Հայ Կեանք թիւ 06(43) 16/03/2018

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 6(43)

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Արմէն Սարգսեան ընտրուեցաւ ՀՀ 4-րդ նախագահ

90 կողմ 10-ը դէմ ձայներու յարաբերակցութեամբ խորհրդարանը Հայաստանի 4-րդ նախագահ ընտրած է Մեծ Բրիտանիոյ մէջ Հայաստանի դեսպան Արմէն Սարգսեանը: Հայաստանի 3-րդ Հանրապետութեան պատմութեան մէջ առաջին անգամ ըլլալով Հայաստանի նախագահը ընտրուած է ոչ թէ ժողովուրդի, այլ խորհրդարանի կողմէ: «Հայաստանի Ազգային ժողովի 105 պատգամաւորներից քուէարկութեանը մասնակցել են 101-ը։ Բացելով գաղտնի քուէարկութեան քուէատուփը Հաշուիչ յանձնաժողովը պարզեց՝ քուէատուփում առկայ էր 101 քուէաթերթիկ, որոնցից անվաւեր է ճանաչուել 1-ը։ Ձայները բաշխուել են հետեւեալ կերպ՝ կողմ 90, դէմ 10: Այսպիսով Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ է ընտրւում Արմէն Սարգսեանը, շնորհաւորում ենք», – ըսած է Հանրապետական խմբակցութեան քարտուղար, Հաշուիչ յանձնաժողովի նախագահ Գագիկ Մելիքեանը։ Քուէարկութեան արդիւնքներու հրապարակումէն ետք Հայաստանի 4-րդ նախագահ ընտրուած Արմէն Սարգսեանը կարճ ելոյթ ունեցած է՝ խոստանալով իր ողջ եռանդն ու փորձառութիւնը ներդնել Հայաստանի ժողովուրդին ծառայելու համար։ «Ուզում եմ շնորհակալութիւն յայտնել բոլոր կողմ քուէարկողներին եւ բոլոր դէմ քուէարկողներին։ Ինչ վերաբերում է ինձ, ապա իմ երկար տարիների գիտելիքը, երկար տարիների փորձառութիւնը եւ ողջ եռանդը կը ներդնեմ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի պարտականութիւնները լիովին կատարելու եւ լիովին ծառայելու Հայաստանի Շարունակութիւնը էջ 5

ՀՀ Վարչապետ Կարէն Կարապետեանի այցելութիւնը Լիբանան

Մարտ 12-ին, Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետ Կարէն Կարապետեան եւ իրեն ընկերակցող պատուիրակութիւնը, որուն մաս կը կազմէին ՀՀ տարածքային կառավարման եւ զարգացման նախարար Դաւիթ Լոքեան, տնտեսական զարգացման եւ ներդրումներու նախարար Սուրէն Կարայեան, Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեան, Հայաստանի գիւղատնտեսութեան նախարար Իգնատի Առաքելեան, արտաքին գործոց փոխնախարար Արման Պապիքեան, Հայաստանի ուժանիւթի ենթակառուցուածքներու եւ բնական պաշարներու փոխնախարար Հայկ Յարութիւնեան, Լիբանանի մէջ Հայաստանի դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան եւ «Փիւնիկ» մարդկային պաշարներու զարգացման համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի նախագահ եւ յատուկ յանձնառութիւններու արտակարգ եւ լիազօր դեսպան դոկտ. Լեւոն Սարգսեան, երկօրեայ պաշտօնական այցով ժամանեցին Լիբանան։

Հայկական ներկայացուցչութիւնը Պէյրութի միջազգային օդակայանէն ուղղուեցաւ վարչապեՇարունակութիւնը էջ 4

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Ատրպէյճան կը բողոքէ Արցախի նախագահի Ուաշինկթըն այցելութեան դէմ

News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեան աշխատանքային այցով ժամանեց Ուաշինկթըն ուր նախատեսուած են հանդիպումներ Ամերիկայի Գոնկրէսի անդամներուն հետ: Այս այցելութիւնը զայրոյթ յառաջացուցած է Պաքուի մէջ, ուրԱտրպէյճանի Արտաքին Գործոց Նախարարութիւն կանչուած է Միացեալ Նահանգներու դեսպանը, որուն յանձնուած է բողոքի գիր: «Ամերիկեան այս քայլը լուրջ վնաս կը հասցնէ բանակցութիւններու հոլովոյթին, կը ծառայէ տարածաշրջանին մէջ լարուածութեան աճին եւ վնաս կը հասցնէ խաղաղութեան ու անվտանգութեան ապահովման շարունակական ջանքերուն: Ամերիկացիները այս քայլով լուրջ հարուած կը հասցնեն իրենց նկատմամբ ատրպէյճանցի ժողովուրդի եւ հասարակական կարծիքի վերաբերմունքինՙ, ըսած են ատրպէյճանցիները: Ատրպէյճան խիստ մտահոգուած է միջազգային թատերաբեմի վրայ Արցախի արձանագրած յառաջխաղացքով եւ կը փորձէ ամէն գնով առաջքը առնել իր տեսանկիւնէն “վտանգաւոր զարգացումներուն”: Նախագահ Սահակեանի Ամերիկայի մայրաքաղաք այցելութեան նախօրեակին, Հայաստանի մէջ ԱՄՆ նախկին դեսպան Ճոն Էվընս յօդուած մը հրապարակեց միջազգային քաղաքական հարցերու նուիրուած The National Interest-ի մէջ, կոչ ընելով միջազգային հանրութեան ողջունելու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը ժողովուրդներու ընտանիքէն ներս: «Արդէն ժամանակն է, որ միջազգային հանրութիւնը Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը ընդունի ազգերու ընտանիք»: Ըսած է Էվընս:

Զապել Եսայեանի անուան ծառուղի՝ Փարիզի մէջ Կանանց միջազգային օրուան կապակցութեամբ Փարիզի քաղաքապետ Անն Իտալկոյի եւ Ֆրանսայի մէջ ՀՀ դեսպան Վիգէն Չիտեչեանի ներկայութեամբ քաղաքի Հանրապետութեան պողոտայի եւ Տլիմսէն ու Սպինոզա փողոցներու (20-րդ եւ 11-րդ շրջաններ) հատման կէտի վրայ գտնուող ճեմուղին անուանակոչուեցաւ Զապէլ Եսայեանի անունով, յայտնած է Արցախփրէսը: Զապէլ Եսայեանի անուան ծառուղի բանալու մտադրութեան մասին Իտալկոն յայտարարած էր դեռեւս անցեալ տարի՝ Սերժ Սարգսեանի՝ Ֆրանսա կատարած պաշտօնական այցի ընթացքին: Ցուցանակի վրայ նշուած է՝ «Զապէլ Եսայեան. 1878-1943. հայ կին գրող, մարդու իրաւունքներու ակտիւիստ»։ Ճեմուղու բացման ներկայ եղած են Փարիզի քաղաքապետ Անն Իտալկոն, Միջազգային յարաբերութիւններու եւ Ֆրանկոֆոնիայի հարցերով փոխքաղաքապետ Պատրիկ Գլակմանը, Ֆրանսայի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Վիգէն Չիտեչեանը, Փարիզի 20-րդ շրջանի ղեկավար Ֆրետրիք Գալանտրան, Փարիզի 11-րդ շրջանի ղեկավար Ֆրանսուա Վուլինը:

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 3

Դեսպան Չարչօղլեանը իր հաւատարմագիրերը յանձնեց Կիպրոսի նախագահին

Մարտ 6-ին Կիպրոսի մէջ ՀՀ դեսպան Ֆատէյ Չարչօղլեանը (նստավայրը՝ Աթէնք) իր հաւատարմագիրերը յանձնեց երկրի նախագահ Նիքոս Անասթասիատիսին: Հաւատարմագիրերու յանձնման հանդիսաւոր արարողութեան յաջորդած առանձնազրոյցի ընթացքին նախագահ Անասթասիատիսը, շնորհաւորելով ՀՀ դեսպանին պաշտօնը ստանձնելու կապակցութեամբ, յոյս յայտնեց, որ վերջինս իր նշանակալի աւանդը կներդնէ հայ-կիպրական եղբայրական յարաբերութիւններու ալ աւելի խորացման եւ ամրապընդման գործին՝ հաւաստիացնելով, որ Կիպրոսի կառավարութիւնը առաւելագոյն աջակցութիւն կցուցաբերէ նրան իր կարեւոր եւ պատասխանատու առաքելութեան մէջ: Նախագահ Անասթասիատիսը վերահաստատեց, որ Կիպրոսը Հայաստան-ԵՄ յարաբերութիւններու զարգացման ակտիւ ջատագովն է եւ հետամուտ պիտի ըլլայ այդ համագործակցութեան յետագայ ընդլայնման ու խորացման բոլոր ոլորտներու մէջ: Անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրին՝ Կիպրոսի նախագահը նշեց, որ իրենք ուշադրութեամբ կը հետեւին զարգացումներուն եւ կը գնահատեն հայկական կողմի ջանքերը տարածաշրջանի մէջ խաղաղութիւն եւ կայունութիւն հաստատելու ուղղութեամբ՝ աւելցնելով, որ հիմնախընդիրի խաղաղ կարգաւորումը այլ ընտրանք չունի: Նախագահ Անասթասիատիսը յայտնեց նաեւ, որ իրենք լիովին կ’աջակցին ուժի չկիրառմամբ եւ երկխօսութեան միջոցով հիմնախնդիրի բացառապէս խաղաղ կարգաւորման ուղղութեամբ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահներու ջանքերուն: Ամփոփելով խօսքը՝ Կիպրոսի նախագահը իր ջերմ ողջոյնները ու բարեմաղթանքները յղեց ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանին եւ բարեկամ հայ ժողովուրդին: Շնորհակալութիւն յայտնելով ջերմ ընդունելութեան եւ բարեմաղթանքներու համար՝ դեսպան Չարչօղլեանը ընդգծեց, որ իր առաքելութեան ընթացքին առաւելագոյն ջանքեր կներդնէ երկու բարեկամ երկիրներու յարաբերութիւններու նոր

լիցք հաղորդելու եւ երկու եղբայրական ժողովուրդներու համագործակցութիւնը ալ աւելի ամրապնդելու համար: Դեսպան Չարչօղլեանը նախագահ Անասթասիատիսին փոխանցեց նաեւ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի շնորհաւորանքները ու ջերմ բարեմաղթանքները Կիպրոսի նախագահի բարձր եւ պատասխանատու պաշտօնին վերընտրուելու կապակցութեամբ: Զրուցակիցները համակարծիք էին, որ հայկիպրական բարեկամական յարաբերութիւններու ամրապնդման գործին մեծ է հայ համայնքի առկայութիւնը Կիպրոսի մէջ, ուր ամբողջութեամբ եւ ներդաշնակօրէն ինտեգրուած է երկրի քաղաքական, տնտեսական եւ մշակութային կեանքին: Տեղի ունեցաւ միտքերու փոխանակում տարածաշրջանային եւ միջազգային օրակարգի հարՇարունակութիւնը էջ 4

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

ՀՀ Վարչապետ Կարէն Կարապետեանի այցելութիւնը Լիբանան Շարունակութիւն էջ 1-էն

տարան, ուր մուտքին վարչապետ Սաատ Հարիրի, պաշտօնական արարողութեամբ դիմաւորեց հայաստանի իր պաշտօնակիցը եւ անոր ընկերակցող պատուիրակութեան հետ ձեռնուելէ ետք, դռնփակ արանցնազրոյց ունեցաւ Կարէն Կարապետեանի հետ, որուն յաջորդեց երկու երկիրներու պատուիրակութիւններու ընդլայնուած հանդիպում որու վերջաւորութեան վարչապետներ Հարիրի եւ Կարապետեան հանդիպումին արդիւնքները յայտարարեցին միացեալ մամլոյ ասուլիսով:

Վարչապետ Կարապետեան յայտնեց, որ Հարիրիի հետ իր քննարկումները ընթացած են դրական եւ փոխադարձ վստահութեան մթնոլորտի մէջ: «Միտքերու փոխանակման ընթացքին արդէն իսկ պարզ էր մեզի համար, որ երկկողմանի յարաբերութիւնները բարձր մակարդակի վրայ են, եւ խորքին մէջ Հայաստանն ու Լիբանանը բարեկամ եւ մօտիկ երկիրներ են», ըսաւ ան: Անդրադառնալով տնտեսական ոլորտին Կարէն Կարապետեան հաստատեց, որ երկու երկիրներուն միջեւ տնտեսական յարաբերութիւնները քաղաքականէն բաւական հեռու են` աւելցնելով, որ Հայաստան հսկայ ներուժ ունի այդ յարաբերութիւններուն ամրապընդման առումով ու առաջարկեց Լիբանանի եւ Հայաստանի միջեւ ներդրումներուն զօրակցող լիբանանեան-հայկական միացեալ ֆոնտ մը հիմնել: Կարէն Կարապետեան անդրադարձաւ նաեւ լիբանանահայութեան դերակատարութեան ու երկու ժողովուրդներու երկկողմանի բարեկամական յարաբերութիւններու ամրապնդման: Այս առիթով, վարչապետ Հարիրիին փոխանցեց Հայաստան այցելութեան հրաւէր մը։ Հարիրի հայերէնով «Բարի եկաք» ըսաւ վարչապետ Կարապետեանին: Ան նշեց, որ Հայաստանի վարչապետին հետ իր հանդիպումը հոյակապ եղած է: «Վարչապետ Կարապետեանի Լիբանան այցելութիւնը կը յաջորդէ հանրապետութեան նախագահ

զօր. Միշել Աունի Հայաստան կատարած պաշտօնական այցելութեան, եւ այդ մէկը կը փաստէ, որ երկկողմանի յարաբերութիւնները բարելաւելու աշխատանքը որքան կարեւոր է Լիբանանի եւ Հայաստանի համար: Հարիրի շեշտեց, որ Լիբանանի եւ Հայաստանի, ինչպէս նաեւ լիբանանցի եւ հայ ժողովուրդներուն միջեւ պատմական եւ ամուր յարաբերութիւններ գոյութիւն ունին` շնորհիւ լիբանանահայութեան, որ Լիբանանը բաղկացնող հանգոյցին անբաժանելի մէկ մասնիկն է։ Հարիրի շեշտեց, որ հայաստանցի իր պաշտօնակիցին հետ համաձայնած է ամրապնդել երկկողմանի յարաբերութիւնները բոլոր մարզերուն մէջ եւ բոլոր մակարդակներուն վրայ: Ան նշեց, որ գործակցութեան ամրապնդումի պիտի արժանանան յատկապէս դրամատնային եւ զբօսաշրջական մարզերը: Պատմական յարաբերութիւններու գոյութիւնը լաւ է, սակայն պէտք է զանոնք պահպանել եւ ամրապնդել` յատկապէս տնտեսական առումով», աւելցուց Հարիրի: Պաապտայի նախագահական պալատին մէջ Մարտ 12-ին Լիբանանի Հանրապետութեան նախագահ զօր. Միշել Աուն իր կարգին ընդունեց վարչապետ Կարապետեանը, որուն ներկայութեան ան ողջունեց Լիբանանի եւ Հայաստանի միջեւ ներդրումներուն զօրակցող Լիբանանեան-հայկական միացեալ ֆոնտ մը հիմնելու ծրագիրը, ինչպէս նաեւ Շարունակութիւնը էջ 8

Դեսպան Չարչօղլեանը... Շարունակութիւն էջ 3-էն

ցերու շուրջ: Նախագահ Անասթասիատիսը անդրադարձաւ կիպրական հիմնախնդիրին՝ ներկայացնելով Կիպրոսի եւ միջազգային հանրութեան ջանքերը՝ խնդիրը միջազգային եւ ԵՄ իրաւունքի շրջանակներուն մէջ համապարփակ կարգաւորելու եւ հիւսիսային Կիպրոսի գրաւումը վերացնելու ուղղութեամբ: Իր հերթին, դեսպան Չարչօղլեանը նախագահ Անասթասիատիսին մանրամասն ներկայացուց Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիրի շուրջ վերջին զարգացումները, Հայաստանի եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբի համանախագահ երկիրներու համատեղ ջանքերը՝ հիմնախնդիրի խաղաղ կարգաւորման գործընթացի առաջմղման ուղղութեամբ:

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Արմէն Սարգսեան ընտրուեցաւ ՀՀ 4-րդ նախագահ Շարունակութիւն էջ 1-էն

