Հայ Կեանք թիւ 13(50) 22/06/2018

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 13(50)

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Փութին-Փաշինեան հանդիպում Քրեմլինի մէջ Հայաստանի անկախութեան եւ պետականութեան ստեղծման 100-րդ տարեդարձին նուիրուած կեդրոնական ելոյթը Հովանաւորութեամբ Յունաստանի մէջ Հ.Հ. դեսպանատան եւ հայ յարանուանութեանց Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան Ռուսիա կատարած պաշտօնական այցելութեան ծիրին մէջ հանդիպում ունեցած է Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութինի հետ: Հայաստանի վարչապետի պաշտօնին ընտրուելէն ետք ասիկա Փաշինեան-Փութին երկրորդ հանդիպումն է: Ռազմավարական գործընկեր երկու պետութիւններու ղեկավարները քննարկած են հայ-ռուսական երկկողմանի ու բազմակողմանի օրակարգին վերաբերող հարցեր: Կողմերը անդրադարձած են յատկապէս քաղաքական, տնտեսական, զինուորական-արհեստագիտական եւ այլ մարզերու մէջ համագործակցութեան, յետագայ զարգացման ու ընդլայնման հեռանըկարները։ Զրուցակիցները կարեւոր նկատած են երկու դաշնակից պետութիւններուն միջեւ կապերու շարունակական եւ հետեւողական խորացումը, ինչ որ պիտի նպաստէ առեւտրական շրջանառութեան ծաւալները աւելցնելու եւ տարբեր ներդրումային ծրագիրներ իրականացնելու: Փաշինեան եւ Փութին քննարկած են նաեւ երկկողմանի հետաքրքրութիւն ներկայացնող շրջանային այլ հարցեր: Հանդիպումին ընթացքին նախագահ Փութին անդրադարձած է, որ Ռուսիա կը շարունակէ վստահօրէն պահպանել առաջատարի դիրքերը Հայաստանի հետ առեւտրական շրջանառութեան ուղղութեամբ` արձանագրուած տոկոսները աւելցնելու նպատակով: «Նկատի ունենալով մեր յարաբերութիւններուն ռազմավարական բնոյթը եւ տարբեր ուղղութիւններով մեր համագործակցութեան մեծ ծաւալը` կը կարծեմ, թէ մեր հանդիպումները միշտ պահանջուած են», նշած է Փութին` յոյս յայտնելով,

տեղի ունեցաւ Կիրակի՝ 10 Յունիս 2018-ին, Փիրէայի Քաղաքապետական թատրոնին մէջ Տեսնել․1) Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադէյ Չարչօղլեանի խօսքը էջ 7 եւ 8։ 2) Հանդիսութենէն նկարներ էջ 13 եւ 14։

«Հայ Կեանք»ի յաջորդ երկու թիւերը ամառուայ արձակուրդի պատճառաւ լոյս պիտի տեսնեն՝ 20 Յուլիս 2018 եւ 17 Օգոստոս 2018։ Բարի արձակուրդ մեր սիրելի ընթերցողներուն եւ աշխատակիցներուն։ որ կապերը մնայուն կերպով կ՛ամրապնդուին: Նիկոլ Փաշինեան իր կարգին անդրադարձած է Ռուսիոյ եւ Հայաստանի յարաբերութիւններուն ունեցած յատուկ բնոյթին եւ նշած, որ թէ՛ Հայաստանի, եւ թէ Ռուսիոյ մէջ բոլորը գոհ են այս կապերէն: «Բոլորը գիտեն, որ մեր յարաբերութիւններուն օրակարգը շատ մեծ է, քննարկելու շատ բան կայ թէ՛ տնտեսական, թէ՛ քաղաքական, թէ՛ շրջանային իմաստով», ըսած է վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան: Աւելի ուշ Նիկոլ Փաշինեան «Կարմիր հրապարակ»-ին վրայ ներկայ գտնուած է մոնտիալի նուիրուած կալա-համերգին, որուն ներկայ եղած են նաեւ Ռուսիոյ նախագահը, զանազան երկիրներու նախագահներ եւ ղեկավարներ:

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Նիկոլ Փաշինեան. «Ամենակարեւոր գործերէն մէկը Մարտ 1-ի ոճրագործութեան բացայայտումն է»

News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

«Յատուկ Քննչական Ծառայութեան (ՀՔԾ) ամենակարեւոր անելիքներից մէկը Մարտի 1-ի ոճրագործութեան բացայայտումն է», – Յունիս 12-ին յայտարարեց Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը ծառայութեան նոր նշանակուած պետ Սասուն Խաչատրեանը ներկայացնելու ընթացքին: «Ամենակարեւոր գործերից մէկը, որ պէտք է իրականացնի ՀՔԾն` Մարտի 1-ի ոճրագործութեան, սպանութիւնների բացայայտումն է: Ուզում եմ յստակ ասել, երբ մենք ասում ենք, որ չկան եւ գոյութիւն չունեն սահմանափակումներ` նկատի ունենք, որ չկան եւ գոյութիւն չունեն սահմանափակումներ: Եթէ նախկինում եղել են այնպիսի գործեր, որոնք ինչ-ինչ քաղաքական, մերձքաղաքական կամ այլ պատճառներով չեն գնացել առաջ, յոյս ունեմ, որ ՀՔԾ նոր պետի ղեկավարութեամբ քննիչները կ’անդրադառնան բոլոր այդ գործերին` Հայաստանում լիարժէքիրաւակարգ ապահովելու նպատակներից ելնելով»,- ըսած է վարչապետը: Կառավարութեան ղեկավարի խօսքով, յաջորդ ամենակարեւոր գործառոյթը ընտրական յանցագործութիւններու հետ կապուած գործերն են եւ այս շրջանակը արդէն ցոյց կու տայ այն բացառիկ կարեւորութիւնը, որ ունի ՀՔԾ-ն մեր կեանքի մէջ եւ ընդհանրապէս իրաւակարգի ապահովման բնագաւառի մէջ: «Ուզում եմ որպէս ՀՀ ժողովուրդի վստահութեամբ ՀՀ վարչապետ ընտրուած անձ յայտարարել հետեւեալը. Այն` ինչ յայտարարում ենք հրապարակային, դա այն է, ինչ կայ մեր մտքում: Երբ ասում ենք, որ օրէնքի առաջ բոլորը հաւասար են, նկատի ունենք, որ օրէնքի առաջ բոլորը հաւասար են, նկատի չունենք, որ ոմանք օրէնքի առաջ աւելի հաւասար են: Երբ ասում ենք, որ Հայաստանում պէտք է արմատախիլ արուի կոռուպցիան (կաշառակերութիւն) նկատի ունենք, որ Հայաստանից պէտք է արմատախիլ արուի կոռուպցիան, նկատի չունենք, որ որոշ տեղերում կոռուպցիա կարող է գոյութիւն ունենալ: Ուզում եմ յստակ ընդգծել, որ ՀՔԾ-ի առջեւ դրուած է այս խնդրի ապահովման հսկայական մասը եւ յոյս ունեմ, որ ծառայութիւնն կ’իրականացնի իր այդ գործառոյթը: «Ուզում եմ նաեւ ի վերջոյ լուծել իմ եւ ՀՔԾ-ի յարաբերութիւններում առկայ մի փոքրիկ դրուագ: Կարծում եմ, որ ՀՔԾ քննիչների աշխատասենեակներում ՀՀ որեւէ բարձրաստիճան պաշտօնեայի լուսանկար պէտք է չլինի, որովհետեւ ՀՔԾ-ն զբաղւում է այնպիսի գործերով, որոնցով կարող է առնչութիւն ունենալ նաեւ այդպիսի պաշտօնեաների հետ: ՀՔԾ քննիչների սենեակներում պէտք է լինի ՀՀ զինանշանը, դրօշը եւ այս խորհրդանիշները պէտք է արտայայտեն այն գործառոյթը, որ իրականացնում է ՀՔԾ-ն»,- ըսած է Նիկոլ Փաշինեան:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 3

Արմէն Սարգսեան. «Մենք բոլորս` Հայաստանը եւ մեր ամբողջ ժողովուրդը ազգովին կանգնած ենք Արցախի մէջքին»

Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեան 13 Յունիսին Ստեփանակերտի մէջ հանդիպում ունեցած է Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեանի հետ, որ առաջին անգամն ըլլալով Արցախ կ՛այցելէր: Քննարկուած են Հայաստան-Արցախ փոխգործակցութեան առնչուող զանազան հարցեր: Հանդիպումէն ետք լրագրողներու հետ ունեցած զրոյցի մը ընթացքին Հայաստանի նախագահը ըսած է. «Ուրախութեամբ պէտք է նշեմ, որ Արցախը իսկապէս կայացած պետական միաւոր է, որ ունի ժողովրդավարական կառոյցներ, ընտրուած ե՛ւ խորհրդարան, ե՛ւ նախագահ, ինչպէս նաեւ մարդիկ, որոնք ոչ միայն հպարտ են որպէս արցախցի, այլ նաեւ հպարտ են, որովհե-

տեւ պետութիւն ունին: Ես վստահ եմ, որ Արցախի ժողովրդավարական ձեւով ընտրուած ղեկավարները` ժողովուրդին հետ միասին ունին ե՛ւ կեանքի փորձառութիւն, ե՛ւ հպարտութիւն, ե՛ւ համարձակութիւն, եւ վստահաբար, իմաստութիւն` իրենց ներքին խնդիրները ինքնուրոյն լուծելու համար: Մենք բոլորս` Հայաստանը եւ մեր ամբողջ ժողովուրդը ազգովին կանգնած ենք Արցախի մէջքին, քանի որ մարտահրաւէրները չեն աւարտած: Անոնք նոյնքան մեծ են, թերեւս այսօր աւելի մեծ, քան երէկ: Հետեւաբար, Արցախի կայունութիւնը բոլորիս համար շատ կարեւոր է»: Այցելութեան ծիրին մէջ Հայաստանի ու Արցախի նախագահները, Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արք. Մարտիրոսեանի եւ Արցախի ազատամարտիկներու միութեան նախագահ Սամուէլ Կարապետեանի ընկերակցութեամբ, այցելած են նաեւ Արցախի ազատամարտիկներու զբօսայգի եւ ծանօթացած շինարարական աշխատանքներուն ընթացքին: Ստեփանակերտ հասնելէ առաջ Արմէն Սարգսեան այցելած է Դադիվանք: Արցախի թեմի առաջնորդ Պարգեւ արք. Մարտիրոսեանի ընկերակցութեամբ ան շրջագայած է հնագոյն վանական համալիրին մէջ, այնուհետեւ զրուցած զբօսաշրջիկներուն եւ այցելուներուն հետ:

Փաշինեան – Մետվետեւ հանդիպում նան համակարգուած, աշխոյժ եւ հաստատ քայլերով: «Հայաստանը մեր սերտ դաշնակիցն է, եւ մենք միասին կը ձգտինք համարկման միաւորման, կը համագործակցինք ՀԱՊԿ-ի մէջ եւ հետեւողականօրէն կը զարգացնենք ու կը համակարգենք մեր կապերը ընկերային, տնտեսական եւ այլ ոլորտներու մէջ», ըսած է ան` ընդգծելով, որ երկու երկիրներուն կառավարութիւնները պէտք է ձըգտին փոխադարձ յարաբերութիւններու յետագայ զարգացման: Աշխատանքային այցով Ռուսաստանի Դաշնութիւն գտնուող վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը հանդիպում ունեցած է ՌԴ վարչապետ Դմիտրի Մետվետեւի հետ: Այս մասին կը հաղորդէ ԹԱՍՍ լրատու գործակալութիւնը: Մետվետեւ շնորհաւորած է Փաշինեանը վարչապետ ընտրուելուն առիթով եւ նշած, որ ռուս-հայկական յարաբերութիւնները կը զարգա-

Փաշինեան եւս արտայայտուած է երկկողմանի միշտ զարգացող յարաբերութիւններուն մասին, որոնք, ըստ վարչապետին, ո՛չ միայն յատուկ են, այլեւ ամուր, իսկ տնտեսական ոլորտին մէջ բաւական մեծ տոկոսով յառաջդիմող: Փաշինեան նաեւ նշած է, որ Ռուսիան եւ Հայաստանը ընդհանուր շատ բաներ ունին իրենց ազգային շահերուն մէջ:

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Առաջին հրաժարականը Թաներ Աքչամ Նիկոլ Փաշինեանի այցելած է Երուսաղէմի կառավարութենէն Հայոց Պատրիարքարան

Աշխատանքի եւ ընկերային հարցերու նախարար Նանէ Թանդիլեան հրաժարական ներկայացուց Հայաստանի նոր կառավարութենէն` յայտնելով իր անհամաձայնութիւնը պաշտօնեաներու աշխատավարձերէն պարտադիր գումար պահելու որոշումին կապակցութեամբ: «Դուք տեղեակ էք իմ դիրքորոշմանը, որը ես յայտնել եմ դեռ տարիներ առաջ՝ համակարգի պարտադիր բաղադրիչի վերաբերեալ։ Նշանակուելով Աշխատանքի եւ ընկերային հարցերի նախարար, իմ դիրքորոշումը յայտնել եմ պարտադիր բաղադրիչի ամբողջական ներդնումը 1 տարով յետաձգելու եւ հանրային քննարկումների միջոցով համակարգը փոփոխելու տեսքով՝ շահառուների համար գրաւիչ տարբեր լուծումներ տալու, առանցքում ունենալով ազատ կամայայտնութեան սկզբունքը», գրած է Նանէ Թանդիլեան «Ֆէյսպուք»ի իր էջին վրայ: «Երկար քննարկումներից յետոյ պարզ դարձաւ, որ իմ առաջարկը չունի կառավարութեան աջակցութիւնը։ Փոխարէնը առաջ քաշուեց այլ տարբերակ, որն էլ ներկայացուեց եւ հաստատուեց կառավարութեան նիստում»: «Այս հարցը սկզբունքային նշանակութիւն ունի ինձ համար։ Պարտադիր բաղադրիչը չունէր եւ չունի հանրութեան աջակցութիւնը, եւ դրա պատճառները բազմաթիւ են ու բազմաշերտ։ Այն ունի թէ՛ սոցիալական, թէ՛ իրաւական, թէ՛ քաղաքական, թէ՛ համակարգային խնդիրներ, եւ առանց հանրութեան հետ քննարկելու, խնդիրները բացայայտելու եւ միասնական եւ ընդունելի լուծումներ գտնելու, ես ճանապարհ չեմ տեսնում պարտադիր բաղադրիչի՝ ամբողջ ծաւալով ներդրման համար», աւելցուցած է հրաժարեալ նախարարուհին: «Հաշուի առնելով այն հանգամանքը, որ կառավարութեան անդամ եմ դարձել որպէս «Լուսաւոր Հայաստան» կուսակցութեան անդամ, ես դադարեցնում եմ նաեւ կուսակցութեանն անդամակցու-

Յունիս 7-ին ԱՄՆ Քլարքս համալսարանի թուրք պատմաբան, ընկերաբան Թաներ Աքչամ այցելած է Երուսաղէմի Հայոց պատրիարքարան եւ հանդիպում ունեցած Պատրիարք Ամենապատիւ Տ. Նուրհան արքեպիսկոպոս Մանուկեան սրբազան հօր հետ: Թաներ Աքչամ թուրք առաջին գիտնականներէն է, որ կը ճանչնայ եւ բացայայտօրէն կը քննարկէ հայոց ցեղասպանութեան հարցը:

թիւնը»,- գրած է Թանդիլեան: Յունիս 11-ի կառավարութեան նիստի ընթացքին բուռն քննարկումներու որպէս արդիւնք ընդունուեցաւ «Կուտակային կենսաթոշակներու մասին» փոփոխութիւններ կատարելու առաջարկը, որ պիտի ուղարկուի Ազգային ժողով: Ըստ այդմ՝ այս տարուայ Յուլիսէն սկսեալ 1974 թուականէն յետոյ ծնած քաղաքացիները պէտք է իրենց եկամուտներու 2,5 տոկոսը փոխանցեն այդ համակարգին: «Դէմ եմ» նախաձեռնութեան ցուցարարները յայտարարած են, որ բողոքի ցոյցեր պիտի կազմակերպեն պարտադիր կուտակային կենսաթոշակային համակարգի ընդունման դէմ:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 5

ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆ ԿՈՉ – Հայ եկեղեցւոյ մէջ ծագած տագնապներ փողոցին մէջ չէ, որ կը լուծուին այլ կրօնական հաստատութեան երդիքին տակ Սիրելի Հայորդիներ ի Հայաստան, ի Արցախ եւ ի Սփիւռս Աշխարհի, Բոլորիս ալ յայտնի են, Հայ ժողովուրդի պատմութեան թէ՛ խաղաղ եւ թէ՛ աւելի յաճախ արիւնով շաղախուած՝ պատերազմներով ու տառապանքով լեցուն տխուր էջերը: Քանի անգամներ աւերուած եւ կրկին մոխիրներու տակէն Փիւնիկի նման վերակենդանացած են մեր շէն քաղաքներն ու եկեղեցիները, ասոնց շարքին նաեւ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ Մայր Աթոռը: Ծանր եղած է մեր ժողովուրդին ընթացքը մարդկային պատմութեան մէջ, սակայն երբեք լքուած չենք Աստուծոյ եւ Իր հիմնադրած Եկեղեցիին կողմէ: Հայ Եկեղեցին եւ յատկապէս Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը միշտ իր հոգատար կամարներուն տակ հաւաքած է հոգածութեան կարօտ իր հօտը: Հայ հոգեւորականը միշտ առաջնորդած է իր հօտը թէ՛ գոյամարտերու պահուն եւ թէ՛ կեանքի առօրեային մէջ: Հայ ժողովուրդի ինքնութիւնը, լեզուն ու մշակոյթը պահպանուած է Հայ եկեղեցւոյ եւ անոր նուիրեալներուն շնորհիւ: Մինչեւ այսօր Եկեղեցին կը հանդիսանայ այն սրբազան հաւաքատեղին, որ կը միաւորէ եւ հայ կը պահէ աշխարհասփիւռ իր զաւակները: Մայր աթոռին գահակալները Հայ եկեղեցին կը մարմնաւորեն ու կը միանան անոր հետ: Հետեւաբար հակառակ իրենց մարդկային սխալական էութեան կարելի չէ արատաւորել կամ ոտնակոխել անոնց հանգամանքն ու դիրքը: Արդ, այսօր, Մայր Աթոռի գահակալին դէմ շղթայազերծուած պայքարը, ոչ միայն կ՛արատաւորէ անոր անձը, այլ նաեւ Հայ եկեղեցին ու բաժանումներ կը ստեղծէ հաւատացեալներուն շարքերուն մէջ: Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը իր գոյութեան ամբողջ ընթացքին հաւատալով Մայր Աթոռին դերին, անվերապահ դրօշակակակիրը եղած է անոր ու նուիրեալ ջահակիրը անոր առաքելութեան Սուրբ ճամբուն: ՌԱԿ-ի համար անհանդուրժելի է այսօր փողոցին մէջ սկիզբ առած Մայր Աթոռին հեղինակութեան վնաս հասցնող շարժումը, որ Հայ ժողովուրդին արժէքային համակարգին համար օտար է: ՌԱԿ կը հաւատայ, որ Հայ Եկեղեցւոյ Հայրապետին ընտրութիւնն ու անոր ճակատագրին տընօրինումը կը վերաբերի միայն ու միայն կրօնական հաստատութեան ու անոր հովանիին տակ գործող մարմիններուն իրեն յատուկ ծէսով ու ընթացակար-

գով: Հետեւաբար, Հայ եկեղեցւոյ մէջ ծագած տագնապներ, մենք կը հաւատանք, որ փողոցին մէջ չէ, որ կը լուծուին այլ կրօնական հաստատութեան երդիքին տակ: Նման տագնապներ փողոց փոխադրելու դժբախտ փորձը ունի Հայ Ժողովուրդը իր հեռաւոր, թէ մօտակայ անցեալի պատմութեան մէջ, որոնց յիշատակումն անգամ կ՛ընդուըզեցնէ ու կը մտահոգէ իւրաքանչիւր Հայորդի: Ներկայ տագնապին շրջանցումը ու անոր բարուոք լուծումը կը կարօտի հաւաքական ճիգի ու փոխադարձ հանդուրժողականութեան ու պատասխանատուութեան գիտակցութեան, որպէսզի անխախտ պահուի Մայր Աթոռի եւ Լուսաւորչակերտ Հայ եկեղեցւոյ հիմքերը:

Ի Դիմաց՝ ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ Սեւակ Յակոբեան Ատենադպիր

