Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 20(57)
ՀՀ նախագահ Արմէն Սարգսեանը շնորհաւորած է Երեւանի 2800-ամեակը
Երեւանը յաւերժական պատմութիւն է ու յաւերժական երիտասարդութիւն։ ԵՐԵՒԱՆ, 21 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ, ԱՐՄԷՆՓՐԵՍ: Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը շնորհաւորանք յղած է Երեւանի 2800-ամեայ յոբելեանի առթիւ։ Այս մասին «Արմէնփրես»-ին տեղեկացուցած են Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան եւ տեղեկատուութեան միջոցներու հետ կապերու վարչութիւնէն։ Արմէն Սարգսեան իր շնորհաւորանքին մէջ նշած է. «Շնորհաւոր 2800-ամեայ յոբելեանդ, սիրելի՛ Երեւան: Շնորհաւոր բոլորիս տօնը, սիրելի՛ երեւանցիներ, սիրելի՛ հայրենակիցներ` Հայաստանում, Արցախում եւ արտերկրում: Երեւանը սիրում ենք անկախ մեր ծննդեան վայրից, անկախ մեր ապրելու վայրից: Երեւանը մեր մէջ է, որը մեզ յուզում է ու ջերմացնում: Երեւանը մեր ներկան է՝ երեկուայ յիշողութեամբ ու վաղուայ վստահութեամբ: Երեւանը յաւերժական պատմութիւն է ու յաւերժական երիտասարդութիւն:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Նիկոլ Փաշինեան հրաժարեցաւ վարչապետի պաշտօնէն՝ Դեկտեմբերի արտահերթ ընտրութիւններուն ընթացք տալու նպատակով
Երեքշաբթի՝ 16 Հոկտեմբեր 2018-ին, ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան հրաժարական տուաւ իր պաշտօնէն շարունակելով մնալ որպէս վարչապետական գործակատար մինչեւ յառաջիկայ արտահերթ ընտրութիւնները: Այս մասին, վարչապետը յայտարարած է ուղիղ եթերով: «Ինչպէս ըսած էի, այսօր հրաժարական կու տամ Հայաստանի Հանրապետութեան վարչապետի պաշտօնէն»,- նշած է Փաշինեան: Նշենք, որ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան իր հրաժարականին մասին յայտնած էր «Ֆրանս 24» հեռուստաընկերութեան հետ ունեցած հարցազրոյցին ընթացքին: Փաշինեան նշած էր, որ արտահերթ խորհըրդարանական ընտրութիւններու շուտափոյթ իրականացման համար հրաժարական պիտի տայ մինչեւ Հոկտեմբեր 16, այդ պարագային ընտրութիւնները տեղի պիտի ունենան Դեկտեմբեր 9-ին կամ 10-ին:
Սրտացաւ լինենք մեր անցեալի ժառանգութեան եւ հոգատար` մեր ապագայի հանդէպ: Հաւատարիմ մնանք Երեւանին։ Ծնունդդ շնորհաւոր, Երեւան, իմ սէր»:
Հայ Կեանք
Էջ 2
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Մահացած է պոլսահայ յայտնի լուսանկարիչ Արա Կիւլերը
News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”
Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ
Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան
Աթէնք - Յունաստան
“Χάι Γκιάνκ”
Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης
Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν
Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς
“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։
Պոլսոյ մէջ 90 տարեկանին մահացած է պոլսահայ յայտնի լուսանկարիչ Արա Կիւլերը։ Ինչպէս կը հաղորդէ «Արմէնփրես»ը, այս մասին կը յայտնէ թրքական «Հուրիեթ» պարբերականը։ Պոլսահայ լուսանկարիչի ինքնազգացողութիւնը վատացած էր, որուն հետեւանքով զինքը տեղափոխած էին հիւանդանոց։ Հիւանդանոցին մէջ բժիշկները երկու անգամ յաջողած էին վերականգնել Կիւլերի սրտի կանգը՝ տեղափոխելով զինք վերակենդանացման բաժանմունք։ Քիչ անց, սակայն, ան սրտի անբաւարարութեան հետեւանքով մահացած է։ Արա Կիւլերը ծնած է 1928-ի Օգոստոս 16-ին Պոլիս: Դպրոցական տարիներուն աշխատած է Թուրքիոյ թատերական աշխատանոցներու մէջ եւ յաճախած թատերական դասընթացքներու: 1950-էն սկսած է աշխատիլ «Նոր Իսթամպուլ» թերթի մէջ` զուգահեռ ուսանելով Պոլսոյ համալսարանի տնտեսագիտական բաժնին մէջ: Որոշ ժամանակ անց տեղափոխուած է «Հուրիեթ» թերթի խմբագրութիւն: 1958-ին դարձած է ամերիկեան «Լայֆ Թայմ» հանդէսի թրքական մասնաճիւղի Մերձաւոր Արեւելքի առաջին թղթակիցը, ինչպէս նաեւ գործակցած միջազգային մի քանի հեղինակաւոր լրատուամիջոցներու հետ: 1961-ին աշխատանքի անցած է «Հայաթ» թերթին մէջ` գլխաւորելով լուսանկարչական բաժինը: 1960-ականներէն իր լուսանկարները զարդարած են անուանի գրողներու գիրքեր եւ ցուցադրուած աշխարհի տարբեր ցուցահանդէսներու ժամանակ: 1970-ականներուն ֆոթոհարցազրոյցներ վերցուցած է այնպիսի հեղինակաւոր դէմքերէ, ինչպիսիք են Ուինսթոն Չըրչիլը, Մարիա Քալլասը, Ճոն Պերկերը, Պերնարտ Ռասսելը, Սալվատոր Տալին, Փապլօ Փիքասօն, Ինտիրա Կանտին եւ այլք: Կը համարուի Թուրքիոյ մէջ ֆոթոնկարչութեան հիմնադիրը: 2000-ին Թուրքիոյ մէջ տեղի ունեցած հարցումներու արդիւնքով իր անունը գրուած է հազարամեակի 10 մեծագոյն թուրքերու կողքին: 2004-էն Պոլսոյ Գիտարուեստական համալսարանի պատուաւոր դոկտոր է: Իր մականունն «Իսթամպուլի աչք» կամ «Իսթամպուլի լուսանկարիչ»: Աշխարհահռչակ լուսանկարիչի աշխարհի տարբեր վայրերու մէջ առնուած աւելի քան 100 լուսանկարներ 2013 թուականի Յունիսին ամփոփուեցան Հայաստանի ազգային պատկերասրահէն ներս բացուած «Բարեւ ձեզ» խորագրով ցուցահանդէսին: Յուղարկաւորութեան արարողութիւնը տեղի ունեցաւ Շաբաթ, 20 Հոկտեմբեր, Պէյօղլուի Ս. Երրորդութիւն եկեղեցւոյ մէջ ու մարմինը ամփոփուեցաւ Շիշլիի ազգային գերեզմանատան ընտանեկան դամբարանին մէջ։
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի հանդիպումները Լիբանանի մէջ
Հոկտեմբեր 20-ին, Լիբանան կատարած աշխատանքային այցի ծիրէն ներս Հայաստանի վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեան հանդիպումներ ունեցած է երկրի նախագահ Միշէլ Աունի, Խորհրդարանի նախագահ Նապիհ Պըրրի եւ վարչապետ Սաատ Հարիրիի հետ: Երեկոյեան, Հայաստանի դեսպանատան մէջ ան հանդիպած է հայ աւանդական կուսակցութիւններու՝ Սոցիալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութեան, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան եւ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան ներկայացուցիչներուն հետ` ՍԴՀԿ Լիբանանի Շրջանի վարիչ մարմինի ատենապետ Սեպուհ Գալփաքեանի, ՀՅԴ Լիբանանի Կեդրոնական կոմիտէի ատենապետ Յակոբ Բագրատունիի, եւ ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային վարչութեան ատենապետ Աւետիս Տաքէսեանի գլխաւորութեամբ: Նիկոլ Փաշինեան կարեւորած է Լիբանանի աւանդական հայ կուսակցութիւններու հետ հանդիպումը` Հայաստանի զարգացման, ՀայաստանՍփիւռք-Արցախ կապերու սերտացման եւ համահայկական օրակարգի հարցերը քննարկելու առումով: Ան ընդգծած է իր առանձնայատուկ վերաբերմունքը Լիբանանի հայութեան եւ երիտասարդութեան նկատմամբ` շնորհակալութիւն յայտնելով թաւշեայ յեղափոխութեան ժամանակ անոնց աջակցութեան եւ ակտիւ դիրքորոշման համար: Երեք կուսակցութիւններու ներկայացուցիչները կարեւոր նկատած են Փաշինեանի այցը Լիբանան` նշելով, որ այն կը նպաստէ երկու երկիրներու եւ ժողովուրդներու յարաբերութիւններու սերտացման: Անոնք ողջունած են Հայաստանի մէջ թաւշեայ յեղափոխութեան արդիւնքով կատարուող փոփոխութիւնները եւ Նիկոլ Փաշինեանին փոխանցած են Լիբանանի հայութեան պատրաստակամութիւնը՝ աջակցելու Արցախի եւ Հայաստանի հզօրացմանն ուղղուած ծրագրերուն, ինչպէս նաեւ հայ-լիբանանեան բազմաոլորտ կապերու խորացման: ՀՀ վարչապետի պաշտօնակատարը ԼիբաՇարունակութիւնը էջ 7
Էջ 3
Էջ 4
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը շնորհաւորական ուղերձ յղեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսին
Հոկտեմբեր 20-ին Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․Ծայրագոյն Պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օրհնութեամբ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի միաբաններ, Մայր Աթոռի Արտաքին յարաբերութիւններու եւ արարողակարգի բաժնի տնօրէն Գերաշնորհ Տ. Նաթան արքեպիսկոպոս Յովհաննիսեանը եւ Սուրբ Էջմիածնի լուսարարապետ Գերաշնորհ Տ. Յովնան եպիսկոպոս Յակոբեանը մեկնեցան Լիբանան՝ մասնակցելու Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա․ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսի քահանայական ձեռնադրութեան եւ օծման 50-ամեակին նուիրուած արարողութիւններուն: Հոկտեմբեր 21-ին Անթիլիասի մայրավանքի Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ տաճարի մէջ մատուցուած Ս. Պատարագէն յետոյ տեղի ունեցած պաշտօնական ընդունելութեան ընթացքին Նաթան արքեպիսկոպոսը Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի անունէն շնորհաւորեց Արամ Ա․ կաթողիկոսին՝ հրապարակելով իրեն ուղղուած Վեհափառ Հայրապետի շնորհաւորական ուղերձը: Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի շնորհաւորագրին մէջ մասնաւորապէս ըսուած է․ «Գոհունակութեամբ տեղեկացանք, որ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Անթիլիասի մայրավանքի մէջ հանդիսաւորապէս նշուելու է քահանայական Ձեր ձեռնադրութեան եւ օծման 50-րդ տարեդարձը: Այս առիթով Աստուածակառոյց Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնից յղում ենք Ձերդ եղբայրութեանը Մեր ջերմ շնորհաւորանքները եւ ամենայն բարեաց մաղթանքները: Հինգ տասնամեակ առաջ Դուք նուիրուեցիք հոգեւոր սպասաւորութեանը, եւ այսօր Ձեր յոբելեանը դիմաւորում էք մեր Եկեղեցու անդաստանում արգասաւոր ծառայութեան վաստակով: Տիրոջ պատգամին հաւատարիմ՝ Դուք ջանացել էք արդիւնաւորել Աւետարանի կենարար խօսքի քարոզութիւնը եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան խնամքի ներքոյ գտնուող հայորդեաց հոգեւոր հոգածութիւնը՝ վայելելով հոգեւոր դասի ու հաւատացեալների սէրն ու յարգանքը: Այս տարիների ընթացքին Ձեր վաստակը նաեւ յաւելուել է գրական գործու-
նէութեամբ՝ մեր Եկեղեցու ազգային-հոգեւոր կեանքին եւ միջեկեղեցական յարաբերութիւններին նուիրուած խոհերի եւ ուսումնասիրութիւնների հրատարակութեամբ: Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսի առաքելութեանը Դուք կոչուեցիք մեր անկախ պետականութեան վերականգնման շրջանին, երբ նոր հորիզոններ բացուեցին մեր Եկեղեցու առջեւ՝ զօրացնելու աշխարհասփիւռ մեր ժողովրդի միասնութիւնն ու առաւել պայծառ դարձնելու նրա հոգեւոր կեանքը: Ուրախ ենք, որ եկեղեցական մեր անդաստանում անբարենպաստ նախորդ ժամանակներից մնացած ընթացքները յաղթահարելու եւ խնդիրները կարգաւորելու ուղղութեամբ Ձեզ հետ քայլեր ձեռնարկեցինք: Գոհունակութեամբ ենք անդրադառնում, որ Հայոց Ցեղասպանութեան 100-րդ տարելիցին ընդառաջ գումարեցինք Հայ Եկեղեցու Եպիսկոպոսաց ժողովներ Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում, սրբադասեցինք մեր անմեղ նահատակներին, ինչպէս նաեւ կեանքի կոչեցինք հայրենական ու միջեկեղեցական կարեւոր մի շարք միջոցառումներ: Հաւատում ենք, որ միասնական գործակցութեամբ պիտի շարունակենք լուծման առաջնորդել հոգեւոր-եկեղեցական մեր անդաստանում առկայ մարտահրաւէրները՝ ի փառս Աստուծոյ, ի մխիթարութիւն համայն մեր ժողովրդի եւ ի զօրացումն մեր Սուրբ Եկեղեցու: Ներկայ մեր կեանքի հիմնախնդիրների առջեւ հրամայական է, որպէսզի Առաքելական մեր Սուրբ Եկեղեցին ուխտապահ մեր հոգեւորականաց նուիրեալ ջանքերով առաւել արդիւնաւորութեամբ իրագործի տէրունաւանդ իր առաքելութիւնը՝ յանուն աշխարհասփիւռ մեր ժողովրդի ազգային ու հոգեւոր զարթօնքի, մեր Հայրենիքի բարօրութեան ու առաջընթացի, համազգային մեր իղձերի իրականացման ու լուսաւոր գալիքի: Վերստին Մեր շնորհաւորանքները բերելով, սիրեցեալ եղբայր, եւ յայցելով Տիրոջ Սուրբ Աջի առաջնորդութիւնն ու հովանին Ձեզ՝ մաղթում ենք քաջառողջութիւն եւ արդիւնաւոր գահակալութեան երկար տարիներ՝ ի շինութիւն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան եւ Առաքելական մեր Սուրբ Եկեղեցու»:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 5
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՏՕՆԸ ԻԲՐԵՒ ՀԻՄՔ՝ ՄԵՐ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՕՍՈՒԹԵԱՆ ԱՐԱՄ ՍԵՓԵԹՃԵԱՆ «Որք զարդարեցին տնօրինաբար զիմաստս Անեղին»: Շարական
Թ
արգմանչաց տօնին մեծութիւնը, որ սկիզբ առած է Մեսրոպ Մաշտոցի եւ իր աշակերտներուն կատարած հայ գիրերու գիւտով ու գրական-թարգմանչական անգերազանցելի իրագործումով, Ե. դարու առաջին կէսը յատկապէս, անուանեց Հայ միտքի ու գրականութեան ՈՍԿԵԴԱՐ: Արդարեւ, Թարգմանչաց խումբին գործունէութիւնը, յաջորդող դարերու ընթացքին վերածուեցաւ հոգե-մտաւոր համահայկական այնպիսի Շարժումի մը, որ հասաւ մինչեւ Շնորհալի եւ Լամբրոնացի, ու շարունակուեցաւ Մխիթարեան հայրերու կողմէ, հայագիտական տքնաջան երկերու աշխատասիրութեամբ, երեւոյթ մը՝ որուն յաջորդեց յետագային, վերջին երկհարիւրամեակին ծնունդ առած ու ծաղկած մեր արդի գրականութիւնը՝ իր արեւելահայ եւ արեւմտահայ զոյգ ճիւղերով: Ահա թէ ինչու' «Թարգմանչաց տօն»ը, հայ ժողովուրդին կը ներկայանայ ոչ միայն իբրեւ եկեղեցականօրէն սրբադասուած տօնակատարութիւն, այլեւ՝ ան վերածուած է համահայկական եւ համընդհանուր ազգային տօնի, որ իր մէջ կը խտացնէ հայ քրիստոնեայ մարդու հաւատքը, եւ իր հայրենի հողին ու մայրենի լեզուին հանդէպ ունեցած անմարելի սէրն ու նուիրումը: Ասկէ մեկնելով, Թարգմանչաց տօնը, որ կը զուգադիպի Հոկտեմբեր ամսու առաջին կէսին, մեր իմաստուն հայրապետներէն Գարեգին Ա. Յովսեփեանց, 1940-ական թուականներուն Հոկտեմբեր ամիսը հռչակած էր ՀԱՅ ՄՇԱԿՈՅԹԻ ԱՄԻՍ: Առաւելաբար, Հայ գիրի ու գրականութեան տօնն է Հայ մշակոյթի ամիսը: Հայերէն լեզուի քերականօրէն ուղիղ գործածութիւնը հետապնդող ու զայն պահանջող մշակներուն, ուսուցիչներուն, հրապարակագիրներուն, խմբագիրներուն ու հայալեզու հեղինակներուն, ինչպէս նաեւ՝ հայ Մարդուն ազգային վեհ զգացումներուն ու տեսիլքներուն գեղարուեստական լիցք ու ոգի ներշնչող բանաստեղծներուն, գրագէտներուն ու թարգմանիչներուն նուիրուած տօնն է Հոկտեմբեր ամիսը: Որովհետեւ, բոլորէն առաջ՝ անոնք են, որ ԻՄԱՑԱԿԱՆ ԼՈՅՍ կը բաշխեն հայ ընթերցող հասարակութեան: Որքա'ն խորքը «Իմացական լոյս»ին, պարտադիր է իր պարփակած զոյգ իմաստներով՝ հոգեւորկրօնական եւ ԲԱՆաւոր-իմացական, նոյնքա'ն եւ կարեւոր յատկանիշեր են գեղարուեստական մտա-
ծողութեան տարրերու իրականացումը արձակ ու չափածոյ գրական երկերու պարագային: Անխուսափելի իրականութիւն է արդի հայերէն լեզուի երկճիւղանի (արեւելահայ եւ արեւմտահայ) գոյութիւնն ու գործածութիւնը մեր ամենօրեայ գրաւոր թէ բանաւոր փոխյարաբերութիւններու ընթացքին: Այսօրուան դիտանկիւնէն, շուրջ դարէ մը ի վեր,- մանաւանդ վերջին քառորդ դարուն,- արեւելահայերէնը՝ յենելով պետական լեզուի իր ունեցած կարողականութեան, միշտ չէ որ կը խրախուսէ արեւմտահայերէնի լեզուամտածողութեան, քերականութեան՝ յատկապէս ուղղագրութեան կանոնները: Մինչդեռ, յետ-ցեղասպանութեան արեւմտահայ տարագիր սերունդները, երբ պարտադրաբար կորսնցուցին հող եւ հայրենիք, սփիւռքի տարածքին ԿԱՐՈՂԱՑԱՆ պահպանել արեւմտահայերէնի հարուստ գրական ժառանգութիւնն ու մշակութային այլ արժէքներ: Արեւմտահայ տարագիր սփիւռքը հինգ տարի ետք պիտի նշէ իր 100-ամեակը: Կէս միլիոն տարագիր հայութեան թիւը տասնապատկուած է: Ուրեմն, նուազագոյն հինգ միլիոն հայ արեւմտահայերէն կ'արտայայտուի իր նմանին հետ, իր գիտելիքներու չափով: Մենք կը յամառինք ու կը մնանք մեր կեցուածքին վրայ, բարձրաձայնելով. - Արեւմտահայերէն լեզուն «մահամերձի անկողինի մէջ» չի գտնուիր, եւ ամէն գնով պիտի սխալի UNESCO-ի վիճակագրութիւնը, եթէ՝ Շարունակութիւնը էջ 6
Էջ 6
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Քարվաճառի մԷջ աւստրալահայութեան միջոցներով կը կառուցուի «Սիտնի» թաղամաս ցուին Քաշաթաղի շրջանի Աղաւնոյ բնակավայրի 20 եւ Քարվաճառ քաղաքի 50 բնակարաններու կառուցման նախագիծի նախահաշուային փաստաթուղթերը: Առաջարկուող ծրագիրներուն վերաբերեալ քաղաքաշինութեան նախարար Կարէն Շահրամանեան սահիկներու միջոցով ներկաներու ուշադրութեան յանձնած է գերատեսչութեան կողմէ կատարուած աշխատանքները` նշելով, որ յառաջիկայ մէկ ամսուան ընթացքին ատոնք վերջնական տեսքի կը բերուին:
Արցախի Հանրապետութեան պետական նախարար Գրիգորի Մարտիրոսեան Հոկտեմբեր 15-ին ընդունած է «Արցախ ռութս ինվեսթմենթ» (ԱՌԻ) ներդրումային ընկերութեան խումբ մը բաժնետէրեր: Ողջունելով հիւրերը` պետական նախարարը բարձր գնահատած է «ԱՌԻ» ընկերութեան դերը Արցախի վերաբնակեցման քաղաքականութեան աջակցութեան հարցով` ընդգծելով գիւղատնտեսութեան եւ բնակարանաշինութեան ոլորտներուն մէջ իրականացուող ծրագիրները: Գ. Մարտիրոսեանի խօսքով` ծրագիրներու ընդլայնման վերաբերեալ առկայ պայմանաւորուածութիւններու ծիրէն ներս նախապատրաստական աշխատանքներն աւարտական փուլի մէջ են, եւ շուտով հոգաբարձուներու խորհուրդին կը ներկայա-
«ԱՌԻ» ընկերութեան հոգաբարձուներու խորհուրդի անդամ Վահան Գասարճեան, գոհունակութիւն յայտնելով Արցախի կառավարութեան հետ ձեւաւորուած համագործակցութենէն, նշած է, որ տարուէ տարի ծրագիրին մասնակցողներուն թիւը կ´աճի: Անդրադառնալով Քարվաճառի մէջ իրականացուելիք բնակարանաշինութեան` Վ. Գասարճեան նշած է, որ քանի որ այն կեանքի պիտի կոչուի աւստրալահայութեան միջոցներով, առաջարկ կայ թաղամասը «Սիտնի» անուանելու: Գաղափարը ողջունուած է պետական նախարարին կողմէ, եւ պայմանաւորուածութիւն ձեռք բերուած յառաջիկայ ամիսներուն սկսիլ շինարարական աշխատանքները: Հանդիպման ընթացքին քննարկուած են նաեւ տրամադրուող գումարներու տոկոսադրոյքներու վերանայման, նոր ներդրողներու ներգրաւման նպատակով պետութեան կողմէ պարատոմսերու թողարկման, ինչպէս նաեւ փոխգործակցութեան արդիւնաւէտութեան բարձրացման հետ կապուած հարցեր:
ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ՏՕՆԸ ԻԲՐԵՒ ՀԻՄՔ՝ ՄԵՐ ԱԶԳԱՅԻՆ ԳԱՂԱՓԱՐԱԽՕՍՈՒԹԵԱՆ Շարունակութիւն էջ 5-էն
- Հայրենի պետութիւնը փափաքի իր պաշտպանութեան ներքեւ առնել արեւմտահայերէն լեզուի ու մշակոյթի գոյութիւնը, անոր շնորհելով արեւելահայերէնի հաւասարազօր կարգավիճակ, հիմնելով «Արեւմտահայերէնի թեքումով վարժարաններ», ինչպէս է տասնեակ մը օտար այլ լեզուներու պարագային: - Ներկայ սփիւռքահայ մարդը չկոչել երբեք «Ծագումով հայեր», այլ՝ «լիբանանահայ, սուրիահայ, ֆրանսահայ կամ ամերիկահպատակ հայեր եւալն: - Հայրենի պետութեան թելադրանքով, ակնկալել Հ1-ի «ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ» հաղորդաշարի խմբագրութենէն, որ բարեհաճի ընդգրկել նաեւ սփիւռքահայ դասականացած երաժիշտներու եւ երգահան-
ներու գեղարուեստական հնչեղութիւն ունեցող երկեր ու երգեր: Կ'արժէ որ արդարութիւն ըլլայ սփիւռքահայ մեր կեանքին առաջին 50-ամեակի մեր երգահաններուն: *** Արդ, նկատելով որ՝ ներկայիս հայ մամուլին ու համացանցային հաղորդամիջոցներուն վիճակուած դերը բարենպաստ պայմաններ կը ստեղծէ մեր ամենօրեայ կեանքին մէջ, պիտի ջանանք նորահաս սերունդին մօտ վառ պահել Հայու Ինքնութեան հանդէպ ունենալիք իր խորունկ հաւատքը: Նոր մեկնարկ մը կը պահանջուի մեզմէ: Թարգմանչաց ոգին վերածել ՇԱՐԺՈՒՄի: Ընթանալ անոնց ուղիով, ու շարունակել անոնց գործունէութիւնը:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի հանդիպումները Լիբանանի մէջ
Շարունակութիւն էջ 3-էն
նանի հայ քաղաքական կուսակցութիւններու ներկայացուցիչների հետ քննարկած է ներհայաստանեան քաղաքական գործընթացներուն, ընթացիկ իրավիճակին եւ յառաջիկայ զարգացումներուն վերաբերող հարցեր: ՍԴՀԿ, ՀՅԴ եւ ՌԱԿ ներկայացուցիչներն ընդգըծած են, որ անհրաժեշտ է պահպանել ժողովրդական միասնութեան եւ համախմբուածութեան ոգին` կարեւորելով ՀՀ քաղաքական ուժերու միջեւ երկխօսութեան շարունակականութիւնը` ի շահ Հայաստանի յառաջընթացի: Անոնք իրենց աջակցութիւնը յայտնած են Նիկոլ Փաշինեանին ու ՀՀ կառավարութեան՝ նոր Հայաստանի զարգացման տեսլականը կեանքի կոչելու ուղղութեամբ: Հայաստանի վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեանը Հոկտեմբեր 20-ին հանդիպած ու զրոյց ունեցած է Լիբանանի հայ համայնքի ներկայացուցիչներու հետ: Վարչապետի պաշտօնակատարը, տիկնոջ ընկերակցութեամբ Կիրակի, Հոկտեմբեր 21-ին, այցելած է Անթիլիաս, ուր հանդիպում ունեցած է Արամ Ա. կաթողիկոսի հետ ու ծաղկեպսակ զետեղած է Եղեռնի յուշարձանին: Ապա, Փաշինեան մասնակցած է Արամ Ա. կաթողիկոսի ձեռնադրման 50ամեակի արարողութեան: Նոյն օրը, Վարչապետի պաշտօնակատարը այցելած է Պէյրութի Հայկազեան համալսարանը եւ Զմմառի Հայ Կաթողիկէ Պատրիարքարան:
Էջ 7
Էջ 8
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
ԱՄՆ դեսպան Ռիչըրտ Միլզ. «Գրաւեալ որոշ տարածքներու վերադարձը անխուսափելի է» Հայաստանի մէջ Միացեալ Նահանգներու դեսպան Ռիչըրտ Միլզ «EVN Report»-ի հետ զրոյցի մը ընթացքին բացառած է արցախեան տագնապի խաղաղ լուծումը առանց «գրաւեալ տարածքներու որոշակի մասի վերադարձին»: Հարցազրոյցի ընթացքին դեսպանը յայտնած է, թէ հայ ժողովուրդը, ի վերջոյ, պէտք է որոշէ, թէ ո՛ր լուծման ինք պատրաստ է: «Ես զարմացած էի, երբ առաջին անգամ այստեղ եկած եւ պարզած եմ, որ ինծի հանդիպած հայերու մեծամասնութիւնը կտրականապէս դէմ է գրաւեալ տարածքներու վերադարձին` իբրեւ բանակցային հոլովոյթէն մաս մը: Ինծի կը զարմացնէ այն փաստը, որ Հայաստանի մէջ գրեթէ քննարկում չկայ ընդունելի լուծման կամ հաւանական փոխզիջումներու մասին: Իմ կառավարութեան երկար տարիներու ընկալումը այն էր, որ այդ տարածքները ի սկզբանէ վերցուած էին յետագային` «Հող` խաղաղութեան դիմաց» բանաձեւին ծիրին մէջ օգտագործուելու համար: Իսկապէս շատ զարմացած էի յայտնաբերելով, որ այդ տարբերակը այլեւս որեւէ աջակցութիւն չունի», ըսած է Ռիչըրտ Միլզ: Ան նշած է, թէ կը հասկնայ, որ 2016-ի Ապրիլեան պատերազմը ա՛լ աւելի սրած է հայերու ընկալումները: «Սակայն դաժան իրականութիւնը այն է, որ որեւէ լուծում կը պահանջէ գրաւեալ տարածքներու որոշակի մասի վերադարձ», ըսած է Միացեալ Նահանգներու դեսպանը:
«Մենք չունինք «գրաւուած տարածքներ» հասկացողութիւնը». Դաւիթ Բաբայեան Դեսպան Միլզի հարցազրոյցը մեկնաբանեց նաեւ Արցախի Հանրապետութեան նախագահի մամլոյ բանբեր Դաւիթ Բաբայեան: «Մենք չունինք «գրաւուած տարածքներ» հասկացողութիւնը: Գրաւումը իր մէջ կը պարունակէ հետեւեալ հանգամանքները՝ ուրիշի տարածքի գրաւում՝ սեփական կարիքներուն համար, նախօրօք ծրագրաւորուած գրաւում: Մենք որեւէ մէկուն տարածքը չենք գրաւած որեւէ պատճառներով, սեփական կարիքներու համար:
Զախարովան ԱՄՆ դեսպանին մեղադրած է Հայաստանի ներքին գործերուն միջամտելու համար Ռուսաստանի ԱԳՆ պաշտօնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովա մեկնաբանած է Հայաստանի իր գործունէութիւնը աւարտած ԱՄՆ դեսպան Ռիչըրտ Միլզի գնահատականները՝ զանոնք որակելով միջամտութիւն Հայաստանի ներքին գործերուն: 17 Հոկտեմբերին տեղի ունեցած ճեպազրոյցի ժամանակ Զախարովան անդրադարձած է Միլզի այն յայտարարութեան, որ ԱՄՆ դեսպանատունը տասնամեակներ շարունակ աջակցած է շարք մը խումբերու եւ Հայաստանի կառավարութեան անդամ շարք մը ներկայացուցիչներու։ «Ինքնիշխան պետութեան ներքին գործերուն միջամտութեան մասին դեսպանը խօսած է առանց դոյզն ինչ քաշուելու, աւելին՝ հպարտութեամբ: Իբր, այս ամէնն արդարացուած է եւ պէտք է բարի նպատակներու համար՝ «Հայաստանը դարձնել աւելի արդար ու թափանցիկ հանրութիւն», – ըսած է Զախարովան՝ աւելցնելով, որ ինչ-որ պահու դեսպանը հասկցած է, որ նիւթը այլ տեղ կը տանի։ Դեսպանը խօսած է նաեւ հայ ժողովրդի անբեկանելի կամքի ու փոփոխութիւններու մասին: «Եկէք որոշենք, այլ երկրների գործերին միջամտութիւնը լաւ է, թէ վատ», – արձագանգած է Զախարովան:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 9
Ծննդեան 170-ամեակ հայ ազգային ազատագրական շարժումի դրօշակակիր՝ Մկրտիչ Փորթուգալեանի 1848 Պոլիս – 1921 Մարսէյլ ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ Հայրենիքը այնպիսի բան չէ, որ մարդ իր կօշիկի տակ կապելով իրեն հետ տանի ուր որ ինք երթայ։ Մ. Փորթուգալեան
Պ
ոլսոյ յայտնի սեղանաւոր Ռափայէլի յարկին տակ, Գում-Գափուի շրջանը 1848 Հոկտեմբեր 21-ին ծնած է Մկրտիչ Փորթուգալեան։ Պոլսոյ ատենոյ լաւագոյն ուսումնարաններէն կը նկատուէր Գում-Գափուի Պեզճեան մայր վարժարանը, ուր պիտի յաճախէր Մկրտիչ իր նախակրթական ուսումը ստանալու։ Հայրը՝ Ռափայէլ, յատուկ հոգածութիւն ունէր հայ գիրի ու գրականութեան նկատմամբ, եւ տան մէջ կը պահէր կոկիկ գրադարան մը։ Այդ գրադարանն էր, որ պատանի Փորթուգալեանի ազգայինգաղափարական կազմաւորման մէջ վճռորոշ դեր պիտի ունենար։ Փորթուգալեան տակաւին աշակերտ, 1859-ին կը կորսնցնէ իր հայրը, ու առաւելաբար կ՚ապաւինի իր երէց եղբօր՝ Պետրոսի եւ մօր խնամքին։ Այդ տարիքին արդէն հետաքրքրութիւն ունէր Պոլսոյ մէջ զարգացող ազգային իրադարձութիւններու նկատմամբ։ 1789-ի ֆրանսական յեղափոխութեան ռամկավարական սկզբունքները խումբ մը հայ երիտասարդներու միջոցաւ մուտք կը գործէին Պոլիս ու ծնունդ կու տային 1860-ի Ազգային Սահմանադրութեան։ Բայց հայ խաւարամիտ ու յետադէմ Պոլսոյ «մեծամեծները» զգալով ժողովուրդին տգիտութեան վրայ հիմնուած իրենց դղեակներուն սասանումը, ամէն ջանք կը գործադրեն ձախողութեան մատնելու այդ սահմանադրութեան իրականացումը, որ ծրագրուած էր դառնալ մեր ժողովուրդին ու ազգային կեանքին վերածնունդը։ Պոլսոյ մէջ 1861-ին կը սաստկանայ պայքարը «հին» ու «նոր» մտածողութեան միջեւ։ Ազգային սահմանադրական մարմնի հանդիպումները կը կայանային մայր վարժարանի կից Սրբ. Խաչ եկեղեցւոյ սրահէն ներս, ուր 13 տարեկան պատանի Մկրտիչը կրցած էր գաղտագողի հետեւիլ «խաւարեալներու» եւ «լուսաւորեալներու» ընդհարումներուն։ Նոյն տարին Երուսաղէմի Պատրիարքարանէն ներս տեղի ունեցած տարակարծութիւններուն պատճառաւ մայր վարժարանն ու Սրբ. Խաչ եկեղեցւոյ ծխական խորհուրդը կ՚անցնին խաւարեալներու, այսինքն՝ հակասահմանադրական ամիրայական շրջանակին ձեռքը։
Փորթուգալեան, որ արդէն փոքր տարիքէն կազմած էր իր գաղափարը ազգային հարցերու նկատմամբ, կ՚որոշէ լքել վարժարանը ու յաճախել Սամաթիոյ Սահակեան վարժարանը (1862), որ կը կարծուէր ըլլալ սահմանադրականներու ազդեցութեան տակ։ Սահակեան վարժարանէն ներս ան կ՚աշակերտէ հայասէր ուսուցիչ Փիէր Թրուայի ու տարի մը ետք միջնակարգ ուսումը կ՚աւարտէ, նոյն տարին, երբ բարձրագոյն դրան կողմէ կը վաւերացուէր ազգային սահմանադրութիւնը (1863)։ 15 տարեկանին իբր պաշտօնեայ կը մտնէ իր ուսուցչին Թրուայի մօտ, որ գրավաճառ-թղթավաճառ մըն էր, որուն գործակիցն էր Մկրտիչի եղբայրը Պետրոսը։ 1864-ին Փիէր Թրուա կը հրատարակէ «Հայկական հարցը» երկլեզու պրակը, որուն իր մասնակցութիւնը կը բերէ 16-ամեայ Փորթուգալեանը, իր կուտակած ինքնազարգացումը ի սպաս դնելով։ Պէտք է ըսել, որ այս պրակի յեղափոխական գաղափարներով կ՚առաջնորդուէին Պոլսոյ ժամանակակից հայ գործիչները, լրագրողները, հրապարակախօսները եւ ուսուցիչները։ 1866-ին Փորթուգալեան կը բանայ իր սեփական գրախանութը, կորսնցնելէ ետք իր մայրն ալ 1865-ին։ Գրախանութի պիտոյքները ան բերել կու տար Շարունակութիւնը էջ 10
Էջ 10
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Ծննդեան 170-ամեակ հայ ազգային ազատագրական շարժումի դրօշակակիր՝ Մկրտիչ Փորթուգալեանի Շարունակութիւն էջ 9-էն
Փարիզէն, ու ինք կը մատակարարէր Պոլսոյ հայկական վարժարաններու անհրաժեշտ գրենական պիտոյքները, նոյն ժամանակ զբաղելով ուսուցչութեամբ պոլսահայ հարուստներու բնակարաններէն ներս մասնաւոր դասաւանդութիւն կատարելով։ 1868-ին կը ստիպուի ընտանեկան դատավարութեան պատճառաւ փակել իր գրախանութը։ Այս շրջանին Փորթուգալեան մասնակցութիւն կը բերէ վարդապետ Չիլինկիրեանի նախաձեռնութեամբ կազմուած «Լուսաւորչական ընկերութեան», ազգային ու հասարակական գործունէութեան գծով, ան սերտ յարաբերութիւն կը մշակէ՝ Մկրտիչ Խրիմեան Հայրիկի, Գրիգոր Օտեանի եւ Ներսէս Վարժապետեանի հետ, որոնց հետ յետագային պիտի ձեռնարկէր ազգային քաղաքական զարթօնքին։ 1869 թուականը Մկրտիչ Փորթուգալեանի համար եղաւ անկիւնադարձային, երբ Եւդոկիացի երկու հայեր՝ Սուքիասեան եւ Սեֆերեան, կ՚որոշեն Եւդոկիոյ «Ոսկեան Ճեմարանը» իրենց ծախսերով ուղարկել ուսուցիչ մը, որ կարենայ տիրացուական այս վարժարանը բարեփոխութեանց ու արդիականացման ենթարկել։ Որպէս ազգային այս կարեւոր վարժարանը փրկելու յետադէմ Եւդոկիոյ ջոջերէն, Փորթուգալեանը կը նշանակուի ուսուցիչ՝ դառնալով կրտսերագոյնը այդ պաշտօնին համար։ 1969 Յուլիսին կը մեկնի Արեւմտահայաստանի Եւդոկիա քաղաքը, ուր վարժարանէն ներս իրեն կը յատկացուի սենեակ մը բնակութեան համար։ Փորթուգալեան իր կեցութեան ընթացքին կը նկատէ որ Եւդոկիոյ հայութիւնը ուղղակի աղայական մտայնութեան բոյն դարձած էր։ Ան կը ձեռնարկէ վարժարանի բարեկարգման ու հասարակութեան զարգացման, գնահատելով երիտասարդ սերունդին կարողութիւնները, զանոնք կը հրաւիրէ Կիրակի օրերը հաւաքուելու եկեղեցական պաշտամունքէն ետք, իր կազմակերպած հաւաքներուն։ Պոլսոյ մէջ 1860-ին կազմուած էր «Անձնուէր» ընկերութիւնը, առաւելաբար ազգային սահմանադրութեան լոյսին տակ, որուն նպատակը զարգացնել էր հայ գաւառացին, բանալով կիրակնօրեայ դպրոցներ։ Փորթուգալեան Եւդոկիոյ մէջ կը հիմնէ «Անձնուէր» ընկերութեան մասնաճիւղ մը, հետեւելով Սեբաստիոյ մէջ ընկերութեան մասնաճիւղի գործունէութեան, որ դարձած էր Փոքր Հայքի կեդրոնավայրը։ Այս քայլով ան կը շահի տեղւոյն երիտասարդ տարրին վստահութիւնը ու կը ձեռնարկէ հասարակութեան զարգացման։ 1871-ին կեանքի ընկեր կ՚ընտրէ Եւդոկիացի ընտանիքի մը դուստրը, իսկ յաջորդ տարին Եւդոկիոյ մէջ կը հաստատէ «Վարդանեան» աղջկանց յատուկ դպրոցը, որ կարճ ժամանակի մէջ կ՚ունենայ
40 աշակերտուհի։ Շուտով Եւդոկիոյ մէջ մտաւորական զարթնում կը սկսի, ինչ որ գործին չի գար տեղւոյն աղայական մտայնութեան տէր յետադիմականներուն, ու Մկրտիչ Փորթուգալեանի նման լուսամիտ ուսուցիչ մը շատ շուտով բախումի մէջ կը մտնէ «ազգային ջոջերուն» հետ... որովհետեւ Փորթուգալեան կրցած էր կատարել բարեկարգումներ իր ուսուցչական ասպարէզին ճամբով տեղւոյն ազգային կեանքէն ներս։ Զինք հովանաւորող նոյն Սուքիասեան Յովնանը քանի մը աղաներու հետ զինք կը մատնեն Օսմանեան կառավարութեան որպէս յեղափոխական, ու Փորթուգալեան քանի մը համախոհներով կը բանտարկուի, շուտով ազատ արձակուելու համար։ Թէեւ այդ օրերուն Պոլսոյ Հայոց Պատրիարք ընտրուած Խրիմեան Հայրիկը ուղղակի իր հովանաւորութեան տակ կ՚առնէ անձնուէր ուսուցիչը, բայց խաւարամիտ աղաներուն ճնշումը շատ ուժեղ էր ու 1873-ին Փորթուգալեան կը կանչուի Պոլիս, ուր արդէն մահացած էր երէց եղբայրը։ Տարին չամբողջացած ազդեցիկ մարդու միջոցաւ կ՚անցնի Եւդոկիա իր քարոզչութիւնը շարունակելու, աւելի բուռն պայքար մը մղելու աղաներուն դէմ, որուն արդիւնքը կ՚ըլլայ իր երկրորդ եւ աղմկալից բանտարկութիւնը, ու այս անգամ իր կուսակիցները կը կատարեն ցոյցեր ու բազմաթիւ դիմումներ, բայց ապարդիւն։ Եւդոկիոյ դռները փակուած էին այլեւս Փորթուգալեանի համար ու միայն Սեբաստիոյ կուսակալին կարգադրութեամբ ազատ կ՚արձակուի, վերադառնալու դարձեալ Պոլիս 1874-ին՝ իր կողակիցին հետ։ Նոյն տարին արդէն Մկրտիչ Խրիմեան հրաժարած էր պատրիարքական պաշտօնէն եւ Ներսէս Վարժապետեան յաջորդած էր անոր։ Վարժապետեան Պատրիարք եւս դրական կարծիք ունէր երիտասարդ Փորթուգալեանի մասին, որ այդ օրերուն ստանձնեց «Ասիա» թերթին խմբագրութիւնը եւ սկսաւ բուռն պայքար մղել հայ պահպանողականներուն դէմ։ Դարձեալ ինկաւ հակահարուածի տակ ու այն աստիճան, որ Ներսէս Վարժապետեան իր մօտ կանչեց խորհուրդ տալով որ աւելի զուսպ ըլլայ։ Բայց Փորթուգալեան գտած էր իր ուղին եւ անդըրդուելի մնաց։ Պահպանողականներու պահանջին Շարունակութիւնը էջ 33
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 11
ԲՆՈՒԹԵՆԷՆ ԱՆԴԻՆ ՃՈՆ ԿԵՎՀԷՐԵԱՆԻ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԷՍԸ ԵՐԱՆ ԳՈՒՅՈՒՄՃԵԱՆ
Գոյներու, նրբերանգներու, գիծերու հրավառութիւն էր իրաւամբ Նիկոսիոյ «Opus» ցուցասրահը՝ 17 Հոկտեմբեր, 2018-ին, ուր ժամը 7:30-ին տեղի ունեցաւ կիպրահայ գեղանկարիչ Ճոն Կեվհէրեանի գեղանկարներու ցուցահանդէսի պաշտօնական բացումը ի ներկայութեան կիպրահայ եւ կիպրայոյն արուեստասէր ընտրանի հասարակութեան մը, գըլխաւորութեամբ Պետ. Ներկ. Վարդգէս Մահտեսեանի, երեսփոխանական եւ վարչական ժողովի անդամներու, Նիկոսիոյ հոգեւոր հովիւ Տէր Մոմիկ քհնյ. Հապէշեանի: Ցուցահանդէսի բացումը կատարեց Տեմոկրատական խորհրդարանական խմբակցութեան ղեկավար Նիկոս Թորնարիտիս, որ բարձր արժեւորեց Ճոն Կեվհէրեան ճարտարապետին ու նկարիչին արուեստը, ուր «նկարները իրե՛նք կը խօսին դիտողին», նշեց ան, եւ ուր գեղեցկօրէն կը ներդաշնակուին արուեստագէտին սէրն ու կարօտը իր արմատներուն, իր կրթարանին՝ Մելգոնեանին, Կիպրոսին եւ հայոց հայրենիքին, ըսաւ ան նշանակալից կերպով, անդրադառնալով յատկապէս գիծերու նուրբ համադրութեան իր առանձին տաղանդին, ապա շնորհաւորելով զայն իր ցուցահանդէսին առիթով եւ իրեն մաղթելով նորանոր յաջողութիւններ:
Ճոն Կեվհէրեանի նոր ցուցահանդէսը նոր որակ ու մակարդակ կը բերէ իր արուեստի գործերուն, արձանագրելով նոր ոստում մը իրականութենէն անդին, դէպի հոգեկան աշխարհի խորհրդաւորութիւնը, ուր ծիրանեգոյն երանգները մերթ կը հուրհրատին մայրամուտի ցոլքերուն տակ, մերթ կը միախառնուին երազային աշխարհի լազուրի նրբերանգներուն, մերթ կը խորհրդանշեն նռան եւ կեանքի խորին խորհուրդը...: Իր բնանկարները, մասնաւորապէս, քնարական շունչով կ'արտայայտեն մերթ Կիպրոսի գեղածիծաղ ափերը կամ անոր գիւղերէն ու գողտրիկ վայրերէն մէկը, մերթ Սեւանայ լիճի եւ Արարատի վսեմաշունչ գեղեցկութիւնը, մերթ կը հեւան կարօտովը իր սիրելի Մայր վարժարանին՝ Մելգոնեանին, մերթ ալ կը խոկան ու կ'արտայայտեն կեանքի խորին խորհուրդի իր փիլիսոփայութիւնը: Եւ այս բոլորը կը միահիւսուին գոյներու եւ գիծերու եթերային Շարունակութիւնը էջ 12
Հայ Կեանք
Էջ 12
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
ԲՆՈՒԹԵՆԷՆ ԱՆԴԻՆ ՃՈՆ ԿԵՎՀԷՐԵԱՆԻ ՑՈՒՑԱՀԱՆԴԷՍԸ Շարունակութիւն էջ 11-էն
Պետ. Ներկ. Վարդգէս Մահտեսեան
հիւսուածքով մը, դառնալով երազի եւ իրականութեան, բնութեան ու տիեզերական կարգ ու սարքի,
«Ազատ Խօսք» ելեկտրոնային անկախ պարբերաթերթի խմբագիր Երան Գույումճեան գեղանկարիչ Ճոն Կեվհէրեանի հետ
արտաքին ու ներքին աշխարհներու արտացոլումն ու գեղարուեստական պաստառադրումը, հարուստ ու բազմերանգ ներկապնակով... Եւ ինչպէս արուեստագէտը կ'արձանագրէ. «Բնութեան ներդաշնակութիւնը, տիեզերքի կարգը, մեր արմատները եւ յարատեւ փնտռտուքը մեր ներքին էութեան այն ուժերն են, որոնք զիս կը մղեն ստեղծագործելու պաստառներս, ջանալով արտացոլել անոնց ուղերձը ամենայն մաքրութեամբ եւ առանց որեւէ խաբկանքի...»: «Ազատ խօսք»ը ջերմօրէն կը շնորհաւորէ Ճոն Կեվհէրեանը իր նոր ցուցահանդէսին առիթով, իրեն մաղթելով ստեղծագործական նորանոր բռնկումներ:
«Ազատ Խօսք» Թիւ 84, Հոկտեմբեր 2018 Լուսանկարները։ Gibrahayer EMagazine
Պոլսոյ Շիշլի շրջանի փողոցներէն մէկը կը կոչուի Հրանդ Տինքի անունով Պոլսոյ քաղաքապետարանի աւագանիի նիստին որոշուած է հաշուի առնել բնակչութենէն ստացած բողոքներն ու առաջարկները եւ վերանուանել Պոլսոյ շարք մը փողոցներ: Պոլսոյ մէջ հրատարակուող «Ակօս» թերթի հիմնադիր խմբագրապետ Հրանդ Տինքի պատուին փողոց մը անուանակոչուած է Պոլսոյ Շիշլի շրջանին մէջ: Մեշրութիյէթ թաղամասի ներկայ Սամանէոլու փողոցը այսուհետեւ պիտի կոչուի Հրանդ Տինքի փողոց: Յիշեցնենք, որ Տինքը սպաննուած էր 2007-ին թուրք ազգայնական Օկիւն Սամասդի կողմէ՝ «Ակօս»ի խմբագրատան դիմաց: Նշենք, որ Պոլսոյ փողոցներէն մէկն ալ անուանակոչուած է թրքական գրականութեան նշանաւոր դէմքերէն մէկուն՝ Եաշար Քեմալի պատուին: Քիւրտ Եաշար Քեմալը մեծցած է Վանի մէջ: Անոր ջանքերով էր, որ 1950-ականներուն կանխուեցաւ Վանի Աղթամար կղզիի Սուրբ Խաչ հայկական եկեղեցւոյ աւերումը:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 13
ԻՆՉՊԷՍ Կ՛ԸԼԼԱՅ ՔՆՆԱԴԱՏԵԼՈՒ ԱՌԱՔԻՆՈՒԹԻՒՆԸ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ Քննադատութիւնը թերեւս անհաճոյ է, բայց անհրաժեշտ: Անիկա կը նմանի մարդու մարմնական ցաւին. անիկա ուշադրութիւն կը հրաւիրէ անոր վրայ երբ անիկա անբնական է: ՈՒԻՆՍԹԸՆ ՉԸՐՉԻԼ
Միշտ սիրած եմ հռոմէական առաքինութիւն բառը, virtus, որ կը նշանակէ հոգիի ուժ: Արդարեւ, քննադատութիւնը կ՛ենթադրէ առաքինութիւն, հոգիի ուժ: Երբ կը խուսափինք քննադատութենէ, ո՛չ կ՛անհանգստացնենք, ո՛չ կ՛անհանգստանանք. բուսական հանգիստ: Այս պատճառով ալ միշտ խորհած եմ, որ քննադատել կ՛ենթադրէ հռոմէացիներու virtus-ը, հոգեկան ուժը, քանի որ քննադատել կը նշանակէ յանձն առնել դժգոհութիւն ստեղծել, ինչպէս կ՛ըսէ ժողովրդական իմաստութիւնը՝ թշնամի շահիլ: Յաճախ լռութիւնը համարուած է իմաստութիւն, ըսենք՝ վատերու իմաստութիւն: Իսկ մարդկօրէն արժանաւոր կեանքի մը համար, քայլ պէտք է պահել Շաւարշ Նարդունիի հետ, որ կ՛ըսէր, թէ կատուին կատու պէտք է ըսել: Իր կարգին նոյնը ըսած է ֆրանսացի իմաստասէր եւ գրող Ժան-Փօլ Սարթր. «Գրողին պարտականութիւնն է կատուն կատու կոչել: Եթէ բառերը հիւանդ են, մեր պարտականութիւնն է զանոնք դարմանել: Ասոր փոխարէն, շատեր կ՛ապրին այս հիւանդութեամբ»: Այսինքն՝ վախկոտութեամբ կը կեղծենք: Հայերէն քննադատութիւն բառը, իր կարգին, կը պարունակէ մեծ իմաստութիւն. քննել եւ դատել: Այսինքն պատահական կարծիք չյայտնել, չշատախօսել, այլ նախ քննել, հարց տալ, թէ ինչո՛ւ, ինչպէ՛ս, ունի՞նք առարկայական տուեալներ, ի վիճակի ե՞նք դատելու առանց տուրք տալու նախասիրութիւններու, ենթակայական պատճառներու, եւ մանաւանդ՝ շահախնդրութիւններու: Այս մօտեցումով քննադատութիւնը իրապէս կը պահանջէ հոգեկան ուժ, virtus, որ կը նշանակէ նաեւ ինքնաքննադատութիւն, կարենալ ըսելու՝ որ ատա՞կ ենք քննելու եւ դատելու: Ուիլեըմ Շէյքսփիր (1564-1616) անգլիացի մեծ թատերագիր, գրող, բանաստեղծ՝ իր ժամանակակիցներու կիրքերը եւ փառասիրութիւնները դիտած, պատկերացուցած եւ ձաղկած է իր թատերական երկերուն մէջ: Երբեմն պէտք է բանալ մեծերուն միտքերը նաեւ մեր ժամանակին եւ մեր շրջապատին վրայ, երբ կը փորձենք հասկնալ, թէ ո՛ւր ենք, ո՛ւր հասած ենք, մեր գիտական նուաճումներուն զուգահեռ ի՛նչ եղած են մեր հոգեբարոյական նուաճումները, որոնք նախ յաղթանակ պէտք ըլլան մեր եսերուն եւ մեր տկարութիւններուն դէմ, աւելին
չըսելու համար: Երբեմն, խորանէն խօսող քահանային պէս, որ Ս. Գիրքէն մէջբերում մը ընտրելով քարոզ կը խօսի, գիտնալով որ աւուր պատշաճի պարտականութիւն մը կը կատարէ, այդպէս ալ մեզ նախորդողներու իմաստութիւնը երբեմն խորհրդածութեան նիւթ պէտք է դարձնենք, կրկնութեան գնով: Այս միտքի մարզանքը եթէ ընելու քաջութիւնը ունենանք, համեստներ եւ հզօրներ, թերեւս կը նուազին կեանքէն մեզի պարտադրուած եւ մեր իսկ կողմէ մեզի պարտադրուած դառնութիւնները: Շէյքսփիր իր «Լիր Արքայ» (King Lear) թատերախաղին մէջ ըսած է. «Ի՜նչ սարսափելի ժամանակ, երբ տխմարներ կը ղեկավարեն կոյրերը» (Tis the time’s plague when madmen lead the blind): Կարծէք Շէյքսփիրի բնորոշած կացութիւնը կրկնուած է դարերու ընթացքին եւ այդպէս ալ կը շարունակուի, եւ մարդիկ, կամայ, ակամայ, կը խաղան նոյն խաղը: Եթէ պահ մը մտածենք աշխարհի մէջ տեղի ունեցած եւ ունեցող չարիքներու եւ աւերներու մասին, կրնանք եզրակացնել, որ տխմարներու խաղը կը շարունակուի. պատերազմներ, փառասիրութիւններ, կեղծիք, սովահար բազմութիւններ, ջարդեր, շահագործումներ եւ չարաշահումներ: Պարկեշտ մարդիկ չեն կրնար առաջնորդել այդ բացասականութիւնները: Առաջնորդողներ չեն տեսներ իրականութիւնը եւ պարկեշտութիւնը, այդպէս են կամ տխմար, եւ անոնց հետեւողները եւ զանոնք լսողները, ինչ ալ ըլլան պատճառները եւ պայմանները, կոյր: Իսկ «Համլէթ» թատերախաղին մէջ, Շէյքսփիրի դատումը կը շարունակուի. «Պարկեշտ մարդու մը, մեր օրերուն, կը հանդիպինք տասը հազարէն մէկ»: Ոմանք պիտի ըսեն՝ յոռետեսութիւն, ուրիշներ՝ իրատեսութիւն: Եւ ի հարկէ, այս կարգի մտածումներ, միշտ կը վերաբերին ուրիշին, երկրորդի մը կամ երրորդի մը: Եւ քննադատելու իմաստութիւնը կը մոռցուի: Երբեմն պէտք է մանկանալ, չխաթարուած աչքերով դիտելու համար իրականութիւնները: Շատ դիպուկ է այս ուղղութեամբ, Հանս Անտերսընի մերկ թագաւորին պատմութիւնը: Պատումը իսկական ժամանակակից թատրոն է, եթէ գերմանացի իմաստասէր Հուսերլի պայծառ միտքով դիտենք եւ դատենք. «Իրերուն պէտք է մօտենալ մերկ եւ անմեղունակ հոգիով» Եթէ այս հասկացողութեամբ կարդանք Հանս Անտերսընի մանկական թուացող պատմութիւնը: Միայն մանչուկ մը համարձակեցաւ ըսել ճշմարտութիւնը. «Թագաւորը մերկ է»: Բոլորն ալ իրաւունք տուին իրեն: Կայսրը հասկցաւ որ իր ժողովուրդը իրաւունք ունէր, բայց առանց բառ մը ըսելու շարունակեց քալել: Այս յիշեցումները ցոյց կու տան, որ մարդոց չէ Շարունակութիւնը էջ 14
Հայ Կեանք
Էջ 14
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
ԻՆՉՊԷՍ Կ՛ԸԼԼԱՅ ՔՆՆԱԴԱՏԵԼՈՒ ԱՌԱՔԻՆՈՒԹԻՒՆԸ Շարունակութիւն էջ 13-էն
պակսած իրատեսութիւնը, բայց Հանս Անտերսընի կայսեր պատկերով, Շէյքսփիրի ինքնաբաւ տխմարները շարունակած են քալել եւ իրաւ կամ հոգեկան կոյրերը հետեւած են եւ կը հետեւին: Քննադատելու առաքինութիւնը անհրաժեշտ է ընկերային կեանքի բոլոր մակարդակներուն. քաղաքական, կրօնական, մշակութային, տնտեսական, կրթական, գիտական, բարոյական: Այսօր ան աւելի քան անհրաժեշտ է, նկատի ունենալով, որ գիտական-ճարտարագիտական նուաճումները հզօրներու ձեռքին մէջ կը կեդրոնացնեն մոլորակը քանդելու տարողութեամբ ուժ: Նաեւ փոքր հզօրները, իրենց կարելիութիւններով, կրնան աւեր գործել, հետեւելով իրենց փառասիրութիւններուն եւ ընչաքաղցութիւններուն: Երբեմն մենք մեզի եւ մեր շրջապատին հարց պէտք է տանք, թէ այն անձերը որոնք մեզ կ՛առաջնորդեն եւ մենք ալ կուրօրէն կամ թուլամորթեամբ կը հետեւինք, կը ցոլացնե՞ն անկլօ-սաքսոն պարզ իմաստութիւնը. «Ճիշդ մարդը իր ճիշդ տեղը»: Օրինակները կարելի է բազմապատիկ կերպով ներկայացնել: Երբ ըստ քսակի հզօրութեան, ըստ «քոմպինացիա»ներու, ըստ ծննդական իրաւունքի, ըստ Հայաստան ընդհանրացած տարազի՝ ԽԾԲի (խնամիծանօթ-բարեկամ), եւ ըստ այլ անհեթեթութիւններու, կ՛իյնանք Շէյքսփիրի սահմանած վիճակին մէջ, եւ տխմարներ կը ղեկավարեն կոյրերը: Առաջնորդող տխմարութիւնը կը սկսի, երբ ազգի պատմութիւն չգիտցողը ազգ քաղաքականութիւն ղեկավարելու կը կոչուի (կամ կը կոչէ ինքզինք), երբ նախարար մը իր ղեկավարելիք հաստատութեան առարկայէն անտեղեակ է, երբ սնափառը իր չճանչցած բանաստեղծի մասին խօսելու համար բեմ կը բաձրանայ լուսանկարուելու եւ ծափահարուելու համար, երբ կորսնցնելով խոհեմութիւն եւ համեստութիւն մարդիկ կը խորհին, որ իրենք անփոխարինելի են, կը կրկնուի Շէյքսփիրի թատրոնը եւ տըխմարները կ՛առաջնորդեն կոյրերը: Իսկ յոռեգոյն կոյրերը աչազուրկները չեն, այլ կամաւոր եւ հոգեբանական ախտով վարակուած կոյրերը, որոնք սեղանին ծայրը նստելու հաճոյքին համար իրենց աչքերը կը խփեն եւ կը ծափահարեն: Եւ այդ ծափը կանգուն կը պահէ առաջնորդող տըխմարները: Այս խորհրդածութիւնները տիրացուական քարոզներ չեն: Անոնք կը միտին հայ կեանքի առողջացման, որպէսզի տխմարները չառաջնորդեն ազգը եւ կոյրերու ամբոխն ալ ծափահարելով չխորհի որ ինք մասնակից է առաջնորդութեան: Հակառակ պարագային կը ծաղկի եւ կը զարգանայ ամբոխայնութիւնը, ժողովրդայնացումը, populisme, երբ փողոցը կը կարծէ որ ինք կոչուած է առաջնորդութեան եւ Շէքսփիրի տխմարները կը շարունակեն կոյրերը
առաջնորդելու խաղը: Պիտի անդրադառնա՞նք, որ կը գտնուինք մեր ժողովուրդի լինելութեան հանգուցային պահուն: Ինչ որ կ՛ընենք այսօր բախտորոշ պիտի ըլլայ գալիքի համար: Պարկեշտ եւ բանիմաց մարդիկ կան, բայց անոնք չեն մտներ ամբոխայնացման-ժողովրդայնացման խաղին մէջ: Հրաշք պահու մը, հայ կեանքը պիտի յաջողի՞ անկլօ-սաքսօն պարզ իմաստութիւնը կենսագործել, եւ ճիշդ մարդը դնել իր ճիշդ դիրքին վրայ: Աւելի պարզ՝ հասնիլ արդարութեան, Հայաստան եւ սփիւռքներ, պիտի գա՞յ պահը, որ կոյրերը դադրին կոյր ըլլալէ եւ բարձակոչ ըսեն, Հանս Անտերսընի մանուկին պէս, որ թագաւորը մերկ է Այն ատեն կը մտնենք իսկ վերականգնումի ճիշդ հունը: Օրինակ, պիտի գա՞յ օրը, երբ Հայաստանի մէջ ձայներ բաձրանան ըսելու համար, թէ ի՞նչ բանի համար են տասնեակներով կուսակցութիւնները, որ կա՞ն տասնեակներով ծրագիրներ Հայաստանի եւ հայ ժողվուրդի վերականգնման համար, թէ անոնք անհատական եսերու պատուանդաններ են, բեմի վրայ մնալու համար: Բնական մեծութեամբ, եւ ոչ մասնակի հարցախոյզներու, ընտրութիւններու արդիւնքով, տասնորդական կոտորակով հանրային կարծիք կը ներկայացնեն: Նոյնը նաեւ սփիւռք(ներ)ի պարագային, ուր միութիւններ կան որոնք մէկ կամ քանի մը անհատներ կը խմբեն, պէտք է ըսեն, թէ ի՞նչ կը ներկայացնեն, ի՞նչ ընելու եւ ի՞նչ ըրած են: Բայց այս ճշմարտութեան պահը մեզմէ իւրաքանչիւրը նախ ինք պիտի ապրի ինքնիրեն հետ եւ ապա չլռէ, այն գիտակցութեամբ, որ յաջողութիւնը իրմով պիտի գայ: Իսկ իր դերին հաւատարիմ պարկեշտ մամուլը եւ մտաւորականութիւնը այս հարցերը պէտք է որ ուզեն հանրային կարծիքին ուշադրութեան յանձնել, զայն լուսաբանել, քննադատութեամբ ցորենը զատելով որոմէն: Հետեւելով Ուինսթըն Չըրչըլի, կրնանք ըսել, որ այս կարգի խօսքեր անհաճոյ են, բայց արդեօ՞ք անոնք կենսական չեն մեր պատմութեան հանգուցային այս պահուն, Ալասքայէն Ուշուայա, Քամչաթքայէն Բարեյուսոյ Հրուանդան, հոն ուր հայեր կան:
«Նուազի-լը-Կրան»
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
“Forgiveness Comes After Recognition”: President Sarkissian’s Message to Turkish Counterpart Erdogan
Էջ 15
Armenian PM resigns in a bid to trigger early elections
(Armradio) – Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan has announced his resignation. The decision aims to trigger early parliamentary elections, which the PM wants to hold in December. BERN — Ahead of November 11 centennial of the armistice that put an end to World War I, president of Armenia Armen Sarkissian has expressed hope that this event will be an occasion to recognize or commemorate the 1915-1916 genocide of the Armenians. “I don’t know how one can talk about World War I without touching upon the tragedy that took place nearly 105 years ago and without speaking about the genocide. Recognition or a call by leaders of countries will be highly appreciated by me, by Armenia and the entire Armenian people,” Sarkissian told Switzerland’s Public TV – RTS in an interview. “The recognition of the Armenian Genocide isn’t simply a recognition of a tragedy that concerns one people. First of all this is the first and largest genocide of the 20th century. Because it wasn’t prevented, because a recognition and condemnation didn’t take place, genocides repeated further in the 20th century,” he said. Asked about a message to Turkish President Recep Tayyip Erdogan, Sarkissian said that he is ready for dialogue and cited his Christian convictions. He didn’t rule out that one day forgiveness will take place, but said that “forgiveness comes after recognition”. He said that this recognition will have broader historic coverage, because the Armenian Genocide is “the first genocide of the 20th century”. “I would first of all tell Erdogan: “Good morning Mr. President. I believe we have something to discuss. You are the President of Turkey, and I am the President of Armenia. My family, my ancestors are from Erzurum, Van and Bitlis. My family has a story. Why shouldn’t we speak about the relations between Turkey and Armenia, why shouldn’t we speak about our
The Prime Minister announced the resignation in a televised address on Public TV. Pashinyan said the decision to step down is not an attempt to avoid the responsibility he has undertaken, but rather an effort to finish the non-violent, velvet, popular revolution by holding snap parliamentary elections and thus returning the whole power to the people. “The roadmap for reaching extraordinary parliamentary elections is as follows: after my resignation, the President of the Republic immediately accepts the resignation of the government and the National Assembly does not elect Prime Minister twice in the next 14 days. As a result the Parliament gets dissolved and the President sets snap parliamentary elections,” the Prime Minister stated. He said the government and the Prime Minister will continue to perform their duties. Nikol Pashinyan wished success to all political forces in the parliamentary elections and pledged that the government will ensure the free expression of people’s will in the polls. personal stories? We should speak about not only history, but also the future – the future of our children and grandchildren, about our two peoples. I am a Christian. Christianity teaches that there is always a chance to forgive, however forgiveness can only follow a recognition,” Sarkissian said. The Armenian President also said that he has agreed with his French counterpart Emmanuel Macron to organize a charitable concert in memory of Charles Aznavour, “most probably in October of 2019”. “Numerous singers and actors will be in attendance,” Cont. on page 21
Էջ 16
Հայ Կեանք
Member of the European Parliament Says Artsakh Can become a Recognized State
STEPANAKERT—Member of the European Parliament Jaromír Štětina from the Czech Republic said on Wednesday that Artsakh currently has all the attributes to be a recognized independent state. “I think that Artsakh has all the attributes for being an independent and recognized state. There is a democratic system here, all the institutions function, and all this is regulated by the new Constitution,” said Štětina in an interview with ArtsakhPress. He is visiting Artsakh where he has met with President Bako Sahakian, Foreign Minister Masis Mayilyan and held meetings in the National Assembly headed by its speaker Ashot Ghulyan.
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Artsakh President Bako Sahakyan Visits Front Line
On 18 October Artsakh Republic President Bako Sahakyan visited the eastern section of the ArtsakhAzerbaijani borderline, got acquainted on site with the service of the servicemen and current situation. Defense Minister Levon Mnatsakanyan, other officials accompanied the President.
Street in Istanbul named after Hrant Dink
“In addition, the Republic of Artsakh is able to organize its defense and has a developed and developing economic system. These are important components, and I personally confirm that as I have regularly visited Artsakh within the last 30 years,” the European lawmaker added. He said there are forces in the European Union and the European Parliament that do not want to engage in true evaluation of Artsakh democratic processes nor do they want to single out Azerbaijan, which continues to threaten Artsakh’s physical well-being.
The Samanyolu Street in Istanbul’s Sisli district has been named after Armenian journalist Hrant Dink, Agos reports.
“That should be our front, our struggle. Azerbaijan wants to distort Artsakh’s political and economic system, and Baku is trying to intimidate those visiting Artsakh. For example, after my previous visit to Artsakh during the Constitutional referendum, Baku appealed to Interpol to arrest me but was rejected because the organization is not engaged in political issues,” explained Štětina.
Dink, the editor-in-chief of the Istanbul-based TurkishArmenian weekly Agos, was shot dead at the age of 52 in broad daylight by an ultranationalist outside his office in central Istanbul on Jan. 19, 2007.
He said he was happy to be back in Artsakh and was extremely pleased with the constructive discussions he had with Artsakh government officials about advancing Europe’s engagement in the region.
“For example, the system of lobbying in EU structures should include the appointment of an [official] Artsakh representative to the European Parliament. I also proposed as an expert to involve two people from Artsakh in the European Parliament for practical training and exchange of experience,” he explained.
“In particular, we talked about the possibilities of es-
tablishing direct contacts between Artsakh and the European Union. This process should be sped up,” said the lawmaker.
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 17
RA MINISTRY OF DIASPORA AGBU ARMENIAN VIRTUAL COLLEGE PARTNER TOGETHER TO THE BENEFIT OF ARMENIANS IN DIASPORA
The Ministry of Diaspora of Armenia and the AGBU Armenian Virtual College (AVC) signed a Memorandum of Understanding on collaboration on a wide range of programs. The Memorandum comes to formalize a long existing partnership between the Ministry and AVC aimed at the preservation of the Armenian identity in the Diaspora. According to the Memorandum, AVC will support the Ministry in implementing educational activities within the framework of its youth, educational and other programs. AVC will also provide courses on the Armenian language, history, and culture to the participants of “Step Towards Home” and other initiatives. It's very important for us to have a partner like the Armenian Virtual College,” said Mkhitar Hayrapetyan, RA acting Minister of Diaspora. “The Ministry of Diaspora is taking responsibility for promoting this program in the Diaspora, because the University provides highquality learning opportunities, which is essential. A small audience currently benefits from those opportunities. The Ministry will promote wider representation of AVC in the communities,” Mr. Hayrapetyan added. AVC Founder and President Dr. Yervant Zorian said: "The Ministry of Diaspora and the Armenian Virtual College have a common goal of preserving and nurturing the Armenian identity in today’s rapidly changing environment. Combining our efforts in this mission will
multiply the reach and impact of our programs to the benefit of Armenians in the Diaspora. “ This partnership has already been put into action with the launch of the new “Step Towards Home” program. The 440 participants of the program learned the Armenian language, history and culture during the daily classes. The educational component of the program was based on the AVC online courses and hybrid education method, which combines e-learning and inclass education. AVC also provided free training for more than 20 teachers who facilitated the classes. The online lessons rich in multimedia graphics and interactive exercises helped to make the classes interesting and effective, and their content varied for students with different proficiency levels. All the participants received certificates upon the completion of the program. AVC also organized a series of events for them to introduce its programs and e-learning opportunities. To achieve a greater impact of the program, AVC will provide all the participants of “Step Towards Home” with an opportunity to continue their studies online and take a free e-course of their choice. Some of the participants have already registered to continue their education at AVC.
Էջ 18
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
«ԵԿԷՔ ԱՐԱՐԵՆՔ ՄԻԱՍԻՆ»
ԳԻՏԱԺՈՂՈՎԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՂ Հիլտա Չոպոյեան Հաղորդակցութեան տուեալներ՝ Հեռ. +33 (0)6 52 95 56 28 Ել. հասցէ՝ press@adcarly.org
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 19
Henrikh Mkhitaryan to Join Efforts with AGBU to Fundraise for TUMOxAGBU Centers Europe, are expected to attend the gala. AGBU hosts its London Gala every two years to engage its friends and members in some of the most important causes of the Global Armenian Nation. The 2016 London Gala featured the Right Honourable Professor the Lord Darzi of Denham as a keynote speaker and raised 245,000 pounds for the AGBU Humanitarian Emergency Relief for Syrian Armenians. To donate to the TUMOxAGBU Centers, please visit london.agbuevents.org. To learn more about how you can make a transformational gift in support of this important cause, please contact Karen Papazian, Director of Development and Outreach at AGBU, at kpapazian@agbu.org or by phone at 212-319-6383. AGBU will celebrate the achievements of Armenian footballer Henrikh Mkhitaryan, a midfielder at FC Arsenal, during its biennial fundraising gala at The Dorchester in London on November 3. The gala is hosted by Joseph Oughourlian, an AGBU Central Board member, and his wife Jenny. Its proceeds will be directed towards expanding the innovative programming of the TUMOxAGBU Centers by continuing to introduce new courses and workshops, invite guest speakers and extend access to more participants. Deemed an idol among youth, Mkhitaryan has empowered thousands of Armenian children who look up to him and feel inspired by his athletic accomplishments. For years, he has been involved in charity projects across Armenia, often spending time with children from vulnerable communities. After becoming a UNICEF Goodwill Ambassador in Armenia in 2016, Mkhitaryan has more vigorously championed children’s rights to education, sports and play. “Creating new educational opportunities for children to nourish their talents is close to my heart because years ago, as a child, I learned to focus, work hard and not give up,” says Mkhitaryan, an avid advocate of dynamic educational tools. Since their inception in 2015, the two TUMOxAGBU Centers have touched the lives of 3,000 students. These state-of-the-art facilities offer bright, promising students access to free hands-on programs, helping them discover their talents, acquire new digital skills and boost their creativity. Building on its mission to make innovative and quality education accessible to more young people, AGBU continues helping shape the next generation of skilled and educated Armenians through various programs and initiatives, including the partnership with TUMO, which yielded the establishment of these centers. Around 300 guests, including AGBU leadership, members, friends and representatives of AGBU Young Professionals from across the United Kingdom and
The Armenian General Benevolent Union (AGBU) is the world’s largest non-profit organization devoted to upholding the Armenian heritage through educational, cultural and humanitarian programs. Each year, AGBU is committed to making a difference in the lives of 500.000 people across Armenia, Artsakh and the Armenian diaspora. Since 1906, AGBU has remained true to one overarching goal: to create a foundation for the prosperity of all Armenians. To learn more visit www.agbu.org.
Էջ 20
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
New Opportunities Introduced for Francophones in Armenia
Rector of the Agence universitaire de la Francophonie (AUF) Jean-Paul de Gaudemar and Chairman of AGBU Montreal Chahé Tanachian signed a framework agreement on October 12.
AGBU Chapters Launch a New Scholarship Program and Writing Competition to Encourage Enhancement of French-Language Education in Armenia In the light of this year’s Francophonie Summit held in Yerevan, AGBU Montreal and AGBU France have launched new projects in an effort to support Frenchspeaking youth in Armenia, as well as promote French language and culture. Every two years, the Francophonie Summit—the main decision-making body of the International Organization of the Francophonie (OIF)—brings together leaders and representatives of 84 member-states for a series of discussions. For 48 years, OIF has actively advocated French language, linguistic diversity and humanist values across the world. On October 12, the final day of the Summit, AGBU Montreal and the Agence universitaire de la Francophonie (AUF), a global network of French-language universities and research institutions, signed a framework agreement creating new educational opportunities for Armenia’s Francophone students. Each year, four students from Armenia accepted to Quebec’s French-language universities will get scholarships to pursue their doctoral degrees. AUF will grant the shortlisted candidates the exemption for tuition fees, while AGBU will oversee the selection process, provide some financial assistance to these students and facilitate their integration into the global Francophone community. The signing ceremony was held at the AGBU Armenia Office, with Armenia’s Minister of Education and Science Arayik Harutyunyan, as well as government and university officials in attendance. “This agreement creates better opportunities for Armenian students to pursue higher education in French, thus targeting the objectives of OIF of spreading French language around the world,” said Rector of AUF Jean-Paul de Gaudemar.
Nadia Gortzounian, president of AGBU France and AGBU Europe, and Zarouhi Odabashian, the program officer at AGBU France, announced the launch of a short stories contest themed "Armenia of My Dreams in 2050.”
Chairman of AGBU Montreal Chahé Tanachian noted that commitment to education is at the core of AGBU’s mission. “It is a special agreement that we signed with AUF on the sidelines of the Francophonie Summit. Having students from Armenia in French universities will enhance cooperation in the field of education between Canada and Armenia and will make French language more popular in the Armenian society,” Tanachian said. “AGBU is also looking forward to more closely working with Armenia’s Ministry of Education to develop better expertise and skills in areas needed today.” In an effort to promote French-Armenian connections and boost people’s interest in French language, AGBU France—in partnership with the French Embassy in Armenia—announced the launch of a contest of short stories themed "Armenia of My Dreams in 2050 AGBU France—in partnership with the French Embassy in Armenia—announced the launch of a contest of short stories themed "Armenia of My Dreams in 2050." This contest is set to encourage the Francophone citizens of Armenia to imagine a better future for their homeland given the recent revival of democracy. “Taking advantage of this important moment, the Francophonie Summit in Yerevan, AGBU France contributes to the promotion of French language in Armenia through this contest. This contest is also a tribute to Charles Aznavour who skillfully used this language,’’ said President of AGBU France and AGBU Europe Nadia Gortzounian. ‘’We hope that the contest’s theme will inspire many applicants." The contest is open to the residents of Armenia who can submit their short stories in French —up to three pages or 4,500 characters—through December 15. Authors of the top three stories will receive monetary awards. For more information about the contest, please visit ugabfrance.org/2018/10/concours-recits/.
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Pashinyan urges to “get psychologically ready” for complete revelation of March 1 investigation
Acting Prime Minister Nikol Pashinyan has urged from the parliament floor to “get psychologically ready” for the complete revelation of the March 1 case. During parliamentary debates on the first round of electing a Prime Minister, Acting PM Nikol Pashinyan emphasized that “no one should doubt that the March 1 case will be revealed until the end, until the last corners”. The March 1 case is an ongoing investigation into the deadly 2008 post-election unrest clashes that left 10 people dead. “I am calling on us all to be psychologically ready for the entire volume of discoveries, because it isn’t going to be easy to know everything that I am sure we will know soon,” he said.
“Forgiveness Comes After Recognition”: President Sarkissian’s Message to Turkish Counterpart Erdogan Cont. from page 15
Sarkissian said, recalling that together with Emmanuel Macron and Brigitte Macron they sang Aznavour’s songs in Yerevan. “Me and Emmanuel Macron together with our wives visited the Charles Aznavour Museum and Residence [in Yerevan]. I proposed to President Emmanuel Macron to organize a big charitable concert in Paris in a year in memory of Charles Aznavour. I am hopeful that this concert will take place in October of 2019. It will be a charitable concert and world-famous actors and singers will be invited. I spoke to a group of my friends who told me that it would be a great honor for them to present their art at this concert,” Sarkissian said.
Էջ 21
Talin Mansourian appointed head of investment of National Iranian Oil Company
National Iranian Oil Company (NIOC) has appointed Talin Mansourian as the new head of investment and business, the oil ministry said. Mansourian was appointed to replace Mohammad Mostafavi by a decree issued by head of NIOC Ali Kardor, according to Shana, NIOC’s news agency. In her new role, Mansourian will be responsible for foreign and domestic acquisitions, identifying opportunities to increase value creation for the NIOC’s activities and assets and optimising business models. Talin Mansourian worked for many years as a Senior Investment Expert at National Iranian Oil Company (NIOC)
Charity concert to be organized in Paris in memory of Charles Aznavour (Armradio) – The Presidents of Armenia and France Armen Sarkissian and Emmanuel Macron have agreed to organize a charity concert in Paris in memory of Charles Aznavour in October 2019. “Me, together with Emmanuel Macron, Madame Macron visited Charles Aznavour’s house-museum in Yerevan, and I offered to organize a big charity concert in Paris in the memory of Charles Aznavour. I hope this concert will take place in October 2019. A number of world famous singers, actors will be invited to the event,” the Armenian President said in an interview to Swiss Public TV.
Էջ 22
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Turkey-Armenia travel grand is waiting for your applications The Hrant Dink Foundation, in partnership with Gyumri Youth Initiative Centre, continues to increase direct contacts and to promote cooperation between the peoples of the two neighbouring countries. Thanks to the support of the UK Government’s Conflict, Stability and Security Fund, in 2017-2019, within the framework of the Beyond Borders programme, Turkey Armenia Travel Grant will be supporting the cross-border mobility of 150 individuals who are willing to visit the neighbouring country for a specific purpose by covering the round-trip transportation costs. You can learn more about the cultures next to you, discover new opportunities of cooperation in the field of your own profession and feel the enthusiasm of going beyond the borders. Since its launch in April 2014 by the Hrant Dink Foundation, a total of 590 individuals have benefited from the Travel Grant. Amongst them are music bands, students of architecture, international relations and political sciences, filmmakers, photographers, musicians, researchers, experts of gastronomy, volunteers of CSOs, activists and individuals with various interests and professions Please read Turkey-Armenia Travel Grant Regulation before applying. In order to reach the impressions and experiences of the previous Travel Grantees, you can check our People Beyond Borders web page. For further questions, please contact us via travelgrant@hrantdink.org. Apply Now - Next Deadline: 1 November 2018
Apply now for AGBU 2018 Sayat Nova Competition! Deadline: November 1 More infos: http://www.agbusayatnovacompetition.org/
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 23
Հայոց մշակոյթի ամիս` Հոկտեմբեր. Խորհուրդ թարգմանչաց – Մտորումներ Փրոֆ. ԽԱՉԱՏՈՒՐ Ի. ՓԻԼԻԿԵԱՆ
Սէրը, սեռայինը, քաղաքականութիւնը Ըսած են, կ`ըսեն ու կը կրկնեն. քաղաքականութիւնը բարոյականութիւն չի ճանչնար։ Ան` ճշմարտութիւններու քողարկումն է, խաբեբայութիւն է, խոստումնադրուժ գործունէութիւն մըն է, անպարկեշտութիւն է, ա՛յս է ա՛յն է եւ նոյնիսկ ամենաշռնդալիցը` քաղաքականութիւնը պոռնկութիւն է…: Բայց նաեւ, կ’ըսեն ու կը կրկնեն որ ան` յոյժ բաղձալի է, նոյնիսկ հիանալի է ու նախանձելի, այնչափ մը որ ափսոսանք կը զգան թէ հայերը ինչու նմանօրինակ քաղաքականութիւն չեն գիտցած ու չեն գիտեր գործադրել, եւ մանաւանդ նմանակ քաղաքագէտներ ալ չունին, ինչպէս օրինակ` Թուրքերը, Հրեաները, Անգլիացիները եւ մասամբ նորին: Եւ այս ըսող ու կրկնողները ոչ միայն ”չէզոք” մարդիկ են, այլեւ կուսակցականներ, նոյնիսկ կուսակցական ղեկավարներ ու հաւաքականութեան գլխին թառած պատասխանատու անձնաւորութիւններ. եւ մինչեւ իսկ անյանձնառու բայց “ձեռնլուացող” արուեստագէտներ ու մշակոյթի գործիչներ: Դեռ եւս հասկնալի է եւ սպասելի “չէզոքներու” եւ անյանձնառու “երեւելիներու” ապաքաղաքականացման յորդորանքները եւ ուրեմն իրենց հակաքաղաքականութիւնը: Ամենազարմանալին եւ անհաւատալին այն է սակայն, որ քաղաքականութեան մասին նմանօրինակ անուանակոչումներէ ետք վերոյիշեալ կուսակցական քարոզիչները ամենայն լրջութեամբ կը սպասեն որ հայ նոր սերունդը լսէ իրենց ու համոզուի այդպիսի քաղաքականութեամբ զբաղուելու: Բայց, պարոնայք ու տիկնայք նմանօրինակ քաղաքականութեանց նմանակ քարոզիչներ, սթափեցէք` ի սէր հայութեան ներկային ու ապագային, ու մի յուսաք որ ձեր “գործած”, “գործելիք” եւ նոյնիսկ “չգործելիք մեղքերուն” համար ձեր գովերգած ինքնախարազանումով հմայուի ու նոյն մոլեգնութեամբ բռնկուի նաեւ հայ մատղաշ սերունդը: Բարեբախտաբար, ի հեճուկս ձեզ, հայ ժողովուրդին չէ պակսած ու չի պակսիր գաղափարի մարտնչողներ ու յանձնառու կուսակցականներ, նաեւ ոչ կուսակցականներ եւ նոյնիսկ “չէզոքներ”, ըլլան անոնք պատանի, երիտասարդ, հասուն կամ ալեհեր “անձինք նուիրեալք”: Թէ ինչու եւ ինչպէս: Պարտաւոր ենք ուշադրութեամբ մտածել այս մասին: Քաղաքականութիւնը անհատի մը եւ մարդկային ընկերութեան հասարակարգի միւս անհատներու հետ փոխյարաբերութիւններու ընդհանրութիւնն է եւ նոյնը` հասարակարգերու, ժողովուրդներու ու պետութիւններու միջեւ, որոնց համագու-
մարը ինքը պատմութիւնն է: Ճիշդ է Անգլիացի պատմաքաղաքագէտ Ճան Սիլին երբ կը գրէ թէ “Պատմութիւնը անցեալի քաղաքականութիւնն է, իսկ քաղաքականութիւնը` ներկայի պատմութիւնը” (Բրիտանական Քաղաքականութեան Աճը– John Seeley, The Growth of British Policy 1895): Քաղաքականութիւնը ուրեմն լոկ ընդհանրութիւն մը չէ, այլ փոխյարաբերութիւններու ստեղծարար ուժ մըն է: Միայն սեռային յարաբերութիւնն է իր բնութեամբ աւելի ուժգինը եւ ամենա անմիջականը որովհետեւ կենդանական է եւ ուրեմն կեանքի ստեղծիչ ուժն է: Քաղաքականութիւնը սակայն, մարդկայնօրէն ամենաուժգին փոխյարաբերութիւնն է որովհետեւ ընկերային է` հասարակական: Պատահական չէր որ Արիստոտէլ սահմանեց մարդը իբրեւ ընկերային կենդանի, աւելի ճիշդ` իբրեւ քաղաքական կենդանի (Anthropos Fiser Politicon Zoon. POLITIKI) որովհետեւ քաղաքականութիւնը ընդունուած էր իբրեւ քաղաքպետութեան (Polis) եւ հասարակութեան ընկերային փոխյարաբերութիւններու արուեստ-գիտութիւնը: Առողջարար է միշտ ի մտի ունենալ որ բնութեան մէջ որեւէ յարաբերութիւն ֆիզիքական փոխյարաբերութիւն մըն է ինքնին, ֆիզիք-բնութիւն իմաստէն իսկ ելլելով: Սեռայինը` ֆիզիքական յարաբերութեան լոկ տեսակ մըն է, թեկուզ առաջնային եւ կենսական, սակայն սահմանուած եւ մարմնական: Սէրը` կուտակուած անսահմանութեան հայեցողական զգացում մըն է, հոգեկանօրէն էական: Սիրոյ անսահմանութեան մէջ է կուտակուած` սիրող զոյգի, ծնողական, զաւակի, եղբօր-քրոջ, ընկերական, ընկերային հասարակարգի, հայրենիքի, ժողովուրդի, բնութեան, աշխատանքի, արուեստի ու ճանաչողութեան եւ դեռ բազում սահմանուած հոգեմարմնային զգացողութիւնները, որոնց կարգին Շարունակութիւնը էջ 24
Հայ Կեանք
Էջ 24
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայոց մշակոյթի ամիս` Հոկտեմբեր. Խորհուրդ թարգմանչաց – Մտորումներ Շարունակութիւն էջ 23-էն
նաեւ բացառապէս մարմնական սեռայինը: Սահմանուածն է` անսահմանի մասնիկը, եւ մասնիկը` անսահմանութեան բջիջը: Ընկերային կենդանի կը նշանակէ ուրեմն ոչ միայն քաղաքական կենդանի այլեւ քաղաքական սեռային էակ: Սեռայինի եւ քաղաքականի զուգահեռը լաւագոյնս կը բացայայտէ արմատական ճըշմարտութիւն մը, որ էական է հասկնալու քաղաքականութեան բնոյթը։ Սեռային յարաբերութիւնը առկայ է ե՛ւ սիրոյ ստեղծարար զուգորդութեան մէջ, ե՛ւ պոռնկութեան: Ուրիշ խօսքով` ամէն սեռային յարաբերութիւն չի նշանակեր պոռնկութիւն: Քաղաքական սեռային էակ մարդն ու կինը սիրոյ այդ կուտակուած անսահմանութեան զգացումը կը զուգորդեն սեռային բերկրանքին, անհատական աւելի երջանիկ նոր կեանք մը կամ ընկերային նոր բջիջ` ընտանիք մը ստեղծելու տարերքով հարբեցած: Հակաընկերային, մարդկային հասարակարգը ժխտող եւ անառողջ բարոյատնտեսական փոխյարաբերութիւններու բնոյթն է պարտադրած մարդուն եւ կնոջ, որ սեռայինը “շուկայ” հանեն վաճառքի: Հակառակ սեռային վաճառքին, այսինքն` պոռնկութեան հազարամեայ գոյութեան եւ “զարգացման” իբրեւ “ազատ շուկայի սպառողական առուտուր”, սիրոյ զուգորդութեան սեռային յարաբերութիւնը պահած է իր առողջ կուտակուած հմայքն ու ստեղծարար գեղեցկութիւնը, իբրեւ լինելութեան կտակ` նոր սերունդներուն: Պայքարը ճակատագրական է այլեւս, մարդկային առողջ հասարակարգի գոյատեւման համար։ Ահա այդ պայքարին է շաղկապուած հասարակարգի ընկերային ամենաուժգին փոխյարաբերութիւնը` քաղաքականութիւնը: Սեռայինին զուգահեռ ուրեմն, քաղաքականութիւնն ալ կրնայ ըլլալ կամ “պոռնկութիւն”, կամ ալ անձի մը ստեղծարար փոխյարաբերութիւնը մարդկային հասարակութեան հետ, վերջինիս աւելի ազատ, արդար ու երջանիկ կեանքի փոխակերպման տեսլականով տոգորուած: Ժամանակի հրամայականն է` թօթափել մեր մատղաշ սերունդի գլխէն “գայլերու աւետարան”ի քարոզիչներու “անբարոյ”, “պոռնիկ” եւ մասամբ նորին անուանակոչումները քաղաքականութեան մասին: Ի փոխարէն, մեր նոր սերունդը դաստիարակել համայնքի, ժողովուրդի, հայրենիքի եւ մարդկային հասարակութեան հետ իբրեւ ստեղծարար փոխյարաբերութիւններ մշակող քաղաքական “անձինք նուիրեալք”: Հապա “չէզոք”ը — պիտի հարց տար մեր ժողովուրդի ջախջախիչ մեծամասնութիւնը: Այո, արժէ խօսիլ այդ մասին եւս: Ինչպէս վերեւի յիշուած փոխյարաբերութիւն-
ներու զուգահեռները, “չէզոք” ն ալ կրնայ ըլլալ ժխտական եւ կամ դրական: Թարմ է դեռ մեր յիշողութեան մէջ լիբանանեան քաղաքացիական պատերազմի վաղորդայնին հայ քաղաքական կուսակցութիւններու կողմէ ընդունուած դրական չէզոքութեան քաղաքական դիրքորոշումը, որը ցարդ ամենաառողջը ու ամենաողջմիտը եղաւ ու մնաց: Լիբանանեան հայրենիքի ու ժողովուրդի հանդէպ ստեղծարար փոխյարաբերութիւններու պահպանման ու յարատեւման ոգով թելադրուած էր ա’յդ, ու ոչ թէ պատեհապաշտութեամբ կամ ‘‘քաղաքական պոռնկամտութեամբ’’, ինչպէս ոմանք ուզեցին բացատրել… Ժխտական չէզոքը ուրեմն, եսակեդրոն, շահամոլ բայց եւ մանաւանդ անտարբեր անձն է, Տեմօքրաթիա ստեղծած Ռամկապետական Յունաստանի քաղաքակրթութեան որակումով` իտիօթէսն է, ոչընկերայինը, այն անձը որ Փոլիթիք ով` քաղաքականութեամբ հետաքրքրուած չէ եւ իր “ընկերային կենդանի” ըլլալը կը ժխտէ, այսինքն` “ոչ-անձ” է, “չէ-ոք” - զ միջանկեալ սաստկացուցիչով`- չէզոք: Յունարէնի իտիօս-իտիօթէս-ը վերածուելով Լատիներէնի իտիօթա, անցնելով Ֆրանսերէնին ու հասնելով Անգլերէնին կը մնայ նոյնը իտիըթ` ապուշ իմաստով: Բայց հայերս կարծես աւելի բարեացակամ եւ հաւանաբար ալ աւելի իմաստուն գտնուած ենք չէզոքի նկատմամբ: Եւ շատ ճիշդ է այդ կը կարծեմ, որովհետեւ հայ ժողովուրդի առնուազն 95 տոկոսը` չէզոքը, պէտք էր այլապէս ոչ-ուշիմ կամ ապուշ կոչուէր եւ միայն մնացորդաց նուազագոյն տոկոս կուսակցականները` ուշիմ: Դժբախտաբար դեռ եւս կան այսպէս մտածողներ որոնց համար քաղաքականութիւնը կուսակցականներու մենաշնորհեալ գործունէութիւնն է: Արդեօք մեր փոլիթիքոսներէն որոնք եւ որքանն են ‘‘ուշիմ’’, այդ արդէն մեր ժողովուրդի, հողի ու հայրենիքի, անցեալի ու ներկայի պատմութեան վիճակէն պէտք է դատենք: Քաղաքագիտութեան հինադիր-փիլիսափաներէն` Արիստոտէլի խորաթափանց եւս բնութագըրմամբ մը, ընկերային կենդանի` մարդու “հանճարը բնորոշող յատկութիւնը յարաբերակցութիւններու արագ ընկալումն է” (POETIKA): Եւ ճիշդ այդ ընկալումն է, ըստ իս, որ կը զգենու հեռատեսութիւն: Ազատագրական պայքարի մեր հանճարեղ մարտիկ Անդրանիկն է յորդորողը թէ ”ժողովուրդի ճակատագրին հետ խաղացող ոեւէ անհատ կամ կազմակերպութիւն անպայման պէտք է ունենայ հեռատեսութիւն եւ իմաստութիւն”: Ահա թէ ինչու անիմաստ, անհեռատես կուսակցամոլութիւնը նոյնպէս մահացու վտանգ մը եղած է եւ է Հայ ժողովուրդին համար, ինչպէս որ Շարունակութիւնը էջ 25
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 25
Հայոց մշակոյթի ամիս` Հոկտեմբեր. Խորհուրդ թարգմանչաց – Մտորումներ Շարունակութիւն էջ 24-էն
եսակեդրոն ու անտարբեր չէզոքը: Մշակոյթն ու քաղաքակրթութիւնը բազմիցս արտայայտուած եմ որ մշակոյթը մարդու ազատութեան տենչի արտայայտութիւնն է ու յաւիտեան գոյութիւն պիտի ունենայ որքան որ մարդը գոյ է: Քաղաքակրթութիւնը այդ ազատութեան տենչը ուռճացնող եւ ազատութիւնը իրականացնող ուժն է: Ձայնային մշակոյթի արգասիքն է Գիրի մշակոյթը: Գիր մշակոյթն էր ծնած Տիր աստուածը` դիւցազն Հայկի որդին, Արամազդի գրագիրն ու սուրհանդակը, արուեստներու եւ գիտութեան աստուածը, պատգամաբերն ու լրագրողը, այլ խօսքով` դիցաբանութեան մշակոյթի գործիչը, խորհուրդմիտք ձեւակերպողն ու ազատ-ա-գրողը: Այո, մենք ունէինք գրոց մշակոյթ որուն ծնունդն էր դիցաբանական Տիրը` ստեղծագործ այրը: Եւ մենք ունեցանք Հայ գիրի Տիրայրը` Մեսրոպ Մաշտոցը, որը եղաւ մեր առաջին անյաղթը—ազատագրող ուսուցիչը Հայոց բազմադարեան գրոց մշակոյթին: Եւ իմանալով “զբանս հանճարոյ” խրատեցինք մակագրել խաղաղութեան պատգամաբեր Սուրբ Փրկիչի մօր հայանունը, եւ Աստուածածինը անուանեցինք նաեւ Տիրամայր, այսինքն եւ բազմիմաստնօրէն նաեւ՝ գրոց/գիրերու Աստծոյ մայր: Հայոց այբուբենը հայոց միտք-ձայնի գեղեցկագոյն միասնութեան ազատագրուած ձեւն է, Ազատն Ձեւը հայ հանճարի պատկերքին: Եւ արդէն հայ ժողովուրդի իմաստութիւնն է անուանած “Սուրբ” իր Ազատն Ձեւի գիւտարար` Մեսրոպ Մաշտոցը: Պատմական ճշմարտութիւն մըն է որ ժողովուրդն է մշակոյթի ամենամեծ ստեղծագործողը: Իսկ ժողովուրդի արդար ու ազատ կեանքի վառ ապագայ ստեղծելու հազարամեայ պայքարի արգասիքն է նաեւ այն, որ ազատագրող ուսուցիչն է քաղաքակրթութիւն ստեղծողը: Եւ հայն ունեցաւ Տիրայր Մաշտոցի ուսանողմեկնիչներ`ստեղծագործ մեկնաբանները համաշխարհային մշակոյթի գանձերուն: ԹԱՐԳՄԱՆՉԱՑ ԽՈՐՀՈՒՐԴն էր այդ` Հայ Գիրի Քացաքակրթութեան իր առաջին ՈՒՍՈՒՑՉԱԿԱՆ ԿԱԶՄով: Ճիշդ է ընկալած եւ գիտակցած հայը, որ մեր հայ լեզուի հին ու նոր մշակները` վարդապետն ու փիլիսոփան, գիտնականն ու բանաստեղծը, արհեստաւորն ու արուեստագէտը, ծնողն ու զաւակը եղած են ու պիտի ըլլան հայոց խորհուրդի թարգմանիչները յանձինս Հայ Ազատն Ձեւին` Այբուբենին: Հայ ժողովուրդի մշակոյթին հետ շաղախուած մեր եռամեծար վարդապետն ալ, ունենալով ու լա-
ւագոյնս գործադրելով մեր ‘‘իբրեւ արծիւ սաւառնող’’ ազատութեան հերոս Անդրանիկի յորդորած հեռատեսութիւնն ու իմաստութիւնը, ազատագրող ղօղանջներ սերմանեց հայ երաժշտութեանը: Մենք հայերս ձայնային մշակոյթ ունէինք:Կոմիտասով` հայ երգի Մեսրոպ Մաշտոցով ունեցանք եւ ունինք ձայնային քաղաքակրթութիւն: Եւ հայն ունի երիցս ծաղկեցուած` ազատագրող դարաւոր քաղաքակրթութիւն: Այդ քաղաքակըրթութեան կաթնաղբիւրով սերմնացած, դիւցազուն Վարդանանց ալ գերազանցելով, Սարդարապատի “լինել թէ չլինել” ու ճակատամարտին ԼԻՆԵԼ որոշեցինք ու վերապրեցանք: Մեր ծաղկեցուած քաղաքակրթութեամբ ազատագրեցինք նաեւ Արարատեան Դաշտի Նշխարհը որպէս երիցս վերածնած Հայոց Տուն —Տիրամայր Հանրապետութիւն: Այդ նշխարհով հաղորդուելով, լիցքաւորուեցանք խորին խորհուրդի ուժականութեամբ, ազատագրելով նաեւ Հայոց Արցախեան դաշտի՝ նշխարհն ալ: Անքաղաքակիրթ՝ մշակոյթի թշնամի ձեռքեր, չար աշխարհի մեղսակցութեամբ խլած են մեր ձեռքերէն մեր Տիրաշխարհը` Հայ ժողովուրդի հազարամեայ բնօրրանը: Իսկ Արարատեան ու Արցախեան դաշտերու հայոց տուները կը մնան, այլեւ պէտք է մնան հայոց զարթնած, ազատագրող քաղաքակրթութեան Մասեացավեհ զոյգ գագաթները: Հեռու այդ հայոց տուներէն ու Տիրաշխարհի Արարատափայլ յուշէն հայը կրնայ ունենալ եւ ունի բազմերանգ հայ մշակոյթ, բայց երբեք հայ քաղաքակրթութիւն: Լիցքաւորուինք հայոց Մասեացավեհ Տիրամօր ազատագրող ուժականութեամբ, մեր հազարամեայ Տիրաշխարհը ազատագրելու մեր արդար պայքարին հաղորդուելով: Եւ մինչ Տիրաշխարհի ազատագրումը, երնէկ երբեք չի դադրինք գեղգեղելու հայուն խաղաղութեան երգ երգոցը` Երկներ երկին, երկներ երկիր Հայաստանի Թող ընդմիշտ փափախի խռոված սիրտը մեր Տիրաշխարհի: Դէ ելէք Հայկազունք սիրտ սիրտի տուէք Մենք որ ջանք անենք, իրար քոմակ անենք, շէնացնենք Թէ ծովն էլ տեղիցը վեր կենայ, մեզ տակովը չի անիլ:
Էջ 26
Հայ Կեանք
Սուրիահայ մշակոյթի շունչը Երեւանի մԷջ
Հոկտեմբեր 16-ին Հիւսիսային պողոտային վրայ Սփիւռքի նախարարութեան, «Հայկական Կարիտաս» բարեսիրական ՀԿ-ի, ՄԱԿ ՓԳՀ հայաստանեան գրասենեակի, «Սուրիահայերու հիմնախնդիրները համակարգող կեդրոն» ՀԿ-ի եւ Երեւանի քաղաքապետարանի աջակցութեամբ բացուեցաւ «Սուրիահայ մշակոյթի շունչը Երեւանի մէջ» խորագիրով բարեգործական ցուցահանդէս-տօնավաճառը: Այն այս անգամ նուիրուած էր Երեւանի 2800ամեակին:
Խօսելով նմանատիպ ձեռնարկներու կարեւորութեան մասին` Սփիւռքի նախարարութեան Մերձաւոր եւ Միջին Արեւելքի հայ համայնքներու վարչութեան պետ Լեւոն Անտոնեան մասնաւորապէս նշեց. «Ասիկա հիանալի հնարաւորութիւն է Հայաստանի մէջ սուրիահայերու սոցիալ-տնտեսական ընդելուզման աջակցելու, իրենց արտադրութիւնը ներկայացնելու, գումար վաստակելու, տեղական շուկայ նոր շունչ եւ նոր մշակոյթ բերելու եւ փոքր ու միջին գործարար ոլորտին մէջ մրցակցութեան նպաստելու համար»: Ցուցահանդէս-տօնավաճառի ծիրէն ներս 50-է աւելի սուրիահայեր հնարաւորութիւն ունեցան ներկայացնելու իրենց ձեռքի աշխատանքներն ու զար-
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
«Մենք մեր լաւագոյնը կ´ընենք սուրիահայերու ընդելուզման համար». Մխիթար Հայրապետեան
ՀՀ վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեան եւ Սփիւռքի նախարարի պաշտօնակատար Մխիթար Հայրապետեան Հոկտեմբեր 17-ին այցելեցին Հիւսիսային պողոտային վրայ կազմակերպուած «Սուրիահայ մշակոյթի շունչը Երեւանի մէջ» խորագիրով բարեգործական ցուցահանդէստօնավաճառ: Նիկոլ Փաշինեան շրջայցի ընթացքին մօտեցաւ տաղաւարներուն, ծանօթացաւ սուրիահայերու ներկայացուցած աշխատանքներուն, հետաքրքրուեցաւ անոնց գործունէութեամբ: Մխիթար Հայրապետեան, խօսելով ցուցահանդէս-տօնավաճառի մասին, նշեց, որ նպատակը նպաստելու է Հայաստանի մէջ սուրիահայերու ընկերային-տնտեսական ընդելուզման: «Մենք մեր լաւագոյնը կ´ընենք, որ սուրիահայերն ընդելուզուին, ըլլան հասարակութեան լիիրաւ անդամ, ունենան աշխատանք: Մեր առաջնահերթութիւններէն է այն, որ կարենանք յստակեցնել` ինչ հարկային արտօնութիւններ կրնանք տրամադրել սուրիահայերուն: Առհասարակ, սուրիահայերու հիմնախնդիրները մշտապէս Սփիւռքի նախարարութեան խոշորացոյցին տակ եղած են ու կը մնան», -ընդգծեց նախարարի պաշտօնակատարն ու առանձնացուց կրթական, բնակարանային, աշխատանքի ապահովման խնդիրները:
դերը, քաղցրաւենիք ու արեւելքի համային բազմերանգութեամբ ֆալաֆըլ:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 27
Հայկազեան հայագիտական հանդէսի 38-րդ հատորին շնորհանդէսը
Աւելի քան քառորդ դարու ամէնամեայ աւանդութեան վերածուած, Հայկազեան հայագիտական հանդէսի անխափան լոյս ընծայումը աներկբայ վկայութիւնն է Հայկազեան համալսարանի ունեցած դերին եւ յանձնառութեան՝ հայ դպրութեան սատարելու ընդհանուր ճիգերուն: Հայկազեան հայագիտական հանդէսին 38-րդ հատորին շնորհանդէսը տեղի ունեցաւ 3 Հոկտեմբեր 2018-ի երեկոյեան ժամը 7:00-ին, Հայկազեան համալսարանի հանդիսասրահին մէջ։ Ներկայ էին Մերձաւոր Արեւելքի Հայ աւետարանական եկեղեցիներու միութեան նախագահ վեր. Մկրտիչ Գարակէօզեան, համալսարանի նախագահ վեր. դոկտ. Փօլ Հայտօսթեան, Լիբանանի մէջ Հայաստանի արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան եւ համայնքի հետ կապերու կցորդ դոկտ. Վլադիմիր Պօղոսեան, Լիբանանի հայոց առաջնորդ Նարեկ արք. Ալէեմէզեանի ներկայացուցիչ տէր Մկրտիչ քահանայ Քէշիշեան, Սուրիոյ հայ աւետարանական համայնքապետ վեր. Յ. Սելիմեան, Հեթում վրդ. Տաղըլեան, լիբանանահայ երեք օրաթերթերու եւ համացանցի լրատուական սպասարկութեան պատասխանատու խմբագիրներ, կրթական ու մամլոյ մշակներ եւ բարեկամներ։ Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Հանդէսի խմբագիր, Հայ աւետ. գոլէճի տնօրէն դոկտ. Արմէն Իւրնէշլեան: Բարիգալուստի խօսքերէն ետք, ան արժեւորեց երջանկայիշատակ հայր Անդրանիկ ծայրագոյն վարդապետ Կռանեանի 27 տարիներու ծառայութիւնը Հանդէսին՝ իբրեւ խմբագրապետ։ Իւրնէշլեան ընդգծեց, որ «Տարի մը անցաւ արդէն, եւ
աշխատանքները չկաղացին, Հանդէսին որակը չտուժեց, կազմը համերաշխ գործեց: Կը նշանակէ, որ վարդապետը իսկապէ՛ս կրցած էր ոչ միայն գլխաւորել, այլեւ՝ ձեւաւորել աշխատանքային կազմ մը, որ առանց իրեն, բայց ի՛ր սկզբունքներով շարունակեց աշխատանքը. փաստը՝ այս հատորը»: Ապա ան ներկայացուց հատորին բովանդակութիւնը, նշելով որ ան կը բաղկանայ 40 յօդուածներէ, հրապարակումներէ, քննարկումներէ ու հաղորդումներէ, մանրամասնելով թէ քանի յօդուած կ'անդրադառնար հայագիտութեան իւրաքանչիւր բնագաւառի: Անդրադառնալով հեղինակներուն, դոկտ. Իւրնէշլեան մատնանշեց, որ ի հեճուկս հայագիտութեան հանդէպ առկայ պարտուողական կարծիքներու, Հանդէսին 38-րդ այս հատորին մէջ 40-էն նուազ տարիքի հեղինակներուն թիւը կը կազմէ 13: Հուսկ, ան եզրափակեց իր խօսքը հաւաստելով, թէ՝ «հակառակ մեզ շրջապատող զանազան ժխտական երեւոյթներու եւ յուսահատութեան մղող ազդակներու, Հանդէսը պիտի շարունակէ իր երթը նոյն յանձնառութեամբ, շնորհիւ համալսարանի ղեկավարութեան նեցուկին ու օժանդակութեան»: Ապա ելոյթ ունեցաւ Հանդէսի պատասխանատու խմբագիր դոկտ. Անդրանիկ Տագէսեան: Ան շեշտեց, թէ «հայ իրականութեան եռեւեփող առօրեային կշռութաւոր դարձած անկայունութեան մէջ», Հայկազեան հայագիտական հանդէսը, լիբանանահայ մամուլը, կիրակնօրեայ պատարագն ու պաշտամունքը եւ մեր դպրոցները ունին կշռութաւոր եւ կայուն ներկայութիւն: Ան նշելով, որ «համաշխարհայնացած մեծ պաստառին դիմաց, մեզմէ իւրաքանՇարունակութիւնը էջ 28
Հայ Կեանք
Էջ 28
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայկազեան հայագիտական հանդէսի 38-րդ հատորին շնորհանդէսը Շարունակութիւն էջ 27-էն
չիւրը իբրեւ անհատ, յաճախ ալ իբրեւ փոքրաթիւ ազգ՝ մենք զմեզ փոքրուկ կը զգանք», ընդգծեց, որ «չենք անդրադառնար, թէ մեզմէ դուրս գտնուող այդ մեծ ամբողջութիւնը կազմող համապատկերը ինքնին բաղկացած է փոքրամասնութիւններէ»: Դոկտ. Տագէսեան շեշտեց, որ Հանդէսը պիտի շարունակէ քննականօրէն մօտենալ իր առաքելութեան, «արժեւորելով իր իւրաքանչիւր նորածինը, ձգտելով աւելի լաւին ու արդիւնաւէտին, գերազանցելով ինքզինք»: Եզրափակելով իր խօսքը, դոկտ. Տագէսեան յայտնեց, որ «այսօր շուրջ յիսնամեայ իր երթի հզօր տարիքին հասած Հանդէսը, կոփուած տասնամեակներու իր արդիւնքով, ջրդեղուած իւրայատուկ փորձառութեամբ, ներդաշնակուած իր երէց, միջին ու կրտսեր սերունդներու աշխատակիցներու հետազօտութիւններով, առաւել ամրացած իր նորամուտ խմբագիր Սիլվա Փափազեանով, թիկունքաւորուած Հանդէսի ձեռնարկներուն ներկայ գտնուող գիտակից բարեկամներով, ընդհանրապէս իր աշխատանոցին մէջ եւ շուրջ ծաւալած հաղորդականութեամբ, առողջ ժողովրդավարութեամբ ու համախոհական տրամադրութիւններով յառաջացուցած է համանուագ մը, որ իւրայատուկ կոհակներ կ'արձակէ հայ միջավայրին: Հանդէսը դեռ երկար տարիներ պիտի շարունակէ հայր Կռանեանին եւ այս խմբակին ու համալսարանի նախագահութեան կողմէ խմորուած ու մշակուած իւրօրինակ թարմ լաւաշ մատուցանել հայութեան եւ գիտութեան»: Շնորհանդէսին իր սրտի խօսքը փոխանցեց դեսպան Սամուէլ Մկրտչեան: Մեծարգոյ դեսպանը ողջունելով Հանդէսին հրատարակութիւնը, յայտնեց,
թէ հատորը ծանրակշիռ է իր հարուստ բովանդակութեամբ, որով հնարաւորութիւն կը յառաջանայ ծանօթանալու հայ ժողովուրդի մշակութային, պատմական, գրական եւ ազգագրական երեսակներու: Ան յոյս յայտնեց, որ Սփիւռքի մէջ իր նմանը չունեցող Հայկազեան հայագիտական հանդէսը «մեզ պիտի ուրախացնէ, լուսաւորէ եւ մտորումներու առիթ հանդիսանայ դեռ երկար տարիներ», եւ մաղթեց որ Հանդէսը շարունակէ իր առաքելութիւնը նո՛յն ոգիով եւ նո՛յն նուիրումով: Շնորհանդէսի եզրափակման իր խօսքը փոխանցեց վերապատուելի Հայտօսթեան, որ հանդիսութիւնը բնութագրեց հետեւեալ խօսքերով. «Այսպիսի հանդիսութեան մէջ դեր չունին հրավառութիւնն ու արտաքին պերճանքը, բազմութիւններն ու դահլիճներու փայլքը: Հուրի զօրութիւնը գրիչին մէջ է, պերճանքը՝ մտքի պայծառութեան, բազմութիւնը՝ նիւթերու խորքին զանազանութեան, իսկ փայլքը՝ հոգիի անկեղծութեան եւ անոր տարրական պարզութեան մէջ»: Վեր. Հայտօսթեան բարձր գնահատելով հայագիտական բնագաւառին մէջ գործող մշակները, ըսաւ. «Հայագիտութեան նուիրական աշխատանքի լծուած անձեր, նամանաւանդ Սփիւռքի մէջ, յաճախ կը զգան թէ արտադրողականութեան կողքին կայ թանկարժէք բան մը պահելու, պահպանելու եւ տակաւին տարածելու լուրջ առաքելութիւնը: Ընդհանրապէս նախանձելի չեն այն ասպարէզները ուր մշակը պէտք է գործէ վայրընթացի մթնոլորտի կամ վտանգուածի հոգեբանութեամբ, եւ փոխանակ մշակութիւն եւ յառաջընթաց կատարելու յամառօրէն խաղայ կղզիացած կալուածի տնտեսի դերը»: Վեր. Հայտօսթեան 1970-էն ի վեր Հայկազեան համալսաՇարունակութիւնը էջ 30
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 29
Պատիւ Արժանաւորին Վարդան Ուզունեան. 78-ամեայ երիտասարդը
Երեւանի մէջ մեծ հանդիսութեամբ նշուեցաւ Միացեալ Թագաւորութեան հայ համայնքի կարկառուն ներկայացուցիչ, Սփիւռքի եւ Հայրենիքի մէջ ճանչցուած բարերար Վարդան Ուզունեանի ծըննդեան 78-ամեակը: Բազմաթիւ պատուաւոր հիւրեր, հարազատներ ու համախոհներ սփիւռքէն ժամանած էին Հայաստան յոբելեարը շնորհաւորելու եւ անգամ մը եւս արժանին մատուցելու նուիրեալ հայորդիին՝ Լիբանանի, Եթովպիոյ, Մեծ Բրիտանիոյ եւ Հայաստանի մէջ 56-ամեայ ազգանուէր գործունէութիւն ծաւալելու համար: Ծնած է Պէյրութ, Մեծ եղեռնէն մազապուրծ եղած ընտանիքի մէջ: Յաճախած է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան նախակրթարանը, ՀԲԸՄ Յովակիմեան-Մանուկեան երկրորդական վարժարանը, այնուհետեւ բարձրագոյն կրթութիւնը ստացած է Լոնտոնի մէջ: Կանուխ հասակէն դաստիարակուած է հայկական ոգիով, հայրենասիրութեամբ ու սիրով դէպի ազգային մշակոյթը եւ գիտակցած է ազգային ինքնութեան պահպանման կարեւորութիւնը: Ուսանողական տարիներէն բեղուն գործունէութիւն ծաւալած է հայ համայնքներու ազգային եւ հոգեւոր կեանքին մէջ՝ ծառայելով սեփական ժողովուրդին: Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմինի /ԼԹԽՄ – Tekeyan Trust/, Երեւանի Թէքէեան կեդրոնի, Լոնտոնի «Կոմիտաս» երգչախումբի հիմնադիրներէն է: Մեծ նուիրումով գործունէութիւն ծաւալած է Եթովպիոյ Արարատ ակումբին, Լոնտոնի Հայ տան երիտասարդական միութեան, ՀԲԸՄ-ի, Թէքէեան Մշակութային Միութեան, ԼԹԽՄ-ի, ՌԱԿ-ի, «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամի եւ ազգային այլ
հաստատութիւններու մէջ՝ ամրապնդելով Հայաստան-Սփիւռք կապերը մշակոյթի միջոցով: Իր անխոնջ աշխատանքին շնորհիւ կեանքի կոչուած են շարք մը կարեւոր ձեռնարկներ, այդ կարգին՝ ուսանողական մշակութային փառատօն Լիբանանի մէջ. հասարակական, մշակութային, մարզական միջոցառումներ Եթովպիոյ մէջ. ցուցահանդէսներ, դասախօսութիւններ, «Էրեբունի» թերթը, «Արաքս» պարային համոյթը, «Կոմիտաս» երգչախումբը Մեծ Բրիտանիոյ մէջ, ինչպէս նաեւ Հայաստանէն հրաւիրուած մշակութային գործիչներու, պարի եւ երգի համոյթներու, թատերական խումբերու ելոյթները ՄԲ-ի մէջ. եւ ի վերջոյ, «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամի բարեգործական գործունէութիւնը, որ հիմնականօրէն կեդրոնացած է Հայաստանի եւ Արցախի դպրոցներուն վրայ: Շարունակութիւնը էջ 30
Հայ Կեանք
Էջ 30
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Վարդան Ուզունեան. 78-ամեայ երիտասարդը Շարունակութիւն էջ 29-էն
Ներկայիս Վարդան Ուզունեանը Լոնտոնի Թէքէեան խնամակալ մարմինի պատուաւոր քարտուղարն է, Երեւանի «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի նախագահը, ԼԹԽՄ «Կոմիտաս» երգչախումբի նախագահը, Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Լոնտոնի մասնաճիւղի ատենապետը, ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան գանձապահը: 2011-ին Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ. հայրապետական կոնդակով պարգեւատրուած է Սուրբ Ներսէս Շնորհալի պատուոյ բարձր շքանշա-
նով: 2017-ին շնորհուած է Հայաստանի Հանրապետութեան սփիւռքի նախարարութեան «Կոմիտաս» մետալը՝ ի արժեւորումն ազգանուէր բազմամեայ գործունէութեան եւ սփիւռքի տարբեր համայնքներու մէջ հայկական մշակոյթի եւ արժէքներու ներկայացման եւ պահպանման:
Հայկազեան հայագիտական հանդէսի 38-րդ հատորին շնորհանդէսը Շարունակութիւն էջ 28-էն
արեւմտահայերէնին:
րանի Հանդէսին իւրայատկութեան ու դերին անդրադարձ կատարելէ ետք ապագայի ծրագրերու եւ յանձնառութեանց առումով մատնանշեց հետեւեալ շարք մը կէտերը.- Հայագիտութիւնը դիտել որպէս ապագայի գիտութիւն, զարգացող, ու այլ գիտութիւններու հետ քայլ պահող, եւ այդ բոլորը օգտագործել ամուր հիմքեր գտնելով: - Ապահովել երիտասարդ սփիւռքահայ ուսումնասիրողներու ներդրումը: - Պահպանել գիտական մակարդակը եւ շարունակաբար օգտագործել արդի մեթոտներ, լաւագոյնս օգտագործելով թուային աշխարհի հնարաւորութիւնները: - Զարգացնել հայագիտական հանդէսներու եւ գիտաշխատողներու եւ հայագիտական կեդրոններու միջեւ գործակցութիւնը: - Լեզուական թէ քերականական հմտութիւններու կորուստին զուգահեռ գծել սահմանները ընդունելիին ու անընդունելիին: - Հայագիտութիւնը չվերածել գաղափարախօսութեան հարթակի: - Զանազան լեզուներու օգտագործման իրականութեան մէջ չմոռնալ յատուկ կարեւորութիւնը
Եզրափակելով իր խօսքը, վերապատուելի Հայտօսթեան վերարժեւորեց տարի մը առաջ վախճանած երջանկայիշատակ հայր Անդրանիկ ծայրագոյն վարդապետ Կռանեանը, եւ իր ուրախութիւնը յայտնեց, որ անոր շունչով բեղմնաւորուած խմբագրական կազմի պատասխանատու խմբագիր նշանակուած է Հանդէսի երկար տարիներու պատասխանատու քարտուղար՝ դոկտ. Անդրանիկ Տագէսեանը: Հուսկ, Վեր. Հայտօսթեան շնորհակալութեան խօսք ուղղեց ներկաներուն իրենց քաջալերական ներկայութեան համար: Հանդիսութեան աւարտին տեղի ունեցաւ աւանդական կարկանդակի հատում եւ հիւրասիրութիւն: Հուրի Աթթարեան
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 31
«Թէքէեան Կեդրոն» Երեւան «Թէքէեան Կեդրոն» հիմնադրամը իրականացուց «Այցելութիւն թանգարաններ եւ տեսարժան վայրեր» ծրագիրը
Երեւանի հիմնադրման 2800-ամեակի տօներուն ընդառաջ «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամը իրականացուց «Այցելութիւն թանգարաններ եւ տեսարժան վայրեր» ծրագիրը, որուն ծիրէն ներս Հայաստանի եւ Արցախի «Վահան Թէքէեան»ի անուան դպրոցներու թիւով 92 աշակերտներ եւ անոնց ուղեկցող ուսուցիչներ հնարաւորութիւն ունեցան այցելելու մեր հայրենիքի պատմամշակութային կեդրոնները: Ծրագիրով նախատեսուած առաջին այցելութիւնը եղաւ Երեւան քաղաքի պատմութեան թանգարան, ուր Երեւանի, Կիւմրիի, Ստեփանաւանի եւ Կարպիի թէքէեանցի աշակերտները զբօսարշաւավարներու ուղեկցութեամբ շրջեցան թանգարանի ցուցասրահները, դիտեցին հին Երեւանի մանրակերտը: Այնուհետեւ անոնց համար կազմակերպուե-
ցաւ «Ճանչցիր Երեւանը» գիտահանրամատչելի խաղ-զբօսարշաւը, որ քաղաքի մասին երեխաներուն կարեւոր եւ հետաքրքրաշարժ տեղեկութիւններ հաղորդեց, ինչպէս նաեւ օգնեց սորվելու եւ ամրապընդելու ձեռք բերուած գիտելիքները: Այնուհետեւ երեխաները այցելեցին «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամի եւ Երեւանի քաղաքապետարանի կողմէ կազմակերպուած «Երեւանը երեւանցիներուն աչքերով» լուսանկարչական ցուցահանդէսը, ուր ներկայացուած շուրջ 150 լուսանկարները կ’արտացոլէին մայրաքաղաքի կեանքն ու շունչը՝ պատմական եւ մերօրեայ գոյութեամբ: Հայաստանցի թէքէեանցիներուն համար ծրագիրը ամփոփուեցաւ այցելութեամբ Երեւանի կենդանաբանական այգի: Շարունակութիւնը էջ 32
Էջ 32
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
«Թէքէեան Կեդրոն» հիմնադրամը իրականացուց «Այցելութիւն թանգարաններ եւ տեսարժան վայրեր» ծրագիրը Շարունակութիւն էջ 31-էն
Իսկ Արցախի՝ Բերձորի «Վահան Թէքէեան»ի անուան թիւ 1 միջնակարգ դպրոցի սաները հիմնադրամի աջակցութեամբ հնարաւորութիւն ունեցան այցելելու Ստեփանակերտ եւ Շուշի: Եղան ԼՂՀ զոհուած ազատամարտիկներու յուշ-թանգարանը, ծանօթացան թանգարանի ցուցանմուշներուն, որոնք օգտագործուած են Արցախեան ազատամարտի ժամանակ: Սակայն աւելի տպաւորիչ ու յուզող էին պատերուն փակցուած ուրախ եւ տխուր դէմքերով ազատամարտիկներու լուսանկարները: Թանգարանի հարեւանութեամբ կը գտնուի Անյայտ կորսուած ազատամարտիկներու թանգարանը: Տնօրէն
Վերա Գրիգորեանը՝ 1994-ին Արցախեան ազատամարտի ժամանակ անյայտ կորսուած Արտակ Գրիգորեանի մայրը եւ «Անյայտ կորսուած ազատամարտիկներու հարազատներու միութիւն» ՀԿ նախագահը, աշակերտներուն ներկայացուց թանգարանի ստեղծման գաղափարը եւ ներկայիս գործունէութիւնը: Խումբը Ստեփանակերտէն ուղեւորուեցաւ Հունոտի կիրճ՝ տեսնելու բնութեան հրաշալիք մամռապատ քարանձաւը՝ Զոնտիկները: Այնուհետեւ ծրագիրի մասնակիցները ուղղուեցան դէպի Շուշի՝ Ղազանչեցոց Սուրբ Ամենափրկիչ եկեղեցի: «Թէքէեան կեդրոն» հիմնադրամի «Այցելութիւն թանգարաններ եւ տեսարժան վայրեր» ծրագիրին շնորհիւ թէքէեանցի աշակերտները հաճելի եւ ուսուցողական օր անցուցին, ձեռք բերին նոր ընկերներ եւ մեծ տպաւորութիւններով վերադարձան իրենց մարզերը:
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 33
Ծննդեան 170-ամեակ հայ ազգային ազատագրական շարժումի դրօշակակիր՝ Մկրտիչ Փորթուգալեանի Շարունակութիւն էջ 10-էն
անսալով կառավարութիւնը փակեց Փորթուգալեանի «Ասիա»ն եւ Յակոբ Պարոնեանի «Թատրոն»ը, որ համարձակած էր հետեւիլ Փորթուգալեանի օրինակին՝ 1875-ին։ Նոյն տարուայ Օգոստոսին Վարազդատ Փթթեան Փորթուգալեանի խորհուրդով Ղալաթիոյ «Կոմիսիոն» խանին մէջ կը հաստատէ կիրակնօրեայ դասընթացք եւ որպէսզի հաստատուն հիմերու վրայ դրուի ծրագիրը, երկուքը միասին կը հիմնեն «Վարազդատեան ընկերութիւնը», որուն պիտի ատենապետէր Փորթուգալեան։ Ընկերութիւնը երկու նպատակ ունէր՝ կիրակնօրեայ ձրի դասախօսութիւններ եւ ազգային յառաջդիմութեան վերաբերեալ նիւթերու վրայ ատենախօսութիւններ ընել։ Եթէ Արեւմտեան Հայաստանի գաւառներէն դասատուներ ուզուին, ընկերութիւնը պիտի ղրկէր Պոլիսէն, հիմնելու ընկերութեան մասնաճիւղեր։ Կարճ ժամանակի մէջ «Վարազդատեան ընկերութիւն»ը գաւառներու մէջ մասնաճիւղեր ունեցաւ։ Այս ժամանակաշրջանին Խրիմեան Հայրիկի թելադրութեամբ մասնակի դասաւանդութեան պաշտօն կը ստանձնէ Ազգային եւ Փանոսեան վարժարաններէն ներս։ Իր յօդուածներով ան նաեւ կ՚աշխատակցի «Մանզումէի» Նորայր ծածկանունով ու ապա իր մասնակցութիւնը կը բերէ «Շար Կարծեաց» շաբաթաթերթին։ Իսկ Կովկաս հրատարակուող «Մեղուի»ն կը թըղթակցի Հրահեր ծածկանունով։ 1876 Ապրիլին Օրթագիւղի մէջ Փորթուգալեան գործակցութեամբ Արփիար Արփիարեանի եւ Զաւէն Շիշմանեանի, հիմը կը դնէ «Արարատեան ընկերակցութիւն հայոց» կազմակերպութեան՝ ստանձնելով անոր ատենապետութիւնը։ Այս ընկերակցութեան գլխաւոր նպատակն էր լուսաւորութիւն տարածել, կրթել ազգը՝ դաստիարակելով հայրենասիրութեան, սեփական իրաւունքներուն գիտակցելու ոգիով։ Փորթուգալեան նաեւ ջանք կը թափէ գաւառի թրքախօս հայութեան հայերէն լեզու սորվեցնել ընկերակցութեան ծրագրումով։ Նոյն տարուայ Յունիսին կ՚անցնի Կովկաս, Թիֆլիսի մէջ յատուկ հանդիպում կ՚ունենայ «Մշակ»ի խմբագիր Գրիգոր Արծրունիին հետ, որուն կը ներկայացնէ «Արարատեան ընկերակցութեան» ծրագիրը։ Արծրունի կը խոստանայ արեւելահայութեան աջակցութիւնը «Մշակ»ի միջոցաւ, պայմանաւ որ ընկերակցութիւնը որպէս գործունէութեան դաշտ ամբողջական Հայաստանը ընդգրկէ։ Այսպիսով կամուրջ մը պիտի ստեղծուէր արեւմտահայոց եւ արեւելահայոց միջեւ, որ առաջին լուրջ քայլը պիտի ըլլար հայ ժողովուրդի միասնականութեան շուրջ տարուած աշխատանքներուն։ Փորթուգալեան նաեւ կը հանդիպի Կովկասի փոխարքային հետ, ու կը
վերադառնայ Պոլիս։ Ան այս ծրագիրը կը ներկայացընէ «Արարատեան ընկերակցութեան» ընդհանուր ժողովին, ուր անմիջապէս ծրագիրը կ՚ընդգրկուի ընկերակցութեան կողմէ, եւ Վանը կը նշանակուի գործունէութեան կեդրոն։ Դարձեալ Փորթուգալեան պիտի ստանձնէր պաշտօն մեկնելու Վան՝ 1876 Օգոստոսին։ Ընկերակցութեան ատենապետի պաշտօնը կը ստանձնէ Մինաս Չերազ, որ 1878-ին Խրիմեան Հայրիկի հետ պիտի մեկնէր Պերլին, ուր դաշնագրի 16-րդ յօդուածը փոխարինուելով պիտի դառնար 61-րդ յօդուած։ Մկրտիչ Փորթուգալեան Վան ժամանելէ առաջ կ՚այցելէ Սամսոն, Ամասիա, Եւդոկիա, Սեբաստիա, Խարբերդ եւ Տիգրանակերտ, ուր որոշ պատմական աղբիւրներու համաձայն գոյութիւն ունէին «Անձնուէր» եւ «Վարազդատեան» ընկերութիւններու մասնաճիւղեր։ Վանը կ՚ապրէր խռովայոյզ շրջան մը։ Առաջին հերթին Փորթուգալեան կը պատրաստէ տեղեկագիր մը, որ պիտի ուղարկէր Պոլիս, ներկայացուելու ընկերակցութեան կեդրոնին, որ յարմար կը գտնէ Վասպուրականի Ալիւր գիւղին մէջ բանալ նոր դպրոց մը 1876 Նոյեմբերին Փորթուգալեանի տնօրէնութեամբ։ Իսկ ամէն Կիրակի ան նաեւ կը բանախօսէր Վանի Հայկազեան վարժարանէն ներս։ Թուրք կառավարութիւնը հաշտ աչքով չէր դիտեր Վանի մէջ ծայր առած կրթական ու ազգային գործունէութիւնները, մանաւանդ որ Վասպուրականը իր 250․000 հայ բնակչութեամբ կրնայ հետեւիլ Շարունակութիւնը էջ 34
Էջ 34
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Ծննդեան 170-ամեակ հայ ազգային ազատագրական շարժումի դրօշակակիր՝ Մկրտիչ Փորթուգալեանի Շարունակութիւն էջ 33-էն
պալքան երկիրներու օրինակին, Ցարական Ռուսիոյ սահմանամերձ ըլլալով։ 1876 Դեկտեմբեր 3-ին Վանի շուկային մէջ ծագած հրդեհով կը փճացուի ու կողոպուտի կ՚ենթարկուի հայ վաճառականներուն հարստութիւնը։ Այս դէպքը ընդվզում կը յառաջացնէ Փորթուգալեանի մօտ, որովհետեւ մեծ կարեւորութեամբ հայ վաճառականներ իրենց բարւոք նուիրատուութեամբ կ՚աջակցէին կրթական ծրագիրներու զարգացումին, ու ան իր գրչին ապաւինելով յօդուած կը ղրկէ «Մշակ»ին ու Պոլիս հրատարակուող թերթերուն։ Բարձրագոյն դուռը մտահոգութեամբ կը դիտէր Փորթուգալեանի յաջողութիւնները եւ կ՚ուզէր զինք ձերբակալել, բայց Ներսէս Պատրիարք աւելի արագ շարժելով կը հեռագրէ, որ Փորթուգալեան հեռանայ Վանէն շրջանի մը համար, ու ան Պարսկաստանի վրայով կ՚անցնի Թիֆլիս, ուր դարձեալ մնայուն աշխատակցութիւն կը բերէ «Մշակ»ին՝ Հրանդ ծածկանունով, ու ապահովելով Արփիարեանի աշխատակցութիւնը նոյն թերթին։ «Մշակ»ի արեւելահայ ընթերցողները ռուս-թրքական (187778) պատերազմի ընթացքին հետամուտ կը դառնան արեւմտահայոց վիճակին ու «Մշակ»ը կը դառնայ «Արարատեան ընկերակցութեան» ի նպաստ եղած նիւթական եւ բարոյական աջակցութեանց կեդրոնը։ 1878-ի աւարտէն առաջ ան կրկին կու գայ Պոլիս, ուր որոշուած էր ընկերակցութեան հովանաւորութեամբ բանալ Վարժապետանոց մը Վանի մէջ ու կարճ ժամանակ ետք Փորթուգալեան նիւթական ապահոված կը վերադառնայ Վան։ 1879 Յունուարին Մարկոս Նաթանեանի հետ հիմը կը դնէ Վանի Վարժապետանոցին։ Պէտք է ըսել որ «Արարատեան ընկերակցութիւնը» նիւթապէս կը հովանաւորէր Վանի մէջ 6 վարժարանները ու անոնց ընդհանուր տեսչութիւնը վստահուած էր Մկրտիչ Փորթուգալեանին։ Ամիս մը ետք արդէն Նաթանեանի ու Կոստանդին Կամսարականի հետ կը հիմնէ «Յառաջդիմասէր» ընկերութիւնը, որ քարոզչութեամբ Վասպուրականի հայութեան մօտ պիտի վառ պահէր Ազգային Սահմանադրութեամբ արեւմտահայոց համար սահմանուած իրաւունքները։ 1880 Յունիսին Ներսէս Պատրիարք զգալով թուրք կառավարութեան շրջանակներու զայրոյթը, ընկերակցութեան ատենապետ Մինաս Չերազին կը թելադրէ փակել վարժարանը ու Փորթուգալեանը կանչել Պոլիս։ Բայց տարի մը ետք ան կը վերադառնայ Վան ու իր սեփական ջանքերով ու միջոցներով, ինչպէս նաեւ Խրիմեան Հայրիկի բարոյական աջակցութեամբ 1881-ին կը հիմնէ Կեդրոնական վարժարանը, որ վարժապետանոցի շարունակութիւնը պիտի ըլլար, ու շուտով պիտի դառնար յեղափոխական
գործունէութեան կեդրոն։ Այս վարժարանի առաջին շրջանաւարտները գլխաւորութեամբ Մկրտիչ Աւետիսեանի 1885-ի Օգոստոսին պիտի հիմնէին հայ քաղաքական առաջին կուսակցութիւնը՝ Արմենական կազմակերպութիւնը։ 1882-ին, ան Վանի մէջ հիմը կը դնէ գիշերային ակումբի մը, որուն մուտքը ազատ էր նոյնիսկ թուրքերուն համար, որոնք ժամանցի համար յաճախ կ՚այցելէին հոն։ Ակումբի անդամներուն համար դասախօսութիւն կը կազմակերպէր Փորթուգալեան Հայկազեան վարժարանի սրահէն ներս։ Հայրենիքի փրկութեան համար Փորթուգալեանի ծրագիրն էր «ոչ հայը ըմբոստացնել թուրքին դէմ եւ ոչ ալ գրգռել ռուսին դէմ, այլ՝ դաստիարակութեամբ հասցնել գիտակից սերունդ մը ծանօթ հայոց հողային հարցին»։ Այդ օրերուն Վանի մէջ Պօղոսեան եւ Ապօղոսեան պայքարը կը ստանայ սուր բնոյթ մը. Պօղոսեան շարժումի ջոջերը բնականաբար հակառակորդներն էին նաեւ Մկրտիչ Փորթուգալեանի, որոնք մատնանշումներ կ՚ընեն կառավարութեան մօտ իր մասին։ Այս բոլորին չհանդուրժելով, թուրք կառավարութիւնը նախ կը փակէ գիշերային ակումբը, ապա Կեդրոնական վարժարանը, որ չորս տարուայ ընթացքին ունեցած էր 12 շրջանաւարտներ։ Իսկ Մկրտիչ Փորթուգալեան փախուստ տալով թուրք ոստիկաններէն, 1885 Յունիս 3-ին կը բռնէ աքսորի ճամբան, ու իր կողակիցին ու զոյգ դուստրերուն հետ կը հաստատուի Մարսէյլ։ Բայց նորահաստատ Փորթուգալեան կ՚որոնէ Պոլիսէն ժամանած ու Մարսէյլ հաստատուած իր հայրենակիցները, որոնց օժանդակութեամբ 1885 Յուլիսին կը ձեռնարկէ «Արմէնիա» թերթի հրատարակութեան, որուն առաջին թիւը լոյս կը տեսնէ 1885 Օգոստոս 1-ին։ «Արմէնիա»ի թիւերը գաղտնի միՇարունակութիւնը էջ 35
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
Հայ Կեանք
Էջ 35
Ծննդեան 170-ամեակ հայ ազգային ազատագրական շարժումի դրօշակակիր՝ Մկրտիչ Փորթուգալեանի Շարունակութիւն էջ 34-էն
ջոցներով կը մտնեն Վան եւ Տարօն, ձեռքէ ձեռք խլուելով կը կարդացուին իր աշակերտներուն եւ իր գաղափարներով տոգորուած երիտասարդներու կողմէ։ Թերթը չըլլալով հանդերձ բռնի ուժի եւ ամբոխավարական ցոյցերու ջատագով յեղափոխական ոգի կը ներշնչէ Վասպուրականի երիտասարդ սերունդին եւ զայն կը մղէ ընդդէմ թուրքին։ «Արմէնիա»ն կարճ ժամանակի մէջ իր շուրջ բոլորեց Եւրոպայի մէջ ուսում առնող հայ երիտասարդները, իսկ աւելին, Արեւմտեան Եւրոպայի զանազան քաղաքներու մէջ գործող հայերու եւ ազգային խորհուրդներու միջեւ գործակցութիւն մը ապահովելու նպատակով Փորթուգալեանի նախաձեռնութեամբ Մարսէյլի մէջ կը գումարէ ժողով մը, ուր կ՚որոշուի Եւրոպայի հայ գաղթօճախներուն կեդրոնը հաստատել Լոնտոն եւ ընդհանուր հանգանակութեան ձեռնարկել ապագայ քաղաքական գործունէութեանց համար, ինչպէս նաեւ հայ ժողովուրդի անժամանցելի դատին համար դիմումներ կատարելու օտար պետութեանց մօտ։ Բայց վայրը անգործնական թուելով, համագաղութային այդ ծրագիրը կը մարմնաւորուի Մարսէյլի մէջ որպէս «Հայոց հայրենասիրական միութիւն» անունով՝ 1886-ին, որուն առաջին տարեշրջանի ճիւղաւորուած եւ օգտակար շրջանին էր որ տարակարծութիւններ կը ծագին Փորթուգալեանի՝ մէկ կողմէն, իսկ միւս կողմէ՝ Աւետիս եւ Մարօ Նազարբեկեաններու, ինչպէս նաեւ Ս. Գաբրիէլեանի միջեւ։ Այս վերջինները կ՚ուզէին միութեան տալ ընկերվարական ուղղութիւն։ Անոնք նաեւ բաժնուեցան «Արմէնիա»էն ու Ժընեւի մէջ 1887-ին հիմնեցին Հնչակեան կուսակցութիւնը իր «Հնչակ» թերթով։ Մինչդեռ Փորթուգալեան հետեւեալ ձեւով կը բանաձեւէր միութեան նպատակը։ «Հայոց Հայրենասիրական Միութեան նպատակն է աշխատիլ վարչական բարենորոգումներ մտցնել թուրքահայաստանի մէջ, հայ ժողովուրդի տեղական պէտքերի համեմատ հայ ժողովուրդի ցանկութիւնն է իրաւունք ստանալ ազատօրէն ինքզինք կառավարելու, որով միայն պիտի կրնան վերանալ այս հարստահարութիւնները, որոնք այսօր Հայաստանի թշուառութեան եւ աւերակ դառնալուն պատճառ կը լինեն»։ Փորթուգալեան անխոնջ կը շարունակէ իր միութենական աշխատանքը համախմբելով ժողովրդավար մտածողութեան տէր գործիչներ, որոնք Արեւմտեան Եւրոպայի հայկական համայնքներէն ներս պիտի դառնային ծանօթ գործիչներ ու սատարէին «Արմէնիա»ի հրատարակութեան, որուն գրաշարները դարձած էին իր դուստրերը Շուշանն ու Հայկանուշը, իսկ Մկրտիչ Փորթուգալեան եղաւ խմբագիրն ու ցրուիչը, հասցէագրողն ու սրբագրիչը։
Թերթը կը մտնէր ամէն քաղաք ու տուն եւ կը յիշուէր ակնածանքով։ Փորթուգալեան իր յախուռն խառնուածքով ու աննկուն կամքով աւելի ազդեցիկ դարձաւ Եւրոպա հաստատուած արեւմտահայ զանգուածներուն մօտ, մանաւանդ Համիտեան ջարդերէն ու Վանի 1896-ի ինքնապաշտպանութենէն ետք։ Իր սերտ գործակիցները դարձան վերակազմեալ հնչակեան առաջնորդներ՝ Միհրան Սվազլեան, Արփիար Արփիարեան եւ Միհրան Տամատեան։ Իսկ Լոնտոն գտնուած շրջանին բանաստեղծներու իշխան Վահան Թէքէեանն ալ թերթին իր մնայուն մասնակցութիւնը կը բերէր։ 1908-ի երիտթուրքերու յեղաշրջումի տարին, գործունէութեան նոր դաշտ մը բացուած էր Փորթուգալեանի համար, ու յաճախակի կապ կը հաստատէր պոլսահայ մտաւորականութեան հետ, իսկ աւելին՝ Արշակ Չօպանեանի հետ ալ յաճախակի հանդիպումներ կ՚ունենար։ 1914-ի Համաշխարհային Ա. Պատերազմէն առաջ պոլսահայ գաղութը իր բոլոր հատուածներով, գիտցաւ փառաբանել իր խիզախ ու աննկուն զաւակը՝ կազմակերպելով քառասնամեայ յոբելենական հանդիսութիւն մը։ «Արմէնիա»ն 36 տարիներ անսայթաք հրատարակելէ ետք 1921 Սեպտեմբեր 27-ին, Մարսէյլի մէջ Մկրտիչ Փորթուգալեան իր աչքերը յաւիտեան կը փակէր 73 տարեկանին։ Ան հաւատարիմ մնաց հայ ազգային ազատագրական պայքարի կրակը ամբողջ աշխարհի հայութեան հասցնելու առաքելութեան, առանց արտասանելու յեղափոխութիւն բառը։ Փորթուգալեանի ցանած սերմերը իրենց պտուղը տուին ու ազգային ազատագրական շարժումը իր ուղին հարթեց դէպի իրականացումը ազատ ու անկախ Հայաստանի մեծ երազին։ Իսկ իր մահուընէ 4 օրեր ետք՝ 1921 Հոկտեմբեր 1-ին, իր ծննդավայր Պոլսոյ մէջ կազմաւորուեցաւ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը, որպէս հարազատ շառաւիղը 1885-ին հայրենի հողին վրայ ծնունդ առած Արմենական Կուսակցութեան։ *** 2014-ին Երեւանի մէջ լոյս տեսաւ «Արմէնիա պարբերականը» աշխատասիրութիւնը, հեղինակութեամբ Դոկտ. Սուրէն Սարգսեանի։ 1953-ին, 65 տարիներ առաջ, Պէյրութի մէջ ՌԱԿ Լիբանանի Շրջանային Վարչութիւնը կեանքի կը կոչէր երիտասարդական ուսանողական ակումբը, զայն անուանելով ՌԱԿ Մկրտիչ Փորթուգալեան ակումբ, որուն անդրանիկ ատենապետը կը դառնայ ՌԱԿ-ի երախտաւոր եւ ԹՄՄ Միացեալ Նահանգներու եւ Քանատայի Կեդրոնական Վարչութեան նախկին ատենապետ՝ Անդրանիկ Լ. Փոլատեանը։
Էջ 36
Հայ Կեանք
Ուրբաթ, 26 Հոկտեմբեր 2018
2019-ին Վալանսի մէջ հայկական նոր դպրոց պիտի բացուի
Հոկտեմբերի 5-ին ՀՀ Սփիւռքի նախարար Մխիթար Հայրապետեան ընդունեց Ֆրանսայի Վալանս քաղաքի քաղաքապետ Նիկոլա Դարագոնի գըլխաւորած պատուիրակութիւնը: Ողջունելով հիւրերուն՝ Սփիւռքի նախարարը կարեւորեց Ֆրանսայի ու Հայաստանի միջեւ գործակցութիւնը՝ ընդգծելով, որ Վալանսի մէջ այս պահին 15․000 հայ կը բնակի: Նախարար Մխիթար Հայրապետեանը հանդիպման ընթացքին յոյս յայտնեց, որ նախարարութեան ու Վալանսի քաղաքապետարանի միջեւ գործակցութիւնը կը շարունակուի, կ’ընդլայնուի ու կը դառնայ առաւել ակտիւ: «Իսկապէս Վալանսի հայկական համայնքը կարեւորագոյներից է Ֆրանսայում, կը ցանկանամ, որ յետագայ հանդիպումները լինեն աշխատանքային, որպէսզի կարողանանք պայմանաւորուել յստակ ծրագրերի շուրջ»,-շեշտեց նախարարը: Վալանսի քաղաքապետը իր հերթին ընդգծեց, որ պատրաստ են գործակցիլ ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետութեան, այլեւ Արցախի Հանրապետութեան քաղաքներու հետ: Նիկոլա Դարագոնը շեշտեց, որ առաջիկայ օրերուն կայցելէ նաեւ Արցախ, միաժամանակ նշելով, որ Վալանս քաղաքի կառա-
վարման խորհուրդի անդամներու 10 տոկոսը հայ է: «Պարո՛ն նախարար, շնորհակալ եմ, որ Ձեր լարուած ժամանակացոյցին մէջ տեղ գտաք նաեւ մեզ համար: Կը ցանկանամ առանձնակի ընդգծել, թէ Հայաստանի ու Ֆրանսիայի յարաբերութիւնները կը գտնուին ամենաբարձր մակարդակի վրայ: Կը ցանկանամ Ձեզ հրաւիրել Վալանս, որպէսզի կարողանանք քննարկել գործակցութեան բոլոր այն ճիւղերը, որոնք կարեւոր են Հայաստանի համար»,- նշեց Վալանսի քաղաքապետը: Նիկոլա Դարագոնը ընդգծեց նաեւ, որ 2019 թուականին Վալանսի մէջ պիտի բացուի հայկական նոր դպրոց: Յիշեցնենք, որ Վալանսի մէջ հայերը սկսած են հաստատուիլ 1923-1925 թուականներէն։ 1984 թուականին Վալանսի հայերը 5 հազար էին։ Իրենց թիւը այս պահուն կը հասնի 15 հազարի: Վալանսի մէջ կը գործեն ՀԲԸՄի (1934-էն), Հայ Կարմիր խաչի, Մալաթիոյ կրթասիրաց ընկերութեան, Ֆրանսահայ մշակութային միութեան, Ֆրանսահայ երիտասարդական միութեան (ԺԱՖ) Վալանսի մասնաճիւղերը, ինչպես նաեւ այլ հասարակական, հայրենասիրական կազմակերպութիւններ։
Գահիրէի մԷջ տեղի կ’ունենայ Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակին նուիրուած համերգ Գահիրէի Ազգային Առաջնորդարանի նախաձեռնութեամբ եւ Եգիպտոսի Հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տէր Աշոտ եպիսկոպոս Մնացականեանի հովանաւորութեամբ Նոյեմբեր 2-ին տեղի պիտի ունենայ տօնական համերգ` նուիրուած Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան եւ Մայիսեան հերոսամարտերու 100-ամեակին: Ազգային-հայրենասիրական երգերու կատարումներով ելոյթ պիտի ունենան Հայաստանէն հրաւիրուած երգիչներ` Արսէն Գրիգորեան (Մրոյ), Մկըրտիչ Մկրտչեան, Վարդան Բադալեան, Դաւիթ Խաչատրեան եւ երգչուհի Եւա Եգանեան։