Հանրապետութեանը, հանրապետութեան քաղաքացիներին եւ մեր ողջ ժողովրդին։ Իհարկէ ակնկալում եմ ձեր աջակցութիւնը եւ մասնակցութիւնը, ինչպէս նաեւ մեր բոլոր քաղաքացիների աջակցութիւնը եւ մասնակցութիւնը մեր ապագայ կարեւոր յաղթանակներին մեր Հայաստանի Հանրապետութեան քաղաքացիների եւ մեր ժողովրդին՝ Արցախ, Հայաստան եւ Սփիւռք», – ըսած է Սարգսեանը։ Նշենք, որ նախագահ ընտրուած Արմէն Սարգսեանը դեռ պաշտօնը պիտի չստանձնէ: Ինչպէս ընտրութիւններէն ետք յայտարարած է Ազգային ժողովի նախագահ Արա Բաբլոյեանը՝ Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը պաշտօնը պիտի ստանձնէ Ազգային ժողովի յատուկ նիստին, երբ կ’աւարտի գործող նախագահ Սերժ Սարգսեանի լիազօրութիւնները։ Եւ քանի որ Սերժ Սարգսեանը նախագահի լիազօրութիւնները վար պիտի դնէ Ապրիլ 9-ին, հետեւաբար Ազգային ժողովի յատուկ նիստը պիտի գումարուի այդ օրը: Արմէն Սարգսեանի կենսագրութիւնը Արմէն Սարգսեան ծնած է 23 Յունիս 1953-ին, Երեւան: Ուսած է Երեւանի պետական համալսարանի տեսական բնագիտութեան եւ ուսողութեան բաժանմունքին մէջ: 1976-1984 թուականներուն դասաւանդած է Երեւանի պետական համալսարանին մէջ, հիմնադրած է ԵՊՀ տեսական բնագիտութեան Բաղադրիչ համակարգերու համակարգչային ծրագրաւորման բաժինը: Դասաւանդած է նաեւ «Քեմպրիճ» համալսարանին մէջ, Լոնտոնի համալսարանի Ուսողութեան հիմնարկին մէջ: 1991-1995 զբաղեցուցած է Միացեալ Թագաւարութեան մէջ Հայաստանի դեսպանի պաշտօնը: 1995-1996 Եւրոմիութեան մէջ Հայաստանի Առաքելութեան ղեկավարը եղած է: 1996-1997 ստանձնած է Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի պաշտօնը: 19981999 վերանշանակուած է Միացեալ Թագաւորութեան մէջ Հայաստանի դեսպանի պաշտօնին: Սեպտեմբեր 2013-ին Արմէն Սարգսեան երրորդ անգամն ըլլալով ստանձնած է Միացեալ Թագաւորութեան մէջ Հայաստանի դեսպանի պաշտօնը: 2000-էն ի վեր Eurasia House International կազմակերպութեան հիմնադիր նախագահն է: 2001-2011 Քեմպրիճի համալսարանի Ճաճ պիզնես դպրոցին մէջ Եւրասիական կեդրոնի հիմնադիրն ու տնօրէնն է: Ամէնամեայ Եւրասիական լրագրական ժողովի (Astana) (2002), «Քեմպրիճ» համալսարանին մէջ Տարեկան ազդեցիկ համաժողովի (2003) հիմնադիրն է: 2001-2013 թուականներուն British Petrolium, Alcatel, Telefonica ընկերութիւններու գլխաւոր խորհըրդատուն եղած է եւ Bank of America Merrill Lynch-ի եւ այլ միջազգային ընկերութիւններու աւագ խորհըր-

Էջ 5

դատու: Պատուաւոր եւ գործադիր պաշտօններ կը զբաղեցնէ շարք մը կառոյցներու մէջ: Ուժանիւթի անվտանգութեան համաշխարհային խորհուրդի նախագահն է (WEFForum), Արեւելք-արեւմուտք հիմնարկի (EWI) փոխնախագահը, Եւրոատլանտեան անվտանգութեան նախաձեռնութեան յանձնաժողովի համանախագահը (Ուժանիւթի անվտանգութեան նախագահ), Բրիտանահայկական համակուսակցական խորհրդարանական խումբի հիմնադիր նախագահը, Համաշխարհային առաջնորդութեան հիմնարկի (GLF) խորհուրդի անդամը, «Հարվըրտ» համալսարանի «Քենետի» կառավարման դպրոցի խորհուրդի անդամը, Շիքակոյի համալսարանի հանրային քաղաքականութեան ուսումնասիրութիւններու «Հարրիս» դպրոցի խորհուրդի անդամը, «Ճան Սմիթ» hիմնարկի հոգաբարձու է, Միջազգային տնտեսական դաշնակցութեան համաշխարհային առաջնորդութեան խորհուրդի անդամ, պատուաւոր աւագ հետազօտող ուսողութեան գիտութիւններու դպրոցին, Հայաստանի գիտութիւններու ազգային ակադեմիոյ պատուաւոր դոկտոր է: Ան պարգեւատրուած է «Սուրբ Գրիգոր Մեծ» պարգեւով Յովհաննէս Պօղոս Բ. պապէն, «Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ» մետալով Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ.էն: Պարգեւատրուած է նաեւ «Հայրենիքին մատուցած ծառայութիւններու համար» 1-ին աստիճանի շքանշանով։ Հեղինակ է բազմաթիւ ակադեմական յօդուածներու եւ հրապարակումներու տեսական բնագիտութեան, աստղաֆիզիկայի, համակարգչային ծրագրաւորման, քաղաքագիտութեան եւ անցումային տնտեսութեան ոլորտներուն մէջ: Ունի արտակարգ եւ լիազօր դեսպանի դիւանագիտական աստիճան: Ամուսնացած է, ունի երկու որդի:

Վահան Սեթեանի «Armenian Origins of Basque» Աշխատասիրութիւնը

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Forbes-ի «Միլիառատէրեր-2018» ցանկին մէջ ընդգրկուած են հայազգի երեք գործարարներ «Տաշիր» ընկերութիւններու խումբի հիմնադիր եւ նախագահ Սամուէլ Կարապետեանը 3,7 միլիառ տոլար կարողութեամբ կը գրաւէ 606-րդ հորիզոնականը: 2,7 միլիառ տոլար կարողութեամբ արժանթինահայ գործարար, Հայաստանի ազգային հերոս Էտուարտօ Էռնէկեանը կը զբաղեցնէ 887-րդ տեղը: «Միլիառատէրեր 2018» վարկանիշային աղիւսակի առաջին հորիզոնականը 112 միլիառ տոլար կարողութեամբ կը զբաղեցնէ Amazon-ի սեփականատէր Ճեֆ Պեզոսը, 90 միլիառ տոլարով անոր կը յաջորդէ Microsoft-ի հիմնադիր Պիլ Կեյթսը, իսկ 84 միլիառով երրորդ տեղը կը գրաւէ ամերիկացի ներդրող Ուորէն Պաֆէթը: Ամերիկեան Forbes հանդէսի կազմած աշխարհի ամենահարուստ մարդոց վարկանիշային ցուցակին մէջ ընդգրկուած են ծագումով հայ երեք գործարարներ: Ինչպէս կը փոխանցէ «Արմէնփրէս»-ը, «Միլիառատէրեր 2018» վարկանիշի մէջ Ռուսաստանի մէջ գործունէութիւն ծաւալող «Մագնիտ» ցանցի հիմնադիր, «Կրասնոդար» ֆութպոլային ակումբի նախագահ Սերկէյ Գալիցկին (Յարութիւնեան) 4 միլիառ տոլար կարողութեամբ կը զբաղեցնէ 550-րդ հորիզոնականը:

Ամենահարուստներու տասնեակի մէջ ընդգրկուած են նաեւ LVMH ընկերութիւնը ներկայացնող ֆրանսացի Պեռնար Արնօն՝ 72 միլիառ կարողութեամբ, Facebook-ի հիմնադիր Մարգ Զագըրպերկը՝ 71 միլիառով, Zara-ի հիմնադիր Ամանսիօ Օրտեկան՝ 70 միլիառով, մեքսիքացի գործարար Գարլոս Սլիմը՝ 67,1 միլիառով, ամերիկացի Գարլոս Գոչը՝ 60 միլիառով, նոյնքան կարողութեամբ Տեյւիտ Գոչը եւ ամերիկացի Լարի Էլիսոնը՝ 58,5 միլիառ տոլար կարողութեամբ:

Հայերը միշտ առանձնացած են իրենց աշխատասիրութեամբ․ Ռուբէն Վարդանեան Forbes Club-ի քննարկման ընթացքին ձեռնարկատէր Ռուբէն Վարդանեան անդրադարձած է շարք մը հարցերու` սկսած հայկական մշակոյթէն եւ ընտանեկան փողերը ժառանգելէն, մինչեւ Ռուսիոյ ֆոնտային շուկայի մէջ իրավիճակի կանխատեսումէն: Ռուբէն Վարդանեան պատմած է, թէ ինչպէս անգամ մը կնոջ եւ այն ժամանակ 13-ամեայ որդիին հետ քննարկած է, թէ ինչպէս աւելի լաւ տնօրինել իրենց փողերը: «Մենք կ՛ուզէինք գումարներ տրամադրել բաւական լուրջ նախագիծերու, որոնց շարքին` աշխարհը աւելի լաւ դարձնել, որ մեր երեխաները լաւ ապրին: Ան երկար-երկար լսեց եւ ըսաւ. «Հայրի՛կ, ես խնդրանք մը ունիմ. պարտքեր մի ձգեր, կը խնդրեմ»,- պատմած է Վարդանեան: «Հայերը հաւանաբար առաջիններէն են՝ սորված են ապրիլ անորոշութեան պայմաններու մէջ եւ յարմարիլ, վերայարմարիլ այն փոփոխութիւններուն, որոնք տեղի կ՛ունենան իրենց շուրջ: Սա շատ կարե-

ւոր որակ է ձեռնարկատիրութեան համար, որովհետեւ մէկ կողմէն դուն պէտք է կարենաս հասկնալ շուրջդ տեղի ունեցողը, միւս կողմէն` պէտք է օժտուած ըլլաս մեծ աշխատասիրութեամբ` յաջողութեան հասնելու համար»,- ըսած է ան: Վարդանեան հայկական ընտանիքներու կենցաղին մէջ կարեւոր համարած է նաեւ կրթութիւնը:

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

ՌԴ ԱԳՆ-ն անդրադարձած է հայ-թրքական արձանագրութիւններու կնքման ընթացակարգը կասեցնելու որոշման

Ռուսիոյ Դաշնութեան արտաքին գործոց նախարարութիւնը արձագանգած է հայ-թրքական արձանագրութիւններու կնքման ընթացակարգը կասեցնելու հայկական կողմի որոշման: Ըստ Armenpress.am-ի՝ լրագրողներու հետ ճեպազրոյցի ժամանակ հարցին անդրադարձած է ՌԴ ԱԳՆ խօսնակ Մարիա Զախարովան: Պատասխանելով այն հարցին, թէ Մոսկուան ինչպէս կը գնահատէ արձանագրութիւններու կնքման ընթացակարգը կասեցնելու որոշումը` Զախարովան ըսած է. «Ինչպէս կը յիշէք` ռուսական պատուիրակութիւնը կը գտնուէր Զիւրիխ եւ աշխոյժ մասնակցութիւն կը ցուցաբերէր այդ գործընթացին: Այդ գնահատականները ժամանակին տրուած են եւ մեր վերաբերմունքը կը շարունակէ գործնական մնալ: Մենք նկատի ունինք յարաբերութիւններու կարգաւորման կարեւորութիւնը` ի շահ երկու երկիրներուն: Մեր կողմէ մշտապէս ըրած ենք ամէն բան յանուն այդ նպատակին»: Ռուսիոյ ԱԳՆ խօսնակը մէկ անգամ եւս ընդգծած է, որ Զիւրիխի մէջ ռուսական կողմը աշխոյժ եւ արդիւնաւէտ մասնակցութիւն ցուցաբերած է համապատասխան համաձայնութիւններու մշակման համար:

Էջ 7

Հայաստանն ու Եւրոմիութիւնը երբեք այսքան մօտ չեն եղած, ինչպէս այժմ. Մոկերինի

Հայաստանն ու Եւրոպական Միութիւնը երբեք այսքան մօտ չեն եղած, ինչպէս այժմ: Այս մասին յայտարարած է Եւրոմիութեան արտաքին քաղաքականութեան գլխաւոր բանագընաց Ֆետերիքա Մոկերինի` այս օրերուն Երեւանի մէջ տեղի ունեցող «Եւրոպական ծրագրաւորման խորհրդաժողով»ի մասնակիցներուն յղած իր տեսաուղերձին մէջ, կը հաղորդէ «Ազատութիւն» ռատիոկայանը: Մոկերինին արձանագրած է, որ այս անգամ խորհրդաժողովը տեղի կ’ունենայ Եւրոպայի այս հատուածին` Հայաստանի մէջ: Ընդգծելով, որ նախորդ տարուան Նոյեմբերին Պրիւքսելի մէջ Հայաստանի հետ Եւրոմիութիւնը երեք հիմնարար համաձայնագիր կնքած է, Մոկերինին յոյս յայտնած է, որ ատոնք պիտի բարելաւեն մարդոց կեանքը ինչպէս Հայաստանի, այնպէս ալ Եւրոպական Միութեան մէջ: «Ստորագրեցինք նաեւ այլ համաձայնագիրներ, որոնք կոչուած են բարելաւելու Հայաստանի եւ ԵՄ-ի կապակցուածութիւնը օդային եւ ցամաքային ճանապարհներով: Խնդրած ենք քաղաքացիական հասարակութեան կազմակերպութիւններէն օգնել մեզի իրենց խորհուրդներով եւ առաջարկներով, որպէսզի այս համաձայնագիրները իսկապէս յաջողին», — նշած է Մոկերինի:

Էջ 8

Հայ Կեանք

ՀՀ Վարչապետ Կարէն Կարապետեանի այցելութիւնը Լիբանան

Շարունակութիւն էջ 4-էն

արեւու ճառագայթներով վերանորոգուած ներուժ ստանալու ծրագիրները: Նախագահ Աուն հաստատեց, որ ինք շատ ուրախ է երկկողմանի յարաբերութիւններու աշխուժացման եւ գործնականացման համար, հաստատելով որ Լիբանան պատրաստ է քննարկելու այն բոլոր հարցերը, որոնք կ՛օժանդակեն երկու երկիրներուն եւ ժողովուրդներուն շահերուն: Ան վարչապետ Կարապետեանէն խնդրեց իր ողջոյնները փոխանցել Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Սերժ Սարգսեանին, ինչպէս նաեւ իր բարեմաղթութիւնները` Հայաստանի նորընտիր նախագահ Արմէն Սարգսեանին: Վարչապետ Կարապետեան շնորհակալութիւն յայտնեց նախագահ Աունին` երկու երկիրներուն միջեւ յարաբերութիւնները ամրապնդելու իմաստով Հայաստանի փափաքին ընդառաջելուն համար:

Վարչապետ Կարապետեան այցելեց նաեւ խորհրդարանի նախագահ Նեպիհ Պըրրիին, որուն հետ քննարկեց Հայաստանի եւ Լիբանանի խորհրդարաններուն միջեւ գործակցութիւնը աշխուժացընելու հեռանկարները, ինչպէս նաեւ շրջանային իրադարձութիւնները: Վարչապետը շնորհակալութիւն յայտնեց Լիբանանի խորհրդարանի նախագահին ջերմ ընդունելութեան համար եւ փոխանցել ՀՀ

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Ազգային Ժողովի նախագահ Արա Բաբլոեանի ջերմ ողջոյնները: Կարեն Կարապետեանը երախտագիտութիւն յայտնեց Լիբանանի խորհրդարանի կողմէն 2000-ին Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման եւ դատապարտման կապակցութեամբ:

Երեկոյեան վարչապետ Հարիրի վարչապետարանին մէջ ընթրիք-հիւրասիրութիւն կազմակերպեց ի պատիւ Կարէն Կարապետեանի եւ անոր ընկերակցող պատուիրակութեան:

Լիբանան կատարած պաշտoնական այցի ընթացքին վարչապետ Կարէն Կարապետեանը Մարտ 13-ին այցելեց հայկական կրօնական եւ կրթական կառոյցներ իսկ երեկոյան առիթը ունեցաւ հանդիպելու Լիբանանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներուն հետ Հայաստանի Հանրապետութեան դեսպանատան հանդիսասրահին մէջ։

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 9

ՀԱՐՑ ԿՈՒ ՏԱՆՔ ԹԷ Ի՞ՆՉ ՊԷՏՔ Է ԸՆԵԼ ՍՓԻՒՌՔ(ՆԵՐ)Ի ՀԱՄԱՐ ԵՒ ՉԵՆՔ ԸՆԵՐ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Երեսուն տարիէ ի վեր սփիւռք(ներ)ի մէջ ազգասէրի եւ իմաստունի հռոմէացի ծերակուտականի պարեգօտ կը հագնինք եւ բեմերէ, անվերջանալի խորհրդաժողովներու ընթացքին եւ մեծանուններու հետ ճաշկերոյթներու սեղանին շուրջ, հարցում կ’ուղղուի եւ պատասխան կը տրուի, թէ ի՞նչ պէտք ընել Հայաստանի համար, ի՞նչ կ’ընենք Հայաստանի համար: Կարծէք սփիւռք(ները) ազգին դրախտն է եւ անոր համար ընելիք չկայ: Ոչ ոք կը հարցնէ, թէ իրապէս ի՞նչ պէտք է ընել սփիւռք(ներ)ի համար եւ ինչո՞ւ: Ոչ ոք կը հարցնէ թէ սփիւռք(ներ)ը ի՞նչ պէտք է ընեն եւ ինչո՞ւ: Ութերորդ դարու առաջին քառորդի Յովհաննէս Օձնեցի իմաստասէր կաթողիկոսը, Դամասկոսի էմիրը տպաւորելու համար իր մօրուքին ոսկի փոշի կը ցանէր: Այնպէս ալ սփիւռք(ներ)ը, դուռ-դրացի եւ ինքզինք տպաւորելու համար իր հիւրընկալներու ունեցած եկեղեցիներէն, ակումբներէն, թանգարաններէն, դպրոցներէն աւելի գեղեցիկները եւ փարթամները կը կառուցէ: Նաեւ այդ կ’ընէ ներազգային մրցակցական-ջոջական մանրուքներու համար: Նոյն փողոցին մէջ եւ երբեմն ալ պատկից հայկական դպրոցներու եւ եկեղեցիներու չէ՞ք հանդիպած: Դեռ չգտնուեցաւ մէկը, որ հարցնէ, թէ այդ բոլորի վախճանական նպատակը (finalité) ի՞նչ է: Այսինքն՝ ինչո՞ւ այդ բոլորը: Որո՞ւ համար: Ի հարկէ, այդ բոլորը կը կատարուի թէական հզօր սփիւռքի մը համար, կարծէք այդ հզօրութիւնը տեւական ըլլալու երաշխիք է, մարգարէական այն դատարկաբանութեան ուղիղ գիծին վրայ, որ մենք համաշխարհային ազգ ենք: Հարկ է հակիլ ՍՓԻՒՌՔ յղացքով եկող կացութիւններու վրայ, հասկնալ անոր ժամանակակից ըմբռնումը եւ հոլովոյթը: Այսօրը եւ վաղը: Հին ժամանակներու յունական սփիւռք-diaspora -էն ետք, յղացքը կը գործածուէր մասնաւորաբար հրեաներու կացութեան համար, կամ կրօնական համայնքներու, որոնք իրենք զիրենք գտած կ’ըլլային այլ ժողովուրդներու մէջ, որպէս փոքրամասնութիւն, ինչպէս օսմանեան կայսրութեան միլլէթները: Սփիւռք-կացութիւնը անբնական էր, եւ է, հաւաքականութեան համար, նկատի ունենալով որ հետեւանք է ճնշման այլազան ազդակներու: Անոնք կազմուած կ’ըլլան գաղթականներէ, որոնք խոյս կու տան եւ կամ կը հեռացուին իրենց բնիկ աշխարհագրական տարածքներէն, ուր ապրած կ’ըլլան նախնիներ: ՍՓԻՒՌՔ-diaspora-ի ներկայի ըմբռնումը եւ զգացումները չունին անցեալի եղերա-ողբերգական թելադրականութիւնը միջազգային վերաբերումներու եւ նոյնինքն պարտադրուած գաղթականութիւն-

ներու համար: Նոյնիսկ մեր պարագային, երբ սերունդ փոխուած է, սփիւռքը դադրած է խզման, կորուստի, անջատման, ցաւի իր հաստ յուզականութենէն: Մերուելու (intégré) ընթացքին, նոր մշակոյթներ եւ կենցաղ հայ գաղթականներու սփիւռքը դարձուցած են համայնքներ, նոյն ընթացքի գիծին վրայ, քաղաքացիական տարբերութիւնները ջնջող ըմբռնումով՝ ծագումով հայեր: Վերջին տարիներու նոր գաղթականութիւները այսօր կը ներկայանան որպէս այդպիսին: Քաղաքական, տնտեսական կամ բնութեան տարերքի յառաջացուցած պատճառներով տեղափոխուողները, անմիջական վաղուան սփիւռք(ներ)ը պիտի ըլլան, եթէ զիրենք ընդունող երկիրներուն մէջ չյաջողին իրենց տեղը գտնել, պատշաճիլ, կամ ընդունողները քաղաքակրթական, մշակութային եւ տնտեսական արգելքները չկարողանալով յաղթահարել, զանոնք համարկել: Ֆրանսայի լեհերը (փոլոնացիները) չեն զանազանուիր ֆրանսացիներէն, նոյնիսկ եթէ դեռ կը պահուին անուններ եւ ազգանուններ, քանի որ չունին ցեղային եւ կրօնական արմատապէս տարբեր յատկանիշներ: Մերօրեայ գաղթականութիւնները, որոնք վաղուան համայնքներն են, վաղուան նոր սփիւռքները, համարկուելու եւ մերուելու, հուսկ՝ ձուլուելու ենթակայ են: Ֆրանսայի պէս երկրի մը մէջ, քաղաքացիութիւն ստանալէ ետք ծագման տարբերութիւնները օրէնքով կը չքանան: Չինացին, քոնկոցին, հայը, հրեան, բոլորը ֆրանսացի են, առանց կրօնական, ծագման, մորթի գոյնի տարբերութիւններու: Այս նոր գաղթականութիւնները սփիւռք կը համարուին, այդպէս պիտի համարուին երբ հաստատուին, արմատաւորուին իրենց կայք հաստատած երկիրներուն մէջ: Յետո՞յ… Բոլոր գաղթականութիւնները, համայնք եւ սփիւռք դառնալու ընթացքին, կը փորձեն կապեր պահել իրենց հայրենիք երկրին հետ, զգացական, յիշատակներու եւ խոհանոցի: Բայց քաղաքացիական եւ հաւասարութեան իրաւունքները, յարաբերութիւնները, մշակութային նոյնութիւն ստեղծող կրթական համակարգը, սփիւռքներուն աստիճանաբար մոռցնել կու տայ այլ պատկանելիութիւններու գիտակցութիւնը: Միամիտ եւ զգացական պէտք է ըլլալ, հաւատալու համար, որ սեփական բնավայրէն եւ սեփական ժողովուրդի հետ համախումբ կեանքէն հեռանալէ ետք, սփիւռքի (ոչ միայն հայկական) սկզբնական պատկանելիութեան գիտակցութիւնը, նոյնիսկ երբ ան ծնունդ կու տայ յանձնառութիւններու, դատապարտուած չէ մաշումի: Ինչպէս երբեմն կ’ըսենք, ժամանակ մըն ալ պահելով ծագման յուշեր, ընդունուած տարազով, դառնալով այս կամ երկրի քաղաքացի՝ այս կամ այն ծագումով: Ինչ որ էր պարագան հին յունական սփիւռՇարունակութիւնը էջ 10

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

ՀԱՐՑ ԿՈՒ ՏԱՆՔ ԹԷ Ի՞ՆՉ ՊԷՏՔ Է ԸՆԵԼ ՍՓԻՒՌՔ(ՆԵՐ)Ի ՀԱՄԱՐ ԵՒ ՉԵՆՔ ԸՆԵՐ Շարունակութիւն էջ 9-էն

քին, այսօր կարելի չէ: Մեր թուագրութենէն առաջ, եօթներորդ դարուն միջերկրականի աւազանին մէջ ստեղծուած յունական սփիւռքը ինքզինք մայր երկրէն եւ մշակոյթէն չէր կտրած, չէր կտրեր, կը պահէր սերտ կապեր մայր հայրենիքին հետ, եւ մշակոյթը հասարակաց էր բոլորին, անոնք կ’ապրէին, կը խօսէին, կը գրէին եւ կը ստեղծագործէին աթենացիներուն պէս, առանց շրջապատին նմանելու: Յոյները իրենց տարածումը միջերկրականի աւազանին մէջ երբեք չէին նկատած որպէս գաղթականութիւն: Կացութիւնը բնորոշելու համար ըսած են apoikia, որ կը նշանակէ երթալ հայրենիքէն հեռու, որ վերջնականի բնոյթ չունի, գաղթականութիւն չէ, սփիւռք չէ: Մեր թուագրութեամբ եօթներորդ դարուն է որ սկսած է գործածուիլ սփիւռք եզրը, մասնաւորաբար մէկ ժողովուրդի համար, անհայրենիք եւ անպետութիւն հրեաներու: Բայց հրեաները իրենք իսկ չեն ուզած գործածել սփիւռք եզրը, իրենց խմբաւորումը բնորոշելու համար, ըսած են կալութ: Այսինքն՝ աքսոր: Հակառակ անոր որ հրեական սփիւռքը աւելի քան երկու հազար տարուան պատմութիւն է, եւ հրեաները կը թուին լաւապէս մերուած ըլլալ շրջապատին, անոնք ինքնութիւն պահած են, իրենց կացութիւնը երբեք չեն համարած վերջնական, այլ՝ աքսոր, այսինքն ժամանակաւոր, չեն ըսած՝ որ համաշխարհային ազգ են: Անոնք միշտ պահած են ետ վերադարձի հզօր կամքը: Անոնք հաւատացին, որ Աստուած կրկին իրենց ժողովուրդը պիտի միացնէր եւ վերջ տար աքսորին: Կրօնական եւ քաղաքական պատճառներով կը գործածուի Սփիւռք եզրը, որ կ’ենթադրէ ակամայ եւ պարտադրուած տարտղնում մը, հեռացում մայր հողէն, մշակոյթէն եւ ժողովուրդէն, այդ հեռացումը երբեք չհամարելով նորատեսակ ազգի մը սկիզբ, ինչպէս որ այդ կը թելադրէ կացութիւնը վերջնական համարելու համաշխարհային ազգ ըլլալու իր գերութիւնը որպէս այդպիսին չընդունելու ինքնարդարացման հանգստաւէտութիւնը: Ազգի մը պարագային, երբ անոր սփիւռքը աւելի բազմանդամ է քան անոր ծագման երկրի բնակիչներու համրանքը, ի՞նչ կ’ըլլան հետեւանքները: Գիտակցական-զգացական կապը մինչեւ ե՞րբ կրնայ տեւել եւ ի՞նչ բանի կը ծառայէ, քաջ գիտնալով, որ սփիւռքազգը չի կրնար տեւել քաղաքակրթական եւ մշակութային հզօր ուղղակի-անուղղակի ճնշումներու ազդեցութեան տակ: Հրեական սփիւռքը դիմացած է, բայց անոր անդամները ստեղծած են մշակոյթ եւ գիտութիւն զիրենք ընդունած երկիրներուն մէջ եւ համար: Նուազ համեմատութեամբ՝ հայերը: Բախտաւոր

պարագային, սփիւռք մը կրնայ նպաստ դառնալ ծագման երկրին, նիւթապէս եւ քարոզչութեամբ: Բայց այդ երկիրը եւ անոր բնակչութիւնը առաջին հերթին պէտք ունին համրանքի, որ եթէ նուազի, երկիրը կը տկարանայ, բացականերուն տեղ կու գան ուրիշներ, երկիրը նկարագիր կը փոխէ, տեղի կ’ունենայ փոխարինում: Պատմութիւնը բեմն է այդ փոխարինումներուն. Ասորիք եւ Բիւզանդիոն: Սփիւռքները, անոնք ըլլան հայկական, հրեական եւ այլ, իրենց այգային ինքնուրոյնութիւնը կը պահեն մինչեւ այն ատեն, որ վառ կը պահեն վերադարձի երազը, հասարակաց արմատի հաւատքի ենթահողին վրայ, որ կրնայ տեւել եթէ վերադարձողներու օրինակը ըլլայ, եթէ անոնք պարտականութիւն համարեն յանձնառու ըլլալ մայր երկրի պահպանութեան եւ պաշտպանութեան, եթէ կապերը սոսկ զգացական չըլլան: Հոս կը դրուի շատ լուրջ խնդիր մը. սփիւռքները ինչպէ՞ս պիտի սահմանեն իրենք զիրենք, ինչպէ՞ս կը սահմանեն իրենք զիրենք, որպէս ի՞նչ կ’ընդունուին շրջապատէն: Սփիւռքներու համար ընդունուած բացատրութիւնները եղած են եւ են, անհող համայնք, փոքրամասնութիւն: Երբ սփիւռք մը կը մոռնայ, որ ինք չէ ընտրած այս ընկերաքաղաքական վիճակը, հետեւանք տարբեր բնոյթի անհանդուրժողութեան եւ հալածանքներու, դատապարտուած կ’ըլլայ կորսնցնելու իր ծագման ազգային գիտակցութիւնը, աստիճանաբար ըլլալու այլ, որուն տրուած է ծանօթ բնորոշումը՝ ձուլում (assimilation): Սփիւռք մը, ինչ պայմաններու մէջ ալ յառաջացած ըլլայ, կը կորսնցնէ իր ազգային եւ տարբերութեան նկարագիրը, եթէ անհատներու կեանքին մէջ բացակայի հաւաքական յիշողութիւնը, զոր պէտք չէ շփոթել կարգախօսային տարազներու հետ, որ լայն առումով մշակոյթ է, ոչ սոսկ ընտանեկան կապեր եւ յիշողութիւններ: Ազգային եւ տարբերութեան նկարագիրի պահպանումը կը պահանջէ յանձնառութիւն, որ կը դառնայ շատախօսութիւն, եթէ չներառնէ վերադարձի գաղափարը, որ կ’ենթադրէ հայրենիքի, համրանքի եւ ինքնութեան պաշտպանութիւն, ազգի իրաւունքներու վերականգնում: Ի հարկէ, նման ընկերաքաղաքական ընթացք կը դժուարացնէ սփիւռք ընդունած երկրին հետ յարաբերութիւնները, քանի որ հոգեկան-ոգեկան կապերը նոյն մեկնակէտը եւ նոյն նպատակը չեն հետապնդեր, նոյնիսկ եթէ ըսուի թէ փոխադարձ հարստացում տեղի կ’ունենայ: Հարստացում, այո՛, սփիւռքը ընդունած երկրին եւ մշակոյթին համար, բայց ոչ նոյն այդ սփիւռքին համար, քանի որ իրաւ կամ ենթադրեալ հարստացումը փոխադրելի չէ: Այս ձեւով պէտք է դատել նաեւ հայկական սփիւռքը, հին եւ նոր: Մեծ գրող Հանրի Թրուայան հարստացուցած է ֆրանսական գրականութիւնը, մեզի ձգելով Շարունակութիւնը էջ 11

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 11

ՀԱՐՑ ԿՈՒ ՏԱՆՔ ԹԷ Ի՞ՆՉ ՊԷՏՔ Է ԸՆԵԼ ՍՓԻՒՌՔ(ՆԵՐ)Ի ՀԱՄԱՐ ԵՒ ՉԵՆՔ ԸՆԵՐ Շարունակութիւն էջ 10-էն

սնապարծական քարոզչութեան իրաւունքը: Այս նաեւ նորերուն համար: Տաղանդաւոր հայ դաշնակահարը, որուն զօրավիգ կանգնեցան Հայաստան եւ սփիւռքը, ի վերջոյ գնաց հաստատուեցաւ օտար երկիր եւ կը ծառայէ անոր երաժշտանոցին մէջ: Արդիւնք՝ ոչինչ ազգին եւ սփիւռքի համար: Սփիւռք եզրի գործածութիւնը, բնորոշելու համար քաղաքական հալածանքներու, սովի, հայրենահանման հետեւանքով հայրենիքէ հեռացած հաւաքականութիւնները, բացասական կացութեան ընկերամշակութային հանդուրժելի-ընդունելի սահմանում մը տալու ճիգ է, սպասելով, որ ժամանակի թաւալման հետ, ֆիզիքական հեռացման ընկերանայ եւ հետեւի հոգեկան-ոգեկան հեռացումը: Այս հոգեկան-ոգեկան հեռացումը կը զարգացնէ տուեալ սփիւռքի վերջնական ըլլալու բնոյթը: Այսինքն, վերադարձը կը դադրի օրակարգ ըլլալէ, շարունակութիւն ըլլալու կարելիութիւնները կը նուազին, մինչեւ որ… Մինչեւ որ սփիւռք(ներ)ը դադրի ինք զինք տեսնելէ որպէս աքսորականի: Սփիւռքը, հայկական կամ ոչ, հակառակ խօսուածի եւ գրուածի, երբեք չի կրնար վերականգնիլ որպէս ազգ, չունենալով ոչ մէկ անցեալ եւ արմատ զինք ընդունած երկրին մէջ: Այսպէս, հայկական սփիւռք(ներ)ը «հայրենիքին օգնելու» իրարանցումներ կրնայ ունենալ, բայց պէտք է գիտնալ, որ «ազգային ծառայութիւնը» տարբեր որակ է, առօրեայ մասնակցութիւն է, միասին ըլլալով եւ միասնաբար կերտելով ազգի մը ապագան: Սփիւռք մը որքան որ ալ հզօր ըլլայ այսօր, ինչպէս է հրեական սփիւռքը, իր ապրած երկիրներուն մէջ ունեցած տնտեսաքաղաքական ազդեցութեամբ ի նպաստ Իսրայէլի, պէտք է հասկնալ որ ան յաւերժական պիտի չըլլայ: Այս գիտակցութեամբ է, որ հրեաներու հայրենադարձութիւնը կը շարունակուի, մարդիկ հոն կ’երթան իրենց գիտութեամբ եւ նիւթական միջոցներով, ոչ թէ դէպքերու ճնշման տակ ապաստան գտնելու համար: Հրեաներու բաղդատած հայկական սփիւռքը նոր է, բայց ան չի զարգացներ վերադարձի գաղափարախօսութիւնը, Հայաստանն ալ իր կարգին, հայրենադարձութեամբ զօրանալու պահանջ ունենալով հանդերձ, անմիջական եւ հեռանկարային քաղաքականութիւն եւ կազմակերպութիւն չունի հայրենադարձութեան օրակարգով: Սփիւռք(ներ)ի եւ Հայաստանի «խորհրդաժողովներ»ը այլ հարցերէ առաջ, պարտականութիւն պէտք է համարեն «հայրենադարձութեան» շուրջ գաղափարախօսութեան զարգացումը, նախաձեռնութիւնները, միջոցներու ստեղծումը եւ իրականացումը: Սփիւռք(ներ)ը պիտի հասկնայ, որ հակառակ մեծ շէնքերու եւ ազգի աւելի քան կէս համրանքի,

ժամանանակաւոր է, իսկ Հայաստան, մնալու համար պատմութեան բեմին վրայ, պէտք ունի իր ինքնութիւնը պահած համրանքին: Այսինքն բնակուած հայրենիքն է որ ազգ կը պահէ: Հայ ժողովուրդը համաշխարհային ազգ չէ, սփիւռքը որպէս ազգային հաւաքականութիւն յաւերժական չէ: Նման մտածումներ ընկերաքաղաքական եւ պատմական անհեթեթութիւններ են: Մեր ժողովուրդին ինչպէ՞ս բացատրել այս պարզ բայց միաժամանակ անհանգստացնող իրողութիւնը, որպէսզի անոր հետեւին ազգային իրաւութեամբ յատկանշուող յանձնառութիւնները: Սփիւռքը յաւերժական չէ, հակառակ խաղցուող թատրոնի, զանազան պատճառներով Հայաստանէն ալ քաջալերուած: Հայ կեանքը Հայաստանի մէջ պիտի շարունակուի: Հոն է միայն որ ազգը իր ինքնուրոյնութեամբ շարունակութիւն պիտի ըլլայ: Այսքան պարզ ճշմարտութիւն, ամէն բնոյթի ղեկավարութիւնները պարտաւոր են ըսել եւ կրկնել Հայաստանի ժողովուրդին, սփիւռք(ներ)ի համայնքներուն եւ «ծագումով հայեր»ուն: «Ծագումով հայեր»՝ որոնցմէ ակնկալուածը այլ ազգերու թուական բազմացումն է: Եւ միշտ պէտք է կրկնել, անձանձրոյթ կրկնել Վիգէն Խեչումեանի բոլոր սրահներու, բեմերու եւ խորաններու վրայ ոսկի եւ լոյսի տառերով գրուելիք խօսքը. «ՕՏԱՐԻ ԴՐԱՆԸ ՔԵԶ ԿԸ ԿՈՉԵՆ ՀԻՒՐ, ՈՐՊԷՍԶԻ ՉԱՍԵՆ ԾԱՌԱՅ»….

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Արցախի հակամարտութեան Ճիւան Աւետիսեան ներկայ իրավիճակը չի կրնար նոր ֆիլմ կը նկարահանէ երկար շարունակուիլ. Շոֆըր

ՊԱՔՈՒ, «Էյ.Փի.Էյ.».- ԵԱՀԿ Մինսկի խմբակի ամերիկացի համանախագահ Էնտրու Շոֆըր յայտարարեց, թէ Արցախի հակամարտութիւնը չունի ռազմական լուծում, միաժամանակ շեշտելով, թէ ներկայ իրավիճակը կարելի չէ երկար ժամանակով պահպանել։ Ան ընդգծեց, որ Միացեալ Նահանգները կ՛աջակցի հակամարտութեան կարգաւորման բանակցային գործընթացին եւ իբրեւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբակի համանախագահ՝ կը շարունակէ աշխուժօրէն գործակցիլ Ատրպէյճանի եւ Հայաստանի հետ: «Արդար կարգաւորումը պէտք է հիմնուի միջազգային իրաւունքի սկզբունքներուն վրայ, ներառեալ՝ Հելսինքիի եզրափակիչ որոշումը եւ անոր հիմնական սկզբունքները», աւելցուց ամերիկացի համանախագահը:

Բեմադրիչ Ճիւան Աւետիսեան այժմ կ՛աշխատի նոր ֆիլմի ստեղծման վրայ: «Դրախտի դարպասը» նոր ֆիլմի առանցքը Արցախն է․ ֆիլմ, որ պիտի խօսի արուեստի լեզուով մարդկային ճակատագիրներու, բարիի եւ չարի յաւերժական բախումի, ճշմարտութեան վերարժեւորման ու խղճի մասին: 2 տասնեակէ աւելի փաստագրական եւ կարճամետրաժ ֆիլմերէ ետք Ճիւան Աւետիսեանի հեղինակած «Թեւանիկ» եւ «Վերջին Բնակիչը» խաղարկային ֆիլմերը հասած են մեծ յաջողութիւններու` միջազգային շարժանկարի փառատօններու եւ կինօ շուկաներու Վենետիկի, Քաննի, Շանհայի, Թորոնթոյի եւ Լոս Անճելըսի մէջ: «Դրախտի դարպասը» ֆիլմով եւս յաջողութիւններու հասնելու նպատակով ան կը դիմէ լայն տարածուած ձեւի` crowdfunding-ի` ֆիլմի նկարահանումներու համար պահանջուող գումարը ամբողջացնելու նպատակով»,- կ՛ըսուի Աւետիսեանի անձնակազմի հաղորդագրութեան մէջ:

Երեւանի մէջ տեղի ունեցաւ «Ժխտման Ճարտարապետները» ֆիլմին անդրանիկ ցուցադրութիւնը «Մոսկուա» կինօթատրանին մէջ Մարտ 5-ին տեղի ունեցաւ «Ժխտման Ճարտարապետները» (“Architects of denial”) ֆիլմի անդրանիկ ցուցադրութիւնը: «Սուփըրման»-ի ֆիլմաշարի հեռատեսիլային տարբերակի գլխաւոր դերակատար Տին Քէյն եւ արտադրող Մոնթել Ուիլեըմս հայ հանդիսատեսին ներկայացուցին Հայոց Ցեղասպանութեան նուիրուած վաւերագրական ֆիլմը: Անիկա նուիրուած է Թուրքիոյ, Ատրպէյճանի եւ Միացեալ Նահանգներու այն քաղաքական գործիչներուն, որոնք կը փորձեն խոչընդոտել Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչումը: Ֆիլմին համաշխարհային անդրանիկ ցուցադրութիւնը նախատեսուած է արդէն Հոկտեմբերին, իսկ մինչ այդ ֆիլմը Ամերիկայի Հայ դատի յանձնախումբի աջակցութեամբ ցուցադրուած էր Ուաշինկ-

թընի մէջ` քաղաքական գործիչներու, փորձագէտներու եւ հայ համայնքի համար: Ֆիլմին մէջ փաստավաւերագրական նիւթեր են` իրենց յուշերը կը պատմեն Մեծ Եղեռնը վերապրածները, Սումգայիթի, Պաքուի ջարդերէն փրկուածները, առաջադէմ փորձագէտներն ու քաղաքական գործիչները: Ծանր տեսարանները կը զուգակցուին աղմկայարոյց բացայայտումներով:

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 13

ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ

Իրաք ներխուժումէն տասնհինգ տարի ետք ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ ԱՂՊԱՇԵԱՆ Մարտ 2018-ին ճշգրիտ տասնհինգ տարի անցած պիտի ըլլայ այն թուականէն, երբ Միացեալ Նահանգներն ու իր դաշնակից երկիրները՝ գլխաւորութեամ Անգլիոյ, ներխուժեցին Իրաք: ԱՄՆ-ի եւ Անգլիոյ զինուած ուժերը Իրաք ներխուժող ուժերուն 98 տոկոսը կը կազմէին: Օրին՝ երկրի մենատէր եւ բռնակալ նախագահ Սատտամ Հիւսէյն անոնց ամենամեծ թիրախն էր: Իրաք գրաւելու նպատակներն էին՝ ըստ ներխուժող ուժերուն, կործանել Սատտամի ունեցած զանգուածային ոչնչացման զէնքերը (MDW), փրկել երկրի ժողովուրդը եւ ի մասնաւորի՝ ճնշուած շիիներն ու հալածուած քիւրտերը, երկրին մէջ ժողովրդավարական կառավարութիւն ստեղծել, վերջ տալ Սատտամի աջակցութեան՝ ահաբեկիչներուն, եւ դադրեցնել անոր սպառնալիքները՝ իր դրացիներուն: Սատտամ կախաղան բարձրացաւ, Իրաքի բանակը կազմալուծուեցաւ եւ իշխող «Պաաս» կուսակցութիւնը քայքայուեցաւ: Ո՛չ կորիզային, ո՛չ ալ քիմիական զէնք (MDW) յայտնաբերուեցաւ այնտեղ, որովհետեւ Սատտամի այդ առումով մշակած ծրագիրներուն իբրեւ արդիւնք ա՛յն, ինչ ժամանակին Իրաք ձեռք ձգած էր, արդէն ոչնչացուած էր ՄԱԿ-ի քննիչներուն կողմէ, Քուէյթի պատերազմէն ետք։ Արդարեւ, երբ Իրաք պարտուած դուրս եկաւ Քուէյթէն՝ 1991-ին, ան ենթարկուեցաւ շրջափակումի եւ ՄԱԿ-ի պատժամիջոցներուն, որոնց իբրեւ հետեւանք՝ ՄԱԿ-ի քննիչները սկսան երկրի թաքուն զէնքերը խուզարկելու. անոնք ամէն տեղ պրպտեցին, նոյնիսկ՝ Սատտամի պալատները, կործանելով եւ ոչնչացնելով ամէնը, ինչ որ ինկաւ իրենց ձեռքը: Այդ խումբերը, խորքին մէջ, եկած էին երկրին ձեռք ձգած ճարտարարուեստի զարգացման վերջ տալու: Այդ ճարտարարուեստական ծրագիրները եւ սարքաւորումները ներածուած էին արեւմտեան երկիրներէ, ինչպէս Գերմանիա, Անգլիա, Ֆրանսա, Իտալիա, Միացեալ Նահանգներ, իսկ փոքր մաս մըն ալ՝ Ռուսիայէն եւ Չինաստանէն: Իսկ ինչ կը վերաբերի ժողովրդավարական կառավարութեան ստեղծման, ապա ակնյայտ է, որ երկիրը տասնհինգ տարիներ ետք տակաւին անկայուն եւ անհանգիստ վիճակի մէջ կը գտնուի… երկրին ենթակառուցուածքը ահռելի վիճակ կը պարզէ. պետական բարձր պաշտօնեաներ, նախարարներ ու քաղաքագէտներ կրօնքի փէշերէն կախուած են՝ իրենց դիրքերը պահպանելու համար, իսկ կրօնամոլութիւնը արդէն իսկ սովորական երեւոյթ դարձած է երկրին մէջ։ Իրաքի քարիւղի եկամուտները կը կողոպտուին, իսկ սակաւապետները օգտուելով երկրին տկար դրութենէն՝ հարստութիւն կը դիզեն. Աւելի քան հինգ միլիոն իրաքցիներ երկրէն դուրս կը գտնուին, իսկ Իրաքը աշխարհի փտած երկիրներու

ցանկին մէջ առաջիններէն է: Յստակ է, որ Միացեալ Նահանգներ անդամալոյծ ըրաւ Իրաքը. ներկայիս Իրաք ոչ միայն կարողութիւնը չունի որեւէ դրացի երկրի սպառնալիք կարդալու, այլեւ ինք ուրիշներուն աջակցութեան կարիքն ունի: 1980-ին Իրաքի եւ Պարսկաստանի միջեւ ծագած պատերազմը տեւեց ութ երկար տարիներ եւ անոր վերջ դրուեցաւ Օգոստոս 8, 1988-ին, երբ վերջապէս Պարսկաստանի յեղափոխութեան առաջնորդ Խումէյնին համոզուեցաւ, որ անկարելի է պատերազմը շարունակել այլեւս՝ ընդունելով զինադադարը։ Սատտամ Հիւսէյն իր կարգին եւս այդ զինադադարին սուր կարիքը ունէր, որովհետեւ իր ուժն ալ արդէն սպառած էր։ Իրաք այդ պատերազմին մէկ միլիոն երիտասարդ զոհ տուած էր, իսկ երկիրը միլիառներով պարտքի տակ անցած էր։ Պատերազմի ընթացքին Սատտամ օգնութիւն ստացաւ արտերկրէն, ի մասնաւորի Միացեալ Նահանգներէն, եւ՝ չպարտուեցաւ… Պատերազմի շրջանին նոյնիսկ Տոնալտ Ռամսֆիլտ (օրին՝ ԱՄՆ-ի պաշտպանութեան նախարարը) Պաղտատ այցելեց՝ տեսակցութիւն ունենալով Սատտամի հետ։ Ի հարկէ՝ ամէն ինչ իր փոխարժէքը ունէր… կը թուի, թէ Սատտամ ուզած էր խուսափիլ իր խոստումներէն։ Ըստ Ուաֆիք Էլ-Սամարայիի (օրին՝ Իրաքի Ընդհանուր ռազմական հետախուզութեան տնօրէնը) լոյս տեսած յուշերուն, զինադադարէն ետք Սատտամ հրահանգ տուաւ, որ ԱՄՆ-ի բոլոր գաղտնի սպասարկութեան գրասենեակները, որոնք օրին «կայաններ» կը կոչուէին, անմիջապէս փակուին եւ ամերիկացի խորհրդատուները երկրէն մեկնին. մինչ ինք՝ Սամարային, կ՛ակնկալէր, որ Սատտամ Միացեալ Նահանգներուն մենաշնորհներ պարգեւէր՝ իրեն մատուցուած խորհուրդներուն եւ ծառայութիւններուն համար: Արեւմտեան մեծ պետութիւններուն եւ ի մասնաւորի ԱՄՆ-ին համար, Սատտամ պէտք էր զինաթափ ըլլար. ան այլեւս վստահելի անձ մը չէր իրենց համար։ Ուստի, երբ «Ռումէլա» կոչուած քարիւղի Շարունակութիւնը էջ 14

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Իրաք ներխուժումէն տասնհինգ տարի ետք Շարունակութիւն էջ 13-էն

հանքին շուրջ Քուէյթին հետ Իրաքի ունեցած վէճը բարդացաւ 1990-ի կիսուն, այդ մէկը լաւ առիթ եղաւ նշեալ պետութիւններուն համար։ Երբ Սատտամ խնդիրը քննարկեց Էփրըլ Կլասփիի հետ (Իրաքի մօտ ԱՄՆ-ի դեսպանը, 1988-1990), Կլասփին, ըստ New York Times-ի 23 Սեպտեմբեր 1990-ի թիւին, ԱՄՆ-ի կեցուածքը պարզած է՝ ըսելով. «Մենք կարծիքներ չունինք արաբներու միջեւ հակամարտութիւններուն մասին, եւ այդ խնդիրը Ամերիկայի հետ կապ չունի։ Յոյսով ենք, որ դուք կը յաջողիք այդ խնդիրը որեւէ յարմար կերպով լուծել Կլէյփիի (Արաբական լիկայի գլխաւոր քարտուղար Շատլի Կլէյփի) կամ Մուպարաքի (Եգիպտոսի նախկին նախագահը) միջոցով»։ Յետագային, դեսպանը մեղադրուեցաւ 1990-ի Օգոստոս 2-ին պատահած Իրաքի Քուէյթ ներխուժումին խիստ հաւանութիւն տալուն համար: Կը թուի, թէ Սատտամ սխալ հասկցած էր դեսպանին ըսածը, կամ՝ վերջինը յաջողած էր զինք մոլորեցնել. արդեօք Կլասփի իրօ՞ք չէր կրցած իր երկրին պատգամը յստակ կերպով պարզել Սատտամին, թէ նպատակը միայն զայն մոլորեցնել էր, ճիշդ այնպէս, ինչպէս եղաւ: «Ռումէլա» քարիւղի հանքը կը գտնուի ԻրաքՔուէյթ սահմանին վրայ, մեծամասնութեամբ՝ Իրաքի մէջ. Իրաքի մասը նաեւ աւելի խորունկ է. երբ Քուէյթ իր հողամասին մէջ գտնուող քարիւղը արտահանեց, ան արտադրման համար աւելի արդիական սարքաւորումներ ձեռք ձգեց եւ քարիւղ խլեց նաեւ իր սահմանէն դուրս՝ Իրաքի տարածքի բաժինէն։ Թարէք Ազիզ (Իրաքի փոխվարչապետ՝ 1979-2003, ապա արտաքին գործոց նախարար՝ 1983-1991) օրին պատկերասփիւռով պարզեց այն, ինչ տեղի կ՛ունենար, քարտէսներու եւ այլ փաստաթուղթերու օգնութեամբ։ Լուրը արդէն իսկ հասած էր Իրաք։ Սակայն՝ ինչպէ՞ս… Շշուկներ կային այն մասին, թէ նոյն կողմը, որ այդ արհեստագիտական սարքաւորումները վաճառած էր Քուէյթին, ան նաեւ տեղեակ պահած էր Իրաքը։ Իմանալով պատահածը՝ Սատտամ անմիջապէս սպառնաց, ըսելով, թէ «Քուէյթ մեր ժողովուրդին պատառը կը գողնայ», եւ այդպիսով խնդիրը բարդացաւ ու Սատտամ ինկաւ ծուղակը… Իրաք պարտուած դուրս եկաւ Քուէյթէն. երկիրը քար ու քանդ եղաւ, հսկայ գումարներով նոր պարտքերու տակ ինկաւ եւ շրջափակումի ու պատիժներու ենթարկուեցաւ: Փետրուար 2018-ին, նոյն ինքն Քուէյթի մէջ տեղի ունեցաւ Համաշխարհային Նուիրատուներու խորհրդաժողովը (International Donor Conference), նպատակ ունենալով Իրաքի օժանդակել… ի՜նչ խայտառակութիւն: Քսանէ աւելի արաբական եւ օտար երկիրներ, դրամատուներ, ինչպէս նաեւ Եւրոմիութիւնը մասնակցեցան այդ խորհրդաժողովին։ Անոնք որոշեցին 1.466 միլիառ տոլար յատկացում նուիրել Իրաքին, նաեւ 6.930 միլիառ տոլար՝ ոչ-իշխանական փոխատուութիւն եւ 16.510 միլիառ տոլար՝ իշխանական փոխատուութիւն, այսինքն՝ պետական

պարտք։ Ըստ իրաքցի տնտեսագէտներու, այս յատկացումները ամենավատ փոխատուութիւններէն են երկրին համար, քանի որ անոնք կը շղթայեն երկրին տնտեսութիւնն ու հարստութիւնը՝ պարտքերուն մարումը ուշացնելու պարագային։ Անոնց տեսակէտով, Իրաքի ներկայ Ընդհանուր ներքին արտադրանքը (GDP) 81 միլիառ տոլարէն աւելի կը կազմէ, եւ երկիրը կարիքը չունի այդ փոխատուութեան, եթէ եկամուտը ծախսուի թափանցիկ կերպով՝ առանց կողոպուտի: Անտարակոյս, Սատտամ Հիւսէյն մենատէր եւ բռնակալ նախագահ մըն էր։ Ի միջի այլոց, հոս պէտք է յիշել նաեւ, որ ան երկրի հայ քաղաքացիներուն հանդէպ միշտ լաւ վերաբերում ունեցած է, որովհետեւ հայերը երբեք քաղաքական ձգտումներ չեն ունեցած, եւ ըլլալով վստահելի տարրեր՝ Սատտամի անձնական նկարիչէն մինչեւ իսկ իր թոռներու խնամակալները հայեր եղած են։ Այնուամենայնիւ, Սատտամ շատ բիրտ եւ անխնայ էր իր հակառակորդներուն հետ, ըլլան անոնք կուսակցական թէ քիւրտ ազգայիններ, կամ ընդդիմադիր շիիներ։ Շատեր անոր իշխանութեան անկումը կ՛երազէին, եւ Միացեալ Նահանգներու ղեկավարութեամբ՝ այդ երազը իրականացա՛ւ։ Իսկ այսօր, Իրաք կը գտնուի տնտեսական, ընկերային եւ քաղաքական ճգնաժամի մէջ. հակամարտութիւններ կան սիւննիներու, շիիներու եւ քիւրտերու միջեւ. հինգ միլիոն իրաքցիներ լքած են երկիրը՝ անոնց մէջ ըլլալով նաեւ մեծ թիւով քրիստոնեաներ։ Փաստօրէն, Իրաք դարձած է ձախողա՛ծ պետութիւն մը եւ գլխաւոր պատճառներէն մէկը՝ այդ տարածքին մէջ «Իսլամական պետութիւն – ՏԱԷՇ»ի ծնունդին։ Մէկ խօսքով՝ այժմ մնայուն կասկած կայ այդ շրջանին մէջ նոր «Սայքս-Փիքօ»-ի համաձայնութեան մը կնքումին: Այժմ ակնյայտ է, որ այդ բոլոր անցուդարձերուն նպատակը շրջանին մէջ Իրաքը չէզոքացնել էր, երկիրը քայքայել, իբրեւ կարող եւ ազդեցիկ ուժ՝ զայն անդամալուծել, անոր ստորգետնեայ հարստութիւններուն եւ ի մասնաւորի քարիւղին տիրանալ… Իսկ մեծ երազներով բռնակալի մը յայտնութիւնը այդ երկրին մէջ հոյակապ առիթ հանդիսացաւ, որ ԱՆՈՆՔ օգտագործեն: Լոս Անճելըս

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 15

Armen Sarkissian elected Armenia’s fourth President

Armenia’s President-elect Encourages Open Dialogue with Diasporans as the Way Forward

The Armenian National Assembly voted 90 to 10 to elect Armen Sarkissian as the country’s 4th President.

One ballot was considered invalid.

Sarkissian will assume his duties at a special sitting of the National Assembly on April 9.

Born in Yerevan on June 23, 1951, Armen Sarkissian graduated from the Yerevan State University (Department of Theoretical Physics and Mathematics).

Dr Sarkissian is Vice Chairman of East West Institute and holds honorary and executive positions in numerous international organisations, including Member of Dean’s Advisory Board, Kennedy School of Government, Harvard University; Dean’s Advisory Board, Harris School of Public Policy Studies, University of Chicago; Board Member of IREX; International Economic Alliance; Global Leadership Foundation (headed by former President of South Africa F. W. De Klerk) and Honorary Senior Research Fellow at the School of Mathematical Sciences, Queen Mary & Westfield College, London University; the National Academy of Sciences of Armenia,National Competitiveness Council of Armenia, and others.

In 1997 His Holiness Pope John Paul II bestowed the St. Gregory the Great Award to Dr. Sarkissian. In 2008 he received the highest honour in the Armenia Church, the St. Gregory the Illuminator medal, from His Holiness Karekin II, the Catholicos Patriarch of All Armenians in Holy Etchmiadzin.

From 1976 to 1984 he was professor of Physics at Yerevan State University and subsequently Head of the Department of Computer Modelling of Complex Systems at the University’s Department of Theoretical Physics. In 1984 he became a Visiting Research Fellow and later professor at the University of Cambridge.

In October 1991, Dr. Sarkissian established the first Armenian Embassy in the West in London. In addition

On March 12, 2018, Armen Sarkissian, who will be sworn in as the new President of the Republic of Armenia in April, visited AGBU’s Central Office in New York for a candid conversation with young professionals in the Armenian community. His purpose was to initiate and foster a renewed engagement with the homeland, as the way forward for Armenia’s future success.

Mr. Sarkissian contended that after 26 years of war, financial setbacks and social hardships, Armenia is now poised to achieve the dream of having “a small republic but a global nation.” This was a recurring theme throughout the evening, along with other concepts such as good citizenship, engaging Armenians who are not connected to their heritage with real success stories and, most important, achieving unity of Armenia and diaspora.

Moderator Lara Setrakian, CEO and Executive Editor of News Deeply, framed the discussion as the start of an ongoing dialogue, a forum for the exchange of ideas with the new president. “This is a potential turning point for the Republic of Armenia,” she said. “We feel very fortunate to be having this conversation now.”

When she opened the floor to questions for the President-elect, Mr. Sarkissian turned the tables by saying “I am here to listen to you rather than to tell you. I am here to understand what are the expectations of the next generation of Armenians.” He addressed the audience: “How do you see Armenia today? What is the first thing that comes to your mind when you think of Armenia? If you were elected president of Armenia, what would you like to change?”

These provocative questions sparked a lively and freewheeling interaction with the audience, which covered the gamut of issues from doing business in Armenia,

.

Cont. on page 16

Cont. on page 20

Էջ 16

Հայ Կեանք

Armenia’s new government to have 17 ministries – justice minister

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Armenia leader to attend opening of St Gregory of Narek statue in Vatican PanARMENIAN.Net - Armenian President Serzh Sargsyan, Catholicos of All Armenians Karekin II and Catholicos of the Great House of Cilicia Aram I will attend the opening a statue of St Gregory of Narek at the Vatican, Yerkir Media reports.

The ceremony will be held on April 5.

French-Armenian sculptor Davit Babayan has already completed the statue.

The new Government of Armenia will be formed by prime minister, first deputy prime minister, two deputy prime ministers and 17 ministers, according to the new draft law that proposes structural and procedural changes in the government.

Currently the Armenian government consists of 18 ministries.

Introducing the bill on the “Structure and Activities of the Government”, Minister of Justice David Harutyunyan said under the new measure the government will be considered formed after at least 2/3 of the government members are appointed, except the prime minister.

“The draft law sets the cases when the prime minister is obliged to submit resignation, namely when s/he loses citizenship, gains a citizenship of another state or violates the requirements of incompatibility as prescribed by law,” the minister detailed.

He noted under the draft law the prime minister will also be deprived of powers if s/he fails to propose the required number of candidates necessary to form the government within five days.

“A provision on the prime minister’s office is also envisaged to ensure the powers of PM and deputy PM,” Harutyunyan said, adding the relevant office will serve the deputy prime ministers.

The minister added the legislative measure also features provisions on regular government sessions and their quorum, especially during emergencies, for example during wartime.

“As you know the government sessions will be convened behind closed doors, however since the government cannot conduct its activities out of the public eye, the bills both on and out of the agenda must be published on the government’s website a day before,” Harutyunyan added.

Armenia will switch to the parliamentary system of government in April, according to the new constitution adopted in referendum in 2015. The president will have mostly ceremonial role, with the real executive power vested in the prime minister.

Commemorating the 100th anniversary of the Armenian Genocide in the Ottoman Empire on February 23, 2015, Pope Francis confirmed a decree declaring St Gregory of Narek a Doctor of the Church, a title going to selected saints whose teaching and life have a special importance for the Catholic Church.

Gregory of Narek was a priest, monk, theologian and a significant poet and scholar. He is considered one of the greatest Armenian literary authors.

Armen Sarkissian elected Armenia’s fourth President Cont. from page 15

to his diplomatic mission to the United Kingdom, he went on to become Senior Ambassador of the Republic of Armenia to Europe (Deputy Foreign Minister) and concurrently represented Armenia as Ambassador to the European Union, Belgium, the Netherlands, Luxembourg, and The Vatican. In 1995-96 he was Head of Mission of the Republic of Armenia to Europe. He was reappointed Ambassador to the United Kingdom in 1998.

Dr. Sarkissian was the Prime Minister of Armenia from 1996 to 1997. He has served as Special Advisor to the President of the European Bank for Reconstruction and Develop-ment and as a Governor of EBRD from 1993-2000.

In 2000 Dr. Sarkissian established the Eurasia Centre at Cambridge University’s Judge Business School.

Under his leadership, the Programme implemented a series of very successful projects, such as the Eurasia Business Executive and Leadership Programme for young business professionals in the Eurasia region.

Dr. Sarkissian has advised the CEOs and Corporate Boards of large global companies, including BP, Alcatel, Telefonica, Finmeccanica, Bekaerd, and others.

Sarkissian is senior advisor to Bank of America Merrill Lynch. He is the founding President of Eurasia House International in London.

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 17

Switzerland: Armenia-Turkey normalization is key for regional stability and peace Switzerland remains convinced that pursuing efforts towards normalization between Armenia and Turkey is key for the stability and peaceful future of the region, the Swiss foreign ministry said.

“Switzerland takes note that the Zurich Protocols, signed in 2009, have not been ratified by the Armenian and Turkish parliaments and that the process, on the official level, has thus come to a halt,” Federal Department of Foreign Affairs said in a statement sent in response to the written inquiry by Armenian NewsNEWS.am.

Armenia-Turkey protocols were signed in 2009 in Zurich with the mediation of Switzerland.

According to the Swiss foreign office, since 2009, both societies have become increasingly aware of the need for normalization of relations. They recall that numerous contacts also at an unofficial level, between private sector representatives, journalists, civil society and academia have taken place since the signature of the protocols which intended for the creation of a joint historical commission, the re-establishment of diplomatic relations and the opening of borders.

“Switzerland remains convinced that pursuing efforts towards normalization is key for the stability and peaceful future of the region. Switzerland remains available to support this process if requested, ” the statement reads.

Last week President Serzh Sargsyan signed a decree to terminate the process of signing of Armenia-Turkey protocols.

Chairman Royce Statement on Meeting with Armenia Parliamentary Delegation look forward to doing just that.”

NOTE: Chairman Royce is an active member of the Congressional Caucus on Armenian Issues. In April of 2014, Royce led a bipartisan delegation to Armenia where the delegation commemorated the 99th anniversary of the Armenian Genocide and placed a wreath at Tsitsernakaberd, the national memorial to the Genocide.

Washington, D.C. – House Foreign Affairs Committee Chairman Ed Royce (R-CA) welcomed a bipartisan delegation of Armenia parliamentarians to the Capitol to discuss U.S.-Armenia relations, the crisis in Nagorno-Karabakh, and Armenia’s acceptance of refugees from Iraq and Syria.

On the meeting Chairman Royce said: “Armenia and the United States enjoy a valuable and growing relationship. In particular, Armenia’s contributions to counterterrorism efforts and its assistance to Syrian refugees have been crucial. But there are still many opportunities to further strengthen our relationship on security and human rights priorities in the region. I

Members of the Armenia delegation included: Hon. Arpine Hovhannisyan, Vice Speaker of the National Assembly of Armenia; Hon. Armen Ashotyan, Chair of the Standing Committee on Foreign Relations; Hon. Naira Zohrabyan, Chair of the Standing Committee on European Integration; Hon. Aghvan Vardanyan, Deputy Chair of the Standing Committee on Healthcare and Social Affairs; and Hon. Edmon Marukyan, Member of the Standing Committee on State and Legal Affairs and Protection of Human Rights.

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

AGBU Armenia USAID “MY ARMENIA” PROGRAM IMPLEMENTED

BY THE SMITHSONIAN INSTITUTION AND AGBU ARMENIAN VIRTUAL COLLEGE INTRODUCE MULTIMEDIA TOURISM E-BOOK FOR VAYOTS DZOR

USAID “My Armenia” Program implemented by the Smithsonian Institution and AGBU Armenian Virtual College (AVC) have joined efforts to develop a multimedia e-book about Vayots Dzor, one of Armenia’s most beautiful provinces, to boost regional tourism and cultural preservation. The public launch of the e-book took place today at the Armenian General Benevolent Union (AGBU) premises in downtown Yerevan.

gaging manner, and provides rich information about the local architecture, archeology, adventure activities, festivals and events, cuisine and accommodation.

The e-book is part of AVC’s Multimedia e-Book Series available in seven languages. The e-books are available for free download on smartphones, tablets and PCs.

“AVC is proud to partner with the My Armenia program in our mission of introducing the wealth of the Armenian heritage to the world,” said Dr. Yervant Zorian, the AVC Founding President. “We started our popular Multimedia e-Book Series in an effort to extend the knowledge from AVC’s virtual classrooms to the public at large. The new e-book uses creative state-of-the-art solutions to promote the richness and diversity of Vayots Dzor’s nature and history and was designed to During his opening remarks at the event, U.S. Ambas- contribute to the greater number of tourists in the resador to Armenia Richard Mills said: “The My Armenia gion.” project is creating economic opportunities and impro- “The My Armenia Program brings in USAID’s and the ving livelihoods for people in Armenia’s rural communi- Smithsonian’s expertise to demonstrate the productive ties. The multimedia Vayots Dzor e-book is the first in relationship that can transpire between culture and a series of unique online guides that will encourage economic development. Enhanced and diversified cultourists to explore Armenia’s natural beauty, its rich tural heritage tourism offerings developed by My Arculture and hospitable people, and, most importantly menia in close cooperation with our key partners such to get out of Yerevan. Don’t get me wrong, this is a as AGBU and Armenian Virtual College can stimulate lovely city, but Vayots Dzor and the other marzes have sustainable economic growth in rural communities so much to offer and tourists need to know about it – while preserving Armenia’s rich cultural heritage,” said which is where these e-books come in.”

Sisak Mkhitaryan, My Armenia Program Manager.

The Vayots Dzor e-book is the most comprehensive The Vayots Dzor e-book has already received positive travel resource for tourists planning their trip to the re- reviews from tourism industry professionals and local gion. It introduces the history, nature and cultural heri- businesses. My Armenia and AVC plan to continue the tage of Vayots Dzor in an interactive and visually en- collaboration and develop e-books for other regions of Armenia.

“We are trying to align our socio-economic development projects with the strategic priorities of the Armenian government. AGBU actively supports the innovative ideas and products that contribute to the development of tourism as one of the most dynamic and promising sectors in Armenia,” said Vasken Yacoubian, AGBU Armenia President and AGBU Central Board Member.

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 19

AGBU Europe NAGORNO-KARABAKH & THE EU CONFERENCE EUROPEAN PARLIAMENT

On the occasion of the 30th anniversary of the Karabakh Movement, European Friends of Armenia (EuFoA) and the Armenian General Benevolent Union (AGBU) Europe organised a conference on the 28 February in the European Parliament where Members of the Parliament and experts on the subject discussed the past and future of EU engagement with Nagorno-Karabakh and possible proposals to enhance the EU’s impact in the area.

The conference, hosted by MEP Frank Engel (EPP) and attended by more than 200 people, consisted of two panels with three speakers each. The first panel featured MEPs Jaromir Stetina and Eleni Theocharous and dealt with the European Parliament’s responses to the turmoil in Karabakh between 1988 and 1991.

Both present in the territory during the conflict, as a journalist and a military surgeon respectively, they shared their personal experiences and reiterated their support to the right to self-determination of the Karabakhi people. In particular, Stetina stressed a “sense of historical justice” for the people of NagornoKarabakh, and Theocharous called for the European Parliament to further contribute towards a better understanding of the conflict and the peace process.

Journalist Tsvetana Paskaleva delivered a personal account of her experience reporting in NagornoKarabakh from the outbreak of the war in the early 1990s until the ceasefire signed in 1994.

In the second panel, the speakers discussed initiatives that the EU could take to improve the lives of the people in Nagorno-Karabakh, reduce tensions, and build trust. In particular, they addressed the 10 proposals presented by the organizers to pave the way for peace in Nagorno-Karabakh, and expressed their consensus regarding stronger EU involvement in the region. Specifically, all speakers agreed that the EU should at least support demining activities and human rights monitoring in the area on principled humanitarian grounds.

MEP Lars Adaktusson called for a more proactive role

of the European Union in conflict resolution and human rights, as well as the direct involvement of Nagorno-Karabakh at the negotiation table together with Armenia and Azerbaijan. He supported EU engagement in providing monitoring equipment at the Line of Contact, which Azerbaijani authorities have consistently rejected, specifically stating that: “In other cases, the EU has been able to carry out humanitarian work in the territory of unrecognized entities which also should be possible in Nagorno-Karabakh”. He further stressed that isolation is adversely impacting the young generation in Nagorno-Karabakh, for instance by preventing them from participating in European educational programmes.

Paul Meerts provided his expert opinion on the conflict and the ways to solve it, emphasizing that “negotiation is to give something in order to get something”. He also underlined the importance of confidence-building measures.

Professor Licínia Simao stressed the importance of increasing EU internal coordination as well as cooperation between the EU and the OSCE Minsk Group to ensure all entities have a common policy, especially in regards to peacekeeping.

The floor was then opened for discussion, during which time the audience emphasised the need for challenging the entrenched position prevalent in the region.

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Armenia’s President-elect Encourages Open Dialogue with Diasporans as the Way Forward

Cont. from page 15

social justice, emigration, and an independent judiciary to womens’ rights, diasporan representation in the Parliament, and many related topics.

On the subject of diasporan engagement, for example, the President-elect was emphatic: “You have to keep a passport in your soul and believe you are a citizen of the country. You have to believe that you are Armenian and Armenia has to believe that you are Armenian. Armenia has to be your homeland and it has to take care of you,” he stated.

Referring to a comment about lost Armenians in far flung places who have no connection to the homeland or their identity, Mr. Sarkissian said that Armenia had to have more success stories to attract these outliers.

“It’s amazing what we have achieved as a nation”, referring to the great victory of Arstakh. “After hundreds of years we showed that we can be victorious. The other way around is very damaging…Bringing back the sweet feeling of victory is fantastic,” he added.

Addressing concerns about Armenia’s business environment, the President-elect injected another theme into the discussion—good citizenship. “We’ve seen many successes and we see new projects every day, but we’ve also lost the great feeling of citizenship.” He suggested that fighting corruption is not only a matter of governance and passing laws but also developing responsible citizens. “That is the way forward and the president is the one to use his office to lead the way. A president must lead by example as a good citizen.” he underscored.

He also asserted that, unlike the past, Armenia is a unique country as it is both a member of the Eurasian Economic Union and the European Union. He explained what it means to have access to the financial support, liquidity and technology from relations with Europe, applying those inputs to Armenian talent and ingenuity and selling that output to a huge market of 200 million without custom barriers. “We are the only country that has good relations with both the Euro-

pean Union and Eurasia. It’s a fantastic opportunity…if we are smart we will use it…” Emphasizing the critical time to act on this exceptional position, he noted “Armenia has to have friends everywhere.”

Talking about gender equality, Mr. Sarkissian noted that although traditionally Armenian women did not have many rights, the young generation is excelling in many fields and “more women are now in the current Parliament than before.” But he is also confident that more equality could be reached. “Of course, at the end of the day the natural ratio should be 50/50,” he opined, also calling on the diaspora to not hold back from being part of the ongoing conversations inside Armenia about domestic abuse and selective abortions. “It’s a national problem and everyone from here is to contribute,” he added.

For Mr. Sarkissian, poverty is a big issue which jeopardizes the well-being of women, children, and families. “There are several problems that we are to handle in the country, and one of them is poverty. Poverty is connected to the demographic issue and is related to other issues, including rights,” he noted and added that women and children become more vulnerable in the face of emigration, especially when men go abroad for employment opportunities.

At the same time, the President-elect does not deem poverty as the primary cause of emigration. The lack of hope and injustice make people seek a better future on foreign lands. He suggested that Armenia should become more attractive both for its citizens and the diaspora. “It is important to return that hope to those who live in Armenia and create hope for those who live outside of Armenia so that they see the potential life in Armenia,” said Sarkissian.

According to the President-elect, locals can do a lot to help their own country prosper economically, and internal tourism is one way of doing it. He proposed to instill the culture of internal tourism which would not only bring economic benefits to the country but also help locals discover their culturally and geographically diverse homeland. This does not require much investment, he noted. “If we have 250,000 people visiting Artsakh, its budget will be doubled,” he said.

He acknowledged that the model of success is something we all knew over 100 years ago, that our strength is our unity. He said he believed that the next ten, twenty years will be favorable for Armenia if we invest in the future of our children, our country, and new technology.

For the President-elect, the opportunity for collective forums like the one held in New York are crucial to achieving the outcomes Armenians we envision. He described the current relationship between Armenia’s Cont. on page 22

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Bearing Witness to Humanity Switzerland’s Humanitarian Contribution during the Armenian Genocide in the Ottoman Empire 1894−1923 Commemorating the 100th Anniversary of the Genocide

Էջ 21

This surge in people’s willingness to help was made possible and sustained by a massive solidarity movement in Swiss society.

Two examples, among many, should be mentioned Sister Beatrice Rohner (1876–1947), from Basel, who suffered a mental breakdown following all the horror she experienced as a teacher and director of an orphanage, and Jakob Künzler (1871–1949), from Walzenhausen, a cabinet-maker by profession, who – driven by profound faith – worked tirelessly, first as a medical orderly, then subsequently as an ingenious general practitioner and highly inventive organiser, from 1899-1922 in Turkey and thereafter in Lebanon.

Having been acquainted with Künzler, while Swiss vice-consul in Jaffa, Carl Lutz found him to be a great inspiration for his own heroic efforts saving Jews in Budapest in 1944.

The Author of this book endows his Swiss ‘witnesses for humanity’ with a lively voice, without any loss of scholarliness, as is demonstrated by copious footnotes and references. His extremely wide-ranging research integrates previously unseen material from Swiss archives for the first time and forms the basis of this comprehensive work, which constitutes a significant enrichment of the subject.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

This book seeks to pay tribute to the Swiss people’s unprecedented solidarity with the Armenians in their most trying times. After providing a comprehensive overview of Armenian history and the events leading to the massacres and genocide perpetrated against the Armenians, the author explains how it came to be that the Swiss people took a stand alongside their Armenian brothers and sisters in the Christian faith. The period under consideration ranges from the time of the first American Protestant missionaries in the orient to the assumption and continuation of their work by Swiss missionaries.

A stark contrast emerges between the merciless policy of annihilation implemented by the Ottoman Empire and the shining examples of selflessness provided by aid workers from Switzerland, who – as doctors, nurses and educators – gave the Armenian people formidable assistance in the most adverse of circumstances. Their efforts were supported by an unabating flow of monetary donations from many people in their home country, including those who were less wealthy.

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

USC Shoah Foundation Adds Large Collection of Armenian Genocide Testimony to its Archive LOS ANGELES — USC Shoah Foundation has received one of the largest collections of testimonies from survivors of the Armenian Genocide that were recorded over decades by Dr. Richard Hovannisian, a leading scholar on the World War I-era genocide.

The Richard G. Hovannisian Armenian Genocide Oral History Collection will officially be announced as a part of the Visual History Archive at a ceremony on Friday.

The more than 1,000 interviews will constitute the largest non-Holocaust-related collection to be integrated into the Institute’s Visual History Archive. It will also be the Archive’s first audio-only collection.

Initially, a pilot of 10 testimonies – seven in English and three in Armenian – will be available to the public on March 9 in the Institute’s Visual History Archive.

The rest will be added as they are digitized and indexed to the high standards used by the Institute.

In addition to the audiotapes recorded in a variety of formats, the new collection includes documents and photographs corresponding to each interview, transcripts and translations that Hovannisian and his students put together over the years.

The vast majority of the collection was recorded in Armenian, but up to 20 percent of the testimonies are in English; there is a smaller portion of Turkish and Spanish language interviews.

The son of a genocide survivor, Hovannisian believes deeply in the power of testimony as a tool to educate, combat denial, and communicate the magnitude of a criminal scheme that claimed an estimated 1,5 million Armenian lives. But numbers alone don’t begin to tell the story.

“The figure ‘a million and a half’ can roll right over our shoulders,” he said. “But it’s different when you take those individual interviews and start listening to them one by one. And then it becomes a million-and-a-half individuals and the loss of a civilization, of a way of life, a space where people lived for more than 3.000 years, and everything that space contained.”

The Institute also houses the Armenian Film Foundation’s collection of Armenian Survivor testimony, which was fully integrated into the Visual History Archive in late 2016.

“By adding more context to the Visual History Archive, we continue to honor the memories of those whose lives were needlessly taken,” said USC Shoah Foundation Vinci-Viterbi Executive Director Stephen Smith.

“These voices will help ensure future generations will learn from those who experienced the horrors of the Armenian Genocide.”

The Armenian Film Foundation’s collection of testimonies was recorded by J. Michael Hagopian for the pur-

pose of making documentaries about one of the earliest genocides of the 20th century. By contrast, Hovannisian, a professor emeritus of Armenian History at UCLA, had a more academic approach. His testimonies typically exceed an hour and feature a wide range of questions about the survivor’s entire life history.

Hovannisian, who collected the testimonies from 1972 to the 2000s, also interviewed some children and grandchildren of survivors in the later years of the project.

Richard Hovannisian was one of the founders of Armenian Studies as a discipline in the United States, producing numerous articles and books that are considered foundational, while also training young scholars who went on to become experts in the study of Armenia from ancient to modern times. He is currently professor emeritus at UCLA, adjunct professor at USC and presidential fellow at Chapman University.

Armenia’s President-elect Encourages Open Dialogue with Diasporans...

Cont. from page 20

national citizens and diaporans as somewhat problematic, likening it to an “invisible Berlin Wall”—one that needed to fall down in order for the global Armenian nation to face the challenges of the 21st century.

Having open, free dialogues such as the gathering at AGBU was a groundbreaking step in that direction.

He concluded the evening by saying “I have the feeling that I am becoming president of a country at a good time. There are many ingredients to success and one of them is luck. I think I am lucky. Because I am becoming president at a time when there is a big opportunity for our nation.”

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 23

Ազատ բեմ:

ԱՐԴԷՆ ՈՒՇ Է՞, ԹԷ՞ … ՌՈՒԲԷՆ ՅՈՎԱԿԻՄԵԱՆ «Երկրից վերջին հեռացողը չմոռանայ լոյսերը մարել»: Երեւանեան զաւեշտ Մարդկութիւնը, ինչպէս նաեւ ողջ կենդանական աշխարհը անյիշելի ժամանակներից ի վեր տեղից-տեղ են փոխադրուել՝ հանապազօրեայ ապրուստը ապահովելու եւ վերապրելու նպատակով, որի հետեւանքով տեղի են ունեցել ցեղերի ու տեսակների միաձուլումները եւ բախումները։ Եւրոպացի մարդաբանների մի մասը կարծում է, թէ այլեւս զուտ մաքուր ցեղեր չկան կամ հազուագիւտ են։ Մօտաւոր բարդ հաշուարկներով նրանք եզրակացնում են, թէ 2050-ականներին թերեւս Եւրոպայում ճերմակամորթ մարդատեսակը այլեւս լինի անգտանելի՝ հաշուի առնելով ներկայիս համատարած ներգաղթի չափերը դէպի զարգացած երկրներ՝ հուսկ խառնածնութեան (metissage) աճը, որին կարելի է կցել նաեւ իսլամացած երկրների բարձր ծննդաբերութիւնը։ Արտագաղթը՝ կարող է կործանիչ լինել մեզ համար, նկատի առնելով մեր հայրենական առօրեայ բարդ ու խճճուած կարգավիճակը տարբեր խանգարող տարրերով։ Մենք իրաւունք չունենք մէկ վայրկեան անգամ մոռանալու, թէ ովքե՛ր են մեզ շրջապատողները եւ ի՛նչ կը լինի մեր վերջը, եթէ թուլացընենք մեր զգօնութիւնը, իսկ երկիրը պարպելը՝ այն չափերով, ինչ տեղի է ունենում այսօր, ըստ մեզ՝ զգօնութիւնը թուլացնելուց, մի բան էլ աւելի է, եթէ ոչ կործանիչ։ Արդեօք արտագաղթը հայկական երեւո՞յթ է։ Մենք այդ կարծիքի չենք։ Հրեաները թափառել են դարերի ընթացքին՝ մինչեւ իսկ շահելով «թափառական»-ի տիտղոսը, իսկ գնչուներն ու այլ ոչ նստակեաց ցեղերը բազմաթիւ են բոլոր մայր ցամաքներում։ Այսօր պաշտօնական վիճակագրութեան տուեալներով Ֆրանսայի 18-34 տարեկան բնակիչների մէկ երրորդը ցանկանում է արտագաղթել, երբ նրանք եւրոպայի ամենաբարեկեցիկ երկիրներից մէկի բնակիչներ են։ Բնութիւնը դատարկութիւն կամ անհաւասարակշռութիւն չի հանդուրժում։ Երբ հաղորդակից անoթներում հեղուկի մակարդակը տարբեր է լինում, նա իր հաւասարակշռութիւնը բնականաբար գտնում է։ Այդպէս է լինում նաեւ ժողովուրդների հետ գաղթի միջոցով։ Այս լապալիսեան ճշմարտութեան հետ մէկտեղ յիշեցնենք, որ այսօրուայ ԱՄՆ-ը ստեղծուեց իրլանտացիների արտագաղթով, որին հետեւեցին հրեաներն ու իտալացիները, իսկ աւելի ուշ եղաւ ծրագրուած Հայկական եղեռնը վերապրողների աքսորը եւ շատ ուրիշներ։ Երկրորդ համաշխարհայինին յաջորդեց նախ հայկական ներգաղթը դէպի հայրենիք, ապա թուրքերի խորամանկ բանակցութեամբ մի քանի միլիոն

աշխատաւորների տեղադրումը Գերմանիոյ, հիւսիւսային Եւրոպայի ու Աւստրալիոյ արդիւնաբերական ու շինարարական ոլորտներում, որոնց մէջ էին նաեւ բազմաթիւ հայ ընտանիքներ, որի հետեւանքով կազմաւորուեցին նոր սփիւռքները՝ ներառեալ հայկականը։ 60-ականներից սկսեալ ներկայ ենք հայ աւանդական գաղութների հերթական քայքայմանը։ Տարբեր քաղաքական ու պատերազմական գործողութիւնների հետեւանքով լիբանանահայ, եգիպտահայ, պոլսահայ ու պարսկահայ հոյակապ ու շէն օճախները աշխարհով մէկ տարրալուծուեցին, որոնց պակասը լրացնելու եկաւ հայաստանեան արտագաղթը՝ յագեցուած այսօրուայ սիրիական անելանելի ու տխուր քեսապեան միջադէպերով։ Բայց մեր նպատակը չէ՛ հանրութեան ներկայացնել, ինչ որ մեզանից իւրաքանչիւրին արդէն ծանօթ է ու շատերն են, առնուազն ենթագիտակցաբար փնտռում, թէ որտե՛ղ է այս բոլորի վերջը։ Մեր համեստ կարծիքով, երբ չարիքը կանխելու հնարաւորութին չկայ, ապա հնարամտութեամբ պէտք է նրա հետեւանքները մեղմացնելուն հոգ տանել եւ փորձել կազմակերպել այն եւ ուղղել դէպի օգտակարութեան ոլորտը՝ ղեկաւարուելով «Չկայ չարիք՝ առանց բարիքի» սկզբունքով, քանի որ արտագաղթը, ինչ-որ անհատական կամ բնական մակընթացութիւնների հետեւանք չէ՛, այլ նաեւ կասկածելի (թերահաս) պետական քաղաքականութեան ուղղակի ու անմիջական արդիւնք։ Յայտնագործութիւն չէ այս, միայն թէ այս­ օրուայ հայաստանեան արտագաղթը նման չէ՛ մեր ծնողների վերապրած՝ 1915-1923 թուականների դժոխային մարդակերութեանը։ Անժխտելի փաստ, ահազանգ եւ գոյժ է, երբ Արամ Ա․ վեհափառը ազդարարեց թէ՝ «Հայաստանը կը պարպուի, սփիւռքը կը մաշի»։ Հայկական սփիւռքի կամ սփիւռքների (ինչպէս նախընտրում եւ կրկնում է «ԲԱԳԻՆ»-ի յարգարժան խմբագիրներից մէկը) խնդիրներով մտահոգուողները իրենց առաջնակարգ պարտականութիւնը պիտի համարեն եւ միասնաբար պայքարեն այդ ՄԱՇՈՒՄ-ի դէմ։ Պիտի համարձակուեմ կրկնել, որ բոլոր տեսակի հայանպաստ գործունէութեան գագաթնակէտը պիտի լինի գաղութների կամ համայնքների նոր սերունդի արթնացումը եւ աշխուժացումը, որ կարող է իրականանալ հին, անցեալի հնացած աշխատաձեւի փոփոխութիւնով միայն։ Այլեւս մի քանի հոգինոց միութիւններով կամ խմբակ կուսակցութիւններով եւ հայաստանեան այցելելութիւներով անհնար է ապահովել սփիւռքի ներկայացուցչութիւնը, նամանաւանդ հարիւրամեայ անցեալի ծրագրային սկզբունքներով։ Այսօրուայ մարտահրաւէրները տարբեր են եւ այլ, հուսկ նոր մօտեցումների պահանջը անխուսափելի է։ Բազմաթիւ խմբերով չէ որ պիտի կարողանանք բազմակողմանի օգտակարութիւն ցուցաբերել երկրի պահանջներին։ Շարունակութիւնը էջ 24

Էջ 24

Հայ Կեանք

ԱՐԴԷՆ ՈՒՇ Է՞, ԹԷ՞ … Շարունակութիւն էջ 23-էն

Միացեալ սփիւռքեան մարմինի ստեղծումն է, որ լինելով ազատ համայնքային ընտրութիւնների արդիւնք՝ բուրգային (pyramidal) սկզբունքով, որ պիտի կարողանայ առաւել արդիւնքով առճակատ պայքարել ստեղծուած թերի իրադարձութիւնների դէմ։ Այս միտքը նոր չէ եւ կարիք ունի հանրային քննարկութեան եւ անհրաժեշտ ճշտումների, մասնակցութեամբ եւ պատասխանատուութեամբ հայրենի իշխանութիւնների, որից յետոյ՝ այն կարող է դառնալ աշխատաձեւ եւ կանոնադրութիւն։ Արդի «կլանային» կապերը երկու կողմերի միջեւ կործանիչ են։ Մանրամասնութիւնները թողնենք, քանի որ որեւէ թիրախ չունենք։ Այսպիսին է տխուր պատկերը, որտեղ Հայաստան-սփիւռք յարաբերութիւնները հսկայական դեր ունեն, որ մեր կարծիքով անհրաժեշտ մակարդակի չեն, ինչ որ նշանակում է, թէ բացակայ են երկարաժամկէտ ազգային ծրագրերը մշակուած փոխադարձ վստահութեան մթնոլորտում՝ նշելով իւրաքանչիւրի դերն եւ պատասխանատուութիւնը՝ չնայած ունենք համապատասխան նախարարութիւն իր կատարեալ կազմով։ Երբ ներկայ ենք լինում Երեւանում, սփիւռքի նախարարութեան հրաւիրած համաժողովին առաջին հարցը լինում է, թէ այդքան «պատգամաւոր» ի՞նչ անելու է եկել, երբ պաշտօնական ելոյթները յագեցուած են ոչինչ չասող թուերով եւ տոկոսներով, իսկ հիւրերը՝ կա՛մ ոչինչ չունեն ասելիք, կա՛մ չեն համարձակւում եւ նրանց լսող անգամ չկայ եւ աւարտը լինում է ոչինչ չասող ճաշկերոյթ։ Մեր համոզմունքն է, որ հանգանակութիւններով եւ բարեգործական քայլերով,– որ մասամբ ողորմութեան է նմանւում,– երկիր կառուցելը անհնար է, եթէ ա՛յդ է մեր նպատակը, ապա ինչպէս մեր հայրենի կառավարութիւնը, նոյնպէս սփիւռքի բոլոր կառոյցները եւ դրամատէրերը պարտադրաբար պիտի փոխեն իրենց աշխատելաձեւը՝ անցնելով կարեւոր ներդրումներ իրագործելու սկզբունքին, որ միակն է արդիւնաբերութիւնը զարգացնելու, աշխատատեղեր ստեղծելու եւ բոլոր մասնակիցներին շահութաբերութիւն ապահովելու առումով: Մի քանի դպրոցի վերակառուցումը, ճանապարհի մի քանի հատուածների վերանորոգումը կամ աշխարհի ամենամեծ ճոպանուղու կառուցումը չէ, որ մեր երկրի քաղաքա-տնտեսական կարգավիճակը այնքան նախանձելի պիտի դարձնեն, որ ծնունդ տայ ներգաղթին եւ ներդնողներին, չնայած գիտակցում ենք այդ կառոյցների կարեւորութեանը եւ անհրաժեշտութեանը։ Հաշուի առնելով վերոյիշեալ կացութիւնը՝ կամայ թէ ակամայ հարց է ծագում, թէ արցախեան շարժումից 30 տարի անց ի՞նչ է պակսում, որպէսզի մեր երկիրը համարուի մեր նպատակներին համապատասխան ու բարեկարգ։

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Ի սկզբանէ ասեմ, որ նման դեղատոմս չունեմ, բայց վստահօրէն կարելի է ասել ու կրկնել, որ մեր երկրի բարգաւաճման համար հիմնական անհրաժեշտ պայմանները կարող են դիտուել՝ մի քանի կէտ միայն.  ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ զգացումի (raison d’ETAT) եւ նրա հետ գործող ՄՏԱՒՈՐԱԿԱՆՈԻԹԵԱՆ բացակայութիւնը, չնայած ունենք ե՛ւ պետութիւն, ե՛ւ բարձրորակ մտաւորականների հսկայ բանակ։  Միջին դասակարգի ներկայութիւն հասարակական եւ տնտեսական մթնոլորտում, որ պիտի կազմի բնակչութեան մեծամասնութիւն, մինչդեռ ունենք երկբեւեռանի կարգավիճակ։  Անժխտելի է սփիւռքի առկայութիւնը իր տարատեսակ ներուժով, բայց այսօր կապը նրա հետ լինում է միայն հանգանակութիւնների եւ համաժողովների մակարդակով։ Դեռ պայմաններ չեն ստեղծուած, եւ արդեօք մեր պետական այրերը պատրաստ ե՞ն ընդունել այն միտքը, որ շահաբեր ներդրումները միակ ճանապարհն է, որ դրսում եղած հսկայական միջոցները մուտք գործեն հայրենի երկիր եւ ինչո՞ւ չէ այդ շաւիղով նաեւ եւրասիական տարածք։  Չմոռանանք այն փաստը, որ հայրենաբնակները չեն արժեւորում դրսում եղած մասնագիտացուած մտային գործօնը ցանկացած բնագաւառում, որից լայնօրէն օգտւում են նրանց հիւրնկալած երկիրները։ Այս ցանկը շարունակելու տրամադիր չենք, նախ, որ որեւէ մէկին դաս կամ ցուցմունք տալու նպատակ չունենք եւ այն մէկ յօդուածի նիւթ չէ։ Մեր համեստ կարծիքով՝ չնայած ուշացած ենք, բայց դեռ ուշ չէ ճիշդ ուղղութիւն ընտրել՝ շարունակելու համար։ Մի օր ԱՐՏԱԳԱՂԹ բառը կը վերանա՞յ արդեօք։ 25-02-2018

Յաւելում Այս յօդուածը աւարտման փուլին էր, երբ իմացանք, որ Ազգային Ժողովը 90։10 յարաբերութեամբ ընտրել է երկրի սպասուած չորրորդ նախագահին ի դէմս Արմէն Սարգսեանի, որ ըստ էութեան անակնկալ չէ։ Կը շնորհաւորենք նորընտրեալ յարգարժան նախագահին մաղթելով կանաչ ճանապարհ իր յոյժ կարեւոր եւ պատասխանատու գործունէութեան ընթացքին՝ յուսալով, որ որքան սահմանափակ լինեն իր իրաւունքները նախորդների համեմատ, կարողանայ շտկել երկրում արմատացած աշխատաձեւերն ու աւանդութիւն դարձած սխալները։ Բարի երթ Արմէն Սարգսեանին ի փառս երկրի բարօրութեան։ Ռ.Յ.

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 25

ԳԱՂՈՒԹԱՅԻՆ

«Երկու տիրոջ մէկ ծառայ»

Հայկ Գասարճեան, Անասթասիս Փանանուտաքիս, Եորղիա Մաքրիտի, Հէրման Մէնէնտեան, Արման Մէնէնտեան, Սոթիրիս Սեմերճեան, Սոնա Գալստեան, Գրիգոր Չափարեան

«Արարատ» ՄՄՄ, «Ծիածան» թատերախումբը մեծ յաջողութեամբ ու յունարէն լեզուով ներկայացուց հայ երգիծական գրականութեան ականաւոր ներկայեացուցիչներէն ու երգիծաբանութեան ազգային դպրոցի հիմնադիր Յակոբ Պարոնեանի՝ «Երկու տիրոջ մէկ ծառայ» թատերախաղը, Փետրուար 24-ին եւ 25-ին Աթէնքի Ռենտիի քաղաքապետարանի «Իաքովոս Քամպանելիս» սրահին մէջ հայ եւ յոյն հասարակութեան։ Օրուայ ելոյթին բացման խօսքով հանդէս եկաւ թատերական խումբի հիմնադիրներէն Լուսի Մէնէնտեան ուր ամփոփ կերպով ներկայացուց «Ծիածան» եւ «Նոր Ծիածան» միացեալ խումբերու 10 տարուայ բեղմնաւոր աշխատանքը բեմահարդակ բերելով 12 դատերական ստեղծագործութիւններ հայ, յոյն եւ օտար հեղինակներու։ Իր խօսքին մէջ Լուսի Մէնէնտեան շնորհակալութիւն յայտնեց Ռենտիի քաղաքապետ Եորղոս Իոաքիմիտիսին որ միշտ քաջալերած եւ օժանդակած է թատերախումբի աշխատանքները, ինչպէս նաեւ անցեալի եւ ներկայի մասնակիցներուն եւ աշխատակիցներուն որոնք գաղութիս հայապահպանման գործին կը մասնակցին մշակոյթի ճամբով։ Մասնաւոր շնորհակալութիւն յայտնեց նաեւ հայ եւ յոյն հանդիսատեսներուն

որոնք իրենց խուրներամ ներկայութեամբ կը քաջալերեն եւ խթան կը հանդիսանան շարունակելու նորանոր ներկայացումներով։ Շարունակութիւնը էջ 26

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

«Երկու տիրոջ մէկ ծառայ»

Շարունակութիւն էջ 25-էն

Յակոբ Պարոնեանի «Երկու տիրոջ մէկ ծառայ» ներկայացումը նուիրուած էր նախքին յունահայ եւ թատրոնի սիրահար ու մասնակից Սողոմոն Կէմճեանի յիշատակին։

Ապա բեմ բարձրացաւ ելոյթի վերաբերեալ բացատրութիւններով եւ կիթարի երաժշտութեան ընդմէջէն երգելով Արման Մէնէնտեան որ պատմողի դերով իրար կը կապէր թատերգութեան արարի պատկերները։ Շարունակութիւնը էջ 27

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 27

«Երկու տիրոջ մէկ ծառայ»

Շարունակութիւն էջ 26-էն

Բեմադրութիւն՝ Հայկ Գասարճեան, Յունարէնի թարգմանութիւն՝ Երանուհի Ղազարեան, Երաժշտութեան մշակում՝ Նիքոս Խածիելեւթերիու, Բեմի ձեւաւորում՝ Տինա Քալլիմանի,

Երգերու մշակում՝ Անտոնիս Փեթրաթոս, Դերակատարներ՝ Գրիգոր Չափարեան (Անտոն) Հէրման Մէնէնտեան (Թեոֆիլ) Սոթիրիս Սեմերճեան (Քոմիք, ծառայ) Եորղիա Մաքրիտի (Մարգրիտ) Անասթասիս Փանանուտաքիս (Երուանդ) Սոնա Գալստեան (Փրափիոն) Արման Մէնէնտեան (Պատմող)

Էջ 28

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Էջմիածնի տպարան, 2018: Հովանաւոր` Վահան Մարտիրոսեան: - Յովհաննիսեան Հենրիկ, «Սուրէն Քոչարեանի գրական բեմը», Երեւան, 2018 (հռչակաւոր դերասանին եւ ասմունքողին կեանքը ու անոր բեմական արուեստին առանձնայատկութիւնները):

- Ա-Դօ, «Վան 1915 – Մեծ դէպքերը Վասպուրականի մէջ», թարգմանութիւն հայերէնէ, հրատարակիչ` «Կոմիտաս» Հիմնարկ (Լոնտոն), 2018 (անգլերէն): - Աքչամ Թաներ, «Սպանութեան հրամաններ. Թալաաթ փաշայի հեռագիրները եւ Հայոց ցեղասպանութիւնը», Ցեղասպանութեան պատմութեան Փալկրէյվ հետազօտութիւններ, Ա.Մ.Ն., 2018, 261 էջ (նախաբան, յառաջաբան, հինգ յաւելուածներ, վերջաբան, օգտագործուած գրականութեան եւ յատուկ անուններու ցանկեր) (անգլերէն): - Գրիգորեան Մարինա (կազմող), «Սումկայիթ. Խօսում են ատրպէյճանցի վկաները», հրատարակութիւն Հ.Հ.-ի նախագահի աշխատակազմի Հանրային կապերու տեղեկատուական կեդրոնի, Երեւան, 2018 (Սումկայիթի երեք մարդասպաններու դատական թղթածրարներուն մէջ ատրպէյճանցի ականատեսներու վկայութիւնները հայոց դէմ կիրառուած վայրագութեանց մասին): - «Լիբանանահայ համայնքը 1915-1990թուականներին ըստ արխիւային փաստաթղթերի», գլխաւոր խմբագիր` Ամատունի Վիրաբեան, կազմող` Գոհար Աւագեան, կենսագրական ծանօթագրութիւն ներու հեղինակ եւ սրբագրիչ` Գէորգ Եազըճեան, հրատարակիչ` Հայաստանի Ազգային արխիւ, Երեւան, 2017, 540 էջ (14,6 x 20,6 սմ.) (ներածական, 152 փաստաթուղթ, 634 ծանօթագրութիւն, անձնանուններու եւ տեղանուններու ցանկեր): Ժողովածուն հրատարակութեան երաշխաւորած է Հայաստանի Ազգային արխիւի գիտական խորհուրդը եւ լոյս տեսած է Հ.Հ.-ի սփիւռքի նախարարութեան դրամաշընորհով: - Հայրիկեան Պարոյր, «Ազատութեան ճանապարհի բանտերում (Իմ բանտարկեալի յուշերից)», Բ. գիրք` 1974-1977, խմբագիր` Սուսաննա Գրիգորեան, դասական ուղղագրութեան սրբագրիչ` Լուսինէ Աւետիսեան, Ա.Ի.Մ. հրատարակչութիւն, Երեւան, 2017, 550 էջ (15 x 20,4 սմ.) (Հայաստանի անկախութեան համար պայքարած գործիչի յուշագրութեան շարունակութիւնը. Ա. գիրքը կ’ընդգրկէր 1965-1973 շրջանը): - Յարութիւնեան Աւագ, «Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի հասարակական եւ դիւանագիտական գործունէութիւնը (1918-1920 թթ.)», Մայր Աթոռ Ս.

- Չոլաքեան Յակոբ, «Արեւմտահայերէնի քերականութիւն (Կանոնակարգ եւ խնդիրներ)», Ա. գիրք, «Ասողիկ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2017, 216 էջ (14,6 x 20,6 սմ.) (արեւմտահայերէն խօսքի մասերուն ձեւաբանութիւնն ու շարահիւսական իւրայատկութիւնները, տարբերակներու կանոնակարգման հարցերը): Հրատարակուած է Հ.Հ.-ի Սփիւռքի նախարարութեան դրամաշնորհով, տպագրուած` Հ.Հ.-ի Գ.Ա.Ա.-ի Հրաչեայ Աճառեանի անուան Լեզուի հիմնարկի Գիտական խորհուրդին որոշումով: - Պեյլէրեան Արթուր, «Մեծ Տէրութիւնները, Օսմանեան կայսրութիւնը եւ հայերը ֆրանսական դիւաններու մէջ 1914-1918», Բ. հրատարակութիւն, յառաջաբանը` Ժան-Պաթիսթ Տիւրոզելի, վերջաբանը` Յարութիւն-Ռեմոն Գէորգեանի, «Սիժեսթ»-հրատարակչութիւն, Փարիզ, 2018 (ֆրանսերէն): - Սէթեան Վահան, «Պասքերու հայկական ծագումը», Լոս Անճելոս, 2017 (անգլերէն): - Վարդիվառեան Յակոբ, «Մեծ երազի ճամբուն ուղեւորները եւ համապարփակ պատմութիւն Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան», Գ. հատոր, «Հայ Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութիւն», Նիւ Ճըրզի, 2018, 932 էջ: - Տէր Գաբրիէլեան Գէորգ, Նեդոլեան Արա, Ջալոյեան Վարդան, Սարգսեան Իզապէլլա, Մարգարեան Անոյշ, Սեֆերեան Նազարէթ (թարգմ.), «Հանդուրժողականութեան եւ անհանդուժողականութեան դրսեւորումները հայ գրականութեան մէջ», հրատարակիչ` Եւրասիա համագործակցութիւն հիմնադրամ, «Լիմուշ» հրատարակչութեան տպարան, Երեւան, 2017, 348 էջ (հայերս «քաղաքակրթելու» եւրոպական հերթական ծրագիրը): «Հրատարակւում է Հայաստանում եւ Վրաստանում Նիտերլանտների Թագաւորութեան դեսպանութեան աջակցութեամբ` Եւրասիա համագործակցութիւն հիմնադրամի (ԵՀՀ) կողմից իրականացուող «Կրօնական անհանդուրժողականութեան եւ խտրականութեան դէմ պայքարի խթանումը Հայաստանում» նախագծի շրջանակում»:

Պատրաստեց Գէորգ Եազըճեան

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Հայ Կեանք

Էջ 29

Վազքով սկսող երթի վազքով աւարտը ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ Նպատակադրած ենք Սիլվան, կամ ալ պատմական անունով Տիգրանակերտ կանգ առնել ու ապա հասնիլ Տիարպեքիր: Սակայն այդ կանգ առնելու միջոցը կ՛երկարի Սիլվանի մէջ մեզ հիւրընկալող սրճարանի տիրոջ քաղաքի պատմական աւերակները ցոյց տալու առաջարկով: Խումբը հետաքրքիր է, եւ կ՛որոշենք իրեն հետեւիլ Մեծն Տիգրանի անունով հիմնուած այս քաղաքին մէջ գոնէ հայկական հետք մը տեսնելու, յայտնաբերելու յոյսով: Նախքան այս ճամբորդութեան սկիզբը, գիտէինք տարածաշրջանին մէջ տիրող պատերազմական մթնոլորտին մասին: Արդարեւ, ճամբու տեւողութեամբ քանիցս կանգ առած էինք ոստիկանութեան ստուգման կէտերու վրայ, եւ սակայն մեր երիտասարդ վարորդի վստահութիւն ներշնչող պատասխաններով դիւրաւ դուրս եկած էինք այդ ստուգման կէտերէն: Սակայն ոստիկանական հարցաքննութեան սարսափազդու օրինակը վայելեցինք Սիլվանի մէջ: Հազիւ քանի մը հարիւր մեթր հեռացած էինք սրճարանէն, երբ ոստիկանական երկու զրահապատ ինքնաշարժներ հակառակ ուղղութիւններով եկան ու շրջապատեցին մեզ: Այս անգամ բարեացակամ չէին երեւեր եւ սաստող ոճով մը կը խօսէին մեզ առաջնորդող սրճարանի տիրոջ հետ: Ան ալ իր կարգին սմքած էր ոստիկաններուն դիմաց եւ կը փորձէր բացատրել, որ օտար ուղեւորներ ենք եւ կ՛ուզենք տեսնել այստեղի պատմական վայրերը: «Շո՛ւտ վերադարձէք եւ իսկոյն հեռացէք մեր պաշտօնի սահմաններէն», հրահանգեց ոստիկանը, եւ, այսպիսով, կիսատ մնաց Սիլվանի շրջագայութիւնը: Սրճարանի տէրը ապա պատմեց իր սմքելու պատճառը. «Բարեբախտաբար զիս չճանչցաւ, վեց տարի բանտարկութեան դատապարտուած եմ եւ բանտ մտնալու ալ բնաւ նպատակ չունիմ: Վաղը առաւօտեան կանուխ ժամերուն լեռ պիտի երթամ մերոնց միանալու համար»: Մեզ՝ հայերուս ուղղեալ յատուկ ուշադրութիւնը արդէն մտածել տուած էին իր քաղաքական հակումներուն մասին: Մեր դիմաց քրտական ազգային շարժումին ներքաշուած գործիչ մը կար, որ օր ցերեկով սրճարան կը բանեցնէր, իսկ միւս կողմէ՝ հոգիով ու մարմինով ենթարկուած էր ազատատենչ պայքարին: Օրը արդէն մթնելու սկսած էր, երբ կը սուրայինք Տիգրանակերտէն դէպի Տիարպեքիր: Մեր գալուստին մասին տեղեակ պահած էինք Սուրբ Կիրակոս եկեղեցւոյ Ծխական խորհուրդի անդամները: Տիարպեքիր հասնելով՝ Տաղքափը թաղամասին մէջ դիմաւորեցին մեզ եւ առաջնորդեցին դէպի մօտակայ սրճարան: Այստեղ արդէն հաւաքուած էին տասնեակ մը հայեր՝ մեզի հետ հանդիպելու համար: Անոնց մէջ էր Ծխական խորհուրդի անդամներէն Կաֆֆուր Թիւրքայը եւ վերջին տարիներուն 20 տարի Լոս Անճելըս բնակելէ ետք իր հայրենի երկիրը վերադարձած հանրածանօթ երգիչ, ուտահար Երուանդը: Կարօտով լեցուն հանդիպում մըն էր այս,

քանի որ վերջին տարիներուն պատերազմի դրութեան պատճառով չէինք կրցած այցելել իրենց: Ժամանակը շատ սուղ էր, եւ մեր զրոյցի նիւթերը շատ բազմաբնոյթ: Իրենք կը հարցնէին պատրիարքի ընտրութեան մասին, մենք կը հետաքրքրուէինք Սուրբ Կիրակոսի վիճակով կամ իրենց առօրեայով: Կիսատ մնաց այս զրոյցը: Չյաջողեցանք նաեւ տենկպեժներու տունը այցելել եւ գոնէ քանի մը քլամ լսել: Ամիտա քաղաքի յատուկ երեւոյթներէն մէկն է տենկպեժներու տունը, ուր ամէն օր տասնեակ մը տաղասացներ կը մէկտեղուին եւ երգելով կը պատմեն թէ՛ աւանդական եւ թէ ներկայ ժամանակներու յատուկ առասպելներ կամ պատումներ: Այդ համեստ բակը մեր մօտ կ՛արթնցնէ այն տպաւորութիւնը, որ այդտեղ նստած տաղ ըսողները, հոգ չէ, թէ տարբեր լեզուով, հարազատ շառաւիղներն են նախաքրիստոնէական շրջանի հայ գուսաններու՝ Գողթան գաւառի երգիչներու։ Տենկպեժները կ՛երգեն իրենց պատմութենէն դրուագներ, իսկ մենք կը լսենք «Արտաշէսի հարսանիքը» կամ «Վահագնի ծնունդը»: Կը տարուինք խորհելու, թէ քիւրտերու Մովսէս Խորենացին տակաւին չէ յայտնուած, որ այս գրականութիւնն ալ փոխանցուէր իր երկաթագիրին: Թերեւս այս է պատճառը, որ տենկպեժներ, մինչեւ օրս կը պահեն իրենց արուեստի այժմէականութիւնը: Օրուան մէջ բազմաթիւ այցելուներ կու գան այս բակը, կը լսեն զիրենք: Անոնցմէ ոմանք կը տիրապետեն տաղասացներու լեզուին, իսկ ոմանք ալ, մեզի նման, զիրենք լսելով՝ կ՛իմանայ արդէն իրեն ծանօթ եղածը: Վերեւը նշած էինք, որ ժամանակը սուղ է: Այս անգամ չենք կրնար այցելել տեղւոյն յատուկ ութանկիւն գլխարկ սարքող վարպետին եւ նոր գլխարկ մը գնել: Բան մը, որ անբաժան արարողակարգերուն մաս կը կազմէ մեր Ամիտա իւրաքանչիւր այցելութեան: Կը բաւարարուինք այցելելով Չորս ոտանի մինարեթը, որուն ոտքերուն տակ գնդակահարուած էր մարդու իրաւունքներու պաշտպան իրաւաբան Թահիր Էլչին: Ողորմի մը կը մրմնջանք իր հոգւոյն, ոստիկանական արգելապատէն տեսնել կը փորձենք Սուրբ Կիրակոսի ալ գտնուած տարածքը եւ հիասթափուած՝ կը վերադառնանք մեր ընկերներուն մօտ: Վերջին գործ մը ունինք Ամիտայի մէջ: Մրգավաճառէն կը գնենք սեխի կուտեր՝ նուիրելու համար նախկին տիարպեքրցի, այժմ պոլսաբնակ բարեկամուհիի մը: Գիտենք, որ ան իւրաքանչիւր կուտի հետ համն ու հոտը կ՛ապրի իր սիրելի ծննդավայրին: Ինքնաշարժը ուղղուած է բացօթեայ թանգարանի մը տպաւորութիւնը ունեցող մէկ այլ քաղաք՝ Մարտին: Սակայն, ափսո՜ս, մեր հիւրանոցը ոչ թէ այդ պատմական հին քաղաքին մէջ է, այլ՝ դաշտի վրայ կառուցուած նոր քաղաքի: Շուտով կը բարձրանանք սենեակներ, ծանրութիւնները կը թողունք եւ իսկոյն կ՛ուղղուինք դէպի պատմական Մարտին: Բլուրի բարձունքէն կը վայելենք քաղաքի գիշերային տեսարանը, որ լոյսի ծովու մը տպաւորութիւնը կը թողու: Շարունակութիւնը էջ 30

Էջ 30

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 16 Մարտ 2018

Շոայի հիմնադրամի արխիւին մէջ կը ներառուի Հայոց ցեղասպանութեան վերապրածներու վկայութիւններու մեծ հաւաքածոն լով` մենք կը յարգենք այն յիշատակը մարդոց, որոնց կեանքը զուր ընդհատուած է: Այս ձայները պիտի օգնեն վստահեցնելու, որ ապագայ սերունդները սորվին անոնցմէ, որոնք ապրած են Հայոց Ցեղասպանութեան սարսափները»: Շոայի հիմնադրամի արխիւին մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան վկայութիւններու հաւաքածոն մեծութեամբ երկրորդն է Հոլոքոսթի վերաբերեալ վկայութիւններէն ետք:

ԻՄԱՍՏՈՒՆ ԽՕՍՔԵՐ «Ճշմարտութիւն խօսիլը դժուար է, լսելը՝

աւելի դժուար, իսկ զայն հասկցնելը՝ ամենէն աւելի դժուար»: Հարաւային Քալիֆորնիոյ համալսարանի Շոայի հիմնադրամը այսուհետեւ իր արխիւին մէջ պիտի ունենայ Հայոց Ցեղասպանութեան վերապրածներու վկայութիւններու ամենամեծ հաւաքածուներէն մէկը, որ տասնամեակներ շարունակ հաւաքագրած է ամերիկաբնակ հայ պատմաբան, դոկտոր Ռիչըրտ Յովհաննիսեանը: Ինչպէս կը հաղորդէ «Արմէնփրէս»-ը, այս մասին կը յայտնէ PR Newswire-ը: Ուրբաթ, Մարտ 9-ին կայացած յատուկ արարողութեան ժամանակ Ռիչըրտ Յովհաննիսեանի` Հայոց Ցեղասպանութեան բանաւոր պատմութեան հաւաքածոն պաշտօնապէս յայտարարուեցաւ իբրեւ հիմնադրամի Տեսողական պատմութեան արխիւին մէկ մասը: Անիկա կը ներառէ աւելի քան 1000 հարցազըրոյց: Բացի ձայնագրութիւններէն, հաւաքածոն կը ներառէ նաեւ իւրաքանչիւր վկայութեան ուղեկցող փաստաթուղթեր եւ լուսանկարներ: Հաւաքածոյի գերակշիռ մեծամասնութիւնը ձայնագրուած է հայերէնով եւ միայն 20 տոկոսը անգլերէն է: Կան նաեւ թրքերէն եւ սպաներէն հարցազրոյցներ, որոնք, սակայն, փոքր մաս մը կը կազմեն: Ուրբաթ, Մարտ 9-ին հիմնադրամի արխիւին մէջ հանրութեան հասանելի էին միայն 10 վկայութիւն` եօթը անգլերէնով եւ երեքը հայերէնով: Մնացեալը պիտի աւելցուին հիմնադրամի բարձր չափանիշներով թուայնացուելէ ետք: Յովհաննիսեան, որ ինքն ալ Հայոց Ցեղասպանութեան վերապրածի ժառանգ է, խորապէս հաւատացած է, որ վկայութիւնները մեծ կարեւորութիւն ունին սերունդները կրթելու, ժխտողականութեան դէմ պայքարելու հարցով: Արխիւի կարեւորութիւնը ընդգծած է նաեւ Շոայի հիմնադրամի գործադիր տնօրէն Սթեֆան Սմիթ` ըսելով. «Տեսողական պատմութեան արխիւին մէջ աւելի մեծ բովանդակութիւն աւելցնե-

«Անանկ ժամանակի մը մէջ կապրինք, որ քաղաքավարութիւնը եւ շողոքորթութիւնը նոյնանիշ բառեր եղած են»: «Դարերու մէջ ամենէն ուշ հասնողը արդարութիւնն է»: «Սխալդ ճանչնալ խելացիութիւն է, իսկ զայն խոստովանիլ՝ մեծ քաջութիւն»: «Ի՞նչ է պատմութիւնը. ետիդ նայիլ՝ առջեւդ տեսնել»: Յակոբ Պարոնեան

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Վազքով սկսող երթի... Շարունակութիւն էջ 29-էն

Յաջորդ առաւօտ նոյն պատմական քաղաքի փողոցներուն մէջ շրջագայութեամբ կ՛աւարտենք Մարտինի պտոյտը: Այսօր վերադարձ է, բայց մենք նախքան ինքնաթիռ հասնիլը՝ ծրագրած ենք կարելի եղածին չափ թափանցել նաեւ պատմական Եդեսիա, այժմու Ուրֆա քաղաքը: Ժամանակը անգամ մը եւս շատ սուղ է: Ուրֆան կը ճանչնանք միայն իր արդիաշունչ թանգարանով եւ յատուկ խոհանոցով: Եօթնօրեայ շրջագայութեան ընթացքին այցելեցինք քաղաքներ, որոնցմէ իւրաքանչիւրը արժանի էր եօթնօրեայ կեցութեան: Ուրեմն ետդարձի պահուն բոլորիս միտքին մէջ նոյն համոզումով գոյացած էր խորհուրդ մը. «Կրկին ու կրկին գալ ու այցելել այս վայրերը, որպէսզի չըսենք, որ ի զուր ապրած ենք»: