Հայ Կեանք թիւ 02(39) 19/01/2018

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 2(39)

Զինուած ուժերու արդիականացման եօթնամեայ ծրագիրի նախագիծի քննարկում

Հանրապետութեան նախագահ, զինուած ուժերու գերագոյն գլխաւոր հրամանատար Սերժ Սարգըսեանի գլխաւորութեամբ Ուրբաթ՝ 12 Յունուար 2018-ին պաշտպանութեան նախարարութեան վարչական համալիրին մէջ տեղի ունեցած է զինուած ուժերու արդիականացման եօթնամեայ -ծրագիրի նախագիծի քննարկումը: Զեկուցուած են 24 Հոկտեմբեր 2017-ի հանրապետութեան նախագահին կողմէ տրուած յանձնարարականի կատարման հիմամբ մշակուած այդ ծրագիրի նախագիծի հիմնական ուղղութիւններն ու կարեւորագոյն սկզբունքները: Ընդգծուած է, որ, հաշուի առնելով առկայ մարտահրաւէրները, 20182024-ի ծրագիրը մշակելու ընթացքին կանխատեսուած են իրավիճակի զարգացման հաւանական տարբերակները, ուղենշուած են անոնց հակազդեցման ուղիները, ստեղծուած են անհրաժեշտ պայմանները` առկայ միջոցներու ղեկավարումը առաւելագոյնս արդիւնաւէտօրէն իրականացնելու համար: Նախագահին ներկայացուած է նաեւ, 4 Յունուարին պաշտպանութեան նախարարութեան «Մոնթէ Մելքոնեան»-ի անուան զինուորական վարժարանին մէջ պաշտպանութեան նախարարութեան զինուած ուժերու եւ զինուած ուժերու գերագոյն հրամանատարութեան ղեկավար կազմի մասնակցութեամբ սկսած եօթնամեայ ծրագիրի նախագիծի քննարկումները: Հանրապետութեան նախագահը կարեւոր նկատած է ներկայացուած ծրագիրի նախագիծի առարկայական քննարկումը` ընդգծելով, որ անոր արդիւնքներէն կախեալ է զինուած ուժերու պատրաստակամութիւնը ու մարտունակութեան աստիճանի բարձրացումը։

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

«ԺԱՄԱՆԱԿ»-ը աշխարհի հնագոյն փոքրամասնական թերթն է. «Anadolou» գործակալութեան անդրադարձը

«Անատոլու» լրատուական գործակալութիւնը յատուկ թողարկումով մը անդրադարձած է հայաշխարհին հնագոյն պարբերականին Պոլսոյ մէջ տպագրուող «Ժամանակ» պարբերականին հիմնադրութեան 110-ամեակին: Գործակալութիւնը յատուկ թողարկում մը կատարելով՝ նկատառման յանձնեց այս յոբելեանը՝ թղթակիցներէն Չիյտէմ Ալեանաքի ստորագրութեամբ։ Թողարկումը կատարուեցաւ Համաշխարհային գործող լրագրողներու օրուան շարժառիթով եւ ընդգըծուեցաւ, որ «ԺԱՄԱՆԱԿ»-ը աշխարհի հնագոյն փոքրամասնական թերթն է։ Գործակալութիւնը այս թողարկումին կցած է բազմաթիւ լուսանկարներ։ Այս թողարկման պատրաստութեան համար թղթակից Չիյտէմ Ալեանաք եւ լուսանկարիչներէն Օնուր Չոպան միասնաբար այցելած են թերթին խմբագրատուն։ Գործակալութիւնը թողարկած է լուսանկարչին կողմէ այս առթիւ կատարուած նկարահանումՇարունակութիւնը էջ 2

ՎԱՒԵՐԱԳԻՐ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական Վարչութեան վաւերագիրը եւ շնորհաւորութիւնները ուղղուած ՌԱԿ Յունաստանի նորընտիր Շրջանային Վարչութեան, ամբողջութեամբ տեսնել էջ 2-ի վրայ։

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

28 Յունուար 1992. Հայոց Ազգային Բանակին վերականգնման Օրը

News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

«ԺԱՄԱՆԱԿ»-ը աշխարհի հնագոյն․ ․ ․ Շարունակութիւն էջ 1-էն

ներէն դրուագներ, ինչպէս նաեւ թերթին վերաբերեալ իր արխիւէն հին դրուագներ։ Ներկայացուած լուսանկարներուն մէջ կան «ԺԱՄԱՆԱԿ» օրաթերթի խմբագրատունէն տեսարաններ, թերթի գլխաւոր խմբագիր Արա Գօչունեանի դիմանկարները, «ԺԱՄԱՆԱԿ» օրաթերթի առաջին համարը եւ անոր հիմնադիրներուն՝ Միսաք եւ Սարգիս Գօչունեան եղբայրներու դիմանկարները։ Ընդգծուած է, որ «ԺԱՄԱՆԱԿ» օրաթերթը Թուրքիոյ մէջ 110 տարիէ ի վեր կը հրատարակուի անընդհատ։ Թերթի պատմութեան եւ առաքելութեան առանձնայատկութիւններուն վերաբերեալ երեսակներու բացատրութեան զուգահեռ՝ թողարկման մէջ շեշտուած է, որ «ԺԱՄԱՆԱԿ» օրաթերթը ունի պատմական արխիւի մը բնոյթը, որովհետեւ եղած է թէ՛ Օսմանեան կայսրութեան եւ թէ՛ Թուրքիոյ Հանրապետութեան ականատեսը։ Մասնաւորապէս շեշտուած է, որ վերջին տարիներուն ստեղծուած համացանցային կայքէջով «ԺԱՄԱՆԱԿ» օրաթերթը այսօր հասանելի է աշխարհի չորս կողմերուն։ Գօչունեան նաեւ նշած է, որ «Ժամանակ» անկախ օրաթերթ մը եղած է իր գոյութեան ողջ տեւողութեան։

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 3

Բակօ Սահակեան. Թող գալիք՝ 2018 թուականը ըլլայ նոր ձեռքբերումներու ու յաղթանակներու տարի մեր հանրապետութեան ու ժողովրդի անվտանգութեան եւ բնականոն զարգացման ամենակարեւոր գրաւականն է, եւ այսուհետ էլ արուելու է հնարաւորը մեր զինուած ուժերի մարտունակութեան աստիճանը բարձր պահելու, բանակը ժամանակակից զինտեխնիկայով յագեցնելու ուղղութեամբ:

Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Բակօ Սահակեան Ամանորի շնորհաւորական ուղերձ յղած է։ Ինչպէս կը յայտնեն Արցախի Հանրապետութեան նախագահի աշխատակազմի տեղեկատուութեան գլխաւոր վարչութիւնէն, իր ուղերձին մէջ նախագահը կ՛ըսէ. «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Եկել է պահը հրաժեշտ տալու 2017 թուականին եւ դիմաւորելու նոր՝ 2018 թուականը: Անցնող տարին եղել է բաւականին յագեցած, հարուստ տարբեր իրադարձութիւններով ու ձեռքբերումներով: 2017 թուականին համաժողովրդական հանրաքուէի միջոցով ընդունուեց Արցախի Հանրապետութեան նոր Սահմանադրութիւնը: Բարեփոխումներ իրականացուեցին կառավարման համակարգում, որոնց նպատակն է աւելի արդիւնաւէտ դարձնել կառավարման ոլորտը, ամրապնդել ժողովրդավարական ինստիտուտները, ընդլայնել մարդու եւ քաղաքացու իրաւունքներն ու ազատութիւնները: Մեր երկրում կառուցուեցին նոր կրթօճախներ, առողջապահական հաստատութիւններ, բնակելի շէնքեր, տարբեր ենթակառուցուածքներ: Հանդիսաւոր պայմաններում շահագործման յանձնուեց ռազմավարական կարեւորագոյն նշանակութիւն ունեցող Վարդենիս-Մարտակերտ աւտոմայրուղին, որը դարձել է Արցախը Մայր Հայաստանին եւ աշխարհին կապող հիմնական շնչերակներից մէկը: Ունեցանք ձեռքբերումներ բազմաթիւ այլ ոլորտներում, սակայն շատ են նաեւ անելիքները: Գալիք տարում նախատեսում ենք իրականացնել տարաբնոյթ ծրագրեր տնտեսութեան գրեթէ բոլոր ճիւղերում՝ ուղղուած մեր բնակչութեան բարեկեցութեան մակարդակի շարունակական բարձրացմանը, սոցիալական պայմանների հետեւողական բարելաւմանը: Ի հարկէ, շարունակելու ենք առանձնակի ուշադրութիւն դարձնել պաշտպանութեան եւ բանակաշինութեան ոլորտներին: Հզօր եւ մարտունակ բանակը

2018 թուականին տօնելու ենք Արցախեան շարժման 30-րդ տարեդարձը, Հայաստանի առաջին հանրապետութեան հռչակման եւ 1918 թուականի Մայիսեան հերոսամարտերի 100-ամեակները: Մենք ոչ միայն պարտաւոր ենք նշել այդ տօները եւ յիշել հերոսներին, այլ նաեւ հետեւել մեր նուիրեալների պատգամներին, զօրացնել ու զարգացնել մեր անկախ եւ ազատ երկիրը, յանուն որի իրենց կեանքն են զոհաբերել հայ ժողովրդի լաւագոյն զաւակները: Յաւե՜րժ փառք ու պատիւ բոլոր մարտիրոսներին: Թանկագի՛ն բարեկամներ, Այս պահին բոլորս ունենք ջերմ ու նուիրական ցանկութիւններ: Բնական է, որ առաջին հերթին ուզում ենք, որ նոր տարում լինի խաղաղութիւն, որ մեր երեխաները, հարազատներն ու մերձաւորները լինեն առողջ ու երջանիկ, տարեցները՝ ապահով ու անհոգ: Ուզում եմ շնորհաւորել մեր երկրի սահմանները անսասան պահող բոլոր քաջորդիներին՝ ժեներալից մինչեւ շարքային: Թող նրանք պատուով եւ անփորձանք կատարեն հայրենիքի պաշտպանի իրենց պարտականութիւնները: Շնորհաւորում եմ ողջ հայ ժողովրդին, մեր բոլոր հայրենակիցներին Արցախում, Մայր Հայաստանում եւ Սփիւռքում: Մաղթում եմ բոլորիդ քաջառողջութիւն, յաջողութիւններ ու ամենայն բարիք: Թող գալիք՝ 2018 թուականը լինի նոր ձեռքբերումների ու յաղթանակների տարի մեր երկրի, ժողովրդի եւ իւրաքանչիւր ընտանիքի ու քաղաքացու համար: Շնորհաւոր Ամանոր եւ Սուրբ Ծնունդ»:

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի Պատգամը Մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի Սուրբ Ծննդեան Եւ Աստուածայայտնութեան Տօնի Առիթով

Յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: «Քրիստոս ծնաւ եւ յայտնեցաւ, Ձեզ եւ մեզ մեծ աւետիս»: Սիրելի բարեպաշտ հաւատացեալներ, Սուրբ Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօնի հրաշազարդ այս օրը մեր հոգու հայեացքները բեթղեհէմեան աստղալոյսով ուղղւում են դէպի մսուրը, որտեղ Աստուծոյ Միածին Որդին ծնուեց եւ աշխարհ եկաւ մեր փրկութեան համար: Այսօր համախմբուած եկեղեցիներում` օրհնաբանում ենք նորածին Փրկչին, փառաւորում երկնաւոր Արքային` ասելով. «Փառք հրաշափառ Ծննդեան Քո, Տէր»: Ի լրումն ժամանակի Քրիստոս մուտք գործեց աշխարհ: Փրկչի Սուրբ Ծնունդով մենք մեր հանդէպ աստուածային մեծագոյն սիրոյ եւ խնամքի խորհուրդն ենք տեսնում: Փրկչի Ծննդեամբ Աստուած մարմին զգեցաւ, լինելով անսահման` կամաւորապէս յանձն առաւ սահմանաւորութիւնը, անչարչարելին խոնարհութեամբ ստանձնեց չարչարանքներն ու խաչելութիւնը, որպէսզի մարդիկ արժանանան փրկութեան շնորհին, դառնան Աստուծոյ որդեգիր զաւակները եւ ժառանգեն երկնքի արքայութիւնը: Աստուածորդին մարդացաւ, ապրեց ու գործեց մարդկանց մէջ` վկայելով, որ Աստուած իրենց երկնաւոր Հայրն է, Ով մարդկութեան հանդէպ Իր սԷրը, խնամքն ու հոգատարութիւնը արտայայտում է աներեւակայելի զոհողութեամբ, ինչպէս հաւաստում է Յիսուսի սիրելի աշակերտ Յովհաննէսը. «Աստուած այնքան սիրեց աշխարհը, որ մինչեւ իսկ Իր Միածին Որդուն տուեց, որպէսզի ով Նրան հաւատում է, չկորչի, այլ ընդունի յաւիտենական կեանքը» (Յովհ. Գ.

16): Սիրելիներ, Աստծուն հակառակ ընթացքները, սակայն, շարունակում են ալեկոծել մարդկութեան կեանքը, ծանրաբեռնել հոգսերով ու մտահոգութիւններով: Գիտական ու տեխնոլոգիական հսկայական առաջընթացով հանդերձ` մարդկութիւնը երերում է բարու եւ չարի, կեանքի եւ մահուան ընտրութեան առջեւ: Տնտեսական աննախընթաց զարգացումնե-

րի մեր դարում միլիոնաւոր մարդիկ տակաւին գտնւում են սովի ու աղքատութեան մէջ: Մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան այս ժամանակաշրջանում խախտւում են ժողովուրդների եւ մարդկանց իրաւունքները: Երկխօսութիւնների մեր օրերում բազում մարդիկ դառնում են զոհ անհանդուրժողականութեան, կրօնական ատելութեան, ահաբեկչութեան, ենթարկւում տարատեսակ բռնութիւնների: Յանուն խաղաղութեան պայքարի այս ժամանակներում բիւրաւոր մարդիկ կեանքի գին են վճարում զէնքի գործադրմանը եւ սպառազինութեան մրցավազքին: Հասարակութիւնների եւ ընտանիքների համար չարիք են դառնում թմրադեղերի տարածումը, ալկոհոլի չարաշահումը եւ այլ մոլուցքներ, որոնց տրուելով մարդիկ անկարող են դառնում սեփական կեանքը կազմակերպելու, իսկ ոմանք ծայրայեղ յուսահատութեան մէջ դիմում ինքնասպանութեան: Աշխարհի խաղաղ ընթացքը խաթարող փորձութիւնները յուզում են նաեւ մեր երկրի ու աշխարհասփիւռ ժողովրդի կեանքը: Հայրենիքում մեր ժողովուրդը շրջափակման մէջ եւ անկայուն խաղաղութեան պայմաններում մաքառում է բարօրութիւն կերտելու եւ իր իրաւունքները պաշտպանելու համար` իր զաւակների կեանքի թանկ գնով ապահովելով մեր երկրի անվտանգութիւնը: Մեր ժողովրդի աննկուն կամքով ու նուիրումով արձանագրուած ձեռքբերումներով հանդերձ մեր երկրի առջեւ տակաւին ծառացած են գործազրկութեան, աղքատութեան խնդիրները, շարունակական ջանքեր են պահանջւում ամրապնդելու վստահութիւնը վաղուայ օրուայ հանդէպ, հաւատը` արդարութեան նկատմամբ, յաղթահարելու սոցիալական, տնտեսական եւ հայրենական ու ազգային կեանքում առկայ այլ մարտահրաւէրները: Սիրելիներ, աղքատիկ մսուրում, նեղութիւնների մէջ ծնուեց մեր Տէրը, որպէսզի մենք Նրան ապաւինութեամբ նեղութիւններն ու դժուարութիւնները յաղթահարենք: Մեծահարուստ մոգերից պատւուեց, Շարունակութիւնը էջ 5

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 5

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի Պատգամը Մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի Սուրբ Ծննդեան Եւ Աստուածայայտնութեան Տօնի Առիթով կբերենք հայրենի մեր երկրին, կարիքի մէջ գտնուող մեր եղբայրներին ու քոյրերին, կկարողանանք անվեհեր պաշտպանել հայրենիքի սահմանները, զօրացնել Քրիստոսապաշտ մեր ժողովրդի միասնականութիւնը ու նպաստել ազգային մեր իղձերի իրականացմանը, մեր ժողովրդի արդար իրաւունքների յաղթանակին:

Մայր Տաճարի Ջրօրհնեքի արարողութեան Խաչի կնքահայրն էր ՀՀ Պաշտպանութեան նախարար Վիգէն Սարգսեանը:

Շարունակութիւն էջ 4-էն

որպէսզի ունեւորներն իրենց ունեցուածքը բարի ու աստուածահաճոյ գործերի ծառայեցնեն: Հովիւներից երկրպագուեց, որպէսզի բոլոր մարդիկ պարզասրտութեամբ Տիրոջ առաջ խոնարհուեն եւ Նրա բերած շնորհներին արժանի դառնան: Քրիստոսի մարդեղութեամբ վկայուած Աստուծոյ մշտական հոգատարութիւնը մեր հանդէպ վայելում ենք, երբ մեր հաւատքը կեանք է ու գործ, երբ Փրկչի Սուրբ Ծնունդը չի դառնում միայն պատմութիւն ու յիշատակութիւն, միայն տօնախմբութիւն կամ խրախճանք, այլ` ապրում, ներշնչանք, մեծագոյն խորհուրդ: Այս ընկալումով Սուրբ Ծննդեան տօնակատարումը, մեր աղօթքներն ու հայցը շնորհների անսպառ աղբիւր են բացում մեր առջեւ, բերում բերկրանքը երկնաւորների հետ առ Աստուած փառաբանութեան, կեանքը լցնում աստուածային ներկայութեամբ, ընտանիքները` երկնային սիրով ու շնորհներով, աշխարհն ու մարդկութիւնը` հրեշտակների աւետած խաղաղութեամբ ու հաճութեամբ: Սիրելի բարեպաշտ հաւատացեալներ, Աստուծոյ երկնառաք պարգեւներով լեցուն այս օրը Հայրապետիս մաղթանքն ու պատգամն է, որ Քրիստոսի Ծննդեամբ սկսուած նոր արարչութեան մէջ լինենք մեղքերից թօթափուած նոր արարածներ: Մանուկ Յիսուսին ընդունելով մեր սրտերում`ամուր պահենք մեր հաւատքը, բարեպաշտ ընթացքը, որպէսզի միշտ կարողանանք վայելել Աստուծոյ հոգածութիւնն ու անսահման սէրը: Քրիստոսի պատուիրանների իմացութիւնն ու կատարումը, սրտի մաքրութիւնը, հոգու խոնարհութիւնը, եղբայրսիրութիւնն ու ողորմութիւնը այն կարեւոր ընծաներն են, որոնք այսօր Աստուած ուրախութեամբ պիտի ընդունի մոգերի բերած ոսկու, կնդրուկի եւ զմուռսի փոխարէն` որպէս հաճելի նուէրներ մանուկ Յիսուսին: Այս ոգով ու հաւատով է նաեւ, որ իրապէս օգտակարութիւն

Այս մաղթանքով Մեր ողջոյնն ենք յղում Առաքելական մեր Սուրբ Եկեղեցու Նուիրապետական Աթոռների Գահակալներին` Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսին, Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկեանին,Կոստանդնուպոլսի Հայոց Պատրիարքական Տեղապահ Գերաշնորհ Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանին, մեր Սուրբ Եկեղեցու հոգեւոր դասին: Սուրբ Ծննդեան բերկրալի աւետիսով Մեր ողջոյնն ենք բերում քոյր Եկեղեցիների հոգեւոր պետերին: Հայրապետական օրհնութեամբ ողջունում ենք եւ մեր բարեմաղթանքներն ենք բերում Սրբազան Պատարագի արարողութեանը ներկայ Հայաստանի Հանրապետութեան Նախագահ տիար Սերժ Սարգսեանին`առաջին տիկնոջ հետ, ողջոյն ենք յղում Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ տիար Բակo Սահակեանին, հայոց պետական աւագանուն, Հայաստանում հաւատարմագրուած դիւանագիտական առաքելութիւնների ներկայացուցիչներին: Հայրապետական Մեր սէրը, օրհնութիւնն ու բարեմաղթանքները` համայն հաւատաւոր Մեր ժողովրդին: Աղօթում ենք առ մեր Տէրը Յիսուս Քրիստոս, որ Իր հրաշափառ Ծննդեան շնորհները սփռուեն ողջ աշխարհում, ժողովուրդներն ընթանան խաղաղութեան ու համերաշխութեան Սուրբ Ծննդեան հրեշտակաձայն պատգամի համաձայն, եւ անվրդով խաղաղութիւն տիրի մեր հայրենիքում, շինութիւն, բարօրութիւն` աշխարհասփիւռ ազգիս կեանքում: Թող մեր հայրենանուէր ու ազգանուէր գործերի բարի արդիւնքներով հզօրանայ մեր հայրենիքը, պայծառ մնայ մեր Սուրբ Եկեղեցին, եւ մենք արժանի լինենք Տիրոջ կողմից մեզ տրուած փրկութեան ու յաւիտենական կեանքի պարգեւին` այսօր եւ միշտ եւ յաւիտեանս. ամէն: Քրիստոս ծնաւ եւ յայտնեցաւ, Ձեզ եւ մեզ մեծ աւետիս։

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Թուրքիոյ Յոյն Եւ Ասորի համայնքներու հոգեւոր առաջնորդները այցելեցին Պոլսոյ Հայոց պատրիարքարան Թուրքիոյ յունական համայնքի հոգեւոր առաջնորդ Կ․Պոլսոյ տիեզերական պատրիարք Բարթողիմէոս Ա․-ն, ասորական ուղղափառ եկեղեցւոյ փոխպատրիարք Ֆիլուքսինոս Եուսուֆ Չեթին եւ Թուրքիոյ հայ կաթողիկէ համայնքի հոգեւոր առաջնորդ Լեւոն Զէքեան Յունուար 8-ին այցելած են Պոլսոյ Հայոց պատրիարքարան: Այս մասին, ըստ «Արցախփրէս»-ի, կը նշուի Պոլսոյ Հայոց պատրիարքութեան ֆեյսպուքեան էջին մէջ: Առաքելութեան նպատակը եղած է յատուկ տօնական այցով շնորհաւորել Թուրքիոյ հայ համայնքի Սուրբ Ծննդեան տօները: Հոգեւոր հիւրերը ընդունած է Պոլսոյ հայոց պատրիարքի ընտրուած տեղապահ Գարեգին արքեպիսկոպոս Պեքճեանը: Հանդիպման ընթացքին հոգեւոր հայրերը անդրադարձած են Թուրքիոյ փոքրամասնութիւննեու ներկայ վիճակին, քննարկած շարք մը խնդիրներ, հայկական, յունական եւ ասորական համայնքներու միջեւ փոխգործակցութեան հեռանկարները: Հանդիպումին մասնակցած են նաեւ այս եկեղեցիներու այլ բարձրաստիճան հոգեւորականներ:

ԼՂ հարցով մենք պիտի շարունակենք աջակցիլ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներու աշխատանքին. ԵԱՀԿ նոր գործող նախագահ ԵԱՀԿ-ը պիտի շարունակէ աջակցիլ Մինսկի խումբի համանախագահներու աշխատանքին Ղարաբաղեան հակամարտութեան կարգաւորման ծիրէն ներս: Այս մասին, ըստ «Tert.am»-ի, Վիեննայի մէջ ԵԱՀԿ մշտական խորհուրդին յայտարարած է ԵԱՀԿ նոր գործող նախագահ, Իտալիոյ արտաքին գործոց նախարար Անճելինօ Ալֆանոն` ներկայացընելով 2018 թուականի ԵԱՀԿ-ի նախագահութեան ծիրէն ներս իր երկրին առաջնահերթութիւնները: «Ինչ կը վերաբերի Լեռնային Ղարաբաղին, մենք պիտի շարունակենք աջակցիլ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներու աշխատանքին հակամարտութեան կարգաւորման ծիրէն ներս»,- ըսած է ԵԱՀԿ նախագահը: Ալֆանոն նշած է, որ ԵԱՀԿ-ի դիրքորոշումը անփոփոխ պիտի մնայ չկարգաւորուած հակամարտութիւններուն վերաբերեալ, եւ այդ հարցերը պիտի մնան կազմակերպութեան ուշադրութեան առարկան: «Ձգձգուած հակամարտութիւններու կարգաւորումը պիտի շարունակէ մնալ կազմակերպութեան ուշադրութեան առարկան»,- ըսած է ան: Յիշեցնենք, որ այս տարուան Յունուար 1-էն ԵԱՀԿ-ը կը նախագահէ Իտալիան:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 7

Հրեայ Փրոֆէսորը Հայոց Ցեղասպանութեան Մասին Տեղեկութիւններ Կը Պահանջէ Իսրայէլի Կառավարութենէն ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր Իսրայէլացի ականաւոր գիտնական Եայիր Օրոն 21 Դեկտեմբեր 2017-ին, պաշտօնապէս դիմեց Իսրայէլի արտաքին գործոց նախարարութիւն՝ պահանջելով բոլոր ներքին փաստաթուղթերը այն համաձայնագիրներուն եւ պարտաւորութիւններուն, զորս Իսրայէլի պետութիւնը ստանձնած է Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի հետ, Հայոց Ցեղասպանութիւնը չճանչնալու հարցով։ Օրոնի փաստաբան Էյթայ Մաք արտաքին գործոց նախարարութիւն ուղարկած իր խնդրանքին մէջ կը նշէ, որ «Հայոց Ցեղասպանութեան հարցով պաշտօնական Իսրայէլի ժխտումը կապուած է Թուրքիոյ հետ դիւանագիտական եւ ռազմական յարաբերութիւններուն, իսկ վերջին տարիներուն, նաեւ Ատըրպէյճանի հետ գոյութիւն ունեցող յարաբերութիւններուն»։ Փրոֆ. Օրոնի խնդրանքին մէջ, Իսրայէլի տեղեկատուութեան ազատութեան օրէնքին համաձայն, կը բացատրուի, որ «Թուրքիա Իսրայէլէն գնած է միլիառաւոր տոլարներու ուսումնական եւ ռազմական համակարգեր: Զէնքի գծով գործարքները կը ներառեն ինքնաթիռներու եւ հրասայլերու, ռատարի եւ վերահսկողութեան համակարգերու, հրթիռներու եւ զինամթերքի արդիականացում»: Ատրպէյճան եւս Իսրայէլէն գնած է մօտաւորապէս 5 միլիառ տոլար արժողութեամբ ժամանակակից զէնքեր: 2011-ին, Քնեսեթի մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ քննարկումներուն ընթացքին, փոխարտաքին գործոց նախարար Տանի Այալոն եւ Քնեսեթի կրթութեան յանձնաժողովի նախագահ Ալեքս Միլըր միանշանակ կերպով բացառած են Իսրայէլի կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հնարաւորութիւնը՝ իսլամական աշխարհին մէջ Իսրայէլի «գլխաւոր» ռազմավարական դաշնակիցին՝ Ատրպէյճանի հետ յարաբերութիւնները չվնասելու նպատակով»: Փրոֆ. Օրոնի նամակին մէջ նաեւ մէջբերումներ եղած են «Մեր տունը Իսրայէլն է» (Yisrael Beiteinu) աջակողմեան կուսակցութեան քանի մը ղեկավարներէն՝ նշելով, որ անոնք թոյլ պիտի չտան, որ Քնեսեթ ճանչնայ Հայոց Ցեղասպանութիւնը: «Մեր տունը Իսրայէլն է» կուսակցութեան ղեկավարը Իսրայէլի պաշտպանութեան նախարար Աւիկտոր Լիպերմենն է: Ի նպաստ Ատրպէյճանի քարոզիչ եւ Իսրայէլ-Ատրպէյճան միջազգային ընկերակցութեան խօսնակ Արյէ Կութ հաստատած է, որ «Լիպըրմէն ատրպէյճանա-իսրայէլեան գործընկերութեան ճարտարապետներէն է»: «Էր.Թի.Վի.» (RTV) հեռատեսիլի ընկերութեան հետ ունեցած հարցազրոյցի մը ընթացքին Լիպերմեն յայտարարած է, որ Հայոց Ցեղասպանութիւնը «տեսականօրէն պատմական

վիճայարոյց հարց մըն էր, եւ անոր ճանաչման բացակայութիւնը անպայմանօրէն չ՛առնչուիր Թուրքիոյ, այլ, առաջին հերթին՝ Ատրպէյճանի հետ (Իսրայէլի) ռազմավարական յարաբերութիւններուն»: Փրոֆ. Օրոն կը շեշտէ, որ այս փաստարկները շատ նման են անոնց, որոնք կը ժխտեն հրէական Ողջակիզումը: Որպէս Ատրպէյճանի հետ Իսրայէլի սերտ յարաբերութիւններու օրինակ, փրոֆ. Օրոն իր նամակին մէջ կը տեղեկացնէ, որ 26 Փետրուար 2016-ին, «613 ծառ տնկուեցաւ Խայիմ Վէյցմանի (Իսրայէլի առաջին նախագահ) անտառին մէջ՝ «Խոջալուի ցեղասպանութեան 24 ամեակ»ին առթիւ, ինկած 613 զոհերու յիշատակին. ծառատնկումի արարողութեան ներկայ էր (Քնեսեթի անդամ) Աւիկտոր Լիպերմենը: Միայն Ատրպէյճան եւ Թուրքիա կը նշեն այս «ցեղասպանութեան» տարելիցը: Վերջին տարիներուն, պաշտօնական Իսրայէլ դարձած է Խոջալուի ենթադրեալ ցեղասպանութեան պահանջի ուղղակի եւ անուղղակի սատարողը: Խոջալուի ճակատամարտը տեղի ունեցած է Փետրուար 1992-ին, Լեռնային Ղարաբաղի հարցով տեղի ունեցող Ատրպէյճանի եւ Հայաստանի միջեւ դաժան պատերազմին ընթացքին: Կան քանի մը վարկածներ, թէ ի՛նչ տեղի ունեցած է այնտեղ, ներառեալ զոհերու թիւը, սակայն մէկ հարցով միջազգային հանրութիւնը միակարծիք է. այն, թէ, իր ընդհանուր սահմանումով, հոն ոչ մէկ ցեղասպանութիւն տեղի ունեցած է»: Փրոֆ. Օրոն կ՛եզրափակէ Իսրայէլի կառավարութեան ուղղուած իր խնդրանքը՝ նշելով, որ «կասկած չկայ, թէ Իսրայէլի պետութիւնը ոչ միայն «առեւտուր» կ՛ընէ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման գծով, այլեւ անոր վերաբերեալ իր վրայ իրական պարտաւորութիւններ վերցուցած է՝ Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ հետ կնքած համաձայնագիրներուն մէջ: Հետեւաբար, փաստաբան Մաք յատուկ կերպով կը պահանջէ, որ Իսրայէլի արտաքին գործոց նախարարութիւնը գաղտնազերծէ հետեւեալ տեղեկութիւնը.

1. «Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցով Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի հետ ունեցած որեւէ համաձայնութեան, փոխըմբռնման եւ պայմանաւորուածութեան փաստաթուղթերը»: 2. «Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցով որեւէ նամակագրութիւն՝ Թուրքիոյ կամ Ատրպէյճանի ներկայացուցիչներու հետ»: 3. «Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման հարցով Թուրքիոյ կամ Ատրպէյճանի ներկայացուցիչներու հետ Իսրայէլի արտաքին գործոց նախարարութեան ներկայացուցիչներու հանդիպումներու կամ շփումներու վերաբերեալ տեղեկութիւն»: 4. «Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման վերաբեՇարունակութիւնը էջ 10

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Կարօ Փայլան ցուցմունք տուած է Եւրոպա գտնուող թուրքահայերուն դէմ մահափորձի յայտարարութիւններուն վերաբերեալ տեղափոխուած է Գերմանիոյ մայրաքաղաք Պերլին, յայտնած էր, որ մահափորձերու շարքին մասին տեղեկութիւն ստանալէն ետք համալրած է գերմանական իշխանութիւններուն կողմէ յատուկ պաշտպանութեան տակ առնուած անձերուն շարքը: Օրեր առաջ, Պրիւքսելի մէջ, անյայտ անձերու կողմէ յարձակման ենթարկուած էր հայկական «Սահակեան» միութիւնը, որուն հիմնադիր կազմին մէջ Թուրքիա ծնած հայեր կան:

Թուրքիոյ ընդդիմադիր Ժողովրդադեմոկրատական կուսակցութեան անդամ, խորհրդարանի հայ պատգամաւոր Կարօ Փայլանը ներկայացած է Անգարայի դատախազութիւն` Եւրոպայի մէջ հայերու, ալեւիներու եւ քիւրտերու դէմ մահափորձերու շարքի նախապատրաստման մասին տեղեկութեան հիման վրայ յարուցուած գործի ծիրէն ներս ցուցմունք տալու: Թրքական demokrathaber.org կայքը կը հաղորդէ, թէ Փայլանին ուղեկցած են անոր փաստաբանները: Հայ պատգամաւորը շեշտած է, որ տարիներ առաջ գրեթէ նոյն կերպով թիրախաւորուած ու սպաննուած է պոլսահայ լրագրող Հրանդ Տինքը: «Այս երկրի պատմութեան մէջ կայ Հրանդ Տինքի սպաննութեան մասին իրականութիւն մը: Այդ շրջանին ան ալ մամուլի ու իշխանութիւններու կողմէ թիրախ դարձաւ: Ան իմ ընկերն էր, ես ուզեցի, որ ան լքէ երկիրը, բայց մնաց ու սպաննուեցաւ: Այժմ ալ քաղաքական գործիչներու եւ մամուլի կողմէ թիրախի տակ կ՝առնուին շարք մը մտաւորականներ, որոնց մէջ է նաեւ Ճան Տիւնտարը: Գերմանիայէն տեղեկութիւններ ստացանք, որ անոնց դէմ մահափորձեր կը նախապատրաստուի: Այս թեմային վերաբերեալ որեւէ իրեղէն ապացոյց ու փաստաթուղթ չկայ, կայ բանաւոր տեղեկատւութիւն միայն»,- ըսած է Փայլան:

Յայտնի էր նաեւ, որ առկայ վտանգին պատճառով, պոլսահայ գրող Հայկօ Պաղտատը Պերլինի մէջ ստիպուած էր ելոյթ ունենալ զրահապատ բաճկոնով: Պրիւքսելեան դէպքէն ետք՝ ան հասարակական ցանցերէն մէկուն իր էջին վրայ գրած էր. «մէկ անգամ եւս կը նախազգուշացնեմ` լրջօրէն վերաբերուեցէք Գերմանիոյ մէջ մահափորձերու մասին պնդումներուն»: Օրերս ալ Գերմանիոյ մէջ մահափորձի ենթարկուած է յայտնի քիւրտ ֆութպոլիստ Տենիզ Նաքին, որուն համար նոյնպէս կը կասկածուին թուրք ազգայնականները: Վերջինս ոստիկանութեան տուած իր վկայութեան մէջ նոյնպէս հաստատած է, որ իր դէմ յարձակումը կրնայ ըլլալ թուրք ազգայնականներու գործը:

Արցախի մէջ զինուոր մը զոհուած է

Կարօ Փայլանը նախապէս զգուշացուցած էր, որ հայերու, ալեւիներու, քիւրտերու, ինչպէս նաեւ Թուրքիոյ մէջ եղած ճնշումներու հետեւանքով երկիրը լքած ընդդիմադիր գործիչներու, մտաւորականներու եւ լրագրողներու դէմ մահափորձերու ամբողջ շարք մը նախապատրաստող ու Թուրքիայէն ուղղորդուած յանցախումբը արդէն ցուցակ կազմած է:

Յունուար 16-ին` մօտ ժամը 01:15-ին, Պաշտպանութեան բանակի հիւսիսային ուղղութեամբ տեղակայուած զօրամասերէն մէկու պահպանութեան տեղամասին մէջ, դեռ չպարզուած հանգամանքներու մէջ, մահացու հրազէնային վիրաւորում ստացած է Պաշտպանութեան բանակի զինծառայող, 1998-ի ծնունդ Յարութիւն Վանեայի Խաչատրեանը: Արցախի ՊՆ մամուլի ծառայութեան հաղորդմամբ` դէպքի մանրամասնութիւնները պարզելու համար քննութիւն կը կատարուի:

Տեղեկատւութիւնը հաստատած էին եւրոպաբնակ սթամպուլահայ շարք մը մտաւորականներ. Մասնաւորապէս` թրքական demokrathaber.org կայքի նախկին խմբագիր Հրանդ Գասպարեանը, որ վերջին ամիսներուն, մշտական բնակութեան նպատակով

Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարութիւնը կը կիսէ կորստեան ծանր վիշտը եւ իր զօրակցութիւնը կը յայտնէ զոհուած զինծառայողի ընտանիքի անդամներուն, հարազատներուն եւ ծառայակիցներուն:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 9

