of enrichment and shared with the audience the tools developed by the Armenian Virtual College to transmit this precious heritage. Y. Zorian mentioned Sebouh Aslanian’s dichotomy between “Sea Armenians” and “Earth Armenians”, those who lived by the port cities, who were traders and spoke many languages, and those who were rooted in their land, who built the state and defended their mountains. It is from this complementarity, according to Y. Zorian, that the Armenian nation continues to drive its force. The summit concluded with an afternoon workshop session geared towards reinforcing each young leader’s capacity for action as well as towards a better integration of these actions within the four pillars of AGBU Europe’s strategy: network platform for stewardship, leadership & influence, language & heritage and prosperity for Armenians. Conducted by Haik Khanamiryan, the workshop enabled participant to
Nearly 25 new photos depicting the evacuation of the participants of the Musa Dagh heroic battle through the French warships have been discovered by the efforts of the Armenian Genocide Museum-Institute, reports Armenpress. The Museum-Institute said the photos were taken by the French navy officer in September 1915. The photos depict the process of transporting the Armenian civilian people by boats to the warships. The new photos will be available to public in April 2018.
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 23
ՌԱԿ-ի Երախտաւորները
Մուշեղ արք. Սերոբեան (1869 Նիկոմեդիա – 1951 Կիպրոս) ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Պոլսոյ մէջ 1922-ին կայացած Ա. ընդհանուր պատգամաւորական ժողովը ատենապետ ընտրեց խիզախ յեղափոխական գործիչ ու Հայց. Առաքելական եկեղեցւոյ նուիրեալ առաջնորդ Մուշեղ Սերոբեանը։ Աւազանի անունով Արտաշէս Սերոբեանը ծնած է 1869-ին, Նիկոմեդիոյ (Իզմիդ) Սալանպեկ գիւղը, իր ծնողաց համեստ յարկին տակ։ Նախնական ուսումը ստանալէ ետք, պատանին իրեն հասակակիցներուն հետ յանդգնութեամբ կը յարի հայդուկային շարժումներու, մանաւանդ նորակազմ Հնչակեան կուսակցութեան։ Ազգային իր հետաքրքրութիւնը՝ ծառայելու իր ժողովուրդին, Արտաշէսի համար կը դառնայ Արմաշի նորաբաց դպրեվանքը, ուր ան կը յաճախէ 1889ին։ Պէտք է ըսել, որ Արմաշի վանքը հոգեւոր ու ազգային դաստիարակութեան դարբնոց մը դարձաւ Մեծ Եղեռնէն առաջ հոգեւոր ծառայութեան նուիրուած գործիչներու։ Սերոբեան Արմաշի դպրեվանքէն ներս պիտի աշակերտէր Օրմանեանի, որուն յանձնուած էր տեսչութեան պարտականութիւնը, Պոլսոյ պատրիարք ընտրուելէ առաջ՝ 1896-ին։ Օրմանեան պատրիարքութեան պաշտօնը ստանձնելէ ետք, առաջին հերթին, իր շրջանաւարտ դարձած աշակերտները կը սկսի զանազան պաշտօններու կոչել, զանոնք մարզելով վարչական ծրագիրներու համար։ Սերոբեան, նախ դարձած էր սարկաւագ՝ 1892ին, իսկ 1895-ին ալ վարդապետ ձեռնադրուած, ստանալով Մուշեղ եկեղեցական անունը։ Պէտք է ըսել, որ Սերոբեան եղաւ Արմաշի դպրեվանքի առաջին ընթացաւարտներէն։ Կուսակրօն եկեղեցական ձեռնադրուելէն ետք, Օրմանեան յարմար կը տեսնէ Սերոբեան վարդապետը ուղարկել Զմիւռնիա, որպէս օգնականը տեղւոյն առաջնորդին։ Թեմական այս պաշտօնին վրայ երկու տարի ծառայելէ ետք, յախուռն ու ըմբոստ հոգեւորականին համար Պոլսոյ պատրիարքական խառն ժողովը յարմար կը տեսնէ զինք ուղարկել Արաբկիր, ուր աւերուած համայնք մը գոյութիւն ունէր շուրջ 10.000 հայ բնակիչներով։ Օրմանեան պատրիարքէն ստանալէ ետք ծայրագոյն վարդապետութեան աստիճանը, կը մեկնի Արաբկիր 1897 Սեպտեմբերին, որպէս առաջնորդական տեղապահ։ Արաբկիրի եւ Ատանայի մէջ Արաբկիրի հայոց ազգային-հասարակական կեանքէն հեռու պիտի չմնար հայր սուրբը ու Արաբկիրի մէջ վերակազմեալ հնչակեաններուն նորակազմ մասնաճիւղը զինք կը մղէ որ մաս կազմէ անոր՝ պահելով իր եկեղեցականի հանգամանքը։ \
Կարճ ժամանակի ընթացքին Արաբկիրի հայութեան կողմէ կը դառնայ փնտռուած եկեղեցականը, որ կրցաւ տեղւոյն համայնքին կազմակերպչական կառոյցները վերահաստատել, մանաւանդ իր անմիջական մասնակցութեամբ տեղական կրթական ծրագիրներու ուղղութեամբ։ Ժամանակ մը ետք պիտի դառնար առաջնորդը Արաբկիրի հայութեան, ու պիտի ծառայէր շուրջ վեց տարիներ։ Որպէս մտաւորական, իր առաջնորդական տարիներուն Սերոբեան պատրաստած է ուսումնասիրութեանց շարք մը «Երգը իբր հոգեկան պէտք» խորագրով։ Երախտաւոր Սերոբեան որպէս հոգեւոր առաջնորդ դարձած էր տիրական դէմք մը իր յեղափոխաշունչ քարոզներով. ան իր յանդուգն արտայայտութիւններով սկսած էր դառնալ կասկածելի թուրք կառավարութեան համար ու այդ պատճառով ալ Օրմանեան պատրիարքը զինք կը կանչէ Պոլիս, շրջանի ծուխերու որպէս քարոզիչ։ Բայց իր կուտակած ժողովրդականութիւնը դրդապատճառ կը հանդիսանայ, որ Կիլիկիոյ կարեւոր համայնք նկատուող Ատանա քաղաքի գաւառական ժողովը, զինք ընտրէ առաջնորդ ու Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսի համաձայնութեամբ եւ Օսմանեան կայսրութեան Շարունակութիւնը էջ 24
Հայ Կեանք
Էջ 24
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Մուշեղ արք. Սերոբեան (1869 Նիկոմեդիա – 1951 Կիպրոս) Շարունակութիւն էջ 23-էն
Արտաքին գործերու նախարար Գաբրիէլ Նորատունկեանի միջամտութեամբ Սերոբեան կը դառնայ առաջնորդը Ատանայի թեմին։ Ատանայի կուսակալ ծագումով քիւրտ Պահրի փաշան կը դառնայ պաշտպանը հայր սուրբին ու հեռու կը պահէ զինք պետական հալածանքներէ։ Ատանա քաղաքը իր շուրջ 30․000 հաշուող հայ ազգաբնակչութեամբ կը վայելէ Սերոբեանի զարկ տուած մշակութային եռուզեռը, ինչպէս նաեւ անոր օրով հայկական վարժարաններու համար նոր ծրագիր կը մշակուի, որ պիտի ընդգրկէր գիշերօթիկ վարժարան մը։ Սերոբեան եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի 1906 Հոկտեմբերին Սիսի մէջ, ձեռամբ Խապայեան կաթողիկոսին ու կը վերադառնայ Ատանա։ Եգիպտոսի եւ Կիպրոսի մէջ 1908-ի Օսմանեան սահմանադրութեան վերահաստատման հռչակագրի ոգեւորումը նաեւ կը կարծուէր որ նպաստաւոր պիտի դառնայ Կիլիկիոյ ազգաբնակչութեան համար։ Սերոբեան եպիսկոպոսը կը մեկնի Եգիպտոս հանգանակութիւն կատարելու Ատանայի վարժարաններու բարենորոգման ծրագրին համար։ Եգիպտահայ հաստատուած ու բարօր գաղութէն ներս արդէն Պօղոս Նուպար Փաշայի նախագահութեամբ կեանքի կոչուած էր Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւնը։ Սերոբեան սրբազան զանազան հանդիպումներ կ՚ունենայ Բարեգործականի օրուան Կեդրոնական վարչական ժողովի անդամներուն հետ, ինչպէս նաեւ հոն գործող Վերակազմեալ հնչակեան ընկերներու հետ, մանաւանդ Բարեգործականի այդ օրերու ատենադպիր Վահան Մալէզեանի հետ։ Բայց Սերոբեան լուրը պիտի ստանար Մարտ 31-ին սկսած Ատանայի կոտորածին, ու իր առաքելութիւնը չաւարտած կը փութայ հասնելու իր թեմին։ Ճամբորդական նաւով պիտի հասնէր նախ Մերսին, ուր իրեն կ՚արգիլուի մուտք գործել Կիլիկիա թելադրութեամբ հոն գտնուող անգլիացի հիւպատոսին։ Նոյն նաւով կը վերադառնայ Եգիպտոս, որովհետեւ Ատանայի կոտորածը իրագործող բորենիներու զինուորական ատեանը զինք դատապարտած էր մահուան։ Սերոբեան այլեւս համոզուած էր, որ Օսմանեան կայսրութեան տարածքին դժուար պիտի ըլլար իրեն համար որպէս հոգեւորական պաշտօնը շարունակել։ Կ՚որոշէ մեկնիլ Կիպրոս ու եգիպտահայ կարգ մը բարերարներու օժանդակութեամբ, Լառնաքայի մէջ կը հիմնէ դպրոց մը, որ պիտի կոչուէր «Մուշեղեան Ազգային վարժարան»։ Յետագային այս վարժարանն էր որ պիտի վերանուանուէր «Նարեկ», որ ցարդ որպէս կրթական օճախ կը գործէ Լառնաքայի մէջ։
Անգլիա եւ ապա Միացեալ Նահանգներ Տարի մը Լառնաքա մնալէ ետք, ու վարժարանի կրթական գործերը կարգի դնելէ ետք, կ՚անցնի Անգլիա ու Մանչեսթըրի մէջ կը ծանօթանայ հայ գործարարներու, որոնք կը քաջալերեն զինք մեկնելու Ամերիկա եւ սկսելու իրենց աջակցութեամբ հրատարակչական գործունէութիւն։ Ֆրեզնոյի մէջ Սերոբեան կը հիմնէ տպարան մը ու նորակազմ գաղութին համար կը դառնայ ծխական հովիւ։ Վերակազմեալներու եւ Արմենականներու միացումով կազմուած Հայ Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութիւնը Ֆրեզնոյի մէջ ունեցաւ իր պաշտօնաթերթը՝ «Արօր»։ Սրբազանը նաեւ հոս ալ իր գաղափարական հակումներով անմասն չմնաց որպէս յօդուածագիր, մնայուն կերպով աշխատակցելով պաշտօնաթերթին։ Բարեգործականի համար, Եգիպտոսէն իրեն թելադրուած էր որ Արեւմտեան Ամերիկայի նորաստեղծ գաղութներէն ներս աշխատանք տանի մասնաճիւղեր կազմելու։ Ֆրեզնոյի մէջ հիմը կը դնէ Միացեալ Նահանգներու առաջին մասնաճիւղին՝ 1910-ին, իսկ տարի մը ետք՝ 1911-ին ալ Լոս Անճելըսի մէջ պիտի կազմուէր Բարեգործականի մասնաճիւղ մը, առաւելաբար Խարբերդէն ժամանած երիտասարդներով։ Եդեմը կեդրոնական Քալիֆորնիոյ ծանօթ հայ աւանն էր, ուր 1911 Յուլիսին, Մուշեղ սրբազան, որպէս Ամերիկայի թեմի առաջնորդական տեղապահ, կը կատարէ հիմնարկէքը Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ։ Իսկ տարի մը ետք եկեղեցւոյ շրջափակին մէջ կը բացուի դպրոց մը ինչպէս նաեւ կիրակնօրեայ վարժարան։ Մուշեղ սրբազանի ջանքերով, կեդրոնական Քալիֆորնիոյ ծխական մարմինները կը կազմաւորուին ու յետագային 1927-ին, Արեւմըտեան Ամերիկան կը դառնայ առանձին թեմ ենթակայ Մայր Աթոռին։ Սրբազանը այս անգամ Բարեգործականի կողմէ վստահուած առաքելութեամբ, կը մեկնի Արեւելեան Միացեալ Նահանգներ ու Նիւ Եորքի, ինչպէս նաեւ Նիւ Ճըրզիի մէջ կը կազմէ Բարեգործականի մասնաճիւղեր։ 1913-ին Եգիպտոսի մէջ կը կազմուի Ազգային պաշտպանութեան կոմիտէն, ու իրմէ կը խնդրուի վերադառնալ։ Սերոբեան կը փակէ իր տպարանը ու նախ կը մեկնի Եւրոպա, ապա Ռուսիա, նպաստելու կովկասահայոց ծրագրին։ Եւրոպայի եւ Միջին Արեւելքի մէջ Ազգային պատուիրակութիւնը զինք կը հրաւիրէ Ֆրանսա 1917-ին, ուր Պօղոս Նուպար Փաշա որոշած էր զինք ուղարկել Իրաք, օժանդակելու որբահաւաքի ծրագիրներուն եւ դառնալու Պաղտատի առաջնորդ։ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի հրամանագրով կը դառնայ արքեպիսկոպոս ու կը ստանձնէ Պաղտատի հայոց թեմի առաջնորդի պաշտօնը 1918-ի Մարտին։ Շարունակութիւնը էջ 25
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 25
Մուշեղ արք. Սերոբեան (1869 Նիկոմեդիա – 1951 Կիպրոս)
Շարունակութիւն էջ 24-էն
Տարի մը ետք, երբ գացած էր Ատանա որբախնամի առաքելութեամբ, վերադարձին կ՚արգիլուի իր մուտքը Իրաք՝ անգլիական իշխանութիւններուն կողմէ։ Սրբազանը կը վերադառնայ Կիլիկիա, ու կը դառնայ Խապայեան կաթողիկոսի աջակիցը, դարձեալ ստանձնելով Ատանայի թեմակալ առաջնորդութիւնը։ 1920-ի Յունուարին կը գումարուէր ազգային համագումարի լիակատար նիստը, ուր Սերոբեան կը ներկայանայ ու կը ներկայացնէ իր պատրաստած տեղեկագրով Կիլիկիոյ ինքնապաշտպանութեան անհրաժեշտութիւնը։ Իրեն կը վստահուի Պոլսոյ մէջ կատարել ընդհանուր հանգանակութիւն մը, ապահովելու նիւթականը, որպէսզի կարելի ըլլայ գնել պատշաճ զինամթերք Կիլիկիոյ համար։ Նախ կը մեկնի Իզմիր, ու կը հանդիպի Զօրավար Անդրանիկին, որ եկած էր Կիլիկիա անցնելու համար ու կազմակերպելու ինքնապաշտպանութիւնը հայ կամաւորներով։ Անդրանիկի հետ խորհրդակցելէ ետք, Սերոբեան կ՚անցնի Յունաստան, ու նիւթական ներդրումով ձեռք կը ձգէ 5․000 հրացան եւ 2 միլիոն փամփուշտ ու գաղտնաբար առեւտրական շոգենաւով կ՚ուղարկուի Կիլիկիոյ ծովեզերեայ քաղաք Մերսին։ Բայց դժբախտաբար շոգենաւը պիտի հասնէր 10 Օգոստոս 1920-ին, հինգ օր ետք Կիլիկիոյ միօրեայ անկախութենէն ու կը գրաւուի ֆրանսական իշխանութեանց կողմէ, որոնք որպէս բարեկամ ու վստահելի կարծուած, արդէն Իզմիրէն արգիլած էին Զօր. Անդրանիկի եւ Սերոբեան սրբազանի մուտքը Կիլիկիա։
Սերոբեան կը վերադառնայ Եգիպտոս, ու որոշ ժամանակ մը կը զբաղի Մելգոնեանի կտակով, որ այդ օրերուն առաւելաբար պիտի նպաստէր որբահաւաքի գործին։ Իր Իրաք մուտքը արգիլուելէն ետք, այդ ծրագիրը վստահուած էր Ռամկավար Ռուբէն Հերեանին, որ իրագործեց բազմահարիւր որբեր տեղափոխելով Ամերիկա։ Որպէս եկեղեցական, այլեւս Սերոբեան թեմակալ պաշտօն ստանձնելով չէր զբաղած, այլ ամէն ջանք կ՚ընէր ցիրուցան հայութեան համար կրթական օճախներ հիմնել ու մանաւանդ զարկ տալ Բարեգործականի մասնաճիւղերու կազմութեան։ Դարձեալ Եգիպտոս եւ Կիպրոս Եգիպտոսի մէջ կազմաւորուած իր կեդրոնով ու «Արեւ» օրաթերթով, Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութիւնը դարձած էր եգիպտահայութեան ազգային-հասարակական կեանքի կարեւոր յենարանը։ Մուշեղեան մօտէն կը գործակցէր կուսակցութեան այդ օրերու ղեկավարութեան հետ՝ Թէքէեանի ու Տամատեանի հետ ընդհանրապէս, ու մանաւանդ Արշակ Ալպօյաճեանի հետ։ Յաճախ կը մեկնէր Պոլիս եւ Իզմիր, Կիլիկիոյ պարպումէն ետք ազգային կարեւոր ծրագիրներ իրագործելու համար։ 1921 Հոկտեմբեր 1-ին, Պոլսոյ մէջ կը կազմուէր Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը, ու բանաստեղծներու իշխան Վահան Թէքէեանը կը դառնար Կեդրոնական Վարչութեան ատենապետը։ Սերոբեան այլեւս իր ազգային նուիրումը կեդրոնացուցած էր Ռամկավար Կուսակցութեան շրջանակներու կազմաւորման մէջ։ 1922 Յուլիսին կը դառնայ կարգաթող ու կ՚որոշէ ամուսնանալ եւ ընտանիք կազմել։ Իսկ նոյն տարուան աւարտէն առաջ Պոլսոյ մէջ գումարուած ՌԱԿ Ա. Ընդհանուր պատգամաւորական ժողովին կը մասնակցի որպէս պատգամաւոր, ներկայացնելով Եգիպտոսի շրջանակը։ Երախտաւոր Մուշեղ Սերոբեան Եգիպտոսի մէջ կը շարունակէ Մելգոնեան եղբայրներու կտակի իրականացումը ու իր ջանքերով կ՚իրականանայ Մելգոնեան Կրթական Հաստատութեան շինութեան գործը Կիպրոսի մէջ, որ իր դռները բացաւ 1926-ին։ 1924-ին Բարեգործականի Կեդրոնական վարչական ժողովը զինք կը հռչակէ «պատուոյ անդամ», իսկ 1925-ին Պօղոս Նուպարի որոշումով իր ազգային նուիրեալ ծառայութիւնն ալ կը գնահատուի նիւթական յատկացումով։ Գրական գործեր Սերոբեան իր կազմած բոյնով պիտի երթար վերջնականապէս հաստատուելու Պէյրութ, ուր կը Շարունակութիւնը էջ 26
Էջ 26
Հայ Կեանք
ԵՐԵՍՓՈԽԱՆ ՃԵՄ ԷՕԶՏԵՄԻՐ ԱՆԴՐԱԴԱՐՁԱՒ ԿԱՐՕ ՓԱՅԼԱՆԻ ՅԱՅՏԱՐԱՐՈՒԹԵԱՆ
Կ․ՊՈԼԻՍ «Մարմարա».- Գերմանիոյ մէջ Կանաչներ կուսակցութեան թրքական արմատներով ղեկավար՝ երեսփոխան Ճեմ Էօզ տեմիր, որ միշտ պաշտպան կանգնած է հայերուն ու մեծ դերակատարութիւն ունեցած է Գերմանիոյ խորհրդարանին կողմէ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչնալու որոշումին մէջ, անդրադարձաւ անցեալ շաբաթ Կարօ Փայլանի կողմէ օրակարգի բերուած հարցին ու ըսաւ, որ Գերմանիա այժմ բոլոր միջոցներուն պէտք է դիմէ, որպէսզի չարտօնէ Թուրքիոյ իշխանութիւններուն կողմէ Գերմանիոյ մէջ եւս վախի մթնոլորտի ստեղծումը։ Ինչպէս յայտնի է, Կարօ Փայլան հաստատած էր, որ քանի մը վստահելի աղբիւրներէ ստացած է տեղեկութիւններ, ըստ որոնց՝ Թուրքիոյ մէջ մութ ուժեր կը պատրաստուին մահափորձեր իրականացնելու Գերմանիա ապրող հայ, ալաուի կամ թուրք այլախոհներու դէմ։ Անգարայի դատախազութիւնը հարցաքննութիւն բացած է Կարօ Փայլանի այս յայտարարութեան կապակցութեամբ։ Էօզտեմիր իր վերոնշեալ յայտարարութիւնը ըրաւ «Տոյչէ Վելլէ» կայանի թրքերէն բաժինին հետ ունեցած հարցազրոյցին ընթացքին։ Ան այսպէս շարունակեց իր խօսքը. «Վերջերս կը դիտէի Գերմանիա ապաստանած պոլսահայ լրագրող, մտաւորական Հայկօ Պաղտատի ելոյթը։ Հայկօ Պաղտատ հանդէս կու գար զրահապատ բաճկոնով, որովհետեւ ելոյթի նախօրեակին սպառնալիքներ ստացած էր։ Այս բոլորը բնական չեն. մենք պիտի չարտօնենք, որ վախի զգացում մը տարածուի Գերմանիոյ մէջ»։
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
ԹԱՆԵՐ ԱՔՉԱՄ ՀԱՆԴԻՊԵՑԱՒ ՍԵՒԱՆ ՆՇԱՆԵԱՆԻ ՀԵՏ
«Արցախփրէս»ը կը տեղեկացնէ, թէ Թրքական անհիմն հետապնդումներուն պատճառաւ Յունաստան ապաստանած պոլսահայ յայտնի լեզուաբան Սեւան Նշանեան Twitter-ի իր էջին վրայ զետեղած է թուրք յայտնի պատմաբան Թաներ Աքչամի հետ իր նկարը: «Թաներ Աքչամի հետ՝ Թուրքիոյ ապագային հետ կապուած ծրագիրներ կազմելու ընթացքի մէջ ենք: Չանհանգստանաք, լաւ պիտի ըլլայ», նկարին տակ գրած է Նշանեան: Նշենք, որ Թաներ Աքչամ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ապացուցող բազմաթիւ պատմական աշխատութիւններու հեղինակ է:
Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com
Մուշեղ արք. Սերոբեան (1869 Նիկոմեդիա – 1951 Կիպրոս) Շարունակութիւն էջ 25-էն
նուիրուի գրական աշխատանքի, նոյն ժամանակ աշխատակցելով ռամկավար մամուլին։ Իր գրական առաջին աշխատանքը որպէս հատոր կը դառնայ 1901-ին Պոլիս հրատարակուած «Պատկերներ» աշխատասիրութիւնը։ Սերոբեանի գրիչէն լոյս տեսած են 35 հատորներ։ Անոր վերջին եւ ամէնէն որակաւոր գործը կը դառնայ «Մեր պայքարը հայ ազատագրական ուղիով» հատորը (Գահիրէ, 1948)։ Ունի նաեւ մենագրութեան շարք մը «Յեղափոխական տիպարներ» խորագրով։ Կեանքին վերջին տարիները ան ապրեցաւ Լառնաքայի մէջ, կնոջմէ բաժնուած ու իր երկու մանչ զաւակները կանուխէն հողին յանձնած։ Յառաջացած տարիքին, շինարար եկեղեցականը, աննկուն յեղափոխականը ու նուիրեալ հասարակական գործիչը իր աչքերը փակեց 82 տարեկան հասակին՝ 1951 Հոկտեմբերին։
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 27
Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Շարունակութիւն նախորդ թիւէն
*** Դրակոնեան օրէնք․ Դրակոնեան պատիժ Դրակոնը անունն է աթէնացի օրէնսդիրի մը, որ ապրած է 7-րդ դարուն վերջերը Քա.: Սա այնպիսի ժամանակ մըն էր, ուր ոչ մէկ օրէնք կը կանոնակարգէր մարդոց կեանքն ու նիստուկացը, ուր կը տիրէր բացարձակ անիշխանութիւնն ու կամայականութիւնը, իսկ արդարութիւնը կը գտնուէր ազնուականութեան ձեռքը, որ ուզածին պէս կը չարաշահէր զայն՝ անշուշտ միշտ ի նպաստ իրեն: Ահա այսպիսի ժամանակի մը մէջ է, որ Դրակոնը ստանձնեց իր իշխանութիւնը եւ ուզեց վերջ տալ տիրող անիշխանութեան ու անարդարութեան: Ան մշակեց պարտադիր օրէնքներ, ըստ որոնց՝ ամէն յանցանք, անկախ իր տարողութենէն, նոյնիսկ ամենաաննշանը, պիտի պատժուէր մահուամբ, ո՛վ ալ ըլլար զայն գործողը, ի՛նչ դասակարգի ալ պատկանէր ան: Այս խստութեան ի տես՝ ըսուած է, որ «Դրակոնի օրէնքները գրուած են արիւնով եւ ոչ թէ մելանով»: Դրակոն այսպէսով կը փորձէր ջնջել մասնաւորաբար անհատական արդարութիւնն ու վրիժարութիւնը եւ զայն փոխարինել պետական արդարութեամբ: Դրակոնի մշակած օրէնքները գործեցին մօտաւորապէս երկու դար, որմէ ետք անոնք փոխարինուեցան աւելի մեղմ օրէնքներով. աս վերջինները մշակողներէն գլխաւորը Սողոնն էր (Solon): Օրէնքները վերցան, սակայն մնացին դարձուածքները՝ «դրակոնեան օրէնք» եւ «դրակոնեան պատիժ», որոնց հասարակաց գիծը ծայրայեղ խստութիւնն է, անհամապատասխանութիւնը վճիռին ու պատիժին՝ յարաբերաբար գործուած յանցանքի մը: *** Լակոնական ոճ Լակոնիան Յունաստնի հարաւային մէկ նահանգն էր, որ հետագային դարձաւ հանրածանօթ Սպարտան: Լակոնացիք անուանի էին իրենց փայլուն իմացականութեամբ, խոր ու ճշգրիտ տրամաբանութեամբ ու մանաւանդ բառերու գործածութեան մէջ իրենց ցոյց տուած ճշգրտաբանութեամբ ու ժուժկալութեամբ: Անոնց մանկավարժական սկզբունքն էր՝ ոչ մէկ աւելորդ բառ օգտագործել: Պատահեցաւ, որ Փիլիպոս Մակեդոնացին՝ Աղեքսանդր Մեծի հայրը, նուաճելէ ետք հիւսիսային Յունաստանը, հասնէր Լակոնիոյ դռներուն: Փոխանակ պատերազմով նուաճելու զայն՝ ան գրեց սպառնալից երկար նամակ մը, որ կը վերջանար սապէս. «Եթէ չյանձնուիք, կը կործանեմ ձեր քաղաքը»: Պատգամաւորները այս նամակը յանձնեցին ու սպասեցին...պատասխանի: Իսկ լակոնացիք պատասխանեցին ընդամէնը մէկ բառով՝ «եթէ...»,–
որ կը նշանակէր՝ «եթէ կարենաս գրաւել»: Անշուշտ հեգնանքն ու արհամարհանքը իրենց բաժինը ունին այստեղ, սակայն «լակոնական ոճ» դարձուածքը կը բնորոշուի իր ճշգրտութեամբ, հակիրճութեամբ ու յստակութեամբ: Ծանօթ.– Լակոնական ոճի օրինակ մըն է նաեւ Կեսարի «եկայ, տեսայ, յաղթեցի»-ն (veni, vidi, vici), որ մեծ ու մեծամիտ զօրավարը իբրեւ պատերազմական տեղեկագիր յղեց Հռոմի ծերակոյտին՝ Պոնտոսի Փառնակէ թագաւորին դէմ, 47 թուին, Զելայի մէջ տարած դիւրին ու արագ յաղթանակին առիթով:
***Լափալիսեան ճշմարտութիւն Ներկայիս այս դարձուածքը աշխարհի լեզուներուն մէջ հոմանիշ է «տափակ, ճապաղ, փաստի անկարօտ ճշմարտութեան, որ հանրօրէն ծանօթ է ամենքին, այնպիսի ճշմարտութեան, որ հեգնանք ու ծիծաղ կը պատճառէ: Մինչդեռ պատմականօրէն՝ իր ծագումով ան բոլորովին ուրիշ բան կը նշանակէ: Լափալիսը ֆրանսացի փայլուն զօրական մըն էր (1470-1525), որ մարաջախտի աստիճանով ծառայած էր Լուի ԺԲ. եւ Ֆրանսուա Ա. Թագաւորներու երկարատեւ պատերազմներուն՝ այս վերջիններուն յատկապէս Իտալիոյ դէմ մղած մարտերու ընթացքին: Իտալական ճակատին վրայ ալ ան զէն ի ձեռին զոհուեցաւ հերոսի մահով: Այս առիթով իր շնորհալի զինուորներէն մէկը գրեց բանաստեղծութիւն մը, որ օրին մեծ ժողովրդականութիւն գտաւ ու կ’երգուէր ամբողջ Ֆրանսայի մէջ: Այդ գրութեան տողերէն մէկը կ’ըսէր. «Մահէն քառորդ ժամ առաջ Լափալիս տակաւին ողջ էր...»: «Ողջ» բառը այստեղ կը նշանակէր՝ աշխուժ, եռանդուն, մարտունակ: Իսկ ամբողջ տողը կը նշանակէր՝ Լափալիս մահէն մինչեւ քառորդ ժամ առաջ տակաւին կը կռուէր հերոսաբար, ինչպէս մենք պիտի ըսէինք՝ «մինչեւ վերջին շունչը»: Այնքան ատեն որ Լափալիսի մահէն ետք անոր կերպարը տակաւին թարմ էր յետնորդներուն յիշողութեան մէջ, անոնք յարգանքով ու ակնածանքով կ’ընկալէին այդ տողին բովանդակութիւնը, սակայն ժամանակին հետ ռամիկին ու զանգուածին յիշողութենէն սկսաւ վրիպիլ անոր նրբութիւնը, մինչեւ որ վերջնականապէս ջնջուեցաւ ան, եւ տողս դարձաւ բոլորովին անհեթեթ. չէ՞ որ ամէն մահկանացու ալ իր մահէն քառորդ ժամ առաջ ողջ կ’ըլլայ: Եւ ան տեղի տուաւ հեգնանքի, արհամարհանքի ու ծաղրանքի: Դարձուածքն ալ հոմանիշ դարձաւ ճապաղութեան ու տափակութեան: Այսօր երբ «լափալիսեան ճշմարտութիւն» կը կոչենք արտայայտուած միտք մը, ապա պարզապէս կը հասկնանք այնպիսի ճշմարտութիւն մը, որ ինքզինք կը բացայայտէ առանց որեւէ ճիգի, ուստի ոչ մէկ փաստարկումի կը կարօտի ան: Ինչ որ հիմնովին պիտի հերքուէր, եթէ յիշեալ քերթուածին բառերը ճիշդ մեկնաբանուէին: *** Իսկ մեր մէջ... Լեւոն Շանթ ըսած է. «Կ’ուզեմ ապրիլ մինչեւ Շարունակութիւնը էջ 28
Հայ Կեանք
Էջ 28
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 27-էն
մահ»,– ինչ որ շատ բաներով կը յիշեցնէ...լափալիսեան ճշմարտութիւնը. անշուշտ թէ մարդ կ’ապրի մինչեւ մահ, եւ ապրելու ու մեռնելու ուրիշ ձեւ գոյութիւն չունի: Այսպէս կը մտածէ, սակայն, ռամիկը միայն, բայց ո՛չ Շանթ, որուն համար ապրիլը միայն շնչել չէր, միայն բնախօսական վիճակ մը կամ արարք մը չէր, այլ ստեղծագործութիւն էր, ինքնահաստատում էր, առաքելութիւն էր, իսկ այս բոլորին համար անհրաժեշտ է ամէն բանէ առաջ մտքի՛ առողջութիւնը, իմացակա՛ն պայծառութիւնը, կամքի՛ տոկունութիւնը, որոնք միշտ բնախօսականին հետ զուգահեռ ու համատեղ չեն ընթանար. ահա այս յատկութիւններն էր որ Շանթ կը մաղթէր ունենալ իր այնքան պարզ, բայց խորիմաստ ու վսեմ խօսքով: *** Լինե՞լ, թէ՞ չլինել Շեքսպիրի հերոսին՝ Համլետի մենախօսութեան (Արար Գ, տես. 1) առաջին տողն է այս, որով երիտասարդ արքայազնին համար հարցադրումի գերագոյն առարկայ է ապրելու եւ չապրելու միջեւ կատարելիք ընտրութիւնը: Հակառակ իր իշխանական կարգավիճակին եւ ունեցած արքունական բարեկեցութեան՝ ան յաջողած է այնքան դառն փորձառութիւն,– յատկապէս մօրը դաւաճանութիւնը հօրը հանդէպ,– կուտակել, որ այլես զզուած է ամէն ինչէ, եւ կը պատրաստուի խզելու այս աշխարհի մէջ ունեցած իր վերջին անկեղծ կապն ալ, որ Օֆելիան է՝ իր գեղեցիկ ու պարկեշտ նշանածը: – Կուսանո՛ց մը մտիր,– կը թելադրէ անոր,– ինչո՞ւ մեղաւորներ սնուցող մը պիտի ըլլաս: «Լինե՞լ, թէ՞ չլինել»-ը թարգմանուած պէտք է ըլլայ աշխարհի բոլոր լեզուներուն, որոնց բոլորին մէջ ալ ան կը խորհրդանշէ դժուար ու ճակատագրական ընտրութիւն մը կատարելու հարկադրանքէն յառաջացող մոլորեցուցիչ տուայտանքները: ***Լինչի ենթարկել. Լինչի դատաստան Չարլզ Լինչը Միացեալ Նահանգներու անկախութեան պատերազմի տարիներուն գումարտակի հրամանատար էր Վիրճինիա նահանգի մէջ.ան ինքնագլուխ ստեղծած էր յանցագործներն ու մանաւանդ քաղաքական հակառակորդները հաշուեյարդարի ենթարկող դատարան մը, որուն գործունէութիւնը 1782-ին յատուկ հրամանագիրով մը անօրինական նկատուեցաւ եւ վերջ գտաւ: Սակայն Լինչի մեթոտաբանութիւնը եւ ոգին գոյատեւեցին մինչեւ 20-րդ դարու կէսերը՝ ձեռամբ զանազան սպիտակ ցեղամոլ անհատներու եւ կազմապերպութիւններու, որոնց մէջ յատուկ յիշատակութեան արժանի է KuKlux-Klan-ը (KKK): Անոնց գլխաւոր զոհերն էին սեւամորթները, ինչպէս նաեւ ձախակողմեան հակում ունեցող սպիտակա-մորթներ, որոնք առանց դատի ու քննութեան կ’ենթարկուէին ծաղրուծանակի ու խոշտանգումներու, հուսկ հաշուեյարդարի ու մահուան:
Լինչի ոգին ու մեթոտաբանութիւնը 20-րդ դարու նմանապէս առաջին կէսին գործեցին, այս անգամ պետական մակարդակով, մասնաւորաբար ֆաշիստական Սպանիոյ, նացի Գերմանիոյ ու մանաւանդ Խորհրդային Միութեան մէջ եւ այլուր, ուր զոհերը բազմատասնեակ միլիոններով կը հաշւուէին: Եւ տակաւին հարց է, թէ այդ ոգին ու մեթոտաբանութիւնը իսկապէս հիմնովին վերջ գտա՞ծ են արդի աշխարհի բարքերուն մէջ: *** Լուկուլլոսեան խնջոյք Լուկուլլոսը հռոմէացի զինուորական մըն էր, որ ապրած է Ա. դարուն Քա.: Սա նոյն այն Լուկուլլոսն է, որ արշաւեց Հայաստան ու ճակատեցաւ Տիգրան Մեծի ու անոր աներոջ՝ Միհրդատի միացեալ բանակներուն դէմ՝ առանց տանելու համոզիչ յաղթանակ մը, որուն տիրացաւ Պոմպէոս իրմէ ետք: Լուկուլլոսի կը վերագրուին ռազմական կարգ մը փայլուն յաղթանակներ, բայց եւ այնպէս անոր անունը շատ աւելի կապուած է կերուխումի ճոխ սեղաններու,– որոնք իր իսկական նախասիրութիւնն էին եւ որոնց շուրջ ան կը յատկանշուէր իր որկրամոլութեամբ,– քան թէ իր քաջագործութիւններուն ու յաղթանակներուն: Անգամ մը, երբ իր խոհարարին պատրաստած ճաշը այնքան ալ ճոխ չէր, որքան կ’ըլլային անոնք սովորաբար, Լուկուլլոս նկատել տուաւ խստութեամբ. -- Չէի՞ր գիտեր, թէ Լուկուլլոս այս գիշեր պիտի ընթրէ Լուկուլլոսի տան մէջ: Պատմութեան կտակած է ան երկու դարձուածքներ՝ -- Ուտել Լուկուլլոսի նման, -- Լուկուլլոսեան խնջոյք: *** Կանոսա երթալ Կանոսան հիւսիսային Իտալիոյ մէջ, Ապենինեան լեռներուն գագաթը թառած փոքրիկ բերդաքաղաք մըն էր: Դարձուածքը ծնունդ կ’առնէ Գերմանիոյ կայսր Հանրի Դ.-էն, որ 1076-ին, Հռոմի Գրիգոր 7-րդ պապին հետ բախումէ մը ետք, գահազրկեց զայն: Կանոսայի ամրոցի տիրուհին իր քով հրաւիրեց ու պատսպարեց գահազուրկ պապը, որ իր կարգին բանադրեց (excommunier, to excommunicate) Հանրի Դ-ը եւ ազատեց անոր ճորտերը իրենց՝ կայսրին հանդէպ ունեցած հնազանդութեան երդումէն: Ուրեմն կայսրը մէկ օրէն միւսը գտնուեցաւ իր ամբողջ իշխանութիւնը կորսնցնելու վտանգին առջեւ, մանաւանդ որ հպատակները միաբերան կը պահանջէին զիջիլ պապին ու ենթարկուիլ անոր կամքին: Հանրի կայսրը, յաջորդ տարուան Յունուարին, կնոջ եւ անչափահաս զաւակներուն հետ, ճարահատ բռնեց Կանոսայի ճամբան բնակլիմայական Շարունակութիւնը էջ 29
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Էջ 29
Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 28-էն
շատ խիստ պայմաններու մէջ՝ ճաշակելով խստամբեր ձմռան մը բոլոր դաժանութիւնները, ու հասաւ Կանոսա, ուր կը ձմեռէր պապը: Այս վերջինը հրահանգեց գոցել քաղաքին բոլոր դռները: Եւ կայսրը երեք օր ձիւներուն մէջ ոտաբոպիկ սպասեց ու թախանձեց, որ ընդունուի պապէն, որ վերջապէս յօժարեցաւ տեսնել զինք եւ յետս կոչել բանադրանքը: Ասկէ ալ՝ «Կանոսա երթալ» դարձուածքը, որ կը խորհրդանշէ հակառակորդին առջեւ զղջողական ծնրադրումը, գերագոյն նուաստացումը, ընդհուպ՝ ստորնացումը: Եւ Հանրի Դ. յանձն առաւ այդ բոլորը: Սակայն անոր համար հարցը փակուած չէր: Բանադրանքի վերացումով՝ ան վերահաստատեց իր իշխանութիւնը, որմէ ետք վերստին գժտուեցաւ պապին հետ, դա՛րձեալ գահազրկեց զայն, եւ անոր տեղ հաստատեց Կղեմէս հակապապը: *** Պատմութիւնը ինքզինք կրկնեց մօտաւորապէս 800 տարի ետք: 1872-ին գերմանա-վատիկան յարաբերութիւնները դա՛րձեալ լարուեցան, եւ Պիոս 9-րդ պապը մերժեց ընդունիլ Գերմանիոյ դեսպանին հաւատարմագրերը: Գերմանիա իր միութիւնը գրեթէ հաստատած էր արդէն եւ կը գտնուէր կայսրութիւնը կերտելու նախօրէին: Պիզմարքի փառքի օրերն էին, եւ ի՛նք ալ, այս մերժումին ի պատասխան, յայտարարեց Ռայխստագի բեմէն. -- Ո՛չ, Կանոսա պիտի չերթա՛նք,– այսինքն՝ կաթոլիկներու կամքին «պիտի չենթարկուի՛նք»: ***Կարմիր գիծ 1928-ին աշխարհի հզօրագոյն տէրութիւնները՝ Միացեալ Նահանգները, Անգլիան ու Ֆրանսան ժողով մը կը գումարէին՝ իրենց միջեւ բաժնելու համար Օսմանեան նորոգ պարտուած կայսրութեան կորսնցուցած տարածքներու հարստութիւնը, յատկապէս քարիւղի հանքերը: Բայց ահա ժողովականներէն ոչ մէկը յստակ գաղափար մը ունէր, թէ ճիշդ ո՛ւր կը սկսէին եւ ո՛ւր կը վերջանային երբեմնի կայրութեան սահմանները, որոնք այլեւս Թուրքիոյ իշխանութեան տակ չէին գտնուեր: Այնտեղ իբրեւ խորհրդական կը գտնուէր հայազգի Գալուստ Կիւլպենկեանը, որ, իբրեւ նախկին օսմանեան հպատակ, կարմիր մատիտ մը առնելով, պատին ամրացուած քարտէզին վրայ ցուցական շարժումներով նշանակեց թրքական լուծէն ազատագրուած տարածքներու սահմանները, որոնցմէ անդին կարելի չէր անցնիլ՝ չբախելու համար այլ ժողովուրդներու ազգային շահերուն: Յատկանշական է, որ այդ ժողովէն ծնաւ Red Line Agreement կոչուած համաձայնագիրը: Ինչպէս նաեւ «կարմիր գիծ» դարձուածքը, որ կը խորհըրդանշէ սահման մը անցնելու, հատելու արգելքը, նման անցումէ մը յառաջանալիք վտանգը, իսկ կարմիր գոյնը իր կագին դարձաւ խորհրդանիշ վտանգի:
*** Կարմիր թել 16-րդ դարուն, երբ Անգլիա հզօրութեան ամբողջ գրաւը վերջնականապէս դրաւ իր նաւատորմիղին վրայ, ան կառուցեց հսկայական նաւաշինարաններ, որոնց մէջ գործածուող տեսակաւոր ատաղձներուն մէջ պատկառելի բաժին ունէին նաեւ ընտիր պարանի այլազան տեսակներ, որոնք անհըրաժեշտ էին մասնաւորաբար առագաստներու հաստատումին: Ամէն ինչ շատ հեզասահ կ’ընթանար այս ճիշդ մտածուած ու ծրագրուած նախաձեռնութեան մէջ, բացի պարաններէն, որոնք մեծաքանակ գողութեան առարկայ դարձած էին այնտեղ ծառայողներուն կողմէ: Ուշադիր ու հետեւողական հսկողութիւնն ու խուզարկումները, շրջուն պահակներու նշանակումը, խրատներն ու յորդորները ոչ մէկ արդիւնքի յանգեցան. պարանի գողութիւնը անարգել կը շարունակուէր վերանորոգ թափով: ...Մինչեւ որ անգլիական հանճարը գտաւ արմատական լուծում մը. պետութիւնը իր գործածած բոլոր պարաններուն կեդրոնը հաստատեց կարմիր թել մը, որուն շուրջ կ’աշխատցուէր տուեալ պարանը,– եւ որ անհերքելի կը դարձնէր անոր պետական մենաշնորհեալ պատկանելիութիւնը,– ու յայտարարեց հանրութեան, թէ խստիւ պիտի պատժուին բոլոր անոնք, որոնց քով պիտի գտնուի պարանի այդ տեսակը: Եւ իրօք ալ պետական պարանի տեսականիի գողութիւնը անվերադարձ կանգ առաւ այնուհետեւ ու անհետացաւ: Սակայն «կարմիր թել» դարձուածքը մնաց լեզուներու մէջ: Ան կը բնորոշէ այն հիմնական միտքը, որ իր կրկնութիւններով կը ստեղծէ ներքին առնչութիւնը մեր պատումնրուն, դատողութեանց, գաղափարներու միջեւ, շեշտելով այն անհերքելի կապը, որ զանոնք կը զօդէ իրարու եւ յաճախ իրարմով կը բացատրէ՝ պատճառահետեւանքային կարգով ու տրամաբանութեամբ[6]: ***Հինգերորդ զօրասիւն 1936-ին, երբ Ֆրանքոյի զօրքերը շրջապատած էին Մատրիտ մայրաքաղաքը, անոր զօրավարներէն մէկը ձայնասփիւռով դիմեց քաղաքի բնակիչներուն՝ դադրեցնելու դիմադրութիւնը եւ խնայելու աւելորդ արիւնահեղութիւնը. առ այս ան յայտարարեց, որ քաղաքը չորս կողմէն պաշարուած է չորս զօրասիւներով, իսկ հինգերորդ մըն ալ կը գտնուի նոյնինքն քաղաքին մէջ: Շարունակութիւնը էջ 30
[6] Այս դարձուածքի՝ հայ գրականութեան մէջ կիրարկութիւններէն թուենք հետեւեալները. «Կայ սակայն ուրիշ կարեւոր իրողութիւն մը եւս, որ իրենց վկայութեանց մէջ թափանցիկ ժապաւէնի մը պէս կ’երկարի» (Բիւզանդ Եղիայեան, «Հայ յարանուանութեանց բաժանումը», էջ 281). յստակ է, որ մեզի ծանօթ «կարմիր թելն» է, որ դարձած է «թափանցիկ ժապաւէն»: «Գաղափարական այդ ճանապարհը...կարմիր գծի պէս անշեղ զարգացել է մինչեւ մեր օրերը» (Վէմ, 1938, Նոյեմբեր, էջ 2):
Հայ Կեանք
Էջ 30
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 29-էն
Ան այս բառերով կ’ակնարկէր Ֆրանքոյի համակիրներուն, որոնք կը գտնուէին քաղաքին մէջ եւ կը գործէին ի նպաստ ֆաշականութեան յաղթանակին: Այնուհետեւ «հինգերորդ զօրասիւն» կապակցութիւնը վերածուեցաւ դարձուածքի՝ ստանալով «ներքին թշնամի»-ի, «հակառակորդին զինակից»-ի, «դաւաճան»-ի նշանակութիւնը, եւ ընդհանուր գործածութիւն ունեցաւ Բ. համաշխարհային պատերազմի տարիներուն եւ կը շարունակէ ունենալ մինչեւ այսօր ալ: Հինգերորդ զօրասիւնի տիպար օրինակ մը տուած են Աւստրիան ներքնապէս քայքայող այն ուժերը, որոնք 1938-ի նախօրեակին հասուն տանձի մը պէս նացիներու երախը նետեցին այդ երկիրը՝ առանց փամփուշտ մը պարպելու, ինչ որ ծնունդ տուաւ Anschlus-ին: *** Մաւրը կատարեց իր գործը, Մաւրը կրնայ հեռանալ Այս դարձուածքին ծնունդ տուողը գերմանացի թատերագիր Շիլլերի (1759–1805) մէկ թատերախաղն է, որ կը կոչուի «Ֆիեսկի դաւադրութիւնը»: Այստեղ կը գտնենք գլխաւոր հերոսը՝ ճենովացի ազնուական Ֆիեսկը, որ կը ծրագրէ մեծ դաւադրութիւն մը, որուն մէջ կը ներքաշէ իր արաբ սպասաւորը՝ Մաւրը՝ ամեն ձեւով գոհացնելով զայն ու շլացնելով անոր աչքերը, եւ անոր շնորհիւ ալ գլուխ կը հանուի դաւը: Անգամ մը որ կը հասնի իր նպատակին, Ֆիեսկ ամենայն սառնասրտութեամբ իրմէ կը վանէ Մաւրը, որ եկած էր՝ աւետելու յաջողութիւնը. «Մաւրը կատարեց իր գործը, Մաւրը կրնայ հեռանալ»: Այս դարձուածքը կը խորհրդանշէ՝ մէկ կողմէ երախտամոռաց անձը, միւս կողմէ՝ ուրիշին ձեռքը կոյր գործիք դարձած գործակալը: Ծանօթ.– Մեր իրականութեան մէջ շատ հոլովուած դարձուածք մըն էր այս յատկապէս Համաշխարհային Ա. պատերազմի աւարտին, երբ դաշնակից պետութիւնները, յատկապէս Ֆրանսան եւ Անգլիան, անկախ պետականութիւն խոստացան իրենց շարքերուն մէջ այնքան նուիրումով կռուող Հայկական լեգէոնին, չվարանելով յատուկ պատիւներ ալ շռայլել անոր, ինչպէս Արարայի ճակատամարտին առթիւ,– բայց եւ այնպէս, իրենց յաղթանակէն ետք, անոնք մոռցան իրենց բոլոր խոստումները, ուստի «Մաւրը կատարած էր իր գործը, Մաւրը կրնար հեռանալ»:
***Յուդայի համբոյր Վերջին ընթրիքին Յիսուս ըսաւ աշակերտներուն, թէ իրենցմէ մէկը պիտի մատնէ զինք: Աշակերտները, մասնաւորաբար Յովհաննէսը, գայթակղեցան եւ հարցապնդեցին Վարդապետը մատնիչի անձին մասին՝ առանց բան մը իմանալու: Եւ երբ Յիսուս Գեթսեմանիի պարտէզը բարձրացաւ աղօթելու ու խորհրդածելու, այնտեղ ուղղուեցան նաեւ հռոմէացի զինուորները՝ առաջնորդութեամբ Յուդայի, որ իսկական մատնիչն էր. ան, երեսուն արծաթի
փոխարէն, խոստացած էր մատնել Յիսուսը՝ համբոյրով մը զինուորներուն մատնանշելով անոր ինքնութիւնը: Եւ առ այս՝ ան իրօք ալ մօտեցաւ ու համբուրեց Քրիստոսը, եւ զինուորները իսկոյն կալանեցին զայն: Այս դրուագէն մնացած է «յուդայի համբոյր» դարձուածքը, որ կը խորհրդանշէ հարազատի հանդէպ որեւէ մատնողական, դաւաճանական արարք: Ուշադրութիւն. պէտք չկայ գլխագրելու դարձուածքին առաջին եզրը: ***Պիւռոսեան յաղթանակ Պիւռոս (319–272) յոյն զօրավար մըն էր, որ ծնած էր Եպիրէի մէջ՝ արեւմտեան Յունաստան, ուր եւ թագաւորեց 295-էն մինչեւ մահը: Ան ինքզինք կը դաւանէր Աքիլլէսի մէկ շառաւիղը: Իբրեւ փայլուն զօրականի՝ Պղուտարքոս իր «Զուգակշիռներ»-ուն մէջ երկար գլուխ մը յատկացուցած է անոր: Իսկ Աննիբալ զինք կը դաւանէր պատմութեան երկու մեծագոյն զօրավարներէն մէկը՝ Աղեքսանդրի հետ: Պիւռոս մեծ փառամոլ մըն էր միաժամանակ, եւ իր յաղթանակներէն ոչ մէկը գոհացուց ու կասեցուց զինք, այս պատճառով ալ անոնք մաշեցուցին ե՛ւ իր գանձը, ե՛ւ բանակները, այլ հարց թէ այս բոլորին մէջ ան առիթ գտաւ հինգ անգամ ամուսնանալու: Ան կռուած է մասնաւորաբար հռոմայեցիներու դէմ, բայց նաեւ կարթագէնացիներու եւ...յոյներու: Յատուկ կը յիշատակուին իր Հերակլէայի (279) եւ Ասկուլամի (280) յաղաթանակները, որոնք սակայն շատ արիւնալի ու կորստաբեր եղան Պիւռոսի համար: Եւ երբ ծանօթներ ու բարեկամներ կը շնորհաւորէին զինք նման յաղթանակի համար, Պիւռոս դառնութեամբ ըսաւ. «Եթէ այսպիսի ուրիշ յաղթանակ մըն ալ տանիմ, բանակս լման կ’ոչնչանայ»: Ան սպաննուեցաւ Արգոսի մէջ՝ յոյներու դէմ մղուած պատերազմի մը ընթացքին: Պիւռոս կը խորհրդանշէ անյագ ու փառատենչ զինուորականը, որ չի գիտեր սանձ մը դնել իր փառամոլութեան: Իրմէ կը մնայ «պիւռոսեան յաղթանակ» դարձուածքը, որ կը նշանակէ շատ սուղ վճարուած յաղթանակ, որուն պարգեւած փառքը համապատասխան չէ յանձն առնուած զոհողութեան:
Շար․ 2 Կապ հեղինակին հետ։ armenag@gmail.com
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Հայ Կեանք
Նոր հրատարակութիւններ
Էջ 31
- Առաքելեան Ռոյ, «Ադրիանապոլիսը (Էտիրնէ) եւ իր հայ համայնքը», Փարիզ, 2017 (ֆրանսերէն): - «Գարեգին Ա. Յովսէփեան կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիոյ (1943-1952)», կազմող եւ ծանօթագրող՝ Գոհար Աւագեան, վերստուգող սրբագրիչ եւ ծանօթագրող՝ Գէորգ Եազըճեան, Ա. հատոր, հրատարակիչ՝ Հայաստանի Ազգային արխիւ, Երեւան, 2017, Բ. հատոր, հրատարակութիւն «Գէորգ Մելիտինեցի գրական մրցանակ»ի թիւ 90, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարան, Անթիլիաս–Լիբանան, գումարային շուրջ 1500 էջ (17 x 24 սմ.) (փաստաթուղթերու եւ նիւթերու ժողովածուներ, շուրջ 1200 ծանօթագրութիւն, անձնանուններու, տեղանուններու եւ հրատարակուած փաստաթուղթերու եւ նիւթերու ցանկեր):
- Աբովեան Խաչատուր, «Վէրք Հայաստանի», արեւմտահայերէնի փոխադրումը եւ նախաբանը՝ Արմենակ Եղիայեանի, Բ. հրատարակութիւն, ներածական գրութիւններ մատենաշարի հիմնադիր-հրատարակիչ Խաժակ Գալուստեանի եւ հայրենի գրականագէտ Երուանդ Տէր Խաչատուրեանի, «Հայոգի» մատենաշար թիւ 9, Համազգայինի Վահէ Սէթեան տպարան, Պէյրութ, 2017, 464 էջ (14,3 x 21,5 սմ.): - Աթաշ Մուրատ, «Արմինէ (Չարաք լեռան աքսորը)», խմբագիր՝ Ռոպեր Թոփթաշ, «Արաս» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2017, 224 էջ (Սեբաստիոյ շրջանի գիւղերէն մէկուն եղեռնը եւ տարագրութիւնը) (թրքերէն): - Ալեքսանեան Երուանդ, «Մղուած դէպի ցեղասպանութիւն – Օսմանեան թրքական բանակի հայ զինուորի մը յուշերը», հրատարակիչ՝ Ատրիէն Երուանդի Ալեքսանեան, ներածութիւնը՝ Սերճիօ լա Փորթայի, մուտքի խօսքը՝ Իսրայէլ Չարնիի, Կլենտէյլ, Ա. Մ. Ն., 2017 (սեբաստացի հայ զինուորի ականատեսի վկայութիւնները Մեծ Եղեռնէն ու յետագային Ա. Մ. Ն. հաստատուած այս հայուն կեանքի պատմութիւնը) (անգլերէն): - Աճէմեան Սիլվի (կազմող), «Երգիծանկարիչ Տիրան Աճէմեան 1904-1991», Պէյրութ, 2017, 200 էջ (հայկական եւ օտար մամուլին տասնամեակներով աշխատակցած լիբանանահայ անուանի երգիծանըկարիչին գունաւոր եւ սեւ-ճերմակ 223 երգիծանկարներու ալպոմը) (ֆրանսերէն): - Այնթապլեան Յակոբ եւ Սարգսեան Արտեմ, «Անհարկի յաճախակի գործածուող օտար բառերու հայերէն համարժէքներու բառարան», տպարան «Երեւան», Լոս Անճելոս, 2017, 104 փոքրակազմ էջ: - Ապտէլ Հալիմ Ուաֆա’ա Մահմուտ, «Հայերը Հնդկաստանի մէջ հնագոյն դարերէն մինչեւ մեր դարը», վերատեսութիւնը եւ յառաջաբանը Սալահ Ապտէլ Ազիզ Մահճուպի, հրատարակիչ՝ Գահիրէի համալսարանի Արուեստից բաժանմունքի Հայկական ոուսմնասիրութեանց կեդրոն, տպարան «Նուպար», Գահիրէ, 153 էջ (14,4 x 21,3 սմ.) (քարտէսներ, լուսանկարներ, օգտագործուած աղբիւրներու ցանկ, հրատարակիչ կեդրոնի հրատարակութեանց ցուցակ) (արաբերէն):
- «Հայերը եւ երիտթուրքերը 1897-1907», «Հայկական հարցը արաբական մամուլին մէջ 1876-1923» եօթհատորեակի Գ. հատոր, մատենաշարի գիտական ղեկավար՝ Մուհամմատ Ռիֆաաթ ալ-Իմամ, հրատարակութիւն Հ. Բ. Ը. Միութեան Գահիրէի մասնաճիւղի «Սաթենիկ Չագըր հիմնադրամի», տպարան «Նուպար», Գահիրէ, 2017, 780 էջ (17 x 24 սմ.) (Ապտուլ Համիտ Բ.ի կազմակերպած հայկական ջարդերէն ետք մինչեւ Յուլիս 1908-ի երիտթրքական յեղաշրջման ժամանակաշրջանին եգիպտական մամուլին մէջ Հայկական հարցին մասին լոյս տեսած 330 հրապարակումներու լուսապատճէններ եւ նոյն հրապարակումներու համակարգչային շարադրանքներ, ծանօթագրութիւններ, հրապարակումներու ցուցակը՝ վերնագիրներով եւ հրատարակման թուականներով) (արաբերէն): - Յակոբեան Արարատ, «1937 թուականը Հայաստանում – Քննական դիտարկումներ քաղաքական բռնաճնշումների 80-ամեայ տարելիցի առթիւ», պատասխանատու խմբագիր՝ Ամատունի Վիրապեան, «Զանգակ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2017, 96 էջ (14,5 x 20 սմ.) (ռուսերէն եւ անգլերէն ամփոփումներ): Հրատարակուած է Հ. Հ. Գ.Ա. Ա. Պատմութեան Հիմնարկի Նորագոյն պատմութեան բաժինի որոշմամբ: - Ոսկանեան Անի, «Ատանայի նահանգի հայերի տնտեսական վիճակը. 1909 թ. ունեզրկում», Ա. գիրք, խմբագիր՝ Արմէն Մարուքեան, Հ. Հ. Գ. Ա. Ա. «Գիտութիւն» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2017, 208 էջ + 24 էջ ներդիր (15 x 20,8 սմ.) (անգլերէն ամփոփում, օգտագործուած սկզբնաղբիւրներու եւ գրականութեան ցանկ, յաւելուած՝ մարդահամարներ եւ մէկ փաստաթուղթ, բազմաթիւ լուսանկարներ): Գիրքը տպագրութեան երաշխաւորած է Հ. Հ. Գ. Ա. Ա. Միքայէլ Քոթանեանի անուան Տնտեսագիտութեան հիմնարկի գիտական խորհուրդը: - Ալ-Պայտա’ի Ճաուատ Քազեմ, «Հայաստանը արաբական իսլամական աղբիւրներու մէջ – Հայաստանի պատմութեան ուսումնասիրութիւնը արաբական իսլամական աղբիւրներու ընդմէջէն», հրատարակութիւն Քրտական ուսումնասիրութեան Շարունակութիւնը էջ 32
Էջ 32
Հայ Կեանք
Նոր հրատարակութիւններ Շարունակութիւն էջ 31-էն
իրաքեան հաստատութեան, «ալ-Քաուսար» հրատարակչութիւն, Պաղտատ, Մայիս 2017, 192 էջ (աղբիւրներու մատենագիտութիւն, յաւելուածներ, նկարներ) (արաբերէն):
Ուրբաթ, 5 Յունուար 2018
Սեբաստիոյ կոտորածներուն մասին պատմող նոր հատոր մը
- Պապիկեան-Ասսաֆ Քրիսթին, Էտտէ Քարլա, Նորտիկեան Լեւոն, Թաշճեան Վահէ (խմբագիրներ), «Լիբանանահայերը – Հարիւր տարուայ ներկայութիւն, Յիսուսեան հայրերու «Սեն Ժոզեֆ» համալսարանի հրատարակութիւն, Քասլիք–Լիբանան, 2017 (ֆրանսերէն): - Պօղոսեան Ստեփան, «Հայկական հարցի եւ Հայոց ցեղասպանութեան պատմութիւն. Նահատակներ յաւերժութեան», Բ. հրատարակութիւն, խմբագիր՝ Կարօ Վարդանեան, տպարան «Բեկոր», Երեւան, 2016 (բովանդակութիւնը մեծ մասամբ նուիրուած է Հայաստանի Ազատագրութեան հայ գաղտնի բանակի գործունէութեան, կազմակերպութեան նահատակներու եւ մահացած անդամներու լուսանկարներ՝ անոնց մասին հակիրճ տեղեկութիւններով): - Սապահ-Գիւլեան Ստեփան, «Պատասխանատուները», Գ. տպագրութիւն, հրատարակութիւն Հայկական ուսումնասիրութիւնների «Անի» կենտրոնի, յառաջաբանը՝ Եղիկ Ճէրէճեանի, խմբագրումը, ծանօթագրութիւններու հեղինակումը եւ շարադրանքի վերանայումը՝ Գէորգ Եազըճեանի, ընդհանուր խմբագիր՝ Թաթուլ Յակոբեան, «Լուսակն» տպարան, Երեւան, 2017, 384 էջ (14,5 x 20,2 սմ.) (Ս. Դ. Հնչակեան Կուսակցութեան կարկառուն ղեկավարը կը ներկայացնէ ու կը քննարկէ Հայկական հարցին զարգացումները 20-րդ դարու առաջին 15 տարիներուն՝ Իթթիհատի նկատմամբ հայկական կուսակցութիւններու դիրքորոշումներու լոյսին տակ, ծանօթագրութիւնները՝ շարադրանքին մէջ): - Սարգսեան Արմէն Շաւարշի, «Զաւեշտի դրսեւորման միջոցները հայ ժողովրդական երգիծական մանրապատումներում եւ զուարճախօսութիւններում», գիտական խմբագիր՝ Դաւիթ Կիւրճինեան, խմբագիր՝ Անահիտ Խանումեան-Սարգսեան, Հ. Հ. Գ. Ա. Ա. «Գիտութիւն» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2017, 300 էջ (14,7 x 20,4 սմ.) (Հ.Հ.ի եւ Արցախի մէջ վերջին տասնամեակներուն շրջանառուած ժողովրդային զուարճապատումներու համակողմանի ներկայացումը եւ գիտական վերլուծումը, յաւելուածներ՝ հարիւրաւոր զուարճապատումներով, օգտագործուած գրականութեան եւ համառօտագրութեանց ցանկեր): Գիրքը տպագրուած է Հ. Հ. Գ. Ա. Ա. Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի գիտական խորհուրդի որոշումով: - Տէր Մինասեան Ռուբէն, «Հայաստանի Հանրապետութիւնը», հրատարակութիւն Հայկական ուսումնասիրութիւնների «Անի» կենտրոնի, խմբագրումը, ծանօթագրութիւններու հեղինակումը եւ շարադ-
Թուրքիոյ մէջ հրատարակուեցաւ Հայոց Ցեղասպանութեան տարիներուն Սեբաստիոյ հայերու ապրած կոտորածին ու աքսորին մասին պատմող նոր գիրք մը: Այս մասին կը տեղեկանանք գիրքը լոյս ընծայած Պոլսոյ «Արաս» հայկական հրատարակչութեան պաշտօնական կայքէն: Մուրատ Աթաշի կողմէ գրուած «Արմինէ. (Չարաք Լերան Աքսորը)» վերնագիրով վէպը, որ հիմնուած է իրական դէպքերու վրայ, կը պատմէ պատմական Սեբաստիոյ գիւղերէն մէկուն հայ բնակչութեան՝ Ցեղասպանութեան տարիներուն ապրած զրկանքներուն ու այդ տարածքին մէջ հայերու եւ թուրքերու յարաբերութիւններուն մասին: Վէպը համեմուած է նաեւ գլխաւոր կերպարին՝ Արմինէի ու անոր ընտրեալ Ճիւանի սիրոյ պատմութեամբ ու կը պատմէ ցեղասպանութեան հետեւանքով խեղուած ճակատագիրներու մասին: րանքի վերանայումը՝ Գէորգ Եազըճեանի, ընդհանուր խմբագիր՝ Թաթուլ Յակոբեան, «Լուսակն» տպարան, Երեւան, 2017, 240 էջ (14,5 x 20,2 սմ.) (մեծ հատուածի մը վերատպումը դաշնակցական անուանի գործիչի «Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները» բազմահատորեակի Է. հատորէն, ուր կը քննարկուին պետական գործերուն մէջ կուսակցութեան դերին վերաբերեալ տարբեր մօտեցումները Հ. Յ. Դ.ի ղեկավարութեան մէջ, ծանօթագրութիւնները՝ շարադրանքին մէջ): - Օշական Յակոբ, «Համապատկեր արեւմտահայ գրականութեան», Զ. հատոր, արուեստագէտ սերունդ, Բ. հրատարակութիւն, խմբագիր՝ Վարուժան արք. Հերկելեան, հրատարակութիւն «Գէորգ Մելիտինեցի գրական մրցանակ»-ի թիւ 93, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարան, Անթիլիաս, 2017:
Պատրաստեց Գէորգ Եազըճեան