Հայ Կեանք թիւ 21(58) 09-11-2018

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 21(58)

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայաստանի Ազգային ժողովի լուծարում, արտահերթ ընտրութիւններ Դեկտեմբեր 9-ին Ազգային ժողովը Նոյեմբեր 1-ին, երկրորդ անգամ ըլլալով կրկին չընտրեց Նիկոլ Փաշինեանը վարչապետի պաշտօնին, ինչպէս եւ կը նախատեսուէր. այսպիսով, Սահմանադրութեան համաձայն` իրաւունքի ուժող վեցերորդ գումարման Ազգային ժողովը արձակուեցաւ: «Արմէնփրես»-ի հաղորդմամբ` վարչապետի ընտրութեան համար հրաւիրուած յատուկ նիստին «Ելք» խմբակցութեան կողմէ վարչապետի թեկնածու առաջադրուած Նիկոլ Փաշինեան չըստացաւ ընտրուելու համար բաւարար ձայներ: Անոր թեկնածութեան կողմ եւ դէմ չքուէարկեց ոեւէ պատգամաւոր, ձեռնպահ քուէարկեց 13 պատգամաւոր: Վարչապետի ընտրութեան համար անհրաժեշտ էր 53 կողմ ձայն: Անկախ Հայաստանի պատմութեան մէջ առաջին անգամ է, որ Ազգային ժողովը կ´արձակուի սահմանուած ժամկէտէն առաջ: Վարչապետի միակ թեկնածուն Նիկոլ Փաշինեանն էր: Անոր թեկնածութիւնն առաջադրած են ԱԺ «Ելք» եւ «Ծառուկեան» խմբակցութիւնները: Նիկոլ Փաշինեանի թեկնածութիւնը վարչապետի պաշտօնին առաջադրուած էր նաեւ վարչապետի ընտրութեան առաջին փուլին, սակայն ատիկա ձեւական բնոյթ կը կրէր, քանի որ Հոկտեմբեր 16-ին, վարչապետի պաշտօնէն հրաժարական ներկայացնելով, Նիկոլ Փաշինեան սկիզբ դրաւ խորհրդարանն իրաւունքի ուժով արձակելու եւ խորհրդարանական արտահերթ ընտրութիւններու իրականացման գործընթացին: Հոկտեմբեր 24-ի ԱԺ հերթական նիստին վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեան չէր ընտրուած վարչապետի պաշտօնին: Երկրորդ փուլին եւս Փաշինեանի թեկնածութիւնն առաջադրուած է` չընտրուելու կանխավարկածով: Եթէ վարչապետի հրաժարականէն յետոյ երկու շաբթուան ընթացքին խորհրդարանը վարչապետ չընտրէ, Ազգային ժողովը կ´արձակուի եւ կը նշանակուին արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւններ:

ԱԺ արտահերթ ընտրութիւնները կ’իրականացուին Դեկտեմբեր 9-ին ՀՀ նախագահ Արմէն Սարգսեան հրամանագիր ստորագրած է ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններ նշանակելու մասին: Ինչպէս տեղեկացուցած են ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան հետ կապերու վարչութենէն, հրամանագրին մէջ, մասնաւորապէս կ´ըսուի. «Հիմք ընդունելով Սահմանադրութեան 92-րդ եւ 93-րդ յօդուածներու պահանջները եւ հաշուի առնելով Սահմանադրութեան 149-րդ յօդուածի 3-րդ մասի համաձայն Ազգային ժողովի` իրաւունքի ուժով արձակումը. Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւնը նշանակել 2018 թուականի Դեկտեմբեր 9-ին: Սոյն հրամանագիրն ուժի մէջ կը մտնէ պաշտօնական հրապարակման յաջորդող օրուընէ»:

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

27 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ 1999-Ի ՉԲԱՑԱՅԱՅՏՈՒԱԾ ՈՃԻՐԸ

News in Pages 15-22 “Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Հոկտեմբեր 27-ն ՀՀ ազգային ժողովի մէջ տեղի ունեցած ոճրագործութեան 19-րդ տարելիցն էր: Ոճրագործութեան զոհ գացին ՀՀ ԱԺ նախագահ Կարէն Դեմիրճեանը, ՀՀ վարչապետ Վազգէն Սարգսեանը, ԱԺ փոխնախագահներ Իւրի Բախշեանը եւ Ռուբէն Միրոյեանը, ԱԺ պատգամաւորներ Արմենակ Արմենակեանը, Հենրիկ Աբրահամեանը, Միքայէլ Քոթանեանը եւ Լեոնարտ Պետրոսեանը:

Յարգանքի տուրք 27 Հոկտեմբեր 1999-ի զոհերու յիշատակին

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Հոկտեմբեր 27-ին լրացաւ 1999-ի ՀՀ խորհրդարանի մէջ տեղի ունեցած ոճրագործութեան 19-րդ տարելիցը: ՀՀ ԱԺ նախագահ Արա Բաբլոեանը, ՀՀ վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեանը, ՀՀ ԱԺ նախագահի տեղակալ Միքայէլ Մելքումեանը, ՀՀ առաջին փոխվարչապետի պաշտօնակատար Արարատ Միրզոյեանը, ՀՀ ԱԺ պատգամաւորներ, ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի ղեկավար-գլխաւոր քարտուղար Արա Սաղաթելեանը, կառավարութեան անդամներ, զոհուածներու հարազատներ, ՀՀ ԱԺ աշխատակազմի անդամներ ու լրագրողներ ծաղիկներ զետեղեցին ոճրագործութեան զոհ դարձած պետական ու քաղաքական գործիչներու յիշատակը յաւերժացնող յուշաքարի մօտ, յարգելով իրենց անմոռաց յիշատակը: Նոյն օրը ԵԿՄ վարչութեան փոխնախագահ Ղուկաս Ուլիխանեանի գլխաւորութեամբ զոհերու յիշատակը յարգած եւ յուշաքարի մօտ ծաղիկներ տեղադրած են նաեւ պատանի ու երիտասարդ երկրապահները:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Հայաստանը ապագայի դարպասն է. Արմէն Սարգսեան

Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան աշխատանքային նախաճաշ ունեցած է Հայաստանի գիտութեան եւ արհեստագիտութիւններու հիմնադրամի (FAST) հոգաբարձուներու եւ խորհըրդատուական խորհուրդներու անդամներուն հետ, որոնց շարքին են առաջատար հայ գիտնականներ, ճարտարապետներ, ձեռներէցներ աշխարհի չորս կողմերէն: Ինչպէս կը փոխանցէ «Արմէնփրես»ը, ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան հետ կապերու վարչութենէն կը տեղեկացնեն, որ զրուցակիցները միտքեր փոխանակած են Հայաստանի գիտարուեստական հիմնադրամի գործունէութեան արդիւնաւէտ կազմակերպման վերաբերող հարցերուն շուրջ, քննարկած նախանշուած նպատակներու իրագործման համար անհրաժեշտ պայմաններն ու հնարաւորութիւնները: Այնուհետեւ Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան մասնակցած է հիմնադրամի կազմակերպած` «Նախագծելով զարգացումը» խորագիրը կրող Համաշխարհային նորարարութիւններու ժողովի բացումին: Նախագահը, որ նաեւ FAST հիմնադրամի խորհրդատուական խորհուրդի պատուաւոր անդամ է, ողջունելով մասնակիցները 21-րդ դարու երկրին մէջ՝ կարեւոր համարեց Հայաստանի մէջ նման ժողովներու իրականացումը: Ան մասնաւորապէս նշեց, որ Հայաստանը ոչ միայն քաղաքակրթութիւններու բնօրրան է, այլեւ ի սկզբանէ եղած է Արեւելքի ու Արեւմուտքի խաչմերուկին: «Քանի որ սա դարպաս է, խաչմերուկ, կարծում եմ՝ ժամանակն է, որ մարդկութիւնը հետ դառնայ դէպի իր ակունքները, դէպի իր ծագումը, դէպի մարդկային ռասսայի ծագման վայր՝ Հայաստան։ Օրերս Ժընեւում խօսում էի 4-րդ ինդուստրիալ յեղափոխութեան մասին, որտեղ ասացի, որ չկան յեղափոխութիւններ, կայ էվոլիւցիա։ Մարդկութիւնը,

Էջ 3

Արտահերթ ընտրութիւններու քարոզարշաւին պիտի յատկացուի 12 օր

ԵՐԵՒԱՆ, «Ազատութիւն».- 9 Դեկտեմբերին նշանակուած խորհրդարանական արտահերթ ընտրութիւններու քարոզարշաւի ժամանակ կարճ է՝ 12 օր պիտի տեւէ, Նոյեմբեր 26-էն Դեկտեմբեր 7-ը: Նշենք, որ անցեալ տարի տեղի ունեցած հերթական ընտրութիւններու քարոզարշաւին համար տրամադրուած էր 27 օր: Կեդրոնական ընտրական յանձնաժողովը (ԿԸՀ), Նոյեմբեր 2-ին հաստատեց ընտրութիւններու ժամանակացոյցը: «Ոչ միայն քարոզարշաւն, այլեւ բազմաթիւ այլ գործառոյթներ մենք իրականացնելու ենք աւելի կարճ ժամկէտներում», յայտարարեց ԿԸՀ նախագահ Տիգրան Մուկուչեան: Արդէն Ուրբաթ, Նոյեմբեր 2-էն սկսած է կուսակցութիւններու եւ դաշինքներու առաջադրումը: Վերջնաժամկէտը 14 Նոյեմբերն է: մենք պէտք է մաս կազմենք էվոլիւցիային կամ զարգացմանը։ Սա ոչ միայն գիտական ու տեխնոլոգիական էվոլիւցիա է, այլեւ մեր հասարակութիւնների ու աշխարհում մեր վարքագծի սրընթաց էվոլիւցիա», — ըսած է նախագահը։ Ան հետեւեալ ուղերձը յղած է. «Հայաստանն ապագայի դարպասն է։ Մենք խրախուսում ենք ներդրումներ կատարել մեր երկրում․ երկիր, որը երիտասարդ է, որը յաւակնոտ է, որի ժողովուրդը տաղանդաւոր է, որն ունի երիտասարդ կառավարութիւն, եւ երկիր, որն իրեն զգում է 21-րդ դարում։ Երիտասարդ է եւ հասուն։ Երիտասարդ լինելը նախ եւ առաջ նշանակում է, թէ որքան երիտասարդ ես քեզ զգում հոգով, արդեօք պատրաստ ես նոր բացայայտումների, պատրաստ ես Շարունակութիւնը էջ 4

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մէջ տեղի ունեցաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ժողովը

Հոկտեմբեր 30-էն մինչեւ Նոյեմբեր 2, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ, նախագահութեամբ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ ծայրագոյն պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի, տեղի ունեցան Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ընդլայնուած կազմով հերթական ժողովի նիստերը: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ողջոյնի եւ օրհնութեան խօսքէն յետոյ որպէս ատենապետեր ժողովը վարելու հրաւիրուեցան ԱՄՆ Հայոց Արեւմտեան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տ. Յովնան արքեպիսկոպոս Տէրտէրեանը եւ Արեւմտեան Եւրոպայի հայրապետական պատուիրակ եւ Վատիկանի մէջ Հայ Եկեղեցւոյ ներկայացուցիչ գերաշնորհ Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամեանը: Մինչեւ օրակարգի հարցերու քննարկումը խորհուրդը հաստատեց 2018-ի, Մայիս 29-էն Յունիս 1-ը գումարուած ԳՀԽ ժողովի արձանագրութիւնը: Ժողովի առաջին օրը Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդը քննարկեց յառաջիկայ Ազգային-եկեղեցական ժողով գումարելու հարցը, համաձայն Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի նախորդ ժողովներու քննարկումներու ու կայացուած որոշումներու համաձայն: Զեկոյցը ներկայացուց Մայր Աթոռի դիւանապետ գերաշնորհ Տ․ Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրեանը: Քննարկումների վերջաւորութեան որոշուեցաւ յառաջիկայ տարի գումարել Ազգային-եկեղեցական ժողով «Հայոց Եկեղեցին 21-րդ դարում. ներկայ եւ ապագայ» խորագրով: Քննութեան նիւթ եղան ժողովի օրակարգին ընդգրկուելիք հարցերը: Ժողովի երկրորդ նիստին Եկեղեցի-պետութիւն յարաբերութիւններու մասին զեկոյց ներկայացուց Մայր Աթոռի վարչատնտեսական բաժնի տնօրէն գերաշնորհ Տ․ Մուշեղ եպիսկոպոս Բաբայեանը:

Ընդգծուեցաւ անհրաժեշտութիւնը Եկեղեցի-պետութիւն յարաբերութիւններն ընդլայնելու կրթական, մշակութային, սոցիալական, առողջապահական եւ տընտեսական ոլորտներու` յուսալի երաշխիքներ ապահովելով մեր ազգային-հոգեւոր անվտանգութեան եւ հայ ինքնութեան պահպանութեան համար: ԳՀԽ անդամները գոհունակութեամբ ընդունեցին զեկոյցը` թելադրելով Մայր Աթոռի պատկան կառոյցներունն շարունակել զօրացնել գործակցութիւնը պետութեան հետ` ի խնդիր հայրենիքի պայծառութեան եւ մեր ժողովուրդի շէն ու բարօր կեանքի: Կոմիտաս վարդապետի եւ Յովհաննէս ԹուՇարունակութիւնը էջ 6

Հայաստանը ապագայի դարպասն է. Արմէն Սարգսեան Շարունակութիւն էջ 3-էն

սովորել, պատրաստ ես տալ հարցեր ու պատասխաններ գտնել։ Արդեօք պատրաստ ես հետազօտութիւնների, էվոլիւցիոն արագացման։ Կարծում եմ, որ էվոլիւցիան անսահման է։ Մենք չենք գիտակցում, թէ իրականում որքան բազմաշերտ ենք, մենք բացայայտել ենք մեր մի մասը միայն։ Մարդիկ շատ աւելի հետաքրքրուած են, թէ ինչ է կատարուում մեզնից դուրս։ Սակայն մի ամբողջ տիեզերք ունենք մեր ներսում, որը նոյնքան բարդ է, որքան հենց ինքը՝ տիեզերքը։ Հաւատացած եմ, որ աշխարհի ապագայ բացայայտումները կրկին վերադառնալու են դարպաս, որը 21-րդ դարի դարպասն է։ Այնպէս որ, բարի՛ գալուստ Հայաստան»։ Նախագահը արդիւնաւէտ աշխատանք մաղթած է միջազգային եռօրեայ ժողովի մասնակիցներուն: Ժողովը համախմբած է արհեստական բանականութեան, ինքնավար համակարգերու, կենսաբանութեան եւ տուեալագիտութեան առաջատար մասնագէտներու, գործարարներու, գիտնականներու աշխարհի մօտ 20 երկրի գիտական եւ արհեստագիտական կեդրոններէ:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 5

Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ նշուեցաւ Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օծման եւ գահակալութեան 19-րդ տարեդարձը

Գնահատականի արժանի են Ձեր ջանքերը` ուղղուած մեր ժողովուրդի համախմբման. ՀՀ Նախագահը շնորհաւորած է Արամ Ա.ը

Նոյեմբերի 4-ին Հայաստանեայց Առաքելական Սուրբ եկեղեցին նշեց Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ Ծայրագոյն պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օծման ու գահակալութեան 19-րդ տարեդարձը: Այս առիթով աշխարհասփիւռ հայոց եկեղեցիներուն մէջ կատարուեցաւ Հայրապետական մաղթանք: Միածնաէջ Մայր տաճարին մէջ Ս. Պատարագ մատուցուեցաւ ձեռամբ Ռումանիոյ հայոց թեմի առաջնորդ Գերաշնորհ Տ. Տաթեւ եպիսկոպոս Յակոբեանի: Արարողութեան ներկայ էին Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ պաշտօնավարող եպիսկոպոսներ եւ միաբաններ, թեմակալ առաջնորդներ, Գերագոյն հոգեւոր խորհրդի անդամներ, պետական այրեր, Մայր Աթոռի բարերարներ եւ տարբեր թեմերէն հոգեւոր հովիւներու առաջնորդութեամբ ժամանած ուխտաւորներ: Տօնական այս օրը Հայոց հովուապետին այցելեցին նաեւ մշակոյթի տարբեր գործիչներ: Տարեդարձի առիթով Մայր Աթոռը ստացաւ բազմաթիւ շնորհաւորագրեր աշխարհասփիւռ թեմերէն, ազգային կառոյցներէն եւ հասարակական գործիչներէն:

Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան շնորհաւորական ուղերձ յղած է Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Արամ Ա. կաթողիկոսին` ձեռնադրութեան եւ օծման 50-ամեակին առթիւ: Ուղերձին մէջ մասնաւորապէս կ´ըսուի. «Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը Ձեր հովուապետութեամբ կը շարունակէ բարոյական ու հոգեւոր ամուր յենարան, ոգեշնչող ու միաւորող ուժ մնալ մեր ժողովուրդին համար: Բարձր գնահատականի արժանի են Ձեր անձնուիրական ջանքերը` ուղղուած մեր ժողովուրդի համախմբման, հայապահպանութեան, ազգային ու հոգեւոր արժէքներու պահպանման»: Նախագահն Արամ Ա. կաթողիկոսին մաղթած է առողջութիւն, երկարակեցութիւն, անսպառ ուժ ու եռանդ` հայրապետական նուիրական առաքելութեան իրականացման ճանապարհին:

Աշխատանքային խումբ` լրամշակելու Երուսաղէմի եկեղեցապատկան կալուածներու մասին օրինագիծը Ըսդ Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքարանի դիւանապետ Հոգեշնորհ Տ. Կորիւն Վրդ. Բաղդասարեանի ֆէյսպուքեան էջին, Իսրայէլի Արտաքին գործոց նախարարութեան մէջ Հոկտեմբեր 23-ին տեղի ունեցած է հանդիպում Իսրայէլի Տարածաշրջանային համագործակցութեան նախարար Ցախի Հանեգպիի եւ Երուսաղէմի հոգեւոր պետերու միջեւ: Հանդիպման հոգեւոր պետերէն ներկայ էին Երուսաղէմի յոյն Պատրիարքը, Սուրբ Երկրի փոխքուստոսը (փոխ-պահապան), իսկ Հայոց Պատրիարքարանը կը ներկայացնէին կալուածներու տեսուչ հոգշ. Տ. Պարէտ Ծ. վրդ. Երէցեան եւ դիւա-

նապետ հոգշ. Տ. Կորիւն վրդ. Բաղդասարեան: Հանդիպման քննարկուեցաւ Իսրայէլի խորհրդարանին՝ Քնեսետի մէջ շրջանառութեան դրուած Ռախել Ազարիայի մշակած օրէնքի նախագիծը: Ռախել Ազարիայի ու Ցախի Հանեգպիի կողմէ տրուած բացատրութենէն եւ հանգամանալից քըննարկումներէն յետոյ որոշուեցաւ կառավարութեան եւ իրաւատէր երեք քրիստոնեայ համայնքներու փաստաբաններէն աշխատանքային խումբ կազմել եւ միասնաբար աշխատիլ առաջարկուած օրինագիծին վրայ` բացառելու համար եկեղեցապատկան կալուածներու բռնագրաւումը պետութեան կողմէ:

Էջ 6

Հայ Կեանք

Տեղի ունեցաւ Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ եւ Հռոմի Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ հովուապետերու հանդիպումը

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ ծայրագոյն պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը Վատիկանի մէջ հանդիպում ունեցաւ Հռոմի Կաթողիկէ Եկեղեցւոյ Սրբազան քահանայապետ Նորին Սրբութիւն Ֆրանցիսկոս Պապի հետ: Նախ տեղի ունեցաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի եւ Հռոմի Սրբազան քահանայապետի առանձնազրոյցը, ու յետոյ հանդիպումը Վեհափառ հայրապետի պատուիրակութեան հետ: Հանդիպման ընթացքին անդրադարձ կատարուեցաւ երկու Եկեղեցիներու միջեւ առկայ ջերմ եղբայրական յարաբերութիւններուն ու համագործակցութեանը: Արծարծուեցան Մերձաւոր Արեւելքի քրիստոնէական համայնքներու խնդիրները, Երուսաղէմի եկեղեցիներու իրաւունքներուն վերաբերող հարցեր: Ընդգծուեցաւ մարդկութեան առջեւ ծառացած ժամանակակից մարտահրաւէրներու յաղթահարման գործին, աշխարհի խաղաղութեան ու համերաշխութեան հաստատման ի խնդիր քրիստոնէական եկեղեցիներու գործակցութեան առաւել խթանման եւ ջանքերու մեկտեղման անհրաժեշտութիւնը: Զրոյցի ընթացքին խօսուեցաւ նաեւ Հայաստան տեղ գտած վերջին քաղաքական զարգացումներու, երկրի առջեւ ծառացած մարտահրաւէրներու յաղթահարման ուղղութեամբ ձեռնարկուող քայլերու մասին: Նոյն օրը Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը հանդիպումներ ունեցաւ նաեւ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ Արեւելեան եկեղեցիներու ժողովի նախագահ կարտինալ Լեոնարտո Սանդրիի եւ Քրիստոնէական միութեան քահանայապետական խորհուրդի նախագահ Նորին Սրբազնութիւն կարտինալ Կուրտ Կոխի հետ: Խօսուեցաւ երկու եկեղեցիներու միջեւ կապերու զօրացման ուղիներու, Արեւելեան ՈւղղափառԿաթողիկէ երկխօսութեան շրջանակներուն տեղի ունեցող հանդիպումներու եւ համատեղ իրականացուելիք ծրագրերու մասին:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի մէջ տեղի ունեցաւ Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդի ժողովը Շարունակութիւն էջ 4-էն

մանեանի ծննդեան 150-ամեակի յոբելեաններու առնչութեամբ զեկոյցով հանդէս եկաւ Մայր Աթոռի թանգարաններու տնօրէն արժանապատիւ Տ․ Ասողիկ քահանայ Կարապետեանը` տեղեկացնելով, որ յոբելեաններու կազմակերպման համար ստեղծուած են պետական յանձնաժողովներ Մայր Աթոռի ներկայացուցչի մասնակցութեամբ: Լսելով ներկայացուած զեկոյցը` Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդը կարեւոր նկատեց, որ յիշեալ յոբելեանները պատշաճօրէն նշուին նաեւ Մայր Աթոռի եւ Հայ Եկեղեցւոյ աշխարհասփիւռ թեմերում կողմէ ալ: Ժողովի երրորդ օրը Հայոց Եկեղեցւոյ գործառնութիւններու բարելաւման ծրագրի ընթացքին վերաբերեալ զեկոյց ներկայացուց «Դաւիթեան» հիմնադրամի նախագահ եւ բարեգործ Ասո Դաւիթեանը։ Վերջինս լուսաբանութիւններ տուաւ ԳՀԽ անդամներուն, 2016-ին սկզբնաւորուած ծրագրի իրականացման հերթական փուլերու առնչութեամբ: Ընդունելով զեկոյցը` ժողովականներն իրենց գնահատանքը յայտնեցին Ասո Դաւիթեանին Եկեղեցւոյ մատուցուող օգտաշատ ծառայութեան եւ կարեւոր յանձնառութեան համար։ ԳՀԽ անդամները անդրադարցան Եւրոպայի եկեղեցական կառոյցներու վերակազմակերպման հարցին: Խնդրի մասին տեղեկութիւններ փոխանցեց Մայր Աթոռի դիւանապետ Գերաշնորհ Տ․ Արշակ եպիսկոպոս Խաչատրեանը` ներկայացնելով Եւրոպայի երկիրներու հայկական համայնքներու համայնապատկերը` հայկական բնակչութեան վիճակագրութեամբ եւ եկեղեցական-վարչական կառուցուածքի կարգավիճակը: Գերագոյն հոգեւոր խորհուրդը ողջունեց Եւրոպայի եկեղեցական կեանքի վերակազմակերպման նախաձեռնութիւնը` ի խնդիր Եւրոպայի ինչպէս աւանդական համայնքներու, այնպէս եւ նորակազմ համայնքներու հոգեւոր-եկեղեցական կեանքի պայծառութեան: Ժողովը իր աւարտին հասաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի օրհնութեան խօսքով: Նորին Սրբութիւնը մասնաւոր իր գնահատանքը յայտնեց ԳՀԽ անդամներուն եւ նիստերուն մասնակից հրաւիրեալ եկեղեցականներուն` կարեւորելով քառօրեայ քըննարկումներու շուրջ առնուած որոշումները, որոնք պիտի ծառայեն Մայր Աթոռի հոգեւոր առաքելութեան առաւել արդիւնաւէտ իրագործմանը: Ժողովը փակուեցաւ հայրապետական «Պահպանիչ» աղօթքով: Քաղուած Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածի, տեղեկատուական համակարգէն

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 7

Լիբանանի Եւ Հայաստանի Պաշտպանութեան նախարարները ռազմական համագործակցութեան համաձայնագիր ստորագրեցին Պաշտպանութեան նախարարի պաշտօնակատար Եաաքուպ Սարրաֆը եւ իր հայ գործընկերը՝ Դաւիթ Տօնոյեանը, Ուրբաթ հանդիպում ունեցան ՊՆի կեդրոնատեղիին մէջ, որուն ընթացքին ստորագրեցին երկու երկիրներուն միջեւ ռազմական համագործակցութեան համաձայնագիր: Այս մասին կը հաղորդեն պաշտպանութեան նախարարութենէն: Հանդիպումին ներկայ էին նաեւ Լիբանանի զբօսաշրջութեան նախարարի պաշտօնակատար Աւետիս Կիտանեանը եւ հայրենի պատուիրակութիւն մը:

Դաւիթ Տօնոյեանի գլխաւորած պատուիրակութիւնը այցելեց Լիբանանի հարաւը գործող Հայ խաղաղապահներու տեղակայման վայրը ՀՀ Պաշտպանութեան նախարարի պաշտօնակատար Դաւիթ Տօնոյեանի գլխաւորած պատուիրակութիւնը աշխատանքային այցով անցեալ շաբաթավերջին ժամանած էր Լիբանան: Լիբանանի պաշտպանութեան նախարարութիւն այցէն եւ գործընկերոջ հետ բանակցութիւններէ ետք հայկական պատուիրակութիւնը մեկնած է Լիբանանի մէջ խաղաղապահ առաքելութիւն իրականացնող հայկական դասակի տեղակայման վայրը։ Նախօրէին պաշտպանութեան նախարարը Քոսովօ էր, ուր նոյնպէս հանդիպած է հայ խաղաղապահներուն:

Ատրպէյճանական բանակի յատուկ ջոկատայիններու լայնածաւալ զօրավարժութիւն Նախիջեւանի մէջ Հոկտեմբեր 30-ին Նախիջեւանի մէջ տեղի ունեցած են ատրպէյճանական բանակի եւ զինուորական այլ կառոյցներու յատուկ նշանակութեան ստորաբաժանումներու համատեղ լայնածաւալ զօրավարժութիւններ: Զօրավարժութիւններուն ներգրաւուած են օդային ռազմամիջոցներ եւ հրետանի, որոնց հետեւած է Ատրպէյճանի պաշտպանութեան նախարար Զաքիր Հասանովը: Այս մասին կը յայտնէ Ռազմինֆօ լրատուական կայքը՝ վկայակոչելով Նախիջեւանի պետական լրատուական գործակալութիւնը: Զօրավարժութիւններուն մասնակցած են Նախիջեւանի սահմանապահ զօրագունդը, ներքին զօրքերու գունդի եւ պետ-վտանգութեան ծառայութեան յատուկ նշանակութեան ստորաբաժանումները: Ըստ ատրպէյճանական կողմին՝ մասնակցած են ընդհանուր հազարէ աւելի զինուորական, որը զգալի թիւ է յատուկ ջոկատայիններու համար: Մասնակցած են նաեւ 80-է աւելի զրահապատ, 20-է աւելի հակօդային միջոց, շուրջ 40 միաւոր հրետանի, 10-է աւելի ռազմական օդանաւեր, որոնց շարքին ՍՈւ-25 եւ Մի-35 յարձակողական ուղղաթիռներ եւ ԱԹՍ-ներ (Անօդաչու թռչող սարք):

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Ուրարտական արուեստի բացառիկ նմուշներ կը ցուցադրուին Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանին մԷջ թեան թանգարանէն, Փարիզի, Պերլինի, Ս. Փեթերսպուրկի, Վատիկանի եւ Նիկոսիոյ յայտնի թանգարաններէն:

Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանին մէջ 2018-ի Նոյեմբեր 8-ին բացուած է «Ես եմ Աշուրպանիփալը` աշխարհի արքայ, Ասորեստանի արքայ» խորագիրով միջազգային ցուցահանդէսը, որ պիտի գործէ մինչեւ 2019 թուականի Փետրուար 24-ը: Ցուցահանդէսին կը ներկայացուի 200 նմուշ.

120-ը Բրիտանական թանգարանի հաւաքածուէն, իսկ 80-ը կը փոխառուին Հայաստանի պատմու-

Հայաստանի պատմութեան թանգարանը ցուցահանդէսին կը ներկայանայ ուրարտական արուեստի 10 բացառիկ նմուշներով, որոնք, ըստ Բրիտանական թանգարանի մասնագէտներու եւ ներկայիս ցուցահանդէսի համակարգող Կարետ Պրերետոնի, առանձնայատուկ կարեւորութիւն ունին իրենց ցուցադրութեան համար` որպէս բացառիկ եւ արժէքաւոր վկայութիւն այդ ժամանակաշըրջանին տարածաշրջանի` Ասորեստանի, Արեւմտեան Իրանի եւ խեթական պետութիւններու արուեստի ու մշակոյթի ծիրին մէջ: Հայաստանի պատմութեան թանգարանի մասնակցութիւնն այս ցուցահանդէսին աշխարհի ամենահեղինակաւոր հարթակներէն մէկուն մէջ` Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանին, Հայաստանի եւ հայկական մշակութային ժառանգութեան արժեւորման եւ հանրահռչակման բացառիկ հնարաւորութիւն է:

Պոլսոյ մէջ մեկնարկած է Համշէնի Հայերէնի բարբառը ուսուցանող դասընթացքներ շարունակուին մինչ օրս: «Իրականութեան մէջ դասընթացքը մեզի բոլորս միաւորելու միջոց է: Նպատակը միայն լեզուն սորվիլն ու համշէնական մշակոյթը հասկնալը չէ, բուն նպատակը աւելի շատ մեր հայրենի մշակոյթին ու համշէնականութեան շուրջ կեդրոնանալն է: Մեր դռները բաց են բոլոր անոնց դիմաց, որոնց սիրտը կը տրոփէ Համշէնի համար»,ըսած է միութեան անդամներէն Նեշենուր Ալթունքայա: Պոլսոյ մէջ գործող համշէնական «Հատիկ»միութեան նախաձեռնութեամբ՝ Համշէնի հայկական բարբառը ուսուցանող դասընթացքներ պիտի տրուին, այս մասին կը տեղեկացնէ Bianet.org-ը: Յայտնի է, որ միութեան անդամներուն ու Համշէնի բարբառը սորվիլ ուզող բոլոր անձերուն այստեղ համշէնահայերէն կը դասաւանդեն համշէնցի մտաւորականներ Մահիր Օզքանն ու Շաբան Ալթայը: Նշենք, որ դեռ անցեալ տարուընէ «Հատիկ» միութեան շէնքին մէջ սկսած էին համշէնական պարերու ուսուցման դասընթացներ, որոնք կը

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 9

ՀԱՅԵՐԸ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՂ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ. ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ, ՅԻՇՈՂՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆՆԵՐ մայական տնտեսութիւններու ու հասարակութիւններու միջեւ: Այս բախումին արմատները կարելի է գտնել այդ երկու գաղափարախօսութիւններուն վերելքի ժամանակաշրջանին մէջ, ԺԹ. դարուն, երբ ճարտարարուեստական յեղափոխութիւնը իր աստեղային ժամը կ’ապրէր Եւրոպայի եւ Հիւսիսային Ամերիկայի մեծ մասին մէջ, եւ ատոր պատճառով ալ աշխատանքային նոր բաժանումներու, հում նիւթերու գինի եւ տնտեսական կառավարումի խնդիրները ասպարէզ եկան:

Պ

աղ պատերազմի ժամանակաշրջանին հայոց վերաբերեալ քաղաքական եւ այլ զարգացումները ցարդ լայն տեղ չեն գտած պատմութեան գիրքերու մէջ: Արդի հայ պատմագիտութեան անդրադարձը ծանրացած է Պաղ պատերազմի նախորդող շրջանին, յատկապէս` Ա. Համաշխարհային պատերազմի, Մեծ եղեռնի ու յաջորդ տարիներուն վրայ: Այսուամենայնիւ, 1945-1991 ժամանակաշըրջանը շարք մը կարեւոր զարգացումներ արձանագրուած են Խորհրդային Հայաստանի ու սփիւռքի մէջ: Արդարեւ, հայերը մէկէ աւելի ձեւերով ներգրաւուած էին Պաղ պատերազմին մէջ, որ իրարու դէմ հանեց ժամանակի երկու գերտէրութիւնները` Խորհրդային Միութիւնն ու Միացեալ Նահանգները: Հայութեան մէկ մասը Խորհրդային Հայաստան կ’ապրէր, իսկ մէկ ուրիշ մասը` սփիւռքի մէջ, գլխաւորաբար Հիւսիսային ու Հարաւային Ամերիկաներ, Արեւմտեան Եւրոպա, Պալքաններ եւ Միջին Արեւելք: Սփիւռքեան համայնքները բաժնուած էին ըստ քաղաքական ուղղութիւններու, որոնք Պաղ պատերազմի ծիրին մէջ տարբեր կեցուածքներ որդեգրեցին գերտէրութիւններուն նկատմամբ: Անշուշտ միջազգային քաղաքական կլիման ուժգնօրէն կ’ազդէր հայկական կուսակցութիւններու փոխադարձ կեցուածքներուն, ինչպէս եւ Խորհրդային Հայաստանի հետ անոնց յարաբերութիւններուն վրայ: Այս դասախօսութեան մէջ տոքթ. Արա Սանճեանը փորձեց արդի հայ եւ միջազգային պատմագրութեան բացերը մասամբ լրացնել` Պաղ պատերազմի ժամանակի հայ քաղաքական գործունէութեան ու մտածողութեան զարգացումի որոշ դրուագներ ներկայացնելով: Տոքթ. Սանճեան Միշիկըն համալսարան-Տիրպորնի դասախօս է եւ` անոր Հայկական հետազօտութեան կեդրոնին տնօրէնը: Այս դասախօսութիւնը տեղի ունեցաւ Լոնտոնի մէջ, Հինգշաբթի, 24 Մայիս 2018-ին, Հայագիտական ուսմանց ծրագիրի տնօրէն տոքթ. Գրիգոր Մոսկոֆեանի կազմակերպութեամբ եւ Ռաֆայէլ Կրեկորեանի ատենավարութեամբ: Պաղ պատերազմը սովորաբար դիտուած է իբրեւ գաղափարական բախում մը` դրամատիրական ազատ շուկայի եւ ընկերվարական վարչահրա-

Տոքթ. Սանճեանը Հայաստանի խորհրդայնացումը կը նկատէ իբրեւ այս գաղափարական բախումին սկիզբը` աշխարհատարած հայութեան մէջ: Հայաստանի ժողովուրդը այլ ընտրութիւն չունէր, քան` ընդունիլ խորհրդային վարչակարգն ու անոր հետ եկող գաղափարական բեռը: Սակայն, աքսորեալ հայկական կուսակցութիւնները, որոնք աւելի ազատ էին իրենց սեփական գաղափարախօսական կեցուածքները ճշդելու, պէտք էր յստակ ընտրութիւն մը ընէին խորհրդային համայնավար եւ Արեւմուտքի ազատ շուկայական գաղափարախօսութիւններուն միջեւ: Սակայն այդ կուսակցութիւններուն հակամարտ հայեացքները ոչ այնքան տնտեսական բախումէ ծնունդ առին, որքան` միջազգային ուժի հաւասարակշռութեան նկատմամբ անոնց տեսակէտներէն եւ խորհրդահայ վարչակարգի օգտաւէտութեան մասին անոնց տարբեր կարծիքներէն: Այլ խօսքով, սփիւռքահայ կուսակցութիւններուն կեցուածքները ներհամայնքային պայքարներու եւ խորհրդային կարգերու հանդէպ անոնց միջեւ անհամաձայնութեան հետեւանք էին, աւելի քան` գաղափարական շեշտուած տարբերութիւններու: Առհասարակ` Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան դիրքորոշումը հակախորհրդային էր: Այս կեցուածքը մեծաւ մասամբ կուսակցութեան Հայաստանէն վտարումին հետեւանքն էր: Հնչակեան կուսակցութիւնը, միւս կողմէ, ընդհանրապէս խորհըրդայնամէտ էր: Որոշ հնչակեաններ փաստօրէն կը նոյնանային համայնավարութեան հետ, մինչ ուրիշներ նուազ նուիրուած էին անոր: Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը հետաքրքրական պարագայ մը կը ներկայացնէ: Ռամկավար կուսակցութիւնը ազատական տնտեսական գաղափարախօսութեան կը հետեւի, ազատ շուկայական սկզբունքներու ջատագով է եւ կը նոյնանայ քաղքենի տարրերուն հետ: Այսուհանդերձ, ան խորհրդային կարգերը կ’ընդունէր, այնքան ատեն որ կը հաւատար, թէ Ռուսիոյ հետ կապը կը նպաստէր Հայաստանի ապահովութեան ու ընկերա-տնտեսական զարգացումին: Սփիւռքեան հայկական խմբաւորումներու հակամարտութեան մակարդակը Բ. Համաշխարհային պատերազմէն առաջ ու ետք լայնօրէն տարուբերած է: Բ. Համաշխարհային պատերազմէն առաջ ամէնէն Շարունակութիւնը էջ 10

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ՀԱՅԵՐԸ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՂ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ. ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ, ՅԻՇՈՂՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆՆԵՐ Շարունակութիւն էջ 9-էն

խիստ բաժանումը տեղի ունեցած է Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ Դեկտեմբեր 1933-ին Ղեւոնդ արք. Դուրեանի սպանութենէն ետք: Ան ուղղակի հետեւանք էր դաշնակցականներու եւ անոնց ընդդիմադիրներու միջեւ տիրող լարուածութեան: Այդ լարուածութիւնը զգալիօրէն բարձրացած էր այդ տարի, երբ Դուրեան առարկած էր հայկական եռագոյն դրօշակի ներկայութեան բեմին վրայ` Շիքակոյի ցուցահանդէսի մը ընթացքին հայկական օրուան տօնակատարութեան: Ան պնդած էր, որ չէր ուզեր Խորհրդային Հայաստանի կառավարութեան զայրոյթը յառաջացնել, ու այս կեցուածքը նախատինք մը նկատուած էր համայնքի դաշնակցական որոշ անդամներու կողմէ: 1943-1947 Դաշնակցութեան առաջնահերթութիւնները փոխուեցան: Կուսակցութիւնը աւելի համակրանքով նայեցաւ խորհրդային կարգերուն, երբ Հայաստանի սահմաններուն ծաւալումի հնարաւորութիւններ սկսան երեւիլ Բ. Համաշխարհային պատերազմէն անմիջապէս ետք: Սիմոն Վրացեանը` անկախ Հայաստանի վերջին վարչապետը, դաշնակցական այս նոր տեսակէտի պարզաբանումին հիմնական դերակատարը եղաւ: Այսուհանդերձ, Արեւմուտքը խիստ ընդդիմացաւ Խորհրդային Միութեան տարածքային ծաւալումին, յատկապէս` Թուրքիոյ հաշուոյն, որ շուտով Արեւմուտքի ռազմավարական դաշնակիցը դարձաւ: Հետեւաբար, 1943-1947 տարիները պարզապէս միջնարար մը եղան, որուն ընթացքին հայկական կուսակցութիւններու ակնկալիքները ժամանակաւորապէս զուգադիպեցան: 1946-1948 եւ 1962-էն ետք հայրենադարձութեան ճիգերը հայկական Պաղ պատերազմի պատմութեան կարեւոր մաս կը կազմէին: Շատերը կը պնդեն, որ 1946-1948 հայրենադարձութիւնը տեղի ունեցաւ դէպի Կարսի ու Արտահանի շրջանները խորհրդային ծաւալումի ակնկալութեամբ, թէեւ տակաւին պէտք է հիմնաւոր կերպով ապացուցել, որ խորհրդային այս երկու քաղաքականութիւններուն միջեւ ուղղակի կապ կար: Այդ հայրենադարձութիւնը յատկանշական է նաեւ այն իրողութեամբ, որ դաշնակցականները անոր կազմակերպութենէն դուրս դրուեցան: Աւելի՛ն. անիկա առիթ դարձաւ, որ հակադաշնակցական հատուածները քարոզչական արշաւի մը ձեռնարկէին իրենց մրցակիցին դէմ, որ ճեղքերը խորացուց սփիւռքի տարածքին: Հակառակորդ հատուածներու հակամարտութիւնը եւ անոնց տարբեր կեցուածքները Խորհրդային Հայաստանի նկատմամբ շարունակուեցան, մինչ հայրենադարձութեան դժգոհութեան առաջին արձագանգները սկսան թափանցել Սփիւռքի մէջ 1946-ին, առաջին կարաւաններու հայրենիք մեկնումէն քիչ ետք: Լիբանանը միջկուսակցական կատաղի պայքարի բեմը եղաւ 1947-1960: Լիբանանահայ մամու-

լին վերլուծումը, յատկապէս` այս ժամանակաշրջանի լիբանանեան խորհրդարանական ընտրարշաւներուն ընթացքին, ցոյց կու տայ, որ Դաշնակցութիւնը կը փորձէր հնչակեաններն ու ռամկավարները նսեմացնել` զանոնք լոկ իբրեւ համայնավարներուն ուղեկից ներկայացնելով: Մինչ պատերազմեան տարիներուն նման շեշտ դրուած չէր, իսկ դաշնակցականները այս մարտավարութենէն դարձեալ հրաժարեցան 1960-ական թուականներուն: Ասիկա Պաղ պատերազմի տարր մըն է, որ գործի դրուեցաւ հայկական կուսակցութիւններու համայնքային քաղաքականութեան մէջ, յատկապէս երբ նկատի ունենանք, որ, մինչեւ այն ատեն, դաշնակցականները մերժած էին արտաքին ուժեր ներգրաւել հայկական այլ կուսակցութիւններու հետ իրենց մրցակցութեան ընթացքին: Այս սկզբունքը լքուեցաւ 1951ին, ու այսպէսով համաշխարհային Պաղ պատերազմը մուտք գործեց Սփիւռք: Դաշնակցութեան թեքումը դէպի Արեւմուտք արդէն արձանագրուած էր 1947-ին: Այս իմաստով, կարեւոր կերպար մըն էր Դրոն` հռչակաւոր զինուորական հրամանատարն ու անկախ Հայաստանի նախկին պաշտպանութեան նախարարը: Ան ուշ 1940-ական եւ վաղ 1950-ական թուականներուն գործակցած է Սի. Այ. Էյ.ի հետ: Անոր գործունէութեան մասին ամերիկեան որոշ փաստաթուղթեր գաղտնազերծուած են վերջին տարիներուն: Այսուհանդերձ, խորհրդային իշխանութիւնները նոյնպէս փորձեցին շահագործել հայկական ազգայնականութիւնը` իրենց կողմը ներքաշելու համար սփիւռքահայերը, ներառեալ` դաշնակցականները: Ասոր մէկ օրինակը կը ներկայացնէ Գարեգին Նժդեհը, որ Պուլկարիոյ մէջ ձերբակալուած ու Սիպերիա աքսորուած էր` նացիներու հետ գործակցած ըլլալու համար: Ան 1952-ին իր աքսորավայրէն Երեւան բերուած էր, ուր իրմէ խնդրուած էր Ս. Վրացեանին նամակ մը գրել` հարցնելով, թէ արդեօք ինք ու իր դաշնակցական ընկերները պատրա՞ստ էին Խորհրդային Միութեան հետ պայքարելու Թուրքիոյ դէմ, եթէ պատերազմ ծագէր այդ երկու պետութիւններուն միջեւ: Այս զարգացումները անկասկած կապ ունէին ժամանակաշրջանի միջազգային շրջագիծին հետ, ուր 1947-ին տեղի ունեցան` Թրումընի վարդապետութեան հռչակումը, Եւրոպայի վերակառուցումին ուղղուած Մարշալի ծրագիրի սկզբնաւորումը, Վիաչեսլաւ Մոլոթովի խորհրդային հակածրագիրին առաջ քաշումը, Կոմինֆորմի ստեղծումը եւ ամերիկացի դիւանագէտ Ճորճ Քենանի` Խորհրդային Միութիւնը սանձելու (contain) գաղափարի տարածումը: Ստալինի մահէն ետք (1953), Նիքիթա Խրուշչեւի շրջանը զուգադիպեցաւ սփիւռքահայ իրակաՇարունակութիւնը էջ 11

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 11

ՀԱՅԵՐԸ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՂ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ. ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ, ՅԻՇՈՂՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆՆԵՐ Շարունակութիւն էջ 10-էն

նութեան մէջ ամէնէն ուժեղ հակամարտութեան տարիներուն, յատկապէս Միջին Արեւելքի մէջ: Պատճառներէն մէկը այն էր, որ Խրուշչեւի կառավարութիւնը հետամուտ էր կապեր հաստատելու, այսպէս կոչուած, Երրորդ աշխարհին հետ` ի տարբերութիւն 1947-էն ետք Ստալինի յարաբերական անտարբերութեան: Խրուշչեւի նոր քաղաքականութիւնը կը ներառէր հայերը` Միջին Արեւելքի մէջ թէ այլուր: Պէտք չէ անտեսել նաեւ ամերիկեան կառավարութեան դերը Լիբանանի մէջ: Երբ 1957-ին լիբանանեան արեւմտամէտ կառավարութիւնը, ամերիկեան օգնութեամբ, ընտրութիւնները խարդախելու դիմեց, մասամբ յենած էր Դաշնակցութեան օժանդակութեան վրայ: Պէյրութի որոշ ընտրատարածքներու սահմանները դիտաւորեալ կերպով գծուած էին, որպէսզի կարելի դառնար Հ․Յ․ Դաշնակցութեան հետեւորդներու քուէներուն օգտագործումը` օրուան նախագահի արեւմտամէտ քաղաքականութեան դէմ կանգնող սիւննի համայնքի արաբամէտ թեկնածուներուն յաղթելու: Լիբանանահայ համայնքին լարուածութիւնը իր գագաթնակէտին հասաւ Անթիլիասի կաթողիկոսական ընտրութեան տագնապին (1952-1956) եւ 1958-ի լիբանանեան կարճատեւ քաղաքացիական պատերազմին ընթացքին: Մայիս-Նոյեմբեր 1958-ին 35-40 հայորդիներ զոհ դարձան փոխվրէժի սպանութիւններու, որոնք հակամարտ հայկական կողմերէն խրախուսուած էին: Այս բռնութիւնները տեղի ունեցան լիբանանեան քաղաքական դաշտի արեւմտամէտ եւ հակա-արեւմտեան ճամբարներու բաժանումին զուգահեռաբար: Հոկտեմբեր 1958-ին, քաղաքացիական պատերազմի աւարտէն ետք, ներհայկական բրտութիւնն ալ իր աւարտին հասաւ` Լիբանանի յետպատերազմեան ազգային հաշտութեան կառավարութեան մէջ ներքին գործոց նախարարի ջանքերուն շնորհիւ: 1959-ին կարեւոր շրջադարձ մը տեղի ունեցաւ Միջին Արեւելքի մէջ, երբ Եգիպտոսի նախագահ Կամալ Ապտել Նասեր, բացայայտօրէն առաջին անգամ ըլլալով հրապարակաւ քննադատեց արաբ համայնավարները: Նասերի այս նոր կեցուածքը Դաշնակցութեան առիթը տուաւ, որպէսզի աւելի համարաբական դիրքորոշում մը որդեգրէր, որ իր վաղեմի հակախորհրդային կեցուածքին կը յարմարէր: Այս շրջադարձը նաեւ Դաշնակցութեան դիրքը կ’ամրացընէր շրջանին մէջ աճող համարաբական եւ հակագաղութային զգացումներու ծիրին մէջ: Միաժամանակ այս նոր դիրքաւորումը մասամբ կը փակէր շըրջանային քաղաքականութեան հարցերու մէջ դաշնակցականներու եւ իրենց հնչակեան ու ռամկավար հակառակորդներու միջեւ գոյութիւն ունեցող ճեղքը:

1960-ական թուականներուն` միջկուսակցական լարուածութիւնը սկսաւ թուլնալ տեսակ մը մեղմացումի (detente) առաջնորդելով: Այս մեղմացումը վերագրելի է դէպի ազգային խնդիրներու շրջադարձի մը, որ կ’ընդգրկէր Ցեղասպանութեան ճանաչումը, Թուրքիայէն հատուցումի պահանջը, ինչպէս նաեւ խորհրդահայ հողային պահանջները` Վրաստանէն ու Ատըրպէյճանէն: Բոլոր գոյներէ սփիւռքահայ կուսակցականներ սկսան կանոնաւորապէս Խորհրդային Հայաստան այցելել` անձամբ վկայ ըլլլալով, որ այնտեղ քաղաքականօրէն գործօն անհատներ մասնաւոր ձեւով, ինչպէս եւ` խնդրագրերով, Ղարաբաղի ու Նախիջեւանի հողային հարցերը կ’արծարծէին: Ասկէ զատ, Ցեղասպանութեան ճանաչումի նախաձեռնութիւնները թափ կ՛առնէին սփիւռքի մէջ, մինչ Մեծ եղեռնի յիսնամեակը կը մօտենար: Ի վերջոյ, ան առաջին անգամ ոգեկոչուեցաւ նաեւ Խորհրդային Հայաստանի մէջ: Այս զարգացումները սփիւռքեան տարբեր քաղաքական հատուածները մերձեցնելու առիթ տուին: Պաղ պատերազմը միջկուսակցական յարաբերութիւններու նուազ որոշիչ ազդակ մը դարձաւ, ինչ որ իր կարգին ազդեց իւրաքանչիւր կուսակցութեան եւ Խորհրդային Հայաստանի միջեւ կապին վրայ: Այս փոխուած իրադրութեան մէջ, երբ աշխարհը սովորաբաբար երկրորդ Պաղ պատերազմ կոչուածին ականատես դարձաւ 1979-1985, անիկա շատ չազդեց հայութեան վրայ` ի տարբերութիւն 1945-ին յաջորդած առաջին Պաղ պատերազմին: 1980-ականներու երկրորդ կէսին Պաղ պատերազմը կարելի էր աւարտած համարել հայկական ոլորտին մէջ, յատկապէս` Միխայիլ Կորպաչովի «նոր մտածողութեան» գաղափարախօսութեան հանրայնացումով, որ դրամատիրութեան եւ համայնավարութեան անհաշտ հակամարտութիւնը կը մերժէր եւ համագործակցութեան կոչ կ’ուղղէր նախապէս ընդդիմադիր կողմերուն միջեւ: Հայաստանի Համայնավար կուսակցութիւնը 1989-ին պաշտօնապէս հրաժարեցաւ Դաշնակցութեան հանդէպ իր թշնամական դիրքէն: Հայաստանի անկախութենէն ի վեր երեք աւանդական կուսակցութիւնները հազիւ թէ պատճառ ունին իրարու ընդդիմանալու, առնուազն` գաղափարական մակարդակի վրայ, քանի որ այլեւս երկու գերտէրութիւններու միջեւ ընտրութիւն պէտք չէ կատարեն: Ըստ Տոքթ. Սանճեանի, Պաղ պատերազմը քաղաքական պատճառներով քիչ ուսումնասիրուած նիւթ մըն է հայ պատմագրութեան մէջ: Այդ ժամանակաշրջանը յատկանշուած էր բացարձակ լարուածութեամբ` խորհրդային կառավարութեան եւ դաշնակցականներու միջեւ, ինչպէս եւ` սփիւռքահայ կուսակցութիւններու միջեւ: Այժմ ազգային միասնականութեան գաղափարը կը շեփորուի իբրեւ ամէն բանէ վեր, եւ, այդ առումով, տեղ չկայ Պաղ պատեՇարունակութիւնը էջ 12

Հայ Կեանք

Էջ 12

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայաստանի մշտական բնակչութիւնը 2 միլիոն 969,2 հազար է Այս տարուան Հոկտեմբեր 1-ի դրութեամբ Հայաստանի մշտական բնակչութեան թուաքանակը կազմած է 2 միլիոն 969,2 հազար մարդ: Վիճակագրական կոմիտէի հրապարակած տեղեկատուութեան համաձայն՝ քաղաքային բնակչութեան թիւը եղած է 1 միլիոն 895,4 հազար, գիւղականը՝ 1 միլիոն 73,8 հազար մարդ: Երեւանի մշտական բնակչութեան թիւը կազմած է 1 միլիոն 79,4 հազար: Պետական վիճակագրութիւնը կը փաստէ, որ Հայաստանի մշտական բնակչութեան թիւը վերջին ամիսներուն նուազման միտում դրսեւորած է: Այսպէս, 1 Յուլիսի դրութեամբ մշտական բնակչութեան թիւը կազմած էր 2 միլիոն 969,8 հազար մարդ: Իսկ տարեսկիզբին՝ Յունուար 1-ի դրութեամբ մշտական բնակչութեան թիւը 2 միլիոն 972,7 հազար էր:

ՀԱՅԵՐԸ ԵՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ՊԱՂ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ. ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ, ՅԻՇՈՂՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԺԱՌԱՆԳՈՒԹԻՒՆՆԵՐ Շարունակութիւն էջ 11-էն

րազմի դարաշրջանի քննական ուսումնասիրութեան համար, քանի որ անոր մանրամասները վերջին տարիներու ազգային միասնականութեան միտումներուն դէմ գացած ըլլալ կը թուին: Ի լրումն, Ցեղասպանութեան մասին գիտական հետազօտութիւնը մեծ պահանջ ունի հայկական ակադեմական շրջանակներու մէջ, յաճախ` ի հաշիւ այլ նիւթերու: Ցեղասպանութեան վրայ այս կեդրոնացումը նաեւ կարելի է բացատրել ազգային միասնականութեան յարացոյցով, որովհետեւ Ցեղասպանութիւնը հայ

քաղաքական դերակատարները անխտիր միացնող ազդակ մըն է: Առաջնահերթութիւններու այս դասակարգումը նորութիւն մը չէ հայ պատմագրութեան մէջ, որ յաճախ կեդրոնացած է հայ ազգը իբրեւ միասնական ներկայացնող պատմական օրինակներու վրայ, երբեմն ալ` անտեսելով ամբողջական իրականութեան մէջ այդ ցանկութեան հակասող որոշ բարդութիւնները:

ՀԱՅԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈՒՍՄԱՆՑ ԾՐԱԳԻՐԻ ՄԱՄՈՒԼԻ ՀԵՏ ԿԱՊԻ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 13

ՀԱՅ ԵՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՄՏԱԾԵԼ՝ ԵՐԷԿԻ ԵՒ ՆԵՐԿԱՅԻ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՆԵՐԷՆ ԱՆԴԻՆ ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ «Քաղաքակրթութիւնները չեն մեռնիր սպաննուելով, անոնք անձնասպան կ’ըլլան»: Առնոլտ Թոյնպի

Մեծ պատմաբան Առնոլտ Թոյնպիի (18891975) անունը ծանօթ է մեզի: Յաճախ կը յիշենք իր գիրքը. «The treatment of Armenians in the Ottoman Empire 1915-1916»: Բայց ան միայն «պատմող» կամ «փաստահաւաք» պատմագիր չէ: Ան նաեւ պատմութեան մեկնաբան է, ինչպէս կ’ըսուի՝պատմութեան իմաստասէր, ծանօթ՝ որպէս պատմութեան փիլիսոփայ: Պատմութիւնը դիտած եւ դատած մեծ պատմաբան Առնոլտ Թոյնպիի ընդհանուր ազգաց պատմութենէն քաղուած իմաստութեան հռչակաւոր խօսքը յաճախ չենք յիշեր: Ան ըսած է. «Քաղաքակրթութիւնները չեն մեռնիր սպաննուելով, անոնք անձնասպան կ’ըլլան»: Այսինքն ժողովուրդ մը պէտք է գիտնայ իր ճակատագիրը կարդալ ոչ միայն արտաքին ազդակներու դիմելով, այլ նաեւ իր մէջ: Մեր ժողովուրդի ճակատագիրը կը կերտուի կամ կը քանդուի իւրաքանչիւրիս կողմէ, որպէս դրական թէ բացասական արդիւնք: Մեր կացութեան մէջ գտնուող ժողովուրդ մը եւ անոր ղեկավարները, մտաւորականները, հրապարակագիրները, եկեղեցականները, ուսուցիչները, եթէ թիւ ու թուական, անհատական բարօրութիւն եւ նիւթապաշտութիւն պահ մը մոռնալով, փորձեն մտածել այս մասին, այդ կ’ըլլայ մեծ նպաստ մեր ինքնութեան, մեր վարած քաղաքականութեան եւ այնքան հոլովուած գոյապայքարին, հայրենասիրութեան եւ երգուած հայաստաններուն: Արդարեւ, երբեմն իրաւ քաջութիւն պէտք է ունենալ, ոչ ամբոխային եւ ոչ ալ բառերը չարչրկող շատախօսութիւն, Առնոլտ Թոյնպիի մտածումը իսկական օրակարգ դարձնելու մեր անհատական եւ հաւաքական կեանքը երբ կ’առաջնորդենք, երբ կը մտնենք ղեկավարական եւ քաղաքական խաղին մէջ: Այս ճիգը պէտք չէ ընել ինքնամտրակումի համար, այլ դիմագրաւելու համար մեր խնդիրները, անոնք ըլլան քաղաքական, կրօնական, տնտեսական, մշակութային եւ ընկերային: Պարզ է. քաղաքակրթութիւն մը կը մեռնի իր իսկ ժողովուրդի որոշումով, հակառակ ընդունուած եւ ինքնարդարացման ծառայող արտաքին ազդակներու ճնշման որպէս հետեւանք: Աւելի պարզ խօսելով, այսօր ի՞նչ կ’ընենք, ի՞նչ կրնանք ընել, ի՞նչ չենք ըներ, որպէսզի մնանք պատմութեան բեմին վրայ եւ չըլլանք էջ մը պատմութեան գիրքերուն մէջ, անցնելէ

ետք համաշխարհային ազգ ըլլալու ինքնարդարացման եւ ինքնախաբէութեան անէացման առաջնորդող ճանապարհներէն: Անհատաբար եւ որպէս հաւաքականութիւն շարունակութիւն ըլլալու գաղափարախօսութիւն եւ քաղաքականութիւն ունի՞նք, եթէ կ’ուզէք աւելի տպաւորել, ըսէ՛ք՝ ռազմավարութիւն եւ մարտավարութիւն: Ինչպէ՞ս կ’իրականանայ քաղաքակրթութեան մը, մեր պարագային՝ ազգի ինքնասպանութիւնը: Կա՞յ նման ընթացք եւ սպառնացող վտանգ մեր ժողովուրդին համար: Ինչպէ՞ս կրնանք գիտակցիլ նման վտանգի առկայութեան: Պատասխանելու համար այս հարցումին, ստիպուած ենք կրկնելու հասարակ տեղիք դարձած ճշմարտութիւններ, որոնցմէ ուզած ենք միշտ խուսափիլ, որոնք կը մնան սրտցաւ զրոյցներու մակարդակին, կամ զանոնք ժխտելու միտող բաժակաճառ են պարզապէս: ա. Հայրենիքը էական է ազգին համար, առանց որուն ան դատապարտուած է աստիճանաբար ձուլուելու ուրիշ ազգերու մէջ: Հայրենիք չպահել ազգին համար ինքնասպանութիւն է: Հայրենիք չի պահուիր փոխանորդութիւններով, վարձկան զինուորներով եւ վարձկան բնակիչներով: Հայրենիքը ազգի գոյատեւման անփոխարինելի երաշխիքն է: Երբ ազգ մը կը նահանջէ եւ կը դադրի հայրենատէր ըլլալէ, կ’ընդունի դանդաղ կամ արագ ինքնասպանութիւնը: Հայը որ կ’արտագաղթէ, հայը որ չի վերադառնար հոն ուր եղած են իր նախահայրերը, ազգը կը տանի ինքնասպանութեան, ինք կրնայ ապրիլ որպէս արտադրող եւ սպառող: Այս ազգային հիմնական գաղափարախօսութիւնը այսօր կը մաշի, մաշած է շատերու համար, զանոնք մասնակից եւ մեղսակից դարձնելով ազգի ինքնասպանութեան, վարդապետութեան վերածելով լաւ ապրելու իրաւունքը: բ. Ազգ մը, քաղաքակրթութիւն մը, նկարագիր եւ հոգի կ’ունենան մշակոյթով, որ առաջին հերթին լեզու է, քանի որ ան կը փոխադրէ եւ իւրաքանչիւրին կը հասցնէ դարերու ընթացքին ձեւաւորում ստացած արժէքներ եւ միտքեր, հոգեխառնութիւն, շարունակութիւն եղող եւ ապրուած գիտակցութիւն, կարելի կը դարձնէ հաղորդակցութիւնը եւ աւելի ճիշդ՝ հաղորդութիւնը, (communion) հաւաքականութիւնը գոյացնող մարդոց միջեւ: Արդարեւ, ինչպէս դիտել կու տայ Առնոլտ Թոյնպի, ընկերութեան մը բաղադրիչները մարդիկը չեն, այլ իրենց միջեւ եղած յարաբերութիւնները, իսկ այդ յարաբերութիւնները տնտեսութիւն են, ի հարկէ, բայց նաեւ մշակոյթ, որ լեզու է, գրականութիւն, բանաստեղծութիւն, երգ, կրօն, աւանդութիւններ, հաւաքական յիշողութիւն: Շարունակութիւնը էջ 14

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ՀԱՅ ԵՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՄՏԱԾԵԼ՝ ԵՐԷԿԻ ԵՒ ՆԵՐԿԱՅԻ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՆԵՐԷՆ ԱՆԴԻՆ Շարունակութիւն էջ 13-էն

Երբ կը զեղծուի լեզուն, կը մոռցուի, ընկերութեան անդամներուն միջեւ հոգեկան-ոգեկան հաղորդակցութիւն-հաղորդութիւնը կը չքանայ, մարդիկ նոյն ձեւով չեն մտածեր, նոյն արժէքները չեն դաւանիր, կը դառնան ուրիշ: գ. Ազգեր եւ հայրենիքներ երբեմն անհետացած են վայրագ եւ բիրտ ուժերու ասպատակութեանց հետեւանքով: Ներկայիս քաղաքակրթական ներխուժումներ կան, որոնք ազգերու եւ ժողովուրդներու ինքնութիւնները կը խաթարեն, կը ձգտին միօրինականացնել, զանոնք դարձնել այլ՝ յարաբերաբար անոր որ էին: Յիշել Ճորճ Օրուէլի գիրքը, «1984», թուանշանի վերածուած մարդիկը, յիշել Հերպըրտ Մարքիւզի «միատարածք» մարդը, իր կողքին եղողէն չտարբերուող: Երբ ազգ մը, կամ քաղաքակրթութիւն մը, չեն դիմադրեր միօրինականացման, կը կապկեն, կ’ընդունին ուրիշ ըլլալ լեզուով, բարքերով, կենցաղով, ընդգրկուած կ’ըլլան անհետացման ընթացքի մէջ, այսինքն՝ կ’ընդունին ինքնասպանութիւնը, կը դադրին շարունակութիւն ըլլալէ: դ. Այս կամաւոր կամ պարտադրուած ինքնասպանութիւնը կը գործադրուի նաեւ տիրակալ բիրտ ուժերու եւ վարդապետութիւններու կողմէ: Այդպէս էր Հռոմէական կայսերական մտածողութիւնը, ձգտելով հռոմէական միատեսակութիւնը պարտադրել, այդպէս եղան գաղութարարութիւնները, բրիտանական կամ ֆրանսական, երբ լեզուական միօրինակութեան ձգտեցան, այդպէս եղաւ խորհրդային կայսրութիւնը, երբ ուզեց «սովետամարդ» (homo sovieticus) ստեղծել, թելադրելով-պարտադրելով որ իւրաքանչիւր սովետ քաղաքացիի որ ան պէտք է սորվի ռուս մեծ լեզուն կարգախօսը: Այսօր այդպէս են Նոր Հռոմը, ամերիկեան քաղաքակրթութիւնը եւ ամերիկեան կեանքի ոճը (american way of life): Այսօր ո՞վ կրնայ ճշդել, թէ այս լեզուական կայսերապաշտութեան հետեւանքով, ան ըլլայ ռուսական, ամերիկեան, ֆրանսական կամ այլ, ի՞նչ եղած է մեր ժողովուրդի թուական կորուստը, եւ ի՞նչ են հետեւանքները ներկայ Հայաստանի հոգեւոր եւ մշակութային կեանքին մէջ, ինքնութեան պաշտպանութեան գծով, որպէսզի ազգի ինքնասպանութիւն չգործուի: Այս՝ քաղաքակրթական եւ մշակութային ինքնապաշտպանութեան բացակայութեան մասին, որ հետեւանք է ազգային գաղափարախօսութեան եւ առաջնորդութեան նահանջներու: Մեզի ժամանակակից ամերիկացի գիտնական մը Ժարէտ Մէյսըն Տայմընտ (Jared Mason Diamond), կ’անդրադառնայ այս խնդիրներուն, այսինքն ազգի մը, կամ քաղաքակրթութեան մը տոկալու եւ տեւելու կարողութեան, ինքնասպան չըլլալու հարցին:

2005-ին լոյս տեսած իր «Փլուզումը» գիրքին մէջ, Ժարէտ Տայմընտ հարց կու տայ, թէ ինչո՞ւ եւ ինչպէ՞ս կարգ մը հին քաղաքակրթութիւններ անհետացած են: Ժարէտ Տայմընտ կենսաբան է: Իր հարցումին որպէս պատասխան կ’ըսէ, թէ այդ հին քաղաքակրթութիւնները մեռած են, քանի որ իրենց ընտրանին, ղեկավարութիւնները, կառավարութիւնները, անկարող եղած են տեսնելու ընթացքի մէջ եղող փլուզումը, կամ նոյնիսկ երբ այդ տեսած են, չեն կրցած կանխել, առաջքը առնել, իրենց մենաշընորհներու պաշտպանութեան հանդէպ իրենց կողմէ ցուցաբերուած կարճատեսութեան հետեւանքով, անտեսած են հաւաքականութիւնը, ան ըլլայ ազգ թէ քաղաքակրթութիւն: Այսինքն, պարզ խօսքով չարաշահող եւ իրենց մենաշնորհներուն կառչած ղեկավարութիւնները փլուզման առաջնորդած են իրենց քաղաքակրթութիւնները եւ ժողովուրդները: Երեւոյթը չէ անհետացած եւ կը կրծէ քաղաքակրթութիւններու եւ ժողովուրդներու ոգեկանութիւնը: Այս ակադեմական բայց այնքան իրապաշտ եւ այժմէական գաղափարներու լոյսին տակ եթէ դիտենք Խորենացիի մեր «փոքրիկ ածու»ն, Հայաստան եւ սփիւռքներ, թերեւս կրնանք աւելի արդար, աւելի հեռատես, աւելի սեփական ինքնութեան պաշտպանութեան նախանձախնդիր հայկական ընկերութիւն մը ունենալ: Բայց նկատի ունենալով, որ մարդն է քաղաքակրթութեան շարժիչ ուժը, Ժարէտ Տայմընտ կը խորհի նաեւ, որ Ընկերութեան մը փլուզումը ճակատագրական չէ: Այսինքն՝ կարելի է հակազդել, չնահանջել, չընկրկիլ: Առնոլտ Թոյնպիի եւ Ժարէտ Տայմընտի մտածումներու լոյսին տակ, ի՞նչ պէտք է ընել եւ չենք ըներ, մենք՝ հայերս, Հայաստան եւ սփիւռք(ներ), կարենալ տոկալու եւ տեւելու համար: Պիտի կարենա՞նք ունենալ ազգային գաղափարախօսութիւն մը, առաջքը առնելու համար մեր ազգի, մշակոյթի եւ հայրենիքի փլուզման: Գաղափարախօսութիւն մը, որ ըլլայ հարազատ, ապագայատես, ապագայակերտ, եւ ընդունուի բոլոր հայերուն կողմէ: Կրնա՞նք պարզ եւ ըմբռնելի բառերով սահմանել այդ գաղափարախօսութիւնը. ա. Հայրենատիրութիւն, որ դատարկաբանութիւն է առանց իրականացող վերադարձի փլիսոփայութեան: բ. Լեզուի եւ մշակոյթի անխարդախ պաշպանութիւն եւ վերականգնում, հայերէնը դարձնելով ինքնութեան խարիսխ, այլապէս կը դատապարտուինք ծագումով հայ ըլլալու անվաղորդայն տխրութեան, օր մը այդքանն ալ չըլլալով: գ. Վերացում չարաշահութիւններու, անոնց Շարունակութիւնը էջ 34

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 15

Armenian Parliament Dissolved, Snap Elections Set for December 9 fail to elect a new head of government within two weeks after the prime minister’s resignation.

The pro-Pashinyan Yelk Alliance, which holds only nine seats in parliament, and members of the secondlargest parliamentary faction controlled by wealthy businessman Gagik Tsarukyan first nominated Pashinyan as prime minister on October 23 and lawmakers rejected the nomination the next day.

They nominated Pashinyan for the second voting on November 1.

YEREVAN — The parliament in Armenia has been dissolved after it failed to choose a new prime minister for the second time, paving the way for a snap election in December.

The move comes amid a push by acting Prime Minister Nikol Pashinyan to force fresh general elections next month in a bid to unseat his political opponents, who have maintained a majority in parliament despite the change of government in May. He stepped down on October 16 to pave the way for the dissolution of the current parliament, in which he controls only a handful of seats.

Under Armenia’s constitution, the parliament must dissolve and snap elections must be called if lawmakers

Out of the 70 lawmakers registered for the November 1 parliamentary session, “no one voted for Pashinyan, no one voted against him, while 13 abstained from voting,” parliament speaker Ara Babloyan said following the vote.

As a result, Pashinyan’s bid did not gather enough votes and the National Assembly has been dissolved.

Under Armenia’s constitution, new elections shall be held no earlier than within 30 days and no later than within 45 days — approximately the first half of December.

Pashinyan said earlier on November 1 that the snap parliamentary elections will most likely be held on December 9.

Pashinyan will continue to perform his prime ministerial duties in the interim.

Pashinyan and Sahakyan Discuss Military Cooperation Between Armenia and Artsakh the inter-Armenian ties, enhancing contacts between Artsakh and Armenia in diverse directions.

Bako Sahakyan and Nikol Pashinyan also discussed issues related to steady enhancement of the Defense Army’s fighting efficiency, military cooperation between Artsakh and Armenia, current situation along the borders, domestic and foreign policies of the two Armenian states and cooperation between the two Armenian states in the spheres.

Pashinyan and Sahakyan also visited several sections of the eastern border of Artsakh to monitor any ceasefire violation.

STEPANAKERT — Artsakh President Bako Sahakyan had a meeting in Stepanakert with acting Prime Minister of the Republic of Armenia Nikol Pashinyan.

A broad range related to the cooperation between the two Armenian republics was on the agenda.

The sides highlighted the importance of strengthening

“We must record that the ceasefire violation cases are minimal, mostly not targeted, and actually, I can state that overall the agreements are maintained but not completely. In any case we must be ready for any scenario. There are problems, which seem, are solved, but we need to ask the soldier whether these probCont. on page 16

Հայ Կեանք

Էջ 16

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Pashinyan Tours Artsakh Frontlines to discuss military cooperation between the two countries.

The two leaders discussed the continued enhancement of the Defense Army’s fighting efficiency, military cooperation between Artsakh and Armenia, the current situation in the borders, domestic and foreign policies of the two Armenian states and cooperation between the two Armenian states in the corresponding spheres, the Artsakh Presidential Office said in a statement.

STEPANAKERT—Armenia’s Acting Prime Minister Nikol Pashinyan toured several Artsakh positions on the eastern front on Sunday with Artsakh President Bako Sahakian to become acquainted with current situation on the fronts and hear concerns from soldiers and commanders of their units.

The meeting was attended by Armenia’s National Security Advisor Armen Grigoryan, Armenia’s Acting Defense Minister Davit Tonoyan, Armenian acting foreign minister Zohrab Mnatsakanyan, director of the National Security Service of Armenia Artur Vanetsyan, chief of the General Staff of the Armenian Armed Forces Artak Davtyan, heads of the Artsakh Republic relevant agencies and other officials.

Artsakh’s defense minister Levon Mnatsakanyan, Armenia’s director of National Security Service and other government officials joined the leaders in the visit.

Following the visits, Pashinyan said that he had the opportunity to speak to the soldiers and commanders about the daily operations of the positions and bases and got a better understanding of every-day life on the frontlines. He proposed that the concerns that were voiced be assessed in order to come up with better solutions.

On Monday, Pashinyan and Sahakian held a meeting

Pashinyan and Sahakyan Discuss Military Cooperation Between Armenia and Artsakh Cont. from page 15

lems are solved or not. If we don’t discuss the problems openly, we will face difficulties for solving them”, Nikol Pashinyan said.

Pashinyan and Sahakyan talked to the soldiers, listened to the opinions of commanders and staff on various matters. Pashinyan assured that everything will be done first of all for the comfort of soldiers. “We are actively discussing food-related issues and hope that we will implement the proposed mechanisms through a pilot program in order to understand to what extent they are effective. It’s obvious that no one, neither the commanding staff, nor soldiers and parents are satisfied with the current system.

And also the involvement of commanding staff in solving everyday issues distracts them from solving combat preparedness issues, and we have a task to engage the military exclusively in the military work”, the acting PM said.

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 17

Henrikh Mkhitaryan Honored at AGBU London Gala to Benefit TUMOxAGBU Centers French-Armenian footballer Youri Djorkaeff Joins Guests from Across the Globe

French-Armenian footballer Youri Djorkaeff joined Mkhitaryan to raise awareness and funds for the TUMOxAGBU Centers.

While matches with Henrikh Mkhitaryan, a midfielder at Arsenal F.C., draw many of his fans to the stadium, thousands of Armenians across the globe cheer for him on screen, simultaneously taking pride in his stellar athletic accomplishments. On November 3, “Micki’s” supporters and friends of the Armenian General Benevolent Union (AGBU) gathered at The Dorchester in London to celebrate his achievements in football, thank him for his humanitarian outreach and raise funds for the two TUMOxAGBU Centers.

Born in Yerevan in 1989, Mkhitaryan grew up dreaming of playing football. His passion for the sport began watching his late father Hamlet Mkhitaryan—a footballer who played for Armenia’s national team and the local Premier League in the 1980s. Starting in a senior club in Armenia at 17, Mkhitaryan embarked on an international career only four years later. His personal discipline, intelligence and talent landed him contracts with Borussia Dortmund and Manchester United F.C. Now, an idol for youth, Mkhitaryan has empowered thousands of Armenian children who look up to him, inspired by his drive and his love of his country.

Involved in charity projects early on in his career, he was appointed UNICEF Goodwill Ambassador in Armenia in 2016, and has worked with the organization vigorously championing children’s rights and access to education and sports.

A convivial and festive atmosphere prevailed throughout the gala, with Master of Ceremonies Camilio Azzouz, who welcomed guests from across the globe, including French-Armenian football star Youri Djorkaeff who joined the evening. Azzouz, a trustee of the AGBU London Trust, spoke on the importance of AGBU’s strategic partnerships and the

AGBU Central Board Member Joseph Oughourlian who, along with this wife Jenny, hosted the AGBU London Gala for the third time-introduces honoree Mkhitaryan.

power of programs like TUMOxAGBU, which became a reality with the support of AGBU Central Board Member and CEO of Amber Capital Joseph Oughourlian who was inspired to help expand the reach of the successful Tumo Centers for Creative Technologies (TUMO).

For Oughourlian, the night was one to highlight the work of AGBU and TUMO, and also an opportunity to note defining moments of Armenian national identity. “Growing up in France there was a palpable shift in pride as we watched Youri and the French National Team win the country’s first FIFA World Cup in 1998.

With his talent, he brought Armenians to the world of football. And now, once again we beam with joy each time Henrikh Mkhitaryan takes the field and we hear his name cheered in the crowd. Henrikh has taken the opportunity to teach the world of football and its millions of fans about Armenia. They are our success stories and when one of us succeeds, we all succeed,” Oughourlian stated on stage. This is the third time that Oughourlian, along with his wife Jenny, has generously hosted the AGBU London Gala.

The highlight of the evening came when Mkhitaryan himself, arriving shortly after his Arsenal F.C. match, took the stage to accept the AGBU Global Excellence Award. “I would like to thank AGBU and its leaders for inviting me to be part of this great event organized to support the education of our Armenian youth. I would like to thank Youri for being a role model to me when I was younger as I dreamt of playing professional football. We have to inspire our youth and Cont. on page 18

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Henrikh Mkhitaryan Honored at AGBU London Gala to Benefit TUMOxAGBU Centers French-Armenian footballer Youri Djorkaeff Joins Guests from Across the Globe Cont. from page 17

Henrikh Mkhitaryan, with his family and friends, including Youri Djorkaeff at the London Gala on November 3.

focus on providing them with new life opportunities to encourage them to reach their goals. I am grateful to see the work of organizations like UNICEF, AGBU and TUMO,” he said.

Since their inception in 2015, the TUMOxAGBU Centers have touched the lives of 3.000 students.

These state-of-the-art facilities offer bright, promising students access to free hands-on programs, helping them discover their talents, acquire new digital skills and boost their creativity. Building on its mission to make innovative and quality education accessible to more young people, AGBU continues to help shape the next generation of skilled and educated Armenians through various programs and initiatives, including the partnership with TUMO, which yielded the establishment of these centers.

The spirit of the night did not waiver. In fact, the excitement built and lasted. AGBU President Berge Setrakian concluded the evening which raised over $230.000, saying: “Each generation of Armenians must have their heroes—ones who embrace their identity and share it with the world, as well as ones who encourage us all to strive for excellence. From Aram Khachaturian to the late Charles Aznavour, this has always been the case. Today we have this wonderful role model for our youth. Henrikh, you exemplify all that we think of as a true citizen of the world. Thank you for continuing to bring pride to us all.”

To learn more about the TUMOxAGBU Centers or to support this life changing program, please visit agbu.org/education/tumoxagbu/.

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 19

10 Best Cities for Tech Career Opportunities

By JOHN MARCARIAN

4. Yerevan – Silicon Mountains Research shows that by 2025, the need for programmers in Armenia will have tripled to 30,000. This is largely due to the ever-increasing innovation in their tech sector. A sector that is growing at an annual rate of 20% and shows no signs of slowing down. If you haven’t previous considered a move to the country previously, it’s worth considering. Cost of living is very low, crime rates are low and culture is in abundance.

Currently the main speaking languages are Armenian & Russian but the English language is becoming more and more popular.

5. Singapore – Asian city state tech hub If you work in Tech, you’ll know it’s one of the fastest growing industries. Digital jobs are fast becoming a necessity for strong growth and the professionals that work within this field are becoming highly sought after. As these opportunities continue to grow – so do the cities that house them. To understand the cities we’ve looked at the companies that are already home amongst their tech district, the opportunities for start ups and the growth and employment opportunities within them.

So if you are looking to relocate, take a look at this list highlighting the 10 best cities offering tech career opportunities right now.

1. San Francisco – Silicon Valley It goes without saying that ‘Silicon Valley’ is one of the best places for tech career opportunities. Not only does it house headquarters for 39 businesses in the fortune 100 but it’s also home to thousands of startups. It also accounts for one-third of all of the venture capital investment in the United States. The higher salaries come with a higher cost of living and some big competition but it’s the price you pay to work in the tech capital of the world.

2. New York – Silicon Alley The city that never sleeps has been nicknamed ‘Silicon Alley’ – not only because it’s in the centre of the finance world but also because venture capital is booming. Good news if you are a developer with skills in Java, Agile or Java script according to a recent study by Indeed.com. These are the top three skills that employers look for in NYC. The thriving cultural scene makes NYC a top choice for expats around the world.

If you are looking to launch a start up, Singapore’s tech hub could a good choice. With the tax rates being comparatively low and immigration so common it’s a great place to get educated and attract skilled workers. Singapore’s government is also providing policies and grants to help start-up development. But it’s not just about start-ups. 80 of the top 100 tech firms in the world have a presence in Singapore. It is renowned for world-class innovation, fast modern IT Infrastructure and rigorous IP protection.

6. Melbourne – Australia’s tech city Watch out Sydney, Melbourne’s tech scene is on the rise. The underdog has fast proven itself as a city to watch in the past few years. Melbourne is now full of central resource hubs designed to be all-inclusive to push the local tech scene forward. Good news if you are a founder of a start-up or a software engineer looking to relocate. Melbourne has the highest number of founders & software engineers who are expats.

7. London – Silicon Roundabout London is the UK’s largest and fastest growing tech city. Programmers and Software developers are by far the most popular roles but the Silicon Roundabout is fast becoming a playground for innovators of all types.

London is excelling in tech research and development and big data. Meanwhile hybrid sectors such as AdTech, CyberTech, FinTech, MedTech and RetailTech offer huge opportunities for global professionals to relocate.

3. Austin – ‘Silicon Hills’ Cisco, eBay, Facebook, Google, IBM, Indeed and Intel are just a few of tech giants who have offices here.

Dell’s worldwide headquarters is located in a suburb of Austin and unsurprisingly there are a whole host of start up incubators. The tech companies brought in an impressive $950 million in collective funding last year alone. Home to South by Southwest (SXSW) Austin is fast becoming a city for work and for play.

Source: https://www.statista.com/statistics/778333/ information-technology-professionals-employed-uk/ Statista & Office for National Statistics (UK) Cont. on page 20

Հայ Կեանք

Էջ 20

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Olympic champion, weightlifter Yuri Vardanyan passes away at age 62

Olympic champion, weightlifter Yuri Vardanyan passed away at the age of 62 in the USA, Sports and Youth Affairs Ministry reports.

Vardanyan won seven World champion and five European champion titles. During his career he set 43 world records, won 111 gold medals.

Vardanyan won gold of the 1980 Summer Olympics, becoming the world’s first weightlifter to achieve a 400 kilogram total in the 82.5 kg weight

category.

In 2009 Vardanyan was appointed adviser to the Armenian president. In 2013 he was appointed Minister of Sports and Youth Affairs. In 2014 Vardanyan was appointed Armenia’s Ambassador to Georgia.

After resigning, Vardanyan moved to the USA.

10 Best Cities for Tech Career Opportunities Cont. from page 19

8. Stockholm – Growing North European Tech centre If you are a programmer and are looking to move, Stockholm could be your city. Programmer is the most common job title in Stockholm. The tech capital of Northern Europe, Stockholm is home to Skype, Spotify, King (Candy Crush) and Minecraft. Over $1.4 billion was invested in Stockholm tech companies in 2016 and with the work/life balance and the family benefits in Sweden it’s enough to make anyone consider a move.

9. Bangalore – Growing Asian Hub There are a huge population of programmers in Bangalore, largely because of the influx of IT companies who’ve set up camp in the city. It’s home to several disruptive companies such as Flipkart, BigBasket, Mu Sigma, and Ola Cabs. It also has a whole host of Accelerator and Incubator programmes. The downsides?

The living conditions can be challenging and the traffic is notoriously a nightmare.

10. Toronto – growing tech scene The growing tech scene in Toronto has received a lot of acclaim recently for its AI research and develop-

ment, and its talents are continuing to grow within the tech field. Not only is Toronto now a breeding ground for innovation but it’s also one of the best cities in the world for female entrepreneurs. Over half of its inhabitants are immigrants, multiculturalism is celebrated and quality of live is good. It’s no wonder that their motto is “Diversity Our Strength”.

Thinking of picking one?

We’ve highlighted that these 10 cities are at the forefront of global tech but there are many more cities all around the world with a booming tech scene. Moving abroad for your career is an exciting prospect. But, the logistics of planning, financials, moving and settling in to a new way of life can be challenging.

However, there is help at hand. Expatland has ETeams all around the world offering expats assistance with every aspect of moving. From the planning to the actual move and finding a new job to settling in to your new life, the city-based E-teams bring together local vetted professionals to help you every step of the way.

October 25, 2018

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 21

Celebration of the 2800th anniversary of the foundation of Erebuni-Yerevan, the capital of Armenia

The Tekeyan Trust London (TTL) in cooperation with the Tekeyan Cultural Association solemnly celebrated the 2800th anniversary of the foundation of ErebuniYerevan, the capital of Armenia. The function was held in the presence of the Right Reverend Bishop Hovakim Manukyan, Primate and Pontifical Legate, Father Shnorhk Baghdasaryan, social and cultural figures as well as extensive number of Armenian and British honourary guests.

The event began with the national anthem of the Republic of Armenia and the Erebuni-Yerevan hymn after which the audience stood in silence for one minute to pay tribute to the memory of the world famous musician, actor and the great Armenian Charles Aznavour.

The Armenian spiritual song “Ter Voghormea” was

performed by mezzo soprano Anais Heghoyan.

Then, Honourary Secretary of the London Tekeyan Trust, Chairman of the London Komitas Chamber Choir and Chairman of the Yerevan Tekeyan Centre Fund Mr Vartan Ouzounian made a short welcoming address and extended his warmest congratulations to the Armenian nation worldwide on the occasion of the 2800th anniversary of Erebuni-Yerevan, the beloved capital and the home of all Armenians. He highlighted the importance of the stable development of the centuries-old city which played a considerable role in the economic, cultural and political life of Armenia. Mr Ouzounian added, “Once we keep our cultural heritage in Cont. on page 22

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Celebration of the 2800th anniversary of the foundation of Erebuni-Yerevan, the capital of Armenia Cont. from page 21

our heart, our love to the Armenian Apostolic Church, to the native language and to Armenia and Artsakh, our nation will continue prospering, and Yerevan will always remain the symbol of unity and strength of our nation.”

Counsellor Tigran Galstyan delivered a speech on behalf of the Embassy of the Republic of Armenia to the UK conveying hearty wishes to the Armenian nation on the jubilee celebration of Yerevan. He said, “Yerevan is a true witness of the centuries-old history of the Armenian nation. It is a lifestyle featuring its ancient history, rich culture, astonishing architecture.

Yerevan is the centre of education and science, art and literature. We are proud of Erebuni-Yerevan, so we must care for the prosperity and progress of the capital city of Armenia.ʺ Dr Garen Arevian, Chairman of the TCA London Chapter, welcomed all the participants of the event and called the Diaspora Armenians to support the Motherland and to make its capital Yerevan a better and safer place for the coming generations to live.

The celebration continued with a cultural programme featuring Armenian music, songs and dances. The audience greatly appreciated the works by Armenian composers Komitas, Aram Khachaturyan, Armen Tigranyan, Robert Petrosyan, etc. perfectly performed by the singers Anais Heghoyan, Grigor Najaryan, Zvart Kareyan, Tscouzelle Manoutcharova, Feirooz Torossian, as well as the violinist Angela Najaryan, clarinettist Paul Evernden, pianist Sun Chung. They also enjoyed the performances of the TTL’s Komitas Chamber Choir under the baton of conductor Grigor Najaryan. The musical part of the evening concluded with the beautiful performances of Akhtamar Armenian Performance Group (Artistic Director – Arsen Zakaryan).

There was a film show during the celebration dinner.

The documentary titled “The Capital Older than Rome” directed by Artak Avdalyan (2014) conveyed the history of Yerevan from its ancient times, from its foundation to the 21st century.

The evening came to its end with rousing greetings and blessing of Bishop Hovakim Manukyan. The Primate also praised the activities and efforts of the TTL and TCA, dedicated to the preservation and promotion of the Armenian national identity and cultural heritage, and wished them much success and prosperity in the future.

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 23

ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ ԱՆՆԱԽԸՆԹԱՑ ԵՒ ՄԵԾ ՅԱՋՈՂՈՒԹԵԱՄԲ ՆՇՈՒԵՑԱՒ ՀԱՅ «ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵԱՆ ԻՇԽԱՆ» ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 140-ԱՄԵԱԿԸ

Շաբաթ, 13 Հոկտեմբեր 2018-ի երեկոյեան ժամը 6:00-ին, Սրբոց Թարգմանչաց վարդապետաց յիշատակին զուգադիպող օրը, Երեւանի «Թէքէեան Կենտրոն»ի մեծ սրահին մէջ պետական շուքով նշուեցաւ արեւմտահայ քերթողութեան գագաթներէն եւ սփիւռքահայ առաջին եւ խոշորագոյն բանաստեղծ, «Բանաստեղծութեան Իշխան» տիտղոսին արժանացած Վահան Թէքէեանի ծննդեան 140ամեակը: Պէյրութի մէջ այս տարուան 7 Ապրիլին կազմակերպելէ ու փառաշուք հանդիսութեամբ նշելէ ետք, «Ծաղիկ» գրական ազգային շաբաթաթերթի խմբագրութիւնը մտայղացաւ մեծ բանաստեղծին յոբելեանը նշել նաեւ Հայաստանի մէջ, խորագիր ընտրելով՝ «Վահան Թէքէեանի վերադարձը նորանկախ Հայաստան»: Երեւանի մէջ փառաշուք հանդիսութիւնը՝ որ կը վայելէր բարձր հովանաւորութիւնը ՀՀ մշակոյթի նախարարուհի Լիլիթ Մակունցի, վերջինը ներկայացուց ՀՀ մշակոյթի փոխ-նախարար Վահէ Բուդումեան: Ներկայ գտնուեցան մտաւորականներու, հայրենի անուանի գրողներու եւ պատմաբաններու, արուեստագէտներու ընտրանի մը, ինչպէս նաեւ Սփիւռքի տարբեր համայնքներէ՝ Լոնտոնէն, Քանատայէն, Միացեալ Նահանգներէն, Ֆրանսայէն, Լիբանանէն, Սուրիայէն, Պուլկարիայէն ժամանած ազգա-

ՀՀ Մշակոյթի փոխ-նախարար Վահէ Բուդումեան

յին դէմքեր, որոնք ծայրէ-ծայր յորդեցուցին ամբողջ սրահը, ուր հանդիսութենէն առաջ ներկաները կ'ըմբոշխնէին նորոգ հանգուցեալ, հայազգի մեծ երգիչ Շառլ Ազնաւուրի երգերը՝ մեղմ հնչիւններով: Հայաստանի եւ Երեւանի օրհներգներու յոտնկայս ունկնդրութենէ ետք, հանդիսութեան բացման խօսքը արտասանեց «Ծաղիկ» գրական հանդէսի Շարունակութիւնը էջ 24

Էջ 24

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ ԱՆՆԱԽԸՆԹԱՑ ԵՒ ՄԵԾ ՅԱՋՈՂՈՒԹԵԱՄԲ ՆՇՈՒԵՑԱՒ ՀԱՅ «ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵԱՆ ԻՇԽԱՆ» ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 140-ԱՄԵԱԿԸ Շարունակութիւն էջ 22-էն

Հայաստանի «Թէքէեան Կենտրոն» հիմնադրամի հոգաբարձուներու խորհուրդի նախագահ, Լոնտոնի Թէքէեան Խնամակալ մարմինի պատուաւոր քարտուղար եւ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութեան գանձապահ Վարդան Ուզունեան

գլխաւոր խմբագիր Յակոբ Տիւնեայեան, որ շնորհակալութիւն յայտնելէ ետք ՀՀ մշակոյթի նախարարին եւ փոխ-նախարարին ներկայութեան համար, ամփոփ կերպով վեր առաւ Վահան Թէքէեանի գրական-ստեղծագործական ուղին եւ հայերգակ մեծ բանաստեղծին անկշռելի վաստակը, որ աւելի քան կէս դար անխառնօրէն նուիրուեցաւ հայ ժողովուրդին ու Հայաստանին: Տիւնեայեան իր խօսքը ուղղելով յատկապէս ՀՀ մշակոյթի փոխ-նախարարին ընդգծեց, որ Թումանեանի, Իսահակեանի, Չարենցի եւ նման հսկաներու շարքին, Վահան Թէքէեանի եւ արեւմը-

Հայ «Ասմուն-քի իշխանուհի» Սիլվա Կոմիկեան

տահայ միւս մեծերու արձաններն ու անոնց վաստակը եւս յաւերժացնող յուշակոթողներ կանգնեցուին Երեւանի ու հանրապետութեան տարբեր հրապարակներու վրայ, արեւմտահայ ու սփիւռքահայ գրականութեան ուսուցումը կրթական բուհերու մէջ ըլլան շեշտուած, պատրաստուին ֆիլմագրութիւններ՝ անոնց կեանքն ու գործերը հայրենի ժողովուրդին մատչելի դարձնելու նպատակով: Իր խօսքին աւարտին, Տիւնեայեան ընթերցեց գրական երեկոյին յղուած՝ պոլսահայ «Մարմարա» օրաթերթի բազմավաստակ խմբագրապետ Ռոպէր Հատտէճեանի «Ողջոյնի եւ Սիրտի Խօսքը», որ արժանացաւ ներկաներու ուշադրութեան ու գնահատանքին: Այնուհետեւ հրաւիրուեցաւ ՀՀ Մշակոյթի փոխ-նախարար Վահէ Բուդումեանը, որ շատ խօսուն եւ այժմէական գտնելով իր ներկայացնելիք թեման՝ «Վահան Թէքէեանի վերադարձը նորանկախ Հայաստան», բարձր գնահատեց արեւմտահայ մեծ բանաստեղծին յոբելեանը նշելու «Ծաղիկ»ի մտայըղացումն ու առաջարկները այս առիթով: Փոխ-նախարարը Թէքէեանի գրական ուղիէն հանգրուաններ ներկայացուց եւ յոյս յայտնեց, որ մեծ բանաստեղծը կ'ունենայ իր արժանի տեղը դասուելու եւ յիշուելու հայ ժողովուրդի ու Հայրենիքի մէջ:

«Ծաղիկ» գրական հանդէսի գլխաւոր խմբագիր Յակոբ Տիւնեայեան

Յաջորդաբար ողջոյնի իր խօսքը արտասանելու հրաւիրուեցաւ Վարդան Ուզունեան՝ Հայաստանի «Թէքէեան Կենտրոն» հիմնադրամի հոգաՇարունակութիւնը էջ 25

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 25

ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ ԱՆՆԱԽԸՆԹԱՑ ԵՒ ՄԵԾ ՅԱՋՈՂՈՒԹԵԱՄԲ ՆՇՈՒԵՑԱՒ ՀԱՅ «ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵԱՆ ԻՇԽԱՆ» ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 140-ԱՄԵԱԿԸ Շարունակութիւն էջ 24-էն

Երեւանի «Թէքէեան Կենտրոն» հիմնադրամի տնօրէն Արմէն Ծուլիկեան

Քանատայի Հայոց թեմի առաջնորդ սրբազան Տ. Աբգար եպսկ. Յովակիմեան

բարձուներու խորհուրդի նախագահ եւ Լոնտոնի Թէքէեան Խնամակալ մարմինի պատուաւոր քարտուղար, որ շնորհակալութիւն յայտնեց «Ծաղիկ»ի խմբագիրին՝ «Թէքէեան Կենտրոն» հիմնադրամին հետ իրականացուցած համագործակցութեան, ՀՀ մշակոյթի նախարարութեան հովանաւորութեան եւ փոխ-նախարարին միջոցով հանդիսութեան մասնակցութեան համար, նաեւ շնորհակալութիւն յայտնելով յայտագրին մէջ իւրաքանչիւր մասնակիցին, վեր առնելով Վահան Թէքէեանի նման տիտանի մը, հանճարեղ բանաստեղծի մը արժանիքները: «Ծաղիկ»ի խմբագիրը հրաւիրելէ առաջ Պոլիսէն յատուկ այս առիթով հրաւիրուած Հայ «Ասմունքի իշխանուհի» Սիլվա Կոմիկեանը՝ ներկայացուց վերջինը կենսագրական ամփոփ տողերով: Սիլվա

Հայաստանի Գրողներու Միութեան քարտուղար, գրականագէտ Պետրոս Դեմիրճեան

Կոմիկեան ասմունքի կատարողութեամբ երկու բաժինով, աւելի քան կէս ժամ հանդէս եկաւ Թէքէեանի բանաստեղծութիւններու ընտրանիով - «Քու յիշատակդ այս գիշեր», «Աղուորները», «Ես սիրեցի», «Մէկ հատիկս», «Կ'անձրեւէ, տղա՛ս», «Զաւակս», «Լուսաւորչի կանթեղը», «Տաղ հայերէն լեզուին», «Եկեղեցին հայկական», «Հաշուեյարդար», «Հայու հոգին» եւ շատ ուրիշ գոհար ստեղծագործութիւններ – մեսմերացնելով ուկնդիրները, զանոնք փոխադրելով մեծ բանաստեղծին ազգային, համամարդկային, խոհափիլիսոփայական ապրումներով ակաղձուն աշխարհը, խլելով երկարատեւ բուռն ծափահարութիւնները ներկաներուն: Ասմունքի բաժնի աւարտին, Կոմիկեան հանդիսականներուն փոխանցեց սրտագրաւ պատգամներ՝ գրուած Ամենայն Հայոց Վեհափառ հայրապետ, Շարունակութիւնը էջ 26

Երեւանի Սպենդիարեանի անուան Երաժշտական մասնագիտական դպրոցի «Ժողովրդական նուագարաններ» համոյթը՝ ղեկավարութեամբ Նունէ Դանիէլեանի

Էջ 26

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ԵՐԵՒԱՆԻ ՄԷՋ ԱՆՆԱԽԸՆԹԱՑ ԵՒ ՄԵԾ ՅԱՋՈՂՈՒԹԵԱՄԲ ՆՇՈՒԵՑԱՒ ՀԱՅ «ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԵԱՆ ԻՇԽԱՆ» ՎԱՀԱՆ ԹԷՔԷԵԱՆԻ ԾՆՆԴԵԱՆ 140-ԱՄԵԱԿԸ Շարունակութիւն էջ 24-էն

երջանկայիշատակ Վազգէն Ա.ի (ծննդեան 110ամեակին առիթով) եւ պոլսահայ «Մարմարա» օրաթերթի բազմաբեղուն խմբագրապետ Ռոպէր Հատտէճեանի կողմէ, որոնք փառաբանած են հայ ժողովուրդի դարաւոր կամքն ու հաւատքը՝ կառչելու հայոց Հայրենիքին, իսկ Հատտէճեանի պատգամը, որ կոչ կ'ընէ հայ գրականութեան եւ բանաստեղծութեան պարտէզը հրաշալի ծաղկեցուցած մեր մեծ գրողներուն ստեղծագործութիւններէն պատառիկներ ամէն Կիրակի յիշատակել նաեւ հայկական եկեղեցիներու մէջ, Ս. եւ անմահ պատարագի ընթացքին:

Հուսկ հրաւիրուեցաւ պատանի-պատանուհիներէ բաղկացած Երեւանի Սպենդիարեանի անուան Երաժշտական մասնագիտական դպրոցի «Ժողովրդական նուագարաններ» համոյթը՝ ղեկավարութեամբ Նունէ Դանիէլեանի: Համոյթը ներկայացուց Թէքէեանի «Եկեղեցին Հայկական»ը եւ երաժշտական այլ գեղեցիկ կտորներ՝ հիացումն ու ծափահարութիւնները խլելով ներկաներուն: Վահան Թէքէեանի ծննդեան 140-ամեակի հանդիսութեան արձագանգեցին Հայաստանի հեռուստացոյցերն ու մամուլը:

Այնուհետեւ հրաւիրուեցաւ Երեւանի «Թէքէեան Կենտրոն» հիմնադրամի տնօրէն Արմէն Ծուլիկեան, որ ընթերցեց գրական երեկոյին յղուած Հայաստանի Գրողներու Միութեան նախագահ Էդուարդ Միլիտոնեանի եւ Երեւանի Եղիշէ Չարենցի անուան Գրականութեան եւ Արուեստի թանգարանի տնօրէն Դոկտ. Կարօ Վարդանեանի խօսքերը: Ծուլիկեան Թէքէեանը որակեց հայ բանաստեղծութեան անկրկնելի մեծերէն մին, որ հայ սերունդներուն կտակեց գրական հարուստ ժառանգութիւն եւ թողեց մեծ աւանդ հայ գրական գանձարանին: Յայտագիրէն դուրս խօսք առնել փափաքեցաւ եւ ելոյթ ունեցաւ Հայաստանի Գրողներու Միութեան քարտուղար, գրականագէտ Պետրոս Դեմիրճեան, որ Թէքէեան հանճարեղ բանաստեղծին մասին վեր առաւ ուշագրաւ նորութիւններ: Դարձեալ յայտագիրէն դուրս հրաւիրուեցաւ խօսք արտասանելու, Երեւան գտնուող Քանատայի Հայոց թեմի առաջնորդ սրբազան Տ. Աբգար եպսկ. Յովակիմեան, որ ներկայացուց Վահան Թէքէեան ազգային-հասարակական նուիրեալ գործիչը, Մեծ գաղափարախօսը, որ հայ սերունդները թրծեց հայրենասիրական անխառն շունչով ու ոգիով:

Ես սիրեցի, բայց ոչ ոք Սիրածներես գիտցաւ թէ՝ Զինքը որքա՜ն սիրեցի․․․

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 27

Լեզուաբանական Կիրակնօրեայ ընթերցումներ՝ Պճեղ մը հայերէն... Տոթք. ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Մ

եծ է թիւը այն գրողներուն, որոնք կը շփոթեն այս երկուքը: Այսպէս, օրինակի համար՝ հետեւեալ խորագիրը. «Յաջորդ տարի յոբելենական 80-ամեակն է մեր թերթին»: Յաջորդ բառին այս կիրարկութիւնը՝ իբրեւ խորագիր, պարզապէս... հայերէն չէ: Որովհետեւ այնքան ատեն, որ նախապէս չէ նշուած այլ տարի մը, «յաջորդ տարի» բառակապակցութիւնը իմաստ չ’ունենար, ծանօթ ու ճշդելի տարի մը չի կրնար ըլլալ: Մտածենք քիչ մը. ո՞ր ծանօթ տարուան պիտի հետեւի «յաջորդ տարի»-ն,– ո՛չ մէկ, նման տարեթիւ չէ յիշուած: Մինչդեռ իմաստաւորուելու համար՝ յաջորդ ածականը իրմէ առաջ կը պահանջէ անունը այլ տարուան մը, որ իբրեւ մեկնակէտ պիտի ծառայէ իրեն՝ յաջորդ-ին: Այլ օրինակ մը. ենթադրենք, որ պատահական փոքրիկի մը ըսենք. «Յաջորդին այսպիսի բան չընես»: Ան յապուշ պիտի կրթի եւ ձեզի հարց պիտի տայ. «Ի՞նչ բան պիտի չընեմ»,– որովհետեւ նման «յաջորդ» մը իմաստ չունի: Սակայն երբ նոյնը կ’ըսէք մէկուն, որ զանգը զարնելէն ետկ դասարան կը մտնէ, այդ պարագային «յաջորդ»-ը իմաստ մը կը ստանայ. ան կը նշանակէ «յաջորդ ուշանալուդ»: Այլ օրինակ մը. «Անոնք որոշում կայացուցին 1956-ին եւ յաջորդ տարի ճամբորդեցին»: Այս պարագային «յաջորդ տարի» կապակցութիւնը իմաստ ունի, որովհետեւ ան կը յենի 1956-ին վրայ, մեկնակէտ ունի 1956-ը եւ կը նշանակէ 1957-ին: Նման մեկնակէտ գոյութիւն չունի վերի խորագիրին պարագային, քանի իրմով կը սկսի յօդուածը: Այս սխալ կիրարկութիւնը արեւելահայերը կը գործածեն հաց ու ջուրի պէս՝ հաւանաբար ռուսերէնի հետեւողութեամբ: Իսկ արեւմտահայ լրագրողը մեքենաբար կ’ընդօրինակէ արեւելահայերէն բնագիրը: Բերուած խորագիրի հեղինակին փնտռած ածականը յառաջիկայ բառն է. «Յառաջիկայ տարի յոբելենական 80-ամեակն է մեր թերթին»: Յառաջիկայ բառը մեկնակէտի պէտք չունի. իր մեկնակէտը իր իմաստին մէջն իսկ է: Արդարեւ, յառաջիկայ-ն այն է, որ կը յաջորդէ խօսած պահդ պարփակող ժամանակը: Ոեւէ հայերէն գիտցողի համար «յառաջիկայ

Յաջորդ եւ յառաջիկայ տարի» բառակապակցութիւնը կը բնորոշէ 2019-ն, եթէ այս խօսքը արտասանուած է կամ գրուած է հի՛մա՝ 2018-ի՛ն, այսօ՛ր, թերթի ներկա՛յ թիւին մէջ: Իսկ եթէ զայն գրենք 2019-ին, ապա «յառաջիկայ» պիտի նշանակէ 2020 եւ այսպէս շարունակ: «Յառաջիկայ օրերը դժուար պիտի ըլլան»,– մեկուսի նախադասութիւնը լիովին ինքնաբաւ է եւ կը նշանակէ՝ խօսողին ու լսողին համար, մեր այս խօսած պահուն կամ օրուան յաջորդող օրերը: Մինչդեռ «յաջորդ օրերը դժուար պիտի ըլլան»,– մեկուսի նախադասութիւնը ո՛չ մէկ յստակ ու որոշ օրերու կ’ակնարկէ. այսպէս է, քանի որ յաջորդ ածականը իմաստաւորուելու համար մեկնակէտ մը կը պահանջէ, իսկ այդ մեկնակէտը բացակայ է այստեղ: «Այսօր դիւրին է, սակայն յաջորդ օրերը դժուար պիտի ըլլան»,– հիմա հարցը փոխուեցաւ. մենք այլեւս գիտենք, որ այսօրուան յաջորող օրերն են, որ պիտի դժուար ըլլան, այսինքն՝ վաղը, միւս օրը եւ այլն... *** ա) Յաջորդ օրը անոնք պիտի վերադառնան: Ե՞րբ է այդ վերադարձը,– չենք գիտեր, քանի յաջորդ-ը մեկնակէտ չունի: բ) Ուրբաթ օրը պիտի մրցին եւ յաջորդ օրը պիտի վերադառնան: Ե՞րբ է այդ վերադարձը,– Շաբաթ է, պարզ է, քանի այստեղ յաջորդ-ը մեկնակէտ ունի Ուրբաթ-ը: գ) Յառաջիկայ Երեքշաբթի պիտի վերադառնան: Յառաջիկայ-ն ոչ մէկ մեկնակէտի կը կարօտի: Ե՞րբ է այդ վերադարձը,– այս՝ ներկայ օրուան, – ուր կը խօսինք կամ կը գրենք,– յաջորդող եւ մեր անմիջական առջեւը գտնուող Երեքշաբթին է: *** Յաջորդ բառին յիշեալ սխալ կիրակութիւնը, ինչպէս ըսինք, հետեւանք է արեւելահայերէնի ռուսամոլութեան, բայց ան միակը չէ: Անոր վրայ կու գայ աւելնալու անգլերէնի next բառը, որ այնքան ընթացիկ է. հոն ուր հայ անվարժ խմբագիրը կը հանդիպի այս ածականին, իսկոյն զայն յաջորդ կը թարգմանէ, մինչդեռ անգլերէն այս բառը հաւասարապէս կը նշանակէ թէ՛ յաջորդ եւ թէ՛ յառաջիկայ: Next week հաւասարապէս կը նշանակէ յաջորդ շաբաթ եւ յառաջիկայ շաբաթ: Հայ թարգմանիչը պարտի, հիմնուելով թարգմանելի հատուածին իմաստին վրայ, զատորոշելու, թէ այս երկուքէն ո՛ր մէկով հայերէնի թարգմանէ՝ յաջո՞րդ, թէ՞ յառաջիկայ: Շարունակութիւնը էջ 28

Հայ Կեանք

Էջ 28

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Երեւանի 2800-ամեակին ընդառաջ լոյս տեսած «Արարատ-Ուրարտու թագաւորութիւնը» եռալեզու ալպոմը թեան մէջ ուրուագծեց այն սահմանները, որ յետոյ եւրոպացի աշխարհագրագէտները պէտք է կոչէին Հայկական լեռնաշխարհ: Անոր արժէքը մեր կողմէ պատշաճ չէ գնահատուած, մենք այսօր այդ բացը լրացնելու անհրաժեշտութիւն ունինք: ԷրեբունիԵրեւանի 2800-ամեակը շատ լաւ առիթ էր այս բացը լրացնելու համար»,- ըսած է Մովսիսեան: Ալպոմը եռալեզու է, գրուած անգլերէնով, հայերէնով եւ ռուսերէնով: Հեղինակին խօսքով` այստեղ որեւէ քաղաքական կամ այլ տողատակ պէտք չէ փնտռել: «Ալպոմը գրուած է եռալեզու արձանագրութիւններու ձեւաչափով, երբ կեդրոնը միշտ մայրենի լեզուն է: Այստեղ որեւէ քաղաքական կամ այլ պատճառ պէտք չէ փնտռել: Գիրքին կցուած տեսասկաւառակի մէջ կայ նաեւ թրքերէն տարբերակը»,- ըսած է Արտակ Մովսիսեան: Էրեբունի-Երեւանի 2800-ամեակին նուիրուած տօնական ձեռնարկներու նախօրէին լոյս տեսած է «Արարատ-Ուրարտու թագաւորութիւնը» եռալեզու ալպոմը: «Արմէնփրես»-ի փոխանցմամբ` Հոկտեմբեր 18-ին տեղի ունեցած մամուլի ասուլիսի ընթացքին ալպոմի հեղինակ, ԵՊՀ պատմութեան բաժանմունքի Հայոց պատմութեան ամպիոնի վարիչ Արտակ Մովսիսեան նշած է, որ սա առիթ է գիտահանրամատչելի կերպով աշխարհին ներկայացնելու Վանի թագաւորութիւնը: «Վանի թագաւորութիւնը մեր պատմութեան ամենակարեւոր փուլերէն մէկն է: Սա առաջին համահայկական պետութիւնն է, որ մէկ պետականու-

Արտակ Մովսիսեան խօսած է նաեւ Էրեբունի հնավայրի մասին: Անոր խօսքով` անիկա կը գտնուի անմխիթար վիճակի մէջ եւ ներկայանալի տեսք չունի: «Էրեբունի հնավայրը այսօր ներկայանալի տեսք չունի զբօսաշրջիկներու համար: Պատերուն կան տարբեր լեզուներով գրութիւններ, որոնք ոչ միայն հայերու կողմէ կատարուած են, այլեւ այնտեղ այցելած օտարերկրացիներու: Հռոմէ 29 տարիով մեծ հնավայր ունինք, որ պէտք է պատշաճ մակարդակով պահպանենք»,- ըսած է ան: Արտակ Մովսիսեան յոյս ունի, որ մինչեւ տարեվերջ իշխանութիւններն ու պատկան մարմինները կ’արձագանգեն իր բարձրաձայնած հարցին ու կը նորոգեն հնավայրը։

Կիրակնօրեայ ընթերցումներ՝ Պճեղ մը հայերէն... Շարունակութիւն էջ 27-էն

Իսկ ասոնք նոյնը չեն հայերէնի մէջ: Օրինակ՝ ***Յուլիոս Կեսար սպաննուեցաւ 44-ին Քա.: Յաջորդ տարի կազմուեցաւ Եռապետութիւն մը: ---Այս օրինակին մէջ փաստօրէն չեմ կրնար յաջորդը փոխարինել յառաջիկայով: Փորձեցէք ու պիտի տեսնէք, որ անկարելի է: Եւ վերջապէս այս շփոթին կ’օժանդակեն մեր բառարանները եւս. 20-րդ դարու մեր կարեւորագոյն բառարանները՝ Գայայեան, Ճիզմեճեան, Տէր Խաչատուրեան եւ Կռանեան՝ բոլո՛րն ալ յառաջիկայ-ին դիմաց դրած են յաջորդ: Է՜հ, այսպիսի բառարաններէն ուրիշ ինչ արդիւնք կարելի էր ակնկալել: *** Շնորհալի գործ ըրած պիտի ըլլան մեր թերթերը՝ իրենց կրտսեր ու սկսնակ լրագրողներուն թելադրելով, որ «արխիւ պահեն»: Աստուած տայ ալ պահեն եւ անոնք տարբեր ըլլան իրենց երէցներէն:

Յաջորդ եւ յառաջիկայ Մեր արդի խմբագիրները ընդմիշտ թերացած են՝ ինքնին ո՛չ մէկ արխիւ պահած չըլլալնուն պատճառով. կ’ակնարկեմ լեզուակա՛ն արխիւի, որուն մէջ բծախնդրօրէն արձանագրուած ըլլային դպրոցի չսորվեցուցած այն գիտելիքները, որոնք կեանքի մէջ կը սորվուին եւ թոյլ կու տան, որ մազ-մօրուք ճերմըկցնող խմբագիրն ու սրբագրիչը կամաց-կամաց տիրապետեն լեզուին եւ դասարանը ամէն տարի կրկնող ու մանկապարտէզի մակարդակին մնալու դատապարտուած բաժանորդներէն քիչ մը վեր ելլեն եւ հարկաւոր չըլլա՜յ տարին 12 ամիս կրկնելու ամենատարրական կանոնները...ծանօթ արդիւնքներով: Վասնզի եթէ օր մը զիջանինք նժարի մէջ դնել մեր գիտցածներն ու չգիտցածները, ապա ստուգապէս ի յայտ պիտի ելլէ, որ մեր չգիտցածները միշտ ալ կը գերազանցեն գիտցածները: Անշուշտ բացառուած են անոնք, որոնք ամէն բան գիտեն եւ ոչինչ սորվելու պէտք ունին:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 29

ԳԻՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՀԱՆԴԷՍ - ԳԻՆԵՁՕՆ «Armenia and Soviet Turkish Relations in Diplomatic Documents, 1945-1946»

Կիրակի, 28 Հոկտեմբեր 2018-ին, Աւստրիոյ Հայ Դատի Յանձնախումբին կազմակերպութեամբ տեղի ունեցաւ Աւստրիոյ մէջ ՀՀ. Արտակարգ եւ Լիազօր Դեսպան Դոկտ. Արման Կիրակոսեանի հեղինակած ու 2018-ին հրատարակուած «Armenia and Soviet Turkish Relations in Diplomatic Documents, 1945-1946» գիրքի շնորհահանդէս-գինեձօնը։ Հայկական հարցի նորագոյն պատմութեան մէջ գիտական այս աշխատութիւնը կու գայ լուսարձակի տակ առնելու միջազգային յարաբերութիւններուն մէջ, յատկապէս Խորհդային Միութեան եւ Թուրքիոյ յարաբերութիւններուն ընթացքն ու զարգացումը հայկական հարցին նկատմամբ։

Ձեռնարկին սկիզբը բարի գալուստի եւ բացման խօսքով հանդէս եկաւ Տոքթ. Վրէժ Սահակեանը, որուն յաջորդեց գեղարուեստական յայտագիր։ Ապա իրաւաբան Գէորգ Յակոբճեան ամփոփ ձեւով ներկայացուց գիրքին մասերն ու բովանդակութիւնը։ Անդրադարձ կատարուեցաւ գիրքին մէջ տեղ գտած հայկական հարցի եւ տարածքային խնդիրներու պատմական հոլովոյթին, Սան Սնթեֆանոյի դաշնագրէն մինչեւ Սեւրի, Պրէսլիթովսկիի, Պաթումի, Մուտրոսի, Ալէքսանդրապոլի, Մոսկուայի, Կարսի ու Լոզանի պայմանագրերուն։ Դաշնագրերու եւ Շարունակութիւնը էջ 30

Հայ Կեանք

Էջ 30

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ԳԻՐՔԻ ՇՆՈՐՀԱՀԱՆԴԷՍ - ԳԻՆԵՁՕՆ «Armenia and Soviet Turkish Relations in Diplomatic Documents, 1945-1946» Շարունակութիւն էջ 29-էն

անոնց հետեւանքներու ներկայացումէն ետք, ներկայացուեցաւ 1920-1990 ժամանակաշրջանին Խորդհրդային Միութիւն, Խորհրդային Հայաստան եւ Թուրքիա յարաբերութիւններուն եւ այդ յարաբերութիւններու վերիվայրումներուն, շեշտը դրուելով 1945-1953 թուականներուն Խորհրդային Միութեան կողմէ Թուրքիայէն Կարսի ու Արտահանի տարածքները պահանջելու գործընթացին ու այս գործընթացի մէջ գերտէրութիւններուն, այս պարագային Ամերիկայի եւ Մեծն Բրիթանիայի դերակատարութիւններուն, Խորդհային Հայաստանի եւ սփիւռքահայութեան աշխատանքներուն։ Գիրքի ներկայացումէն ետք, խօսք առաւ գիրքի հեղինակ Դոկտ. Արման Կիրակոսեանը, որ շնորհակալութիւն յայտնեց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան «Խաչիկ Պապիկեան հրատարակչական հիմնադրամին», գիրքին անգլերէն հրատարակութիւնը ստանցնելուն համար, ապա հանգամանօրէն ներկայացուց գիրքին մէջ տեղ գտած արխիւային փաստաթուղթերուն պատմութիւնն ու յաջորդականութիւնը, որոնք կը վերաբերէին թիւ 410 թըղթածրարին (1945-ին Խորհրդային գերագոյն իշխանութիւններուն թելադրանքով, Խորհրդային Հայաստանի ղեկավարութեան կողմէ պատրաստուած «Թուրքիոյ Կողմէ Գրաւուած Տարածքներու» տեղեկանքին, որմէ օրինակ մը պահուած էր հեղինակին հօր, 1975-1985 Խոհրդային Հայաստանի Արտագին Գործոց նախարար Ճոն Կիրակոսեանի մօտ եւ որ այսօր յանձնուած է Հայաստանի ազգային արխիւին), այս հարցով հրապարակուած միջ-պետական դիւանագիտական փաստաթուղթերու եւ նամակակցութիւններու ինչպէս նաեւ վերլուծութիւններ կա-

տարեց այդ օրերուն արձանագրուած դէպքերուն տուն տուած պատճառներուն։ Դոկտ. Կիրակոսեանի ելոյթէն ետք տեղի ունեցաւ հարց ու պատասխան ապա աւանդական գինեձօնի արարողութիւն եւ հիւրասիրութիւն։ Այս գիրքը միայն պատմական նշանակութիւն չունի, այլ միջազային օրէնքի, միջազգային յարաբերութիւններու եւ հայ դատի իրաւական ու արդար լուծման տեսակէտէն դիտուած լուրջ այժմէական եւ ուսուցողական է, որուն համար շնորհակալ ենք հեղինակին եւ «Խաչիկ Պապիկեան» հրատարակչական հիմնադրամին։

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Էջ 31

թեր, լուսանկարներ, օգտագործուած գրականութեան ցանկ, յատուկ անուններու եւ եզրերու ցանկեր) (շարադրանքը` անգլերէն, ելոյթները` արաբերէն):  Բանեան Գառնիկ, «Հայ որբի մը յուշերը 1914-1920», հայերէնէ թարգմանեցին Շանթ Մարճանեան եւ Ժան-Միշել Պիլեմճեան, ներածական խօսք` Յարութիւն-Ռեմոն Գէորգեանի, «Հեմիսֆեր» հրատարակչութիւն, Ֆրանսա, Օգոստոս 2018, 307 էջ (ֆրանսերէն):

Պատրաստեց ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ  Աճառեան Սոֆիա, «Իմ յուշերը Աճառեանի մասին», «Ասողիկ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 286 էջ (14,8 x 20,6 սմ.) (մեծանուն եւ երախտաշատ հայագէտի տիկնոջ յուշերը իրենց համատեղ կեանքէն, լուսանկարներ): «Հրատարակչական ծախսերը հոգացել են Հ. Հ. Գ. Ա. Ա. Հ. Աճառեանի անուան լեզուի ինստիտուտը եւ բանասիրական գիտութիւնների դոկտոր Ամալիա Խաչատրեանը»:  Աճեմեան Գէորգ, «Ամբողջական երկեր», Դ. եւ Ե. հատոր, գլխաւոր խմբագիր` Սուրէն Դանիէլեան, պատասխանատու խմբագիր` Քնարիկ Աբրահամեան, Դ. հատորի յառաջաբանի հեղինակներ Սուրէն Դանիէլեան եւ Քնարիկ Աբրահամեան, «Սփիւռք» գիտա-ուսումնական կենտրոն, «Զանգակ» հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 568 + 424 էջ (16,5 x 23,7 սմ.) (Դ. հատորի խորագիր` «Քննադատական երկեր»` գրաքննադատութիւն, գրական նիւթերու մասին հարցազրոյցներ եւ նամակներ, Ե. հատորի խորագիր` «Հրապարակագրական երկեր»` Հայ Դատի եւ ազգային ազատագրական պայքարի մասին յօդուածներ` լոյս տեսած մասնաւորապէս «Սփիւռք» պարբերականին մէջ. երկու հատորներուն մէջ` անուանացանկեր, ծանօթագրութիւններ): Հատորները տպագրութեան երաշխաւորած է Խաչատուր Աբովեանի անուան Հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի բանասիրութեան բաժանմունքի խորհուրդը:  Աւագեան Արծրուն (կազմող, նախաբանի եւ յօդուածներու հեղինակ), «Վահան Թէքէեան. Ազնուական քերթողը», խմբագիր` Վազգէն Գաբրիէլեան, Երեւանի պետական համալսարանի հրատարակչութիւն, Երեւան, 2018, 215 էջ: Հրատարակութեան հովանաւորն է Լոս Անճելոսի «Նոր օր» շաբաթաթերթը: Գիրքը նուիրուած է Վ. Թէքէեանի ծըննդեան 140-ամեակին:  Աւշարեան Ռուբէն, «Արձանագրութիւններ – Լիբանանի խորհրդարաններու հայ երեսփոխանները», Ա. հատոր` 1922-1972, Բ. հատոր` 1972-2017, Հայկազեան համալսարանի հրատարակչութիւն, Պէյրութ, 2017, 653 + 679 էջ (17,4 x 24,6 սմ.) (հանրագիտարանային բնոյթի կոթողային աշխատութիւն Լիբանանի հայազգի երեսփոխաններու մասին, կենսագրութիւններ, ընտրապայքար, գործունէութիւն, խորհրդարանին մէջ ելոյթներ, փաստաթուղ-

 Գարայեան Սարգիս Ե., «Հայերը Օսմանեան Թուրքիոյ մէջ, 1914 – Աշխարհագրական եւ ժողովրդագրական տեղեկագիրք», ներածութիւնը` Գարլա Կարապետեանի, «Կոմիտաս» հիմնարկի հրատարակութիւն, 2018, 674 էջ (4000-է աւելի հայաբնակ վայրերու հին եւ նոր անուններն ու աշխարհագրական դիրքը, անոնց բնակչութեան ընդհանուր թիւը, հայ բնակիչներուն քանակը եւ այլն, քարտէսներ, լուսանկարներ, օգտագործուած աղբիւրներու ցանկ, գիւղերու անուանացանկ) (անգլերէն):  Էքինճեան Յովհաննէս Կ., «Ֆրանսայի կողմէ հայոց ցեղասպանութեան ճանաչումը – Երկար ճամբու մը ոլորանները», «լ’Հարմաթան» հրատարակչութիւն, Փարիզ, Մարտ 2018, 222 էջ (15,5 x 24 սմ.) (Ֆրանսայի կողմէ հայոց ցեղասպանութեան ճանաչման հոլովոյթը 1918-ի վերջէն մինչեւ 2001-ին Ֆրանսայի Ազգային ժողովին կողմէ անոր «ճանաչումը») (ֆրանսերէն):  «Հայկազեան հայագիտական հանդէս», ԼԸ. հատոր, պատասխանատու խմբագիր` Անդրանիկ Տագեսեան, Հայկազեան համալսարանի հրատարակչութիւն, Պէյրութ, 2018, 852 էջ:  Ղորղանեան Ստեփան, «Կարսի մարզը Հայաստանի Հանրապետութեան կազմում (1919 Ապրիլ – 1920 Հոկտեմբեր) – Կարսի նահանգապետ Ստեփան Ղորղանեանի յուշերը», աշխատասիրութեամբ` Վլատիմիր Յարութիւնեանի, հեղինակային հրատարակութիւն, Երեւան, 2018, 643 էջ (Կարսի նահանգապետի յուշերը նահանգի 1919-ի Ապրիլ – 1920-ի Հոկտեմբեր ժամանակահատուածի կեանքի, 30 Հոկտեմբեր 1920-ին Կարսի խայտառակ անկման եւ Աղեքսանդրապոլի պայմանագիրի բանակցութիւններուն մասին, լուսանկարներ): «Գրքի հրատարակութիւնն իրականացուել է «Սամուէլ Սարուխանեան» հիմնադրամի միջոցներով»:  Ճէպէճեան Հրայր, «Սփիւռքահայ կեանքեր ինչպէս որ տեսայ», խմբագրեց եւ համադրեց Արտա Ճէպէճեան, Համազգայինի «Վահէ Սէթեան» հրատարակչատուն, Պէյրութ, 2018, 552 էջ 16,5) x 23,5 սմ.) (աշխարհի երկիրներով հեղինակին ուղեւորութիւններու ընթացքին հայոց հետ հանդիպումներու նկարագրութիւններ ու տպաւորութիւններ, լուսանըկարներ): Հեղինակը հրատարակութիւնը նուիրած է կնոջը` Արտային եւ զաւակներուն` Վահէին եւ Ալիքին:  Մովսիսեան Արտակ, «Արարատ-Ուրարտու թագաւորութիւնը», Երեւան, 2018 (եռալեզու` Շարունակութիւնը էջ 32

Հայ Կեանք

Էջ 32

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԱԶԱՏԱՄԱՐՏԸ. 1918-1921 կան տաղանդի շնորհիւ էր, որ եռագլուխ հիդրայի՝ թուրքական-ատրպէյճանական-խորհրդային հորդաների դէմ մղուած անհաւասար պայքարում Զանգեզուրը մնաց հայկական դրօշի ներքոյ՝ ի տարբերութիւն Ղարաբաղի եւ Նախիջեւանի:

Լոյս է տեսել ռազմական պատմաբան Ռաֆայէլ Թադեւոսեանի հեղինակած «ԶԱՆԳԵԶՈՒՐԻ ԱԶԱՏԱՄԱՐՏԸ. 1918-1921թթ.» քարտէզը եւ նրան կից գրքոյկը, ուր աւելի հանգամանօրէն, բայց հնարաւորինս սեղմ շարադրուած են զանգեզուրեան իրադարձութիւնները: Հիմնականում Գ. Նժդեհի գլխաւորութեամբ մղուած 1918-1921թթ. Զանգեզուրի ազատամարտն իր կարեւորութեամբ բացառիկ տեղ է գրաւում հայոց նորագոյն պատմութեան մէջ: Այդ ազատամարտի արդիւնքում յիշեալ ժամանակահատուածում տարածքային հսկայական կորուստներ ունեցածՀայաստանի կազմում պահպանուեց Զանգեզուրը: Հայ ազատամարտի երեւելի դէմքերից մէկի՝ Գարեգին Նժդեհի զօրավարական-քաղաքագիտա-

Նոր հրատարակութիւններ Շարունակութիւն էջ 31-էն

հայերէն, ռուսերէն եւ անգլերէն ալպոմ, գունաւոր բազմաթիւ լուսանկարներ եւ քարտէսներ, կցուած է թրքերէն տեսախտասալիկ Արարատեան թագաւորութեան պատմութեան մասին):  Յարութիւնեան Վլատիմիր, «Առաջին Հանրապետութիւն – Կարսի վերջնախաղը», հեղինակային հրատարակութիւն, Երեւան, 2018, 180 էջ (30 Հոկտեմբեր 1920-ին Կարսի խայտառակ անկման մասին փաստեր եւ վերլուծումներ):  Նալպանտեան Յովսէփ (աշխատասիրեց), «Միջազգային պատմութիւն – Ժամանակագրութիւն (1789-2015)», «Էտիթ փրինթ» հրատարակչութեան տպարան, Երեւան, 2018, 720 էջ (21 x 27,9 սմ.) (համաշխարհային ու հայոց պատմութեան վերջին 220230 տարիներու կարեւոր անցքերը` մէկ կամ քանի մը տողով, քիչ յայտնի փաստեր, համառօտագրութեանց, օգտագործուած աղբիւրներու եւ անձնանուններու ցանկեր):  Պապոյեան Գէորգ, «Այնթապի հերոսական պատերազմը», հայերէնէ թարգմանիչ եւ յառաջա-

Անքակտելիօրէն իրար միաձուլուած Զանգեզուր եւ Նժդեհ հասկացութիւնները կազմում են մեր պատմութեան այն անանց-յաւերժական արժէքներից մէկը, առանց որի հայ մարդը կլիներ զգալիօրէն թերի, աղքատ եւ թոյլ: Իսկ այդ արժէքին հայը պիտի առնչուի դեռեւս աշակերտական սեղանից, այդ արժէքը պէտք է նրան պատուաստուի դեռ վաղ հասակից, եթէ չենք ուզում դարձեալ անդառնալի կորուստներ ունենալ: Զանգեզուրի ԱզատամարտԳարեգին Նժդեհ դասը եւ՛ դպրոցի շրջանակներում, եւ՛ աւելի լայն առումով կոչուած է կատարելու այդ խնդիրը: Ձեզ ներկայացուող այս նիւթը կարծում ենք եւ՛ որպէս միջոց, եւ՛ որպէս նպատակ համապատասխանում է առաջադրուած խնդրի իրագործմանը: Քարտէզը տպագրուել է ոչ թէ թղթի, այլ բաների վրայ, որն անշուշտ մեծապէս բարձրացնելու է նրա դիմացկունութիւնը եւ երկարակեցութիւնը. չափսերն են 108սմ×160սմ, արժէքը՝ / գրքոյկի հետ միասին/ 14000 դրամ: ՀՀ Գիտութիւնների Ազգային Ակադեմիայի աշխատակից Արեւիկ Գափոյեան Հեռ. 098-57-78-13, 096-50-16-46 բանի հեղինակ` Իւմիթ Քուրթ, «Կոմիտաս» հիմնարկի հրատարակութիւն, Լոնտոն, 2018, 284 էջ (15,5 x 22,9 սմ.) (Այնթապի հայութեան 1920-1921-ի ինքնապաշտպանութեան ականատեսի վկայութիւն) (անգլերէն):  Սիմոնեան Հրաչիկ, «Հայկական հարցը եւ ռուսաստանեան դիւանագիտութիւնը առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրէին», Ռուսիոյ գիտութիւններու կաճառի հարաւային գիտական կեդրոնի հրատարակչութիւն, Տոնի Ռոսթով – Ռուսիա, 2018, 464 էջ (17,2 x 24,7 սմ.) (օգտագործուած աղբիւրներու ցանկ) (ռուսերէն):  «Սփիւռք եւ ինքնութիւն», խմբագիր` Շահան Գանտահարեան, հրատարակութիւն «Խաչիկ Պապիկեան հրատարակչական հիմնադրամ»ի թիւ 12, տպարան Կաթողիկոսութեան հայոց Մեծի Տանն Կիլիկիոյ, Անթիլիաս, 2018 (17 Յուլիս 2018-ին Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան կազմակերպած նոյնանուն գիտաժողովին 24 զեկուցումները):  Քուրթ Իւմիթ, «Անթէպ 1915 – Ցեղասպանութիւն եւ իրականացնողներ», խմբագիր` Մերվէ Էօզթիւրք, «Իլեթիշիմ» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, Սեպտեմբեր 2018, 215 էջ (հինգ յաւելուածներ, օգտագործուած աղբիւրներու եւ յատուկ անուններու ցանկեր) (թրքերէն):

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 33

Էջ 34

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

ՀԱՅ ԵՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆ ՄՏԱԾԵԼ՝ ԵՐԷԿԻ ԵՒ ՆԵՐԿԱՅԻ ԱՆՄԻՋԱԿԱՆՆԵՐԷՆ ԱՆԴԻՆ Շարունակութիւն էջ 14-էն

զանոնք:

հետեւանք մենաշնորհներու, ծնունդ տալու համար ներազգային իրաւ համագործակցութեան եւ առաքինութեան, բիզնեսը չվերածելով Ահարոնի Ոսկի Հորթին, չարաշահութեան եւ շահագործման, անարդարութեան:

Քաղաքակրթութիւնները չեն մեռնիր սպաննուելով, անոնք անձնասպան կ’ըլլան, ըսած է Առնոլտ Թոյնպի:

Այս ընելու համար առաջնորդող գաղափարի եւ այդ գաղափարը առաջնորդող ղեկավարի, ղեկավարումի, կազմակերպութեան կարիք կայ: Մեր ընկերութեան մէջ ամէն օր քիչ մը աւելի լուսանցքային դարձած մտաւորականութեան պարտականութիւնն է լուսաւորել զանգուածները, որպէսզի անոնք ծնունդ տան անշահախնդիր, մենաշնորհներ չհետապնդող ազգի եւ հայրենիքի փլուզման պատճառներու վերացման ճարտարապետ ղեկավարներու: Մամուլին համար կ’ըսուի, որ ան չորրորդ իշխանութիւն է, իսկ պէտք է աւելցնել, որ ժողովուրդի մը մտաւորականութիւնը անոր ապագայատես եւ հարազատ ինքնութեամբ տոկալու եւ տեւելու ուժականութիւնն է, ան պէտք է դառնայ լուսաւորող եւ չլռող ուժականութիւն: Որպէսզի չեզրակացնենք, որ ազգ, հայրենիք, քաղաքակրթութիւն անպատասխանատուութեամբ ինքնասպան պիտի ըլլան: Այս իրատեսութեամբ եւ յանդուգն յանձնառութեամբ կարելի կ’ըլլայ մեր գոյութեան սպառնացող արտաքին եւ ներքին չարիքներու դէմ պայքարիլ, եւ օր մըն ալ անհետացնել

Ցուցադրութիւններէ, ընդունելութիւններէ, հանրահաւաքներէ եւ ամէն կարգի ամբոխավարութիւններէ, populism-է, դիրքապաշտութիւններէ եւ դիրքապաշտպանութիւններէ առաջ, լաւ կ’ըլլայ քաջութեամբ զրոյցի նստիլ Առնոլտ Թոյնպիի եւ Ժարէտ Տայմընտի հետ: Զրոյցի ժամանակ միշտ մտածելով, որ ազգը ազգ է հողին վրայ, ազգ է դարերու ընթացքին հիւսուած ինքնութեամբ եւ մշակոյթով: Առանց անոնց ի՞նչ կը մնայ: Իրատեսութիւն եւ քաջութիւն պէտք է պատասխանելու, նոյնիսկ ցաւելու եւ ցաւցընելու գինով: Զրուցող հա՞յը. Հայաստան եւ բազմանուն սփիւռքներ, որոնք գիտնան չըլլալ ծագումով հայ, հայրենահանուելէ եւ հայրենիք լքելէ ետք յայտնուիլ Բելգիացիի, Նոր Զելանտացիի, Ֆրանսացիի, Ամերիկացիի գոյնզգոյն շապիկներով եւ … պարծենալ ծագումով հայու յաջողութիւններով: Առանց բացառութիւններու եւ բացառիկ պարագաներու ծխածածկոյթին մէջ ճամբակորոյս ըլլալու, ինչպէ՞ս մերժել հետեւիլ ինքնասպանութեան վատերու ճանապարհին:

Արաքսի ափամերձ հատուածով Արցախը Հայաստանին կապող երրորդ մայրուղի պիտի կառուցուի

Հայաստանի Հանրապետութիւնը Արցախին կապող նոր` երրորդ մայրուղի պիտի կառուցուի։ Այս մասին ըսած է Արցախի նախագահ Բակօ Սահակեան` Հոկտեմբեր 15-ին լիբանանահայ գործարարներու հետ հանդիպման ժամանակ: Աւելի քան 200 սփիւռքահայ (հիմնականօրէն` լիբանանահայ եւ Լիբանանէն հեռացած) գործարարներէ կազմուած ԱՐԻ` «Արցախ Րութս Ինուեսթմընթ» (Artsakh Roots Investment) ներդրումային ընկերութեան բաժնետէրերու խումբը` շուրջ 25 հոգի, հերթական այցով, Հոկտեմբեր 13-16, ժամա-

նած է Արցախ` տեղւոյն վրայ ծանօթանալու նախորդ տարիներու գործունէութեան արդիւնքներուն, հանդիպումներ ունենալու Արցախի իշխանութիւններուն հետ եւ քննարկելու «Արցախ-2028» խորհրդաժողովի իրականացման մանրամասնութիւնները, կը յայտնէ civilnet.am-ը: ԱՐԻ-ի բաժնետէրերու հետ հանդիպման ժամանակ նախագահ Սահակեան նշած է, որ յառաջիկային կը նախատեսուի կառուցել Հայաստանի Հանրապետութիւնն ու Արցախը իրարու կապող երրորդ` հարաւային մայրուղին` Արաքսի ափամերձ հատուածով: Սահակեան նշած է, որ Վարդենիս-Մարտակերտ ճանապարհը ոչ միայն մէկ աստիճանով բարձրացուցած է Արցախի անվտանգութիւնը, այլեւ ունեցած է տնտեսական ազդեցութիւն, մասնաւորապէս` աճած է զբօսաշրջութիւնը, Թարթառ եւ Լեւ գետերու երկայնքով կառուցուած է ու կը կառուցուին սնունդի, սպասարկման կառոյցներ, ջրաելեկտրակայաններ:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 35

«Tumo Paris»-ի պաշտօնական բացումը

Հոկտեմբեր 16-ին Les Halles շրջանի կեդրոնական հատուածի մէջ տեղի ունեցաւ «Թումո Փարիզ»ի պաշտօնական բացման հանդիսաւոր արարողութիւնը, ուր ներկայ էին Փարիզի քաղաքապետ Անն Իտալկոն, Forum des Image կեդրոնի նախագահ Մարք Տեսսիեն, հետազօտութեան, գիտութեան եւ նորարարութեան հարցերով ԵՄ յանձնակատար Քարլոս Մոեդաշը, ՀՀ Կրթութեան եւ Գիտութեան նախարար Արայիկ Յարութիւնեանը, Երեւանի քաղաքապետ Հայկ Մարութեանը, Թումոյի հիմնադիր Սեմ եւ Սիլվա Սիմոնեանները, տնօրէն Մարի Լու Փափազեանը, Հայաստանի ու միջազգային կառոյցներու պատուաւոր այլ հիւրեր: Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Forum des Images կեդրոնի նախագահ Մարք Տեսսիեն` նշելով, որ «Թումո Փարիզ»ը կը դառնայ Forum des Images-ի յենասիւներէն մէկը: ՀՀ Կրթութեան եւ Գիտութեան նախարար Արայիկ Յարութիւնեանը ողջունեց հիւրերը եւ իր շնորհակալութեան խօսքը յայտնեց Փարիզի քա-

ղաքապետ Անն Իտալկոյին` նշելով, թէ «Թումո Փարիզ»ի փորձը վարակիչ է եւրոպական միւս երկիրներուն համար, որոնք նոյնպէս ցանկութիւն յայտնած են ունենալ նմանատիպ Թումո կեդրոններ. «Իրականում պատմական իրադարձութիւն է տեղի ունենում: Թումոյի արտահանումը Հայաստանից Շարունակութիւնը էջ 36

Հայ Կեանք

Էջ 36

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

«Tumo Paris»-ի պաշտօնական բացումը Շարունակութիւն էջ 35-էն

կրթական ոլորտում մեր լաւագոյն ցուցանիշերից մէկն է»: Երեւանի քաղաքապետ Հայկ Մարութեանը նշեց. «Ուզում եմ բացատրել իմ երջանկութիւնը, քանի որ իմ երեխան էլ է Երեւանում այցելում Թումո կեդրոն, եւ ես գիտեմ, թէ ինչքան օգուտ է դա նրա համար, ինչքան է նա սովորում ու ինչքան երջանիկ է նա այնտեղ: Եւ ես էլ երջանիկ եմ, որ այսուհետ Փարիզի պատանիները եւս զգալու են այդ երջանկութիւնը»: Փարիզի քաղաքապետ Անն Իտալկոն ողջունեց հիւրերը. «Կեցցէ՛ Թումոն: Կը ցանկամ ներկայ գտնուող պատանիներուն մաղթել, որ համարձակ ըլլան ու ապագայի մասին մտածեն մարդասիրաբար եւ առանց սահմանափակումներու»: Թումո կեդրոնի հիմնադիր տնօրէն Մարի Լու Փափազեանը անդրադարձաւ Թումոյի առաքելութեան գլխաւոր սկզբունքներէն մէկուն. «Սա այն էներգիայի աղբիւրն է, բարի կամքի, լաւատեսութեան ու վստահութեան այն համադրութիւնը, որը մենք կը ցանկանանք փոխանցել մեր պատանիներուն: Բաւական է անգամ մը իյնալ կախարդական կաթսայ ու ստեղծարար էներգիայի չափաբաժինը բաւարար է ամբողջ կեանքի համար»: Բացման արարողութեան ընթացքին ցուցադրուեցան «Թումո Փարիզ»ի համար նախագծուած «թռչող» թումոբիլները, որոնք նախագծուած են

Թումոյի ճարտարապետ Պեռնար Խուրիի կողմէ: Կեդրոնի բաժինները այցելած հիւրերը հնարաւորութիւն ունեցան փորձարկելու թռչող թումոբիլները եւ ծանօթանալու Թումոյի կրթական ծրագրին: «Թումո Փարիզ»ը անվճար արտադպրոցական կրթութիւն պիտի ապահովէ 1․500 ուսանողի: Փարիզը Թումոյի առաջին միջազգային նմուշն է: Յաջորդ կեդրոնի` «Թումո Պէյրութ»ի բացումը տեղի կ’ունենայ 2018-ի Նոյեմբերին: Աշխատանքներ կը տարուին նաեւ այլ քաղաքներ ալ օժտուին նման կեդրոններով: Թումոյի միջազգային ընդլայնումը հնարաւորութիւն կուտայ առաւելագոյնս իրականացնելու կեդրոնի գլխաւոր առաքելութիւնը, որն է Հայաստանի բոլոր պատանիներուն հասանելի դարձնել իր անվճար արտադպրոցական ծրագիրը: Յառաջիկայ տարուայ ընթացքին Հայաստանի մէջ գործող 4 կեդրոնները կը բազմանան «Թումո Կողբ» ու «Թումո Մասիս»ով:

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 37

Η Αρμενία παρούσα για πρώτη φορά στην Διεθνή Έκθεση Τουρισμού ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ 2018 Η Αρμενία πρόκειται να είναι μια από τις χώρες που θα εκθέσει την χώρα ως τουριστικό προορισμό στην Διεθνή Έκθεση Τουρισμού ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ 2018 στην Θεσσαλονίκη. Η έκθεση είναι μια από τις πλέον σημαντικές και μακροχρόνιες τουριστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και την Ν.Α. Ευρώπη και συνεπώς προορισμός για όλους τους διεθνείς οργανισμούς και τουριστικές επιχειρήσεις του κόσμου. Η έκθεση θα λάβει χώραν από τις 9 έως και την 11 Νοεμβρίου 2018 στον χώρο της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ). Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν αξιωματούχους του Ελληνοαρμενικού Εμποροβιομηχανικού Επιμελητήριου και να πληροφορηθούν σχετικά με την συνεχώς αναπτυσσόμενη βιομηχανία τουρισμού στην Αρμενία. Η Αρμενία προσφέρει νεόδμητα ξενοδοχεία γνωστών και μεγάλων αλυσίδων καθώς και ιδιωτικά ξενοδοχεία που μαζί με τα συνεχώς αυξανόμενα εστιατόρια, μπαρ κρασιών και χώρους μουσικής

συμβάλλουν στην ευχάριστη διαμονή των επισκεπτών που έρχονται στην χωρά για να δουν τα αρχαία μνημεία, τα μοναστήρια και την φυσική καλλονή της. Η Αρμενία προσδοκά να γίνει ο επόμενος τουριστικός παράδεισος για τους έξυπνους και εκλεπτυσμένους ταξιδιώτες που ψάχνουν μια ιδιαίτερη εμπειρία. Η συμμετοχή της Αρμενίας οργανώνεται από το Ελληνοαρμενικό Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Ελλάδος σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τουριστικής Ανάπτυξης καθώς και την Κρατική Επιτροπή Τουρισμού του Υπουργείου Οικονομικής Ανάπτυξης και Επενδύσεων της Αρμενίας. Η συμμετοχή λαμβάνει χώραν υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Αρμενίας στην Ελληνική Δημοκρατία.

Θεσσαλονίκη, 7 Νοεμβρίου 2018

Էջ 38

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 9 Նոյեմբեր 2018