Սերխիօ Նահապետեան Ատենապետ 16 Յունիս 2018

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

ԱԺ պատգամաւոր Սասուն Միքայէլեանը ընդունեց ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան պատուիրակութիւնը ուղղուած պետական գործընթացին օժանդակելու իրենց Շրջանակներու պատրաստակամութիւնը եւ զօրակցութիւնը յայտնեցին: Սասուն Միքայէլեան իր հերթին գոհունակութեամբ նշեց, որ երկրի մէջ տեղի ունեցած քաղաքական գործընթացներու ժամանակ իրենք միշտ զգացած են սփիւռքի նեցուկը եւ խանդավառուած՝ հայրենիք-սփիւռք միասնականութեան ոգիով: Այս շրջագիծէն ներս ԱԺ պատգամաւորը բարձր գնահատեց ՌԱԿ-ի հայանպաստ ու ազգանուէր գործունէութիւնը եւ կարեւորեց զարգացման եւ բարեփոխումներու այս նոր փուլին՝ պետականաշինութեան գործին անոր աշխոյժ մասնակցութիւնը: 6 Յունիս 2018-ին, ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան պատուիրակութիւնը այցելութիւն տուաւ ԱԺ պատգամաւոր Սասուն Միքայէլեանին: Հանդիպման միացաւ նաեւ Կոտայքի նորանշանակ մարզպետ Ռոմանոս Պետրոսեանը: Պատուիրակութեան մաս կը կազմէին` ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան փոխատենապետ Լեւոն Պըլըխեան եւ վարչական անդամներ՝ Յակոբ Անդրէասեան, Ալեքսան Գարատանայեան,Վազգէն Էսքիճեան եւ Բարդող Գալստեան: ՌԱԿ պատուիրակութիւնը շնորհաւորեց ժողովրդային շարժումի յաղթանակը, բարձր գնահատելով գործողութիւններու ամբողջ ընթացքին շարժման առաջնորդներու կողմէ երաշխաւորուած սիրոյ ու համերաշխութեան ոգին, որ առաւել յուսալից եւ դրական մթնոլորտ ստեղծեց եւ սփիւռքի համայնքներուն վստահութիւն ներշնչեց՝ «Թաւշեայ յեղափոխութեան» հանդէպ: ՌԱԿ ներկայացուցիչները այս առումով հայրենի կառավարութեան կողքին ըլլալու եւ անոր ստանձնած՝ հայրենիքի բարգաւաճմանն

Հանդիպման ընթացքին քննարկուեցան շարք մը կարեւոր հարցեր՝ ներքաղաքական իրադարձութիւններու, տնտեսական ներդրումներու, հայրենադարձութեան,բանակի հզօրացման, հայրենիքսփիւռք յարաբերութիւններու եւ այլ հարցերու վերաբերեալ: Անդրադարձ եղաւ մասնաւորապէս Հրազդան շրջանին մէջ զբօսաշրջութեան ոլորտը զարգացնելու ուղղութեամբ հնարաւոր ներդրումներու եւ աշխատանքներու մասին: Աւարտին ՌԱԿ պատուիրակութիւնը շնորհակալութիւն յայտնեց ԱԺ պատգամաւոր Սասուն Միքայէլեանին ընդունելութեան համար, մաղթելով արդիւնաւէտ գործունէութիւն՝ երկրի բարեկեցութեան եւ այլ նախաձեռնութիւններու իրագործման ուղղութեամբ: Պատուիրակութեան անդամները նաեւ յաջողութեան լաւագոյն բարեմաղթութիւնները փոխանցեցին Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանին եւ նոր կառավարութեան անդամներուն, յաջողութիւն մաղթելով ժողովուրդի կեանքի բարելաւմանն ուղղուած անոնց ծրագիրներուն:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 7

Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադեյ Չարչօղլեանի խօսքը Հայաստանի անկախութեան եւ պետականութեան ստեղծման 100-րդ տարեդարձին նուիրուած կեդրոնական ելոյթի ընթացքին (Փիրէայի Քաղաքապետական թատրոն, 10 Յունիս 2018)

Սիրելի´ հայրենակիցներ, Շնորհաւորում եմ բոլորիդ Հանրապետութեան տօնի առթիւ: Այն, ինչ տեղի ունեցաւ 1918 թուականի Մայիսեան բախտորոշ այդ օրերին, իր տարողութեամբ ու նշանակութեամբ աննախադէպ էր մեր պատմութեան մեջ: Հայոց աշխարհի սրտում` Սարդարապատի դաշտում, Բաշ-Ապարանի լեռնալանջերին, Ղարաքիլիսայի ձորերում վճռուում էր հայ ժողովրդի ճակատագիրը, նրա լինել չլինելու հարցը: Թուում էր, թէ այլեւս ոչ մի ուժ չի կարող փոխել արիւնոտ իրադարձութիւնների ընթացքը: Երկար դարերի ստրկութիւնից յետոյ հայն իր արեան գնով ձեռք բերեց հարազատ ազգային պետութեան եւ անկախ ապրելու իրաւունք: 1918թ. Մայիսի 28-ին Հայոց ազգային խորհուրդը հռչակեց Հայաստանի անկախութիւնը: Հանրապետութեան հռչակումով հայ ժողովուրդը ձեռք բերեց իր պետականութիւնը, որը կորցրել էր 600 տարի առաջ, 1375թ. Կիլիկեան Հայաստանի թագաւորութեան կործանումից յետոյ: Դա ազգային զարթօնքի, ապագայի նկատմամբ ունեցած յոյսերի ժամանակաշրջան էր: Կարճատեւ եղաւ Հայաստանի Հանրապետութեան կեանքը, ողբերգական` վախճանը: Բայց ժամանակի արժէքը չի փոխուում նրա տեւողութեամբ, այլ իրադարձութիւնների յագեցուածութեամբ: Մանուկ հանրապետութիւնը կործանուեց, բայց հասցրեց դասեր թողնել, որ պէտք է սերտենք ազգովին, ազգովին էլ տէր կանգնենք մեր պատմութեանը, մեր ճակատագրին:

Այնուամենայնիւ, առաջին Հանրապետութեան գոյութեան շրջանում ցանած սերմերն անպտուղ չմնացին: Յաղթանակների հերոսական ոգին դարձաւ հայ ժողովրդի հաւաքական ինքնութեան առանցը՝ լիներ դա սփիւռքում՝ չձուլուելու բարդագոյն խնդրին առերեսուելիս, լիներ դա խորհրդային ամբողջատիրութեան պայմաններում՝ պետականաշինութեան եւ ազգային արժէքների պահպանման աշխատանքներում, լիներ դա Արցախի ժողովրդի անօտարելի իրաւունքների համար մղուած պայքարում: Հայաստանի Հանրապետութեան տուած դասերից մէկը ազգային միասնութեան դասն է: Մենք միշտ պարտուել ենք, երբ համախումբ չենք եղել, երբ թշնամիները կարողացել են պառակտել մեր շարքերը: Մենք միշտ յաղթել ենք, երբ մի կամք ու մի բռունցք են եղել մեր ուժերը: Վկայ` Վարդանանց կռիվը, վկայ` Սարդարապարտը, վկայ` Արցախեան Ազատամարտը: 1918 թուականի Մայիսին կենաց եւ մահու կռուի էին ելլել բոլոր հայորդիները: Կուսակցական պատկանելիութիւն եւ քաղաքական մտածելակերպ մի կողմ թողած նրանք միասին էին նահատակուում կամ միասին յաղթում: Միասին էին դաշնակցականն ու ապագայ բոլշեւիկը, հնչակն ու ռամկավարը, անկուսակցականը եւ հոգեւորականը: Բոլորը ոտքի վրայ էին` իրենց ժողովրդի առջեւ մեծ պատասխանատուութեամբ եւ պարտքի մեծ գիտակցումով: Այսօր էլ հայ ժողովրդին օդի եւ ջրի պէս միասնութիւն է պէտք, ինչպէս այն օրերին: Աւելին է պէտք: Սարդարապատի կռուում մենք մենակ էինք եւ մենակ ջարդ տուինք թշնամուն: Եւ յաղթեցինք մեր միասնութեամբ: Արցախեան կռուում մի բռունցք դարձանք, պահպանեցինք մեր զաւակների անդորրը: Անկախութեան յաջորդ դասը սեփական ուժերին ապաւինելու դասն է: Երկար դարեր մեր ժողովուրդը իր փրկութիւնը սպասում էր հեռու կամ մօտիկ տէրութիւններից: Դա մեր ազգային ողբերգութիւնների պատճառներից մէկն է եղել, որ ջլատել է հայ մարդու հաւատն իր ուժերի նկատմամբ: 191820թթ. հայ ժողովրդի մօտ գերիշխողը դարձաւ իր սեփական ուժերն արժէքաւորելու գիտակցութիւնը, հայը կարողացաւ իր ներսում սպանել ստրուկին, ձերբազատուել հոգեւոր ճորտութեան կապանքներից: Եւ բաւական էր, որ նա մէկը միւսի յետեւից պանծալի յաղթանակներ տարաւ Սարդարապատում եւ Բաշապարանում, Զանգեզուրում եւ Արցախում: Այսօր էլ, երբ հայ ժողովրդի առջեւ բազմաթիւ Շարունակութիւնը էջ 8

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Նիկոլ Փաշինեանը եւ Սեմ Սիմոնեանը քննարկած են կրթութեան ոլորտի նոր ծրագրերու առնչուող հարցեր մէջ: Այնուհետեւ Սեմ Սիմոնեանն անդրադարձած է բարձրագոյն կրթութեան միջբուհական կեդրոնի ստեղծման ծրագրին, բարձրագոյն կրթութեան համակարգի բարեփոխումներու իրականացմանը վերաբերող այլ հարցերու եւ նախաձեռնութիւններու:

Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը ընդունած է «Թումո» ստեղծարար տեխնոլոգիաներու կեդրոնի հիմնադիր Սեմ Սիմոնեանին: Զրուցակիցները քննարկած են «Թումո» կեդրոնի գործունէութեանը, նոր նախաձեռնութիւններուն ու ծրագրերուն առնչուող շարք մը հարցեր: Վարչապետը կարեւորած է «Թումո»-ի գործունէութիւնը եւ ընդգծած, որ այն կարող է ամբողջ աշխարհի մէջ դառնալ Հայաստանի գլոբալ բրենդը: Նիկոլ Փաշինեանը նշած է, որ ՀՀ կառավարութիւնը պատրաստ է աջակցիլ Սեմ Սիմոնեանի գլխաւորած թիմի տարբեր ծրագիրներուն եւ նախաձեռնութիւններուն, որոնք ուղղուած են կրթութեան որակի բարձրացմանն ու երիտասարդ սերունդի զարգացմանը: Սեմ Սիմոնեանը ողջունած է վարչապետի ներկայեացուցած գաղափարը եւ տեղեկացուցած, որ կը նախատեսուի «Թումո» կեդրոններ հիմնել Փարիզ, Մոսկուա, Թիրանա եւ Պէյրութ, ինչպէս նաեւ ՀՀ զինուած ուժերու տարբեր զօրամասերու

Յունաստանի մէջ ՀՀ արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Ֆադեյ Չարչօղլեանի խօսքը Հայաստանի անկախութեան եւ պետականութեան ստեղծման 100-րդ տարեդարձին նուիրուած կեդրոնական ելոյթի ընթացքին Շարունակութիւն էջ 7-էն

խնդիրներ են կանգնած, մենք պէտք է լաւ սերտենք սեփական ուժերին ապաւինելու հարցը: Եւ սերտում ենք: Վկայ` Կրկժանի, Մարտակերտի, Շահումեանի հերոսամարտերը, Շուշիի ազատագրումը եւ Արցախի գոյութիւնն ընդհանրապէս: Այդ դասը այսօր մենք սերտում ենք նաեւ խաղաղ պայմանների համար: Եկեք այսօր եւս մէկ անգամ վերահաստատենք մեր հաւատարմութիւնը Մայիսեան յաղթանակների հիմքում ընկած արժէքներին եւ վերստին ընդգծենք մեր յանձնառութիւնը՝ համախմբուած

ջանքերով աշխատելու ի նպաստ մեր պետականութեան էլ աւելի ամրապնդմանը եւ հայ ժողովրդի հզօրացմանը: Սիրելի հայրենակիցներ, Բոլորիս շնորհաւորում եմ այս գեղեցիկ տօնի կապակցութեամբ: Ձեզ եւ ձեր ընտանիքներին մաղթում եմ քաջառողջութիւն, բարօրութիւն, յաջողութիւն եւ երջանկութիւն: Թող հայ լինելը հպարտութիւն եւ պարծանք լինի բոլորիս համար:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 9

Կրէտէի Սբ․ Յովհաննու Կարապետ եկեղեցւոյ 350-ամեակը

2019

-ին Յունաստանի Կրէտէ կղզիի, Իրաքլիոն քաղաքի մէջ գտնուող Սուրբ Յովհաննու Կարապետ եկեղեցին կը լրացնէ իր գոյութեան 350ամեակը։ Եւրոպական ցամաքամասի ամենէն հին հայկական եկեղեցին կը նկատուի եւ ըստ գրութիւններու կառուցուած է 1669-ին։ Սակայն վարկած մըն ալ կայ թէ աւելի հին է եւ վերակարուցուած է գոյութիւն ունեցող հիմքերու վրայ։ Եկեղեցւոյ բակին մէջ այցելուն կը հանդիպի 30-է աւելի հայատար դամբանաքարերու։ 350-ամեակի տօնակատարութիւնները համադրելու նպատակով Յունիս 12-ին աշխատանքային հանդիպում տեղի ունեցաւ Կրէտէի մարզպետարանին մէջ ի ներկայութիւն մարզպետ Սթաւրոս Արնաութակիսի, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի ներկայացուցիչ Տ․ Եզնիկ արք․ Պետրոսեանի եւ Պոլսոյ պատրիարք Տ․ Արամ Աթէշեանի։ Հանդիպումին ներկայ էին նաեւ մարզպետի տեղակալ Էվրիփիտիս Քուքիատակիս, թաղականութեան ատենապետ Անտոնիս Պենարտիս ենչպէս նաեւ եկեղեցւոյ թաղականութեան անդամներ։ «Աստուածաբանութիւն ուսանած եմ Աթէնքի Պետական համալսարանին մէջ եւ 40 տարի առաջ

այցելած եմ Կրէտէ եւ պատարագ մատուցած։ Աստուծոյ կամքով վերջին երկու տարիները Սուրբ Ծննդեան եւ Զատկուայ տօնական պատարագները կը կատարեմ Իրաքլիոնի Սբ․ Յովհաննու Կարապետ եկեղեցւոյ մէջ։ 2019-ին կը լրանայ եկեղեցւոյ 350-ամեակը եւ պիտի կազմակերպենք տօնական ելոյթներ համագործակցելով Կրէտէի Եկեղեցւոյ /կը պատկանի Պոլսոյ Տիեզերական պատրիարքարանին/, Պոլսոյ Հայոց պատրիարքարանին եւ Կրէտէի մարզպետարանին, նոր կեանք ստեղծելով հայկական եկեղեցւոյ շուրջ։ Կը ցանկամ յայտնել իմ խորին շնորհակալութիւններս մարզպետին եւ իր տեղակալին որ ջերմօրէն կ՛աջակցին մեզի» - ըսած է Տ․ Եզնիկ արք․ Պետրոսեան իր խօսքին մէջ։ Կրէտէի մարզպետ Սթաւրոս Արնաութակիս շնորհակալութիւն յայտնած է հայ եկեղեցւոյ բարձրաստիճան կղերականներու այցելութեան եւ հանդիպման համար ըսելով,- «Շինիջ հանդիպում տեղի ունեցաւ հայ եկեղեցւոյ ներկայայցուցիչներուն հետ ուր անդրադարցանք հայ համայնքը յուզող հարցերու շուրջ եւ համագործակցութեամբ Կրէտէի Եկեղեցւոյ ու Տիեզերական Պատրիարքարանի մեր աջակցութիւնը բերել կղզիի հայկական եկեղեցւոյ 350-ամեակի ձեռնարկներուն»։

Էջ 10

Հայ Կեանք

Արեւմտահայաստանի Սուրբ Դաւիթ վանքը կը կարօտի վերականգման

Թէեւ Երզնկայի Դերջան գաւառին ենթակայ Ուչփընար գիւղին մէջ գտնուող եւ Արեւմտեան Հայաստանի ամենաամուր հայկական վանքերէն մէկը եղող Սուրբ Դաւիթ (Ապրանք) վանքը ենթարկուած է բազում աւերածութիւններու, սակայն վանքի եկեղեցին, մատուռը եւ երկու հսկայական խաչքարերը դեռ կանգուն են: Այդ մասին, Akunq.net-ի փոխանցմամբ, կը յայտնէ «Ozgurdersim.com» կայքէջի թղթակից Էրջան Թօփաչը: Աղբիւրին համաձայն` Ուչփընար գիւղի Վանք լերան վրայ գտնուող սոյն կառոյցը 19-րդ դարուն եղած է այս շրջանի հոգեւոր կեդրոնը: Վանքի երկու խաչքարերը ամենամեծն են այդ տարածաշրջանին մէջ: Ինչպէս կը շեշտէ թղթակիցը, խաչքարերուն վրայ առկայ են բազմաթիւ հայերէն գրութիւններ: Չորս մեթր բարձրութիւն եւ մէկ մեթր լայնութիւն ունեցող խաչքարերէն մէկուն վրայ փորագրուած են 1191, իսկ միւսին 1194 թուականները, այսինքն, ինչպէս կ՛ընդգծէ թղթակիցը, սոյն խաչքարերը առնուազն 800-ամեայ գաղտնիք կը պարունակեն: Թղթակիցին փոխանցմամբ` վանքը կ՛ենթարկուի գանձագողերու աւերածութիւններուն: Թուրքիոյ Հանրապետութեան քաղաքացիներէն Իսմայիլ Եոլերին թղթակից Թօփաչի հետ հարցազրոյցի ընթացքին նշած է. «Երբ եկանք այստեղ, հանդիպեցանք պատմական գեղեցկութեան մը: Սակայն անոր մէկ հատուածը աւերուած էր գանձախոյզներու կողմէ: Հարկ է, յանուն զբօսաշրջութեան զարգացման, հնարաւորինս շուտ վերականգնել այս վանքը»: Թղթակիցը զրուցած է նաեւ լուսանկարիչ Մալիք Քայայի հետ, որ, մասնաւորապէս, ըսած է. «Միով բանիւ` հիասքանչ վայր է: Մէկ ու կէս ժամ է` այստեղ ենք: Այստեղ կրնանք առնուազն մէկ շաբաթ մնալ եւ լուսանկարել: Շատ բան կայ լուսանկարելու: Ոգեւորուած եմ, որ այսպիսի բան մը կը տեսնեմ: Քանի որ նոր վայր մը իմ լուսանկարչական խցիկովս կ՛անմահացնեմ: Սակայն մէկ կողմէ ալ կը ցաւիմ, որ այստեղ փոսեր փոռուած են: Հարկ է, որ իրաւասուները ժամ առաջ պահպանութեան տակ առնեն այս յուշարձանը եւ վերականգնեն զայն»:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Թշնամիին կրակոցէն պայմանագրային զինուոր նահատակուած է

Յունիս 10-ի երեկոյեան Արցախի պաշտպանութեան բանակի հարաւարեւելեան ուղղութեամբ տեղակայուած զօրամասերէն մէկուն պահպանութեան տեղամասին մէջ, թշնամիին կողմէ արձակուած կրակոցէ մահացու հրազէնային վիրաւորում ստացած է պայմանագրային զինուոր, 1992-ի ծնունդ Վահագն Էլոյեանը: Դէպքին մանրամասնութիւնները պարզելու համար կը կատարուի քննութիւն: Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարութիւնը կը կիսէ կորուստին ծանր վիշտը եւ իր զօրակցութիւնը կը յայտնէ նահատակուած զինուորի ընտանիքի անդամներուն, հարազատներուն եւ ծառայակիցներուն:

Թղթակիցը կը յայտնէ նաեւ, որ ըստ պատմական աղբիւրներու` 1800-ականներու վերջերը բազմաթիւ ալեւիներ Տէրսիմէն աքսորուած են այս շրջանը:

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 11

ՀՈՂԱՀԱՒԱՔԻ, ՀԱՅԱՀԱՒԱՔԻ ԵՒ ՀՈԳԵՀԱՒԱՔԻ ԵՐՐԵԱԿ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ

Ա

մեակները բազմացան եւ կրկնուեցան, խորհրդաժողովներ, գիտաժողովներ եւ փառատօներ կազմակերպուեցան եւ կը շարունակուին: Կանգ կ՛առնեմ եւ ես ինծի կը հարցնեմ. յետոյ ի՞նչ՝ ազգի վերապրումին, վերականգնումին եւ շարունակութիւն ըլլալու հնարին համար: Յետոյ ի՞նչ՝ հողահաւաքի, հայահաւաքի եւ հոգեհաւաքի համար: Տուեալ պահու մը մէջ բառերը յուզական հնչեղութիւն կ՛ունենան եւ կը մոռցուին, որովհետեւ խորթացած ենք հայրենատիրական գիտակցութենէ եւ յանձնառութենէ եւ զանոնք փոխարինած ենք ցուցադրականով: Show: Հայաստան կ՛ըսեն՝ շաու: Ազգ կ՛ըլլանք հայրենատիրութեամբ: Հրավառութիւն եւ խանդավառութիւն, լաւագոյնի ակնկալութեամբ իշխանութեան փոփոխութիւն անմիջական օրակարգ չեն դարձներ ազգի իր ինքնորոյն գոյութեամբ պատմութեան բեմին վրայ մնալու հարցը, որ ոչ տեսական մարզանք է, ոչ գիտութիւն, եւ ոչ ալ էսթէպլիշմընթ-նոմանքլաթուրա: Ամեակներէ ետք ըսի՞նք, ըսուեցա՞ւ, թէ այսօր որքանո՞վ հայրենատէր ենք, մեր ենթադրական միլիոններու ո՞ր տոկոսը ինքզինք հայրենատէր կը համարէ: Տեղ մը խօսուեցա՞ւ թէ ի՞նչ կը կատարուի եւ ի՞նչ պիտի կատարուի հողահաւաքի, հայահաւաքի եւ հոգեհաւաքի համար, ինչպէ՞ս պիտի իրականացուին այդ երեք հաւաքները: Հարկ է մեկնիլ պարզ սկզբունքներէ: Հայրենիք -հողը տէր կ՛ուզէ: Ազգը հողին վրայ է ազգ: Սփիւռք (ներ)ը յաւերժական չի կրնար ըլլալ, ժամանակաւոր է: Տոկալու եւ տեւելու համար հոգեկան-ոգեկանը անհրաժեշտ է, այսինքն՝ ինքնութիւն, որ ոչ աչքի եւ ոչ ալ մորթի գոյն է, այլ՝ մշակոյթ, որ լեզու է, գիրգրականութիւն, պատմութիւն եւ անկէ բխող եւ յանձնառութեան առաջնորդող շարունակութիւն ըլլալու գիտակցութիւն: Թէեւ հողահաւաք, հայահաւաք եւ հոգեհաւաք երրեակը մէկ ամբողջ կը կազմէ, հասկնալու եւ ըստ այնմ գործելու համար, պարտք է բանալ իւրաքանչիւրը, տեսնել իւրաքանչիւրի բաղադրիչները եւ մեր մէջ փնտռել զանոնք: Հողահաւաքը հայրենիքի ամբողջացում է, պատմական անարդարութիւնները սրբագրելու մնայուն լարում: Այդ ընելու համար պէտք է ունենալ մօտաւոր եւ հեռաւոր գործունէութեան ծրագիր, ոչ ցնորք, ոչ դատարկաբանութիւն: Մարդկութիւնը,պետութիւններ եւ միջազգային կազմակերպութիւններ,- վաղ թէ ուշ պիտի յանգին յաւելեալ արդարութեան, պարզապէս չվտանգելու համար մարդ տեսակի գոյութիւնը մոլորակի վրայ: Այդ պահուն ներկայ պէտք է ըլլալ: Կայ պատմութեան դասը. Գաղութա-

րարութիւնները վերջ գտան, կայսրութիւնները փուլ եկան, ազգերը ընթացան ինքնորոշման ուղիով, եւ այդպէս կը շարունակեն: Հողահաւաքը յանձնառութիւն չպահանջող, սրահ յուզող եւ ամբոխները ոտքի քնացող ճառ կ՛ըլլայ, եթէ անոր տէր եղողներ չըլլան: Այսինքն հողահաւաքը կ՛իմաստաւորուի այսօրուան եւ վաղուան տէրերով: Հող-հայրենին, այն որ կայ, այն որմով կ՛ուզենք ամբողջանալ, կոլֆի դաշտ չէ, ուր կարելի է երթալ շաբաթավերջին եւ զբօսնուլ: Ազգի քաղաքականութեան առանցք է: Հայահաւաքը շնչառութիւնն է հողահաւաքի: Հողը պէտք ունի տիրոջ, որ զայն պաշտպանէ, մշակէ, ապրեցնէ, հոն արմատ արձակէ, ուր սերունդներ իրարու յաջորդեն եւ հողը ըլլայ հայրենի, հայրերու հող: Երբ կը լքենք հողը եւ կ՛արտագաղթենք, երբ հայրենիք կ՛երազենք բայց տէր չենք ըլլար, երբ չենք վերադառնար, կամ կը սպասենք որ այդ հողը ըլլայ Զուիցերիա, Հոնոլուլու կամ Փունթա տէլ Էսթէ, այսինքն դրախտ, հայրենատէր չենք ըլլար, կը դառնանք համայնք, կամ կը գոհանանք հայասէրի վիճակով, երբ գիտենք որ նորվեկիացին, չինացին կամ զուլուն ալ կրնան հայասէր ըլլալ, որ չի նշանակեր հայրենատէր հայ ըլլալ: Հայահաւաքը ազգի համրանքի, Հայաստան կ՛ըսեն գենոֆոնդի երաշխաւորութիւն է: Պարզ խօսելով, Սփիւռքը, ոչ միայն հայկական, այլ նաեւ ուրիշներու, յաւերժական չի կրնար ըլլալ, եթէ հողը տիրոջ պէտք ունի, տրամաբանական է որ Սփիւռք(ներ)ը վերջ տայ իր գաղթականի վիճակին: Ճկոյթի ետին պէտք չէ թաքնուիլ: Որքան որ ալ յաջողած ըլլանք, որքան որ ալ մեզ հիւրընկալած երկիրները մեզի շնորհած ըլլան քաղաքացիութեան իրաւունք, տէր դարձած ըլլանք բարօրութեան եւ ապարանքներու, հայրենիքէն հեռացած կամ հայրենահանուած գաղթականներ ենք: Այս հարցին մասին ամէն անգամ որ կը մտածեմ, ձանձրացուցիչ ըլլալու աստիճան կը կրկնեմ Ի. դարու հայ մեծ գրող Վիգէն Խեչումեանի մեզ մեր հայելիին առջեւ դնող խիտ տարազը, որ «օտարի դրանը քեզ կը կոչեն հիւր, որպէսզի չըսեն ծառայ»: Հետեւաբար, հայահաւաքը ազգային-քաղաքական եւ արմատներու հաւատարմութեան անշրջանցելի ընտրանք է, խուսանաւումները ինքնարդարացման եւ եսասիրական կեղծ ճապկումներ են: «Հիւր»ի վիճակի բնական աւարտը կամ վերադարձ (retour) է կամ օտարում (alienation): Փակագիծ մը: Անցեալին գրած եմ Իտալիոյ Պարի նաւահանգիստէն դէպի հարաւ երկարող Փուլիա շրջանին մասին, ուր Բիւզանդիոնի հայազգի Նիկեֆոր կայսրը հայեր ղրկած էր բնակութեան համար, եւ հիմա հոն հայկական եկեղեցիներ կան, եկեղեցիի մը մուտքի դրան կամարին վրայ Գրիգոր Լուսաւորիչի հրաշագործ արձան կայ, բայց հայեր չկան, անոնք չեն ջարդուած, կորսուած են, օտարումի անգիտակից զոհեր: Երբ հարց կ՛ըլլայ, թէ ի՛նչ Շարունակութիւնը էջ 12

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

ՀՈՂԱՀԱՒԱՔԻ, ՀԱՅԱՀԱՒԱՔԻ ԵՒ ՀՈԳԵՀԱՒԱՔԻ ԵՐՐԵԱԿ ՀԻՄՆԱՀԱՐՑ Շարունակութիւն էջ 11-էն

պիտի ըլլայ Քալիֆորնիոյ, Աւստրալիոյ, Ֆրանսայի կամ Քամչաթքայի հայերուն ապագան, կը կարծէ՞ք որ անիկա տարբեր պիտի ըլլայ Նիկեֆոր կայսեր Փուլիա ղրկած հայերու անհետացումէն: Այսօր Հայաստանի պետութիւն եւ հայկական բարձրագոչ կազմակերպութիւններ ի՞նչ կը մտածեն Փուլիայի հայերուն մասին, որոնք նոյնիսկ իրենց «հայկական ծագում»ը չեն յիշեր, չեն կրնար յիշել, չկան: Ազգասիրութիւն, հայասիրութիւն եւ այդ կարգի բաներ եթէ չյանգին վերադարձի, եզրակացութիւնը ինքնութեան վերջնական կորուստն է, ի հարկէ, նոր ինքնութեամբ նախկին հայեր պիտի շարունակեն ապրիլ, բազմանալ եւ բազմացնել անցեալին իրենց նախահայրերը հիւրընկալած ժողովուրդները: Հոգեհաւաքը կ՛իմաստաւորէ հողահաւաքը եւ հայահաւաքը: Առանց հայերու ալ, իր բնակիչներով, Հայաստան կոչուած աշխարհը պիտի շարունակէ գոյութիւն ունենալ, նոյն կամ տարբեր անունով, աշխարհագրական տարածք մը: Այդ աշխարհը օրրանը եղած է ինքնուրոյն մշակոյթով ժողովուրդի մը, որ հայն է, իր աւանդութիւններով, աշխարհը տեսնելու իր կերպով, իր լեզուով, առասպելներով, ստեղծագործութեամբ, գիր-գրականութեամբ, որոնք իրեն տուած են շրջապատէն տարբեր ըլլալու վիճակ: Այսօր իրողութիւն է, հարիւր տարուան պարտադըրուած հեռաւորութիւնները յաճախ յանգած են խզումներու: Իրատես պէտք է ըլլալ. Նորվեկիոյ կամ Գանատայի մէջ Արմաւենի չ՛աճիր, կրնայ աճիլ որպէս զարդ՝ ջերմոցներու մէջ: Այդպէս պիտի ըլլայ սփիւռքներու ինքնութեան մաշումը: Մշակոյթ եւ ինքնութիւն ժառանգողներու տոկոսը պիտի նուազի, արդէն նուազած է: Կարգախօսային աղմկարարութիւնը անվաղորդայն է, յարդի բոցի կը նմանի: Միամիտ պէտք չէ ըլլալ. շրջապատի մշակոյթը, կենցաղը, ընկերաքաղաքական կացութիւնը, ողողող բնոյթ ունին, եւ տարիներու թաւալումին հետ սեփական ինքնութեան շուրջ կամայ ակամայ սեղմիրան կը դրուի, տեսակ մը զսպաշապիկ: Հետզհետէ աւելի կ՛աճի տոկոսը այն հայածնունդներուն, որոնք հայկական հոգեկան-ոգեկան ժառանգութիւն չեն ստանար, կը ստանան իրեն բնակավայրի եւ շրջապատի հոգեկան-ոգեկանը: Այս կացութիւնը տարբեր ձեւով գոյութիւն ունէր Հայաստանի մէջ, գաղափարականքաղաքական ճնշումներու հետեւանքով: Լենինէն մինչեւ Պրեժնեւ ըսուած եւ կրկնուած էր, որ խորհըրդային իւրաքանչիւր քաղաքացի պէտք է սորվէր «ռուս մեծ լեզուն», որ Մեծ Հայրենիքի լեզուն էր, եւ լայն ասպարէզ ունենալու համար պէտք էր լսուէր այդ պատգամը: Այս նշումներու լոյսին տակ հողահաւաքի, հայահաւաքի համար կենսական է հոգեհաւաքը: Հայաստան եւ սփիւռքներ, ոչ թէ պէտք է մերժել օտար մշակոյթները, գիտութիւնը, արուեստները, այլ

տիրութիւն ընել սեփական հոգեկան-ոգեկանին, առանց որուն հայրենատիրութիւնը կ՛ըլլայ սնամէջ եղէգ, կ՛ընդունինք ըլլալ, ինչպէս ըսուած է քանիցս, համաշխարհային ազգ, թէեւ այս պարագային պէտք է փոխարինել ազգը ծագումով հայերու ամբոխով: Փառատօներէ, հրավառութիւններէ, խորհըրդաժողովներէ եւ գիտաժողովներէ ետք, ազգի լինելութեան գրաւական եռակի գաղափարը պէտք է հասցնել իւրաքանչիւր հայու, իր յարկին տակ, վերածել համոզումի: Շռնդալից անուններով հանդիպումներուն հայածնունդներու չնչին տոկոսը կը մասնակցի եւ այդ չնչին տոկոսը պէտք չէ ծնունդ տայ այն թիւր ըմբռնումին, որ իրենք ազգն են: Հայաստանի եւ Սփիւռք(ներ)ի բազմանուն կուսակցութիւնները ե՞րբ հրապարակ պիտի գան զանգուածներուն ուղղուած հողահաւաքի, հայահաւաքի եւ հոգեհաւաքի օրակարգով, որպէսզի հայապատկան իւրաքանչիւր թիզ հող իր տէրը ունենայ, հայը ըլլայ տէր եւ ծառայ իր երկրին եւ ինքնութեան, վերանուաճուելով հոգեկան-ոգեկանով: Ե՞րբ պիտի ձեռնարկեն Սփիւռք-գաղթականութեան վերջ տալու, որպէսզի Հայաստանը տէր ունենայ եւ հայը մնայ հայ: Մասնակի եւ պատեհապաշտական ծեփով ազգ եւ հայրենիք չեն պահուիր: Հողահաւաք, հայահաւաք եւ հոգեհաւաք ազգի իրաւութեան քաղաքականութեան առանցքին պէտք է գտնուին: Կը գտնուի՞ն: Ի՞նչպէս պատասխանել, շարքային հայէն մինչեւ փոքրանուններ կամ մեծանուններ: Հայաստանի իւրաքանչիւր թիզ հողին տէրերով պիտի շարունակուի Հայաստանի եւ հայու պատմութիւնը: Եթէ հայրենադարձութիւնը իրականացող օրակարգ չըլլայ եւ շարունակուի իր անունը չըսող գաղթականի տխուր քաշքշուքը, շաբաթավերջին Վան, Սեւան եւ Արարատ երգելով, կ՛ըլլանք դատարակաբանութիւն համաշխարհային ազգ, եւ տասնեակներով կուսակցութիւններ պիտի տեսնեն, որ սրահները պարապ են, նոյնիսկ եթէ իրենք աւելի գիտուն եւ աւելի պերճախօս դարձած են: Հողահաւաք, հայահաւաք եւ հոգեհաւաք՝ այսօ՛ր: Ամէն օրուան ուշացման տուգանքը կը վճարուի մեր տարտղնումով եւ համրանքի կորուստով: Այս տեսնելու համար սաւանանման վկայականներու եւ դրամատան մէջ քնացող միլիոններու կարիք չկայ: Մենք մեզ ու ղեկավարութիւնները պարտինք կշռել ու դատել հողահաւաքի, հայահաւաքի եւ հոգեհաւաքի կշիռքով: Այն ատեն թերեւս մեր վաղը այսօրուընէ լաւ կ՛ըլլայ:

Նուազի-լը-Կրան

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 13

Հայաստանի անկախութեան եւ պետականութեան ստեղծման 100-րդ տարեդարձին նուիրուած կեդրոնական ելոյթի նկարներ (Փիրէայի Քաղաքապետական թատրոն, 10 Յունիս 2018)

Քերոբ Էքիզեան հանդիսութեան նախագահող

Յակոբ Պալեան - օրուայ բանախօս

«Մարալօ»

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայաստանի անկախութեան եւ պետականութեան ստեղծման 100-րդ տարեդարձին նուիրուած կեդրոնական ելոյթի նկարներ

Մկրտիչ Գրիգորեան - խմբավար «Համազգային»ի «Յակոբ Փափազեան» երգչախումբ

Վարդենի Սպարթալեան Երուանդ Մանուկեան երիտասարդական ուղերձ

«Նայիրի»

«Նանօր»

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 15

Pashinyan meets with Putin in Moscow FIFA World Cup, met with Russian President Vladimir Putin.

“Considering the strategic nature of our relations and the wide scope of cooperation in different sectors, I think our meetings are always demanded,” the Kremlin quoted Vladimir Putin as saying during his opening remarks.

In Putin’s words, Russia confidently keeps its leading positing in the Armenia trade market, as the turnover increased by 30% last year with ongoing trends of growth.

Putin has attributed the growth to the import of agricultural product from Armenia as well as the country’s membership to the EAEU. Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan, who has arrived in Russia to attend the opening of the 2018

“I hope we will go forward in this direction,” the president has noted.

President Sarkissian received Co-Chairs of the OSCE Minsk Group President Armen Sarkissian received on June 14th the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group Igor Popov (Russia), Andrew Sheffer (USA), and Stéphane Visconti (France) and the Personal Representative of the OSCE Chairman-in-Office Andrzej Kasprzyk.

President Sarkissian said that Armenia is committed to the peace process carried out with the mediation of the Co-Chairs of the OSCE Minsk Group, which is conducted by the Prime Minister and Minister of Foreign Affairs of Armenia, and will continue its efforts aimed at a peaceful resolution of the conflict.

Armenia Elected member of UN Economic and Social Council

At the elections held during the plenary meeting of the 72nd session of the United Nations General Assembly in New York on June 13, Armenia became member of the United Nations Economic and Social Council (ECOSOC) for a three-year term starting January

2019, ARMENPRESS was informed from the press service of the Foreign Ministry of Armenia.

One of the principal organs of the UN the ECOSOC is responsible for coordinating the economic, social, environmental and related work of the specialized agencies, funds and programmes, the functional commissions and the regional commissions of the United Nations. The ECOSOC with a membership of 54 countries serves as the central forum for discussing international economic and social issues, and for formulating policy recommendations addressed to Member States and to the United Nations.

By gaining the seat for the second time (previously served for the term 2004-2006), Armenia is renewing its commitment to support the global efforts towards sustainable development and to contribute on the national level to the works of the Council.

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Artsakh’s international recognition could help restrain Azerbaijani aggression – FM snap elections in Armenia.

As for the restoration of the full-fledged format of negotiations, the Foreign Minister said the stance of the Artsakh authorities fully comply with that of Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan.

Artsakh has no particular expectations from the visit of the OSCE Minsk Group Co-Chairs to Armenia, Artsakh Foreign Minister Masis Mayilian said in an interview with Public Radio of Armenia.

According to him, maintaining the dynamics of negotiations will be a priority during the coming months. He believes concrete results can be expected after the

“Now we have to think about the mechanisms of how Artsakh can return to the negotiating table,” Mr. Mayilian said. He added that it’s time to apply political and diplomatic means to restrain Azerbaijan’s aggression, and the international community has much to do here.

The Foreign Minister believes that the international recognition of Artsakh could be one of the options.

“We have seen in different regions that recognition of independence has ruled out the military perspectives and opened an opportunity for dialogue,” he said.

Masis Mayilian said the threat of escalation is always there, but the threat has different levels. He noted that a huge work has been done after the April war to restore the balance and “we are in a stronger position that before the April events.”

AMBASSADOR SAMANTHA POWER VISITS THE TSITSERNAKABERD MEMORIAL after the Armenian Genocide. Often those killed were taunted with the words, “Nobody will know. You will all be forgotten.” But here – and all around the world – the descendants of those murdered have defied those taunts, painstakingly documenting all of the small decisions and actions that gave rise to a most colossal crime. We will never bring back the lives of innocent men, women, and children murdered and destroyed in the Armenian Genocide but all of us have a responsibility to remember, to fight denial, and to do all within our power to ensure that the horrors that happened to your people embolden us to support human rights and fight injustice in the present, wherever it occurs.”

On June 8, 2018 Samantha Power, former United States Ambassador to the United Nations and member of the Aurora Prize Selection Committee, has visited the Tsitsernakaberd Memorial and the Armenian Genocide Museum-Institute to honor the victims of the Armenian Genocide.

During her visit Ambassador Power has also signed the Museum’s guestbook. She wrote: “To the people of Armenia and Armenian descent. It has been very meaningful – and very painful – to walk these halls and to see the faces and read the testimonies of those who suffered immeasurably before, during, and

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Pashinyan Visits Artsakh Frontline

Էջ 17

address issues of their service.

Earlier on Saturday, Pashinyan and Sahakyan visited the Artsakh Defense Ministry and during a consultation with Artsakh’s military leadership discussed issues related to the ongoing enhancement of the Defense Army’s combat efficiency, military cooperation between Artsakh and Armenia, as well as the situation on the frontlines.

Taking part in the consultation were Armenia’s Defense Minister David Tonoyan and the Artsakh Defense Minister Levon Mnatsakanyan, who were joined by Armenia’s Armed Forces chief of staff Artak Davtyan.

STEPANAKERT—Armenia’s Prime Minister Nikol Pashinyan on Saturday, accompanied by Artsakh President Bako Sahakian visited the eastern border of Artsakh and Azerbaijan, known as the line of contact.

Pashinyan was there to become acquainted with the situation on the frontlines, to meet the soldiers and

Taner Akçam: Turkey’s Apologies for Genocide ‘Not Enough’ to Reinstate Historical Justice YEREVAN (Tert.am) — Turkey’s repeated statements, offering apologies to the Armenians for the 1915 Genocide, are not absolutely enough to reinstate historical justice, leading Turkish-German historian and genocide scholar Taner Akçam said in Yerevan.

At a public lecture delivered at the American University of Armenia (AUA), Akçam stressed the urgent need of serious efforts towards providing material redress. ”For me, as a scholar, apologies by Turkey are really enough,” he said, referring to his extensive scholarly research devoted to the topic. “But what I propose for my government, i.e. – the government of the Republic of Turkey, is to follow Germany’s example. After World War II, Germany not only acknowledged the [Jewish] Holocaust but also initiated a process with representatives of Israel and the Jewish community.

And they eventually concluded the 1952 Luxemburg Accord, which proposed tremendous compensation,” he noted.

Akçam, whom the New York Times described as the “Sherlock Holmes of Armenian Genocide” in an April 2017 review, also called for a consistently serious attention to the future fight for justice. “Justice must be reinstated. This process, involving Turkey, Armenia and the Armenian Diaspora, must be finally initiated.

And it must be an open debate; agreements or disag-

reements are really possible … but apologies alone are not enough for re-establishing justice. What matters is material redress,” the historian added.

He also admitted the impossibility of measuring the losses suffered. “It isn’t just about a certain amount of money. We can never ‘transport’ the big civilization which the Armenians created in their historical homeland. Material [values] are not something to satisfy the Armenians,” he added.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Parliament approves Prosecutor General’s motion, arrested MP to remain in custody possession of firearms. Upon searching the compound of Grigoryan, agents found huge amounts of military weapons and ammunition and supplies, including donated food and clothing which was meant to be sent to soldiers in Artsakh back in 2016. The donated supplies even include letters written by schoolchildren during the days of the April War of 2016.

The Prosecutor General requested an extraordinary sitting of the parliament to take place to strip the MP of parliamentary immunity, in order to keep him in pretrial custody.

YEREVAN, JUNE 19, ARMENPRESS. The Armenian parliament has approved the motion of the Prosecutor General on keeping MP Manvel Grigoryan in custody.

Eighty-two MPs took part in the vote, with 77 voting in favor and three against. Two ballots were declared invalid.

The MP has denied any wrongdoing, and in a letter sent to the Speaker said he will restore his reputation, and called on his colleagues to strip him of immunity since “he has no desire to obstruct the investigation”.

A private zoo and a large car collection were also found during the search of the compound.

Earlier today June 19th, the parliament also approved the prosecutor’s motion on stripping the MP of immunity and launching criminal proceedings. Eighty-one MPs voted in favor, three against and one ballot was declared invalid in the first vote. Two separate votes were held – one for approving the motion on stripping of immunity, and the other on approving the pre-trial detention.

Member of Parliament Manvel Grigoryan, a former general who chairs the Yerkrapah Volunteer Union, a paramilitary organization, was arrested on June 16 by national security service in his hometown of Ejmiatsin (Vagharshapat).

The lawmaker from the Republican Party faction is suspected in embezzling military supplies and illegal

Chinese-language school to open in Yerevan on September 1 At a meeting with former Armenian Prime Minister Karen Karapetyan in January, the ambassador had said that $15 million were allotted for the construction of the school in Yerevan.

The ambassador said that the Chinese side will conclude building the school in the second half of August, as agreed before.

PanARMENIAN.Net: June 13. — A Chinese-language school will open in the Armenian capital city of Yerevan on September 1, Chinese ambassador to Yerevan Tian Erlun said at a meeting with Minister of Education and Science Arayik Harutyunyan.

Also, the diplomat revealed that the Chinese government is ready to provide support in the process of organizing Chinese language studies and will send teachers for the upcoming academic year.

Also, issues concerning higher education in Armenian and Chinese institutions and expanding cooperation in the field of education were high on the agenda.

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 19

AGBU Europe Marks the Centennial of the First Republic of Armenia with Musical Weekend in Brussels From June 1 to 3, the city of Brussels was captivated by a multi-genre Musical Weekend organized by the Performing Arts Department of AGBU France/Europe in partnership with the Boghossian Foundation, the City of Brussels and the Armenian community of Belgium.

The three-day concert was inspired by the 100th anniversary of the First Republic of Armenia, an historical milestone in the Armenian Nation’s long road to independent statehood. “Since Armenia’s rebirth in 1991, it has showcased to the world the depth and breadth of the musical achievements of its people. This concert series has crystalized those achievements all in one weekend,” remarked Nicolas Tavitian, the director of AGBU Europe, when noting the considerable turnout at all three of the weekend’s events.

Together with AGBU Performing Arts Department of France, AGBU Europe assembled a roster of some of the best musicians of a generation, many whose talents were originally cultivated in Armenia. A new AGBU string ensemble, a classical piano trio and a jazz band played on successive nights, displaying their mastery of their respective genres.

The entire weekend also served as a fundraiser to benefit the afterschool programs of the AGBU Children’s Centers in Yerevan Armenia. “After 25 years of providing Armenia’s youth with character-building and self-discovery programs through arts and sports, these

centers are long overdue for a major renewal—not only to expand and upgrade interior space but also to enhance teaching proficiencies and enrich curricula,” explained Karen Papazian, of the AGBU Central Office in New York. As the director of Global Outreach and Development, she pointed out that “Armenia’s youth deserve to thrive in a safe and nurturing environment. And no doubt, some of these children will grow up to follow in the footsteps of rising stars like those who performed this weekend.”

The concert series began Friday evening at the Brussels Town Hall, one of Belgium’s most magnificent Gothic buildings. Opening remarks made by officials and dignitaries spoke to the significance of the occasion. H.E. Tatul Margaryan, Armenia’s Ambassador to Belgium, stated, “On May 28, one hundred years ago, our nation restored its millenia-old state by declaring the birth of the First Republic of Armenia. Although the First Republic faced numerous challenges and was short lived, it laid the foundation for the establishment and development of state institutions and democratic governance.”

He was followed by Philippe Close, the mayor of Brussels, who referred to the turbulent context in which the Republic of 1918 was founded, citing the fall of the Ottoman empire, the chaos of the Russian revolution and the admission of hundreds of thousands of genocide survivors. The mayor also highlighted the will of the City of Brussels to collaborate with Armenian organizations to host this important cultural event, noting that “culture is the best expression of a people’s vitality and of its presence in the world.”

Stepan Mirdikian, a former chairman of the Armenian community of Belgium also added words of inspiration.

Quoting Ernest Renan, he mentioned, “What constitutes a nation is not so much speaking the same language or belonging to the same ethnic group, it is to have accomplished together great things in the past Cont. on page 22

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

THE MEDIA AS A DIASPORA-HOMELAND BRIDGE

By NAREG SEFERIAN 1512, Venice, Italy and 1794, Madras (Chennai), India – what do these years and places, each so far apart from the other, have in common? They were both significant firsts in the Armenian world: the first published Armenian book and the first Armenian newspaper.

The printing press has played a key role in keeping the Armenian identity alive around the world for centuries now, whether through Bibles or school books, yerazahans (“dream dictionaries”) or active media providing information on local events and sometimes having connections with goings-on in other parts of the global Diaspora.

Unfortunately, the Diasporan Armenian media has not always had the strongest links with Armenia itself, even in this age of the internet and social media. That relationship has undergone major changes in recent years, something which became even more evident over the course of tumultuous weeks in April and May, 2018, when the country saw tremendous political developments that were very closely followed across the planet from Boston to Beijing or Buenos Aires to Beirut, whether through pixels on a screen or through ink on paper. The Diaspora-Homeland media connection has entered a new era.

Among those invited to speak were local media professionals who shared their experiences on covering the recent events, representing a variety of outlets and agencies such as CivilNet, RFE/RL Azatutyun, the Associated Press, Photolure, and EVN Report. Members of the audience chimed in with questions and reactions of their own.

As a reflection of that evolution, AGBU Armenia hosted an evening’s discussion on May 30 on the sidelines of the 9th Pan-Armenian Forum of Journalists organised by the Ministry of Diaspora. Around one hundred editors, reporters, and publishers – both local and from abroad – gathered at the AGBU Armenia headquarters in central Yerevan to exchange thoughts and ideas and to widen their networks.

In his opening remarks, Vasken Yacoubian, AGBU central board member and president of AGBU Armenia, mentioned that, when the conference had first been planned, things were quite different in the country. “This is a new Armenia. Perhaps we need a new Diaspora,” he said. The AGBU has long been known as a Diasporan organisation, but in recent years it has moved more and more towards becoming an Armeniacentred establishment with a strong Diasporan network. If there is any institution that can play the role of a Diaspora-Homeland bridge, it is the AGBU, especially in this time of great change. “There needs to be meaningful engagement of the Diaspora with Armenia – not only humanitarian donations, but through so many other means,” Yacoubian added. “We hope for serious partnerships [in the media sphere]. It is true that there must be transparency and free expression.

Surely the Diaspora must discuss the shortcomings in Armenia. But the success stories need to be reported as well. The Diaspora must know about the achievements of the country, some of which go well beyond the regional level and are truly global successes.”

One theme that was touched upon by many speakers was the role of the youth in the latest political developments – whereas it was clear that most of the media representatives in the room belonged to the older generation. Or so it looks to be the case for the Diasporan press.

“Indeed, this is a fair observation,” Aharon Shekherdemian, the media co-ordinator for the AGBU AYA in Lebanon commented. “There does not seem to be so much room for the youth in the [Diasporan] Armenian media today. They need to be encouraged, somehow they must be drawn into that sphere.”

A bigger theme that repeatedly came up was that alongside an unprecedented level of popular engagement during the weeks of the movement led by Nikol Pashinyan, especially through social media and citizen journalism, there was also substantial attention from the global mainstream media. This scale of interest created new opportunities for collaboration with local Cont. on page 21

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 21

THE MEDIA AS A DIASPORA-HOMELAND BRIDGE Cont. from page 20

media as producers, fixers, and providers of reporting and analysis. Hrair Tamrazian, the director of RFE/RL Azatutyun, discussed how it was an exceptional experience for them to provide content for major broadcasters. He hoped the media culture in the country itself would see positive changes as a result. Arshak Tovmasyan, executive director of Regional Post Caucasus, added that there were more than 200 foreign media workers in the country during the first week of May – all of them needed analysts and reporters.

that, as a commercial success, might have turned into an organic brand for the country, Aslanyan suggested.

It is noteworthy to have CNN, Euronews, Al Jazeera, and the BBC in Armenia, but what about Diasporan media outlets themselves? “The Diasporan press often writes about their own community, but they can also have regular correspondents in Armenia – especially for times of major developments,” Tamrazian suggested.

Also present was Melik Baghdasaryan who runs the Photolure photo agency with his sons Vahram and Hayk. Adding to their already positive reputation, the work by the Baghdasaryans on the recent movement was recognised by President Armen Sarkissian. As such, the role of the media lay not just in merely reporting the events of April and May but in conveying their significance to the whole country and to the world. Other noted photo journalists present that day were Eric Grigorian of EVN Report, Nazik Armenakyan of 4Plus, Narek Aleksanyan of Hetq with his colleague, investigative reporter Seda Ghukasyan.

And it works the other way as well. Local media representatives, even from Tamrazian’s own RFE/RL Azatutyun and the highly active and followed Hetq, confessed that they had limited knowledge about and interaction with the Diasporan media. The event was a good occasion for them to become at least a little bit more familiar with that world.

Avet Demuryan, the correspondent of the Associated Press in Armenia, added a call for his part to editors of Diasporan media to engage deeply with one or two local Armenian media outlets and share content.

“Publish a lot about the people in your community,” he said, “the movers and shakers, those who create the atmosphere in local life, whether war veterans, scholars, or entrepreneurs.”

Among the other speakers that day were Ara Aslanyan, the designer who came up with the “Dukhov” logo now so ubiquitous on baseball caps and t-shirts all across the country and certainly abroad. The expression dukhov was met with some resistance from those in the Diaspora not familiar with the Russian language or local slang in Armenia, but the term has nevertheless become a symbol of the revolution and something

For Arto Vaun, an editorial board member at EVN Report – of which the significant English-language coverage during the recent events was particularly lauded – any kind of contact to facilitate discussions between local, Diasporan, and even non-Armenian media would be more than welcome. “These connections should go in particular toward elevating standards,” he added. “There is immense room for dialogue between local and Diasporan media,” Talar Kazanjian, executive director of AGBU Armenia, echoed, “For Diasporan outlets, local Armenian media can serve as resources, as partners on the ground. For media in the homeland, reaching out to Diasporan media for fruitful Cont. on page 22

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

AGBU Europe Marks the Centennial of the First Republic of Armenia with Musical Weekend in Brussels Cont. from page 19

and to want to accomplish more in the future.”

On opening night, the AGBU String Ensemble[CE1], took to the stage to perform under the direction of young composer Alexandr Iradyan, who conducted the very first concert of the ensemble which interpreted the powerful and emblematic Symphony for Strings and Timpani, by Mirzoyan along with selected works

by Komitas.

The following evening, the diverse audience of Armenians and non-Armenians gathered at the Ceremonial Hall of the Boghossian Foundation Villa Empain for the performance of pianist Varduhi Yeritsyan, known for her vast and diverse repertoire. She performed along with the Brussels based brothers Hrachya Avanesyan (violin) and Sevak Avanesyan (cello). The trio performed the works of Shostakovich and Babajanian as well as a number of encore pieces by Komitas following the wide public acclaim.

Sunday’s performance at the same venue featured the contemporary works of Yessaï Karapetyan Trio, a jazz ensemble led by pianist Yessai Karapetyan, a gifted musician who performs on the most prestigious jazz stages in Europe. Yessaï was accompanied by Sylvain Fournet-Fayas on double bass and David Paycha on drums.

Nadia Gortzounian, the president of AGBU France, hailed the event as a “brilliant” weekend. “I was thrilled to see such a high level of attendance at each of our three events and I am profoundly grateful to all the immensely talented musicians for their extraordinary performances. It was also a pleasure to collaborate

with the City of Brussels, the Armenian community of Belgium and the Boghossian Foundation that allowed us to host our concerts in the particularly magical setting of the Villa Empain in Brussels.”

She went on to say, “It was a heartwarming and inspiring experience to see just how far the Armenian Nation has come since the First Republic, as we contribute to world culture through the arts.”

Established in 1906, AGBU (www.agbu.org) is the world's largest non-profit Armenian organization.

Headquartered in New York City, AGBU preserves and promotes the Armenian identity and heritage through educational, cultural and humanitarian programs, annually touching the lives of some 500,000 Armenians around the world.

For more information about AGBU and its worldwide programs, please visit www.agbu.org

THE MEDIA AS A DIASPORA-HOMELAND BRIDGE Cont. from page 21

partnerships can help set a new, elevated agenda.”

Evidently, there is much interest both for local and for Diasporan media outlets to hear from the other, but an insufficient level of engagement. The Deputy Minister of Diaspora, Babken DerGrigorian, commented for his part that, “The Diasporan media plays a crucial role as a bridge between the various Diaspora communities and Armenia. But, at the same time, there is immense room for growth, collaboration, and the exchange of ideas. We need to have more such platforms for strengthening that bridge, we need to explore even more efficient, effective, and productive ways to collaborate.”

The key question remains: how can the Diaspora engage more fully and meaningfully with the homeland and how can the homeland reach out impactfully and

sustainably to the Diaspora? Establishments such as the AGBU are positioned to provide platforms for networking and sharing, as well as to assist in making long-term collaborations possible. Those deeper connections can take place across many fields, but surely the role of the media will always be central in maintaining ties throughout the global Armenian nation.

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 23

ՌԱԿ-ի երախտաւորները

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՅԱԿՈԲԵԱՆ (Վան 1876 – Երեւան 1938) ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ

Ե

րախտաւոր Յակոբեան ծնած է Վան 1876ին: Նախնական ուսումը առնելով ծննդավայրին մէջ, ան պատանի տարիքէն արդէն հետաքրքրութեամբ կը հետեւի Վանի մէջ կազմաւորուող Արմենական կազմակերպութեան գործունէութեան։ 1893-ին կը մեկնի Էջմիածին, Գէորգեան Ճեմարանին մէջ հետեւելու բարձրագոյն կրթութեան ու աւարտելէ ետք 1897-ին, որպէս մանկավարժ կը հրաւիրուի Թաւրիզ, ուր քանի մը տարի մնալէ ետք կ՚որոշէ Միացեալ Նահանգներ մեկնիլ շարունակելու իր մասնագիտութիւնը։ 1901-ին կու գայ Ուիսքանսըն նահանգ, ուր կ՚ընդունուի որպէս պատմագիտութեան ուսանող, մասնագիտանալով ու ստանալով դասախօսի կոչում իր պատրաստած եւ ներկայացուցած «Հայերուն եւ ֆրանքներուն յարաբերութիւնները Լեւոն Բ.-ի իշխանութեան օրօք» թէզով՝ 1904-ին։ 1905-ին կու գայ Նիւ Եորք, ու իր մանկավարժական զբաղումին կողքին շուրջ երկու տարի կը հրատարակէ «Արաքս» ամսագիրը, ուր Յակոբեան իր մասնակցութիւնը պիտի բերէր Վարդ Շահէն ծածկանունով, ստորագրելով պատմաբանասիրական հայրենաշունչ յօդուածներ եւ բանաստեղծութիւններ։ 1907-ին կ՚անցնի Պոսթոն, շուրջ տարուան մը համար խմբագրելու «Ձայն Հայրենեաց» պաշտօնաթերթը, որ յետագային պիտի դառնար ՌԱԿ-ի խօսափող՝ «Պայքար» օրաթերթը (1922)։ 1908-ին, Օսմանեան Սահմանադրութեան հռչակումէն ետք, կը մեկնի Պոլիս, ուր կը ստանձնէ ուսուցչական պաշտօն։ Պոլսոյ հայկական գաղութը իր կազմաւորուած համայնքով, դարձած էր ազգային եռուզեռի կեդրոն մը, ուր Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութիւնն ալ կը գործէր իր կառոյցներով։ Գաղափարական հակումով Յակոբեան իր մասնակցութիւնը կը բերէ ռամկավար շրջանակի կազմաւորման մէջ, մօտէն գործակցելով ծանօթ բանասէր եւ առաջնորդ՝ Տիրան Քելեկեանի հետ։ Պոլսոյ մէջ կը դառնայ նաեւ թղթակիցը "New York Daily Post" թերթին։ Պոլիս կեցութեան շրջանին, որպէս բանասէրպատմագէտ Յակոբեանի կ՚առաջարկուի պատրաստել «Ազգերու պատմութիւն» ուսումնասիրութիւնը, որ ծրագրուած էր հրատարակել 10 ամբողջական հատորներով։ 1911-ին Պոլսոյ մէջ կը գումարուի Հայ Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութեան Ա. Ընդհ. պատգամաւորական ժողովը, որուն կը մասնակցի Յակոբեան, մօտէն ծանօթանալով ատենոյ ռամկավար ղեկավարութեան՝ Տամատեանի, Թէքէեանի,

Տաղաւարեանի եւ այլ երախտաւորներու։ Տարուայ աւարտէն առաջ միացեալ ընկերակցութեան տնօրէն յանձնաժողովի անդամի հանգամանքով կը մեկնի Եգիպտոս, հոն ալ կազմակերպելու կրթական կեանքը եգիպտահայ գաղութին, ու շարունակելով իրեն առաջարկուած ուսումնասիրութեան աշխատանքը, որուն առաջին երեք հատորները ամբողջա-ցուցած էր Պոլիս գտնուած շրջանին։ 1913-ին կուսակցական առաքելութեամբ կը մեկնի իր ծննդավայրը Վան, ուր կը հիմնէ մանկավարժապետանոց մը։ Իսկ կրթական այլ ծրագրով կ՚անցնի Ռումանիա, ապա Ռուսաստան, ուր պիտի մնար Համաշխարհային Ա. Պատերազմի տարիներուն։ Յակոբեան Ռուսաստան գտնուած շրջանին կը պարապի ուսումնասիրութիւններ կատարելով մանաւանդ թուրք եւ գերման յարաբերութիւններուն մասին։ Իր յաճախակի այցելութիւնները դէպի Հիւսիսային Կովկաս եւ ապա Թիֆլիս, կը նպաստեն հոն հաստատուած վանեցի գաղթականներուն, որոնց մէջ կային իր հարազատներէն շատեր, որոնք լքած էին Վանը 1915 Սեպտեմբերին, ցարական Ռուսիոյ բանակի նահանջէն ետք։ Ռամկավար Կուսակցութեան «Վան-Տոսպ» պաշտօնաթերթն ալ սկսած էր վերահրատարակուիլ Թիֆլիսի մէջ, առաւելաբար Վանի նախկին քաղաքապետ՝ Արտակ Դարբինեանի ուժերով։ Յակոբեան յաճախակի մասնակցութիւն կը բերէ պաշտօնաթերթին, ու Թիֆլիսի մէջ կը շարունակէ կուսակցական գործունէութիւնը։ Իր կատարած ուսումնասիրութեանց որպէս արդիւնք կը հրատարակէ երկու հատորներ՝ ա. «Գերման դաւը Կովկասի մէջ» եւ բ. «Թուրքիան գերման ճանկերուն մէջ»։ 1918-ի աւարտէն առաջ կը վերադառնայ Պոլիս, ուր Համաշխարհային Ա. Պատերազմէն ետք, յարաբերական հանդարտութիւն մը կը տիրէր դաշնակիցներու յաղթանակէն ետք։ Պոլսոյ երբեմնի հայաբոյր մթնոլորտն ալ հետզհետէ զարկ պիտի տար կրթական ու հասարակական եռուզեռին։ Երախտաւոր Յակոբեան Պոլսոյ մէջ դարձեալ իր բանասիրական աշխատանքը պիտի շարունակէր «Ազգերու պատմութիւն» հրատարակութեան Շարունակութիւնը էջ 24

Հայ Կեանք

Էջ 24

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՅԱԿՈԲԵԱՆ (Վան 1876 – Երեւան 1938) Շարունակութիւն էջ 23-էն

ծրագրի յաջորդ հատորներու պատրաստութեամբ։ Հայ Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութեան Պոլսոյ շրջանակն իր աշխուժացման գործընթացին մէջ էր ու 1919-ին «Ժողովուրդի ձայնը» որպէս քաղաքական եւ հասարակական օրաթերթ կը դառնայ ռամկավար պաշտօնաթերթը Պոլսոյ շրջանակին։ Պատկառելի այս խօսափողը շուրջ երկու տարուայ իր հրատարակութեան ընթացքին կ՚ունենայ առաջնորդ գործիչներ՝ Վահան Թէքէեան, Յովհաննէս Պօղոսեան, Դոկտ. Յակոբ Թոփճեան, Վահան Միրաքենց եւ անշուշտ Յովհաննէս Յակոբեանը։ Այս շրջանին կարեւոր զարգացումներ կը խմորուէին մանաւանդ Պոլսոյ մէջ, երբ ռամկավար եւ ազատական հոսանքները սկսած էին իրենց խորհըրդակցական հանդիպումներուն։ Յովհաննէս Յակոբեանի դերը մեծ եղաւ այս հանդիպումներուն ընթացքին կազմաւորելու կուսակցական կառոյցները ու պատրաստուելու Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան հիմնադիր ժողովին Պոլսոյ մէջ՝ 1 Հոկտեմբեր 1921-ին։ 1922-ին հրաւէր կը ստանայ տեղափոխուիլ Գահիրէ, ուր կը ստանձնէ խմբագրութիւնը «Արեւ» օրաթերթին, դառնալով երրորդ խմբագիրը Վահան Թէքէեանէն եւ Միքայէլ Կիւրճեանէն ետք («Արեւ» օրաթերթը կը հանդիսանայ երկրորդ ամենաերկար հրատարակուող պաշտօնաթերթը սփիւռքահայ մամուլին՝ 103 տարեկան)։ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան շրջանակը իր «Արեւ» պաշտօնաթերթով, կարեւոր դեր մը ստանձնած էր միջին արեւելեան գաղութներուն համար 1920-ական թուականներուն, մանաւանդ Կիլիկիոյ պարպումէն ու Հայաստանի խորհըրդայնացումէն ետք։ Խմբագրի պաշտօնով, Յակոբեան յաճախ կը հրաւիրուէր դասախօսութիւններ տալու, ինչպէս նաեւ իր փորձառութեամբ նպաստելու եգիպտահայ կրթական ծրագիրներուն։ 1927-ին հրաւէրով Խորհրդային Հայաստանի կառավարութեան, ընտանիքով կը տեղափոխուի Երեւան, ստանձնելու Մելգոնեան ֆոնտի պատասխանատու քարտուղարի պաշտօնը նպաստելու զանազան հայրենաշէն ծրագիրներու։ Յակոբեանի կ՚առաջարկուի միեւնոյն ատեն դասաւանդելու Մերձաւոր Արեւելքի պատմութիւն՝ Երեւանի Պետական Համալսարանէն ներս։ «Խորհրդային Հայաստան» հատորը կը դառնայ Յակոբեանի հրատարակութիւնը հայրենիքի մէջ, որ յատուկ կը պատրաստէ Հայաստանի այդ տարի ներու նուաճումները, ներկայացնելու սփիւռքի համայնքներուն։ Երեւանի մէջ երախտաւորին հիմնական առաջին ծրագիրը կը դառնայ Մելգոնեան ֆոնտի միջո-

ցով կառուցել Ալ. Միասնիկեանի անուան հանրային գրադարանի շէնքը, ներկայիս՝ Հայաստանի Ազգային գրադարան։ Կարեւոր ներդրում մը կ՚ըլլայ նաեւ իր կողմէ, Մելգոնեան ֆոնտի միջոցաւ հիմնել Պետական համալսարանին տպարանը, արտասահմանէն բերելով մեքենական սարքեր, թուղթի եւ մելանի հսկայ քանակութեամբ պահեստ։ Աւելի ուշ՝ 1930-ին կ՚իրականացնէ համալսարանը օժտելու աստղադիտարանով, դարձեալ Մելգոնեան ֆոնտի նպաստով։ Յակոբեան Երեւան հաստատուելէ ետք, իր պաշտօններուն կողքին, լծուած էր ուսումնասիրելու արխիւային նիւթեր ու յաճախ կը ճամբորդէր Խորհըրդային Հայաստանի զանազան մարզերը ու մանաւանդ կանգուն մնացած վանքերը, որոնելու ԺԳ.ԺԹ. դարերուն Հայաստան այցելած օտար ճանապարհորդներու արձանագրութիւնները՝ Հայկական Լեռնաշխարհին ու հայ ժողովուրդի մասին։ Հակառակ այդ ձեռագիրներու անկանոն վիճակին, Յակոբեան կարելի կը դարձնէ զանոնք ամփոփել ու հրատարակել զոյգ հատորներու մէջ՝ «Ուղեգրութիւններ» խորագրով։ Երախտաւորը հակառակ իր հայրենաշէն առաքելութեան միջոցաւ նպաստելուն վերականգնած հայրենի պետութեան, եղերական վախճանով մը պիտի գնդակահարուէր 1938-ին Երեւանի մէջ, զոհը դառնալով ազգային ու հայրենասէր այլ գործիչներու եւ մտաւորականներու նման, Բերիա կոչեցեալ գազանի մը ազգաջինջ ծրագրին։ 62 գարուններ բոլորած վանեցի երախտաւորը, որպէս բանասէր, պատմագէտ ու խմբագիր միշտ ալ յարգուած պիտի մնայ Մեծ Երազի ճամբան կերտողներուն շարքին։

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 25

Հաղորդագրութիւն

Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոն՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները Հայկազեան Համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոնի կազմակերպած «Եգիպտոսի, Սուտանի Եւ Եթովպիոյ Հայերը» գիտաժողովի երկրորդ հանգրուանը աւարտեց իր աշխատանքները: Երկհանգրուան այս գիտաժողովին առաջին բաժինը տեղի ունեցաւ Գահիրէի մէջ, 12 եւ 13 Ապրիլ 2018-ին , իսկ երկրորդը՝ 29 եւ 30 Մայիս 2018-ին Հայկազեան Համալսարանի հանդիսասրահին մէջ: Երեքշաբթի, 29 Մայիս 2017-ի առաւօտեան պաշտօնական բացման հանդիսութեան ներկայ էին Լիբանանի հայոց առաքելական թեմի առաջնորդ Գերշն. Շահէ Սրբ. Փանոսեան, Հայկազեան Համալսարանի նախագահ Վեր. Դր. Փօլ Հայտօսթեան, ՄԱՀԱԵՄի ներկայացուցիչ վերապատուելի Նշան Պագալեան եւ Վեր. Հրայր Չոլաքեան, եգիպտահայ հիւրեր, Միջին Արեւելքի հայօճախներու պատմութեամբ հետաքրքրուող մտաւորականներ: Կեդրոնի տնօրէն Դր. Անդրանիկ Տագէսեան իր բացման խօսքին մէջ բարիգալուստ մաղթեց եւ նշեց, թէ «այս գիտաժողովներուն շարքին հինգերորդով հատած կ'ըլլանք ծրագրուած շարքին կէսը,- եւ թէ՝- Գահիրէի մէջ կայացած երեք նիստերու 10 զեկուցողներուն կու գան աւելնալու 7 նիստերու 26 ուրիշ զեկոյցներ»: Շնորհակալութիւն յայտնելէ ետք բոլոր մասնակիցներուն, ան նշեց որ մասնակիցներու «անձնական, ընտանեկան, հաւաքական-ազգային, թէ գիտական ենթահողէ բխած զեկոյցները չեն սահամանափակուիր լոկ գիտելիքի փոխանցմամբ: Այդ գիտելիքին մէջ կայ գնահատանք՝ իրագործուա-

ծին հանդէպ, պայքար՝ գոյատեւումի, ճիչ՝ աջակցութեան, կոչ՝ որոնումի, թելադրանք՝ խորաթափանց եւ այլատեսակ վերլուծումներու, մարտահրաւէր՝ գալիքի:- Ան աւելցուց թէ,- այս հաւաքը ե՛ւ գիտաժողով է, ե՛ւ խորհրդաժողով, նաեւ՝ իւրօրինակ դրսեւորումը հայու տագնապին, որ միշտ կը դիմափոխուի, կը փոխակերպուի՝ ի դիմաց հայու գիտաքննական միտքին եւ յարափոփոխ միջավայրին: Գիտաքննական այդ միտքը հաւանաբար բնազանցական տագնապը կ'ապրի ինքնութենական գոյութենութեան»: Ան գիտաժողովին մեծագոյն բացական նկատեց «ներսփիւռքեան փոխյարաբերութիւններու տարածքը, որուն ռազմավարական կարիքը տակաւ կը շեշտուի, մանաւանդ երբ նկատի կ'առնենք Միջին Արեւելքի այս հայօճախներուն նօսրացումն ու տկարացումը, որուն դիմաց համաշխարհայնացման հետեւանքով զօրացող անդրսահամանայնութիւնը եւ սոֆթ փաուըրը աներեւակայելի հնարաւորութիւններ կը յառաջացնեն»: Ան հրաւիրեց ներկաները «առաւել ուշադրութեամբ խորհրդածելու եւ գործելու՝ շրջանի եւ ընդհանրապէս հայութեան անդրսահմանային, ներհայկական ցանցակալման, փոխջրդեղումի, զօրակցումի եւ փոխաջակցութեան առնչութեամբ»: Դր. Տագէսեան շնորհակալութիւն յայտնեց Գալուստ Կիւլպենկեան Հիմնարկութեան որ այս տարի եւս նիւթաբարոյապէս աջակցեցաւ այս գիտաժողովին իրականացման, աւելցնելով, որ «խորքին մէջ, գրեթէ անկարելի էր երեւակայել – նկատի առնելով դիմագրաւուած նիւթական դժուաՇարունակութիւնը էջ 26

Էջ 26

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոն՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները Շարունակութիւն էջ 25-էն

րութիւնները – այս գիտաժողովին կայացումը՝ առանց Կիւլպենկեան Հիմնարկութեան ամուր եւ վճռական թիկունքին»: Վեր. Դր. Փօլ Հայտօսթեան բարիգալուստ մաղթելէ ետք արտասահմանէն ժամանած հիւրերուն եւ լիբանահայ ներկաներուն, ըսաւ. «Անգամ մը եւս, Սփիռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոնը մեզ կը հաւաքէ իր փեթակին շուրջ ծանօթանալու, վերյիշելու, կամ ուսումնասիրելու նոր տարածաշրջան մը ուր երկար տասնամեակներ շարունակ հայուն զարկերակը իր հիմնադիր ու ստեղծարար ազդեցութիւնը ունեցած է սփիւռքեան կեանքին վրայ տեղական սահմաններէն շատ անդին: Ասոր մէկ նմուշը տեսանք աւելի քան ամիս մը առաջ Գահիրէի մէջ, ուր վայելեցինք գաղութի Առաջնորդարանին, միութիւններու եւ անձնաւորութիւններու հիւրընկալութիւնն ու մտաւորական եւ ազգային ներդրումը: ... Մեր տարիներու գիտաժողովները կազմակերպուած են պատմութեան, քաղաքականութեան, աշխարհագրութեան, ժողովրդագրութեան, տնտեսագիտութեան, սփիւռքագիտութեան, լեզուաբանութեան եւ արուեստներու ուսումնասիրութեան մարզերու եւ անոնց հանդիպման կէտերու սերտողութեան նըպատակով: Մեր լսած զեկուցումներու մէջ թերեւս նուազ շեշտ դրուած է հոգեբանութեան, աստուածաբանութեան եւ մարդաբանութեան մարզերուն վրայ: Հոն ուր երկու հայ գիտաժողովի համար կը հաւաքուի, հոն կը ծնի նոր հայկական յուշահանդէս մը, պատմութիւն մը, ազգային նիւթերու քոնկրէս մը, ներուժ մը: Իսկ երբ երկու հայ Հայկազեանի մէջ հանդիպին, անոնց փորձառութիւնը կը համեմուի տեղական ու օտար անձնաւորութիւններու եւ մշակուած մտքերու իւրայատուկ հարստութեամբ մը»: Վեր. Հայտօսթեան գնահատեց Կեդրոնին եւ աշխատակիցներուն ազնիւ ջանքերը, երախտագիտութիւն յայտնեց Կիւլպենկեան Հիմնարկի Հայկական Բաժնին, եւ բոլոր ներկաներուն՝ իրենց գործօն մասնակցութեան համար եւ բարեմաղթեց, որ «այս գիտաժաղովը ըլլայ օրհնաբեր, շինիչ եւ կողմնորոշուած դէպի ամուր ապագայ»: Ապա խոհուն վերլուծութեամբ մը, Արմինիըն Նեշընլ Ինսթիթիութի (ANI) տնօրէն, վաստակաշատ ցեղասպանագէտ Դոկտ. Ռուբէն Ատալեան՝ «By the Nile and the sea, the currents and tides of modernity and the role of the Armenian Diaspora of Northeast Africa» վերնագրեալ դասախօսութեամբ բացառիկ խորութեամբ եւ վերլուծումով ներկայացուց Ափրիկէի վերջին երկու դարերու քաղաքատընտեսական եւ ընկերամշակութային համառօտ համապատկերը: Ան խորացաւ Ափրիկեան Եղջիւրի շրջանին վերիվայրումներուն, արդիականացման

ներքին եւ արտաքին գործօններու շփումներէն յառաջացած ուժականութեան ու այդ 'թոհուբոհ'ին մէջ շրջանի ժողովուրդներուն, հայ փոքրամասնութեան, պետական դէմքերու հակադարձութիւններուն ու կրած ազդեցութիւններուն: Քարտէսներով, փաստաթղթային լուսանկարներով ներկայացուած այս դասախօսութիւնը յառաջացուց այն ենթահողն ու միջավայրը, ուր լուսաբանուեցան յաջորդող 26 զեկոյցները: Գումարուեցան եօթ նիստեր, որոնց ընթացքին զեկուցեցին Ֆրանսայէն, Մ. Նահանգներէն, Հայաստանի Հանրապետութենէն, Եգիպտոսէն, Եթովպիայէն, Շուէտէն, Գերմանիայէն եւ Միացեալ Թագաւորութենէն ժամանած փորձագէտներ ու մասնագէտներ: Զեկոյցները խմբաւորուած էին ըստ բնագաւառներու.- 1) Պատմութիւն մինչեւ Ի. դարասկիզբ 2) Ցեղասպանութիւն, նպաստամատոյց եւ պետութիւն 3) Եգիպտահայութիւնը 1940-80-ականներուն 4) Երիտասարդութիւն, ինքնութիւն, Եգիպտահայութիւնը այսօր 5) Կրթութիւն եւ ժառանգ 6) Սուտանի հայօճախը, 7) Եթովպիոյ հայօճախը: Հայրենի երիտասարդ պատմաբան Վահէ Սարգսեան լուսարձակի տակ առաւ Հայ-եգիպտական հնագոյն կապերը հիմնուելով Վանի, Կարմիր Բլուրի, եւ Մեծամօրի մէջ պեղուած եգիպտական գտածոներու վրայ: Փրոֆ. Քլոտ Մութաֆեան բացայայտեց Վերին Եգիպտոսի Սպիտակ Վանքի որմնանկարներուն հայկականութիւնը, որմնանկարիչին անունն ու ժամանակը: Շուէտի արքայական թանգարանի աշխատակից Անն Կրոնհամմար ներկայացուց Եգիպտոսի խտիւի նուիրակ եգիպտահայ Օհան Տեմիրճեանի շուէտական գործունէութիւնը եւ իբրեւ Շուէտի թագաւորի ներկայացուցիչ՝ Եգիպտոսի մէջ անոր գործունէութիւնը: ՀՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղեանի Անուան Գրականութեան Հիմնարկի տնօրէն Դոկտ. Վարդան Դեւրիկեան ըրաւ պատմականը եգիպտահայ թեմին, զայն բաժնելով չորս հանգրուաններու: Եգիպտահայ պատմաբան Արմին Քրէտեան վերլուծեց Գահիրէի հայոց 1906-ի եւ Աղեքսանդրիոյ հայոց 1911-ի մարդահամարներուն տուեալները, ահազանգելով նաեւ արխիւային նիւթերու հանդէպ առկայ անհոգ վերաբերումը: Քալիֆորնիոյ Նորթրիճ Համալսարանի Տնօրէնն ժամանակակից եւ դասական լեզուներու եւ գրականութեան բաժանմունքի հայագիտութեան բաժնի տնօրէն Դոկտ. Վահրամ Շեմմասեան ներկայացուց Փորթ Սայիտի գաղթակայանի հիմնումը եւ նկարագրեց գաղթականներուն կեանքը՝ անոնց այնտեղ կեցութեան շուրջ չորս տարիներուն ընթացքին: Փրոֆ. Հիլմար Քայզէր լուսարձակի տակ առաւ Գրիկէրի (Գրիգոր Կէրկէրեան) ուղենշային ուսումնասիրութիւնները՝ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին եւ Շարունակութիւնը էջ 27

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 27

Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոն՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները Շարունակութիւն էջ 26-էն

առարկեց որ ցեղասպանագիտութիւնը միայն վերջերս հասաւ վերլուծական այն մակարդակին, որուն առաջին քայլերը առած էր Գրիկէր: Միննըսոթայի Համալսարանի դասախօս Փրոֆ. Ճոն Արմաճանին վերլուծեց Եգիպտոսի սահմանադրութիւններուն տրամադրութիւնները՝ փոքրամասնութեանց եւ մարդկային իրաւանց հանդէպ: Ան ընդգծեց անոնց ունեցած ազդեցութիւնը Եգիպտոսի հայօճախին վրայ: Եգիպտահայ մտաւորական Հայկ Աւագեանի Արեւ օրաթերթին մէջ Վահան Թէքէեանի լոյս ընծայած յօդուածներուն վերլուծութեան ու անոնց բովանդակային յախուռն ընթացքին խնդրով խորաթափանց եւ արդիական ուսումնասիրութիւնը կարդաց Դոկտ. Մարուշ Երամեանը: Դոկտ. Գէորգ Եազըճեան ընդհանուր աժեւորում մը կատարեց եգիպտահայութեան վերաբերող խորհրդային արխիւներու գաղտնի փաստաթուղթերուն: Փրոֆեսոր Վերժինէ Սվազլեանի եգիպտահայ հայրենադարձներու՝ Հայաստանին ունեցած նպաստին համապարփակ յօդուածը կարդաց Դոկտ. Եազըճեան ի բացակայութեան Փրոֆ. Սվազլեանի: Հայաստանի Ազգային Արխիւի վաստակաւոր հետազօտող Գոհար Աւագեան ծանրացաւ աւելի Գահիրէի Հայոց Առաջնորդարանի արխիւին նիւթերուն վրայ, նաեւ ընդգծեց ընդհանրապէս սփիւռքահայ արխիւներու կարեւորութիւնը՝ հայագիտական մերօրեայ պրպտումներուն համար: Նորավանք Գիտակրթական Կեդրոնի գիտական քարտուղար Վահրամ Հովեան տուաւ պատկերը Եգիպտոսի հայ համայնքի մերօրեայ լրատուամիջոցներուն վիճակին, բովանդակութեան, առաքելութեան, եւ գնահատականը կատարեց համացանցի վրայ անոնց ներկայութեան: Լիմի Չոլաքեան-Խունկանեան ներկայացուց Եգիպտոսի Հայ Աւետարանական Համայնքը՝ անդրադառնալով Ի. դարասկիզբի անոր կազմաւորման եւ Աղեքսանդրիոյ մէջ համայնքի ներկայ իրավիճակին: Եգիպտահայ Թովմաս Զաքարեան՝ իբրեւ անդամը Երիտասարդ Հայի նմանակ եգիպտական Հոկտեմբեր պարբերականի խմբագրակազմին, ներկայացուց Հոկտեմբերը, անոր գաղափարախօսական ելակէտերը, անոր ձեռնարկող երիտասարդներուն մտահոգութիւնները: Իսկ Ժիրայր Դանիէլեան հակիրճ ներկայացուց Հոկտեմբերի պէյրութեան տարբերակ Երիտասարդ Հայը: Երկու ելոյթները զուգահեռներ գծեցին եւ ի յայտ բերին հայօճախներու մէջ երիտասարդ, նորարար, ըմբոստացող ալիքներուն իրարմէ անկախ եւ անջատ գոյութեան մը փաստը: Շահեկան էր սփիւռքագէտ, միջազգային համբաւի տիրացած Diaspora պարբերականի խմբագրակազմի անդամ Դոկտ. Սօսի Գասպարեանի յառաջ քաշած տեսութիւնը. ան եգիպտահայերը նկատեց լուռ աշխարհաքաղաքացիներ՝ ժամանա-

կակից Եգիպտոսի մէջ: Քննարկումներուն ընթացքին Դոկտ. Գասպարեանի այս տեսութիւնը նըկատուեցաւ ընդհանրական վիճակը նաեւ Սփիւռքի շարք մը այլ հայօճախներուն հայութեան: Շահեկան էր երիտասարդ եգիպտահայ Ասփէ Ճիզմէճեանին նիւթը. ան քննարկեց ինքնութեան մտային թէ արուեստի ընկալման երեսակները՝ Եգիպտոսի հայօճախին մէջ: Նախկին հալէպահայ, ներկայիս եգիպտահայ ուսուցչուհի եւ հայերէնի դասախօս Դր. Երամեան բարձրաձայնեց եւ տեսականացուց արեւմտահայերէնի ուսուցման խնդիրները՝ եգիպտահայ դպրոցին մէջ: Անոր ի պատասխան Հայկազեան Համալսարանի դասախօս, կրթական մշակ Շաղիկ Խիւտավերտեան համեմատական զուգահեռներ գծեց լիբանահայ դպրոցին առնչութեամբ եւ տուաւ անոր տեղին, դերին եւ բնոյթին հաւատամքը: Համալսարանական հայ ուսանողութեան եգիպտահայ համապատկերը ներկայացուց երիտասարդ հետազօտող, եգիպտահայ Այգ Զաքարեան: Եգիպտահայ համալսարանական ուսանողութեան ուսումնական տուեալներուն հասանելիութիւնը առիթ տուած է Զաքարեանի որ կատարէ նման հայագիտականօրէն հազուադէպ (թերեւս իր բնոյթով՝ առաջինը) ուսումնասիրութիւն: Ճարտարագէտ, Դր. Նայիրի Համբիկեան լուսարձակը բեւեռեց Սփիւռքի շինարարական ժառանգին վրայ, եւ մեկնելով եգիպտահայ փորձէն (ուր եգիպտահայ պատկան իշխանութիւնները գործնապէս լծուած են վերականգնել եգիպտահայ անցեալի ժառանգը) ան նկարագրեց եգիպտահայ առկայ հնագոյն գերեզմանատան վերականգնումի եւ բարեկարգումի աշխատանքները: Համբիկեան ընդգծեց, որ սփիւռքահայ աւանդը Մար Մինայի գերեզմանատունով կարելի է դրսեւորել նաեւ շինարարական թէ շօշափելի փաստերով: Դր. Համբիկեան նաեւ շահեկան տեսաբանական դրոյթ մը ներկայացուց սփիւռքահայ աւանդին ու ժառանգին մասին: Փրոֆ. Արմաճանի ներկայացուց Հիւսիսային Սուտանի եւ Եթովպիոյ սահմանադրութիւններուն տրամադրութիւնները՝ փոքրամասնութեանց եւ մարդկային իրաւանց հանդէպ, ու ընդգըծեց անոնց ունեցած ազդեցութիւնը Եթովպիոյ եւ Սուտանի հայօճախին վրայ: Երիտասարդ արխիւագէտ Աննա Աւագեան Հայաստանի Ազգային Արխիւի նիւթերու հիմամբ ներկայացուց Սուտանի հայ համայնքի պատմութիւնը՝ ԺԹ. դարավերջէն մինչեւ մեր օրերը: Դր. Արտակ Մաղալեան ներկայացուց Եթովպիա այցելած հայ ուղեգիրներուն ճանապարհորդական գիրքերը, նոթերը եւ արժեւորեց զանոնք: Փարիզի ՀԲԸՄ Նուպարեան Մատենադարանի երիտասարդ եւ աշխոյժ տնօրէն Դր. Պորիս Աճէմեան իր զոյգ դասախօսութիւններով ներկայացուց հայերու աւանդը Եթովպիոյ, մանրամասնեց Եթովպիոյ Շարունակութիւնը էջ 28

Էջ 28

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոն՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները Շարունակութիւն էջ 27-էն

կայսերական ֆանֆարի Երուսաղէմի Արարատեան Որբանոցի սաներուն մասին, եւ մանրամասնեց թէ ինչպէս Եթովպիան՝ իբրեւ ուղղափառ երկիր, եթովպահայերուն համար նկատուած է հայրենիք եւ թէ ինչ քաղաքականութեամբ Եթովպիոյ կայսրերը ներգրաւած էին հայերը պետական ծառայութեան համակարգին մէջ: Շահեկան էր նաեւ Ռուբինա Սվաճեան-Քինկուէլի զեկոյցը իր հօր՝ արքայական ոսկերիչ Պետրոս Սվաճեանի մասին: Սվաճեան ներկայացուց անոր հաստատուիլը Եթովպիա, եւ թէ ինչպէս ան ստացած էր կայսեր պաշտօնական արտօնագիրը՝ ոսկերչական արտադրամաս հիմնելու մասին: Գիտաժողովի աւարտին տեղի ունեցաւ քննարկում եւ ընդհանուր արժեւորում, ուր կարեւորուեցան նման գիտաժողովներու անհրաժեշտութիւնը, անոնց յառաջացուցած խթանը՝ նմանատիպ ուսումնասիրութիւններու եւ նման գիտաժողովներու համար անհրաժեշտ նիւթաբարոյական աջակցութիւնը: Նիստերէն մէկուն աւարտին ներկայացուեցան վերջին երեք տարիներուն հայկական Սփիւռքին նուիրուած արաբերէն, անգլերէն, ֆրանսերէն եւ հայերէն լոյս տեսած խումբ մը գիրքեր, որոնցմէ ոմանց հեղինակները ամփոփ գիծերու մէջ մանրամասնեցին իրենց երկերուն որոշ երեսակները: Այդ գիրքերն էին.- Դոկտ. Եազըճեանի կազմած՝ Սփիւռքահայ քաղաքական հոսանքներն ու գաղութները խորհրդային գաղտնի փաստաթուղթերու մէջ (19451991), Գոհար Աւագեանի կազմած Լիբանանահայ համայնքը (1915-1990) ըստ արխիւային փաստաթղթերի, Տոքթ. Սուրէն Պայրամեանի երկասիրած Հայկական համայնքային կառոյցները Եգիպտոսի մէջ, Ռուբէն Աւշարեանի կազմած On the record.

Armenian Deputies in the Lebanese parliament 1922-1972 եւ 1972-2017, Դոկտ. Սօսի Գասպարեանի համախմբագրած Diasporas of the modern Middle East (contextualizing community), Դր.ներ Քրիստին Պապիկեան, Քարլա Էտտէ, Վահէ Թաշճեան, Լեւոն Նորտիկեանի համախմբագրութեամբ լոյս տեսած Les Arméniens du Liban. Cent ans de présence, Դոկտ. Տագէսեանի Բարսեղ Կանաչեան (1885-1967). կեանքի մը երաժշտացումը, Դոկտ. Սեդա Օհանեանի Իրաքի համայնքը 20-րդ դարում, Տոքթ. Սարգիս Պուրունսուզեանի Դամասկոսի հայերը, Մուհամմատ Աթալլա ԱլՄաանիի Մաանի Հայերը (1915-2016), Գէորգ Մսըրլեանի Իրպիտի եւ հիւսիսային Յորդանանի հայերը, Դոկտ. Ժամալ Քամալի Արհեստներն ու արհեստաւորները արդի Եգիպտոսի մէջ (վերջին չորսը՝ արաբերէն), Փրոֆ. Մութաֆեանի La saga des Arméniens de l’Ararat

aux Carpats նորագոյն երկը: Իսկ անգլիագիր վիպագիր, ծնունդով սուտանցի, նախկին եթովպահայ այժմ անգլիաբնակ Ռուբինա Սվաճեան-Քինկուէլ ներկայացուց Հայոց Ցեղասպանութեան նուիրուած իր եռահատոր վէպին Ա. եւ Բ. հատորները, որոնցմէ առաջինը կը վերաբերի համիտեան ջարդերուն, իսկ երկրորդը Ցեղասպանութեան առաջին տաս ամիսներուն: Ուշագրաւ է որ անգլերէն այս հատորները հասցէագրուած են պատանի ընթերցողներու: Նիստերէն անջատ, ներկաները առիթ ունեցան դիտելու Հայկազեան Համալսարանի Մուկար Արուեստից ցուցասրահ ցուցադրուած Ալեքսանդր Սարուխանի շուրջ 50 երգիծանկարներու կրկնօրինակները, որոնք ազնուօրէն տրամադրուած էին տիար Շահէ Խաչատուրեանի եւ ՀԲԸՄ Տեմիրճեանի Կեդրոնին կողմէ: Ցուցադրուած էին նաեւ եգիպտահայութեան մասին հրատարակուած հայ եւ օտար երկասիրութիւններ՝ Հայկազեան Համալսարաանի Տէրեան Հայագիտական Գրադարանէն: Գիտաժողովին առաջին իրիկունը եթովպահայ եւ եթովպաբնակ Վարդգէս Նալպանտեան դասախօսութեամբ մը ներկայացուց Եթովպիոյ հայօճախը իր պատմական անցեալէն մինչեւ այսօր: Խիստ շահեկան այս դասախօսութիւնը որոշ զուգահեռներ ունէր 2017 Մայիսի գիտաժողովին Իրաքի հայօճախին ներկայ վիճակին նուիրուած դասախօսութեան հետ: Նիստերը վարեցին Դր.ներ Արտա Էքմէքճի, Նանօր Գարակէօզեան, Արշալոյս Թօփալեան, Արմէն Իւրնէշլեան, Անդրանիկ Տագէսեան եւ Շաղիկ Խիւտավերտեան ու Եղիա Թաշճեան: Գիտաժողովը յատկանշուեցաւ հայօճախներուն մէջ գործօն դեր ստանձնած գործիչներու, բայց մանաւանդ՝ դաշտային հետազօտութիւններ կատարած մասնագէտներու, երիտասարդ հետազօտողներու թէ՝ արխիւային պրպտումներ կատարած այլեւայլ ուսումնասէրներու մասնակցութեամբ: Ուրախալի էր որ 26 մասնակիցներէն չորսը կը պատկանէին երիտասարդ սերունդին. անոնց տարիքը չէր հասներ 30-ին: Շարունակութիւնը էջ 29

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 29

Հայկական սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոն՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները Շարունակութիւն էջ 28-էն

Աննախընթաց գիտաժողով մը եղաւ այս մէկը, ուր թերեւս կարելի էր աւելի արծարծել մերօրեայ խնդիրները, միջհայօճախային հաղորդակցութիւնները, կապերը եւ զուգահեռներ գծել տարբեր հայօճախներու կարգ մը երեսակներու եւ երեւոյթներու միջեւ: Գիտաժողովին մասնակիցները կը տիրապետէին իրենց արծարծած նիւթերուն: Զեկոյցները կը զանազանուէին թէ՛ նիւթի բնոյթով, թէ՛ մեթոտոլոժիով եւ թէ՛ յառաջացման եղանակով, երբեմն նաեւ՝ ենթակայականութեամբ:

Պիտի նշուի Հայաստանի Խորհրդարանի հիմնադրման 100-ամեակը

ԵՐԵՒԱՆ, «Արմէնփրես».- Ազգային ժողովի մէջ, 15 Յունիսին տեղի ունեցաւ Հայոց խորհըրդարանի հիմնադրման 100-ամեակի միջոցառումները համակարգող աշխատանքային խումբի անդրանիկ նիստը՝ Ազգային ժողովի նախագահի տեղակալ Էդուարդ Շարմազանովի ղեկավարութեամբ: Նիստին ընթացքին քննարկուեցան իրականացուելիք միջոցառումներու կազմակերպման ու իրականացման առնչուող հարցեր եւ յառաջիկայ ծրագիրերուն ու գործողութիւններու ժամանակացոյցը:

Ջերմ, ազատ, անմիջական, նախանձախնդիր, երկար քննարկումներու եւ վերլուծումներու ընդմէջէն լուսարձակի տակ առնուեցան Ափրիկեան Եղջիւրի հայօճախին անցեալին ու ներկային հայող շատ հարցեր, իրագործումներ: Գիտաժողովի տեւողութեան զեկուցաբերներուն կողքին ներկայ եղան ունկնդիրներ, Սփիւռքի Նախարարութեան երկու պաշտօնատարներ, եգիպտահայ, Միջին Արեւելքի հայօճախներու ժամանակակից պատմութեամբ եւ ընդհանրապէս Սփիւռքի ուսումնասիրութեամբ զբաղող փորձագէտներ, հետազօտողներ, մտաւորականներ, շաղախուեցան նոր մտածումներ, հաստատուեցան նոր ծանօթութիւններ եւ յարաբերութիւններ, որոնք կը ծառայեն սփիւռքագիտութեան: Գիտաժողովը նաեւ իւրօրինակ երախտիք եւ ճանաչում էր Ափրիկեան Եղջիւրի հայութեան կատարած հայկական եւ մարդկային ճիգերուն: Կեդրոնի կազմակերպած վերջին հինգ տարիներու գիտաժողովները Լիբանանի, Սուրիոյ, Յորդանանի, Իրաքի եւ Եգիպտոս-Սուտան-Եթովպիոյ հայօճախներուն բեւեռուող լուսարձակներ են, որոնք նոր եւ հրատապ այժմէականութիւն կու տան Միջին Արեւելքի սփիւռքագիտութեան զարգացման, մղելով առնչուող հայութիւնը իր պատմութիւնը, դէպքերն ու զարգացումները շրջանի համապատկերով, Միջին Արեւելքի անդրսահմանային հայեցակարգով դիտելու եւ ընկալելու: Բարերար տիար Երջօ Սամուէլեանի նուիրատուութեամբ կեանքի կոչուած Հայկազեան Համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոնը շնորհակալ է Գալուստ Կիւլպենկեան Հիմնարկութեան Հայկական Համայնքներու Բաժնին, որ նիւթական կարեւոր աջակցութեամբ մը գնահատեց գիտաժողովը: Գիտաժողովին նիւթերը պիտի հրատարակուին յառաջիկային: Արդէն լոյս տեսած են Լիբանանի եւ Սուրիոյ հայօճախներուն նուիրուած գիտաժողովի հատորները, շուտով կը հրապարակուի Յորդանանի գիտաժողովին նիւթերուն հատորը: Յառաջիկայ տարուան՝ Կեդրոնի գիտաժողովի նիւթ որոշուած է «Կիպրոս-Յունաստանի Հայերը» թեման: Այդ գիտաժողովը կը ծրագրուի կայացընել 2019 Մայիսին: Ծրագրային նախապատրաստական աշխատանքները արդէն իսկ ընթացք առած են: Այդ առումով, յաւելեալ մանրամասնութիւններու համար դիմել Հայկազեան Համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոն: Հայկազեան Համալսարանի Հայկական Սփիւռքի Ուսումնասիրութեան Կեդրոն

Հայ Կեանք

Էջ 30

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Զրոյց՝ ինքս ինձ հետ Տոքթ. ՃՈՐՃ ԲԱՐՍԵՂԵԱՆ

Քանի մը տարի առաջ, փողոցը մինակ քայլող մարդը երբ ինքն իր հետ խօսէր, ճերմակ հագուստ մը հագցնելով կը հաւաքէին անոր։ Հիմա ամէնքս այդ բանը կ’ընենք՝ մէկ ձեռքը ականջին կամ յատուկ ականջօղեր դրած… սովորական է։ Ուրեմն ինքզինքին հետ խօսիլը կը դադրի՞ խենթութեան նշան ըլլալէ, թէ բոլորս խենթացեր ենք արդէն…: Բայց խորքին մէջ ան երբեք այդպէս չէ եղած, մարդ արարած ինքն իր հետ խօսելու ձեւով է որ կը մտածէ, կը ծրագրէ, հարցեր կը լուծէ, գաղափարներ կը ստեղծէ։ Հարցը այն է, որ ինքզիքին հետ խօսիլը մտովի՞ն է, թէ բարձր ձայնով…: Առաջինը մտաւորականին յատուկ սովորոյթ մըն է, երկրորդը՝ խենթութեան նշան… այդքան ալ հեռու չեն իրարմէ այս օրերուս…: Որոշած եմ այսօր գրի առնել իմ եւ իմ միջեւ ընթացող զրոյց մը, եթէ զայն պիտի համարէք «մտովին», ապա շնորհակալ կ’ըլլամ զիս տեղաւորելու դասի մը մէջ, ուր հսկաներ կը գտնուին« «թէպէտ դեռ շատ փոքր եմ այնտեղ գտնուելու», իսկ եթէ «բարձրաձայն» նկատէք, ուրախ կ’ըլլամ այն բանին համար, որ գրաւոր հայերէնը դեռ բարձր կը հնչէ… թող ես ալ խենթ մը համարուիմ, վնաս չունի. աւելի լաւ, մեղադրող չ’ըլլար ըսածներուս։ Ուրեմն այսպէս, −Ես−ը ես եմ, իսկ −Me−ն նոյնպէս ես եմ՝ առաջին դէմքս է անգլերէնով, որ համաշխարհային լեզու մը ըլլալ կը յաւակնի։ −Me− Սա հանրագիտարանը բաց անգամ մը, նայինք, թէ մշակոյթ բառով ի՞նչ նկատի ունի մարդկութիւնը։ −Ես− Այսքան տարուան մշակութային միութեան անդամ ես ու չե՞ս գիտեր իմաստը… մէկու մը չըսես, խայտառակ կ’ըլլանք…: −Me− Ահա մշակոյթը, երկար բացատրութիւն ունի եղեր, խորունկ շունչ մը քաշէ ու մտիկ ըրէ՝ Մշակոյթ։ Վարքի եւ մտածելակերպի նմոյշ, զոր մարդկային խմբաւորում մը կը միաւորէ, որուն անհատները այդ նմուշին բաղադրեալներուն կը մասնակցին, կիրարկեն, կը զարգացնեն ու իրենց յաջորդներուն կը փոխանցեն՝ սորվեցնելով ու դաստիարակելով…: Ասի ես չեմ, «Encarta» հանրագիտարանն է ըսողը, շարունակեմ գրուածը կարդալ։ Մշակոյթը կը կազմուի հետեւեալ բաղադրեալներէն՝ 1−Վարքի օրէնքներ, 2−Լեզու, 3−Հաւատք, 4−Կրօնք, 5−Ծէս, 6−Արուեստ, 7−Հագուելաւոճ, 8−Սնունդ պատրաստելու եղանակներ, 9−Քաղաքական ու տնտեսական համակարգ,10−Թեքնոլոճի։ (մէկ խօսքով կրնանք նաեւ ըսել, որ այն ինչ բանը, որ բնութեան ստեղծած մէկ երեւոյթը չէ՝ մշակոյթ է… «Խմբ.») −Ես− Այսինքն՝ կը հասկնամ, որ մշակոյթ կոչուած այդ ծանր բառը իր բաղադրեալներով պարզապէս մեր կենցաղն է, մեր առօրեան, մեր կեանքի ուղեգիծը, եւ անոր օրէնքները սահմանող ու ընթաց-

քը կարգաւորող ուժը՝ մեր կեանքի տեսակը, որակը եւ կենսամակարդակը։ −Me− Իբր թէ պարզեցիր, աւելի բարդացաւ… կենցաղ ըսէ՛, վերջացո՛ւր։ Բայց այդ բաղադրեալներուն մէջ ոչ գրականութիւնը յիշուած է, ոչ ալ մարզանքը, անոնք մեր առօրեային մաս չե՞ն կազմեր։ Այդ «մարդկային խմբաւորման» յատուկ պատմական անցեալին, նաեւ անոնց բնակած տարածքի աշխարհագրական գործօններուն մասին ալ ակնարկ մը չկայ։ −Ես− Երեւի գրականութիւնը լեզուի կամ արուեստի մէջ պիտի փնտռենք, մարզանքն ալ… չեմ գիտեր՝ տեղ մը։ Պատմական անցեալն ու աշխարհագրութիւնն ալ մոռցած են, կամ, այդ կարեւոր զոյգը համարած են յիշեալ բաղադրեալները ձեւաւորող գործօններ։ Բայց ա՛ս չէ կարեւորը, այլ այն որ… −Me− Ահա… սկսանք հայրենասիրական քարոզներու։ −Ես− Բայց լուրջ, «Ես Հայ եմ» ըսողին ապրած կեանքին, կենցաղին ու վայելած մշակոյթին ո՞րքանը ազգային է, ո՞րքանը՝ համաշխարհային։ Այդ ամբողջ մշակոյթի բաղադրեալներ կոչուած ցանկէն քանի՞ տոկոսին կը մասնակցինք ազգովին՝ Հայրենիք եւ սփիւռք… −Me− Նախ Հայրենիք եւ սփիւռք ըսելով ազգը երկուքի բաժնեցիր, որ այնքան ալ ճիշդ չէ… կամ մի մասնատեր եւ կամ եթէ պիտի մասնատես, ճիշդ մասնատէ։ −Ես− Ճիշդ մասնատելը ո՞րն է՝ Դաշնակ, Հնչակ, Ռամկավար, Բարեգործական, Հանրապետական, Բարգաւաճ Հայաստան, Օրինաց երկիր… −Me− Անանկ ալ կ’ըլլայ, բայց մշակութային առումով եթէ պիտի կիսես, հայաստանահայ, սուրիահայ, լիբանանահայ, ամերիկահայ, ռուսահայ, ֆրանսահայ, պարսկահայ, եւայլնահայ… ասոնցմէ ամէն մէկը, մէկ տեղ ապրելով, իր շրջապատէն ազդուած տարբեր մշակոյթով կ’ապրի։ −Ես− Բայց մի՛ մոռնար, որ այսօր բոլորն ալ իրենց առօրեայ կենցաղին մէջ նոյն ճինզը կը հագնին, նոյն համպըրկըրը, փիցցան, սուշին ու ֆալաֆելը կ’ուտեն, նոյն Էլթոն Ճոնն ու Պիթըլզը կը լսեն, ֆիլմերը կը դիտեն, Վերսաչիի ու Կէսսիի ճաշակով Շարունակութիւնը էջ 31

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 31

Զրոյց՝ ինքս ինձ հետ Շարունակութիւն էջ 30-էն

կը հագնին, համաշխարային պանքինկ սիսդեմէն կ’օգտուին… Դեռ՝ նոյն մակնիշի բջիջայինը, համակարգիչը եւ ինքնաշարժը կը գործածեն…: −Me− Ողջ մնան բրինձով բարգաւաճող մեր եղբայրները…: Այսօր նոյն կենցաղով կ’ապրին ու բարիքներէն կ’օգտուին հնդիկը, չինացին, հարաւ ափրիկէցին ու արաբը, ուրեմն ասոնց բոլորը հա՞յ սեպենք։ «համաշխարհային մշակոյթ» կոչուածէն անոնց հետ միասին օգտուելէ բացի, քիչ մը աւելի առանձնայատուկ բաներ պէտք է ունենանք որպէս հայեր, որ նաեւ ընդհանուր ըլլայ բոլոր հայերուն համար։ −Ես− Բոլորս «Տըլէ եաման»-ով կը յուզուինք, աղջիկները նազպար կը պարեն, տղաքը բերդ պար, մեծերն ալ «Ես իմ անոյշ Հայաստանի» կ’երգեն՝ ամերիկաներէն մինչեւ արաբիստաններ, ասկէ ընդհանուր ի՞նչ կ’ուզես։ −Me− Ինչո՞ւ, միայն երգ ու պա՞րն է մշակոյթ ըսուածը. քիչ առաջուան բաղադրեալներէն առաջինը վերցո՛ւր՝ վարքի օրէնքները, որ կարեւորներէն է, անոր մաս կը կազմէ «նիստ ու կացը»՝ նստելու ձեւը, ուտելու կերպը եւ այլն, ներկայ արդի աշխարհը այսօր նոյն ընդհանուր օրէնքներով կը շարժի… −Ես− Հիմա ուզածդ այն է որ, մշակութային առանձնայատկութիւն մը ապահովելու համար ամբողջ հայ ժողովուրդը նոյն կողմի վրա՞յ պէտք է նստի կամ նոյն ձեւո՞վ ծամէ ուտելիքը… −Me− Գոյութիւն ունի համաշխարային մշակոյթ մը, որ երթալով կ’ընդարձակի, իր մէջ կը լուծէ բոլոր մնացած մշակոյթները, իւրաքանչիւրէն քանի մը կաթիլ վերցնելով։ Ներկայ քաղաքակիրթ ժողովուրդները գլխաւորապէս այդ կենցաղով կ’ապրին, զոր «արեւմտեան կենցաղ» կը կոչեն ոմանք։ Հայերս նոյնպէս այդ կենցաղով կ’ապրինք «կամ կը փորձենք ապրիլ», ուր որ ալ ըլլանք, թէպէտեւ արեւմուտքի մէջ «արեւելքցի» կը համարուինք, իսկ արեւելքի մէջ «արեւմուտքցի»: −Ես− Եւ մենք ալ պէտք է այդ «արեւմտեան կենցաղի» տարբերակով ապրինք, ըսածդ ա՞յդ է… պատկերացուր հայ գործատէր մը, որ իր հօրը դիմաւորէ՝ ոտքերը գրասեղանին դրած, ձեռքին սիկար մը կամ հայ օրիորդ մը առտուան դէմ սեւամորթ տղու մը հետ կիսամերկ տուն պիտի վերադառնայ, դուռն ալ իր տատին պիտի բանայ ու ժպտալով հրամմեցէ՛ք պիտի ըսէ եղեր..: −Me− Օրինակներդ «համաշխարային մշակոյթին» չեն պատկանիր, ծայրայեղութիւններ են։ Եթէ «արեւելեան կենցաղը» կը նախընտրես, անոնց համազօր ծայրայեղութիւն մը կ’առաջարկեմ՝ հայ մը իր ընտանիքին մէջ գետինը նստած կը ճաշէ, ունի մի քանի կին՝ լաչակներով, որոնք իրեն հետ նստելով ճաշելու իրաւունքը չունին…: Փոխադարձ յարգանքի վրայ հիմնուած՝ մարդկութեան մեծամասնութեան կողմէն ընդունելի «վարքի» մասին կը խօսիմ, որ

«համաշխարային մշակոյթ»-ին հիմնաքարն է։ Եթէ ամէն ինչի մէջ անպայման ազգայինը պիտի մտցնես, ուրեմն ուզածդ այն է, որ Հայկական ժողովրդական տարազով գործի երթանք, մաքարոնի, հոդ տոկ կամ շաուրմա չուտենք, վոտքա, ուիսքի կամ բեբսի չխմենք, Սինադրա, Արմսդրոնկ կամ Վիվալտի չլսենք… −Ես− Մի՛ շարունակեր, այլապէս դեռ ժամեր կրնաս հաշուել։ Հայաստանի մէջ ազգային տարազո՞վ գործի կ’երթան, թէ մնացած ըսածներուդ կը հետեւին։ Անհնար է համաշխարհային մշակույթէն հրաժարիլ, բայց գոնէ մեր ազգային մշակոյթի բաղադրեալները փորձենք պահել, կիրարկել ու զարգացնել, ըսածս այդ է… օրինակ որքա՛ն կ’ուզէի ազգային տարազով պսակուիլ. այն ատեն բոլոր շուրջիններս դէմ եղան՝ ըսելով, որ «պիտի պսակուի՞ս, թէ հայկական պար պարես»…: −Me− Պար ըսիր, տեղը բերիր՝ արուեստը ըսենք. պար, երաժշտութիւն, ասմունք… −Ես− Բայց իսկապէս գեղեցիկ է մեր հայկական տարազը, ի՜նչպէս չհմայուիս ազգային տարազով հայ գեղեցկուհիի մը նազպարով… −Me− Կը հմայուինք որովհետեւ պզտիկուց այդպէս դաստիարակուած ենք, մեր ճաշակը այդ ուղութեամբ ու օրինակով զարգացած է։ Հազարաւոր տարիներ առաջ, դերձակուհի մը, որ այսօր տիզայնըր կ’ըսենք, հագուստ մը ձեւեր ու աղջկան մը հագցուցեր է, շուրջիններն ալ հաւներ են ու պարագաներու բերումով ազգային տարազ դարձեր է, մենք ալ պոչը բռնած կ’երթանք։ Եթէ հնդիկ ըլլայինք, աշխարհի բոլոր գեղեցկութիւնը գունաւոր մետաքսով կիսապարոյր, կէտաւոր ճակատով սեւուլիկ աղջկան մը մէջ պիտի տեսնէինք: Ճափոնցի ըլլայինք, նկարազարդ կտորներու կոյտի վերածուած, մէջքին մեծ թիթեռնիկով կարճուլիկ օրիորդ մը պիտի հմայէր մեզ, դեռ կարելի էր փայտէ ոտնամաններով հիանայինք որպէս հոլանտացի, ամբողջապէս սեւածածկ աղջկան մը միակ տեսանելի աչքերն ու գունաւոր ձեռքը գովերգէինք արաբական թերակըղզիին մէջ՝ հնդկընկոյզի կեղեւներով ու արմաւենիի տերեւներով ծածկուած… −Ես− Լաւ, մի՛ շարունակեր, հասկնալի է, բայց մեր տարազը նաեւ կ’արտայայտէ մեր հոգեբանութիւնը, առաքինութեան ու բարոյականութեան չափանիշները։ Աղջկան մը տարազը, օրինակ, վառ, սակայն զուսպ գոյներ, կանացիութիւնը արտայայտող, բայց պատշաճ ձեւաւորում, պատկառելի բայցեւ գրաւիչ ու… մէկ խօսքով գեղեցիկ է, ուրիշ է։ Համաշխարհային ճանաչում ունի մեր կատարողական արուեստը. ազգայինի վրայ հիմնուած Խաչատուրեանի կտորները, օրինակ, միջազգային պարային բոլոր մրցոյթներուն ու նման առիթներուն կը հնչէ, ֆրանսական երգարուեստի գլուխգործոց Ազնաւուրին հայկական ջիղը նկատելի չէ՞, Պապաճանեան, Գէորգեան… դեռ քանի՞ հատ «եան» հաշուեմ: Շարունակութիւնը էջ 32

Էջ 32

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Զրոյց՝ ինքս ինձ հետ Շարունակութիւն էջ 31-էն

−Me− Երգ ու պար, ուրիշ ի՞նչ ազգային արուեստ ունիս համաշխարայինի կացցային մէջ դնելիք: −Ես− Կիրառական արուեստնիս պակա՞ս է: Սարեան, Այվազովսկի, Ժանսեմ: Գրական ալ կայ եթէ կ’ուզես. Սարոյեան, Թումանեան, Սեւակ եւ դեռ համաշխարային հիացումի արժանացած մեր ճարտարապետութիւնը, գանդակագործութիւնը, ասեղնագործութիւնը։ Բացի «համաշխարային կացցան» լեցնելէ, մենք մեր արուեստով կը շրջապատենք մեզ, հայ տուն մը կա՞յ, որ գրադարանին վրայ պզտիկ Օպսիտեանի կամ փայտի մը վրայ փորագրուած խաչքար դրած չըլլայ, Արարատի նկարը պատի մը վրայ չունենայ, հայ միութենական օրացոյց մը կախած չըլլայ, հայերէն երգ չլսէ, գոնէ մէկ հատ հայերէն բանաստեղծութիւն չիմանայ։ −Me− Ըսածներդ բոլորն ալ անցեալ են, այսօրուան կամ վաղուան համար բան մը կը սպասե՞ս: −Ես− Վստահ եմ, որ մէջերնիս վաղուան համար նոր Արշիլ Կէօրկի մը, Վալմար մը կայ։ Դեռ քանի մը ամիս առաջ մանկական եուրովիժընին առաջնութիւնը բերինք, անկէ առաջ ալ ճատրակը, ըմբշամարտը. չորս միլիառին մէջ տասը միլիոն թիւով, աւելի ի՞նչ կ’ուզես։ −Me− Լաւ, կը բաւէ, գլուխս ցաւցուցիր… −Ես− Իմս ալ ցաւեցաւ… նոյն գլուխն է վերջապէս։ −Me− Փոխէ նիւթը, լեզուն վերցնենք։ Զարմանալիօրէն մենք մեզ զարգացած ժողովուրդ կը սեպենք։ Ի՞նչպէս զարգացած կը համարես մարդ մը, որ գրելկարդալ չի գիտեր իր մայրենի լեզուն: Այսօր ազգիդ քանի՞ տոկոսը հայերէն սահուն կը կարդայ, շատերը նոյնիսկ հայ ակումբի մը հայերէն յայտարարութեան կողքին գրուած արաբերէն, անգլերէն կամ ֆրանսերէն տարբերակը կը նախընտրեն կարդալ։ Քանի՞ հատ երիտասարդ գիտես, որ հայերէն մամուլէն կ’օգտուի։ −Ես− Լեզուին պոչը բռնած կ’երթաս, հակառակը վերցուր պահ մը. եթէ հայ ըլլալը միայն լեզուի իմացութեամբ պայմանաւորուած ըլլար, ուրեմն բոլոր անգլերէն խօսողները անգլիացի պիտի համարուէին, ֆրանսախօսները՝ ֆրանսացի… −Me− Հաշուիդ չեկածը կատակի տուր… −Ես− Եթէ կատակը մէկ կողմ դնենք, նոր ծագած հարցի մը պէտք է անդրադառնանք։ Երբ 8 տարեկան Մեղրիս ուղղագրութիւն պատրաստելու ժամանակ մէջ−ը ե−ով գրէ, տիկինս անոր ձեռքը կը կարմրէ, իսկ ինք, որ ատեն-ատեն հայերէն յօդուածներ կը ստորագրէ «Զարթօնք»-ի մէջ, իր հայ ծանօթներէն շատերուն հետ համացանցի վրայ խօսակցելու ատեն է-ի կամ ե-ի ուղագրութեան կարեւորութիւն չի տար…: Չեմ մեղադրեր, համացանցով հեշտ հաղորդակցելու ձեւը այդպէս է այսօր։ Արդեօք մօտ ապագային, հայերէնը լատիներէն

տառերով ճիշդ գրելու համար ուղղագրական նոր օրէնքներու պէտքը պիտի չունենա՞նք: Համացանցի վրայ Մեսրոպեան տառերով հաղորդակցելու որոշ դժուարութիւններ հարթելէ աւելի հեշտ է այս մէկը, չե՞ս կարծեր… −Me− Հարցը աւելի հեշտ ըլլալը չէ, այլ այն, որ նոր սերունդին մեծ մասը, ծուռ-շիտակ հայերէն խօսակցականի մը տիրապետելով հանդերձ, աւելի դիւրին կը կարդան լատիներէն տառերը, քան Մեսրոպեանը« «հայերէն տառաճանաչ չեն», հետեւաբար աւելի յարմար է այս վիճակը անոնց։ −Ես− Ժամանակին ձեռքս հին գիրք մը անցած էր, հիմա անիկա յիշեցի. 1880-ին Պոլսոյ մէջ տպագրուած՝ «Վարդանանց Պատերազմ»-ի մասին կը խօսէր՝ Մեսրոպեան տառերով թրքերէն շարադրանք… հաւանաբար պատրաստուած էր, որ «Մեսրոպեան տառաճանաչ» քահանան իր թրքախօս հաւատացեալներուն Վարդանանց պատերազմը կարդալով պատմէր, ու անոնք ալ եղածը հասկընային։ Ահա քեզի մշակոյթ, այսօր ալ երէկուան հակապատկեր շարունակութիւնն է, զարմանալու բան մը չկայ։ −Me− Անանկ խորունկ գացինք, որ արեւելահայերէն ու արեւմտահայերէն լեզուներու քերականութեան, անոնց տարբերութիւններու մասին մտածելու տրամադրութիւն չմնաց: Լաւ, մէկ խօսքով՝ երկու լեզու, երկու մշակոյթ ըսենք ու անցնինք։ −Ես− Ինչպիսի՛ դաժան մասնատում, համաձայն չեմ։ Որքա՛ն մտազբաղ պիտի ըլլայ արեւմտահայ մը, որ արեւելահայերէնով լուր մը լսէ ու չհասկնայ։ Այն արտայայտութիւնը, որ տարածուած էր ժամանակին «սփիւռքահայերուն» մէջ, թէ «սա հայաստանցիներուն լեզուն ալ որքա՛ն տարբեր է, կը խօսին ու կը խօսին, բան մը չենք հասկնար…», խորքին մէջ կը պատկանէր անոնց, որոնք շնորհքով հայերէն խօսիլ չէին գիտեր, բնականաբար արեւելահայերէնը պիտի չհասկնային, մանաւանդ որ հայաստանցիներուն խօսակցականին երեք բառերէն մէկը ռուսերէնով էր։ Այս բոլորը այսօր անցեալ դառնալու վրայ է՝ հեռատեսիլի արբանեակային կայաններու տարածումով, ու մեծ մասամբ ծրագիրներու լեզուական մաքրութեան հոգատարութեան շնորհիւ։ Այնպէս որ այսօր ունինք հայերէն լեզուի երկու ձեւեր, որոնք երկուքով մեր մշակոյթի գլխաւոր ու անհրաժեշտ, գուցէ անբաւարար բաղադրեալներն են։ −Me− Երկու լեզու մէկ գրական մշակոյթ. −Ես− Ոչ՛, մէկ լեզու մէկ գրական մշակոյթ. լեզուաբանները ի՛նչ ուզեն թող ըսեն, ես իմ մէկս չեմ կիսեր, ո՞ր արեւմտահայը Սեւակ կամ Շիրազ կը կարդայ ու «ասի ինծի հարազատ չէ» կ’ըսէ, ո՞ր արեւելահայը Օտեանն ու Պարոնեանը հայ գրականութեան երգիծանքի հսկաներ չի սեպեր։ Եթէ այսպէս շարունակենք մտածել, գրաբառն ալ երրորդ լեզու համարելով, պիտի յայտարարենք, որ արեւելահայն ու արեւմտահայը օտար լեզուով կ’աղօթեն։ Շարունակութիւնը էջ 33

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Էջ 33

Զրոյց՝ ինքս ինձ հետ Շարունակութիւն էջ 32-էն

−Me− Քանի որ աղօթելու հասանք, անցնինք կրօնքին։ −Ես− Ասոր մասին ուզածի՛դ չափ խօսիր, հոգս չէ… −Me− Հեթանո՞ս ես, ի՜նչ ես: Այս ի՛նչ անտարբերութիւն սրբութիւն սրբոցին վերաբերեալ: −Ես− Եթէ իրենք՝ կրօնապետները, անհոգաբար ոչ թէ եղածը միացնելու, այլ դեռ մէկը կիսելով զբաղած են, ձեռքէս ի՞նչ կ’ելլէ…խօսի՛ր, խօսի՛ր, Էջմիածնակա՛ն, Անթիլիասակա՛ն, Աւետարանականն ու Կաթողիկէն չէին բաւեր, իսլամ հայեր ալ մէջտեղ եկան։ −Me− Բայց ինչո՞ւ իսլամ հայերուն ձեռք կ’առնես. դուն Ռամկավար վիճակով դեռ երէկ Երեւանի Բժըշկական համալսարանին մէջ, հեթանոսութեան քննութիւն կու տայիր Հայաստանի մէջ համայնավար հայ դասախօսի մը, որ ադէիստ «անաստուած» ըլլալով հպարտ էր: Այդ ժամանակ կոմունիստական Հայաստանի բնակչութեան քանի՞ տոկոսը քրիստոնեայ կնքուած էին, ադէիստ եմ ըսողը կոմունիստ կ’ըլլար ու պաշտօն մը կը ստանար։ Հիմա «ձեւով մը» Աստուած ճանչցող իսլամ հայը սկսար օտա՞ր համարել։ 10 միլիոն ժողովուրդի մը համար 2 միլիոննոց մարդաքանակը քի՞չ է: Վաղը անոնք կամացկամաց քրիստոնեայ կը դառնան: −Ես− Նախ սկսիմ այնտեղէն, որ հեթանոս հայ համայնավարները բոլորն ալ գաղտնի ձեւով եկեղեցի կ’երթային ու մոմ կը վարէին։ Իսկ գալով իսլամ հայերուն, եթէ հակառակը ըլլայ, իրենք քրիստոնեայ ըլլալու փոխարէն իսլամութիւնը տարածեն, մանաւանդ որ այդ կրօնքի հիմնակէտերէն մէկն է այդ՝ բազմազաւակութեան հետ մէկտեղ. աչքդ գոցէ բաց, հայ ժողովուրդի փոքրամասնութիւնը քրիստոնեաները եղան։ Եւս հարց մը, եթէ ապագային «իսլամ հայ» մը աղջկանդ ձեռքը խնդրէ, կու տա՞ս, «ինդերնացիոնալ −Me−» ջան։ − Յ.Ք. − Տէր ողորմեայ, տէր ողորմեայ, տէր ողորմեայ… «Ասի մէջս բնակող Յիսուս Քրիստոսին ձայնն էր, որ միշտ լուռ մտիկ կ’ընէ իմ ու իմ երկխօսութիւններուս, եւ երբեմն պէտք եղած ատեն խռպոտ ձայնով մը կը հազայ…» −Me− Ըսածդ հաւնեցա՞ր, բարկացաւ։ Նիւթը փոխէ… Ծէսէն խօսինք։ −Ես− Ծէս ըսածդ գլխաւորապէս տօնական օրերուն կ’ըլլայ։ Մեր ծէսերը քրիստոնէական կրօնքին հետ կապուած են, մանաւանդ որ քրիստոնէութիւնը մեր ազգային կրօնքն է, հետեւաբար անոր բոլոր ծէսերը ազգային կը համարուին։ −Me− Եգիպտացի, ասորի եւ ռուս քրիստոնեաներն ալ կը խաչակնքեն, պահք կը բռնեն, ծնունդ կը նշեն, այն ալ նոյն մեր օրը՝ Յունուար 6-ին, ուրեմն անո՞նք ալ հայ են: −Ես− Բայց մեր ծէսը կը տարբերի.

−Me− Այսինքն՝ որքանո՞վ կը տարբերի: Պատարագի ժամանակ անոնց սրբազանը դէպի խորան՝ աջ կողմով կը դառնայ իսկ մերը ձա՞խ, կանանչ սգեմ հագած կ’ըլլայ, իսկ մերը՝ ոսկեգո՞յն, թէ անոնք Զատկուան հաւկիթները կէս ժամ մութ խոհանոցի մէջ կը խաշեն, իսկ մենք մէկ ժամ՝ լոյս աչքով: −Ես− Լաւ, մենք դեռ ուրիշ ազգային յատուկ օրեր ունինք, օրինակ՝ Ապրիլ 24-ը… −Me− 4000 տարուան ազգ ենք, վերջին 100 տարուան մէջ կատարուած ողբերգութեան յիշատակութեան օ՞րը միայն «ազգային օր» պիտի համարենք, եւ դեռ այդ օրուան պատարագը, գերեզման այցելութիւնը, եւ այլ հանդիսութիւնները՝ ազգային ծէս, իսկ մնացած 3900 տարուան աւանդը ու՞ր մնաց։ Զաւեշտը այն է, որ շատ ու շատ հայեր իրենք իրենց միայն այդ օրը հայ կը զգան։ −Ես− Տեառնընդառաջ, Վարդանանց, Աստուածածնայ խաղողօրհնէք, Ս. Սարգիս, Ս. Յակոբ, Թարգմանչաց, Նաւասարդեան… այս բոլորը մեր ազգին իւրայատուկ չե՞ն, բոլորն ալ հայկական եկեղեցին կը նշէ՝ ամէն մէկը իրեն յատուկ ծէսով, աւելի ի՞նչ կ’ուզես՝ տարին ամէն մէկ օր մէկ տօն ու ծէ՞ս ունենայ։ −Me− Յաջորդը՝ քաղաքական ու տնտեսական համակարգ: Ասոր հայկական ազգային տարբերակը Հայաստանի մէջ գործող սահմանադրութիւնն ու փայլուն, ազնիւ ու բարգաւաճող տնտեսութիւնն է, սփիւռքի մէջ ալ՝ Հնչակ-Դաշնակ-Ռամկավար ըմբշամարտը, հայրենակցական միութիւնները, պարահանդէսներու հասոյթը, նուիրատուութիւնները, նոր սկսած թելեդոնները, Բարեգործականի ուսումնական ցանցը, Ճինիշեան ֆոնտը…: −Ես− Եւ ինչո՞ւ կը ծաղրես: Իր երկրէն դուրս աքսորի մէջ դասաւորուած ու մէջտեղ եկած քաղաքական ու տնտեսական համակարգի մը օրինակը ի՞նչպէս կ’ուզէիր, որ ըլլար, իսկ անդին, ո՞ր մէկ «քսան տարեկան պետականութեան մը» տնտեսութիւնն ու սահմանադրութիւնը կատարեալ եղած է, որ մերը ըլլայ, ասոր մէջն ալ իւրայատկութիւն մը ունի «մեր մշակոյթը»… −Me− Այս երկար-բարակ երկխօսութիւնէն ետք, «մեր մշակոյթը» ըսելով դեռ ի՛նչ նկատի ունիս՝ չեմ հասկնար։ Այդ մշակոյթին բոլոր բաղադրեալները տեղէ-տեղ, նաեւ ժամանակի ընթացքին կը փոխուին։ Ազգային առումով անտարբեր երկու հայեր, մէկը ըսենք Ռուսաստան, միւսը՝ Նահանգներ, ի՞նչ ընդհանուր բան մը ունին, մշակոյթի բաղադրեալներէն ո՞ր մէկը նոյնն է կամ ընդհանուր է անոնց համար, որպէսզի մշակոյթնին նոյնը ըլլայ: Դեռ դուն ալ անոնց մէջտեղը՝ Դամասկոսի մէջ նստած «մեր մշակոյթը» կ’երգես։ −Ես− Այնուամենայնիւ, «մեր մշակոյթը» գոյութիւն ունի, եթէ նոյնիսկ միայն հաւատքով բաւարարուինք, որ կ’ընդգրկէ մեր համոզումները, նպատակՇարունակութիւնը էջ 34

Էջ 34

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Զրոյց՝ ինքս ինձ հետ Շարունակութիւն էջ 33-էն

ներն ու ձգտումները։ Բոլորս ունեցած ենք նոյն անցեալը, ներկանիս խստօրէն տարբեր է, բայց բոլորս նոյն հաւատքով կ’ապրինք, որ մէկ խօսքով՝ «տուն վերադառնալ»ն է։ Այն տունը, որմէ այսօր մեզի մնացած սենեակները այնքան հարազատ են, որ որեւէ հայ մը, աշխարհի ո՛ր անկիւնը որ ըլլայ, երբ Հայաստան գայ, կը հասկնայ, որ իրեն համար աշխարհի ամենահարարզատ ու ջերմ անկիւնն է՝ անկախ այնտեղ տիրող համակարգէն ու տնտեսական վիճակէն։ Տուն, որուն սենեակները ամբողջացնելու, գրաւեալը ետ ձեռք բերելու եւ այնտեղ վերահաստատուելու երազանքն ու ձգտումը կը միաւորէ բոլոր աշխարհի հայերը… −Me− Այսինքն՝ մէկ խօսքով մեր մշակոյթը մեր հայրենիքն է: −Ես− Ուրիշ բան կրնա՞ս ըսել… −Me− «Հաւատքդ քեզ պիտի փրկէ»: Եկո՛ւր, սա մշակոյթի բաղադրեալները բաժնենք, նայինք՝ քանի՛ հատը ինծի կը պատկանին, քանի՛ հատը՝ քեզի։ −Ես− Եթէ նպատակդ ֆութպոլ խաղալու համար խաղացողները կիսել է, ուրեմն կախում ունի, թէ ո՛ր դաշտին վրայ պիտի խաղանք։ Դաշտեր կան, ուր քիչ խաղացող կ’ունենամ, դաշտեր ալ կան, ուր մեծամասնութիւնը խաղացողներուն կողմս են։ −Me− Հայ մը ու՛ր որ ալ ըլլայ, բոլոր դաշտերուն վրայ ալ իմ խումբիս «համաշխարհային մշակոյթին» պիտի պատկանին անոր ամէնօրեայ վայելած 1−Վարքի օրէնքները, 2−Հագուելաւոճը, 3−Սնունդը, 4−Քաղաքական ու տնտեսական համակարգը, 5−Թեքնոլոճին։ Կրօնքին իրաւարարի տարազը կը վայելէ ո՛չ ինծի, ո՛չ քեզի, քանի որ համաշխարհային տարածում ունենալով հանդերձ, ազգային կը համարենք։ Սակարկութիւնը պիտի ըլլայ մնացած խաղացողներուն վրայ՝ կապուած տեղի ու ժամանակի հետ։ −Ես− Այսինքն՝ ինծի ի՞նչ մնաց կայուն: −Me− Խորքին մէջ Հայաստանէն դուրս, «պատմական անցեալ»էն ու «հաւատքէն» բացի, դուն կայուն բան մը չունիս, քանի որ նոյնիսկ ամենահաւատարիմ խաղացողդ՝ լեզուն, որոշ դաշտերու վրայ ինծի կը պատկանի, գաղութներ կան ամբողջ, որոնք հայերէն գրել-կարդալ չիմանալը անցնելով, նոյնիսկ խօսիլ չեն գիտեր։ −Ես− Կեանքը առաւել ազգային գոյներով տեսնել կը ձգտիմ, իսկ դուն այսօրուան ազգայինը վաղը համաշխարհայինի վերածել կը սպառնաս։ −Me− Ինչո՞ւ ամէն ինչը կ’ուզես միայն ազգային տեսնել: Վերջապէս այսօր սա մոլորակի բնակիչն ենք՝ հազարամեակներէ ըլլայ թէ հարիւրամեակներէ, եւ մնացած 4 միլիառին պէս նոյն բնագիտութեան օրէնքներուն կ’ենթարկուինք, բնախօսութիւնը ունինք, նոյն թթուածինը կը շնչենք, առանձին

մոլորակ մը չունինք, հետեւաբար շատ ու շատ բաներով պարտաւոր ենք մնացածին պէս ըլլալ՝ ունենալ երկու աչք, մէկ քիթ, բերան մը… սիրենք, ատենք, ուտենք եւ այլն, եւ այլն: −Ես− Այո՛, երկիր մոլորակի բնակիչն ենք, բայց որոշ առանձնայատկութիւններով, մինչեւ վաղն ալ եթէ հաշուել շարունակես, միեւնոյնն է, ես հայ եմ եւ հայ ըլլալով ուրիշներէն կը տարբերիմ թէ՛ մշակոյթո՛վ, թէ արեան բաղադրութեա՛մս: −Me− Գիտեմ, որ հայ ես, բայց վաղը թոռնիկներդ պիտի գիտնա՞ն: Եթէ նոյնիսկ գիտնան, պիտի յիշե՞ն քու հայ ըլլալդ։ −Ես− Անոնք ալ հայ պիտի մնան եւ դեռ ինձմէ աւելի հպարտ պիտի ըլլան իրենց հայ ըլլալուն համար։ −Me− Դուն ալ անոր հաւատայ, արդէն հաւատքդ քեզ պիտի փրկէ, որդեակս… հաւատքդ պիտի փրկէ…:

Յունաստանի Հայ Կաթողիկէ Առաջնորդարան Ձեզ կը հրաւիրէ ներկայ գտնուելու յատուկ հանդիսութեան մը յիշատակելու համար Երեւանի 2800-ամեակը Հովանաւորութեամբ Հայր Յովսէփ Թ.Ծ.Վ. Պէզազեանի Առաքելական Կառավարիչ Յունաստանի Հայ Կաթողիկէ Համայնքին Գեղարուեստական ղեկավար Սարօ Զաւէն Տէմիրճեան Տեղի կ՛ունենայ Չորեքշաբթի 27 Յունիս 2018, երեկոյեան ժամը 9-ին, Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ Եկեղեցւոյ ներբակին մէջ - Նէոս Գոզմոս

Յաւարտ Հանդիսութեան հաճոյք ունի նաեւ Ձեզ հրաւիրելու Տաղանդաւոր Գծագրիչ եւ Գանդակագործ Նազարէթ Խուպեարեանի անդրանիկ ցուցահանդէսին որ տեղի կ՛ունենայ Առաջնորդարանիս հիւրանոցին մէջ Յ.Գ. Այս համեստ ցուցահանդէսին նպատակն է մեզ ծանօթացնել մեր պատմական հռչակաւոր անձնաւորութիւններուն հետ։ Ընդհանուր հրաւէր

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հայ Կեանք

Մտերմիկ յուշեր Վաղինակ Գալայճեանէն․․․

1952-ի ամառը հիւսիսային Յունաստանի Տրամա քաղաքէն արձակուրդի համար Փիրէա ժամանած էին Վաղինակը եւ քոյրը Վարդուհի Գալայճեանները, որոնք հիւրասիրուեցան իրենց ազգականներուն՝ Նուպար եւ Թագուհի Պուրմայեաններէն, որոնց բնակարանը մեր տան կողքին էր: Այս պատճառով ալ իրենց առաջին ծանօթութիւնը Քոքինիա (Փիրէայի հայաշատ թաղը) եղաւ եղբօրս Մանուէլին եւ քրոջս Վիքթորիային հետ, որոնք տարեկից էին, 20-22 տարեկան, իսկ ես եօթը: Այսպէս, մէկ ամսուան ընթացքին մեզի հետ մասնակցեցան «Արարատ»ի միօրեայ պտոյտներուն եւ ակմբային հաւաքոյթներուն՝ ստեղծելով նոր ծանօթութիւններ: Չվերադարձած՝ մեր թաղի միւս հայ երիտասարդներով եւ պատանիներով նկարուեցան, եւ ուրախ յիշատակներով ու տրամադրութեամբ մեկնեցան դէպի Տրամա: Երկու տարի անց ընտանեօք փոխադրուեցան եւ հաստատուեցան Քոքինիա՝ Փսարոն փողոցի վրայ: Վաղինակը անդամագրուեցաւ «Արարատ» Միութեան եւ սկսաւ մասնակցիլ զանազան ձեռնարկներու, ծանօթանալով երիտասարդ տղոց եւ աղջիկներուն, որոնք 1950-60 տասնամեակի սերունդն էին։ Ես յիշեցի բոլոր անոնց որ ներկայ եղան Վաղինակի յուղարկաւորութեան։ Յուշերուս մէջ է տակաւին իր մասնակցութիւնը թատերական խումբին, ուր Յակոբ Առաքելեանի բեմադրութեամբ եւ դերակատարներ՝ Հայկ Քաջիկեան, Ռուբէն Խաչատուրեան, Արշակուհի Տէր Գէորգեան, Լեւոն Կիւլէսերեան, Էլիզ Հաճիքէօսէեան, Նազարէթ Թիւֆէնքճեան, եղբայրս, քոյրս եւ ուրիշներ միասնաբար ներկայացուցին թատերգութիւններ ինչպէս՝ «Կոյր նկարիչը», «Անմեղ դատապարտեալը», «Չարշըլը Արթին աղա» եւլն, որոնց մէկ մասը յաջողութեամբ բեմադրուեցան եւ ներկայացուեցան նոյնիսկ Փիրէայի քաղաքապետարանի թատրոնին մէջ (Տիմոթիքո):

Էջ 35

Վաղինակը՝ կը մասնակցէր նաեւ «Արարատի» քառաձայն երգչախումբին, Տիմիթրի Քալքանիսի ղեկավարութեամբ, ուր Աթէնքի «Քէնտրիքոն» թատրոնի ելոյթներէն զատ իր մասնակցութիւնը բերաւ յունական երգչախումբներու փառատօնին Աթէնքի մարմարեայ «Քալիմարմարո» սթատիոնին մէջ, բարձր ներկայութեամբ Յունաստանի Փաւլոս թագաւորին եւ Ֆրիդէրիկա թագուհիին: Կը յիշեմ 1956-58 նոր տարուայ գիշերները Կարօ Աւագեանի կազմակերպած երիտասարդական խնճոյքները, ուր իր քրոջ Ալիսէն զատ ներկայ էին Վաղինակը, Վարդուհին, Արիս Հազարեանը, Մէննուշ եւ Վարդուհի Կիւլէսերեանները, Ասատուր Էպէյեանը, Իսկուհի, Մարօ, Զատիկ Չուլեանները, եղբայրս, քոյրս եւ ուրիշներ, իսկ Կարոյին երկրորդ քոյրը Այտան եւ ես աւելի փոքր ըլլալով կը դիտէինք ու կը զուարճանայինք: Կարոյին կատակները, ուրախութիւն, երգ, պար, (հալի կալի, պոսանովա), երիտասարդական անհոգ երանելի օրեր: Նկարներուս հաւաքածոյին մէջ մասնաւոր տեղ կը գրաւեն ամառնային պտոյտ մը դէպի Արղոս Քէֆալարի ուր խումբ մը երիտասարդներ մտանք յունական եկեղեցի մը եւ Վաղինակը ըսաւ:- “Տղաք եկէք Հայր Մերը երգենք”. անոր յաջորդեց Տէր Ողորմեան, Սուրբ Սուրբը եւլն. իսկ Կարօ Աւագեանը միքրոֆոնիք սարքաւորումնրու ծանօթ՝ կատարեց համապատասխան աշխատանքները եւ հայկական երգեցողութիւնը լսուեցաւ եկեղեցիէն դուրս, զարմաք ու հետաքրքրութիւն պատճառելով օտար լսարանին։ Կիրակի էր, 13 Մայիս 2018, «Արարատ»ի տիկնանց մարմինը, մայրերու տօնին առիթով միօրեայ պտոյտ կազմակերպած էր դէպի հիւսիսային Էվիա: Առաւօտեան ժամը 7.30-ին կնոչս Մարիին հետ մտանք փուլման. քիչ ետք եկաւ Վաղինակը, իրեն ձայն տուի ու բազմեցաւ քովի նստարանը։ Ճամբայ չելած եւ նկատի ունենալով որ Վաղինակը Կիրակի օրերը ամպայման եկեղեցի կ’երթայ, կատակելով ըսի իրեն «Վաղինակ այսօր եկեղեցիէն արտօնութի՞ւն առիր». դարձաւ իմ կողմս, նայեցաւ աչքերուս եւ ձեռքը ուղելով դէպի Փէրիսթէրիի Սրբ․ Աստուածածին եկեղեցին ըսաւ՝ «վաղը կամ միւս օր երբ մեռնիմ ինծի հոն պիտի տանին»: Նախազգացո՞ւմ էր թէ․․․, չեմ գիտեր։ Դժբախտաբար այդ անիծեալ «ՎԱՂԸ ԿԱՄ ՄԻՒՍ ՕՐԸ» շատ շուտ եկաւ: Հասանք Խալքիտա, քառասունըհինգ վայրկեան դադար ունէինք։ Վաղինակին հետ նստանք կամուրջի քովի սրճարանը, սուրճերնիս խմելու առաւօտեան զովութեան մէջ, հաճելի ժամանակ անցուցինք առանց կասկածելու թէ ինչ պիտի պատահէր յաջորդող վայրկեաններուն: Ճամբայ չելած Վաղինակը ինկաւ ու գլուխը ծանրօրէն վիրաւորուեցաւ։ Մահացաւ երեք օր ետք: Կեանքի եւ բախտի բերումով Քոքինիա ծանօթացողներուն առաջիններէն էի, եւ իր կեանքի վերջին սուրճը խմելու ընկերակցողը՝ դարձեալ ես եղայ: Բարի երթ սիրելի Վաղինակ։

Պերճ Կիւրիւնլեան

Էջ 36

Հայ Կեանք

«Քայլ դէպի տուն». Սփիւռքի նախարարութիւնը կ՛ազդարարէ նոր ծրագիրի մեկնարկը

Ինչպէս կը հաղորդէ «Հայերն այսօր»-ը, Օգոստոս 10-24 ՀՀ Սփիւռքի նախարարութիւնը 13-21 տարեկան սփիւռքահայ երեխաներու եւ երիտասարդներու համար պիտի իրականացնէ «Քայլ դէպի տուն» ուսումնաճանաչողական ծրագիրը, որուն ծիրէն ներս կ՛իրականացուին հայոց լեզուի արագացուած ուսուցման դասընթացներ եւ կը կազմակերպուին ճանաչողական այցելութիւններ Հայաստանի պատմամշակութային վայրեր: Մասնակիցներու գիշերակացը կ՛ապահովուի հիւրընկալ ընտանիքներու մօտ, վերջին չորս օրը` ճամբարի մէջ: Մասնակցութեան յայտերու ընդունման վերջնաժամկէտը Յունիս 30-նն է: Յայտադիմումները լրացնելու համար կրնաք այցելել այստեղ https://goo.gl/ghjvch։

«Երեւան տարազֆէստ» 4-րդ փառատօնը

«Երեւանեան ամառ 2018»-ի ծիրէն ներս Օգոստոս 4-ին հիւսիսային պողոտայի վրայ կը կայանայ «Երեւան Տարազֆէստ» 4-րդ փառատօնը: «Հայերն այսօր»-ի փոխանցմամբ, ձեռնարկին ծիրէն ներս՝ տեղի կ’ունենայ ցուցահանդէս-տօնավաճառ` ժողովըրդական վարպետներու, հայկական արտադրանքը ներկայացնող ընկերութիւններու, թանգարաններու մասնակցութեամբ։ Տարազային եւ մանրանկարչութեան բաղադրիչ պարունակող նմուշներու հաւաքածուներու ան-

Ուրբաթ, 22 Յունիս 2018

Հաղորդագրութիւն նոր հրատարակութիւն

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի օրհնութեամբ, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի Հրատարակչական բաժինը լոյս ընծայած է 2 առանձին հատորներէ բաղկացած «Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածինը առաջին աշխարհամարտի եւ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան տարիներին (1914-1920թթ.)» խորագիրը կրող նիւթերու ժողովածուն: Սոյն հրատարակութիւնները նուիրուած են Մայիսեան հերոսամարտերու եւ Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան հռչակման 100-ամեակին: Առաջին հատորին մէջ ներկայացուած են 393 փաստաթղթեր, Առաջին աշխարհամարտի սկզբէն 1914՝ մինչեւ 1917 թուականի Փետրուարի իրադարձութիւնները: Հրատարակուող փաստաթ՝ղթերը կը պահպանուին Հայաստանի ազգային արխիւի մէջ : Երկրորդ հատորին մէջ ընդգրկուած են 456 փաստաթղթեր, որոնք կը ներկայացնեն 1917 թուականի Մարտէն մինչեւ 1920 թուականի վերջաւորութեան իրադարձութիւնները: Հրատարակուած փաստաթուղթերը կը ներկայացնեն այս ժամանակահատուածի Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի, Գէորգ Է. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի եւ առանձին հոգեւորականներու դերն ու գործունէութիւնը եւ Մայր Աթոռի ու Հայաստանի կառավարութեան փոխյարաբերութիւնները: Գրեթէ բոլոր փաստաթղթերը, որոշ բացառութիւններով, առաջին անգամն է որ կը հրատարակուին, բնագրի լեզուով՝ մասնակի ուղղագրական ու կէտադրական շտկումներով: Երկու հատորներն ալ հրատարակուած են մեկենասութեամբ Մայր Աթոռի միաբան Գերաշնորհ Տ. Փառեն արքեպիսկոպոս Աւետիքեանի՝ ի յիշատակ եղբօր` Աստուածատուր Աւետիքեանի: հատական ցուցադրութիւն, Տէրեան մշակութային կեդրոնի եւ անհատ ձեւաւորողներու մասնակցութեամբ: