Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 9(46)
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
100+3 Տարի Կը յիշե՛նք եւ կը պահանջե՛նք
Յունաստանի մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ եւ լիազօր դեսպան՝ Ֆաթէյ Չարչօղլեանի հարցազրոյցը, յունական «Դօ Վիմա» հեղինակաւոր թերթին (էջ 19-20)։
Հայ Կեանք
Էջ 2
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
ՀՀ վարչապետ Սերժ Սարգսեանի հրաժարականի յայտարարութիւնը
News in Pages 21-24 “Հայ Կեանք”
Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ
Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան
Աթէնք - Յունաստան
“Χάι Γκιάνκ”
Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης
Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν
Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς
“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication
«Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Կը դիմեմ Հայաստանի Հանրապետութեան բոլոր քաղաքացիներուն, մեծերուն ու իմ սիրելի երիտասարդներուն, կանանց ու տղամարդկանց, Կը դիմեմ փողոցներուն մէջ «մերժիր Սերժին» կոչով օր ու գիշեր կանգնածներուն եւ փակ փողոցներով այս օրերուն դժուարութեամբ աշխատավայր հասնող եւ իրենց պարտքը անտրտում իրականացողներուն, Կը դիմեմ ուղիղ եթերի առաջ օրերով գամուածներուն եւ օր ու գիշեր հասարակական անվտանգութիւնը տղամարդու պէս ապահովողներուն, Կը դիմեմ սահմանին կանգնած մեր քաջարի զինուորներուն ու սպաներուն, կը դիմեմ իմ զինակից ընկերներուն, կը դիմեմ իմ կուսակից ընկերներուն, քաղաքական բոլոր ուժերուն եւ գործիչներուն, Իբրեւ երկրի ղեկավար կը դիմեմ վերջին անգամ: Նիկոլ Փաշինեանը ճիշդ էր: Ես սխալեցայ: Ստեղծուած իրավիճակը ունի քանի մը լուծում, բայց անոնցմէ ո՛չ մէկուն կը դիմեմ: Ատիկա իմս չէ: Ես կը յանձնեմ երկրի ղեկավարի, Հայաստանի վարչապետի պաշտօնը: Փողոցի շարժումը իմ պաշտօնավարման դէմ է: Ես կը կատարեմ ձեր պահանջը: Խաղաղութիւն, ներդաշնակութիւն եւ տրամաբանութիւն մեր երկրին: Շնորհակալ եմ»:
Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com
ՀՀ նախագահը ընդունած է կառավարութեան հրաժարականը
Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։
ԵՐԵՒԱՆ, 23 ԱՊՐԻԼ, ԱՐՄԷՆՓՐԷՍ: ՀՀ նախագահ Արմէն Սարգսեանը հրամանագիր է ստորագրել, որով ընդունել է ՀՀ կառավարութեան հրաժարականը: Ինչպես «Արմէնփրէս»-ին տեղեկացրին ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան եւ տեղեկատուութեան միջոցների հետ կապերի վարչութիւնից, ՀՀ նախագահի հրամանագրում ասւում է. «Հիմք ընդունելով Սահմանադրութեան 130-րդ յօդուածը. ընդունել Կառավարութեան հրաժարականը»։
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 3
«Հայաստան, Ռուսիան միշտ քեզ հետ է»․ Մարիա Զախարովա Հայաստանի վարչապետ Սերժ Սարգսեանի հրաժարականին արձագանգած է Ռուսիոյ արտաքին գործոց նախարարոժեճան խօսնակ Մարիա Զախարովան, որ իր ֆէյսպուքեան պաշտօնական էջի վրայ արձանագրած է հետեւեալը. «Այն ժողովուրդը, որ իր պատմութեան նոյնիսկ ամէնէն բարդ պահերուն, հակառակ սուր հակասութիւններուն՝ իր մէջ չպառակտուելու եւ իրար նկատմամբ յարգանքը պահպանելու ուժ կը գտնէ, մեծ ժողովուրդ է: Հայաստան, Ռուսիան միշտ քեզ հետ է»։
ԱՄՆ-ը Հայաստանին կառուցողական երկխօսութեան կոչ կ’ընէ
ՈՒԱՇԻՆԿԹԸՆ, Պետքարտուղարութեան խօսնակ Հեդեր Նյուարթ հանդէս եկած է նոր յայտարարութեամբ ինչպէս կը յայտնէ «Ամերիկայի Ձայնը»: «Յառաջիկայ օրերուն Հայաստանի ժողովուր-
դը եւ իր ընտրեալ առաջնորդները նոր կառավարութիւն ձեւաւորելու գործընթացին սկիզբ դնելու պատմական հնարաւորութիւնը պիտի ունենան: Մենք կոչ կընենք բոլոր կողմերուն կառուցողական դիրքորոշում որդեգրել եւ իշխանութեան խաղաղ փոխանցումը իրականացնել Հայաստանի Սահմանադրութեամբ ամրագրուած կարգով եւ օրէնքի գերակայութեան սահմաններուն մէջ: Մենք կ’ակնկալենք սերտօրէն համագործակցիլ նոր կառավարութեան հետ՝ հաշուի առնելով Միացեալ Նահանգներու եւ Հայաստանի ընդհանուր շահերու բազմաթիւ ոլորտները ու ուղղութիւնները: Որպէս Հայաստանի բարեկամ եւ գործընկեր, մենք կոչ կընենք հայ ժողովուրդին, երկխօսութեան երթալ՝ ինքնիշխան պետութեան ապագան ժողովըրդավարական եւ խաղաղ ճանապարհով ձեւաւորելու նպատակով»,-ըսուած է յայտարարութեան մէջ։
«Մենք կ’աշխատինք Հայաստանի հետ ՀՀ-ԵՄ համաձայնագրի իրականացման ուղղութեամբ»
«Մենք կ’աջակցինք այն համընդհանուր ուժե-
րուն, որոնք ուղղուած են այս ճգնաժամին լուծում տալու եւ յաղթահարելու։ Եւրամիութիւնը կաջակցի Հայաստանին ժողովրդավարութեան ամրապնդման, կոռուպցիայի դէմ պայքարին, արդարադատութեան, օրէնքի գերակայութեան»- , Ծիծեռնակաբերդի բարձրունքի վրայ լրագրողներու հետ զրոյցի ընթացքին ըսաւ ՀՀ մէջ ԵՄ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Պյոտր Սվիտալսկին։ Ան նշեց, որ վերջին իրադարձութիւնները ցոյց տուին, որ այս բոլոր արժէքները շատ կարեւոր ու շատ թանկ են քաղաքացիներուն համար . «Եւրոպական Միութիւնը միշտ Հայաստանի ու հայերու հետ է» աւելցուց ԵՄ դեսպանը։
Էջ 4
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի ուղերձը Ապրիլ 24-ի առիթով Սիրելի Մեր զաւակներ, Վաղը յիշատակի օրն է Հայոց ցեղասպանութեան մեր սուրբ նահատակներուն: Ազգովի վերըստին մեր խոնարհումը պիտի բերենք Հայոց ցեղասպանութեան սուրբ նահատակներուն, որոնք իրենց կեանքն ընծայեցին յանուն հաւատքի եւ հայրենիքի: Ապրիլ 24-ը իւրաքանչիւրիս համար սրբազան օր է, նուիրագործուած օր, երբ Ծիծեռնակաբերդի բարձունքին, եկեղեցիներուն եւ Հայոց ցեղասպանութեան յուշակոթողներուն առջեւ համազգային համախմբուածութեամբ յարգանքի տուրք կը մատուցենք մեր սուրբ նահատակներուն: Սիրելի հայորդիներ, Մեր յորդորը կը բերենք ձեզի` մեր ժողովուրդին համար նուիրական այս օրը ըլլալ առաւել սիրով ու համերաշխ, ամէնուր միաբան ու միասիրտ աղօթք բարձրացնել եւ հայցել մեր սուրբ նահատակներու բարեխօսութիւնը առ Աստուած` առաջնորդելու մեր կեանքը խաղաղու-
թեան, ապահովութեան եւ առաջընթացի ճանապարհներով: Թող մեր Տէր Յիսուս Քրիստոսի սէրը, ողորմութիւնն ու շնորհները ըլլան մեզ բոլորիս հետ. ամէն:
«Ցեղասպանութեան յիշողութիւնը եւ անոր դասերու նշանակութիւնը կը վերաբերի մեզմէ իւրաքանչիւրին» Մաքրոնի ուղերձը ՀՀ Նախագահին Ֆրանսայի նախագահ Էմանուէլ Մաքրոն Ապրիլ 24-ին ուղերձով դիմած է Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանին: Ուղերձին մէջ կ՛ըսուի. «Պարոն Նախագահ, Ձեր կողքին մենք կը յիշենք 1915-ի Ապրիլ 24-ը Կոնստանդնուպոլսոյ մէջ եւ 600 հայ մտաւորականներու սպանդը, որ կը վկայէ 20-րդ դարու առաջին ցեղասպանութեան սկիզբը: Մենք երբեք չենք մոռնար սպաննուած այն տղամարդկանց, կիներն եւ երեխաները, որոնք իրենց վախճանը գտան աքսորի ճանապարհներուն` սովէն, ցուրտէն եւ հիւծուածութենէն: Ֆրանսան, որ Ժորժ Քլեմանսոյի, Անատոլ Ֆրանսի եւ Ժան Ժորեսի ձայնով դատապարտած էր Օսմանեան կայսրութեան մէջ հայկական ջարդե-
րը, ընդունեց բազմաթիւ վերապրողներ: Մեծ Բրիտանիոյ եւ Ռուսիոյ հետ միասին Ֆրանսան դեռ 1915-ի Մայիս 25-ին այդ ջարդերը որակած էր որպէս մարդկութեան եւ քաղաքակրթութեան դէմ ոճիր: 1915-ի Սեպտեմբերին ֆրանսական նաւատորմը, կրակի տակ, կրցաւ փրկել Մուսա լերան4․000 փախստականները: Ցեղասպանութեան յիշողութիւնը եւ անոր դասերու նշանակութիւնը կը վերաբերի մեզմէ իւրաքանչիւրին: Հայոց ցեղասպանութեան յիշատակի 103-րդ տարեդարձի այս օրը Ձեզի եւ Ձեր ժողովուրդին կը յղեմ իմ ամենաջերմ եւ բարեկամական մտածումները: Կը խնդրեմ, պարոն Նախագահ, ընդունեցէք յարգանքներուս խորին հաւաստիքը»:
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 5
Նախագահ Արմէն Սարգսեանի ամբողջական ելոյթը, երդմնառութեանը առթիւ (9 Ապրիլ 2018)
«Վեհափառ Տէր, Մեծարգոյ պարոն նախագահ եւ տիկին Սարգըսեան, Արցախի Հանրապետութեան մեծարգոյ նախագահ, Ազգային ժողովի մեծարգոյ նախագահ եւ յարգելի պատգամաւորներ, Մեծարգոյ վարչապետ, կառավարութեան յարգելի անդամներ, Ձերդ Գերազանցութիւններ, դիւանագիտական կորպուսի յարգելի ներկայացուցիչներ, Թանկագին հայրենակիցներ եւ հիւրեր, Տիկնայք եւ պարոնայք, Այսօր ինձ համար մեծ պատիւ է ստանձնելու Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի բարձր պաշտօնը: Սա վիթխարի պատասխանատուութիւն է երկրի, ժողովուրդի եւ պատմութեան առջեւ: Այն ինձ մղում է լարել իմ ողջ ուժերն ու եռանդը՝ արդարացնելու համար այն վստահութիւնը, որ Մարտի 2-ին իմ հանդէպ ցուցաբերեց Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը: Արդարացնելու համար նաեւ այն յոյսերը, որ ինձ հետ կապում են Հայաստանի հասարակութեան ամենատարբեր շերտերը, մտաւորականներից մինչեւ պարզ քաղաքացիներ, ինչպէս նաեւ Արցախի եւ Սփիւռքի մեր հայրենակիցները, որոնք սրտացաւ եւ ուշադիր հետեւում են Մայր Հայրենիքի ձեռքբերումներին ու մաքառումներին: Ինձ ուժ է տալիս հաւատը: Հաւատը մեր երկրի եւ ժողովրդի ապագայի հանդէպ, հաւատը Հայաստանի քաղաքացիների եւ աշխարհով մէկ սփռուած մեր քոյրերի ու եղբայրների տոկունութեան, աշխատասիրութեան ու տաղանդի հանդէպ: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Այսօր մենք գտնուում ենք Առաջին Հանրապետութեան հիմնադրման 100-ամեակի շեմին եւ ան-
ցում կատարում պետական կառավարման նոր՝ խորհրդարանական համակարգի: Այսինքն, մի կողմից, ունենք հանրապետական կարգերի 100-ամեայ պատմութիւն, միւս կողմից, խորհրդանշական կերպով սկսում ենք նոր էջից: Մէկ դար առաջ, հայ ժողովուրդի ծանրագոյն կորուստներից յետոյ, գերմարդկային ջանքեր եւ սխրանք էր պէտք` փրկելու եւ ապրեցնելու այն փոքրիկ հողակտորը, որը մնացել էր մեր մեծ հայրենիքից: Ի պատիւ նախորդ սերունդների` թէ՛ Առաջին, թէ՛ Երկրորդ Հանրապետութեան օրօք, մեր ժողովուրդը կարողացաւ ոչ միայն ոտքի կանգնել, ուղղել մէջքը, այլ նաեւ արժանապատիւ կերպով ներկայանալ աշխարհին: Հենց դրա շնորհիւ մեզ՝ մեր ներկայ սերնդին, բախտ վիճակուեց ոչ միայն հռչակել Երրորդ Հանրապետութիւնը, այլեւ կայացնել մեր Հայրենիքի անկախութիւնը: Ամրապնդել մեր ինքնուրոյնութիւնն ու ինքնիշխանութիւնը: Ստեղծել ամուր եւ հզօր բանակ: Յանուն Արցախի մղած յաղթական ազատամարտը մեզ վերադարձրեց մեր ազգային արժանապատուութիւնը: Այն բարձրացրեց մեր ոգին: Եւ այսօր, որեւէ մէկը թող չկասկածի, որ Հայաստանը եւ ողջ հայ ժողովուրդը կանգնած է Արցախի թիկունքին ու պայքարելու է նրա արդար իրաւունքների համար. Երէկ, այսօր եւ վաղը: Փա՛ռք ու պատի՛ւ մեր ժողովուրդին եւ նրա հերոսներին: Փա՛ռք Հայոց յաղթական բանակին: Թանկագին բարեկամներ, Ես մեծապէս գնահատում եմ այն վիթխարի աշխատանքը, որ մեր ժողովուրդի տոկունութեան, համբերութեան եւ հերոսութեան շնորհիւ ու շատ յաճախ նաեւ նրա մեծ զրկանքների գնով, վերջին երեք տասնամեակի ընթացքում կատարուել է Հանրապետութեան երեք նախագահների՝ Լեւոն Շարունակութիւնը էջ 6
Էջ 6
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Նախագահ Արմէն Սարգսեանի ամբողջական ելոյթը, երդմնառութեանը առթիւ Շարունակութիւն էջ 5-էն
Տէր-Պետրոսեանի, Ռոպէրթ Քոչարեանի եւ Սերժ Սարգսեանի ղեկավարութեամբ: Ժամանակն, ի հարկէ, լիակատար գնահատական կը տայ մեր անցած ուղուն, սակայն այսօր իսկ կարելի է ամենայն անաչառութեամբ եւ վստահութեամբ ասել, որ ԽՍՀՄ փլուզման պայմաններում, Սպիտակի աւերիչ երկրաշարժի, Արցախի գոյամարտի, քայքայուած տնտեսութեան ու շրջափակման պայմաններում, այնուամենայնիւ, մեզ յաջողուել է ստեղծել պետական կուռ համակարգով, բաց հասարակութեան գաղափարով եւ համամարդկային արժէքներով առաջնորդուող երկիր: Երկիր, որն, իրաւամբ վայելում է համաշխարհային հանրութեան յարգանքը եւ վստահելի գործընկերոջ համբաւը: Հակառակ դեռեւս առկայ խնդիրներին, սա պատմական շատ կարեւոր ձեռքբերում է: Հայաստանի անդամակցութիւնը Եւրասիական տնտեսական միութեանը եւ Եւրոպական միութեան հետ ստորագրուած համապարփակ եւ ընդլայնուած համագործակցութեան համաձայնագիրը երկրի զարգացման համար նոր հեռանկարներ եւ հնարաւորութիւններ են բացում: Իսկ կառավարման խորհըրդարանական համակարգը լաւագոյն պայմաններն է ստեղծում դրա համար։ Այս առումով ես ուզում եմ արժանին մատուցել նախագահ Սերժ Սարգսեանի քաղաքական հեռատեսութեանը եւ պետական գործիչի ու կազմակերպչի հմտութեանը: Սիրելի՛ բարեկամներ, Հայ ժողովուրդի հերոսական անցեալն ու փորձը ցոյց են տալիս, որ մեր պատմութիւնն առաւելապէս ոգու պատմութիւն է: Առանց այդ ոգու եւ հաւատի, մենք չէինք կարող խոր հնադարից հասնել այսօր, եւ այդ ընթացքում համաքայլ ընթանալ առաջաւոր մարդկութեան հետ ու մեր նպաստը բերել համաշխարհային առաջընթացին: Մենք եղել ենք արդի համամարդկային արժէքների ակունքներում՝ սկսած Հին Հռոմի ու Յունաստանի դասական շրջանից, քրիստոնէութեան ծագումից մինչեւ մեր օրերը: Իրաւամբ կարող ենք հպարտանալ, որ ժառանգներն ենք հազարամեակների ընթացքում Հայկական բարձրաւանդակի վրայ ձեւաւորուած ու կայացած հայկական իւրայատուկ ու ինքնատիպ քաղաքակրթութեան։ Ժամանակային եւ տարածական այդ վիթխարի տիրոյթներում մենք տարբեր ժողովուրդների հետ համերաշխ համակեցութեան անգնահատելի ու անանց փորձ ենք ձեռք բերել: Մեր ողջ պատմութեամբ մենք ապացուցել ենք, որ արարող, ստեղծագործող, հաշտ ու խաղաղ ժողովուրդ ենք: Ահա թէ ինչու, Հայաստանը հետեւողականօրէն առաջ է տանում բոլոր հակամարտութիւնները եւ
քաղաքական խնդիրները խաղաղ եւ բանակցային ճանապարհով լուծելու քաղաքականութիւնը, ցեղասպանութիւնները եւ մարդկութեան դէմ գործած այլ յանցագործութիւնները կանխարգելելու քաղաքականութիւնը: Այն մեծ ողբերգութիւնը, որը հայ ժողովուրդը կրել է 100 տարի առաջ` Մեծ Եղեռնի տարիներին, զգօնութեան դաս պէտք է լինի բոլորի համար: Ուստի, այսօր Հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումը ինքնանպատակ չէ: Մարդկութեան դէմ գործած այդ ահաւոր ոճիրի միջազգային ճանաչումը եւ դատապարտումը կարեւոր քայլ է դրա կրկնութիւնը որեւէ տեղ աշխարհում բացառելու նպատակով: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Այսօր մեր երկրի եւ ողջ ժողովուրդի համար առանցքային է մնում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան խաղաղ եւ բանակցային կարգաւորումը: Դրա առաջին երաշխիքը, ի հարկէ, հզօր Հայաստանը եւ ամուր Արցախն են: Իրօք, արդարացի լուծման հասնելու եւ Արցախի ժողովուրդի անքակտելի իրաւունքները լաւագոյնս պաշտպանելու համար մենք պէտք է շարունակենք կերտել ամուր, տնտեսապէս զարգացող ծաղկուն եւ հզօր Հայաստան: Յանուն այդպիսի Հայաստանի՝ մենք պէտք է ապահովենք մեր քաղաքացու ինքնադրսեւորման համար լաւագոյն միջավայրը: Միասին պէտք է հետեւողական պայքար մղենք պետական համակարգում, հասարակութեան մէջ, մեր շրջապատում առկայ բոլոր բացասական եւ արատաւոր երեւոյթների դէմ: Կոռուպցիայից մինչեւ սոցիալական անարդարութիւն, անտարբերութիւնից մինչեւ անպատասխանատուութիւն: Այս անզիջում եւ արդար պայքարում մեզանից իւրաքանչիւրի դերակատարումը անհրաժեշտ է: Մենք կը յաջողենք, եթէ ոչ միայն քննադատենք, այլ նաեւ լուծումներ առաջարկենք, եթէ, ջրբաժաններ ստեղծելու փոխարէն, համախմբուենք եւ աշխատենք միասին: Բարեկամներ, Յանուն համազգային նպատակների իրականացման՝ մեր առաջնահերթութիւններից պէտք է լինի Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք միասնութեան համակողմանի ամրապնդումը եւ նրա ներուժի առաւել արդիւնաւէտ իրացումը: Մեր ազգային միասնութեան ամենակարեւոր գրաւականն ու յենարանը եկեղեցին է, համաշխարհային ազգային մի կառոյց, որի շուրջ դարեր ի վեր համախմբուել է մեր ողջ ժողովուրդը։ Պէտք է անենք հնարաւոր ամէն բան` արհեստական հակասութիւնների վերացման եւ մեր հաւաքականութեան իրական ուժի գիտակցման ուղղութեամբ։ Շարունակութիւնը էջ 7
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 7
Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան Նախագահը Անթիլիասի Մայրավանքէն Ներս Ուրբաթ, 13 Ապրիլ 2018-ի երեկոյեան, Անթիլիասի Մայրավանք այցելեց Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան նախագահ մեթր Պերճ Սեդրակեանը եւ երկար հանդիպում մը ունեցաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոսին հետ։ Հանդիպման ընթացքին անդրադարձ կատարուեցաւ Հայաստանի ներքին կացութեան, Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութեան եւ Հ.Բ.Ը.Մ.-ի աշխատանքներուն ու ծրագիրներուն շուրջ։ Կարեւորութեամբ շեշտուեցաւ նաեւ Հայաստանի եւ Սփիւռքի գործակցութիւնը աւելի ծաւալելու հրամայականը։
Նախագահ Արմէն Սարգսեանի ամբողջական ելոյթը, երդմնառութեանը առթիւ Շարունակութիւն էջ 6-էն
Մշակենք համազգային խնդիրների լուծմանը ծառայող արդիւնաւէտ նոր մեխանիզմներ: Միացեալ օրակարգ, ընդհանուր պատասխանատուութիւն եւ միասնական ջանք: Վստահ եմ` մենք օր առաջ հասնելու ենք այս բանաձեւի ընկալմանը ու կենսագործմանը: Փոքր երկիր՝ համաշխարհային ազգ. սա է մեր էութիւնը: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Հաւատ, վստահութիւն, արդարութիւն եւ ամէնօրեայ բարեխիղճ աշխատանք. այս արժէքներն են, որ կարող են խթանել մեր հասարակութեան ստեղծագործական ուժերն ու եռանդը: Այսօրուայ եւ վաղուայ նկատմամբ հաւատն ու վստահութիւնը, տնտեսութիւնն աշխուժացնելու յստակ տեսլականը եւ դրա շօշափելի արդիւնքները կարող են ոչ միայն խթանել տնտեսական աճը, ներքին եւ արտաքին ներդրումների հոսքը, այլեւ արգելակել արտագաղթը, առաւել՝ Հայրենիք վերադարձընել մեր հայրենակիցներից շատերին: Սակայն, ինչքան էլ գրաւիչ եւ տեսականօրէն հիմնաւոր լինեն լուսաւոր ապագայի խոստումները, մարդիկ ուզում են իրենց առօրեայում այսօր տեսնել դրանց պտուղները: Եւ նրանք իրաւացի են: Աշխարհը, ուր ապրում ենք մենք եւ ապրելու են մեր երեխաները, փոփոխուում է շատ արագ, վերածուում մրցակցութեան հսկայական դաշտի: Մենք պէտք է դրան պատրաստ լինենք, ներդրումներ անենք գիտութեան, նոր տեխնոլոգիաների, կրթութեան ու մշակոյթի ոլորտներում։ Կապ հաստատենք աշխարհի լաւագոյն գիտական, կրթական եւ հետազօտական կեդրոնների հետ՝ Արեւմուտքից Արեւելք, Հիւսիսից Հարաւ։ Ներգրաւենք նոր գաղափարներ, փոխառնենք լաւագոյն փորձը: Եւ այս ամէնի հիման վրայ ստեղծենք մեր իւրօրինակ լուծումները եւ
դրանք առաջարկենք աշխարհին: Վստահ եմ, որ մենք ի վիճակի ենք Հայաստանը դարձնել գրաւիչ գործընկեր, նոր տեխնոլոգիաների եւ լուծումների կամուրջ Արեւելքի եւ Արեւմուտքի միջեւ: Սա՛ է ապագան։ Վստահեցնում եմ` Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մեր երիտասարդներին, որ ես ոչ միայն իբրեւ երկրի նախագահ, այլեւ այդ բնագաւառում որոշակի փորձառութիւն ունեցող մարդ, միշտ լինելու եմ ձեր կողքին: Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Մենք ապրում ենք յարափոփոխ աշխարհում՝ լի բազմաբնոյթ վտանգներով, սպառնալիքներով եւ մարտահրաւէրներով: Սակայն մեզ համար այն լեցուն է նաեւ նոր եւ գրաւիչ հնարաւորութիւններով: Եւ մեզնից է կախուած, կարողանալո՞ւ ենք, արդեօք, օգտուել այդ պատմական հնարաւորութիւններից: Մեզնից է կախուած, թէ 21-րդ դարում ինչպիսի Հայաստան ենք ուզում կերտել: Հայաստան, որն ընդունակ կը լինի դիմագրաւել դարի մարտահրաւէրներին եւ արժանի տեղ գրաւել առաջաւոր ազգերի շարքում: Սա, յիրաւի, պատմական հնարաւորութիւն է: 21-րդ դարը մտքի դար է, գիտական թռիչքի դար, եւ դրան համեմատ մենք պէտք է կերտենք նոր՝ Երիտասարդ Հայաստան: Դինամիկ, ճկուն եւ ստեղծագործ Հայաստան: Երկիր, որը կը մարմնաւորի մեր ժողովուրդի իմաստութիւնն ու տաղանդը, կը համապատասխանի բոլորիս իղձերին եւ կը դառնայ բոլորիս հպարտութեան եւ ոգեւորութեան աղբիւրը: Հայրենիք՝ աշխարհի բոլոր հայերի համար: Փա՜ռք Հայաստանի Հանրապետութեանը: Փա՜ռք Արցախին: Փա՜ռք հայ ժողովուրդին: Աստուած պահապա՛ն բոլորիս»:
Հայ Կեանք
Էջ 8
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
ՀԲԸՄ 112-ամեակ Գահիրէէն Պոլիս - Պոլիսէն Գահիրէ
Պատմական Ակնարկ ՀԲԸՄ-ի Քայլերգի Ծնունդին
ՊԵՏՐՈՍ ԹՈՐՈՍԵԱՆ Ծանօթ է, որ Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւնը (ՀԲԸՄ) հիմնուած է 15 Ապրիլ 1906-ին: Իր հիմնադրութենէն 8 տարի ետք, Մայիս 1914-ին, ՀԲԸՄ-ի պաշտօնական քայլերգը կը դառնայ Վահան Մալէզեանի հեղինակած «Փա՜ռք Միութեան»-ը: Սակայն յայտնի է Մալէզեանի քայլերգը միակը չէր: Սոյն ուսումնասիրութեամբ կ’ուզենք պատմագրել ՀԲԸՄ-ի քայլերգի ծնունդը եւ ուշադրութեան առարկայ դարձնել անոր ութ տարբերակներն ու բովանդակութիւնները: Նիւթին համար իբրեւ աղբիւր հիմնուած ենք ՀԲԸՄ-ի «Միութիւն» պաշտօնաթերթի եւ Միութեան Եգիպտոսի գործիչ ու կրթական քննիչ Հմայեակ Գրանեանի 1969-ին «Զարթօնք»-ի մէջ յետմահու լոյս ընծայուած յուշերուն վրայ: Պէտք է ըսել, որ Յունուար 1912-էն Գահիրէի մէջ հրատարակուող «Միութիւն» ամսաթերթը կարեւոր դեր ունեցաւ «քայլերգներու» հաւաքման մէջ: Իր առաջին թիւէն պաշտօնաթերթը կոչեր ուղղեց հայ մտաւորականութեան՝ գրելու Միութեան նուիրուած քայլերգ մը: Պոլսոյ, Գահիրէի, Մերձաւոր Արեւելքի տարբեր շրջաններու եւ Եւրոպայի մէջ ապրող կղերական եւ աշխարհային անձնաւորութիւններ ընդառաջեցին «Միութեան» հրաւէրին՝ առաքելով զանազան ոտանաւորներ, այն յոյսով, որ անոնցմէ մէկը պիտի հռչակուէր Միութեան քայլերգը: «Միութիւն»-ը իւրաքանչիւր ամիս լոյս կ’ընծայէր ՀԲԸՄ-ի նուիրուած բանաստեղծութիւններու շարք մը: Առաջին արձագանգը կու գար հալէպաբնակ ու ՀԲԸՄ-ի տեղի մասնաժողովի ատենադպիր Գաբրիէլ Խանճեանէն: Ան կը ղրկէ «Միութեան Երգը» խորագրեալ բանաստեղծութիւն մը[1]: Միութիւն, Յունուար 1912, էջ 6 ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԵՐԳԸ Սովն էր տիրած խեղճ Հայորդուն տնակը, Հացի վերջին պատառն հատած էր արդէն, Եւ յուսահատ՝ դիմումներէ դէս ու դէն, Հէքն էր թաղուած սեւ մտածմանց յատակը: Վեր կաց թշուա՛ռ, վիշտի զաւակ, Վանէ թախիծդ անյուսութեան. Շուտ կը հասնի քեզ երկնառաք Ձեռքն Հայկական սուրբ Միութեան: Սուգն էր տիրած խեղճ Հայորդուն սրտիկը. Զուլումի սուրն անպակաս էր գլխէն յար.
Դեռ նոր լծվարն էին տարեր բռնավար, Չիկար նոյն իսկ սերմընցուի հատիկը: Վեր կաց, թշուա՛ռ, հողի զաւակ, Վանէ սարսափդ բռնութեան. Շուտ կը հասնի քեզ երկնառաք Ձեռքն Հայկական սուրբ Միութեան: Մութն էր պատած խեղճ Հայորդուն ճրագը, Գէթ հուրն ուսման բոցավառ էր հնոց, Զի պակսէր գէթ մըտքի լոյսը իր տղոց, Որ չի մարէր ցեղին հաւատքն ու կրակը: Վեր կաց, թշուա՛ռ, լոյսի զաւակ, Վանէ խաւարն տգիտութեան. Շուտ կը հասնի քեզ երկնառաք Ձեռքն Հայկական սուրբ Միութեան: Գաբրիէլ Խանճեան Շարունակութիւնը էջ 9
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Էջ 9
ՀԲԸՄ 112-ամեակ Գահիրէէն Պոլիս - Պոլիսէն Գահիրէ
Պատմական Ակնարկ ՀԲԸՄ-ի Քայլերգի Ծնունդին
Շարունակութիւն էջ 8-էն
Այնուհետեւ ՀԲԸՄ-ի ընդհանուր քարտուղար Վահան Մալէզեան[2] խանդավառուելով կոչ կ’ընէ, որ աւելի մեծ թիւով հայ մտաւորականներ գրեն ուրիշ ոտանաւորներ՝ ընդլայնելու համար ընտրութեան դաշտը: Հետաքրքրականօրէն Մալէզեան առաջիններէն կ’ըլլար, որ երեւան կը հանէր իր «Փա՜ռք Միութեան» քերթուածը[3]:
Վերջին զօրութիւնն ազգիս քարուքանդ, Մէկ սիրտ մէկ հոգի փութանք Միութեան Սուրբ գործին բերել մեր ուխտն ու եռանդ: Եւ դուն ա՜լ մի լար, թըշուառ Հայրենիք, Քանզի հըրաշքով Հայը միացաւ. Քանզի վաղն ամէնքս՝ գոհ եւ երջանիկ՝ Միութեան փառքը պիտ’ երգենք կարգաւ: Վահան Մալէզեան Ապա Մարտ 1912-ին կը հրատարակուէր Ատանայի Առաջնորդարանի բարձր պաշտօնեայ, Հնչակեան գործիչ եւ ՀԲԸՄ-ի պատուոյ անդամ Ներսէս եպիսկոպոս Դանիէլեանի «Միութեան Աւետիսը[4]»:
Վահան Մալէզեան Միութիւն, Փետրուար 1912, էջ 21 ՓԱ՛ՌՔ ՄԻՈՒԹԵԱՆ Աւետի՜ս, Հայեր, ա՜լ սուգը մէկդի, Նոր արեւ ծագեց մեր ազգին վերեւ. Հայութիւնն ամբողջ կու տայ ձեռք-ձեռքի՝ Հայկական Միութեան դրօշին ներքեւ: Հայեր, միանա՜նք մէկ սիրտ մէկ հոգի՝ Ազգաշինութեան վըսեմ գործին շուրջ. Մոռնալով վէրքեր եւ ոխն երէկի, Ժամ է, որ ըլլանք վաղուան աչալուրջ: Հարուստ ու աղքատ, անուս թէ գիտուն, Երթանք կանգնելու օճախը կործան, Երթանք հիմնելու դըպրոց, գործատուն, Երթանք մըշակին տալ ցանք ու լըծկան: Եթէ ճիշդ է որ միութիւնն է միայն .
Ներսէս եպիսկոպոս Դանիէլեան Միութիւն, Մարտ 1912, էջ 36 ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԱՒԵՏԻՍԸ Ի՜նչ հոգեզմայլ, ի՜նչ խանդակաթ, տրտմանոյշ Սա բեկբեկուն հայ քնարին ձայն քնքուշ, Հնչէ ծիծղուն ափունքներէն Նեղոսի՝ Մինչեւ ափերն Եփրատ, Ճիհան, Տիգրիսի… Շարունակութիւնը էջ 30
Էջ 10
Հայ Կեանք
ՀՀ նախագահ Արմէն Սարգսեանի ուղերձը
Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը, Ապրիլ 25-ի ամբողջ օրուայ ընթացքին խորհրդակցութիւններ անցկացնելով քաղաքական ուժերու եւ հասարակական-քաղաքական գործիչներու հետ, Ապրիլ 26-ին առաւօտեան հանդէս եկած է ուղերձով: Նախագահի ուղերձին մէջ ըսուած է. «Սիրելի հայրենակից, Մեր երկրում վերջին օրերի բուռն զարգացումներն աննախադէպ երեւոյթ են: Այն, թէ ինչպէս քաղաքացիական շարժումը կազմակերպուած եւ քաղաքակիրթ զարգացման ճանապարհով վերածեց համաժողովրդական շարժման, համայն հայութեան համար հպարտութեան առարկայ է: Հայաստանի պատմութեան մէջ ունենք այլեւս նոր էջ: Մենք ապրում ենք Նոր Հայաստանում: Հայաստան, որտեղ իւրաքանչիւր հայաստանցի եւ աշխարհասփիւռ հայութիւնն իր ուժն ու եռանդը պէտք է դնի երկրի զարգացման համար: Հայաստան, որին մատնացոյց են անելու աշխարհում՝ ժողովրդավարութեան, կառավարման, քաղաքացիական հասարակութեան, մշակոյթի, գիտութեան ու տնտեսութեան զարգացման առումով: Հայաստան, որտեղ հայը տեսնելու է իր եւ իր սերունդների ապագան: Հայաստան, որը սիրելու է իւրաքանչիւր հայ՝ պետական այրն ու շարքային քաղաքացին: Հայաստան, որը լինելու է իմ եւ քո երազանքների Հայաստանը: Այս իրողութիւնը ժխտելը քաղաքական կարճատեսութիւն կլինի: Այնպէս, ինչպէս Սերժ Սարգսեանը սթափ գնահատականով բացեց Նոր Հայաստան տանող դարպասը, նոյն կերպ քաղաքական բոլոր ուժերը,յատկապէս՝ Ազգային ժողովում ներկայացուածպէտք է համերաշխաբար հարթեն այդ ճանապարհը՝ առաջնորդուելով Սահմանադրութեամբ: Մենք բոլորս պարտաւոր ենք յաւուր պատշաճի իրագործել այն պատմական առաքելութիւնը, որը
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
ՀՀ Ազգային ժողովը Մայիս 1-ին նոր վարչապետ պիտի ընտրէ
Հայաստանի խորհրդարանը վարչապետի ընտրութեան հարցը պիտի քննարկէ Երեքշաբթի, Մայիս 1-ին: Ինչպէս կը տեղեկացնէ ՀՀ Ազգային ժողովի լրատուութեան եւ հանրութեան հետ կապերու վարչութիւնը, այդ մասին յայտարարութեամբ հանդէս եկած է ՀՀ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոյեան: «Համաձայն «Ազգային ժողովի կանոնակարգ»-ի Հայաստանի Հանրապետութեան սահմանադրական օրէնքի 140-րդ յօդուածի 3-րդ մասի` կը յայտարարեմ, որ վարչապետի ընտրութեան հարցը պիտի քննարկուի Երեքշաբթի, 1 Մայիսին` ժամը 12:00-ին, իրաւունքի ուժով գումարուող Ազգային ժողովի յատուկ նիստի ընթացքին»,- ըսուած է ՀՀ Ազգային ժողովի նախագահի տարածած յայտարարութեան մէջ: ՀՀ վարչապետ Սերժ Սարգսեանը հրաժարական տուած է: ՀՀ Սահմանադրութեան համաձայն` ՀՀ վարչապետի հրաժարականէն ետք 7 օրուայ ընթացքին Ազգային ժողովի խմբակցութիւնները իրաւունք ունին ներկայացնելու վարչապետի թեկնածուներ, որմէ ետք խորհրդարանին մէջ բաց անուանական քուէարկութեամբ տեղի պիտի ունենայ վարչապետի ընտրութիւնը: մեզ բաժին է հասել, եւ մեր ազգի համար այս բախտորոշ պահին անել այդ քայլը: Ժողովուրդի մեծամասնութեան վստահութիւնը վայելող քաղաքական ուժերը պէտք է միասնաբար երկիրն առաջնորդեն այս ճանապարհով: Ես համոզուած եմ, որ հազարամեակների ընթացքում կուտակուած ազգային խոհեմութիւնը թոյլ չի տա բաց թողնել այս պատմական պահը: Հպարտ եմ, որ տեսնում եմ այսօրուայ Հայաստանը, եւ ուրախ, որ ապրելու եմ վաղուայ հզօր, միասնական, արդար եւ ծաղկող Հայաստանում: Բարի լո՛յս, Հայաստան: Բարի լոյս, Հայաստանի հպարտ քաղաքացի»:
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 11
ՊՈԼՍԱՀԱՅ ԳՐԱԿԱՆ ՕՐԵՐ ՊԷՅՐՈՒԹԻ ՄԷՋ ՄԵԾ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ 140-ԱՄԵԱԿԻ ՅՈԲԵԼԵՆԱԿԱՆ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹԻՒՆԸ ՎԵՐԱԾՈՒԵՑԱՒ ՀԱՅՐԵՆԻՔ - ՍՓԻՒՌՔ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ՆՈՐ ՈՐԱԿԻ, ՀԱՄԱԺՈՂՈՎՐԴԱՅԻՆ ՈԳԵՒՈՐԻՉ ՈՒ ԱՄՐԱՊԻՆԴ ՎԵՐԱՆՈՐՈԳ ԿԱՄՈՒՐՋԻ ՄԸ ՍՏԵՂԾՄԱՆ ԲԱՐՁՐԱՐՈՒԵՍՏ ԱՐՏԱՅԱՅՏՈՒԹԵԱՆ
Շաբաթ, 7 Ապրիլ 2018-ի երեկոյեան ժամը 7:00-ին, Հ.Բ.Ը.Մ.ի «Տեմիրճեան» կեդրոնի «Ասպետներու սրահ»ին մէջ տեղի ունեցաւ արեւմտահայ ու սփիւռքահայ քերթողական գրականութիւնները կամրջող մեծագոյն բանաստեղծին՝ Հայ «Բանաստեղծութեան Իշխան» Վահան Թէքէեանի ծննդեան 140-ամեակին նուիրուած յոբելենական հանդիսութիւն, որ զգեցաւ Հայրենիք-Սփիւռք համագործակցութեան նոր որակի, համաժողովրդային ոգեւորիչ ու ամրապինդ վերանորոգ կամուրջի մը ստեղծման բարձրարուեստ արտայայտութեամբ: Յոբելենական հանդիսութիւնը նախաձեռնող եւ կազմակերպող «Ծաղիկ» Գրական Ազգային հանդէսի խմբագրութիւնը, ձեռնարկէն օրեր ու շաբաթներ առաջ, Հայաստանէն եւ Սփիւռքէն ստացած էր շնորհաւորական բազմաթիւ «Ողջոյնի Գիր»եր, որոնց շարքին՝ ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանէն, որ իր գրաւոր գնահատանքն ու խանդավառութիւնը կը յայտնէր սոյն միջոցառման առի-
թով: Տեղին է աւելցնել, թէ այդ գրաւոր արտայայտութիւնները տեղ գտան հանդիսութեան օրը ներկաներուն բաշխուած 52 էջնոց հարուստ գրքոյկի մը մէջ: Արդարեւ, հանդիսութիւնը՝ որ կը վայելէր բարձր հովանաւորութիւնը ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանի, իրենց ներկայութեամբ պատուեցին Լիբանանի Հայոց թեմի բարեջան առաջնորդ Տ. Շահէ եպսկ. Փանոսեան, Լիբանանի մէջ Հայաստանի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան, Թէքէեան Մշակութային Միութեան պատուաւոր ներկայացուցիչներ, գրական, մշակութային, կրթական անուանի դէմքեր, տարբեր յարանուանութեանց ներկայացուցիչներ, աւելի քան 150 գրասէր ներկաներ, որոնցմէ շատեր տեղի չգոյութեան պատճառով հարկադրուեցան նստիլ դրան մուտքին՝ ջանալով հետեւիլ յայտագիրին: Լիբանանի եւ Հայաստանի քայլերգներու յոտնկայս ունկնդրութենէ ետք բացման խօսքով հանդէս եկաւ համայնքիս ծանօթ եւ սիրուած հաղորդավարուհի, լրագրողուհի Նազելի ԷպէեանՆալպանտեան, որ իր բացման խօսքին մէջ ողջունելէ յետոյ ներկաները, մասնաւորապէս ըսաւ, որ Վահան Թէքէեան դարաւոր անցեալէն ներկային ու ապագային նետուած լուսաւոր կամուրջ մըն է, հայ սերունդները հայերգութեան անմար կրակով զինող մեծ բանաստեղծ մը, որ իր մէջ կը խտացնէ պատմական ժամանակաշրջաններ, մեր ժողովուրդի հերոսական պայքարներու, յոյզերու եւ յաղթանակներու, նահատակութեան եւ վերյառնումի ճակատագրորոշ հանգրուաններ, անկիւնադարձներ: Ապա հրաւիրուեցաւ Հայաստանի արտակարգ Շարունակութիւնը էջ 12
Հայ Կեանք
Էջ 12
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
ՄԵԾ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ 140-ԱՄԵԱԿԻ ՅՈԲԵԼԵՆԱԿԱՆ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹԻՒՆԸ ՎԵՐԱԾՈՒԵՑԱՒ... Շարունակութիւն էջ 11-էն
եւ լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան, որ յատկապէս անդրադառնալով Թէքէեանի 6 քերթողագիրքերուն եւ անոնց մէջ ամփոփուած մեծարժէք բանաստեղծութիւններուն, բայց կեդրոնանալով բանաստեղծին մասնաւորապէս «Եկեղեցին Հայկական», «Հաշուեյարդար» եւ Հայաստանին նուիրուած բանաստեղծութիւններուն ըսաւ, որ յիշեալ գործերը գալիք դարերուն ալ ապահովապէս պիտի պահեն իրենց հնչեղութիւնը, ազգային ու համամարդկայնական հզօրութիւնը: Ան գնահատեց հանդիսութեան կազմակերպիչ «Ծաղիկ»ի աշխատանքը եւ խրախուսեց որ հայ սերունդները դաստիարակուին Թէքէեանի շունչով:
Դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան
Յակոբ Տիւնեայեան
ջութակահարներ Արէն, Ալեք եւ Առնօ Տօնէրեաններուն, այս առիթով «Ողջոյնի Գիրեր» յղող մտաւորականներուն եւ անձնաւորութիւններուն, Յոբելենական Պատուոյ Յանձնախումբի բոլոր անդամ-անդամուհիներուն (27 հոգի)՝ սկսեալ ՀՀ Սփիւռքի նախարար Հրանոյշ Յակոբեանէն: Իր խօսքին մէջ, «Ծաղիկ»ի խմբագրապետը Ապրիլ ամսուան առաջին շաբաթը որակեց «Պոլսահայ գրականութեան օրեր», շնորհակալութեան իր յատուկ խօսքը ուղղելով պոլսահայ «Մարմարա» օրաթերթի աւելի քան կէսդարեայ անխոնջ, հմուտ խմբագրապետ Ռոպէր Հատտէճեանին, որուն ներդրումը սոյն հանդիսութեան յաջողութեան համար ունեցաւ կարեւոր բաժին մը:
Դոկտ. Վաչէ Ղազարեան
Այնուհետեւ ելոյթ ունեցաւ «Ծաղիկ»ի խմբագրապետ Յակոբ Տիւնեայեան, որ ողջունելէ ետք հանդիսականները, մասնաւորապէս ըսաւ. «Աշխարհաքաղաքական իրարընդդէմ մարտերէ, բազմաթիւ շրջաններու մէջ շարունակուող ջարդերէ, արիւնահեղութենէ, մարդու կողմէ մարդուն դէմ անասնային վերաբերումէ հեռու, այս սրահին մէջ հաւաքուած կը նշենք ազգային տիտանի մը, համամարդկային չափանիշով մեծութեան մը, Մեծ Մարդու մը, իմաստասէր քերթողի մը, Հայ «Բանաստեղծութեան Իշխան» Վահան Թէքէեանի ծննդեան 140-ամեայ յոբելեանը»: Ան իր բերկրանքը յայտնելով յատկապէս հայրենի եւ սփիւռքահայ նոր սերունդներու մօտ Թէքէեանի գրականութեան նկատմամբ տակաւ աճող հետաքրքրութեան ու սէրին՝ ըսաւ. «Վահան Թէքէեանի յոբելեանի այս նշումը՝ Սարդարապատի հերոսամարտերու եւ Հայաստանի Ա. Հանրապետութեան 100ամեակի տարին, կը զուգադիպի անկախացեալ Հայաստանի նորընտիր 4-րդ նախագահին՝ Արմէն Սարգսեանի Երեւանի մէջ կայանալիք երդման հոգեպարար արարողութենէն նուազ քան 48 ժամ առաջ...»: Տիւնեայեան մէկիկ-մէկիկ իր շնորհակալութիւնը յայտնեց յայտագիրի բոլոր մասնակիցներուն՝ բանախօս, գրականագէտ Դոկտ. Վաչէ Ղազարեանին, հայ «Ասմունքի Իշխանուհի» Տիկին Սիլվա Կոմիկեանին, հանդիսավարուհի Տիկին Նազելի ԷպէեանՆալպանտեանին, արուեստագէտ երիտասարդ
Սիլվա Կոմիկեան
Նազելի ԷպէեանՆալպանտեան
Այնուհետեւ հրաւիրուեցաւ Պոլիսէն այս առիթով հրաւիրեալ, ասմունքի վարպետ, այլեւ հայ «Ասմունքի Իշխանուհի» տիտղոսին արժանացած Տիկին Սիլվա Կոմիկեանը, որ ասմունքի Ա. մասով յաջորդաբար հրամցուց Վահան Թէքէեանի «Քու Յիշատակդ Այս Գիշեր», Զահրատի «Երկու Մոմ», Վարդ Շիկահերի (հանրածանօթ սրտաբան բժիշկ) «Կոմիտաս», Մկրտիչ Մարկոսեանի «Առաջին Հէյրէն Ղազաթան», Տոքթ. Վարդան Կոմիկեանի «Ծովը», Իգնա Սարըասլանի «Մենք Յաւերժութեան Ծառը Եղանք», Զարեհ Խրախունիի «Լեռն Ի Վեր», Ռոպէր Հատտէճեանի «Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոց» եւ կրկին Վահան Թէքէեանի «Եկեղեցին Հայկական» չափածոյ եւ արձակ գործերը: Կոմիկեան իր ասմունքի կատարողութեամբ գերեց, հմայեց, կախարդեց ե՛ւ մեսմերացուց (մագնիսացուց) ունկնդիրները՝ իր անապական առոգանական, անխառն ապրումներով, բեմական անսեթեւեթ, այլեւ բարձրարուեստ ու անթերի արտայայտչականութեամբ: Ապա խօսք առնելու հրաւիրուեցաւ օրուան բանախօս, գրականագէտ, Թէքէեանագէտ, հմուտ բանասէր, խմբագիր եւ ազգային-հասարակական գործիչ, Միացեալ Նահանգներէն յատուկ այս առիթով հրաւիրուած Դոկտ. Վաչէ Ղազարեանը, որ մասնաւորապէս ըսաւ. «… Վահան Թէքէեանի անունը մեր մտապաստառին վրայ հաւանաբար Շարունակութիւնը էջ 13
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 13
ՄԵԾ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ 140-ԱՄԵԱԿԻ ՅՈԲԵԼԵՆԱԿԱՆ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹԻՒՆԸ ՎԵՐԱԾՈՒԵՑԱՒ... Շարունակութիւն էջ 12-էն
ուրուագծէ նա՛խ բանաստեղծը, որ նուաճած է համազգային արժէքի դափնին, ապա միւս բոլոր բաները, որ կը կազմէին շաղախը Թէքէեան մարդուն, ընդգրկելով արձակագիրը, թատերագիրը, թարգմանիչը, հրապարակագիրը, դաստիարակը, հանրային գործիչը, մտաւորականը, եւայլն»: Անդրադառնալով Թէքէեանի գրական անդաստան մուտքին՝ բանախօսը ըսաւ. «Թէքէեան հայ քերթողութեան անդաստանը կը մտնէր պատանիի մը հոգիին ներքին ծալքերն ու խոր մթութիւնները անկեղծ շունչով մը պեղելու ճիգով, որ պիտի դիմաւորուէր խիստ քննադատութեամբ եւ գաղջ պաշտպանողականով»: Դոկտ. Ղազարեան ըսաւ, որ մեծանուն երգիծաբան Երուանդ Օտեան անդրադառնալով Թէքէեանի հրատարակեալ չափածոյ ոտանաւորներուն, «անոնց մէջ գտած է զօրաւոր ոգի, հեգնանք եւ խանդ կամ ուժեղ
երեւակայութիւն», ներկայացնելով մեծ քերթողին երգիծագրութեան սեռի եզակի մէկ գործը՝ «Ակռամանեակ» երգիծախաղը, ուր դերակատարներ են Պօղոս Նուպարը, Արշակ Չօպանեանը, Միքայէլ Նաթանեանը, հայ որբերը: Սոյն երգիծախաղը ձաղկումն է Հայկական Դատին լուծումը Արեւմուտքէն սպասողներու: Յարգելի բանախօսը անդրադառնալով Թէքէեանի արձակ գործերուն, նորավէպերուն, կեդրոնացաւ անոր հրապարակագրութեան վրայ, ընդգծելով, որ «անիկա իր բազմաթիւ դրսեւորումներով տակաւին կը պահէ այժմէականութիւն մը իբրեւ անժամանցելի դասագիրք, երբ կը մտածենք գաղութներու մէջ ազգային դիմագիծի պահպանութեան լծուելով հանդերձ համարկուելու անհրաժեշտութեան, համաշխարհայնացումի ներկայ համայնակուլ արշաւին դիմաց ազգայինը պահպանելու...»: Շարունակելով իր սեւեռումները հրապարակագիր Թէքէեանի վրայ, Դոկտ. Ղազարեան մէջբերեց Հայրենիքի նկատմամբ Հայ «Բանաստեղծութեան Իշխան»ին հետեւեալ համոզումը. «Կան սրտապընդիչ երեւոյթներ մեր Հայրենիքին մէջ եւ կան անշուշտ շատ բնականօրէն թերութիւններ եւ պակասութիւններ, բայց անխորտակելի է երկիր մը, երբ հոն ապրող ժողովուրդը հաւատք ունի իր հաստատութիւններուն ու ապագային վրայ... ուղիղ կամ սխալ՝ մեր Հայրենիքն է այն, չկայ ուրիշ Հայրենիք մը հայութեան համար»: Հուսկ բանախօսը ըսաւ, որ Թէքէեան «իր ինքնատիպ գրականութեամբ բախտաւոր մըն էր, եւ պիտի շարունակուի յիշուիլ, մեծարուիլ, հաղորդակցիլ ժամանակով եւ միջոցով անջրՇարունակութիւնը էջ 14
Էջ 14
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Մեծ եղեռնը կը պարտաւորեցնէ ընել կարելին պետականութեան զօրացման ուղղութեամբ
Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Բակօ Սահակեանի ուղերձը Հայոց ցեղասպանութեան զոհերու յիշատակի օրուայ կապակցութեամբ: «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, 1915 թուականը հայ ժողովուրդի պատմութեան մէջ մտաւ որպէս Օսմանեան Թուրքիայում պետականօրէն իրականացուած հրեշաւոր ծրագրի՝ Հայոց ցեղասպանութեան տարի: Եւ Ապրիլի 24-ին ողջ հայ ժողովուրդը սգում ու խոնարհուում է Եղեռնի նահատակների սուրբ յիշատակի առջեւ: Դա յարգանքի տուրք է 1,5 միլիոն մեր հայրենակիցներին՝ անմեղ երեխաների, ծերերի ու կանանց, մշակոյթի ու արուեստի գործիչների,
պետական ու քաղաքական այրերի, հասարակ մարդկանց, ովքեր թուրքական եաթաղանի զոհ դարձան միայն այն բանի համար, որ հայ էին: Հարիւր հազարաւոր մարդիկ դարձան տարագիր՝ թողնելով տուն ու տեղ եւ ապաստան գտնելով աշխարհի տարբեր ծայրերում: Մեր ժողովուրդը կարողացաւ վերապրել այդ արիւնալի աղէտը եւ ոչ միայն վերապրել, այլեւ նորից կառուցել տուն ու օճախ, շէնացնել հարազատ հողը եւ պաշտպանել այն՝ տօնելով մեծ յաղթանակներ: Այդ յաղթանակների հաւաստիքն այսօր ազատ, անկախ ու ինքնիշխան հայկական երկու հանրապետութիւններն են, որոնք մեր մաքառող ու արարչագործ ժողովուրդի, սփիւռքի մեր քոյրերի ու եղբայրների միասնական ջանքերի ու նուիրումի շնորհիւ հաստատուն քայլերով ընթանում են դէպի յուսալի ապագայ: Մեծ եղեռնը համայն հայութեան խոր ցաւն է ու չսպիացող վէրքը, որը պարտաւորեցնում է մեզ՝ միշտ լինել զգօն ու աչալուրջ, անել հնարաւորը հայոց անկախ պետականութեան շարունակական ամրապնդման ու զօրացման ուղղութեամբ: Լինել կուռ, համախմբուած ու միասնական, հաւատալ ու ապաւինել սեփական ուժերին՝ ամէն ինչից վեր դասելով համազգային շահն ու արժէքները. սա՛ է մեր ժողովուրդի առաջընթացի միակ ճանապարհը, սա՛ է Հայոց ցեղասպանութեան կարեւորագոյն դասը»:
ՄԵԾ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾ ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ 140-ԱՄԵԱԿԻ ՅՈԲԵԼԵՆԱԿԱՆ ՀԱՆԴԻՍՈՒԹԻՒՆԸ ՎԵՐԱԾՈՒԵՑԱՒ... Շարունակութիւն էջ 13-էն
պետուած հոգիներու հետ, զանոնք բարեկամացնել իրեն, նոյնիսկ սիրուիլ անոնցմէ, թերեւս նաեւ այդ հոգիները համամարդկային սիրով շաղկապել իրարու»: Դոկտ. Ղազարեանի բանախօսութենէն ետք, Արէն, Ալեք եւ Առնօ Տօնէրեաններ կրկին բեմ բարձրացան եւ ջութակի վրայ այս անգամ հոյակապօրէն նուագեցին Թէքէեանի «Եկեղեցին Հայկական»ը, Վահան Պէտէլեանի երաժշտական յօրինումով: Ասմունքի Բ. մասով, Սիլվա Կոմիկեան բեմ հրաւիրուեցաւ հրամցնելու միմիայն Թէքէեանի բանաստեղծութիւններէն գոհարներ - «Աղուորները», «Ես Սիրեցի», «Մէկ Հատիկս», «Կ'անձրեւէ, Տղա՛ս», «Պատիժը», «Զաւակս», «Հաշուեյարդար», «Լուսաւորչի Կանթեղը», «Տաղ Հայերէն Լեզուին», «Հայու Հոգին», ներկաներուն պարգեւելով Թէքէեանական շունչով հոգեկան ու մտային մեծ վայելք: Անմիջապէս ետք, «Ծաղիկ»ի խմբագրապետը հրաւիրեց Լիբանանի Հայոց թեմի առաջնորդ Տ. Շահէ եպսկ. Փանոսեանը՝ սիրտի խօսքը փոխան-
ցելու այս առիթով: Առաջնորդ սրբազանը նախ գնահատեց կազմակերպիչ «Ծաղիկ»ի գովելի միջոցառումը, վեր առաւ մեծ բանաստեղծին՝ Վահան Թէքէեանի գրական հարուստ ժառանգութիւնը, դիմելով երիտասարդներուն, որ համակուին, տոգորուին մեծ քերթողին հայրենաշունչ ու ազգայնաշունչ գրականութեամբ: Առաջնորդ սրբազանը խօսքը ուղղելով յատկապէս Հայ «Ասմունքի Իշխանուհի» Սիլվա Կոմիկեանին ըսաւ, որ եկած է հաճոյքով մտիկ ընելու անոր կատարումները, ջերմ խօսքեր փոխանցելով պոլսահայ «Մարմարա» օրաթերթի խմբագրապետ Ռոպէր Հատտէճեանին, մաղթելով որ խմբագրապետին գրիչը մնայ միշտ դալար եւ խիզախ՝ պոլսահայ կեանքը յուզող զանազան խնդիրներու անդրադարձումներով: Հուսկ «Ծաղիկ»ի խմբագրապետը խմբագրութեան կողմէ յուշանուէրներ յանձնեց յայտագիրի բոլոր մասնակիցներուն, ներկաները հրաւիրելով հիւրասիրութեան սեղանի շուրջ եւ մտերմիկ զրոյցի: ԴԱՓՆԻ «Ծաղիկ», Պէյրութ
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
24 Ապրիլ 2018, 100+3
Էջ 15
Երեւան-Yerevan
Էջ 16
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
24 Ապրիլ 2018, 100+3
Երեւան-Yerevan
24 Ապրիլ 2018, 100+3
Էջմիածին-Etchmiadzin
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
24 Ապրիլ 2018, 100+3
Էջ 17
Աթէնք-Athens
«Ապրիլ 24-ը՝ միասնական ոգիով պայգարի օր է»
Էջ 18
Հայ Կեանք
24 Ապրիլ 2018, 100+3
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Աթէնք-Athens
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 19
Φαντέι Τσαρτσογλιάν: Η επιθετικότητα της Τουρκίας έχει ξαφνιάσει τη διεθνή κοινότητα Ο πρεσβευτής της Αρμενίας στην Ελλάδα μιλάει στο «Βήμα» με αφορμή την επέτειο της γενοκτονίας αλλά και τις πρόσφατες τουρκικές προκλήσεις Είναι διασκορπισμένοι παντού ανά την υφήλιο. Ομως μεθαύριο, στις 24 Απριλίου, τα 3 εκατομμύρια των Αρμενίων που ζουν στη χώρα τους και τα 10 εκατομμύρια που ζουν παντού, σε όλες τις γωνιές της γης, θα «συναντηθούν», όπως κάνουν κάθε χρόνο, για να τιμήσουν τη θλιβερή επέτειο από τη γενοκτονία του λαού τους. Εφέτος συμπληρώνονται 103 χρόνια από την πρώτη γενοκτονία του 20ού αιώνα όταν πάνω από 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι εξοντώθηκαν ή αναγκάστηκαν να εκπατριστούν. Στην Ελλάδα ζουν σήμερα 70.000 Αρμένιοι. Οι 20.000 ήρθαν στη χώρα μας τα πρώτα χρόνια μετά τη γενοκτονία και οι 50.000 είναι οικονομικοί πρόσφυγες που έφτασαν από διάφορες χώρες μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Η Ελλάδα ήταν από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισαν τη γενοκτονία και έχει αναπτύξει με την Αρμενία αδερφικές σχέσεις. Τον προσεχή Οκτώβριο μάλιστα θα συμμετάσχει στο «Επιχειρηματικό Forum» που διοργανώνουν οι 84 χώρες του Διεθνούς Οργανισμού Γαλλοφωνίας στην αρμενική πρωτεύουσα, το Ερεβάν, που έχει εφέτος την προεδρία. Στο πλαίσιο αυτό θα επισκεφθεί την Αρμενία και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος. Με αφορμή την επέτειο αυτή, αλλά και τις πρόσφατες τουρκικές προκλήσεις, «Το Βήμα» συνάντησε τον πρεσβευτή της Αρμενίας στην Ελλάδα, Φαντέι Τσαρτσογλιάν. «Με τη συμπεριφορά της Τουρκίας έχει ξαφνιαστεί όλη η διεθνής κοινότητα» δηλώνει ο κ. Τσαρτσογλιάν. Αναφερόμενος στον πόλεμο στη Συρία, εκτιμά ότι η Τουρκία θα αναγκαστεί να κάνει πίσω γιατί η επιθετική πολιτική της δεν έχει φέρει κανένα αποτέλεσμα στη χώρα. Οσο για τον πρόεδρο Ερντογάν και τις επεκτατικές βλέψεις του, δηλώνει με νόημα: «Να ονειρεύεται κανείς δεν βλάπτει». Μετά από εχθρότητα ενός αιώνα, το 2009 Αρμενία και Τουρκία υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία για το άνοιγμα των συνόρων. Η Αρμενία πρόσφατα ακύρωσε τη συμφωνία αυτή. Για ποιον λόγο; «Το 2009, όταν υπογράφηκε το πρωτόκολλο μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών Αρμενίας και Τουρκίας, ήταν μια προσπάθεια για τη συμφιλίωση ουσιαστικά των σχέσεων των δύο χωρών. Πάντοτε θεωρούσαμε ότι είναι πιο εύκολο να λυθεί οποιοδήποτε θέμα μέσω της ειρήνης και του διαλόγου παρά με τη δύναμη της ισχύος και του πολέμου. Αυτό σκεφτήκαμε και για την Τουρκία. Να υπογράψουμε, να εγκαθιδρύ-
σουμε τις διπλωματικές σχέσεις και να ανοίξουμε τα σύνορα. Υπογράψαμε χωρίς καμία προϋπόθεση πάνω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Τουρκία υπέγραψε, αλλά το Κοινοβούλιό της δεν επικύρωσε το πρωτόκολλο. Ηταν κάτι που δεν το περιμέναμε. Η Τουρκία το τελευταίο διάστημα έχει πιο έντονη επιθετική πολιτική απέναντι στην Αρμενία. Ετσι, η ηγεσία της χώρας μας κατάλαβε ότι δεν υπάρχει λόγος να παραμείνει σε αυτή τη διαδικασία και ακύρωσε τη συμφωνία. Δεν είναι μόνο η Αρμενία, αλλά όλη η διεθνής κοινότητα έχει ξαφνιαστεί με τη συμπεριφορά της Τουρκίας». Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η συνέχεια με τις δραματικές εξελίξεις στη Συρία; «Το μέλλον της Συρίας θα το αποφασίσει ο λαός της. Αυτό που μας ανησυχεί είναι ότι έχουμε εκεί μεγάλη αρμενική παροικία. Πάνω από 100.000 συμπατριώτες μας. Τώρα έχουν μειωθεί πάρα πολύ. Περίπου 35.000 πρόσφυγες έχει δεχθεί η Αρμενία από τη Συρία». Η τουρκική επιχείρηση στο Αφρίν έχει χειροτερέψει τις ήδη τεταμένες σχέσεις της Αγκυρας με την Ουάσιγκτον. Τι θα κάνει τώρα η Τουρκία; «Δεν ξέρουμε γιατί η Τουρκία έχει το δικαίωμα να αποφασίσει για το αν θα μείνει ο πρόεδρος της Συρίας στην εξουσία ή όχι. Η Τουρκία δεν μπορεί να δίνει οδηγίες σε ολόκληρη την περιοχή έχοντας μια τέτοια προσέγγιση. Είμαι βέβαιος 100% ότι θα κάνει ένα βήμα πίσω. Και αυτό γιατί μέχρι σήμερα δεν είχε κανένα αποτέλεσμα η πολιτική της για την ίδια τη χώρα. Δεν ζούμε στον αιώνα που αποφασίζει η ισχύς. Η Τουρκία, δυστυχώς, προσπαθεί να λύσει όλα τα θέματα μέσω της ισχύος. Και η Συρία είναι μια απόδειξη. Θέλει να επιβληθεί και εκεί με αυτόν τον τρόπο». Η συνέχεια στην σελίδα 20
Էջ 20
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Φαντέι Τσαρτσογλιάν: Η επιθετικότητα της Τουρκίας έχει ξαφνιάσει τη διεθνή κοινότητα Συνέχεα από την σελίδα 19
Ο Ερντογάν έχει έναν μεγαλοϊδεατισμό, σαν να θέλει να υποκαταστήσει τον Κεμάλ Ατατούρκ στο τουρκικό εθνικό υποσυνείδητο. Πώς κρίνετε τις δύο προσωπικότητες; «Να ονειρεύεται κανείς δεν βλάπτει. Δεν κάνει ζημιά. Ζημιά κάνουν οι συγκεκριμένες πολιτικές και με αυτές ούτε ο Ερντογάν ούτε η Τουρκία θα προχωρήσει. Εάν ο Ερντογάν θέλει να υποκαταστήσει τον Ατατούρκ, ας αφήσουμε τον λαό να αποφασίσει πώς βλέπει το μέλλον της χώρας τους. Η δική μας ασφάλεια είναι εγγυημένη. Εμείς δεν θέλουμε πόλεμο, ποτέ δεν θέλαμε, αλλά και δεν φοβόμαστε τον πόλεμο». Η Τουρκία έχει κρατουμένους επί 45 ημέρες δύο έλληνες στρατιωτικούς χωρίς κατηγορία και παρά τις αντιδράσεις της ΕΕ. «Είναι πολύ οδυνηρό γεγονός και το καταδικάζουμε. Στην πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Αμυνας Ελλάδας - Αρμενίας ο δικός μας υπουργός εξέφρασε την άποψη ότι η Τουρκία θα βρει μέσα της τη δίκαιη δύναμη ώστε οι δύο αξιωματικοί να γυρίσουν πίσω». Η σύγκρουση Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο Καραμπάχ μετράει τέσσερις δεκαετίες με θύματα ακόμη και σήμερα. Υπάρχουν προοπτικές επίλυσης; «Η Αρμενία ποτέ δεν είχε πόλεμο με το Αζερμπαϊτζάν. Πόλεμο έχει με το Αζερμπαϊτζάν το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η Αρμενία δεν εμπλέκεται στον πόλεμο». Σύμφωνα με έρευνα του «Guardian», το Αζερμπαϊτζάν σε διάστημα δύο ετών πλήρωσε 2,9 δισ. δολάρια σε πολιτικούς και δημοσιογράφους για τη βελτίωση της εικόνας του και την πολιτική του επιρροή στα ευρωπαϊκά όργανα. Είναι αλήθεια; «Οχι μόνο είναι αλήθεια, αλλά μπορεί να πλήρωσε και παραπάνω. Είμαστε βέβαιοι ότι όλα τα θέματά του το Αζερμπαϊτζάν τα έχει λύσει αποκλειστικά μέσω δωροδοκιών. Σχετικές αποκαλύψεις για αυτό το θέμα έγιναν και στην ΕΕ και σε άλλα διεθνή φόρα που είχαν παρόμοιες συναλλαγές με το Αζερμπαϊτζάν. Μιλούν για αυτό όλοι πλέον ανοιχτά».
Η μαύρη λίστα με αυτούς που επισκέπτονται το Καραμπάχ Πρόσφατα το Μπακού εξέδωσε εντάλματα σύλληψης για τρεις ευρωβουλευτές, μεταξύ αυτών και της Ελένης Θεοχάρους από την Κύπρο, επειδή μετέβησαν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ως παρατηρητές για το δημοψήφισμα που έγινε για τη συνταγματική αναθεώρηση. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μαύρη λίστα για τους πολιτικούς που πηγαίνουν στο Καραμπάχ; «Είναι αλήθεια. Και πρέπει να σας πω ότι η
μαύρη λίστα όσο πάει διευρύνεται. Πολλοί έχουν κουραστεί και από αυτή τη στάση του Αζερμπαϊτζάν που φοβίζει τους ανθρώπους που θέλουν να επισκεφθούν το Καραμπάχ. Το Καραμπάχ σήμερα έχει την ηγεσία του, πρόεδρο, κοινοβούλιο, έχει την ανάπτυξη μιας χώρας που ζει με ευρωπαϊκά στάνταρτ και αυτό θέλουν να το δουν οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι. Γι’ αυτό και οι επισκέψεις αυξάνονται». Ποιες είναι οι συνέπειες για όσους μπαίνουν στη μαύρη λίστα; «Δεν μπορούν να πάνε στο Μπακού. Είναι και αυτό μια προσπάθεια να δείξεις την ισχύ σου. Κι αν δεν ήθελαν να προβάλουν αυτή την ισχύ στο Αζερμπαϊτζάν, θα είχαν κάνει τα πάντα ώστε το Ναγκόρνο Καραμπάχ να είναι μέρος της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Γιατί τώρα δεν είναι». ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 22/04/2018
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 21
Armenian Prime Minister Armenia, Artsakh leaders Serzh Sargsyan resigned issue statement ahead of April 24
YEREVAN, April 23, 2018.— Armenian Prime Minister Serzh Sargsyan has released a statement, the PM’s office said. “Dear Compatriots, I am addressing to all citizens of the Republic of Armenia, the elderly and my dearest youth, men and women, I am addressing those who stood on the streets day and night with “Reject Serzh” calls and those who were reaching their offices with difficulty and carrying out their duties work without complaining, I am addressing those who were following live broadcasts for days and those who were ensuring public order through day and night, I am addressing our courageous soldiers and officers who are standing at the border, I am addressing my brothers in arms, I am addressing my fellow partymen, all political forces and politicians, I am addressing you for the last time as leader of the country, Nikol Pashinyan was right. I was wrong. The situation has several solutions, but I will not choosw any of them. That is not mine. I am leaving office of the country’s leader, of Prime Minister. The street movement is against my tenure. I am fulfilling your demand. Peace, concordance and reasoning for our country. Thank you”.
The secular and religious leaders of Armenia and Artsakh have issued a statement on the occasion of April 24 – the Armenian Genocide Remembrance Day. The statement reads: “Dear compatriots, Tomorrow the whole Armenian nation together with the progressive humanity will commemorate the Armenian Genocide victims. April 24 is sacred and universal for all Armenians, the civilized humanity. No Armenian can come against another on this day. For over 100 years April 24 has been a day of unity, memory and mourning, a day of fight against the injustice committed by Turkey and against today’s policy of denial. Let’s respect the memory of our predecessors and respect the future of our nation with dignity and honor. Let’s cherish the world’s support and solidarity with us on April 24, when they pay respect to the memory of the victims and remember those who helped the survivors with us. Today it is the duty of all of us – the heirs of survivors to unite around our national ideals and solve our domestic issues in the spirit of dialogue and mutual understanding, promote the creative forces of the people, create a dynamically developing contemporary Armenia, which Armenians around the world will be proud of and which will be able to defend the rights of the Armenian people.”
Armenian parliament to elect new Prime Minister on May 1 The Armenian parliament will elect a Prime Minister on May 1, Speaker Ara Babloyan said in a statement. “In accordance to paragraph 3, article 140 of the constitutional law on the parliament’s rules of procedure, I announce that the issue of election of a Prime Minister will be debated on May 1 at 12:00, in an extraordinary session of parliament convened by virtue of law,” Speaker Babloyan said. According to the Constitution, parliamentary factions are entitled to nominate candidates for PM within 7 days after the resignation of the PM, after which the election is held through an open voting in the parliament.
Հայ Կեանք
Էջ 22
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Emmanuel Macron – France Stands by Armenia to Commemorate Genocide Anniversary great number of survivors. As early as May 25, 1915, France, along with Great Britain and Russia, called the massacres a crime against humanity and civilization. In September 2015 the French navy managed to save 4,000 refugees from Musa Dagh. The memory of the genocide and the meaning of its lessons refers to each of us. On this 103rd anniversary of the Armenian Genocide I address my warmest and most friendly thoughts to You and Your people. Please, accept, Mr. President, the assurance of my highest consideration.” PARIS — French President Emmanuel Macron has addressed an April 24 message to Armenian President Armen Sarkissian. The message reads: “Mr. President, We stand by You to remember the April 24, 1915 in Constantinople and the killing of 600 Armenian intellectuals, which marked the start of the first genocide of the 20th century. We will never forget the murdered men, women and children, who died of hunger, cold and agony on their way to exile. France, which deplored the Armenian massacres in the Ottoman Empire with the voices of Georges Clemenceau, Anatole France and Jean Jaurès, hosted ?
Garo Paylan submits Armenian Genocide recognition bill to Turkish Parliament Armradio – Armenian Member of Turkish Parliament Garo Paylan representing the pro-Kurdish Peoples’ Democratic Party (HDP) has submitted a draft law to the Turkish Grand National Assembly on “Recognition of Armenian Genocide”, “Removal of the Names of Genocide Perpetrators from Public Places” and “Amendment to Turkish Citizenship Law.” The bill says that ”According to a census conducted in 1914, approximately two million Armenians lived in the Ottoman Empire. At the night of April 24, 1915, around 250 Armenian intellectuals, including MPs and writers were arrested in Istanbul.” “After these people were sent into exile in Ayas and Cankiri, the vast majority of them were killed. Among the ones sent into exile and killed were Dr. Nazaret Dagavaryan (MP of Ottoman Empire), Armen Doryan (poet and journalist), Shavarsh Krisyan (editor of the sports magazine Marmnamarz), Levon Larents (poet), Rupen Sevag (poet), Yenovk Sahen (theater artist), Siamanto [Atom Yarcanyan] (poet), Hagop Terziyan (pharmacist and writer), Taniel Varujan (poet), Krikor
Yesayan (teacher and translator), Rupen Zartaryan (writer and poet), Diran Kelekyan (writer and Professor of Turkish language) and Krikor Zohrab (MP of Ottoman Empire and writer),” the draft reads. The bill notes that Ottoman Turkey tried to describe the genocide as a “natural war measure” and states that the denial has led to a lot of hate crimes against minorities throughout the history of the Turkish Republic.
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
TURKISH POLICE DISRUPT PUBLIC APRIL 24thCOMMEMORATIONS IN ISTANBUL
Էջ 23
in the city center, involving hundreds of participants including Turks, Armenians and many other ethnic minorities and nationalities. As in previous years, this moving commemoration evokes the memory of the 1.5 million victims, by listing the names of many of those leaders arrested on April 24, 1915 in Istanbul, never to be seen again. Organizers displayed their portraits including those of Hrant Dink, murdered in 2007, and Sevak Balikci, murdered in 2011. Prior to the commemorations on April 24, the delegation met with a number of other organizations and leaders in Istanbul who are involved in human rights or promoting dialogue and peace. All recounted their personal stories of judicial harassment, arbitrary arrests and arbitrary sentencing. Osman Kavala, for instance, is a prominent and sage sponsor of intercultural understanding, including Armenian-Turkish dialogue, who has remained in jail since December 2017 without charge. The dramatic and large-scale arbitrary repression currently carried out under the pretext of fighting “terrorism” and uncovering those involved in the July 2016 attempted coup is widely known.
Brussels, 25/04/18 - On April 24, 2018, an international delegation, coordinated by the European Grassroots Antiracist Movement (EGAM)_ and the European branch of the Armenian General Benevolent Union (AGBU), assembled in Istanbul to commemorate the Armenian Genocide at a series of events organized by the Turkish Human Rights Foundation (IHD) and DurDe! (Say Stop!). Significant public commemorations of this first genocide of the 20th century have been taking place in Turkey since 2010, This year, however, such gatherings were severely hindered by a disproportionate police presence, searches and restrictions. The delegation was composed of representatives from 13 countries, Armenia and France, among them. Lifelong human rights activist, Mireille Clapot, VicePresident of the Committee of Foreign Affairs of the French Parliament also participated. One demonstration at the Sultanahmed prison, the site where Armenian intellectuals and community leaders were arrested on April 24, 1915 prior to their deportation and execution, was met with an oversized police force that proceeded to confiscate banners and handouts, on grounds that they contained the word “genocide”. Two people were arrested, and the organizers decided to withdraw in protest. A commemorative service was held at the Sisli cemetery, in honor of Sevag Balikci, the young conscript who was assassinated on April 24, 2011 by a fellow soldier on account of his Armenian identity. Balikci’s assassin was never prosecuted for the murder. Again, the police were present en masse at the service, searching participants and warning organizers not to use the word “genocide”. That same evening, a major demonstration was held
The freedom to discuss the Armenian genocide in public and to hold commemorations on April 24 was gradually granted by the authorities from 2005 onwards, which set the stage for major commemorations starting in 2010. The largest commemorations were held in Istanbul in 2015 on the occasion of the centenary of the Armenian genocide. It seems, however, that window of tolerance may be closing. AGBU Europe, along with its partner EGAM and fellow Europeans of goodwill, intends to maintain its engagement in Turkey, working with those in the country who share our humanistic values. AGBU Europe (www.agbueurope.eu) coordinates and develops the pan-European activities of the Armenian General Benevolent Union. Established in 1906, AGBU (www.agbu.org) is the world’s largest non-profit Armenian organization. AGBU runs numerous programmes in fields relating to academic research, the preservation and promotion of heritage, education and culture as well as awareness raising and leadership training.
Էջ 24
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Armenian Genocide Memorial Unveiled in Geneva “Switzerland’s National Council recognized the Armenian Genocide, as well as the city of Geneva acknowledged the Genocide by a separate resolution. The plans on building such memorial existed long ago, but every time they met Turkish counteraction and were postponed. In 2008 Geneva voted for constructing a memorial dedicated to the memory of the Armenian Genocide victims”, RTS writes.
GENEVA — A memorial series of street lamps commemorating the 1915-1917 Armenian genocide has been officially unveiled in Geneva. “Streetlights of memory” was unveiled on Friday in the presence of various members of the Armenian community, including current Armenian ambassador to Switzerland Charles Aznavour, and the artist behind the work Mélik Ohanian. No representative of the federal administration attended, a fact that could be ascribed to the ongoing diplomatic tensions around the 1915-1917 genocide, for which Turkey continues to deny responsibility.
Turkish representative groups, notably the Federation of Turkish Associations in French-speaking Switzerland, called for demonstrations and criticized the authorities’ decision to allow the installation of the 10metre-high posts. “We are frustrated because this monument is symbolic of a conflict between communities, which I think is very dangerous,” said Federation president Celâl Bayer. “The city of Geneva has made a big mistake.”
Speaking to Swiss public broadcaster RTS in the Tremblay park in Geneva, not far from the United Nations building, Armenian ambassador Charles Aznavour said that the installation was not just a reminder of past disaster; “it’s a monument that says that this must never happen again”, he said.
Erdogan – “Turkey Shares the Historical Pain of Our Armenian Citizens”
ANKARA — Turkish President Recep Tayyip Erdogan has issued a statement to the Istanbul-Armenians on April 24 – the 103rd anniversary of the Armenian Genocide. The statement was read during the liturgy delivered at the Armenian Patriarchate of Istanbul. “It is Turkey’s conscientious and ethical responsibility
to share the historical pain of our Armenian citizens,” read the statement. “We will continue to share your pain and try to resolve your problems in the future,” “I believe that our Armenian citizens will continue increasing their contribution to our cultural, social, political and commercial life. I ask you to avoid helping those who are trying to create hatred and hostility by damaging our common history. With these thoughts I again remember with respect the Ottoman Armenians who died during the First World War”, added the statement, which was read out both in Armenian and Turkish.
Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 25
Լեզուաբանական
Եղեռնը եւ արեւմտահայերէնը ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Եղեռնի բացասական հետեւանքներուն մէջ հիմնական տեղ կը գրաւէ արեւմտահայերէնը, որ իր կարգին տեղահան եղաւ այն բնական ու նպաստաւոր միջավայրէն՝ Պոլիսէն ու Արեւմտեան Հայաստանէն, ուր ան յառաջացած ու ծաղկած էր: Այդ կորուստը իր ուրոյն ցոլացումը կը գտնէ մամլոյ բնագաւառին մէջ: Արեւմտահայ արդի մամուլի լեզուական պատկերը ուղիղ կը համեմատի վերջին 25-30 տարիներուն՝ հայերէնի հանդէպ յառաջացած այն անտարբերութեան, որ հետզհետէ հաստատուեցաւ յետեղեռնեան մեր բարքերուն մէջ: Առ այս` ան կը կրէ թերի ուսուցուած եւ իւրացուած, շարահիւսական ու ոճաբանական տարրական գիտելիքները անգիտացող, այլեւ անտեսուած լեզուի մը բոլոր ախտանիշերը: Այս բոլորով հանդերձ պարտինք նաեւ յաւելել, որ արեւմտահայ լրագրողը յարակարծօրէն (paradoxalement) կը մնայ արդի արեւմտահայերէնի առաւելագոյն տիրապետողը, աւելի քան մեր հայոց լեզուի ուսուցիչները, քանի որ հրապարակագիրները կը կազմեն այն դասը, որու ներկայացուցիչները ասպարէզի բերումով ամէնէն աւելի կը խօսին ու կը գրեն արեւմտահայերէնը, իսկ լեզուի մը տիրապետելու ամենաուղիղ ճամբան զայն շատ խօսիլն ու շատ գրելն է: Եւ ճիշդ այս պատճառով ալ հայ խմբագրատունը կը դառնայ իսկական դպրոց մը բոլոր անոնց համար, որոնք, հակառակ իրենց դպրոցական թերի հայերէնին, կ’ուզեն նետուիլ հրապարակագրական ասպարէզը: Աւելցնենք հետեւեալը եւս. արեւմտահայ լրագրողը կոչումէ մղուած եւ ազատ ընտրութեամբ չէ որ իր բախտը կը կապէ հրապարակագրութեան, այլ պատահականութեան բերումով եւ իրերու քմահաճ դասաւորումով, քանի որ արեւմտահայ մամուլը նիւթական յարատեւ տագնապի մէջ է, եւ լրագրական ասպարէզին նուիրուողը նիւթական պարկեշտ ինքնաբաւութեան չի կրնար յաւակնիլ: Սա իր կարգին կ’ենթադրէ արհեստավարժութեան պակաս մը, որ տարիներուն հետ կը փորձէ ենթական այսպէս կամ այնպէս դարմանել: *** Գաղտնիք մը չէ, որ արեւմտահայերէնը սփիւռքի մէջ կ’ապրի ընդհանուր նահանջ մը, եւ այդ նահանջը նկատելի է նաեւ մամուլի մակարդակին, նոյնիսկ եթէ մամուլի լեզուն վերը նշուած պատճառներով յարաբերաբար աւելի ներկայանալի ու ընտիր ըլլայ: Ուրեմն պէտք է զգուշանալ թերթի մը լեզուն տուեալ գաղութի լեզուական հայելին նկատելէ. այս երկուքին միջեւ յաճախ կը գտնենք խոր անջրպետ մը, քանի որ կան լեզուականօրէն մաշած գաղութներ, որոնց մամուլի ծառայողները, եկած ըլլալով ուրիշ միջավայրէ, կը կիրարկեն հայերէն մը, որ շատ
հեռու է որակապէս նոյնանալէ տեղւոյն հայ համայնքի լեզուական մակարդակով: Այսպէս՝ ի հնուց անտի իրենց խմբագիրները Լիբանանէն, Սուրիայէն կամ Պոլիսէն ներածած են ու կը շարունակեն ներածել յունահայ, ֆրանսահայ, անգլիահայ, քանատահայ, ամերիկահայ, պրազիլահայ, արժանթինահայ եւ այլ գաղութներ, որոնք իրենց պատմութեան ընթացքին ոչ մէկ լրագրող կրցած են տեղւոյն վրայ արտադրել: Այնպէս որ «արեւմտահայ մամուլի լեզու» հասկացութիւնը միշտ շփոթելի չէ արեւմտահայ ընթերցողի լեզուին հետ: Արեւմտահայ մամուլի լեզուն կը ներկայացնէ այն ընդհանուր յատկանիշերը, ուրեմն, որոնք յատուկ են միջինարեւելեան պատրաստութիւն ունեցող լրագրողին: Այս ալ կը նշանակէ, որ եթէ ամերիկահայուն կամ ֆրանսահայուն եւ լիբանանահայուն միջեւ կը գտնենք լեզուական որակի շեշտուած անհամապատասխանութիւն մը, ան գրեթէ գոյութիւն չունի ֆրանսահայ, ամերիկահայ ու լիբանանահայ խմբագիրներուն ու լրագրողներուն (ուրեմն նաեւ՝ համապատասխան մամուլի օրկաններուն) միջեւ, քանի որ ասոնք բոլորը իրենց ջուրը նոյն աղբիւրէն խմած են: Տանք կենդանի օրինակ մը. Փարիզի «Նոր Յառաջ»-ի լեզուն շատ ու շատ վեր է փարիզահայութեան լեզուական որակէն, քանի որ «Նոր Յառաջ»-ի խմբագիրը Միջին Արեւելքի մէջ սորված է իր հայերէնը. նոյնը իմանալ նաեւ՝ «Հորիզոն»-ի, «Լուսաբաց»-ի, «Ասպարէզ»-ի, «Մասիս»-ի, «Նոր օր»-ի, «Պայքար»-ի եւ միւսներուն համար: Եւ ճիշդ այդ հասարակաց աղբիւրի արգասիքն է արեւմտահայ սփիւռքի լրագրական լեզուն: Բանա՞նք այստեղ փակագիծ մը յիշեցնելու համար, որ հիմա այդ աղբիւրը եւս,– թէկուզ ոչ-կատարեալ,– սկսած է ցամքելու նշաններ ցոյց տալ, որովհետեւ արեւմտահայ դպրոցը, կորսնցուցած ըլլալով իր երբեմնի տարողութիւնը, այլեւ երաշխիք մը չէ արեւմըտահայերէնին: Ստորեւ աւելի մօտէն քննենք այդ լեզուն: *** Ա. Բառապաշարային հարցեր Արեւմտահայերէնը, ի տարբերութիւն արեւելահայերէնի, առաջին մէկ օրէն կը խորշի օտարաբանութիւններէ եւ կը ջանայ ըստ կարելւոյն թարգմանել քաղաքական-հրապարակագրական ամէն նոր եզր, որ ժամանակները կը թելադրեն: Եւ պէտք է ընդունիլ, որ լրագրութիւնը այն հազուագիւտ մարզերէն է, ուր արեւմտահայերէնի բառամթերքը ընդունելի սահմաններու մէջ կրցաւ քայլ պահել ժամանակի պահանջներուն հետ: Եւ գաղտնիք մը չէ, որ այսօր արեւելահայ մամուլը կը գործածէ անհամար օտարաբանութիւններ, որոնց արեւմտահայերէն համարժէքները պատիւ կը բերեն մեր լրագրութեան եւ որոնցմէ անբացատրելի անտարբերութեամբ մը Շարունակութիւնը էջ 26
Հայ Կեանք
Էջ 26
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Եղեռնը եւ արեւմտահայերէնը Շարունակութիւն էջ 25-էն
կը խուսափին արեւելահայ լրագրողն ու մամուլը: Մինչդեռ մենք պէտք է կարենայինք առողջ երկխօսութեամբ երկուքով լուծել բառաշինական կարգ մը հարցեր՝ ի խնդիր մէկ ու միասնական բառային կազմի մը: Տակաւին ուշ չէ, որ մտածենք այդ ուղղութեամբ: Այս առաւելութիւնը, սակայն, միշտ ու ամէն տեղ կարելի չէ եղած պահպանել, եւ արեւմտահայ մամուլի կամ աւելի ճիշդը՝ լրագրողի բառամթերքը կը տառապի ընդհանուր աղքատութենէ, որ հետեւանքն է անոր ստացած գիտութեան, որուն ակնարկուեցաւ վերը: Այսպէս, օրինակի համար, արեւմտահայ լրագրողը (ինչպէս նաեւ միջին արեւմտահայը, բայց նաեւ արեւմտահայ ուսուցի՛չը) չի ճանչնար փուլ բառը, եւ հանգրուան-ով կը բնորոշէ թէ՛ բուն հանգրուանը, թէ՛ փուլը: Ան ընդհանրապէս չի զանազաներ հասկացութիւն-ն ու հասկացողութիւն-ը, եւ այս վերջինով կ’անուանէ երկուքն ալ: Ան անծանօթ է տեղի եւ տեղիք բառերու տարբերութեան, եւ շատ հանգիստ կրնայ գրել այսպիսի նախադասութիւն մը. «Անկարգութիւնները տեղի տուին մեծաթիւ ձերբակալութիւններու»: Կամ չի զանազաներ առողջական ու առողջապահական եզրերը ու բարեխղճօրէն կ’արձանագրէ. «Նախարարը առողջապահական պատճառներով բացակայեցաւ նիստէն»: Ան չի ճանչնար գործուն ածականը եւ կը գործածէ գործօն-ը՝ թէ՛ իբրեւ գոյական, թէ՛ իբրեւ ածական: Շփոթի մնայուն առարկայ են արեւմտահայ լրագրողին համար զերծ-ը եւ զուրկ-ը, ընկերային-ն ու ընկերական-ը եւ նման երկար շարքեր: Արեւմտահայ արդի լրագրողը ընդհանրապէս չի գիտեր, թէ ինչպէ՛ս կը գրուի տասնորդական կոտորակը հայերէնի մէջ, այլեւ ամբողջական թիւերը, ըստ այսմ ալ նոյն էջին վրայ կը գտնենք 5,2 եւ 7.4 կամ 4,579,652 եւ 2.352.524, այլ խօսքով՝ ան հանգիստ մտքով ու թեթեւ ձեռքով կը խառնէ մետրական եւ կայսերական դրութիւնները: Ան կը խառնէ նաեւ տարեթիւերու գրութիւնը. Այսպէս, տարբեր թերթերու, իսկ երբեմն ալ նոյն թերթին մէջ կը գտնենք հաւասարապէս 10 մայիսի, 2014...10 մայիս, 2014...մայիս 10, 2014...մայիսի 10, 2014... 10 մայիս 2014...10 մայիսի 2014: Աւելցնե՞նք, որ այս խառնակութիւնը սկսած է շատ լայն դռնով թափանցել արեւելահայ լրագրական բարքերու մէջ եւս: Բ. Ձեւաբանական հարցեր Ասոնք արեւմտահայ մամուլի մակարդակին ի յայտ կու գան նախ եւ առաջ խոնարհական համակարգին յատուկ վանելի բազմաձեւութիւններով ու սխալներով: Գրաբարեան թքանել բայը, օրինակ, արեւմըտահայ բանաւոր լեզուի եւ դասագիրքերու մէջ,-- եւ այդ իրականութեան լաւագոյն հայելին մամուլն է,-աւանդուած է հինգ տարբեր ձեւերով, եւ ամէն
արեւմտահայ, այլեւ լրագրող կը գրէ տեսակ մը, ա՛լ նայած թէ ո՛ր դասագիրքէն եւ ուսուցիչէն սորված է իր հայերէնը. այսպէս՝ թքի, թքիր, թքաւ, թո՛ւք, թքած թքայ, թքար, թքաւ, թքի՛ր, թքած թուքի, թուքիր, թուքաւ, թո՛ւք, թուքած թքնեցի, թքնեցիր, թքնեց, թքնէ՛, թքնած թքեցի, թքեցիր, թքեց, թքէ՛, թքած Կամ թէ կառուցանել բայը հաւասարապէս կ’ուսուցուի ու կը կիրարկուի մեր մամուլին մէջ հետեւեալ երեք տարբեր ձեւերով՝ ըստ լրագրողի ճաշակին ու կրթութեան՝ կառուցի, կառուցիր, կառոյց, կառուցո՛ւր կառուցանեցի, կառուցանեցիր, կառուցանեց, կառուցանէ՛ կառուցեցի, կառուցեցիր, կառուցեց կառուցէ՛ Կառուցանել-ին կը հետեւին՝ ապացուցանել, զեկուցանել, ծանուցանել, կացուցանել, հատուցանել, մատուցանել, յարուցանել, ուսուցանել, սնուցանել: Հոլովական համակարգը նմանապէս ունի իր անմիօրինակութիւնները, սակայն ասոնք այնքան ալ խորթ չեն հնչեր, որքան խոնարհական անմիօրինակութիւնները՝ հովու-հովի, գրութեան-գրութիւնի, աղջկան-աղջիկի, գարնան-գարունի, տանտունի, գիշերուան-գիշերի եւ այլն: Կան հոլովական բազմաձեւութիւններ, որոնցմէ կարելի չէ հրաժարիլ. օրինակ՝ «կէսօրին պիտի սկսի» եւ «կէսօրուան մնաց». արեւմտահայերէնը չի կրնար ասոնք փոխանակել կամ միօրինականացնել, որքան ալ կէսօրին եւ կէսօրուան հաւասարապէս տրական ըլլան: Փոխանակելի չեն՝ «Նոյն ժամուն հասան երկուքը» եւ «Մէկ ժամուան մէջ աւարտեց»: Մեր մամուլը շատ անմիօրինակ կը կիրարկէր ում-ով աւարտող բայանուններու սեռականը, ինչպէս՝ ուսման-ուսումի, հարցման-հարցումի, շարժման-շարժումի: Ան չի յաջողիր թօթափել օրուընէ, ամսուընէ, շաբթուընէ, ժամանակուընէ եւ նման ապաշնորհ ու խժալուր ձեւերը, որոնք համաճարակային տարողութեամբ տարածուած են, եւ ասոնք փոխարինել ընդհանրական եւ անհամեմատօրէն աւելի վայելուչ օրէ, ամիսէ, շաբաթէ, ժամանակէ ձեւերով: Հոլովական յաջորդ բնորոշ կէտը հետեւեալն է. արեւմտահայը առհասարակ անտարբեր է վերջավանկի ի ձայնաւորի սղումի կանոնին հանդէպ. նոյն բառը կը կիրարկէ անհնչիւնափոխ եւ հնչիւնափոխուած հաւասարապէս, օրինակ՝ սիրտ-սիրտիսրտի, միտք-միտքի-մտքի, գիրք-գիրքի-գրքի եւ այլն: Ձեւաբանական հարցերու նուիրուած այս հակիրճ նկատողութիւնները փակենք՝ մատնանըշելով արեւմտահայ լրագրողին (եւ ընդհանրապէս արեւմտահայուն) միավանկ վերջաբաղադրիչով Շարունակութիւնը էջ 27
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 27
Եղեռնը եւ արեւմտահայերէնը Շարունակութիւն էջ 26-էն
գոյականներու յոգնակիի կազմութեան կանոնին հանդէպ ունեցած ամբողջական անտեղեակութիւնն ու անտարբերութիւնը: Գ. Շարահիւսական հարցեր Բառագիտութեան եւ ձեւաբանութեան զուգահեռ՝ շեշտուած է արեւմտահայ լրագրողի տարրական շարահիւսութեան չիմացութիւնը, որ նկատելի է որեւէ կապակցուած խօսքի առթիւ: Առաջին հերթին նկատելի է կէտադրական խառնիճաղանճ մը, այլեւ շարադրանքի նախնականութիւն մը, որ կը բնորոշուի համադասական միօրինակ նախադասութիւններու կուտակումով եւ բարդ նախադասութեան՝ յատկապէս շաղկապական բարդ կառոյցներու սակաւութեամբ, երբեմն ալ՝ բացակայութեամբ: Այս չիմացութիւնը ունի իր զաւեշտական մանրուքներն եւս․ 1866-ին Այտընեան նկատել տուած էր, որ արեւմտահայը չի յաջողիր ճիշդ կիրարկել կարենալ բայի յարադրաւոր ձեւերը, եւ իրօք ալ ահա մէկուկէս դար է արեւմտահայը չէ յաջողած սրբագրել այդ սխալը. այսօր ալ չենք հանդիպիր զայն ճիշդ կիրարկող արեւմտահայու՝ լրագրողի, գրողի, ուսուցիչի: Ստորեւ օրինակներ՝ քաղուած արեւմտահայ գեղարուեստական գրականութենէն ու մամուլէն. - Գիտե՞ս ցաւը որ կայ՝ գրել ուզածը չկարենալ գրելու մէջ (Վահէ Վահեան, «Նամականի», էջ 508): (Փոխանակ՝ գրել չկարենալու ...) - Աղէտը չկարենալ կանխելուս համար զիս պիտի մեղադրէր (Արամ Հայկազ, Չորս տարի..., էջ 435): (Փոխանակ՝ կանխել չկարենալուս համար) - Պիտի տառապինք անոնց չկրնալ իջնալնուս ( Յակոբ Օշական): (Փոխանակ՝ իջնել չկարենալնուս համար) - Մարդը չկարենալ քնանալու տառապանքը կ’ապրի ( Ռոպէր Հատտէճեան, «Առաստաղ», էջ 29): (Փոխանակ՝ քնանալ չկարենալու...) - Փաստաբան չկրցող եղողները՝ վաճառական կ’ըլլան ( Նշան Պեշիկթաշլեան, «Մեր դրախտէն», էջ 112): (Փոխանակ՝ ըլլալ չկրցողները - Ուրիշ մը չկարենալ սիրելու տառապանքը (Պօղոս Սնապեան, «Պղտոր ջուրեր...5», էջ 35): (Փոխանակ՝ սիրել չկարենալու) - Լայն պիտի բանաս կարկինը՝ կարենալ մօտենալու համար ճշմարտութեան (Երուանդ Քասունի, «Քննական տեսութիւն...», էջ 10): (Փոխանակ՝ մօտենալ կարենալու համար) Ընդհանրապէս սխալ կը կիրարկուի ոչ միայն ...այլեւ զուգադիր շաղկապը, բանիւ նովին նաեւ՝ ոչ թէ...այլ շաղկապը եւ...ամերիկերէնի հետեւողութեամբ: - Ոչ թէ կազմակերպուած կամ օրինական հալածանքէ, բայց խուժանին հալածանքէն... (Ե. Քասունի, «Քննական տեսութիւն...», 332): (Not
that...but) - Ոչ միայն մեր պարտականութիւնն է, բայց նաեւ մեր առանձնաշնորհումը (անդ, 332): (Not only...but also) Արեւմտահայ լրագրողը առհասարակ չի ճանչնար բացայայտիչի պաշտօնը եւ զանց կ’ընէ անոր համաձայնութիւնը բացայայտեալին հետ: Միւս կողմէ՝ զարմանալի հետեւողականութեամբ մը որպէս կապի խնդիրը՝ մասնական բացայայտիչը, կը կիրարկէ միայն սեռ.-տրական հոլովով. օրինակ՝ «Ինքզինք օրինակ կու տար՝ իբրեւ գործը գիտցող եւ խնայասէր մարդու» (ԶԵ, «Սիլիհտարի պարտէզները»): (Փոխանակ՝ իբրեւ մարդ) «Արդէն քեզ, իբրեւ մարդու եւ իբրեւ հայու, կ’օժտեն ցնծութեամբ» ( Նորա Բարսեղեան, Ազդակ, 28.5.2012): (Փոխանակ՝ իբրեւ մարդ եւ իբրեւ հայ): «Երբ ազնիւ գրականութիւնը կ’ընդունին որպէս սպառողական ապրանքի...» ( Յակոբ Պալեան, Ազդակ, 26.6.12): «Ակիւլինէ...ճանապարհին կը ձերբակալուի իբրեւ յեղափոխականի» (Եր. Քասունի, «Երգերու եւ երգարաններու մասին», էջ171): (Փոխանակ՝ իբրեւ յեղափոխական) «Ամպիոն մը տրուի իրեն՝ որպէս դասախօս» («Պտոյտ մը հայոց լեզուի բառարանին մէջ», Բ., էջ 283): (Փոխանակ՝ որպէս դասախօսի) *** Շարահիւսական թերացումներու շարքը շատ երկար է, եւ անոնց բոլորին անդրադարձը կրնայ շատ ծանրաբեռնել մեր այս շարադրանքը: Պիտի ուզէինք սակայն որոշ սրտցաւութեամբ ծանրանալ այն վտանգաւոր ռուսաբանութիւններուն, որոնք Հայաստանի անկախացումէն ի վեր եւ արեւելահայերէնի միջնորդութեամբ սկսած են անարգել խուժել արեւմտահայ մամուլէն ներս, ասկէ ալ՝ ընդհանուր արեւմտահայերէն եւ որոնց դիմաց արեւմտահայ լրագրողը կամ թէ արեւմտահայը ընդհանրապէս ոչ մէկ պաշտպանութիւն ունի, քանի իրեն կը պակսի լեզուական պատրաստութիւնը ու մանաւանդ ճաշակը, ուստի ան չի կրնար զանազանել որոմն ու ցորենը: 1. Արդիւնքով, իբրեւ արդիւնք Քանի մը տասնամեակ առաջ այս բառը՝ իր կապական կիրարկութեամբ, անծանօթ էր արեւմըտահայուն. հիմա ահարկու համաճարակի մը տարողութեամբ խուժած է ան եւ կ’ապականէ արեւմտահայերէնը, յատկապէս մամուլի մակարդակին: Հազարներէն մէկ քանի օրինակ՝ - Նախագիծը մերժեց՝ պատճառաբանելով, թէ անոր իբրեւ արդիւնք պիտի մեծնայ ստուերային տնտեսութիւնը: - Նախարարի միջամտութեան արդիւնքով մեզ ազատ արձակեցին: Շարունակութիւնը էջ 28
Հայ Կեանք
Էջ 28
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Եղեռնը եւ արեւմտահայերէնը Շարունակութիւն էջ 27-էն
- Օդանաւին տակ բացուեցաւ ծակ մը, որուն իբրեւ արդիւնք խախտեցաւ անոր հաւասարակըշռութիւնը։ Այս բոլոր կառոյցները մօտիկ անցեալին արեւմտահայը կը ստանար արդիւնք-ի փոխարէն կիրարկելով շնորհիւ, հետեւանքով, պատճառով, բերումով կապերով ու կապական բառերով. այս միւռոնաբոյր բառերը այսօր ուղղակի մոռցուած ու անհետացած են արեւմտահայ լրագրողի բառարանէն, տեղի ունեցած է կատարեալ ուղեղալուացք մը: 2. Որպէսզի Այս շաղկապը իր աւերիչ հետեւանքներով կպած է մեր երկրորդական նախադասութիւններու կոկորդին՝ որ շաղկապի փոխարէն, հոն ուր նպատակի պարագայի ոչ մէկ իմաստ գոյութիւն ունի: Այս ալ ուրիշ գռեհիկ ռուսաբանութիւն մը, որ հաւասարապէս կ’ապականէ մեր զոյգ բարբառները. օրինակ՝ - Նախագահ Քենետի կը թելադրէ իր տնտեսագէտներուն, որպէսզի Ֆրանսա գան... (Ա. Ծառուկեան, «Առկայծող հայեր», էջ 157): - Ան յանձնարարեց Հայաստանի ակադեմիային, որպէսզի կազմակերպէ գիտաժողով մը (Ազդակ, 5-8-2000): - Յետոյ պէտք եղաւ, որպէսզի մարդիկ գրաբարին ոտքը երթան (Սիրունի. «Պոլիսն ու իր դերը», Դ., էջ 21): - Հայկական կողմը առաջարկած է, որպէսզի Թուրքիա ինք ստանձնէ միջնորդի դերը ( Մասիս շաբաթաթերթ, 3-1-09, էջ 30): 3. Այն է, անոր համար որ, այն մասին, այն բանի համար... Ասոնց իբրեւ յարաբերեալ կիրարկութիւնը գերադաս նախադասութեան մէջ նմանապէս անծանօթ էր արեւմտահայերէնին, գէթ ներկայ յաճախականութեամբ, իսկ հիմա արդէն այնքան սովորական է ասոնց չարաշուք ներկայութիւնը,-- եւ օր ըստ օրէ աւելի սպառնալի կը դառնայ,-- յատկապէս արեւելահայերէնէ կատարուած փոխադրութեանց մէջ. օրինակ՝ - Հարցը այն է, թէ ինչպէ՛ս դուրս պիտի գանք այս անելէն: (Փոխանակ կարճ ու կոկիկ ըսելու՝ Հարց է, թէ ինչպէ՛ս... - Այցելուները զարմացան այն բանով, որ երեխան չափահաս դարձած էր: (Փոխանակ՝ Այցելուները զարմացան, որ երեխան չափահաս դարձած է) - Որոշումը տրուեցաւ այն բանէն ետք, երբ հրապարակուած էին ...: (Փոխանակ՝ Որոշումը տրուեցաւ, երբ հրապարակուած էին...)
- Պէտք է շեշտել այն կէտին վրայ, թէ վճառումը կանխիկ է: (Փոխանակ՝ Պէտք է շեշտել, որ վճառումը կանխիկ է) 4. Մօտ Իսկական մակաբոյծ մը, որ անէծքի պէս նստած է արդի հայուն լեզուին վրայ՝ ամէն օր քիչ մը աւելի ընդարձակելով իր տիրոյթն ու աւերը: Հետեւալներէն բացարձակապէս ոչ մէկը մօտիկ անցեալին մօտ-ով կը կազմէր արեւմտահայը, որ այս պարագային կը կիրարկէր մէջ-ը. օրինակ՝ - Մեր սերունդի տղոց մօտ կը զարգանայ Ամերիկայի պատկերը: - Հանդիսատեսներուն մօտ մեծ հետաքրքրութիւն արթնցուց: - Երկու ժողովուրդներուն մօտ կը գտնենք նոյն վերաբերումը: Շատ ընդհանրացած է մօտ-ին վերագրուած տուն իմաստը. օրինակ՝ - Ան հարս գնաց տղուն ընտանիքին մօտ: Մօտ-ին կը վերագրուի նաեւ կողմէ կապին իմաստը. օրինակ՝ - Այս գիրքը շատ գնահատուած է ընթերցողներուն մօտ: Մօտ-ը կիրարկուած կը գտնենք համար յետադրութեան փոխարէն եւս. օրինակ՝ - Այդ ոսկիները արժէք չունին մեր մօտ: Ան կը մտնէ ունենալ բայի՝ դրական կամ ժխտական ձեւաւորումին մէջ եւս. օրինակ՝ - Իմ մօտ ատաղձներ կան վէպի ու տրամայի: (Ատաղձներ ունիմ...) - Շատ յոռի սովորութիւններ կան անոր մօտ: (Ունի...) - Ոչ ոքի մօտ ուտելու ախորժակ կայ: (Ախորժակ չունի...) Ահա եւ երկու բոլորովին անհեթեթ կիրարկութիւն. - Այս հարցը արծարծուեցաւ բարձրագոյն մակարդակի մօտ: - Զուիցերիա լիագումար նիստին մօտ բողոքարկել վճիռը: Շար․ 1
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Նոր հրատարակութիւններ
Պատրաստեց ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ – Աղպաշեան Համբարձում (ուսումնասիրեց եւ հաւաքեց), «Հայոց Ցեղասպանութեան իրողութիւնը ճանչցած թուրք մտաւորականներ», Բ. հատոր, հրատարակութիւն «Նոր Օր» թերթի, Փասատենա, Ա. Մ. Ն., 2018 (50 հոգիի վկայութիւնները)(անգլերէն): Ա. հատորը լոյս տեսած էր 2015-ին: – Թէրզեան Պերճ, «Գահիրէի համալսարանի Հայագիտական ուսումնասիրութիւններու կեդրոնը», յառաջաբանը Եգիպտոսի մէջ Հ. Հ.ի դեսպան Արմէն Մելքոնեանի, տպարան «Աֆրիքըն փրէս», Գահիրէ, 52 էջ (17 x 24 սմ.) (1999-ի Մարտին հիմնադրութեան գործընթացը սկսած, սակայն միայն 2007-ի Սեպտեմբերին բացուած այս գիտական կառոյցի ստեղծման եւ գործունէութեան պատմութիւնը` բազմաթիւ փաստաթուղթերու շարադրանքներով հարստացած): – «Լոռի-Գուգարքի 31 առակ եւ հեքիաթ», բարբառէն ֆրանսերէնի թարգմանեց Հրաչ Պետրոսեան, հրատարակիչ` «Հայերէն գրութեանց շրջանակ», Ֆրանսա, Դեկտեմբեր 2017, 244 էջ (17 x 23 սմ.) (1915-1916-ին ազգագրագէտ-բանահաւաք Երուանդ Լալայեանի ժողոված բանահիւսական նիւթերու ընտրանի): Շարքի 3-րդ հրատարակութիւնն է: Առաջին երկուքը կը վերաբերին ԱրցախՍիւնիքի եւ Շիրակ-Բասեն-Ճաւախքի տարածաշըրջաններուն: – Կիրակոսեան Արման Ճ. (խմբագիր եւ յառաջաբանի հեղինակ), «Հայաստանը եւ Խորհըրդային եւ Թուրք յարաբերութիւնները դիւանագիտական փաստաթուղթերու մէջ, 1945-1946», ռուսերէն բնագիրէն թարգմանութիւնը` Հայկ Գուգարացի, անգլերէն թարգմանութեան խմբագիր` Նայիրի Արզումանեան, «Խաչիկ Պապիկեան հրատարակչական հիմնադրամ» թիւ 11, տպարան Կաթողիկոսութեան հայոց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, Անթիլիաս, 2018,458 էջ (14,6 x 21,5 սմ.) (Կիրօ Մանոյեանի մուտքի խօսքը, 8 գունաւոր քարտէս, յառաջաբան, ծանօթագրութիւններ, անձնանուններու եւ տեղանուններու ցանկ, հեղինակին կենսագրութիւնը Դ. կողքին վրայ) (անգլերէն): – Համբարձումեան Ռաֆայէլ, «Յաղագս Արցախականի», խմբագիր` Սամուէլ Սեդրակեան, «ՎՄՎ-պրինտ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 88 էջ (Ա-5) (6-62-րդ էջերը` Արցախեան Շարժումի
Էջ 29
երեւանեան 1988-1990 թուականներու իրադարձութեանց խեղաթիւրումներու ճշդումներ եւ մեկնաբանում-գնահատումներ): «Հրատարակութեան ծախսերի կէսը հոգացել է թեհրանահայ գործարար Լեւոն Ահարոնեանը»: Հրատարակութիւնը նուիրուած է Արցախեան ազատամարտի 30-ամեակին: – Ճէրէճեան Եղիկ, «Պանդուխտ (Միքայէլ Սերեան)», «Հրասիրտները» մատենաշար թիւ 3, Պէյրութ, 2018, 238 էջ (17 x 24 սմ.) (նշանաւոր ֆետայի, հայկական կամաւորական 6-րդ գունդի հրամանատարին կեանքը, ծանօթագրութիւններ, օգտագործուած գրականութեան եւ անձնանուններու ցանկեր): – Մանուկեան Աբէլ քահանայ, «Վկայելով Մարդկութեան – Զուիցերիոյ Մարդասիրական Մասնակցութիւնը Օսմանեան Կայսրութեան մէջ Հայոց Ցեղասպանութեան ընթացքին, 1894-1923», «Անխենտորֆ» հրատարակչութիւն, Զուիցերիա, Փետրուար 2018, 606 էջ (15,5 x 23 սմ.) (զուիցերիական կազմակերպութիւններու եւ զուիցերիացի առանձին անհատներու ծաւալած հայանպաստ գործունէութեան պատմութիւնը՝ 1894-էն մինչեւ 1923 թուականները, անուանացանկեր, 82 լուսանըկար) (անգլերէն): – «Յովհաննէս Աղպաշեան (Խիկար) – Մարդը, գրողը, թարգմանիչը, հրապարակագիրը, քաղաքական գործիչը, երգիծագիրը», կազմեց եւ խմբագրեց Պարոյր Յովհաննէսի Աղպաշեան, Պէյրութ, նոյեմբեր 2017, 608 էջ (16,9 x 23,8 սմ.) (լիբանանահայ մտաւորականի հրապարակումներու ընտրանի, լուսանկարներու եւ արաբական մամուլէն կտրօններու յաւելուած): Լոյս տեսած է «Յովհաննէս Աղպաշեանը սիրող, յարգող, յիշող, սրտակից-գաղափարակից համակիր-բարեկամներու» օժանդակութեամբ: – Պիլալեան Համբիկ, «Սպիտակ այգիներու ճամբեզրին», խմբագիր` Արմենակ Եղիայեան, հրատարակութիւն` Զաւէն եւ որդիք, Պէյրութ, 2017, 536 էջ (16,1 x 23,9 սմ.) (հեղինակի հրապարակագրութեան ժողովածուն): «[Ինքնութիւնը անյայտ – Գ. Ե.] մեկենասը այս հատորը կը նուիրէ հայ գիր ու դպրութեան ծառայած իրերայաջորդ սերունդներու»: – «Սուրիոյ հայերը. Գիտաժողովի նիւթեր (24 -27 Մայիս 2015)», խմբագիր` Անդրանիկ Տագէսեան, հրատարակութիւն Հայկազեան համալսարանի Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոնի, Հայկազեան համալսարանի հրատարակչատուն, Պէյրութ, 2018, 720 էջ (17 x 24 սմ.) (գիտաժողովի զեկուցումները, բազմաթիւ մասերէ բաղկացած յաւելուած` ներառեալ զեկուցողներուն կենսագրութիւնները, անգլերէն եւ արաբերէն ամփոփումներ, համալսարանի հրատարակչատան տպագրած գիրքերու ցանկ): – Վազգէն Ա. Պալճեան կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, «Երկերի ժողովածու», Բ. հատոր` «Քարոզներ եւ խօսքեր», պատրաստեց` Տ. Արարատ քահանայ Պօղոսեան, հրատարակութիւն Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինի Հրատարակչական բաժինի, Մայր Աթոռ Շարունակութիւնը էջ 32
Հայ Կեանք
Էջ 30
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
ՀԲԸՄ 112-ամեակ Գահիրէէն Պոլիս - Պոլիսէն Գահիրէ
Պատմական Ակնարկ ՀԲԸՄ-ի Քայլերգի Ծնունդին
Շարունակութիւն էջ 9-էն
Կուսանք Հայոց, որբ մանկունք, Օ՛ն, սրբեցէք ձեր արցունք, Հայն է Հայուն միացեր՝ Ատելութիւնն է մոռցեր: Տես, ո՛վ Հայ մարդ, Մասեաց սարէն Տաւրոսին, Կամար կապեր է Միութեան ծիրանին, Արիւն արցունք հեղեղներու ընդմէջէն, Հրեշտակն Հայոց կ’աւետէ մեզ երկնքէն՝ Նժդեհ ցրուած հէգ հայեր, Զուլմին մրրիկն է դադրեր, Օ՛ն ձեռք տուէք իրարու՝ Սուրբ միութիւն ուխտելու՝ Վերջին յոյսի ճրագն Հայոց, ա՜խ, առկայծ՝ Եգիպտոսի աստղերուն տակն էր մարած, Դարձեալ անկէ Հայ Միութեան նոր արեւ, Ճառագայթէ աւերներուն մեր վերեւ, Հայ Յովսէփներն Եգիպտոս՝ Ցեղն իրենց չեն մոռցեր հոս, Հայուն մարած օճախին, Ջամբելն լոյսն յոյս կենսածին: Ներսէս եպիսկոպոս Դանիէլեան Յաջորդաբար, Ապրիլ եւ Մայիս 1912-ին լոյս կը տեսնեն եգիպտահայ Ակիւլինէի եւ hալէպաբնակ «անծանօթ»[5] Յովհաննէս Ճիյէրճեանի նոյն վերնագիրը կրող, բայց տարբեր բովանդակութեամբ
«Միութեան Ուխտը» ոտանաւորները: Ապա հեռաւոր Մեծն Բրիտանիայէն Խոսրով անունով անձ մը Կայսրութեան «God Save the King» քայլերգի երաժշտական մեղեդիին համապատասխանող «Միութեան Քայլերգը» կը ղրկէր Գահիրէ[6]: Միութիւն, Ապրիլ 1912, էջ 56 ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՈՒԽՏԸ Երբոր շէնշող օճախին շուրջ գիւղական Տղամարդերն ու հալւորներ միանան, Ի՜նչքան քաղցր է այդ միութեան սուրբ պատկեր՝ Աստղերն ինչպէս երկնից վրայ են շարուեր: Օ՛ն, ողջունենք մեր Միութիւնն Հայկական, Հայն ի՜նչքան պէտք ունի սիրոյ, միութեան: Երբ մարտագոռ փողին ձայնէն՝ ցիրուցան Քաջ ռազմիկներ կը խմբուին միաբան, Պաշտպանելու օտարին դէմ հայրենիք, Ի՜նչ հզօր է միութիւնն այս զօրավիգ: Օ՛ն, ողջունենք մեր Միութիւնն Հայկական, Հայն ի՜նչքան պէտք ունի սիրոյ, միութեան: Երբ աշխարհիս բռնաւորներ միանան, Նոր արեւներ, նախճիր, արիւն կը միանան, Ուր կը պղծեն սրբութիւններն հայրենի՝ Սէր միութիւնն ի՜նչ հրաշքներ ծոցն ունի: Օ՛ն, միանանք սուրբ միութեան ուխտով գոհ, Բա՜ւ որքան Հայն անհամերաշխ տըւաւ զոհ: Ե՜րբ համերաշխ գործեն ուժերն բնութեան, Ի՜նչ անիւներ արագաշարժ կը դառնան: Գործակցութեամբն աշխատութեան, անհնարին, Ի՜նչ հիասքանչ հորիզոններ կը բացուին: Օ՛ն, միանանք շուրջ Միութեան Հայկական, Հայը դեռ շատ պէտք ունի սիրոյ, միութեան: Երբ Միութեան այս դրօշին տակ Հայն ա՛լ Սիրայօժար կու գայ իր սիրտն ու կեանք տալ, Ցեղն իր ցաւին մէջէն կանգուն՝ դեռ դարեր Պիտի ապրի… քանզի Հայն է միացեր: Օ՛ն, եղբայրներ, դէպի Միութիւն Հայկական, Հայը միշտ պէտք ունի սիրոյ, միութեան: Ակիւլինէ Միութիւն, Մայիս 1912, էջ 67 ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՈՒԽՏԸ Միրաժն հմայիչ Նեղոսի ափանց, Ցոլացուց հայուն վիշտը անթափանց, Ու Հայն ապշեցաւ տեսիլքէն անլուր՝ Ու երկնեց Հայոց Միութիւնն հանուր Բարեգործական, որ առջի օրէն Ներշնչեց յոյսեր եւ սէր համօրէն:
Ակիւլինէ
Շարունակութիւնը էջ 31
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 31
ՀԲԸՄ 112-ամեակ Գահիրէէն Պոլիս - Պոլիսէն Գահիրէ
Պատմական Ակնարկ ՀԲԸՄ-ի Քայլերգի Ծնունդին
Շարունակութիւն էջ 30-էն
Ալեզարդ Մասիս, Սիսուան սգանուն, Սփոփուած ժպտին խրոխտ բուրգերուն. Կը յառին Հայուն նայուածքներ տըխուր Դէպի փրկաւէտ Միութիւնն հանուր Բարեգործական ձեռնարկ թանկագին՝ Նեցուկն աննկուն նահատակ Ազգին: Մշակ յուսալից՝ հողդ այլեւս հերկէ, Եւ դու, որբ անբախտ, անփոյթ ա՛լ երգէ. Գացէք դուք պատմէք աշխարհ ի լուր Թէ ունիք պաշտպան Միութիւնն հանուր Բարեգործական, ձեռնարկ կենսաւէտ՝ Որ կեցցե՜ն սատար բարերարք յաւէտ: Յովհաննէս Ճիյէրճեան (Հալէպ) Միութիւն, Յունիս 1912, էջ 92 ՄԻՈՒԹԵԱՆ ՔԱՅԼԵՐԳԸ Անցան սուգի օրեր տխուր. Կը հեռանան ամպերը սեւ. Միութիւնը մի, ընդհանուր. Նոր յոյս բերաւ կենսապարգեւ: Կեցցէ՜ Բարեգործ Հայոց Միութիւն, Թո՛ղ մխիթարուած հրճուի Հայութիւն: Զօրեղ հոգին զուտ Հայկական Կեանք տուաւ այս մեծ Միութեան. Չէ, եղբայրներ, չը վհատինք Անցան անձրեւք, ջինջ է երկինք: Օրհնենք Միութեան անուն պաշտելի, Թո՛ղ Հայուն սիրտը անով խնկարկի: Օ՜ն Միութեան դրօշին տակ Երգենք սիրոյ սուրբ յաղթանակ Եւ, ձեռք-ձեռքի, եղբայրութեան Կնքենք ուխտը նուիրական. Տանք մեր սիրտը, տանք մեր կեանքը եւ քսակ, Միութիւնն ըլլայ թո՛ղ ազգիս պսակ: Խոսրով (Անգլիա) Այս բոլորը տեսնելով ու կարդալով, իր կարգին, մալաթիացի բանաստեղծ Ռուբէն Որբերեան կ’առաջարկէ պոլսահայ մտաւորական Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի «Եղբայր ենք մենք»-ը օգտագործել որպէս Միութեան երգը[7]: ========================================= [1] Հմայեակ Գրանեան, «Բարեգործականի Քայլերգին Ծնունդը», Զարթօնք, Ապրիլ 15, 1969: Գ. Խանճեան, «Միութեան Երգը», Միութիւն, Յունուար 1912, էջ 6: [2] Մալէզեան ծնած է Սուլինա, Ռումանիա 1871-ին:
Մահացած է 1966-ին Ֆրանսայի Նիս քաղաքը: Ան եղած է նաեւ հիմնադիրներէն Եգիպտոսի Հայ Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութեան 1908-ին: Տես «Վահան Մալէզեան ԲանաստեղծԳրագէտը եւ Ազգային Գործիչը», Խօսնակ, Փետրուար-Մայիս 1967, էջ 415-416: [3] Հմայեակ Գրանեան, «Բարեգործականի Քայլերգին Ծնունդը», Զարթօնք, Ապրիլ 15, 1969: Գ. Խանճեան, «Միութեան Երգը», Միութիւն, Փետրուար 1912, էջ 21: [4] «Միութեան Աւետիսը,» Միութիւն, Մարտ 1912, էջ 36: Տես՝ Հ. Մկրտիչ վարդ. Պոտուրեան, Հայ Հանրագիտակ, Հատոր Գ., 1938, էջ 582: Ներսէս եպիսկոպոս Դանիէլեան ծնած էր Մարաշ 1868-ին եւ աշակերտած էր Սիսի մայրավանքի մէջ: Ան առաջնորդական տարբեր պաշտօններ կը վարէ Իսկէնտերունի, Պոլսոյ, Սսոյ, եւ Հաճնոյ մէջ: Ապա, 1914-ին ան կը դառնայ Եոզկաթի առաջնորդը եւ զոհ կը դառնայ Եոզկաթի սպանդին: Ան նաեւ կարեւոր դեր ունեցած հայ ազգայնական շարժման մէջ քանիցս աքսորուած եւ բանտարկուած ըլլալով Օսմանեան իշխանութիւններու հրամանով: [5] Հմայեակ Գրանեան, «Բարեգործականի Քայլերգին Ծնունդը», Զարթօնք, Ապրիլ 15, 1969: [6] Նոյն: [7] Ռուբէն Որբերեան, «Միութեան Երգը», Միութիւն, Յուլիս 1912, էջ 105-106:
Շար․ 1
Էջ 32
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հրանդ Տինք Հիմնադրամը Ականի պայթումի հետեւանքով զինծառայող մը զոհուած է Հրատարակած Է «Կեսարիոյ Հայերը Կը Խօսին» Գիրքը
Ապրիլ 17-ին ՊԲ հիւսիսային ուղղութեամբ տեղակայուած զօրամասերէն մէկուն պահպանութեան տեղամասին մէջ ականի մը պայթումէն զոհուած է ՊԲ զինծառայող, 1998-ի ծնունդ Ռուսլան Զօրիկօ Մանուկեանը: ԱՀ ՊՆ մամուլի ծառայութեան փոխանցած տեղեկութիւններով՝ դէպքին մանրամասնութիւնները պարզելու համար կը կատարուի քննութիւն: Արցախի Հանրապետութեան Պաշտպանութեան նախարարութիւնը կը կիսէ կորստեան ծանր վիշտը եւ իր զօրակցութիւնը կը յայտնէ զոհուած զինծառայողի ընտանիքի անդամներուն, հարազատներուն եւ ծառայակիցներուն:
Նոր հրատարակութիւններ Շարունակութիւն էջ 29-էն
Պոլսոյ մէջ գործող Հրանդ Տինք հիմնադրամը տպագրած է «Լռութեան ձայնը 5-րդ Կեսարիոյ հայերը կը խօսին» գիրքը: Այդ մասին կը հաղորդէ Akunq.net-ը` վկայակոչելով հիմնադրամի կայքէջին մէջ հրապարակուած լուրը: Աղբիւրին համաձայն` 2011-էն ի վեր իրականացուող «Անատոլիոյ հայերու բանաւոր պատմութեան նախագիծի» ծիրէն ներս լոյս տեսած սոյն գիրքին մէջ ներկայացուած են 28 հոգիի հետ կատարուած հարցազրոյցները: Հարցազրոյցներէն բացի` գիրքին մէջ տեղ գտած են նաեւ Հրանդ Տինք հիմնադրամի պատմութեան ծրագիրին մէջ աշխատող պատմաբան Մեհմետ Փոլաթելի յառաջաբանը եւ գիրքը կազմողի` դոկտոր Իճլալ Այշէ Քիւչիւքքըրճայի վերջաբանը: Նոյն շարքին միւս գիրքերուն նման, «Կեսարիոյ հայերը կը խօսին» գիրքին մէջ եւս ընդգրկուած են արեւմտահայութեան` Ցեղասպանութեան վերաբերեալ յուշերը եւ Թուրքիոյ հայերու` սեփական ինքնութեան մասին պատկերացումները: Ըստ գիրքին` Անատոլիոյ մէջ հանրապետական շրջանին Կեսարիան եղած է այն հազուագիւտ քաղաքներէն մէկը, ուր դեռ հայեր շարունակած են Ապրիլ, 1927-ի մարդահամարի տուեալներով պաշտօնապէս գրանցուած եղած են 1․978 հայեր: Այդ թիւը 1932-ին իջած է 1․600-ի, 1960-ին` 800-ի, իսկ
Ս. Էջմիածինի տպարան, Վաղարշապատ, 2018 (քարոզներու եւ տարբեր առիթներով ելոյթներու ընտրանի): Տպագրուած է «Սարգիս Գաբրիէլեան» հիմնադրամի մեկենասութեամբ: – Տէր Մինասեան Վահէ, «Հայաստան. Երրորդ Հանրապետութեան ժամանակագրութիւն», «լ’Հարմաթան» հրատարակչութիւն, Փարիզ, Փետրուար 2018, 452 էջ (15,5 x 23 սմ.) (ֆրանսերէն): – Քասունի Երուանդ Հ., «Լուսարձակի տակ – Անհաճոյ ըլլալու երանութիւնը», տպարան Design Kesdenian, Պէյրութ, 2017, 328 էջ (16,6 x 23,9 սմ.) (հեղինակին հրապարակագրութեան ընտրանին. յառաջաբան, նիւթերու եւ փաստաթուղթերու յաւելուած, հեղինակին կենսագրութիւնն ու հրատարակուած հատորներուն ցանկը, արաբերէն եւ անգլերէն ամփոփումներ): Գիրքը ձօնուած է «Երախտապարտ յիշատակին Ցեղասպանութեան գեհէնէն հրաշքով ճողոպրած այն սերունդին, որ իր պապերու կրանիթեայ հաւատքին կառչած, Մաշտոցեան Ոսկեդարու ռազմավարութեամբ սերունդներ դաստիարակեց, անշեղօրէն քալելու Մեծ Երազի Ճամբուն վրայ, մինչեւ բռնագրաւուած հայրենի աշխարհի ազատագրումն ու հոն վերադարձը»: ներկայիս` գրեթէ զերոյի: Յատկապէս 1950-ական թուականներուն դէպի Պոլիս արտագաղթած կեսարացի հայերու մեծ մասն այստեղ հաստատուած է Սամաթիա թաղամասին մէջ:
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Հայ Կեանք
Էջ 33
Հայու արիւնը ապացուցող շտեմարանը կրնայ քաղաքական ռումբ դառնալ Թուրքիոյ մէջ Թուրքիոյ բնակչութեան ծագման մասին տուեալներու շտեմարանը մեծ աղմուկ բարձրացուցած է հասարակութեան մէջ: Շատերը իրենց համար անսպասելի պարզած են, որ իրենց երակներուն մէջ հայու արիւն կը հոսի: Թուրքիոյ բնակչութեան մասին տուեալներու ծննդաբանական շտեմարանը, որ համացանցի մէջ հրապարակուած է Փետրուարի կէսերուն, արդէն աւելի քան 8 միլիոն մարդ դիտած է: Որոնք դիտած են եւ ինչո՞ւ: Զուիցերական SRF ռատիոկայանի եթերով այս հարցերուն պատասխանած է Պոլսոյ մէջ «Neue Zurich Zeitung» զուիցերական թերթի թղթակից Մարքօ Քաուֆման: «Սփութնիք»-ը կը ներկայացնէ հաղորդման հիմնական մասի թարգմանութիւնը: Այդ տուեալներու շտեմարանը ցոյց կու տայ, որ թուրքերէն շատերուն նախնիները քրտական, յունական, հայկական եւ հրէական արմատներ ունին: Նման տուեալները չեն խարխլե՞ր հասարակութեան հիմքերը: Կը խարխլեն, որովհետեւ ազգային եւ կրօնական արմատներու հարցը շատ նուրբ թեմա է Թուրքիոյ մէջ: Ընտանիքներ տասնամեակներ շարունակ կը լռեն այդ մասին: Ոմանք միայն մահուան շեմին կ’ըսեն, որ իրենք, օրինակ, հայկական արմատներ ունեցած են: Վերջին 10 տարուան մէջ մարդիկ սկսած են զգուշութեամբ ետ նայելու: Բայց 2016-ի յեղաշրջման փորձէն ետք ամէն ինչ փոխուեցաւ:
Թուրքիան ազգայնամոլութեան կողմ շրջեցաւ: Խտրականութիւններ միշտ եղած են: Հայկական թերթերէն մէկը քանի մը տարի առաջ գրած էր, որ յոյները բնակչութեան թրքական գրանցամատեանին մէջ կը նշուին 1 թիւով, հայերը` 2, հրէաները` 3: Անոնք չէին կրնար կարեւոր պաշտօններ զբաղեցնել վարչակազմին մէջ: Առայժմ պարզ չէ, թէ որքանո՛վ այդ փորձը կը կիրարկուի նաեւ այսօր: Իսկ էրտողանական Թուրքիոյ մէջ որո՞նք իսկական թուրք կը համարուին: Անոնք, որոնք սուննիներ են եւ թրքերէն կը խօսին: Հայերը, քիւրտերը, ալեւիներն ու միւս փոքրամասնութիւնները կասկածի տակ են` որպէս արտաքին ուժերու գործակալներ: Ազգայնամոլները արդէն աւելի աշխուժացած են ընկերային ցանցերու մէջ եւ ոչ միայն այնտեղ: Դեռ արխիւները բանալէն առաջ յաճախակի դարձած են ալեւիներու կազմակերպութիւններու վրայ յարձակումները: Երիտասարդ սերունդին մէջ հետաքրքրութիւն կը յառաջանայ, թէ որո՛նք եղած են իրենց նախնիները: Կ’աւելնան նաեւ գործնական դատողութիւնները. Ով որ յունական արմատներ ունի, ան եւրոպական անձնագիր ստանալու հնարաւորութիւն ունի: Էթնիկ ու կրօնական պատկանելիութիւնը ցաւոտ հարց է Թուրքիոյ համար, եւ եթէ թուրքերուն մեծ զանգուածի նախնիները հայեր, յոյներ ու քիւրտեր եղած են, ապա տուեալներու շտեմարանը կրնայ քաղաքական ռումբ դառնալ:
Հայ Կեանք
Էջ 34
Ուրբաթ, 27 Ապրիլ 2018
Պիտի Ըսենք Աստուծոյ Թէ պատահի որ այսօր անհաւասար այս կռուին Չըկարենանք դիմանալ եւ ուժասպառ, ոգեվար Գետին ինկած՝ չըկրնա՜նք ոտքի ելլել վերըստին Ու յաղթէ՛ մահը կեանքի ոգորումին մեր երկար… Թէ լըրրանա՜յ այս ոՃիրն ու վերջին Հայը փակէ Վըրիժավառ իր աչքերն՝ օրն յաղթութեան չողջունած..., Ահ, թո՛ղ այժմէն երդուըննայ իւրաքանչիւրը մենէ՝ Որ հանդերձեալ կեանքին մէջ երբոր գտնենք մենք զԱստուած Ու երբոր Ան՝ երկրային մեր մեծ ցաւին փոխարէն, Ուզէ ըզմեզ ըսփոփել, վարձահատո՜յց մեզ ըլլալ..., Իր այդ շընորհն ապաժամ մենք մերժելով ուժգնօրէն՝ Պիտի ըսենք. - «Մեզ դըժոխք, դըժո՜խք ղրկէ՛ անգամ մ'ալ. ՉԷ՞ որ զայն լաւ կը ճանչնանք, զայն ճանչցուցիր մե՜զ շատ լաւ, Եւ Թուրքերուն յատկացո՛ւր արքայութիւնըդ ամբաւ...»։
Վահան Թէքէեան
Պիտի Իյնաս Պիտի իյնաս այս անգամ, եւ ալ իսպառ, անյարիր Պիտի մնաս գետնին վրայ ճանկռտելով հողը դեռ, Եւ դեռ երկար չմեռնիս պիտի եւ տունըդ մոխիր Եղած ծածկէ պիտի քեզ, երբեմնի տունդ եռուզեռ… Հերի´ք որքան աշխարհի ցաւ ու չարիք հասցուցիր, Որքան ի սուգ թաթխեցիր քաղաք ու գիւղ, դաշտ ու լեռ, Հերի´ք մայրերը լացին բոյներուն մէջ ցանուցիր Եւ մեր սիրող սրտերուն մէջ լեցուցիր ոխ ու հեռ… Պիտի ինաս, կ´իյնաս ալ… Բայց որպեսզի դեռ ճանչնաս Քու անարգ սիրտդ ծակող մեծագոյն ցաւը վերջին Պիտի զարնեն քեզ անոնք որ քեզ յաճախ փրկեցին: Եւ չմեռած դեռ տեսնես պիտի արդար պատուհաս, Ծաղկիլը մեր աշխարհին զոր թողուցիր աւերակ. Ու ցնծութիւնը մերին քու ստրուկի աչքիդ տակ…:
Վահան Թէքէեան
«Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութիւնը 220․000 տոլար կը նուիրէ Լիբանանի հայկական վարժարաններուն
«Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու Բաժանմունքը Լիբանանի հայկական վարժարաններուն 220․000 ամերիկեան տոլար պիտի տրամադրէ 2017-2018 տարեշրջանին։ 2015 թուականին «Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնարկութեան Լիբանանի հայեցի դաստիարակութեան յատուկ նշանակութեան յանձնախումբ»-ին նախաձեռնութեամբ իրագործուած ինքնագնահատումի ծրագրին մասնակցած 23 վարժարաններէն
այսօր 17 վարժարան կը գործեն, ուստի ասոնց միջեւ պիտի բաժնուի նշանակուած գումարը, ըստ ամէն մէկուն աշակերտութեան թիւին։ Նկատի ունենալով Լիբանանի խորհրդարանին վերջերս վաւերացուցած օրէնքը՝ ըստ որուն բոլոր վարժարանները պէտք է կիրարկեն ուսուցիչներու աշխատավարձերու յաւելումներ եւ գիտակցելով հայկական վարժարաններուն պարտաւորութիւնն ու դժուարութիւնը լիովի գործադրելու այս նոր օրէնքը, Հիմնարկութիւնը կը նախընտրէ իր նպաստը յատկացնել հայերէն լեզուով դասաւանդող ուսու ցիչներու ամսականներուն հասանելի յաւելումին։ Գումարին փոխանցումը պիտի կատարուի Ապրիլ ամսուան ընթացքին։