Դիմաւորելով 100-ամեակը

ԱՆՑԵԱԼԻ ՃԱՆԱՉՈՒՄԸ ՆԵՐԿԱՅԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆՆ Է ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Ժողովուրդ մը, որ կ’անգիտանայ իր պատմութիւնը եւ կը խորթանայ իր լեզուին, կը նմանի անղեկ նաւու մը, որ կը տարուի հոն ուր հով եւ հոսանք զինք քշեն: Պատմութիւնը սոսկ դիպուածներու գումար չէ peplum ժապաւէններու համար, ան ազգի գոյութեան եւ շարունակութեան վրայ կ’ազդէ, անցեալը կը բերէ ներկային: Այս գիտակցութեան բացակայութեան, ազգը կը դառնայ ամբոխ: Թեւակոխած ենք նոր տարի մը: Վերանկախացած հայրենիքի հանրապետութիւնը եւ սփիւռք(ներ)ը պիտի նշեն Հայաստանի անդրանիկ Հանրապետութեան 100-ամեակը: Ոմանք նոր գիւտ ընողի պէս պիտի անդրադառնան պատմական այդ իրադարձութեան, ուրիշներ համաժողովներ պիտի կազմակերպեն: Հայրենի պետութիւնը այս առիթով մշակած է ընդարձակ ծրագիր, ոչ միայն Երեւանի համար: Սփիւռք(ներ)ը, ի հարկէ, գէթ անոր մէկ հատուածը, դար մը ամբողջ, վառ պահելէ ետք Անդրանիկ Անկախ Հանրապետութեան յիշողութիւնը, իր կարգին, մոլորակի մեծ կամ փոքր քաղաքներուն մէջ, պիտի յիշէ եւ յիշեցնէ պատմական կարեւոր երեւոյթը եւ ժամանակաշրջանը, երազը, ընդդէմ ուրացումներու, պայքարներու, անհասկացողութիւններու: Երազ՝ որ զանգուածներու ստուար տոկոսին համար, դարձած է թուական մը, ՄԱՅԻՍ 28: Ան քիչ պարագաներու կ’առաջնորդէ ներկային մէջ ստանձուելիք յանձնառութեան: Այսինքն՝ պատմութեան մէջ թուական մը: Բառեր, խանդավառութիւն եւ յուզումի միգամած մը կայ: Գիրքերու մէջ է՞ջ մը: Կամ թանգարան այցելելութիւն: Ի՞նչ է այսօր զանգուածներուն համար պատմութեան այդ իրադարձութենէն բխած-բխելիք անսեթեւեթ գիտակցութիւնը՝ որպէս յանձնառութեան առաջնորդող կեանքի իմաստ: Եթէ այդ յանձնառութիւնը չըլլայ, պատմութիւնը կը դառնայ ձանձրոյթի դէմ հեռատեսիլի պատկեր: Յանձնառութիւն. մոգական բառ: Որ չի գնուիր: Փոխանորդութիւն չ’ընդունիր: Նոյնիսկ եթէ խորհրդային տասնամեակներու ընթացքին անկախութեան գաղափարը համարուեցաւ քաղաքականութեան խորթ զաւակ: Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), պատմութիւն-ժամանակ յառաջընթացը վճռեց: Սակայն այդ վճիռը ազգը չհասցուց իսկական ազգային համապարփակ յանձնառութեան, զգացականութեան, յուշ-յիշատակի եւ նիւթա-

պաշտական ընդարմացումը յաղթահարելով, ինչ որ կը բացատրէ աղէտ-արտագաղթը եւ զանգուածային պատասխանատուութեան գիտակցութեամբ եւ յանձնառութեամբ հայրենադարձութիւնը, որ կը նշանակէ իսկական հայրենատիրութիւն: Հայրենատիրութիւն, որ տարբեր որակ է, պէտք է միշտ կրկնել, բարեսիրութենէ, զբօսաշրջութենէ եւ քարոզչական աղմուկէ: Հայրենատիրութիւնը կը չափուի հայրենադարձութեան թիւերով: Անդրանիկ անկախ հանրապետութեան 100ամեակ ՊԻՏԻ ՏՕՆՈՒԻ, ի՞նչ ըսելու եւ մանաւանդ ի՞նչ ընելու համար: Եթէ 10, 20, 50 կամ 99 ամեակներու յաջորդ օրերու նոյնութիւնը պիտի փռենք թերթերու մէջ կամ հեռատեսիլի պաստառին վրայ, ոչինչ կերտած պիտի ըլլանք: Այլ խօսքով, 100-ամեակի տօնախմբութիւնները պիտի ըլլա՞ն ազգաշէն վերականգնումի նախատօնակ, թէ պարզապէս զուարճացնող եւ ոչինչ արձանագրող հրավառութիւն: Անցեալի, անմիջական անցեալի եւ ներկայի տուեալներու անշպար հաշուեկշիռը պէտք է ընել, միաժամանակ պատասխանելով կարգ մը հարցումներու. Ի՞նչ կրնայինք ընել եւ չըրինք, ի՞նչ կրնանք ընել եւ չենք ըներ, մանաւանդ՝ ինչո՞ւ: Պէտք է ընդունիլ ՄԵՐ ԱՆՑԵԱԼը, ընդունիլ ճիշդն ու սխալը, յաջողութիւնը եւ ձախողութիւնը, եւ որդեգրուիլ իսկական նոր հանգրուանի մը ուղղութեան մէջ: Ինչ կը վերաբերի անմիջական ներկային, որ վաղուան գրաւականն է, անհրաժեշտ է նախաձեռնել թերիներու եւ թերացումներու սրբագրութեան: Այս ընելու համար ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՀԱՇՈՒԵԿՇԻՌ մը պէտք է ընել, Հայաստան, նաեւ սփիւռք(ներ): Ով կ’ըսէ ՀԱՇՈՒԵԿՇԻՌ, պիտի ըսէ նաեւ՝ ՀԱՇՈՒԵՔՆՆՈՒԹԻՒՆ, audit, Հայաստան կ’ըսեն՝ աուդիտ, որ ընթացիկ հաշուապահութենէ տարբեր է: Այս աուդիտը հայրենիքը հզօրացման առաջնորդող եւ ժողովուրդի վստահութիւնը վերականգնող եւ նոր ժամանակները սկսող մեծագոյն որոշում-յանձնառութիւնը կ’ըլլայ: Ոչ շատ հեռու անցեալին, վերանկախացած Հայաստանի պատասխանատու մը կ’ըսէր, որ խորհրդային շրջանի ոստիկանական եւ այլ արխիւները կարելի չէր բանալ, քանի որ Հայաստան փոքրիկ երկիր էր, մարդիկ զիրար կը ճանչնային, եւ վրէժխնդրական լայնածիր դէպքեր կրնային պատահիլ: Արդեօ՞ք նոյն մօտեցումը պէտք է ունենալ վերջին երեսնամեակին համար ալ: Բայց ինչպէ՞ս կը վերականգնին տնտեսութիւնը եւ վստահութիւնը, եթէ ազգէն կողոպտուածը չվերադարձուի ազգին եւ Շարունակութիւնը էջ 10

Հայ Կեանք

Էջ 10

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

ԱՆՑԵԱԼԻ ՃԱՆԱՉՈՒՄԸ ՆԵՐԿԱՅԻ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆՆ Է Շարունակութիւն էջ 9-էն

չյաղթահարուի աւեր գործած եւ գործող մեծածաւալ կամ փոքրածաւալ փտածութիւնը, կոռուպցիան: Աւելի պարզ խօսելով, պէտք է հաշուեքննութիւնը ընել, աուտիտը, անաշխատ հին եւ նոր հարստացումներու: Անցեալին վարչապետ մը խոստացաւ, յաճախ կը յիշեմ, որ աուտիտ կ’անենք… Պատմութիւնը երախտիքով պիտի յիշէ բոլոր անոնք, որոնք այդ աուտիտը անելու հերոսութիւնը կ’ունենան: Ֆրանսայէն մեծ դրամագլուխի տէրեր, որոնք ապահով ըլլալու համար, մեծ գումարներ պահ դրած էին երկրէն դուրս գտնուող օտար դրամատուներու մէջ, յայտարարեցին իրենց հարստութիւնը, երկիր բերին իրենց այդ հարստութիւնը, իշխանութեան ընդունելի համարուած որոշումներու որպէս հետեւանք: Ինչո՞ւ Հայաստանի մէջ ալ իշխանութիւնը նման նախաձեռնութիւն պիտի չունենայ: Ինչպէ՞ս պիտի սրբագրուին խորհրդային համակարգի փլուզման յաջորդող շրջանին այդքան արագութեամբ դիզուած անաշխատ հարստացումները, որոնք եղած են եւ կ’ըլլան, ի հեճուկս զանգուածին եւ ի նպաստ սակաւապետութեան, օլիկարխիային: Արթըր Միլլըրի «Սալէմի Վհուկներ»ը բեմադրելու կոչ չէ ասիկա, այլ ցանկութիւն՝ յաւելեալ արդարութեան հասնելու, որ նախապայմանն է այսօրուան վստահութեան եւ վաղուան վերականգնումի: Որպէսզի այդ վերականգնումը ըլլայ համազգային տարողութեամբ, հարկ է դառնալ դէպի ժողովուրդը, որպէսզի ան ըլլայ տէր եւ ծառայ հայրենիքին եւ անկախ պետութեան: Անաշխատ հարստացումները յոռեգոյն ազդակներն են վստահութեան խախտումի: Աւելի պարզ, անկախ Հայաստանի պաշտպանութեան համար ժողովուրդի նեցուկ պէտք է, եւ այդ հնարաւոր կը դառնայ երբ զանգուածը չի դառնանար ի տես անհաւասարութիւններու, չարաշահումներու, կողոպուտի, փտածութեան: Ազգային բարձրամակարդակ գիտակցութեան մը ծնունդ կու տա՞ն այս հարիւրամեակի տօնախըմբութիւնները, որպէսզի երեւանցին, գիւմրեցին, վարդենիսցին, բայց նաեւ հեռուի եւ մօտի հայերը արդարութեան արեւին տակ զգան իրենք զիրենք, երբ հայրենիքի մէջ են կամ անկէ դուրս: Ժամանակակիցներս, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), առարկայականութեամբ, պարկեշտութեամբ, իրաւ հայրենասիրութեամբ, բովանդակալից հայրենատիրութեամբ պէտք է որ առաջնորդուինք, իսկ այդ ընելու համար անհրաժեշտ են արդարութիւնը եւ սրբագրութիւնները, հետեւաբար նաեւ՝ խոստացուած եւ երբեք իրականացած հաշուեքննութիւնաուտիտը: Կրկնե՞նք նոյն տարազը. այս նախաձեռնութիւնները ոչ ոք պիտի ընէ մեր փոխարէն, Հայաստանի հայ ըլլանք, թէ տարտղնուած ամէն տեղ եղող

հայեր: Որպէսզի նուազ ըլլանք ամէն տեղի հայեր: Անկախութեան հարիւրամեակի տօնախմբութիւնները կը վերածուի՞ն ազգային վերականգնումի անսեթեւեթ յանձնառութեան: Այդ ալ ցոյց պիտի տայ պատմութիւնը, անով պիտի դատուինք վաղուան պատմութեան կողմէ: Իսկ պատմութեան վճիռը ոչ ընտանեպաշտութիւն է, népotisme, ոչ աժան փառասիրութիւն, ան կը չափուի նախասիրութիւններ եւ համակրանքներ գերանցած ազգօգուտ յաջողութեան արդիւնքով: Ինչպէս պիտի ծրագրուի եւ իրականացուի, մինչեւ 101-ամեակ, սփիւռք(ներ)ի քանի մը միլիոնէն գէթ 100.000-ի վերադարձը հայրենիք, անկախութեան տիրութիւն ընող ժողովուրդի որպէս անշպար վահան: Եթէ այդ չըլլայ, որմէ՞ հաշիւ պիտի պահանջենք, զո՞վ պիտի դատենք, համակրանքներէ եւ կողմնապաշտութիւններէ անդին: Այս անհանգստացնող թղթածրարը բաց պէտք է պահել, աստ եւ անդ, հոն ուր հայ կայ: Որպէսզի երբ հայելիին նայինք, վերցնելով փող -թմբուկի վարագոյրը, մենք մեզ ճանչնալու իրատեսութիւնը ունենանք:

Հրեայ Փրոֆէսորը Հայոց Ցեղասպանութեան Մասին․․․ Շարունակութիւն էջ 7-էն

րեալ արտաքին գործոց նախարարութեան որոշումներուն եւ դիրքորոշումներուն առնչուող փաստաթուղթեր՝ Թուրքիոյ եւ Ատրպէյճանի կողմէ կատարուած բողոքներու լոյսի տակ»: Տակաւին յայտնի չէ, թէ արդեօք Իսրայէլի արտաքին գործոց նախարարութիւնը կը կատարէ՞ փրոֆ. Օրոնի օրինական պահանջը: Թէ՛ ամերիկեան, թէ՛ բրիտանական կառավարութիւնները, որոնք ներքին տեղեկութեան բացայայտման պահանջներու վերաբերեալ նմանօրինակ օրէնքներ ունին, արձագանգած էին իրենց քաղաքացիներու այսօրինակ պահանջներուն՝ հրապարակային դարձնելով Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ գաղտնի փաստաթուղթերը: Հասկնալի է այն, որ, եթէ Իսրայէլի կառավարութիւնը գաղտնիութեան պատճառով անընթեռնելի դարձնէ գաղտնազերծուած փաստաթուղթերու որոշ հատուածներ՝ ապա այդ ըրած պիտի ըլլայ տեղեկութիւնը տրամադրող անձերուն ինքնութիւնը պաշտպանելու կամ ազգային անվտանգութեան նկատառումներով: Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 11

ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ դեսպան Արման Կիրակոսեանի ելոյթը ԵԱՀԿ Մշտական Խորհրդի նիստին խումբի համանախագահներու կոչերուն: Անդրադառնալով Երեւանեան գրասենեակի փակումէն յետոյ ԵԱՀԿ-ի հետ համագործակցութիւնը շարունակելու Հայաստանի պատրաստակամութեանը՝ ՀՀ մշտական ներկայացուցիչը կարեւորեց «Հայաստանի հետ համագործակցութեան» ԵԱՀԿ ծրագրի իրականացումը եւ դրա ուղղութեամբ իտալական նախագահութեան աջակցութիւնը:

7 օր առաջին գիծի վրայ

Յունուար 11-ին տեղի ունեցաւ ԵԱՀԿ Մշտական խորհուրդի նիստը, որի ընթացքին ելոյթով հանդէս եկաւ ԵԱՀԿ գործող նախագահ` Իտալիոյ արտգործնախարար Անճելինո Ալֆանոն: Ներկայացնելով ԵԱՀԿ իտալական նախագահութեան առաջնահերդութիւնները՝ գործող նախագահը առանձնայատուկ անդրադարձ կատարեց ԵԱՀԿ-ի տարածքին ձգձգուած հակամարտութիւններու կարգաւորման անհրաժեշտութեանը եւ հաստատեց իտալական նախագահութեան պատրաստակամութիւնն աջակցելու ԼՂ հակամարտութեան կարգաւորման գործընթացին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներուն աջակցելու միջոցաւ: ԵԱՀԿ-ի ՀՀ մշտական ներկայացուցիչ Արման Կիրակոսեան իր ելոյթին մէջ ընդգծեց, որ ԵԱՀԿ տարածաշրջանի հակամարտութիւնները միանման չեն, եւ կը տարբերին նաեւ դրանց կարգաւորման սկզբունքները եւ ձեւաչափերը: Այս տեսակէտէն արժեւորուեցաւ իտալական նախագահութեան դիրքորոշումը՝ աջակցիլ հակամարտութեան կարգաւորման առանձին ձեւաչափերու գործունէութեամբ: Դեսպան Կիրակոսեանը նշեց նաեւ, որ Հայաստանը կ’աջակցի Մինսկի խումբի համանախագահներու ջանքերուն՝ կարգաւորելու ԼՂ հակամարտութիւնը երեք սկզբունքներու հիման վրայ՝ ուժի կամ ուժի սպառնալիքի չկիրառման, տարածքային ամբողջականութեան եւ ժողովուրդներու ինքնորոշման իրաւունքի հիման վրայ: Առանձնայատուկ շեշտադրուեց շփման գիծի լարուածութիւնը նուազեցնելու միջոցառումներու, որենց կարգին գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչի գրասենեակի կարողութիւններու ամրապնդման եւ հետաքննութեան մեխանիզմի ստեղծման անհրաժեշտութիւնը, ինչպէս նաեւ ընդգծուեցաւ դիպուկահարներու շփման գօտիէն ետ քաշելու անհրաժեշտութիւնը՝ ի կատարումն ԵԱՀԿ նախկին նախագահութիւններու եւ Մինսկի

Յունուար 7-13 ժամանակահատուածի մէջ արցախա-ատրպէյճանական հակամարտ զօրքերու շփման գիծի վրայ հակառակորդը հրադադարի պահպանման ռեժիմը խախտած է շուրջ 200 անգամ՝ հայ դիրքապահներու ուղղութեամբ արձակելով աւելի քան 2000 կրակոց: Բացի հրաձգային զինատեսակներէն, ատըրպէյճանական զինուժը առաջնագիծի տարբեր հատուածներուն կիրառել է նաեւ խոշոր տրամաչափի գնդացիրներ եւ դիպուկահար հրացաններ: ՊԲ առաջապահ զօրամասերը կը շարունակեն վստահօրեն իրականացնել իրենց առջեւ դրուած մարտական խնդիրը՝ անհրաժեշտութեան դեպքում դիմելով նաեւ պատասխան գործողութիւններու:

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Երգ, պար, ցուցահանդէս. Ֆրանսայի մէջ Արցախի օրեր կ’իրականացուին Ղարաբաղա-ազրպէյճանական հակամարտութեան պատմութիւնը, ներկայ իրավիճակը, Արցախի պետական հիմնարկներու առանձնայատկութիւնները եւ տնտեսական յաջողութիւնները»,- ըսած է Արտակ Բեգլարեան: Գիրքի ներկայացման զուգահեռ կազմակերպուած է ֆրանսացի լուսանկարիչի աշխատանքներու ցուցահանդէս ` արցախեան թեմայով: Ցուցահանդէսին ներկայ եղած է քաղաքապետը` իր աշխատակազմով, մարզային ծերակուտական, Ֆրանսայի մէջ ԱՀ ներկայացուցիչը, հիւրեր, տեղի հայ համայնքի ներկայացուցիչներ: Արցախի Հանրապետութեան տարբեր քաղաքներու հետ բարեկամութեան համաձայնագիրեր կնքած ֆրանսական քաղաքներու մէջ կ’իրականացուին մշակութային բազմապիսի ձեռնարկներ: Անոնք կ’իրականացուին Ֆրանսայի մէջ Արցախի օրերու ծիրէն ներս: Հերթը Մարսէյլի Լէ Բեն Միրապօ քաղաքինն է, որ այս օրերուն լեցուած է արցախեան մշակոյթի շունչով: Ըստ «Armenpress.am»-ի՝ Արցախի Հանրապետութեան պետական նախարարի խորհրդական Արտակ Բեգլարեան, որ այս օրերուն կը գտնուի Մարսէյլ: Ան նշած է, որ կ’իրականացուի բաւական յագեցած ծրագիր: «Կայացաւ ֆրանսահայ իրաւաբան Ժիրայր Կերկերեանի «Լեռնային Ղարաբաղ. Անջատման եւ ինքնորոշման միջեւ» գիրքին շնորհանդէսն ու քննարկումը: Մասնակցած եմ նաեւ ես, ներկայացուցած եմ

Լէ Բեն Միրապօ քաղաքին մէջ ձեռնարկներուն մեկնարկը տրուած է Յունուար 6-ին, երբ կազմակերպուած է ընդունելութիւն տեղական ինքնակառավարման մարմիններու ներկայացուցիչներու, Ֆրանսայի խորհրդարանի նախկին պատգամաւորներու, տարբեր գործիչներու մասնակցութեամբ: Հայկական երգ ու պարը ներկայացուցած է Փարիզէն հրաւիրուած հայկական մշակութային խումբը: Արտակ Բեգլարեան տեղեկացուցած է, որ կը նախատեսէ հանդիպիլ տեղի հայ համայնքի եւ տեղական ինքնակառավարման մարմիններու ներկայացուցիչներուն, որոնց հետ պիտի քննարկէ համագործակցութեան շարք մը ծրագիրներ: Նշենք, որ Ֆրանսայի մէջ Արցախի օրերու ձեռնարկներուն մեկնարկը տրուած էր Նոյեմբերին, երբ Արցախի նախագահի գլխաւորած պատուիրակութիւնը այցելած էր Ֆրանսա:

Համաշխարհային դրամատունը Հայաստանի տնտեսական աճը 2018-ին 3,8 տոկոս կը նախատեսէ 2018-ին Հայաստանի տնտեսական աճը պիտի կազմէ 3,8 տոկոս: Այսպէս նշուած է Համաշխարհային դրամատան (ՀԴ) Global Economic Prospects - 2018 զեկոյցին մէջ: Հայաստանի համախառն ներքին արտադրանքի աճը 2017-ին ՀԴ-ն գնահատած էր 3,7 տոկոսով, կը հաղորդէ «Նիուզ»-ը: ՀԴ-ի փորձագէտները կազմած են կանխատեսումներ նաեւ 2019 եւ 2020 թուականներուն համար, ըստ որոնց, Հայաստանի տնտեսութիւնը տարեկան 4 տոկոսով պիտի աճի: Համաշխարհային դրամատան կանխատեսումները Հայաստանի դրացի երկիրներուն վերաբերեալ հետեւեալ տեսքը ունի. Ազրպէյճանի տնտեսութիւնը 2018-ին պիտի աճի ընդամէնը 0., տոկոսով, Վրաստանինը՝ 4,2, Թուրքիոյ՝ 3,5 եւ Իրանինը՝ 4 տոկոսով:

Իմաստունին հետ սորվիր վիճել, սակայն յիմարին ճամբայ զիջել

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 13

«ԱՄԵԱԿՆԵՐ»` ԱՊՐՈՒԱԾ ՓՈՐՁԱՌՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԸՆԴՄԷՋԷՆ Դոկտ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ Մարդուն անհատական, հաւաքական ու ազգային կեանքին մէջ կարեւոր իրադարձութիւն է ամեակներու նշումը: Կարծէք հոն կեանքը պահ մը կանգ կ՛առնէ տեսնելու համար, թէ ի՞նչ պատահած է նոյնինքն կեանքին` անհատական, հաւաքական եւ ազգային իր պատմութեան տարբեր հոլովոյթներուն ընդմէջէն: Այս իմաստով է, որ ամեակները կը դառնան կեանք` ապրուած պատմութիւն, իրենց տարբեր ելեւէջներով: Ու տակաւին նոյն այդ կեանքին մէջ, եթէ պիտի կարեւորենք ներկան, բայց անոր կողքին նաեւ պիտի նայինք ապագային` հորիզոնէն անդին, ծրագրելու համար նոյն կեանքին գալիք օրերը: Ինչպէս բոլորին, իմ կեանքիս մէջ ալ ամեակները ունեցած են յաջորդական փուլային հոլովոյթներ, որոնք ստեղծած են ինքնութեան եւ պատկանելիութեան գիտակցութիւն: Սակայն հիմնականը եղած է կեանքիս փորձառութեան ընթացքին այդ գիտակցութեան առնչուած դաստիարակութեան ընկալումը տարբեր բնագաւառներուն մէջ: Անշուշտ իւրաքանչիւր փորձի ու փորձառութեան պարագային ինքզինք կը պարտադրէ նաեւ ապրած ամեակներուս իմ մէջս կերտած գիտութիւնը, եւ մանաւանդ ինքնագիտակցութիւնը` կեանքիս համար: Ծնած եմ ընտանիքի մը մէջ, որ երկար տարիներու վրայ ու տարբեր սերունդներու համար ունեցած է ազգային եւ եկեղեցական աւանդ: Եւ այս Այնթապէն-Հասան Պէյլիէն սկսելով, հասնելով` Հալէպ ու ապա Պէյրութ, եւ ներկայիս քիչ մը տարածուած ամէնուրեք: Հայրս շատ մանուկ` Այնթապէն տեղահանուելով, իր ընտանիքին հետ հասած է Հալէպ եւ մեծցած ու դաստիարակուած «երազային Հալէպի» այդ ջերմ մթնոլորտին մէջ: Անցած է Պէյրութ եւ մասնագիտացած է որպէս դեղագործ, բայց երաժշտութիւնը մնացած է իր կեանքին սէրը: Եւ իր ողջ կեանքին ընթացքին հայկական կեանքին մէջ իր ներդրումը ունեցած է երգի ու երաժշտութեան ընդմէջէն: Մայրս ծնած է Այնթապ, ապա Հալէպ, եւ եղած է հիւանդապահուհի: Ազգային-հայկական կեանքի կազմաւորումս եղաւ եկեղեցիի դաստիարակութեան միջոցաւ: Չունեցայ այսպէս ըսած կուսակցական-միութենական պատկանելութիւն եւ անոր միջոցաւ փոխանցուած ազգային կրթութիւն: Հօրս լռելեան օրհնութեամբ եւ մօրս հզօր քաջալերանքով հասակ առի հոգեւոր-եկեղեցական աշխարհին մէջ, եւ որուն միջոցաւ ալ տակաւ-տակաւ սկսայ բացուիլ ազգային ինքնութեան եւ անոր գիտակցութեան: Հայրս ապրած էր 1958-ի Լիբանանի քաղաքացիական կռիւները: Եւ ականատես եղած էր այդ կռիւներուն մէջ ներառուած միջհայկական թշնամանքին եւ բախումներուն: Ունեցած էր իր սեփական

դեղարանը Պէյրութի Մար Մխայէլի շրջանին մէջ, եւ քաղաքացիական կռիւներուն ժամանակ ստիպուած եղած էր միշտ բաց պահելու զայն` շտապ օգնութեան հասնելու արտակարգ իրավիճակին: Եւ հոն ան ապրած էր ցաւը: Երկու երիտասարդ հայ եղբայրներ, որոնք իր դեղարանին առջեւ հայկական փամփուշտով գետին փռուած էին: Ու կար այդ մէկ երիտասարդ եղբօր նայուածքը իրեն եւ վերջին խօսքը աչքերը փակելէն առաջ. «Քիչ մը ջուր հաճիս»: Հայրս երբեք չէր պատմած այս պատմութիւնները ինծի: Մայրս էր, որ կը պատմէր. «Ամիսներ հայրդ չի կրցաւ քնանալ», ըսաւ ան: «Գիշերները կ՛արթննար շնչահեղձ ու կ՛ըսէր - քիչ մը ջուր»: Եւ չէր ուշանար մօրս զգուշացումը ինծի. «Հօրդ բան մը չ՛ըսես, որ գիտես այս պատմութիւնները»: Բայց ես կրնայի տեսնել նոյնինքն այդ ցաւերը հօրս ներաշխարհին մէջ: Երբ քաղաքական նիւթեր կը խօսուէր, կը տեսնէի, թէ հայրս հոն չէր: Եւ կամ չէր ուզեր հոն ըլլալ: Պարզապէս իր աշխարհը չէր: Բայց երաժշտութեան հետ ան ետ կը դառնար կեանքին: Եւ կը փորձէր մեր ազգային արժէքները սորվեցնել ինծի` երաժշտութեան եւ մշակոյթի միջոցաւ: 1975-ին սկսաւ Լիբանանի քաղաքացիական պատերազմը: Այս անգամ իմ կարգս էր ապրելու զայն եւ իմ փորձովս: Հայրս մեկնեցաւ այս աշխարհէն եւ կարծէք ձգեց ինծի ապրելու զայն իմ փորձովս: Հայ քաղաքական կուսակցութիւններու որդեգրած «դրական չէզոքութիւնը» մէջս ամրապնդեց ազգային հաւասարակշռուած դաստիարակութեան առաջին հիմքը: Եթէ 1958-ի դէպքերը միայն լսած էի, 1975-ի իրադարձութիւնները կ՛ապրէի բայց նաեւ կը սորվէի ու կը գիտակցէի: Եթէ ահաւոր էր պատերազմը եւ անոր ձգած ողբերգական ցնցումները, բայց կար նաեւ մէջս մեծցող ազգային ինքնութեան ու անոր հաւատարմութեան նկատմամբ քննականառարկայական մօտեցումը: Եւ մեր գաղութի ղեկավարները յաջող կերպով այդ մօտեցումները մեզի փոխանցեցին: Բայց սորվելու եւ գիտակցելու այս գործընթացը տակաւին երկար էր: Եթէ Ցեղասպանութեան ամեակները համահայկական էին, բայց ոչ, օրինակի համար, առաջին Հանրապետութեան հիմնադրութիւնը` Մայիս 28-ը: Եւ այս թուականը եթէ գիտէինք, թէ հայկական էր, բայց մօտիկ չէր: Հոն տեղ մը հորիզոնին վրայ երեւցող-չերեւցող ամեա՞կ մը: Ու կարգ մը կրթական հաստատութիւններ` յարգելու համար Շարունակութիւնը էջ 14

Հայ Կեանք

Էջ 14

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

«ԱՄԵԱԿՆԵՐ»` ԱՊՐՈՒԱԾ ՓՈՐՁԱՌՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԸՆԴՄԷՋԷՆ Շարունակութիւն էջ 13-էն

դպրոցները փակ պահելու իրականութիւնը, կը յայտարարէին այդ օրը որպէս «դաշտագնացութեան օր»: Կը հարցնէինք, կը փնտռէինք, ու կը մտածէինք: Թէ ինչ՞ է այս թուականը եւ որո՞ւ է: Մերն է՞ թէ՞ միւսին է: Բայց ո՞վ է մերը եւ ո՞րոնք են միւսները: Հայկական երկրորդական վարժարանէն ետք պիտի անցնէինք համալսարանական կրթութեան եւ իմ պարագայիս` Հայկազեան Քոլեճ (այժմ համալսարան): Եւ մասնագիտական ուսումին կողքին կային նաեւ ուսանողական գործունէութիւնները: Եւ հոն էր Հայկական Ակումբը եւ անոր ներկայացուցչական կազմը: Եթէ կար կուսակցական ներկայացուցչութիւնը, բայց նաեւ կար համայնքայինը: Եւ քանի՞ անդամ իւրաքանչիւրէն: Թիւի թէ՞ ներկայացուցչական հանգամանքները պէտք էր, որ նկատի առնուէին: Եթէ կազմը ամբողջացուցինք, կարգը կուգար ձեռնարկներուն: Եւ անոր մէջ կարեւոր տեղ պիտի գրաւէր Մայիս 28-ի ձեռնարկը: Ինչո՞ւ պէտք էր կազմակերպուէր եւ ի՞նչ բովանդակութեամբ: Ո՞վ եւ ի՞նչ պէտք էր որ խօսէր: Ու տակաւին Եռագոյն դրօշակը: Պէտք է՞ր, որ զետեղուէր, թէ ոչ: Կար այդ վարկածը, թէ այդ դրօշակը հատուածական էր: Բայց երեւի պիտի սպասէինք հասնելու համար ներկայ օրերուն, ուր Եռագոյնը պիտի զետեղուէր ամէն տեղ հայկական մեր իրականութիւններուն մէջ` ներառեալ մեր սրտերուն մէջ: Հայաստանի Հանրապետոթեան ներկայութիւնը Սովետական համակարգի մէջն էր: Հայաստանը մերն էր, բայց նաեւ հեռու եւ ոչ շատ հասանելի: Քիչ մը կ՛ընդունէինք, երբեմն ալ ո՛չ: Կար քաշքըշուքը, երկմտանքը ու տարակուսանքը: Իմ պարագայիս, կար հօրեղբօրս տոքթ. Ռոպեր Ճէպէճեանի հաւատամքը Հայաստանի նկատմամբ: Հօրեղբօրս համար Հայաստանը վեր էր ամէն տեսակի համակարգէ: Արժէք էր եւ այդ գիտակցութեամբ ան իր ողջ կեանքը նուիրեց հայրենիքի կեանքին եւ անոր յառաջխաղացքին: Եւ իր միջոցաւ առջեւս կը բացուէր Հայաստանի գիտա-մտաւորական ու պատմական մեծ աւանդ մը: Բայց կային նաեւ հայրենի արուեստագէտներու պարբերական այցելութիւնները եւ ելոյթները Պէյրութի մէջ: Ու տակաւին հայրենի Արարատ ֆութպոլի խումբը, ուր իւրաքանչիւր մարզիկ մեզի համար դարձած էր ազգային հերոս: Կ՛ուրախանայինք, կ՛ոգեւորուէինք, կը լիցքաւորուէինք բայց նաեւ մէկ-մէկ ազգային ինքնութեան կազմաւորում կը դառնար այդ բոլորը: 1988-1990: Ղարաբաղեան շարժումը եւ Հայաստանի անկախացումը: Ու ահաւասիկ պատմութեան մէջ հայրենի երրորդ Հանրապետութիւնը արդէն իմ եւ մեր աշխարհին մէջ էր: Եւ առիթը ունեցայ 1991-1996 տարիներուն կանոնաւորաբար այցելել Հայաստան եւ աշխատիլ` հիմնելու համար Աստուածաշունչի Ընկերութեան մեր գրասենեակը հայրենիքի մէջ: Հոս արդէն հայրենիքի իրականու-

թիւնը դարձած էր անմիջական կեանքիս մէջ: Կ՛ապրէի զայն, իր հարազատութեամբ ու ոտքս դրած հայրենի հողին վրայ կ՛ապրէի ոչ թէ հեռուէն եւ կամ պատմութենէն ինծի փոխանցուած իրականութիւնը եւ կամ դաստիարակութիւնը: Հայրենիքը իրական էր, շօշափելի եւ զգալի իրականութիւն: Եթէ մէկ կողմէ կը տեսնէի հայրենիքը իր հարազատութեամբ, միւս կողմէ կ՛ըմբռնէի զայն իր բոլոր մարտահրաւէրներով: Բայց նաեւ կը սորվէի, թէ քննադատութիւնը բաւարար չէ: Հայրենիքը պէտք ունի դրական ուժին սրսկումին: Թէ ներկայիս այս է իմ ունեցածս եւ թէ անհրաժեշտ էր զայն պահել, բայց մանաւանդ աւելցնել անոր վրայ: Եւ այս մինչեւ այսօր իմ ապրած կեանքիս փորձն է: Կիրակոսը չափահաս տարիքի Հայաստան ապրող վարորդ է: Իմ վերջին այցելութիւններէս մէկուն ընթացքին խնդրած էի իրմէ, որ զիս տանէր Արցախ: Եւ ճամբորդութիւնը բաւական երկար ըլլալով կար հաճելի զրոյցը: Եւ անոր ընդմէջէն իմ հետաքրքրութիւնս: «Կիրակոս, դուն որ ապրած ես սովետական ժամանակաշրջանը ինչպէս կը համեմատես զայն ներկայ օրերու իրականութեանը հետ», եղաւ իմ հարցումներէս մէկը: Կիրակոսը եւ երեւի իր կեանքի փորձէն մեկնելով, ունէր քննական հաւասարակշռուած մօտեցում: «Ոչ մէկ տեղ եւ համակարգ անսխալ եւ ամբողջական է», ըսաւ ան: «Սովետի օրերուն ալ նոյնն էր եւ այդպէս պէտք է մօտենալ», շարունակեց Կիրակոս: Ան անդրադարձաւ սովետական ժամանակաշրջանին ժխտական եւ դրական կողմեր ունենալու իրականութիւններուն: Եւ ինչպէս արեւելահայերէնի մէջ կան դիպուկ արտայայտչական մօտեցումներ: Կիրակոս եզրափակեց. «Սովետական շրջանը ունէր իր մինիւսները եւ բլուսները»: Հոկտեմբեր 20, 2017: «Ազդակ» օրաթերթի կազմակերպած լսարանի դասախօսն էր Փրոֆ. Աշոտ Մելքոնեանը` Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան հիմնարկի տնօրէնը: Ան խօսեցաւ «Հայաստանի Հանրապետութեան 1918-1920, պատմութիւն եւ արդիական խնդիրները» նիւթին մասին: Փրոֆ. Մելքոնեան քննական-առարկայական մօտեցումով վեր առաւ մեր երեք հանրապետութիւնները եւ անոնց պատմական տուեալները: «Երրորդ հանրապետութիւնը պիտի չ՛ըլլայ, եթէ չ՛ըլլար երկրորդը, եթէ երկրորդը կեանքի կոչուեցաւ, այդ ալ առաջինին շնորհիւ: Մինչեւ երրորդ Հանրապետութիւն երկարող այս շղթան մենք կը պարտինք 1918-ի Մայիս 28-ի հրաշքին եւ իբրեւ ազգ եւ երկիր պատրաստ ենք յաւուր պատշաճի նշել այդ փառահեղ հարիւր ամեայ յոբելեանը», ըսաւ ան: Փրոֆ. Մելքոնեանի շղթան կրցայ հետեւցնել ապրած կեանքի փորձառութիւններու շղթայիս: Եւ կեանքիս շղթաներէն իւրաքանչիւրը` լսած, ապրած Շարունակութիւնը էջ 24

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

President briefed on draft 7-year program of modernization of Armed Forces

Chaired by President of the Republic of Armenia, Commander-in-Chief of the Armed Forces Serzh Sargsyan, a discussion on the draft seven-year program of modernization of the Armed Forces was held today at the administrative compound of the Ministry of Defense.

The meeting reviewed the main directions and the key principles set out in the draft program, which has been developed in compliance with the presidential instruction of October 24, 2017. The speakers emphasized that taking into account the existing challenges; the 2018-2024 Program features the forecast of development scenarios, eventual responses and the necessary conditions for efficient management of existing resources.

The President was informed that the discussion of the seven-year draft program, launched at the Monte Melkonian Military School this January 4, were continued involving the representatives of legislative and executive authorities, public sector representatives and experts. Serzh Sargsyan stressed the need for holding substantive discussions on the draft program, which is the key to army management effectiveness, enhanced fighting capacity and the efficiency of the

Էջ 15

Armenian-Azerbaijani ministerial talks ‘aim to reduce tension’ – official

The meetings arranged periodically between the Armenian and Azerbaijani foreign ministers are an attempt to mitigate tension along the Nagorno-Karabakh LIne of Contact, a deputy foreign minister said.

Speaking to journalists after the cabinet meeting, Shavarsh Kocharyan said he also treats the negotiations as an opportunity of future progress in the peace process. But he ruled out any positive development in the absence of a consensus.

“It is important to adopt those mechanisms to allow us to build that atmosphere in future. I mean maintenance of the armistice, and ceasefire regimes and end to military operations. From that point of view, the mee tings are aimed, first of all, at reducing tension. We have losses certainly as the shootings continue, but the meetings do really help reduce tension,” he added.

Asked to comment on the possibility of presidentiallevel talks before the end of President Serzh Sargsyan’s tenure, Kocharyan said they haven’t yet discussed such a possibility. He added that presidential meetings are normally agreed based upon the outcomes of ministerial talks.

armed forces, which in turn will result in modern armed forces, capable of keeping the State borders intact.

Serzh Sargsyan noted that ever since their inception, Armenia’s Armed Forces have been developing continuously, and the time has come for a long-term development program that should address both the strengthening and enhancement of the armed forces and the modernization of its armament.

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Annual dinner of the Parliament Committee Approves Statement Armenian organizations of France will be held on Yezidi Genocide

under high patronage of Emanuel Macron

YEREVAN—Armenia’s National Assembly’s Standing Committee on Foreign Relation on Thursday approved a draft statement recognizing and condemning the genocide perpetrated against the Yezidi people by terrorist groups on territories of Iraq under their control. The issue will now be discussed at a plenary session of the Parliament.

The draft statement attaches importance to the efforts of the international community aimed at implementing the provisions of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide.

It emphasizes the responsibility of states to respect the rights of ethnic and religious minorities stipulated by international law.

The statement reiterates the commitment of the Republic of Armenia and the Armenian people to fight to prevent genocides and other crimes against humanity.

If passed, the Armenian National Assembly will recognize and strongly condemn the acts of genocide against the Yezidi people on territories of the Republic of Iraq controlled by terrorist groups. It will deplore all expressions of terrorism and extremist ideology, the targeted persecution and cruel attitude towards the Yezidi people on the above mentioned territories.

The Armenian Parliament will also call to investigate those crimes through international structures and hold the perpetrators accountable.

It will call on the international community to take measures to ensure the security of the Yezidi population and provide them with humanitarian assistance, to spare no efforts to prevent human rights violations.

The draft statement will be discussed during the Standing Committee’s sitting on January 11.

The authorities in Iraq are aware of the process and have a positive stance. Members of the Parliament’s Standing Committee on Foreign Relations were briefed on the issue during a visit to Armenia.

French President Emanuel Macron will participate in the annual dinner of the Co-ordination Council of Armenian organizations of France.

ARMENPRESS reports this year the dinner will take place at “Hotel du Collectionneur” on January 30. The dinner will be held under the high patronage of the French President. Macron is expected to give a speech at the dinner.

The French President, Mayor of Paris Anne Hidalgo, Cabinet members, MPs, other high ranking French officials, Heads of French Armenian organizations and clergymen usually participate in the dinner that has already become a tradition.

EU expressed hopes Armenia could one day join the bloc The European Union is reportedly preparing to welcome its next group of member states by 2025 and hopes the likes of Albania, Bosnia, FYROM and Kosovo will be “well advanced on their European path by then”, Express.co.uk reported citing a draft strategy paper due to be adopted by the European Commission on February 14.

According to the source, the EU also does not give up all hope for further integration of the “Eastern European partners” in the bloc.

“The EU has previously expressed hopes its “Eastern European partners”, which include Ukraine, Georgia and Moldova, could one day join the bloc. Other nations earmarked for possible membership include Armenia, Azerbaijan and Belarus,” reads the article.

Serbia and Montenegro have already began accession talks, while Albania and FYROM hope to begin this year.

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Armenia confirms military cooperation with India

The Defense Ministry on Monday, January 15 confirmed to PanARMENIAN.Net that Armenia is indeed involved in international military cooperation with India.

Էջ 17

Istanbul event celebrates life and career of Ara Guler

Reports on Indian news sites suggested that the defense ministry is in the process of tying up with Saudi Arabia, Jordan, the United Arab Emirates (UAE), Myanmar and Armenia for supply of radars, helicopters and missiles, and tank upgradation by 2018.

Pan ARMENIAN.Net - A special event was organized in Istanbul to celebrate the life and career of prominent Turkish-Armenian photographer Ara Guler, Ermenihaber.am reports.

Famous photographers, high-ranking officials, including president Recep Tayyip Erdogan's spokesman Ibrahim Kalin were in attendance.

"His photos tell a story - the story of Dali, that of Picasso," Kalin was quoted as saying.

Guler himself added that history is the most important information in the world as it is the only thread connecting humanity to its past.

Karabakh MOD: Soldier died under yet unclear circumstances

As reported earlier, the Istanbul municipality has approved a proposal to rename Tosbaga street in the district of Beyoglu in honor of Guler. Nicknamed "the Eye of Istanbul", Guler lived on the street in question for many years and still retains his studio there, Ermenihaber.am says.

Indian media agencies reported earlier that Armenia is interested in purchasing radars for battlefield theatre and long-distance artillery ammunition from India.

The Armenian defense ministry, however, failed to provide details about the types military hardware and ammunition it is purchasing from India, characterizing the information as secret.

STEPANAKERT. News.am – Republic of Artsakh (Nagorno-Karabakh Republic/NKR) Defense Army serviceman Harutyun Khachatryan (born in 1998) sustained a fatal gunshot wound, on Tuesday at around 1:15am.

He was mortally wounded at the protection area of a Defense Army military unit, but under yet unclear circumstances.

An investigation is underway to find out the details of this incident, informed the NKR Ministry of Defense (MOD).

Էջ 18

Հայ Կեանք

Eduardo Eurnekian will pass his business to his nephew, Martin

Argentine Armenian businessman Eduardo Eurnekian reportedly will pass the ownership of the Corporacion America Airports SA to his nephew, Martin, according to a report in Bloomberg.

Eurnekian’s company, which operates concessions in 51 airports worldwide is looking to sell as much as $750 million of shares between January and February in an initial public offering said he will oversee the deal, “but that doesn’t’ mean I’m in charge.”

“I am doing this IPO, but that doesn’t mean I’m in charge — the one who manages the airports is my nephew,” Eurnekian told Bloomberg during an interview in his Buenos Aires office. “I will oversee this deal this month, and my career in airports will be complete.”

Armenia International Airports, which operates Yerevan’s Zvartnots and Gyumri ‘s Shirak International airports, is part of the Corporacion America Airports, which announced the IPO. A son of Armenian Genocide survivors, Eurnekian, who has other holdings in Armenia, and has been a fixture in Armenia since its independence, transformed the Zvartnots airport from its Soviet structure to a bustling international travel hub. His investments in the Shirak airport enabled air travel to Armenia’s second largest city, which had long been dormant.

Renowned Los Angeles Times journalist to present new bio of Kirk Kerkorian

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Armenian American Museum

SACRAMENTO—Senator Anthony J. Portantino announced that the Armenian American Museum funding approved in last year’s budget has been programmed for expenditure this year in Governor Brown’s proposed budget announced Wednesday.

This confirms that $3 million of the $4 million approved has actually been programmed for expenditure. The museum project is located for the City of Glendale and includes Genocide education and multicultural exhibits. Plans for its creation are underway with broad support from within the Armenian community, including its ten largest organizations.

“I am very glad that the Governor’s Budget proposal maintains the State’s commitment to keep funding this important project. The Armenian American Museum will share the rich Armenian history and culture in the state of California for generations to appreciate. As the District 25 Senator, I represent the largest Armenian American community in the country, I am proud to support the museum and happy that the state is invested in its success,” commented Portantino.

Last year, Portantino arranged for the museum to present directly to the State Senate for a three million dollar budget request. The Senate approved the Portantino request and included it in the final state budget.

The $1 million announced today is the promised annual allotment.

Sen. Portantino represents nearly 930.000 people in the 25th Senate District, which includes Altadena, Atwater Village, Bradbury, Burbank, Claremont, Duarte, Glendale, Glendora, La Cañada Flintridge, La Crescenta, La Verne, Lake View Terrace, Los Feliz, Monrovia, Montrose, Pasadena, San Dimas, San Marino, Shadow Hills, Sierra Madre, South Pasadena, Sunland-Tujunga, and Upland.

William C. Rempel, a veteran investigative reporter who spent more than three decades at the Los Angeles Times, will present his new book, The Gambler: How Penniless Dropout Kirk Kerkorian Became the Greatest Dealmaker in Capitalist History.

Rempel will present his work on the late renowned American Armenian billionaire on February 1, at the National Association for Armenian Studies and Research (NAASR) Center, in Belmont, Massachusetts, USA, according to Massis Post.

Cont. on page 22

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 19

AGBU World Programs AGBU Summer Internship Program 2018 is now accepting new round of applications AGBU Summer Internship Program 2018 is now accepting new round of applications for Buenos Aires, London, Paris and Yerevan.

Deadlines: February 15: London March 15: Paris & Yerevan April 30: Buenos Aires Learn more and apply here: http://agbu-internship.org/ The AGBU Summer Internship Program offers unique career opportunities for university students and provides supplemental curriculum designed to enhance career development. The program includes a range of workshops, networking events, and cultural activities, which, coupled with the top-rated internships themselves, prepare participants for the first steps outside academia.

To be eligible for consideration for our programs, applicants must be:  Enrolled in an accredited university 

A sophomore, junior, senior, or graduate student



Between the ages of 19 and 26



Maintain a GPA of at least 3.0 (B) or international equivalent For Paris Summer Internship Program, all applicants must have an advanced proficiency level in the French language



Accepting Applications for AGBU 2018 Musical Armenia Program AGBU’s Musical Armenia Program (MAP) is a three-week summer initiative that connects aspiring and professional artists with Armenia’s rich musical heritage. It will take place from July 9 to July 29, 2018.

Since 2012, AGBU’s Musical Armenia Program (MAP) has been inviting musicians of all backgrounds, levels, and nationalities to come together and explore Armenia’s rich musical traditions. From folk to contemporary, liturgical to jazz, classical to blues, the program offers a one of a kind experience to explore the many faces, personalities, rhythms and notes of Armenian music.

Participants will have the opportunity to attend masterclasses, lessons and lectures by prominent Armenian musicians and musicologists. Cultural activities, concerts and weekly excursions outside of the city are also part of the program. Discovering Armenia – its nature, its city life, its cuisine, its people – are as essential to understanding its music as the technique, musical history, and instruments that distinguish its heritage.

For more information, please contact: musicalarmenia@agbu.org or visit www.agbuperformingarts.org/musicalarmenia/

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

AGBU World Programs Accepting applications for AGBU 2018 Discover Armenia Program

Every summer since 2003, AGBU’s Discover Armenia Program has brought together youth from around the world for an unforgettable adventure in their ancestral homeland.

Ages: 15 to 18 years old Dates: August 05 to 22, 2018 Discover Armenia participants engage in various volunteer projects that contribute to local development, for which they receive community service credit at their schools. Volunteer assignments have included building houses for disadvantaged families, visiting local orphanages, and serving hot meals at AGBU’s Senior Dining Centers. At the same time, students have the opportunity to tour the country’s historic sites and enjoy its natural wonders, as well as spend a weekend in Karabakh.

At the end of this three-week experience, participants return home with both friends and memories that will last a lifetime.

For registration, please visit: http://discoverarmenia.org/apply.php Contact: Herminé Duzian – hduzian@agbueurope.org

Citizens of Armenia can visit 59 countries without a visa Armenia has improved its position in the annual passport ratings of Henley & Partners and is currently in 76th place. It is stated that citizens of Armenia can visit 59 countries without a visa. Last year, Armenia was in 78th place. Georgia is in 53rd place, providing its citizens with the opportunity to visit 99 countries without a visa.

In last year’s list, Georgia was in 68th place. Over the past five years, the German passport is in first place, providing German citizens with the opportunity to visit 177 countries without a visa.

Singapore is in second place, providing the opportunity to visit 175 countries, Russia is in 48th place, Turkey – 50th and Azerbaijan – in 72nd.

Afghanistan is in last place with the opportunity to visit 24 countries without a visa, writes ankakh.com.

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 21

AGBU Europe AGBU YP-Plovdiv organizes a charity evening in support of the Malvina Manukyan Theater School

On December 1, 2017, AGBU YP-Plovdiv organized the traditional annual evening dedicated to the International Student Day and the upcoming Christmas and New Year celebrations. The main organizers of the event were YP-Plovdiv Chairman Haik Garabedian along with YP-board members Verzin Hugasyan and Nashan Derkalestinyan.

After the welcoming speech given by YP-Plovdiv Chairman Haik Garabedian, Father Hrac Muradian, spiritual father of the Armenians in Plovdiv, opened the evening with a blessing. The Armenian vocal ensemble “SIREN” performed at the gathering, followed by a professional DJ set. World famous opera singer Ivaylo Mihaylov, who is also a honorary member of AGBU Sofia, also attended the evening and contri-

Carpet production on the decline in Armenia Carpet production decreased by 10,6 % in January – November 2017 as compared to the production volumes for the indicated period in the previous year, according to the National Statistical Service of the Republic of Armenia (NSS).

According to the source, in January-November of 2016, 17 tons of carpets and carpet coverings have been produced in the republic, while the number is 15,2 tons for the indicated period of this year.

According to NSS, for the indicated period hosiery production decreased by 16,1%. 12821,4 thousand pairs have been produced in January- November 2017, compared to 15276,8 thousand pairs manufactured for the indicated period in 2016.Thus, the production volume increased for three times.

buted to the festive mood.

Among the guests who attended the evening were internationally acclaimed opera singer Ivaylo Mihaylov, Mr. Arno Kuyumdzhiyan – Chairman of AGBU Sofia, Ms. Gronika Kavafian – AGBU Board Member, Mr. Angel Angelov – Municipal Councilor and former Deputy Mayor of the North Region of the city of Plovdiv, Mr. Arthur Hovanisyan, chairman of the “Union of Armenians in Europe”, Bulgaria branch, as well as the leaders of the organization “Miasin.”

A charity raffle took place during the gathering. The funds raised were dedicated to the young talents of “Malvina Manukyan” Theater School. AGBU YP-Plovdiv expresses its gratitude to the Armenian vocal ensemble “SIREN” for their performance, to the restaurant “Unico” for hosting the event and to the generous donors of the raffle: “Agi-1” Ltd., “Garo M” Ltd., “The Union of Armenians in Europe”, the organization “Miasin” and the Chairman of AGBU Sofia – Mr. Arno Kuyumdjiyan.

The event was organized by were YP-Plovdiv Chairman Haik Garabedian along with YP-board members Verzin Hugasyan and Nashan Derkalestinyan.

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Armenian rose float wins Judges’ Award for most outstanding design and dramatic impact secutive year that an Armenian rose float has participated in the Pasadena Tournament of Roses, thanks to the work of the American Armenian Rose Float Association (AARFA).

Carrying the theme “Armenian Roots,” the Armenian rose float was dedicated to Armenian mothers, daughters, sisters, and grandmothers, as individuals who are the foundation of acts of kindness that enrich the lives of others; who are a source of inspiration, hope, joy, and optimism; and whose unconditional love contributes to the greatness of their communities and nation.

On January 1, as spectators from across the globe watched the 129th Pasadena Tournament of Roses, the newest Armenian rose float became one of the most talked-about highlights of the event, and won the prestigious Judges’ Award for most outstanding float design and dramatic impact. This is the fourth con-

The design of the 2018 Armenian rose float was conceived by AARFA Board member Johnny Kanounji. The centerpiece consisted of the bust of a young woman dressed in traditional Armenian garments and headgear and tending a young pomegranate tree. The elements in the back and front of the imposing centerpiece comprised a colorful pastiche of Armenian motifs, including Armenian carpets and pomegranates. While some of the patterns of the carpets were nods to ancient Armenian architecture and heraldry, their background colors were also rich in symbology.

The green, for instance, symbolized hope, renewal, life, and spring; and the red symbolized beauty, wealth, courage, joy, and faith.

The American Armenian Rose Float Association members and the nine women chosen to represent the committee in front of the float

Renowned Los Angeles Times journalist to present new bio of Kirk Kerkorian Cont. from page 18

The Gambler is the rags-to-riches story of one of America’s wealthiest and least-known financial giants, self-made billionaire Kirk Kerkorian—the daring aviator, movie mogul, risk-taker, and business tycoon who transformed Las Vegas and Hollywood to become one of the leading financiers in American business.

The Armenian rose float’s honored riders included Carmen Libaridian, Sylvia Minassian, Ramella Markarian, Alice Petrossian, Dr. Alina Dorian, Hermine Janoyan, Sirvard Chimayan, Grace Stepanian, and Telma Altoon. The nine women were selected by the AARFA as float riders for their continued acts of kindness and unconditional love of the Armenian community.

In this biography, Rempel digs deep into Kerkorian’s long-guarded history to introduce a man of contradictions—a poorly educated genius for deal-making, an extraordinarily shy man who made the boldest of business ventures, a careful and calculating investor who was willing to bet everything on a single roll of the dice.

Bill Rempel’s 36-year career at the Los Angeles Times produced a collection of high-profile projects. Rempel’s work has been recognized with numerous journalistic honors, including an Overseas Press Club award and the Gerald Loeb Award.

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Ծնունդի հեքիաթներ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Ամէն ինչ որ հեքիաթանման է, անպայման հեքիաթ չէ, Իսկ ամէն ինչ որ հեքիաթ է, անպայման հեքիաթանման չէ: *** Աշխարհի վրայ կայ հեքիաթային երկիր մը, որ կը կոչուի Լիբանան, եւ այստեղ կը գտնուի եզակի քաղաք մը (թերեւս՝ քաղաքիկ) որ կը կոչուի ՊուրճՀամուտ: Պուրճ-Համուտը խորքին մէջ եզակի էր մէկէ աւելի յատկանիշերով, որոնց կարգին՝ իր ազգագրական պատկերը. անոր հիմնադրութեան առաջին տարիներուն (մօտաւորապէս 1933-34) բնակչութեան 99,99 տոկոսը հայ էր. 30-40.000 հազարի վրայ կային ընդամէնը քանի մը արաբ ընտանիքներ՝ եկեղեցւոյ քահանայինը, ժամկոչինը, մուխթարինը եւ մէկ-երկու ուրիշներ ու այսչափ միայն: 1946-էն սկսեալ, որ կը զուգադիպի հայրենադարձութեան, մեկնողներուն տուները գնուեցան արաբ հայրենակիցներու կողմէ, տեղացի թէ պաղեստինցի գաղթականներ: Եւ ազգագրական եզակիութիւնը այսպէսով խախտեցաւ...ի հաշիւ ուրիշ հայաւանի մը, որ Այնճարն է եւ որը ծնունդ առած էր Պուրճ-Համուտէն 4-5 տարի ետք: Այնճար կը շարունակէ պահել իր այդ անաղարտ դիմագիծը, մինչ Պուրճ-Համուտ օր ըստ օրէ կը կորսնցնէ իրը: Սակայն այս չէ իմ բնաբանս, ես ուրիշ բան պատմելու համար ճամբայ ելայ: Ուրեմն հակառակ վերոնշեալին՝ Պուրճ Համուտը կը շարունակէ պահել իր եզակիութիւնը այլ կէտերու մէջ, որոնցմէ մէկն ալ այստեղ հաստատուած արաբ խանութպաններու եւ երբեմն ալ սովորական հայրենակիցներու հայերէնաիմացութիւնն է: Այո, սա այնպիսի իւրայատկութիւն մըն է, որ ամբողջ աշխարհի մէջ,– ի բաց առեալ անշուշտ Հայաստանը,– միակ պարագան է, ուր օտարներ հայերէն կը սորվին իրերու բոլորովին բնական ու անբռնազբօս բերումով: Պատկերացուցէք Լիբանանի ընդհանրապէս հարաւէն եկած արաբ երիտասարդներ, բայց նաեւ օտարահպատակներ՝ սուրիացի, եգիպտացի, յորդանանցի, սուտանցի եւ այլն, որոնք իրենց կեանքին մէջ հայ չեն տեսած եւ որոնք այստեղ հայահոծ թաղի մը մէջ պտուղի ու բանճարեղէնի խանութ կը բանան եւ կը սկսին առեւտուրի...հայերու հետ կամ նա՛եւ հայերու հետ: Եւ որովհետեւ հայը դժուարութիւն ունի արաբերէն սորվելու, այս մարդիկ կը ստիպուին իրե՛նք հայերէն սորվիլ, որպէսզի դրամ կարենան շահիլ ու ապրիլ: Առաջին ամիսը կը սորվին թիւերը ու չափերը՝ մէկ քիլո, մէկուկէս քիլո, երկու ոսկի, չորս, հինգ, եօթը ոսկի կամ տոլար եւ այլն: Ապա կը սկսին սորվիլ ապրանքին անունը՝ նարինջ, վարունգ, հազար, բողկ: Երկրորդ-երրորդ ամիսներուն կը սկսին կազ-

Էջ 23

մել իրենց առաջին կցկտուր նախադասութիւնները՝ շատ լաւ է, համով է, թարմ է, աժան է: Կամ՝ հիմա չկայ, մէկ ժամէն կը հասնի...: Նաեւ՝ անուշ ըլլայ, նորէն եկուր եւ այլն: Իսկ վեցերորդ ամիսը կամ ամենաուշը տարին չլրացած՝ արդէն հայերէն կը խօսին քիչ մը... ամէն նիւթի մասին: Եւ...կամաց-կամաց կը հայանան: Երբեմն շատ զաւեշտական պարագաներ ալ կը պատահին: Կը ճանչնամ անոնցմէ մէկը. իսկական աժդահայ մը, գոնէ երկու մեթր հասակով եւ երկու հարիւր քիլո քաշով, արաբական կամ արեւելեան բուրդէ գլխարկը մինչեւ աչքերը իջած, պեխերը ականջներուն հասած, մօրուքը ընդհանրապէս անխնամ, «մի զըռ չոբան»,– ինչպէս պիտի ըսէր Թումանեան,– որ սակայն...մաքուր ու ծեքծեքուն հայերէն մը կը խօսի, ծայրայեղօրէն կիրթ է եւ իսկոյն կը հրապուրէ քեզ: Չես կրնար առանց գնումի դուրս ելլել խանութէն, ընդհակառակը, քիչ մըն ալ կը տնտնաս, որ աւելի լսես զինք: Կը ճանչնամ Ղասսան մըն ալ, որ ինքնամփոփ ու լռակեաց երիտասարդ մըն է, որուն հետ կարելի է երկար զրուցել,– եւ հաճոյքով կը զրուցեմ,– քիչ մը ամէն բանի մասին: Այնքան լաւ կը տիրապետէ հայերէնին: Կարծեմ հայ աղջկայ մը պարեգօտն ալ անցած է կեանքէն, չեմ գիտեր՝ իբրեւ նշանածի՞, թէ՞ իբրեւ ընկերուհիի,– եւ յուզումով կ’ակնարկէ թէ՛ հայերէնին, թէ՛ զայն խօսող աղջկան: Առիթով մը, երբ տակաւին լաւ չէի ճանչնար զինք, միամտաբար հարցուցած եմ իրեն, թէ ինչո՛ւ «օտար» անուն կը կրէ: Եւ այսպիսիները բացառութիւն չեն: Ստորեւ պատկեր մըն ալ: Տասը օր առաջ, արեւմտեան Ծնունդի առթիւ, հրաւիրուած էի կաթողիկէ բարեկամի մը տունը, ուր, իմինէն զատ, կը գտնուէին չորս ուրիշ ընտանիքներ կամ անոնց ներկայացուցիչները, չորսն ալ իրենց եթովպացի աղախիններով: Երբ երեկոյթը իր աւարտին կը մօտենար, ուզեցի զայն փակել գարեջուրով մը: Եւ որովհետեւ միջավայրին ծանօթ էի եւ չէի ալ ուզեր ուրիշը խանգարել, խոհանոց ուղղուեցայ ինքնասպասարկութեան համար: Ի՜նչ տեսնեմ. չորս աղախինները հաւաքուած էին իրե՛նց սեղանին շուրջ եւ ուրախ կը ճռուողէին...մաքուր հայերէնով: Կայ սակայն աւելի ուշագրաւն ալ, որ հետեւեալն է. այս օտարներուն սորված հայերէնը զերծ է այն բոլոր լեզուական արատներէն, որոնց դէմ ի զուր կը պայքարինք մեր՝ հայ խմբագիրներու, հայ մտաւորականներու, հայ ուսուցիչներու աշխարհիկ թէ հոգեւոր բոլոր ծիրերէն ներս...առանց յաջողելու սրբագրել զանոնք: Օրինակ՝ ոչ մէկուն բերնէն լսած եմ փոխանցել, իբրեւ հետեւանք, իբրեւ արդիւնք, արդիւնքով, գծով, այն մասին, յետայսու եւ այս կարգի ճիւաղութիւններ, որոնք մերոնց հանապազօրեայ հացն ու սնունդն են: –Աղէկ,– պիտի ըսէք,– վերջին հաշուով՝ ովքե՞ր են ասոնց ուսուցիչները, որպէսզի քիչ մըն ալ մեր խմբագրատուները (առանց մոռնալու Երեւանի «Արմէնփրէսը»), դպրոցները, գրասենեակները, Շարունակութիւնը էջ 24

Հայ Կեանք

Էջ 24

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

«ԱՄԵԱԿՆԵՐ»` ԱՊՐՈՒԱԾ ՓՈՐՁԱՌՈՒԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԸՆԴՄԷՋԷՆ Շարունակութիւն էջ 14-էն

թէ փորձուած, ինք իր պարունակին մէջ դարձաւ ինքնութեան փորձառութիւններու վերահաստատում: Եւ տեսայ նաեւ ինչպէս այս փորձառութիւններու շղթան իրարու հետ կապուած եւ զիրար ամբողջացնող իրականութիւն դարձած է: Եւ թէ ինչպէս այդ փորձառութիւնները կամաց-կամաց կազմեր են ազգային ինքնութեան հասկացողութիւնը, որ համահայկական է եւ մեր բոլորին կը պատկանի: Ան կը պատկանի իր «մինիւսներով» եւ «բլուսներով»: Մերն է, հայկական է, իւրայատուկ է եւ իւրաքանչիւր հայ պէտք է իւրացնէ ու պահէ զայն, մէկ կողմէ սորվելով անցեալէն, իսկ միւս կողմէ պահելու համար ներկան եւ կերտելու համար ապագան: Ու դարձեալ փրոֆ. Մելքոնեանը. «Թիւր կարծիք է, որ մենք անկախութեան մտայնութիւնը չենք ունեցած: Անկախութեան համար պայքարը շատ անթեղուած ձեւով մեր հասարակական-քաղաքական միտքը իր սրտին մէջ ունեցած է արդէն»: Եւ անկախութիւնը միայն աշխարհագրական ու հողատարածք-սահմաններու հասկացողութիւն չէ: Ան մտքի, մտածողութեան, ինքնութեան անկախութիւն է: Հոն, ուր հայ մարդը, կ՛ապրի իր ազգային կեանքը իր հարազատութեամբ եւ հպարտութեամբ: Կ՛ապրի այս աշխարհին մէջ եւ կը յարաբերի իր մշակութային եւ անոր ամբողջական ազատութեան

Ծնունդի հեքիաթներ Շարունակութիւն էջ 23-էն

տուները, հեռաւոր թեմերն ու առաջնորդարաններն ալ այցելեն ու հայերէն սորվեցնեն: Մի՛ հարցնէք, որովհետեւ չեմ գիտեր: *** Տարիներ առաջ կը խնամէի հիւանդ մը, որուն հետ ա՛լ մտերմացած էի, ինչպէս սովորաբար կը պատահի հաւատարիմ յաճախորդներուն հետ: Մօտաւորապէս 20-25 տարուան ծանօթութիւն մը ունէինք արդէն, երբ օր մը ժամադրութիւն խընդրեց կնոջը համար: Եւ քանի մը օր ետք դարմանատունս մտաւ անոր հետ: Գլուխէս սառ ջուր թափեցաւ. կինը վերէն վար սեւ հագած, լաչակաւոր իսլամուհի մըն էր: Այլայլեցայ, շփոթեցայ, բառերս կորսնցուցի, բայց եւ այնպէս, միւս կողմէ, ցոյց տուի աթոռը, ինքս ալ տեղաւորուեցայ ու անցայ գործի, մինչ ամուսինը, քիչ անդին նստած, կը հետեւէր այս բոլորին: Կը զգայի, որ մտերմութեան վտիտ կապը փրթած էր մեր միջեւ. լռութիւն կը տիրէր, ճնշիչ լռութիւն մը...գոնէ ինծի համար: Կը փորձէի առ ի քաղաքավարութիւն խզել զայն, նիւթ մը գտնել ու վերահաստատել կապը, սակայն չէի յաջողեր: Երբ վերջապէս շատ անճարակ, բայց հաւանաբար նաեւ անի-

հասկացողութեան ընդմէջէն: Ամեակները մեր պատմութեան մէջ այս ազատութիւնն է, որ կերտած ու շնորհած են` ինծի համար, եւ իմ իւրաքանչիւր կեանքի փորձառութիւններուս ընդմէջէն, ինչպէս նաեւ իւրաքանչիւր հայու համար: Եւ հայը իր այս ամեակ(ներ)ը պարտի իւրացընել, ինչպէս նաեւ շարունակէ պահել ու կերտել նոր ամեակներ: Ամեակներ` ապրուած փորձառութիւններու ընդմէջէն: Եթէ ամեակը հայուն պատմութիւնն է, ապա ապրուած փորձառութիւնը հայուն անկախութիւնն է` հողին, ինքնութեանը եւ մշակոյթին, հայուն համար, մեր բոլորին համար:

րաւօրէն ըսի, կարծես անոր դատաւորը ըլլայի.

– Իսլամի հետ ամուսնացեր ես: – Ի՞նչ,– հարցուց՝ չըմբռնելով ակնարկութիւնս: – Ինչո՞ւ իսլամի հետ ամուսնացեր ես,– վրայ բերի, այս անգամ՝ անիրաւուածի պահանջատիրական զգալի շեշտով մը: – Ի՞նչ կը խօսիս,– հակադարձեց ան շլմորած՝ անհանդարտ շարժելով աթոռին, կարծես փուշի վրայ նստած ըլլար: – Եղբա՛յր, ի՞նչն է անհասկնալին. ինչո՞ւ իսլամի հետ ամուսնացած ես: – Բայց, հաքի՛մ, ե՛ս ալ իսլամ եմ,– ըսաւ՝ աչքերը լայն բացած, ու հիմա...ի՛մ կարգս էր շլմորելու եւ աթոռիս զիս նեղող փուշերէն անհանգստանալու: – Բարեկա՛մ, այսքան ատեն է մաքուր հայ էիր ալ, հիմա իսլամութի՞ւնդ բռնեց: Եւ ահա ան լայն ժպտելով ու հանդարտած պատմեց, որ պատանի հասակէն աշկերտը դարձած է հայ դերձակի մը, որմէ արհեստին հետ սորված է նաեւ անոր լեզուն, եւ հիմա, տասնամեակներէ իվեր, հաշտ ու համերաշխ կը շարունակէ ծառայել նոյնին հաստատութեան մէջ, որուն վերակացուն ալ դարձած է, շրջապատուած հայ արհեստաւորներով, եւ այնուհետեւ հայերէնը դարձած է իր երկրորդ լեզուն, որուն համար շատ ուրախ է եւ շատ կը սիրէ զայն: Այս ալ...այսպէ՛ս:

Կապ հեղինակին հետ։ armenag@gmail.com

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 25

ՅՈՒՇԵՐՈՒ ՇԱՐՔԷՆ

Մ.Կ.Հ.*-Ի ԱՐՀԵՍՏԱՆՈՑՆԵՐԸ ՎԱՐԴԱՆ ԹԱՇՃԵԱՆ Սափրիչատունը Մելգոնեանի մեր տարիներուն, Հաստատութեան ներքին կարիքներու արհեստաւորական զանազան գործեր կը վստահուէին ուսանողներուն, մեծ մասամբ ձեռներէցներուն, զգալի նուազում արձանագրելով աշխատանքային ծախսերու ցուցակին վրայ: Կրթարանը ունէր իր սեփական մեքենատունը, ատաղձագործարանը, տպարանը, խոհանոցը, ճաշարանը, հիւանդանոցը, կարատունը, գրադարանը, հանդերձատունը, տաղավարը, մարզադաշտերը եւ այլ բաժիններ, որոնք պատասխանատուներու կողքին, օգնութեան կարօտը կը զգային աշակերտական ձեռքերուն, ե՛ւս հաստատելով ընտանեկան հանգամանքն ու մթնոլորտը գիշերօթիկի եզակի դրութեան: Այս գործերը կը կատարուէին կամովին, սիրայօժար տրամադրութեամբ, ծառայասիրութեա՛ն ոգիով, «Մէկը՝ բոլորին, բոլորը՝ մէկուն» հաւատամքը ընդունելով որպէս խոստում եւ բարոյական պարտք, մեծ Բարերարներու կիսանդրիներէն ծորող հանապազօրեայ բարի ներկայութեան շուքին տակ: Ահա այս արհեստանոցներէն մէկն ալ, տղոց շէնքի գետնայարկը, ակումբին ու ճաշարանին մէջտեղի միջանցքին վերջաւորութեան, դէպի դամբան նայող իր պատուհանով վերջէն աւելցուած աննշան խուց մըն էր, որուն փայտեայ համեստ դռնակի ճակատին կը կարդացուէր մէկ բառ՝ «Սափրիչատուն»: Ասիկա այն սենեակն էր, ուր տղոց գլուխները կը յանձնուէին ուսանող «սափրիչ»ներու մկրատներուն, անվճար, մազերու երկարութիւնը բաղձալի վիճակի մը մէջ պահելու եւ պահպանելու նպատակով: Վերջին տասնամեակներու քարտիսային արտառոցութիւնները, հիւսքերը, գոյները, մօրուքները, յատկապէս ֆութպոլիսթներու գլխուն վրայ՝ աներեւակայելի եւ անընդունելի պիտի նկատուէին այն շրջանին անտարակոյս, Մելգոնեանի կարգապահական խիստ կանոններու պարտադրանքին տակ: Կը տարուիս մտածելու, թէ ժամանակներու յարափոփոխ ընթացքը ո՞ւր հասցուցած է գլխու նորաձեւութիւնը ներկայիս, ներառեալ «թաթու»ով թաթաւուն քիթ-բերանները, աննշան գիւղերու անկիւններէն մինչեւ մեծ ոստաններու խճողուած պողոտաները: Ունէինք «վարպետ» սափրիչներ, արդէն իսկ տիրացած արհեստի գաղտնիքներուն, մի քանին՝ ընտանեկան ժառանգութեամբ, եւ հարկաւ՝ խակ ու անվարժ սափրիչներ, որոնց փորձառութիւնը հետզհետէ կը հասուննար անտրտունջ նորեկներու գլխուն վրայ: Վարպետներէն մին՝ մեր դասընկերը Հայկաւէտ Չըքրըքճեանն էր, Ամմանէն, որուն հայրը, եթէ չեմ սխալիր, ծանօթ սափրիչ եղած էր հոն: Հայկաւէտը, որուն «Չըքրըք» կը կանչէինք, պարտականութիւն ունէր նոյն ատեն մարզելու եւ հասցնելու նոր ոյժեր, որպէսզի սերունդ մը, սափրիչներու մեկ-

նումէն ետք, այս նորերը ստանձնէին սափրիչատունը ո՛ղջ պահելու աւանդութիւնը, ինչպիսին էր պարագան ոչ միայն միւս արհեստանոցներուն, այլեւ՝ երգչախումբին, նուագախումբին, փողերախումբին եւ կամ մարզական խումբերուն յաջորդականութեանը մէջ: Այս էր հետեւողական դրութիւնը Մելգոնեանին միշտ, գործնական միջոցառո՛ւմը, ուսման վեցամեայ շրջանի մը աւարտին, անցեալի երկար շղթային վրայ նոր օղակներ հիւսելու էական պարտականութեան ճամբուն վրայ: Բացի ուսանողներէն, սափրիչատան բարիքներէն օգտուողներու ցանկին վրայ կային նաեւ ուսուցիչներ եւ պաշտօնեաներ, դրամէն աւելի՝ դիւրութեան պատճառաւ, այլապէս, հարկ պիտի ըլլար կրել մինչեւ քաղաք երթալու տաղտուկը քանի մը քիլօմեթր հեռու մազ մը կտրելու համար: Չեմ գիտեր, եթէ երբեք «սափրիչ»ն ալ, անուղղակիօրէն, սա կամ նա ձեւով փոխադարձ շնորհ մը կը քաղէր ազդեցիկ այս յաճախորդներէն, դասերուն մէջ կամ այլուր, երբ իրարու կռնակ քերող մարդկային ընկալեալ սովորութիւնը ամէնուրեք խտացուած կը տեսնենք «խաթեր» կոչուած բառին մէջ... Պէտք է խոստովանիլ, որ ամէն ինչ վարդագոյն չէր, չէ՛ր ալ կրնար ըլլալ սափրիչատան պատերէն ներս, մէջ ընդ մէջ պատահող ձախաւերութիւններու պատճառաւ: Այդ սխալները տարապայմանօրէն կը պայթէին խեղճուկ աթոռին վրայ արգելափակուած, անզէն, անշարժ «յաճախորդ»ին գլխուն: Այսպէս, առիթով մը, Չըքրըքին նոր աշկերտներէն մին՝ մեր դասընկերը՝ Հայրապետ Թորոսեանը (Հայրօն), մազ կտրելու նախնական բացատրութիւնները ստանալէն ետք, «հասկցա՛յ, հասկցա՛յ» ըսելով, մեր միւս դասընկերոջ՝ Սէմ Եուսուֆեանին վրայ փորձեց իր առաջին «պէրպէր»ութիւնը: Սպիտակ ծածկոցը անցուց անոր վզին, սանտրը ձախ ձեռքով խրեց առատ մազերուն մէջ, մեծկակ խուց մը հաւաքեց եւ Շարունակութիւնը էջ 26

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Մ.Կ.Հ.*-Ի ԱՐՀԵՍՏԱՆՈՑՆԵՐԸ Շարունակութիւն էջ 25-էն

մկրատը աջ ձեռքին՝ օդին մէջ «չաթ, չաթ» քանի մը անգամ շխրտացնելէն ետք, գործի լծեց՝ սանտրին տակէ՛ն եւ ո՛չ թէ վրայէն, հնձելով ամբողջական մազակոյտը: Սէմը, ծռած ըլլալուն, չգիտցաւ թէ ինչ կ'անցնի կը դառնայ իր գլխուն վրայ, մինչ Հայկաւէտին ուշադրութիւնը կեդրոնացած կը թուէր ըլլալ ուրիշ տեղ: Քաջալերուած՝ իր այս նախափորձի յաջողութենէն, Հայրօն շարունակեց նոյն թափով թիրախ դարձնել Սէմին գլխուն միւս մասերը, մինչեւ որ այդ պզտիկ գլուխը վերածէ «ականահարուած կռուադաշտ»ի, գուցէ այս օրերուն իբրեւ արդիականութիւն՝ ընդունելի, բայց ոչ՝ 50-ական թուականներու պահպանողականութեան մէջ: Սէմին արցունքները չորցնելու ծանր պարտականութիւնը դարձեալ ինկաւ Չըքրըքին: Հայրոյին մկրատը հրեց մէկ կողմ, վերցուց զերոյի մեքենան եւ իր իսկ անունը հնչող ձայնով, «չըք, րըք, չըք, րըք», տուր որ կու տաս Սամիկին մազերուն, ինչ որ մնացած էր տակաւին, խուզելով այն աստիճան, որքան որ Telly Savalas-ը խուզած կ'ըլլար իր գլուխը Kojak-ի ֆիլմերուն մէջ: Անշուշտ չուշացաւ օրը երբ Հայրօն ալ անցաւ վարպետներու կարգին եւ եղաւ բոլորին կողմէ փնտռուած սափրիչը, լաւագոյնը, պէտք է ըսել, մկրատին տեղը պահելով այլեւս միշտ սանտրին վրայէ՛ն... մանաւանդ մեղանչողական եւ ուշադիր՝ ա՛լ մեծցած Սէմին գլխուն վրայ: Այս պատահարը այնքան լուրջ չէր, որքան, ուրիշ օր մը, երբ սափրիչներէն մին, անզգուշութեան պատճառաւ, գրականութեան ուսուցիչ Պրն. Թամամեանին ականջին ծայրը կտրեց եւ բաւական արիւն հոսեցուց: Կարելի չէ մեկնաբանել այս անճարակութեան հետեւանքը... կուտակուած «խաթեր»ներու անմիջական շոգիացումէն զատ... Բազմազբաղ վիճակ կը ներկայացնէր սափրիչատունը շարունակ: Ամէն օր գրեթէ տղաքը կարգ կը բռնէին աթոռին առջեւ, իրենց մազերն ալ բարդելու սալայատակի մազերուն վրայ, այն յոյսով որ նորոգուած գլուխը աւելի գրաւիչ պիտի դառնայ կեդրոնական ցանկապատէն անդին գտնուող բնակիչներու աչքերուն: Անխուսափելի էր նաեւ փորձառու սափրիչին աթոռը գրաւելու մրցակցութիւնը: Վերջին խօսքը սակայն կը պատկանէր մեծերուն՝ վերի դասարանի տղոց, որոնք յաճախ հերթապահներուն չափ հրամայական եղանակով իրենց կամքը կը պարտադրէին փոքրերուն վրայ, մինչեւ որ այս վերջիններուն կարգը գար նոյն սովորութիւնը ընկալելու յետագային: Ինչ ալ ըլլար պարագան, սակայն, ասոնք որեւէ ձեւով խնդրոյ առարկայ չդարձուցին սափրիչատան գոյութիւնը երկար ատեն: Բայց երբ վերադարձայ Մելգոնեան տարիներ ետք, իբրեւ ուսուցիչ այս անգամ, ցաւով նկատեցի, որ անոր դռնակն ալ, միւս արհեստանոցներուն ճակատագրով տեսած էր կըղպանքի բանալին: Փոքր սենեակ մըն էր, այո՛, բայց անուրանալի իր տեղը ունեցաւ Հաստատութեան

պատմութեան մէջ: Ուրախ, շէն, ակմբային համակիչ մթնոլորտի մէջ, կատակներով, խնդուքով, օրուան հոլովոյթներու նկարագրականներով կը յորդէր այդ փոքր սենեակը, կարծես հաւաքոյթի նպատակը այդ ըլլար եւ ոչ թէ մազը: Մանաւանդ երբ պատուհանը բացուէր եւ դամբանին միւս կողմէն, ետեւի բակին մէջ ճեմող աղջիկներուն հետաքրքրաշարժ ու քրըքջախառն նայուածքները սպրդէին սափրիչատունէն ներս շաղակրատութեան անսպառ նիւթ որոնելով իրենց զբօսանքին մէջ: Հիմա անցած գացած են այդ բոլորը այլեւս: Ի՜նչ ըսել ժամանակին, որ ամէն ինչ կը փոխէ մարդկային կեանքին մէջ, ոչի՛նչ պահելով նոյնը, ապրումներ, սովորութիւններ, բարիք, տարիք, հարստութիւններ, հաճելի պահեր, աւանդութիւններ, բարեկամութիւններ, յուզումներ, ուրախութիւններ, սէրեր, քիչ քիչ շպրտելով յուշերու, յիշատակներու ու շատ չանցած, ամէնէն ցաւալին՝ մոռացութեան տոպրակին մէջ: 18 Սեպտեմբեր, 2017 Նիկոսիա * ՄԿՀ – Մելգոնեան Կրթական Հաստատութիւն

Հայկական պար` Պոլսոյ հայկական եկեղեցւոյ բակին մէջ

Պոլսոյ Պէյօղլու թաղամասին մէջ գտնուող հայկական Երեք Խորան եկեղեցւոյ մէջ Սուրբ Ծննդեան տօնին առիթով պատարագ մատուցուած է: Պատարագէն ետք եկեղեցւոյ բակը ելոյթ ունեցած է «Մարալ» պարախումբը:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 27

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Շարունակութիւն նախորդ թիւէն

***Պրոկրուստեան մահիճ Յունաստանի ամայի ճամբաներէն մէկուն վրայ կ’ապրէր անուղղայ աւազակ մը՝ Դամաստէս Պրոկրուստէսը, որ իր տան մէջ հաստատած էր յատուկ մահճակալ մը: Ան կը բռնէր անցորդները ու զանոնք կը պառկեցնէր այդ մահճակալին վրայ. եթէ պառկողին հասակը աւելի երկար ըլլար մահճակալէն, ապա կը կտրէր անոր ոտքերը ու մարդուն հասակը կը հաւասարեցնէր մահճակալի երկայնքին. իսկ եթէ պառկողը աւելի կարճ էր մահճակալէն, ապա անոր ոտքերէն կը քաշէր մասնաւոր սարքով մը, որպէսզի հասակը նմանապէս հաւասարեցնէր մահճակալին: Մինչեւ որ Թեսեւսը՝ դիցաբանական ուրիշ հերոս մը, յաջողեցաւ այդ նոյն պատիժին ենթարկել Պրոկրուստես աւազակը եւ ազատեց անցորդները այդ սարսափելի փորձանքէն: Մնաց սակայն «Պրոկրուստեան մահիճ» դարձուածքը, որ ապրեցաւ այնուհետեւ: Ան կը խորհրդանշէ տուեալները, փաստերը արուեստական ու բռնազբօսիկ չափանիշերու յարմարցնելու ձգտող մարդու ընթացքը, այսինքն՝ այնպիսիներուն, որոնք ոչ թէ իրենք կ’ենթարկուին իրողական փաստերու թելադրանքին, այլ կը փորձեն փաստե՛րը ենթարկել իրենց մտածողութեան ու տրամադրութեան: ***Ռուբիկոնը անցնիլ Քրիստոսէ առաջ՝ 49 թուին, Յուլիոս Կեսար, Գաղիան վերջնականապէս իրեն ենթարկելէ ետք, պատրաստուեցաւ վերադառնալու Հռոմ. ան թաքուն կը սնուցէր կայսերական նպատակներ: Իտալական թերակղզի մտնելու համար՝ ան պէտք է հիւսիսէն հատէր Ռուբիկոն գետը եւ ըստ ընկալեալ սովորութեան՝ պէտք է նախ զինաթափէր ու ցրուէր իր բանակը: Հռոմի ծերակոյտին այս կանխազգուշական քայլը կը միտէր զօրավարներու մէջ փարատելու պետական հարուած կատարելու ամէն ախորժակ: Յուլիոս Կեսար չյարգեց այդ որոշումը. ան զինեալ լեգէոնով մը անարգել անցաւ Ռուբիկոնը ու քալեց Հռոմի վրայ,– որ այն ատեն հանրապետութիւն մըն էր,– որովհետեւ, ինչպէս ըսինք, ան տարուած էր կայսերական երազներով: Այնպէս ալ ծայր առաւ քաղաքացիական պատերազմ մը՝ ընդմէջ Կեսարի եւ անոր հանրապետական հակառակորդներուն: Կեսար յաջողեցաւ յաղթել ու դառնալ մենակալ (dictateur), տիրակալ (imperator), սակայն չհասցուց կայսր դառնալ ու կրել կայսերական թագը, որովհետեւ վրայ տուաւ իր կեանքը. ան 44 թուին Քա., Մարտի 14-ին, սպաննուեցաւ Բրուտոսի ու անոր համախոհ դաւադիր ազգայնականներու ձեռքով: Ասկէ յառաջացած է «Ռուբիկոնը անցնիլ» դարձուածքը, որ կը նշանակէ՝ օրէնքով դրուած ու հան-

րօրէն յարգուած արգելքի մը անտեսումը, որ կրնայ ընդհուպ մինչեւ մահ տանիլ: *** Նոյն ծիրէն ներս Յուլիոս Կեսարին կը վերագրուի այլ խօսք մը, որ նոյնպէս դարձուածքի կարգ անցած է. երբ Կեսար իր անմիջական համախոհներուն յայտնեց Ռուբիկոնը զինուած անցնելու որոշումը, այս վերջինները իրեն նկատել տուին այն ծանր հետեւանքները, որոնց կրնար ենթարկուիլ ան. Կեսար պատասխանեց. «Վիճակը ձգուած է» (alea jacta est[7])։ Այս դարձուածքը հոմանիշ է անդառնալի ու ճակատագրական որոշումի: Դա՛րձեալ նոյն ծիրէն ներս՝ համաշխարհային դարձուածքի համբաւ կը վայելէ «Դո՞ւն ալ, Բրուտոս»-ը, որ եղաւ Կեսարի վերջին խօսքը՝ դաւադիրներու հարուածներուն տակ: Բրուտոսը Կեսարին դէմ դաւ լարող խմբակի ղեկավարներէն էր: Արդ, ան սիրելին էր Կեսարին, նոյնիսկ կ’ըսուի, թէ Կեսար որդեգրած էր Բրուտոսը, որովհետեւ իր կինը ստերջ էր: Ուրեմն ծերակոյտէն հազիւ ելած էր Կեսար, երբ դաւադիր խմբակի անդամները մէկ առ մէկ մօտեցան ու դաշունահարեցին զինք. Կեսար տակաւին ոտքի էր, երբ վերջին պահուն տեսաւ Բրուտոսին մօտենալը՝ մերկ դաշոյնը ձեռքին: Ահա այս առիթով էր որ ան զարմացած տուաւ իր հարցումը՝ «Դո՞ւն ալ, Բրուտո՛ս»,-- եւ հարուածը ստանալէ ետք ու տապալելէ առաջ հազիւ կրցաւ արտասանել. «Ուրեմն ինկի՛ր, Կեսա՛ր»: Դո՞ւն ալ, Բրուտո՛ս-ը կը խորհրդանշէ բոլորովին անակնկալ,– եւ անշուշտ բացասական,– կամ վերաբերումը մէկուն, որմէ չէր սպասուեր նման բան: ***Սիզիփեան աշխատանք Իր դաժանութեամբ, վայրագութեամբ ու աւազակաբարոյ վարքով հանրածանօթ՝ Կորնթոսի Սիզիփոս թագաւորը մահէն ետք, դժոխքի մէջ, դատապարտուեցաւ յաւիտենապէս դէպի լեռան գագաթը հրելով բարձրացնելու ծանր ժայռ մը, որ, ամէն անգամ տեղ հասած, ետ վար կը գլորէր: Դարձուածքը կը խորհրդանշէ տաժանակիր, անվերջ, յուսահատեցնող ու ապարդիւն աշխատանքը: Շարունակութիւնը էջ 28

[7] Այստեղ կը մէջբերենք սոյն դարձուածքին մէկ շատ գեղեցիկ կիրարկութիւնը, որ կը գտնենք Գ. Զոհրապի օրագրութեան մէջ. «Այն ուժը, որ գործերը մինչեւ հոս բերաւ, ծովային եւ ցամաքային ուժերը գերմանացւոց յանձնեց, նեղուցները, բերդերը, փոխադրութիւնը, պարենաւորումը՝ ամբողջ օսմանեան կեանքը յանձնեց գերմաններուն,-- չի կրնար այլեւս նահանջել. Alea jacta est» (Օրագրութիւն, 30 հոկտ. 1914): Ան կ’ակնարկէ այն շատ մեծ գրաւին, որ իթթիհատականները դրին Գերմանիոյ հետ զինակցութեան վրայ Ա. Համաշխարհային պատերազմի նախօրեակին:

Հայ Կեանք

Էջ 28

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 27-էն

Տեսնել նաեւ «դանայեան տակառ»-ը: Ուշադրութի՛ւն. պէտք չէ գլխագրել «սիզիփեան» եզրը: ***Սպանական դղեակ Արաբները, աւելի ճիշդը՝ մաւրերը, Սպանիան գրաւեցին 711 թուին ու այնտեղ իշխեցին մինչեւ 1492 թուականը: Բնիկները, սպառելով զանոնք դուրս քշելու իրենզ բոլոր միջոցները ու չկարենալով արգիլել անոնց կեցութիւնը, քանդեցին իրենց բոլոր դղեակները եւ այլ կարգի հաստատուն շինութիւնները, որպէսզի մաւրերը չկարենան հաստատուիլ ու ապահովութիւն ունենալ: Այս միջոցառումը, ենթադրելի է, այնքան ալ արդիւնաւէտ չէ եղած, քանի մաւրերը յաջողեցան այնքան երկար մնալ Սպանիոյ մէջ, որ քիչ կը մնար անցնէին Պիրենեան լեռնաշղթան ալ ու նուաճէին Ֆրանսան, եթէ Շառլ Մարտել թագաւորը պարտութեան չմատնէր զանոնք 732-ին: Յամենայն դէպս մնաց սպանական «դղեակ դարձուածքը», որ կը բնորոշէ անիրական, անկարելի եւ անիրագործելի իղձ մը, ցանկութիւն մը, ծրագիր մը: «Սպանական դղեակ կառուցել» իր կարգին կը նշանակէ մշակել այնպիսի ծրագրեր, որոնք երբեք պիտի չիրականանան: ***Վերջին մոհիկան Մոհիկանները հիւսիսամերիկեան բնիկ ցեղախումբ մըն էին. միւս բնիկներուն պէս, իրենք եւս երկար պայքարեցան եկուոր սպիտակներուն դէմ եւ անոնց պէս ալ ի վերջոյ պարտուեցան ու ենթարկուեցան Նոր աշխարհի օրէնքներուն: Ամերիկացի վիպասան մը՝ Ֆենիմոր Քուփըր, անցած դարուն գրեց վէպ մը, որ կը կոչուի «Վերջին մոհիկանը» (The Last mohigan) եւ որուն մէջ կը նկարագրէ այս ցեղախումբին պատկանող վերջին կարմրամորթը, որ զէն ի ձեռին եւ առանց յուսահատելու պայքարեցաւ յանուն հայրենի հողին, իր ցեղին ինքնութեան ու ազատութեան. այդ պայքարին մէջ ալ զոհուեցաւ: Այս վէպը այնքան գնահատուեցաւ, որ հետզհետէ թարգմանուեցաւ բազմաթիւ օտար լեզուներու, հրատարակուեցաւ մեծ տպաքանակներով ու յափշտակուեցաւ ընթերցողներէն: Անոր խորագիրն ալ դարձաւ համաշխարհային դարձուածք մը, որով կը բնորոշուի վսեմ ու նուիրական գաղափարի մը համար աննահանջ, բայց եւ առանձին պայքարողը, որ այլեւս հետեւորդներ չունի իրեն զինակից ու գաղափարակից[8])։

*** Քաւութեան նոխազ Նոխազ-ը այծին արուն է, որ ընդհանրապէս հօտին առջեւէն կ’երթայ ու կ’առաջնորդէ զայն: Իսկ «քաւութեան նոխազ» դարձուածքը ունի պատմական խոր անցեալ մը, որ կ’առնչուի հրեայ ժողովուրդին[9]: Տարին անգամ մը հրեաները իրենց գործած մեղքերը կ’արձանագրէին մագաղաթի մը վրայ, զայն կը կապէին նոխազի մը վիզէն ու նոխազը որոշ արարողութեամբ կ’արձակէին դէպի անապատին խորերը, ուր այդ անասունը անօթի-ծարաւ նքթելով կը մահանար: Իրենց այս արարքով հրեաները կը հաւատային, որ հաւաքաբար քաւած կ’ըլլային իրենց մեղքերը. եւ ուրեմն զոհ գացող անասունը՝ քաւութեան նոխազը, իր կեանքի գնով կ’ապահովէր հրեաներուն մեղքերու թողութիւնը: Նոխազը, սակայն, այլապէս եւս կը ծառայէր հրեայ ժողովուրդի մեղքերու թողութեան, քանի որ Երուսաղէմի տաճարի սեղանին վրայ զոհուող մատաղցու այլազան անասուններուն մէջ յատուկ նախասիրութիւն կը տրուէր անոր: «Քաւութեան նոխազ» դարձուածքը, ուրեմն, կրնայ խորհրդանշել որեւէ անհատ, հաւաքականութիւն, կազմակերպութիւն, որ կը ծառայէ ուրիշներու յանցանքի քաւութեան կամ զանազան մթին հարցերու ու հաշիւներու լուծումին, որուն մէջ ինք որեւէ շահ չունի: Քաւութեան մեծագոյն նոխազը, այսպէս ըսած, Աստուածորդին ի՛նքն է, որ «վասն մեր՝ մարդկան...չարչարեալ, խաչեալ, թաղեալ...»: Իր յուշերուն մէջ անցած դարու անգլիացի մեծ դիւանագէտ մը՝ Լոյդ Ճորճը, կը պատմէ քաւութեան այլ նոխազի մը մասին, որ դարձաւ Հայաստանը Պերլինի վեհաժողովին, ուր զանազան պետութիւններ, յատկապէս Թուրքիան, իրենց հարցերը լուծեցին ի հաշիւ Հայկական հարցին ու բարենորոգութեանց: Իրենց շիլ հաշիւներով ու շահերով տարուած պետութիւններու շարքին առաջին տեղը կը գրաւէր Անգլիան, որ իր «մատուցած ծառայութեան» փոխարէն Կիպրոսը նուէր ստացաւ սուլթան Համիտէն: ***Քրէական յանցանք «Քրէական» ածականին արմատն է քրէ, որ է քուրայ: Սեմական բառ մըն է, որ կը նշանակէ «հալոց, բովք, մետաղ հալեցնելու վառարան» (Արմ.): Անցեալին հանքավայրերուն կից կը հաստատէին նաեւ քուրան, տեղւոյն վրայ հալեցնելու ու մշակելու համար ստացուած մետաղը: Այստեղ կը տիրէին կենցաղային շատ դաժան պայմաններ, Շարունակութիւնը էջ 29

[8] Ա. Ծառուկեան, ակնարկելով իր ամերիկաբնակ մէկ բարեկամին՝ Կ. Ջրբաշեանի օտար լեզուներու դէմ մղած պայքարին՝ ի պաշտմանութիւն հայերէնի, կը գրէ. «Օտար լեզուի դէմ ընդվզող վերջին մոհիկանը, որ աւա՜ղ, մինակ է եւ մինակ պիտի մնայ» («Սփիւռքի տասնամեակները», էջ 91):

[9] Խորքին մէջ «քաւութեան նոխազ»-ի աւանդոյթը պատմականօրէն գոյութիւն ունեցած է այլ ժողովուրդներու բարքերուն մէջ եւս, մասնաւորաբար յոյներու, սակայն անոր աստուածաշնչական վկայութիւնը պատճառ դարձած է, որ ան ձեւով մը իւրացուի ու վերագրուի մասնաւորաբար հրեայ ժողովուրդին:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 29

Սերժ եւ Անժելա Թանքեաններու նուիրատւութիւնը աւելի քան 400 ընտանիքի տօն պարգեւած է Սերժ եւ Անժելա Թանքեանները միացած են Հայաստանի մէջ կարիքաւոր ընտանիքներուն սննդամթերքով ապահովելու ծրագրին: Անոնք արդէն երկրորդ տարին անընդմէջ «Օրրան»-ի` կարիքաւոր ընտանիքներուն ամանորեայ տօներուն ընդառաջ քաղցրաւենիքով եւ սնունդով լի տոպրակներ նուիրաբերած են: Անոնց նուիրատւութեան շնորհիւ «Օրրան»-ի 215 շահառու ընտանիքներուն զուգահեռ մեծաքանակ պարէնամթերք ստացած են եւս 212 կարիքաւոր ընտանիք, որոնք ընտրուած են Գիւմրիէն, Վանաձորէն եւ հեռաւոր գիւղերէն: Վերոյիշեալ 212 կարիքաւոր ընտանիքներու ընտրութեան եւ մթերքը բաժնելու գործին իրենց ներդրումը ունեցած են «Դասաւանդի՛ր, Հայաստան» եւ «Կանանց ռեսուրսային կենտրոն» կազմակերպութիւնները: Այս նախաձեռնութիւնը նպատակ կը հետապնդէ թեթեւցնել հոգերու տակ կքած որոշ կարիքաւոր մարդոց դրութիւնը եւ յոյսի ճրագ տալ անոնց` 2018 թուականի հանդէպ լաւատեսօրէն տրամադրուելու համար:

Թեւաւոր խօսքեր եւ դարձուածքներ Շարունակութիւն էջ 28-էն

որոնց ամենէն անտանելին անշուշտ բարձր ջերմաստիճանն էր, ուստի գրեթէ անկարելի կ’ըլլար հանքերու կամ անոնց քուրաներուն մէջ կամովին ծառայող բանուորներ գտնել: Եւ որովհետեւ տնտեսական շատ մեծ արժէք ունէին հանքերը, պետութիւններ սկսան դիմել բռնի աշխատողներու, որոնք գերիներն ու ծանր յանցագործներն էին: Ահա այստեղէն է, որ հետզհետէ յառաջացան դարձուածքային զանազան բառակապակցութիւններ, ինչպէս՝ քրէական յանցանք, քրէական պատիժ, քրէական յանցագործ, քրէական պատժաչափ եւ այլն: Իսկ ամբողջ հանքավայրը կը կոչուէր «քրէական մետաղք», երբեմն ալ միայն՝ «մետաղք», որ կ’ընկալուէր իբրեւ պատժավայր, տաժանավայր: Այս իմաստով ալ մեր մատենագրութեան մէջ կը գտնենք սապիսի արտայայտութիւններ. «Արտասահման եղեն ի մետաղս մշտնջենաւորս» («Աքսորուեցան մշտնջենական հանքավայրերը»): «Դարձցին ամենայն դատապարտեալք, որ ի քրէական մետաղս իցեն» (Թուղթ դաշանց. «Թող վերադառնան այն բոլոր դատապարտեալները, որոնք քրէական հանքավայրերը կը գտնուին»): «Դարձոյց ամենայն հարս սուրբս, որք յաղագս ուղղափառութեան արտասահմանեալ էին ի մետաղս» (Խորենացի. «Վերադարձուց այն բոլոր սուրբ հայրերը, որոնք ուղղափառութեան պատճառով աքսորուած էին հանքավայրերը»): Ներկայիս քրէական եզրը (քրէական յանցանք, քրէական յանցագործ) այլեւս հանքին ու քու-

րային չ’առնչուիր, այլ կը բնորոշէ յանցագործութեան այն տեսակը, որ բանտարկութեամբ պատժելի է միայն եւ որմէ կարելի չէ խուսափիլ տուգանքով կամ այլ պատիժով: *** Դարձուածքներու ժուժկալ գործածութիւնը, ինչպէս ըսինք, գեղեցիկ, պատկերրաւոր ու տպաւորիչ կը դարձնէ մեր խօսքը. անոնց պատեհ ու տեղին մէջբերումը համ ու հոտ կու տայ գրութեան, պայմանաւ որ մէկ էջնոց յօդուածի մը մէջ չորս դարձուածք չգործածենք, ինչ որ չարաշահութեան ու ճապաղումի կը տանի մեր ոճը: Պէտք է մասնաւորաբար խուսափիլ բռնազբօսութենէ. պէտք չէ խօսողը կամ գրողը ի՛նք փնտռէ դարձուածքը, այլ դարձուա՛ծքը պէտք է դառնայ գրողին ետեւէն: Եւ վերջապէս պարտինք յարգել տուեալ դարձուածքին տուն տուող պատմական պահին ու հոգեբանութեան շրջագիծը՝ փորձելով որոշ հանգիտութիւն դնել այդ շրջագիծին ու մեր խօսքին միջեւ: Այսպէս, օրինակի համար, թաղապետական աթոռ հետապնդողի մը բերնին մէջ կարելի չէ դնել Կեսարի՝ «վիճակը ձգուած է» խօսքը, ոչ ալ առօրեայ աննշան տաղտուկները կարելի է «դամոկլէսեան սուր» անուանել: Ժողովին կամ դասապահին ուշացած տղեկը թոյլատրելի չէ «վերջին մոհիկանը» կոչել: Նման անտեղի կամ անհամաչափ գործածութիւններ ոչ միայն չեն նպաստեր մեր լեզուի ու ոճի գեղեցկութեան, այլեւ ծիծաղելի ու զաւեշտական կը դարձնեն զանոնք. անոնց հեղինակը նմանապէս:

Շար․ 3 եւ վերջ Կապ հեղինակին հետ։ armenag@gmail.com

Էջ 30

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայկական ծաղկասայլը կ՚արժանանայ դատաւորներու մրցանակին՝ գերազանց ձեւաւորման համար «Հայկական Արմատներ» թեման կրող հայկական ծաղկասայլը նուիրուած էր հայ մայրերուն, դուստրերուն, քոյրերուն, եւ մեծ մայրերուն՝ իբրեւ ներշնչման, յոյսի, ուրախութեան, եւ լաւատեսութեան աղբիւրներ – իբրեւ անհատներ, որոնց բարի ու ազնիւ արարքները կը հարստացնեն ուրիշներու կեանքերը, եւ որոնց անսակարկ սէրը կը սատարէ իրենց համայնքներու եւ ազգի մեծութեան։

Յունուար 1-ին, երբ ամբողջ աշխարհի տարածքին հանդիսատեսներ կը դիտէին Փասատինայի 129-րդ Վարդատօնը, հայկական նորագոյն ծաղկասայլը դարձաւ շքահանդէսի ամէնէն շատ ուշադրութիւն գրաւած երեւոյթներէն մին, եւ արժանացաւ Դատաւորներու Մրցանակին՝ գերազանց ձեւաւորման եւ ազդեցիկ ներկայացման համար։ Չորրորդ յաջորդական տարին է այս, որ հայկական ծաղկասայլ մը հանդէս կու գայ Փասատինայի վարդատօնին, շնորհիւ Ամերիկահայ Ծաղկասայլի Ընկերակցութեան (American Armenian Rose Float Association) ջանքերուն։

Այս տարուայ հայկական ծաղկասայլի նախագիծին հեղինակն է Ամերիկահայ Ծաղկասայլի Ընկերակցութեան Հոգաբարձութեան անդամ Ճանի Քանունճին։ Սայլի կեդրոնը կը կազմէր կիսարձանը հայ աւանդական տարազով ու գլխազարդով երիտասարդ կնոջ մը, որ հոգ կը տանէր նորափթիթ նռնենիի մը։ Այս վեհաշուք արձանի առջեւն ու ետեւը զետեղուած էին հայկական մշակոյթն ու ինքնութիւնը ներկայացնող ստեղծագործութիւններ, ներառեալ հայկական գորգեր եւ մեծկակ նուռեր։ Մինչ գորգերուն կարգ մը զարդաշարերը հայ դասական ճարտարապետութենէ եւ արքայական կնքաբանութենէ կը սերէին, անոնց յետնապատկերային գոյները եւս հարուստ էին խորհրդանշական իմաստներով։ Այսպէս, օրինակի համար, կանաչը կը խորհրդանշէր յոյս, վերանորոգում, կեանք, եւ գարուն, իսկ կարմիրը կը խորհրդանշէր գեղեցկութիւն, հարստութիւն, քաջութիւն, երջանկութիւն, եւ հաւատք։ Հայկական ծաղկասայլի պատուոյ հեծուորները կը ներառնէին Քարմեն Լիպարիտեան, Սիլվիա Մինասեան, Ռամելա Մարգարեան, Ալիս Պետրոսեան, Դոկտ. Ալինա Տորեան, Հերմինէ Ճանոյեան, Սիրվարդ Ջիմայեան, Կրէյս Ստեփանեան, եւ Թելմա Ալթուն։ Այս ինը կիները Ամերիկահայ Ծաղկասայլի Ընկերակցութեան կողմէ ընտրուած էին իրենց բարեսիրական գործունէութեան եւ հայ համայնքին նկատմամբ անսակարկ սիրոյն համար։

Վերջին 5 տարիներուն 15․000 անձ հրաժարած է Հայաստանի քաղաքացիութենէն ԵՐԵՒԱՆ, «Նիուզ».- Լրագրող Գայիանէ Սարիբէկեան կը յայտնէ, որ Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիութենէն հրաժարածներու թիւը վերջին տարիներուն շեշտուած կերպով աճած է: Ոստիկանութեան անձնագրային եւ վիզաներու վարչութենէն լրագրողին տրամադրուած տուեալներուն համաձայն՝ 2017-ի դրութեամբ, Հայաստանի քաղաքացիութենէն հրաժարելու վերաբերեալ ոստիկանութեան անձնագրային եւ վիզաներու վարչութեան դիմած են 3823 քաղաքացիներ: Նշենք, որ 2012-ին քաղաքացիութենէն հրաժարելու 968 դիմումներ ներկայացուած են, 2013-ին՝ 1461, 2014-ին՝ 2407, 2015-ին՝ 2487, 2016-ին՝ 3863, 1 Դեկտեմբեր 2017ի դրութեամբ՝ 3823 դիմում:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Հայ Կեանք

Էջ 31

Հայոց Աբգար թագաւորին նամակը Յիսուս Քրիստոսին ԱՐԱ ՆԱԽՇՔԱՐԵԱՆ Յիսուս Քրիստոսին ուղղուած Աբգար թագաւորի նամակին բնօրինակը կը գտնուի Հռոմի Պապի անձնական հաւաքածոյին մէջ: Հայոց Աբգար թագաւորը, լսելով Փրկիչի հրաշագործութիւններու համբաւը եւ հաւատալով, որ ատոնք մարդու զօրութիւններ չեն, այլ Աստուծոյ, իր բանբերներու միջոցով թուղթ` նամակ-խնդրագիր կ’ուղարկէ Երուսաղէմ Փրկիչին, որպէսզի Ան գայ եւ բժշկէ զինք: Շուրջ եօթ տարի թագաւորը բորոտ էր: Ստորեւ կը ներկայացնենք նամակին բովանդակութիւնը.

սիդ լսեցի, միտքս դրի այս երկուքէն մէկը` կամ որ դուն Աստուած ես, որ երկնքէն իջած, կամ Աստուծոյ որդին: Այս պատճառով քեզ գրեցի՝ աղաչելով, որ նեղութիւն կրես, գաս իմ մօտ եւ բժշկես իմ ունեցած հիւանդութիւնս: Նաեւ լսեցի, թէ հրէաները քեզմէ կը դժգոհին եւ կ’ուզենքեզ չարչարել, բայց ես փոքր ու գեղեցիկ քաղաք մը ունիմ, որ երկուքիս ալ բաւական է»: Աբգար կ’արժանանայ Փրկիչի պատասխանին, ուր կ’ըսուի, որ Փրկիչ պիտի ուղարկէ իր աշակերտներէն մէկը, որ պիտի գայ, «բժշկէ եւ կեանք շնորհէ քեզի եւ քեզի հետ եղողներուն: Փրկիչի համբառնալէն ետք Թովմաս առաքեալ Եդեսիա կ’ուղարկէ Թադէոս առաքեալը, որ կը բուժէ Աբգարը, քաղաքի բոլոր հիւանդներն ու ախտաւորները, կը քարոզէ Աւետարանը եւ Եդեսիոյ եպիսկոպոս կը կարգէ Ադդէ անունով մետաքսագործ մը, ապա կը մեկնի, ըստ Մովսէս Խորենացիի, Աբգարի քեռորդիին` Հայոց Սանատրուկ թագաւորի արքունիք: Աբգար դարձի գալով` նամակներ (թղթեր) կը յղէ Հռոմի Տիբերիոս կայսրին, Ասորեստանի Ներսէհ թագաւորին, Պարսից Արտաշիր թագաւորին, «որպէսզի անոնք եւս ընդունին Յիսուս Քրիստոսը` որպէս Աստուծոյ Որդի եւ Փրկիչ»: Նշենք, որ Աբգար թագաւորի նամակին բնօրինակը կը գտնուի Հռոմի Պապի անձնական հաւաքածոյին մէջ: «Աբգար Արշամէն աշխարհի իշխան, բարերար եւ փրկիչ Յիսուսիդ, որ Երուսաղէմի մէջ յայտնուեցար, ողջո՛յն: Լսած եմ քու մասին եւ այն բժշկութիւններուն, որոնք կը կատարուին քու ձեռքով առանց դեղերու եւ արմատներու, որովհետեւ, ինչպէս կ’ըսեն, դուն կոյրերուն տեսնել կու տաս, կաղե րը կը քալեցնես, բորոտները կը մաքրես, չարոգիներ ու դեւեր կը հանես, դուն նաեւ մեռածները կը կենդանացնես: Երբ այս ամէնը քու մա-

Նիւթը պատրաստուած է Մովսէս Խորենացիի «Հայոց պատմութիւն» գիրքի հիման վրայ:

Էջ 32

Հայ Կեանք

Աշխարհի մԷջ առաջին քրիստոնեայ պետութեան խորհրդանիշներն ու առասպելները.

BBC-ն` Հայաստանի մասին

«Հարաւային Կովկասի մէջ գտնուող Հայաստանը դեռեւս 4-րդ դարուն` 301 թուականին, քրիստոնէութիւնը ընդունած է որպէս պետական կրօն: Հայ առաքելական եկեղեցին ամենահին քրիստոնէական եկեղեցիներէն է եւ կը տարբերի թէ բիւզանդական ուղղափառ եւ թէ Հռոմի կաթողիկէ եկեղեցիներէն: Սուրբ Ծնունդն այստեղ կը նշեն Յունուար 6-ին», այս մասին կը գրէ «BBC» լրատուական գործակալութիւնը «Աշխարհի մէջ առաջին քրիստոնեայ պետութեան խորհրդանիշներն ու առասպելները» վերնագիրով յօդուածին մէջ: Հրապարակման մէջ կը նշուի, որ ներկայիս Հայաստանի ամենայայտնի տեսարժան վայրերէն է Գառնիի պատմամշակութային համալիրը, ուր տարուան ընթացքին 136 հազար զբօսաշրջիկ կ’այցելէ: «Մայրաքաղաք Երեւանի արեւմուտքը կը գտնուի Վաղարշապատը` երկրի կարեւորագոյն մշակութային եւ կրօնական կեդրոններէն մէկը, անոր հոգեւոր կառոյցը: Սուրբ Գայեանէ Վանքը կառուցուած է 630 թուականին եւ ներառուած է ԵՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգութեան ցանկին մէջ»,- Panorama.am-ի փոխանցմամբ` նշուած է յօդուածին մէջ: Հրապարակման մէջ անդրադարձ կը կատարուի նաեւ խաչքարերուն` նշելով, որ Հայաստանի մէջ խաչքարերը կը համարուին հոգիի փրկութեան խորհրդանշան: «Հայաստանի տարածքին մէջ քանի մը հազար խաչքարեր կան, իւրաքանչիւրը իր անզուգական զարդերով: Խաչքարեր սկսած են կառուցել 9-րդ դարէն սկսած, յաճախ հեթանոսական տաճարներու տեղը, որպէս նոր հաւատքի նշան: Այսօր խաչքարերու ստեղծման արուեստը («Խաչքարերու խորհրդագիտութիւնն ու վարպետութիւնը, հայկական քարի խաչերը») ընդգրկուած է ԵՈՒՆԵՍԿՕ-ի` Մարդկութեան ոչ նիւթական մշակութային ժառանգութեան ներկայացուցչական ցանկին մէջ:

Ուրբաթ, 19 Յունուար 2018

Արմաւիրի մարզին մէջ հնագէտները բացայայտած են Ք.ա. 7-րդ հազարամեակի բնակատեղի

Հայաստանի Արմաւիրի մարզի Լեռնագոգ գիւղի մօտ հնագէտները նոր բացայայտում ըրած են: «Լեռնագոգ -1» հնավայրին մէջ բացայայտուած է տարածք, որ կը թուագրուի Ք.ա. 8-րդ հազարամեակի վերջով - 7-րդ հազարամեակի սկիզբով: Այս մասին լրագրողներու հետ կայացած հանդիպման ժամանակ ըսած է ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի տնօրէն Պաւել Աւետիսեան: «Առաջին անգամ այս տարածաշրջանին մէջ արձանագրած ենք կայուն բնակատեղի, որուն ստորին շերտերը կը թուագրուին Ք.ա. 8-րդ հազարամեակի վերջով եւ 7-րդ հազարամեակի սկիզբով: Մինչ այդ Հայաստանի տարածքին հնագոյն բնակատեղիներու շերտերը առաւելագոյնը, որ կրնայինք թուագրել, Ք.ա.

6-րդ հազարամեակի առաջին քառորդն էր: Սա 2017-ի հիմնարար հետազօտութիւններու փայլուն արդիւնքներէն է»,- նշած է Պաւել Աւետիսեան: Ուսումնասիրութիւնները ցոյց տուած են, որ բնակատեղիի մէջ ապրող հասարակութիւնը տիրապետած է որոշակի ճարտարապետական հմտութիւններու: ՀՀ ԳԱԱ Հնագիտութեան եւ ազգագրութեան հիմնարկի գիտաշխատող Արթուր Պետրոսեանի խօսքով` այդ հատուածին մէջ գտնուած են կաւէ շինութեան հետքեր։ Ժամանակակից Հայաստանի տարածքին մէջ ամենամեծ ինչպէս նաեւ ամենախոշորագոյնն աշխարհի մէջ խաչքարերու գերեզմանատունը կը գտնուի հինաւուրց Նորատուս գիւղին մէջ, այնտեղ աւելի քան 800 խաչքար կայ: Տեղի խաչքարին մեծ մասը XIIIXVII դարերու են, իսկ ամենահինը` V դարու է: Աղբիւրը կը նշէ, որ Սիւնիքի մարզին մէջ ծովի մակարդակէն 1770 մ․ բարձրութեան վրայ գտնուող Քարահունջ հնագոյն մագաղաթ համալիրը կարելի է համեմատել Սթոունհենջի հետ: Որոշ գիտնականներ կը կարծեն, որ համալիրը ամենահին աստղադիտարանն է աշխարհի մէջ, բայց ատոր համար չկայ ապացոյց: Ամենայն հաւանականութեամբ, տարբեր ժամանակաշրջաններու մէջ այն տարբեր կերպ օգտագործուած է: