Հայ Կեանք թիւ 24(61) 21-12-2018

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Գ., թիւ 24(61)

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Պարբերականիս հրատարակման պատասխանատու կազմը իր յարգելի ընթերցողներուն, աշխատակիցներուն, իրենց ընտանիքի անդամներուն եւ համայն հայութեան՝ կը շնորհաւորէ Նոր Տարին` 2019 եւ Սուրբ Ծնունդը, ջերմապէս մաղթելով՝ երազներու, իղձերու ու նպատակներու լիակատար իրականացում։ «Հայ Կեանք»

Հրապարակուեցան ՀՀ Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւններուն արդիւնքները Միայն երեք քաղաքական ուժ հատած է Ազգային ժողով մուտքի սահմանը «Իմ Քայլը»` 70,44%, ԲՀԿ՝ 8,27%, ԼՀԿ՝ 6,37 ԿԸՅը հաստատեց ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններու նախնական արդիւնքներու արձանագրութիւնը Կեդրոնական ընտրական յանձնաժողովը կազմեց Դեկտեմբեր 9-ին կայացած ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններու քուէարկութեան նախնական արդիւնքներու արձանագրութիւնը: «Արմէնփրես»ի փոխանցմամբ՝ անիկա միաձայն հաստատուեցաւ Կեդրոնական ընտրական յանձնաժողովի՝ Դեկտեմբեր 10-ի արտահերթ նիստին: «Առաւօտեան ժամը 08:00-ին տեղամասային ընտրական յանձնաժողովները աւարտած էին քուէարկութեան արդիւնքներու տուեալներու մուտքագրումը, որուն հիման վրայ ալ ԿԸՅը նախնական արդիւնքներու վերաբերեալ կազմած է արձանագ-

րութիւն»,- ըսաւ յանձնաժողովի նախագահ Տիգրան Մուկուչեանը: Կեդրոնական ընտրական յանձնաժողովի նախնական տուեալներով՝ կուսակցութիւններու եւ կուսակցութիւններու դաշինքներուն միջեւ ընտրողներու քուէները բաշխուած են հետեւեալ ձեւով. Շարունակութիւնը էջ 2

Հայ Կեանք

Էջ 2

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հրապարակուեցան ՀՀ Ազգային ժողովի արտահերթ ընտրութիւններուն արդիւնքները

News in Pages 15-22

Հայաստանի Հանրապետական կուսակցութիւնը ստացած է 4,7% կամ 59.068 ձայն, «Քաղաքացու Որոշում» սոցիալ դեմոկրատական կուսակցութիւնը` 0,68% կամ 8.533 ձայն, Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւնը` 3,89% կամ 48.822 ձայն, «Իմ Քայլը» դաշինքը` 70,44% կամ 884.849 ձայն, «Լուսաւոր Հայաստան» կուսակցութիւնը` 6,37 տոկոս կամ 80.049 ձայն, «Քրիստոնեայ-Ժողովրդական Վերածնունդ» կուսակցութիւնը` 0,51% կամ 6.460 ձայն, «Ազգային Առաջընթաց» կուսակցութիւնը` 0,33% կամ 4.122 ձայն, «Մենք» դաշինքը` 2% կամ 25.174 ձայն, «Օրինաց Երկիր» կուսակցութիւնը` 0,99% կամ 12.390 ձայն, «Սասնայ Ծռեր» համահայկական կուսակցութիւնը` 1,82% կամ 22.868 ձայն, «Բարգաւաճ Հայաստան» կուսակցութիւնը` 8,27% կամ 103.837 ձայն:

Կուսակցութիւն Դաշինք

“Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Հրատարակման Պատասխանատուներ

Տիգրան Ապասեան Խաչատուր Ադամեան Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

«ԻՄ ՔԱՅԼԸ» ԴԱՇԻՆՔ

884․849

70,44%

2

«ԲԱՐԳԱՒԱՃ ՀԱՅԱՍՏԱՆ» ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

103.834

8,27%

3

«ԼՈՒՍԱՒՈՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆ» ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

80.049

6,37%

4

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

59.068

4,7%

5

ՀԱՅ ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԴԱՇՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

48.822

3,89%

6

«ՄԵՆՔ» ԴԱՇԻՆՔ

25.174

2,00%

22.868

1,82%

12.390

0,99%

8.533

0,68%

6.460

0,51%

4.122

0,33%

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication

7

Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com

8

Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն հրատարակիչներուս տեսակէտը։ Հրատարակիչներուն կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Տոկոս

1

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ձայն

9

10

11

«ՍԱՍՆԱՅ ԾՌԵՐ» ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ «ՕՐԻՆԱՑ ԵՐԿԻՐ» ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ «ՔԱՂԱՔԱՑՈՒ ՈՐՈՇՈՒՄ» ՍՈՑԻԱԼ-ԴԵՄԱԿՐԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ «ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ-ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՎԵՐԱԾՆՈՒՆԴ» ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ «ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՌԱՋԸՆԹԱՑ» ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 3

ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԻՒՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆ

Հաղորդագրութիւն ՌԱԿը կը շնորհաւորէ ու կ'ողջունէ Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահն ու անոր միջոցաւ Հայրենի ժողովուրդը Ազգային ժողովի ընտրութիւններուն առիթով Մեծայարգ Տիար Արմէն Սարգսեան Նախագահ Հայաստանի Հանրապետութեան Երեւան Վսեմաշուք Պրն. Նախագահ, Անցնող Կիրակի, 9 Դեկտեմբեր 2018-ն իր անկախութենէն ի վեր մեր հայրենիքի ընտրած ժողովրդավարական ուղիին վրայ յատկանշական օր մըն էր: Հայ ժողովուրդը այդ օր ընտրեց իր 7-րդ գումարման Ազգային ժողովը, այս անգամ նոր սահմանադրութեամբ, որ մեծ պատասխանատուութիւն դրած է խորհրդարանին վրայ: Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան համար կարեւոր իրադարձութիւն է երկրին մէջ ժողովրդավարական եւ ազատական սկզբունքներու գործադրութիւնը ու անոր յաղթանակը: Ազատ կամքով եւ նուազագոյն խախտումներով կայացած Ազգային ժողովի ընտրութիւնը արդէն իսկ ցուցանիշ է, որ հայրենի ժողովուրդը բարեյաջող ճանապարհ կտրած է մարդկային քաղաքակրթութեան պատմութեան ուղիին վրայ: Ժողովուրդի կողմէ ընտրուած իւրաքանչիւր պետական հաստատութիւն ունի իր պարտաւորութիւնները զինք ընտրած քաղաքացիին նկատմամբ: Հայ ժողովուրդի արդար ակնկալութիւնն է այս պարագային, որ խորհրդարան մուտք գործած իւրաքանչիւր ուժ ու անկէ բխող կառավարութիւն պատասխանատուութեան բարձր գիտակցութեամբ ի դերեւ չհանէ զինք ընտրող քաղաքացիին արդար ակնկալութիւնները, որոնք են.

1․ Ներքին ճակատի վրայ ունենալ ընկերային արդարութեան վրայ հիմնուած հայրենիք՝ տնտեսապէս զարգացած, քաղաքական ու ապահովական գետնի վրայ ամուր եւ մարդկային իրաւունքներու մարզին մէջ բազմակարծութեան հանդէպ հանդուրժողական: 2․ Արտաքին ճակատի վրայ դիւանագիտական լաւագոյն յարաբերութիւններու մէջ ըլլալ հայ ժողովուրդի բարեկամ շրջանային եւ միջազգային գլխաւոր ուժի կեդրոն երկիրներու հետ, Արցախի Հանրապետութեան անկախութեան եւ ճանաչողութեան ապահովում, հայ ժողովուրդի դատի արդար լուծումին հետապնդման՝ հիմնուած ցեղասպանութեան ճանաչումի եւ հատուցումի արդար

սկզբունքին վրայ: Աշխարհասփիւռ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը այս առումով եւ ինչպէս միշտ յանձնառու է զօրավիգ կանգնիլ հայրենի պետականութեան՝ իր ունեցած լծակներն ու կարողութիւնները անոր տրամադրութեան տակ դնելով: Վսեմաշուք Պրն. Նախագահ, Ձեր միջոցաւ կը շնորհաւորենք հայրենի մեր ազգակիցները եւ ժողովրդավարական ընտրութիւններու ջատագով ու մասնակից բոլոր կողմերը ընդհանրապէս, ինչպէս նաեւ ընտրութիւններուն յաջողութիւն արձանագրելով՝ Ազգային ժողով մուտք գործողները մասնաւորաբար՝ բոլորին մաղթելով շինիչ գործակցութիւն ու բարեյաջող երթ՝ յօգուտ մեր հայրենիքի մշտական վերելքին: Այսօր այս առիթով եւ յառաջիկայ տօնական օրերուն ընդառաջ Ձեզի անձնապէս, ինչպէս նաեւ մեր ժողովուրդին ու հայրենիքին կը մաղթենք ամենայն բարիք: Ի Դիմաց՝ ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԵԱՆ Սեւակ Յակոբեան Ատենադպիր

Հայաստան-Armenia

Սերխիօ Նահապետեան Ատենապետ

Էջ 4

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Նորընտիր Ազգային ժողովն ու Կառավարութիւնը պիտի աշխատին պատասխանատուութեան մեծ տիրոյթին մէջ. ՀՀ Նախագահի ուղերձը

Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան ուղերձ յղած է Դեկտեմբեր 9-ին Հայաստանի մէջ կայացած խորհրդարանական արտահերթ ընտրութիւններու առթիւ: Ինչպէս կը հաղորդէ «Արմէնփրես»ը, ՀՀ նախագահի աշխատակազմի հասարակայնութեան հետ կապերու վարչութենէն կը տեղեկացնեն, որ ուղերձին մէջ մասնաւորապէս ըսուած է. «Սիրելի՛ հայրենակիցներ, Դեկտեմբերի 9-ին մեր երկրում տեղի ունեցած արտահերթ խորհրդարանական ընտրութիւնները կայացած իրողութիւն են, որի արդիւնքում ձեւաւորուելու են իշխանութեան օրէնսդիր եւ գործադիր ճիւղերը: Շնորհաւորում եմ «Իմ քայլը» դաշինքին, «Բարգաւաճ Հայաստան» եւ «Լուսաւոր Հայաս-

տան» կուսակցութիւններին, որոնք, յաղթահարելով օրէնքով նախատեսուած շեմը, կազմաւորելու են Հայաստանի Հանրապետութեան Ազգային ժողովը: Միաժամանակ, ցանկանում եմ շնորհակալութիւն յայտնել ընտրութիւններին մասնակցած բոլոր կուսակցութիւններին ու դաշինքներին, ինչպէս նաեւ Հայաստանի բոլոր քաղաքացիներին, ովքեր իրենց վերաբերմունքն արտայայտեցին երկրի ապագայի նկատմամբ: Այս ընտրութիւնները, որպէս համապետական քաղաքական գործընթաց, առաջինն են մեր երկրում տեղի ունեցած գարնանային մեծ փոփոխութիւններից յետոյ: Նորընտիր Ազգային ժողովն ու կառավարութիւնն աշխատելու են պատասխանատուութեան մեծ տիրոյթում: Մաղթում եմ նրանց հաստատակամութիւն եւ եռանդ՝ իրենց ծրագրերն իրականացնելու ճանապարհին: Հայրենիքը հզօրանում, իսկ նրա պատմութիւնը ստեղծուում է բոլորիս ամէնօրեայ քրտնաջան աշխատանքով: Բոլորի՛ս պարտքն է ողջ ուժերը ներդնել ի շահ երկրի ու ժողովրդի, յանուն ուժեղ Հայաստանի եւ Արցախի հանրապետութիւնների, համայն հայութեան եւ Հայաստանի բոլոր քաղաքացիների: Աստուած պահապան մեր երկրին ու ժողովըրդին»:

ՀՀ նոր խորհրդարանը պիտի ունենայ 132 պատգամաւոր Ազգային ժողովին մէջ ընդդիմութիւնը չի կրնար 1/3-էն պակաս իրաւագիր ունենալ: Հետեւաբար, ԱԺ անցած միւս երկու ուժերը լրացուցիչ իրաւագրեր պիտի ստանան, մինչեւ անոնց ներկայութիւնը ԱԺ-ի մէջ կազմէ 1/3: Հաշուարկներուն իբրեւ արդիւնք կը պարզուի, որ «Իմ քայլը» դաշինքը կը ստանայ 84 իրաւագիր, նաեւ ըստ Տոնթի բանաձեւին՝ «Իմ քայլը» դաշինքին բաժին կը հասնին ազգային փոքրամասնութիւններուն հասնող 4 իրաւագրերը: Այսպիսով «Իմ քայլը» դաշինքը ԱԺ-ի մէջ կ’ունենայ 88 իրաւագիր: Հայաստանի Հանրապետութեան ԱԺ արտահերթ ընտրութիւններու նախնական արդիւնքներուն համաձայն, Հայաստանի նոր խորհրդարանը պիտի ունենայ 132 պատգամաւոր, մինչդեռ գործող խորհրդարանի պատգամաւորներուն թիւը 105 է: Ըստ megainfo.am-ի՝ պատճառն այն է, որ «Իմ քայլը» ստացած է ձայներու աւելի քան 70 տոկոսը, մինչդեռ Ընտրական օրէնսգիրքը կը պահանջէ, որ

Ըստ նախնական հաշուարկի՝ ԱԺ անցած միւս երկու ուժերէն ԲՀԿ-ն պէտք է ունենար 10, իսկ «Լուսաւոր Հայաստան»-ը 7 իրաւագիր, սակայն անոնք պիտի ստանան լրացուցիչ իրաւագրեր: Այսպիսով, ԱԺ-ի մէջ իրաւագրերը պիտի բաշխուին հետեւեալ ձեւով. «Իմ քայլը» – 88 իրաւագիր ԲՀԿ – 26 իրաւագիր «Լուսաւոր Հայաստան» կուսակցութիւնը – 18 իրաւագիր:

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 5

Գիւմրի, ես քեզ գիտեմ ու կը սիրեմ. Բաց նամակ Գիւմրիին՝ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեանէն քանի որ նրա նախնիները կապուած էին քեզ հետ: Նրանք սերում են Էրզրումի շրջանից, Ձիթող գիւղից: Նրանք այն նոյն մարդիկն են, ովքեր վերաբնակեցրին քո հողերը 19-րդ դարում՝ փախչելով պատմական հայկական հողերի վրայ օսմանեան ղեկավարների հետապնդումներից: Նա ինձ տարաւ քո ազգագրական թանգաՇարունակութիւնը էջ 6

Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը բաց նամակ յղած է Գիւմրիին: Գիւմրիին ուղղուած ՀՀ նախագահի բաց նամակը տպագրուած է ՀԲԸՄ ամսագիրին (AGBU Magazine) Դեկտեմբերի թիւին մէջ: «Սիրելի՛ Գիւմրի, Երբ դու կարդաս այս խօսքերը, հազարաւոր մարդիկ՝ հեռւում եւ մօտիկ, հարազատ ու անծանօթ, յարգանքի տուրք մատուցելիս կը լինեն քեզ պատահած մեծ աղէտի՝ 1988 թուականի Դեկտեմբերի 7-ի երկրաշարժի զոհերի յիշատակին: Ես կը լինեմ նրանց շարքում՝ վերյիշելով այն սարսափելի օրը, երբ ժամանակը կանգ առաւ ճիշդ 11:41-ին՝ ընդմիշտ փոխելով քո ճակատագիրը: Այսօր կատարուածից անցել է 30 տարի, եւ անհնար է նայել ետ՝ առանց հայեացքը դէպի ապագայ ուղղելու: Այլ կերպ լինել չի կարող: Դու քո երկրին ու աշխարհին առաջարկելու շատ բան ունես: Ապագայ սերունդների հետ հին աշխարհի շատ պատմութիւններ ունես կիսելու: Չափազանց շատ հպարտութիւն եւ լաւատեսութիւն, որը կ՛առաջնորդի դէպի նորացուած, վերականգնուած ու հզօրացած ապագայ: Ես այս ամէնից տեղեակ եմ ոչ թէ միւսների պատմութիւնների, այլ սեփական փորձառութեան միջոցով, որն ունեցել եմ քեզ հետ իմ կեանքի ընթացքում: 1960 թուականին ես երեխայ էի, երբ հայրս, ով երիտասարդ ու տաղանդաւոր ճարտարապետ էր, ինձ ներկայացրեց քեզ: Մենք բացայայտեցինք Արփաչայը եւ անմիջապէս քո սահմանից այն կողմ գտնուող հայոց հնագոյն մայրաքաղաքի՝ Անիի աւերակները: Իմ հայրը հիանում էր քեզ բնորոշ ճարտարապետութեամբ՝ սեւ եւ կարմրաւուն տուֆից կառուցուած կամարակապ շինութիւններից մինչեւ բակեր, եկեղեցիներ, խորհրդային շրջանից լաւ ու վատ շինութիւններ: Նա ուզում էր, որ ես ճանաչեմ քեզ, Գիւմրի՛,

Նախագահ Արմէն Սարգսեան յարգանքի տուրք մատուցած է երկրաշարժի զոհերու յիշատակին

1988 թուականի աւերիչ երկրաշարժի 30-րդ տարելիցի նախօրէին Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեանը եւ տիկին Նունէ Սարգսեանը Գիւմրիի մէջ յարգանքի տուրք մատուցած են երկրաշարժի զոհերու յիշատակին։ Ծաղիկներ զետեղած են յուշակոթողին եւ մէկ վայրկեան լռութեամբ յարգած են անմեղ զոհերու յիշատակը։

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Գիւմրի, ես քեզ գիտեմ ու կը սիրեմ. Բաց նամակ Գիւմրիին՝ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեանէն Շարունակութիւն էջ 5-էն

րան՝ Ձիթողցոնց տուն (ժողովրդական ճարտարապետութեան եւ քաղաքային կենցաղի թանգարան), որտեղ ներկայացւում են այն մարդկանց կեանքն ու ապրած ժամանակները, որոնցից սերում են քո բնակիչներից շատերը: Նրանք խօսում են մեր ընտանիքի նախնիների լեզուով, որն արմատներ ունի դասական արեւմտահայերէնում: Սա, ի հարկէ, վերաբերում է այն մեծ թուով գրողներին ու պօէտներին, որոնց ծնել ես դու, ինչպէս՝ Աւետիք Իսահակեանը եւ Յովհաննէս Շիրազը: Դու նաեւ տունն ես մեծ քանդակագործ Սերգէյ Մերկուրովի եւ փիլիսոփայ ու կոմպոզիտոր Գէորգի Գիւրջիեւի: Անգամ քո աւանդական հագուստն ու ժողովրդական պարերը տանում են Էրզրումից եկող քո ճանապարհով՝ դառնալով անցեալն ու ապագան կապող իւրօրինակ մի կամուրջ: Իմ հայրը նաեւ ինձ բացատրեց, որ դու վարպետների քաղաք ես, նա քեզ հենց այդպէս էր անուանում: Մինչ օրս դու հպարտանում ես լաւագոյն արհեստաւոր վարպետներով, ովքեր աշխատում են մետաղների, փայտի ու քարի հետ: Այս «ուստաները» (հպարտ վարպետները) դեռ կրում են իրենց լաւագոյն օրերի հանդերձանքը եւ շարունակում են այն աւանդական տեխնիկան ու միջոցները՝ բացառիկ որակ հաղորդելով քո ապրանքներին, որոնց նմանն անհնար է գտնել թէ՛ Հայաստանի ներսում, թէ՛ Հայաստանից դուրս: Այդ ժամանակ ինչպէ՞ս կարող էի իմանալ, որ 28 տարի անց իմ հօր Գիւմրին նման աղէտի առաջ կը կանգնի: Դա խորը ցնցում էր, որը իմ հայրը չապրեց, քանի որ հեռացաւ կեանքից ընդամէնը չորս տարի անց այն էքսկուրսիայից, որն իմ սիրտը բացեց քո առջեւ: Անմիջապէս երկրաշարժից յետոյ համալսարանի իմ շատ գործընկերներ, մասնաւորապէս ուսանողները, շտապեցին օգնել քեզ: Մենք վստահ չէինք, որ կառավարութիւնը կարող է բաւարար քայլեր ձեռնարկել՝ հաշուի առնելով աղէտի մաշտաբները: Բառեր չկան նկարագրելու, թէ ինչ տեսանք: Սակայն բոլոր աւերածութիւններից ու արցունքներից անդին՝ Գիւմրիի գեղեցկութիւնը, որը ես տեսել էի հօրս աչքերում, ինչ-որ կերպ շարունակեց մնալ իմ մտքում: Ութ տարի անց ես վերադարձայ քեզ մօտ՝ այս անգամ արդէն որպէս քո վարչապետ: Քո վնասուածքի մնացորդները դեռ պահպանւում էին քո շուրջ: Ուստի սպասում էի, որ դու ինձ դառնութեամբ կը դիմաւորես, քանի որ մեր կառավարութիւնը պատերազմի դժուարութիւնների ու անկախութեան վաղ շրջանի ցաւերի պատճառով քեզ այն ուշադրութիւնը չէր դարձնում, որին արժանի էիր: Սակայն, ի զար-

մանս ինձ, դու ինձ դիմաւորեցիր ջերմութեամբ եւ երախտագիտութեամբ: Վերապրածներից շատերն ինձ հրաւիրեցին իրենց տնակներ այնպիսի մեծահոգութեամբ եւ հիւրընկալութեամբ, որը ես երբեք չեմ կարողանայ մոռանալ: Նրանց կողմից արուած հիւրասիրութիւնը, նրանց երգերն ու արտասանած բանաստեղծութիւնները, ի հեճուկս սուղ ու խեղճ պայմանների, վառ վկայութիւնն էին գիւմրեցու յայտնի մեծահոգութեան, որը ես երբեք մոռանալ չեմ կարող: Այսօր ես Հայաստանի նախագահն եմ, սակայն քո մասին, Գիւմրի՛, ես շարունակում եմ մտածել նախ եւ առաջ որպէս հայ, որպէս մարդ, ով լաւ գիտի, թէ ինչ է Գիւմրին, ով է գիւմրեցին: Այո, ինձ բախտ է վիճակուել այցելել աշխարհի շատ հին ու նոր քաղաքներ, որոնք բոլորն էլ ունեն իրենց հմայքն ու գրաւչութիւնը: Սակայն քո բացառիկ բնաւորութիւնն ու ոգու մաքրութիւնն են, որ էլի ու էլի կանչում են ինձ քեզ մօտ: Սա է պատճառը, որ ես քեզ այցելող ցանկացած օտարերկրացու, ինչպէս նաեւ մեր Հայաստանի, Արցախի ու Սփիւռքի մեր հայրենակիցներին ասում եմ՝ ինչպէ՞ս կարող են չսիրահարուել քեզ այնպէս, ինչպէս ես սիրահարուեցի: Ես ուզում եմ, որ նրանք վայելեն քո համերն ու բոյրերը, քեզ յատկանշական աւանդոյթներն ու համեղ խոհանոցը, ինչպէս նաեւ ճանաչեն քո ժողովրդի խելքն ու իմաստութիւնը: Ես կ՛առաջարկեմ առաւօտեան այցելել քո եկեղեցիներից մէկը՝ ինչպէս յաճախ ես եմ անում, գնալ շուկայ: Ես յաճախ կանգ եմ առնում սրճարանում՝ մի բաժակ սուրճի շուրջ ծանօթ-բարեկամների հետ «խօսք ու խորաթայ» անելու, կշռելու աշխարհի չարն ու բարին: Թէ յաջողւում է՝ միանում եմ նրանց Արփաչայի ափերին՝ մի վայր, որն իր մէջ շարունակում է պահել երիտասարդ տղայի ու նրա հօր յիշողութիւնները՝ կապուած իրենց նախնիների անցեալի հետ: Ես նաեւ փորձում եմ այցելել քո հին աշխարհի արհեստաւորներին՝ դարբիններին, փայտագործներին ու կաւագործներին: Լինում եմ հին պանդոկներում, որտեղ տարածւում են Գիւմրիի լեզուն ու խօսքը, որտեղ խօսւում են իւրօրինակ բարբառով, որն արտացոլում է քո աւանդոյթներն ու քաղաքի հպարտութիւնը: Կարո՞ղ ես գուշակել, թէ ինչու է ինձ համար ցաւի ու ամօթի աղբիւր այն, որ տարեկան 30 հազարից էլ քիչ զբօսաշրջիկ է այցելում քեզ: Այդ թիւը պէտք է տասն անգամ աւելի լինի: Ես հաւատում եմ, որ դա բոլորի պարտականութիւնն է այստեղ՝ Հայաստանում եւ Սփիւռքում՝ անել հնարաւոր ամէն բան՝ վերադարձնելու քեզ քո բազմամեայ շքեղուՇարունակութիւնը էջ 7

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 7

ՀՕՊ զօրքերը ի զօրու են մոխիրի վերածել հակառակորդի որեւէ թռչող սարք Հայաստանի Օդային պաշտպանութեան (ՀՕՊ) զօրքերը այսօր ի զօրու են մոխիրի վերածելու հակառակորդին պատկանող որեւէ թռչող սարք: Ըստ «Նիուզ»ի՝ պաշտպանութեան նախարարութենէն կը յայտնեն, որ Հայաստանի օդային սահմանները անառիկ են՝ շնորհիւ զօրատեսակի անձնակազմի փայլուն պատրաստութեան, ինչպէս նաեւ ժամանակակից սպառազինութեան, որովհետեւ հետեւողականօրէն եւ շարունակաբար կը համալրուի հայոց բանակը: Նշենք, որ խօսքը կը վերաբերի S-300 համակարգին:

Գիւմրի, ես քեզ գիտեմ ու կը սիրեմ. Բաց նամակ Գիւմրիին՝ Հայաստանի նախագահ Արմէն Սարգսեանէն Շարունակութիւն էջ 6-էն

թիւնը: Ի հարկէ, կը գտնուեն մարդիկ, ովքեր կը հարցընեն, թէ ինչպէս ես դու տեղաւորելու 300 հազար զբօսաշրջիկների առանց նախ եւ առաջ գումար ծախսելու աւելի շատ ռեստորաններ, սրճարաններ ու հիւրանոցներ բացելու վրայ: Սրան ես կը պատասխանեմ՝ որպէս սկիզբ առաջարկելով մէկօրեայ այցերը: Միայն սա կը խրախուսի ներդրողներին կառուցել, վերանորոգել եւ վերականգնել քո պատմական թաղամասը: Ինչպէս տեսնում ես, հին աշխարհի քո էութիւնը քո առաւելութիւնն է Երեւանի ու միւս քաղաքների նկատմամբ: Ի վերջոյ, մեր օրերի Երեւանը արդիականացման արդիւնքում կորցրել է իր պատմութեան եւ ժառանգութեան մեծ մասը: Երեւանի հին հատուածն ամբողջութեամբ վերացել է, ուստի մենք մեր հայեացքը դարձնում ենք դէպի քեզ, Գիւմրի՛, բաւարարելու մեր ժառանգութիւնը հասկանալու ու գնահատելու ձգտումը: Քո շատ կառոյցներ հին են, սակայն դրանք պատմամշակութային կառոյցներ են, դրանցից իւրաքանչիւրը շատ արժէքաւոր է, ունի իր իւրայատուկ ատրիբուտները: Ես, օրինակ, մտադիր եմ մասնակցութիւն ունենալ որեւէ կառոյցի վերականգնման գործում: Եւ ես խրախուսում եմ միջոցներ ու հնարաւորութիւն ունեցող անձանց միանալ ինձ: Այս օրերին Երեւանից ցանկացածը կարող է հիւսիս-հարաւ մայրուղիով հասնել քեզ 45 րոպէից էլ քիչ ժամանակում ընթացքում: Ուստի ես հարցնում

եմ ինքս ինձ՝ ինչո՞ւ մենք չենք կարող մեր երեխաներին ու ընտանիքին մէկ օրով կամ հանգստեան օրերին էքսկուրսիայի տանել Գիւմրի՝ այն դէպքում, երբ Հայաստանից աւելի քան 1 միլիոն զբօսաշրջիկ տարեկան այցելում է Վրաստանի Հանրապետութիւն: Հաշուի առէք, որ 500 ԱՄՆ տոլար արժողութեամբ հանգիստը Վրաստանում, բազմապատկած 1 միլիոն մարդկանցով, Վրաստանի զբօսաշրջութեան մէջ ապահովում է 500 միլիոն ԱՄՆ տոլար: Նման մեծ ռեսուրսները կարող են ռեկորդային ժամանակում վերականգնել քո վեհութիւնը: Հաւատացած եմ, որ մեր հայրենակիցները ոչ միայն մեծ բաւականութիւն կը ստանան՝ բացայայտելով քո մշակութային գրաւչութիւնները, այլեւ ներքին բաւարարութիւն կը զգան՝ նպաստելով քո վերածննդին, աւելի վառ դարձնելով քո գոյները, վերականգնելով քո էներգիան եւ փոխելով քո տրամադրութիւնը: Քո մէջքին այսօր ծանր բեռ կայ, քո ճակատին 30 տարուայ կնճիռ կայ: Սակայն որքան էլ պարադոքսալ թուայ, աւերումը միշտ էլ նորի սկիզբն է: Ամէն անգամ, երբ վերադառնում եմ քեզ մօտ, ես նոր բան եմ տեսնում քո երիտասարդների դէմքին, քո նորից շարուած փողոցներում, քո նոր խանութներում ու սրճարաններում, վերականգնուած ուղենըշային կառոյցներում, հին թատրոններում, թանգարաններում ու սրճարաններում: Դէպի վերականգնում տանող քո ուղեւորութիւնն ամէն անցնող տարով աւելի է կարճանում: Եւ ես մտադիր եմ այդ ճանապարհն անցնել քեզ հետ»:

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Փաշինեան կը վերահաստատէ առանց նախապայմաններու Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւններ հաստատելու պատրաստակամութիւնը Օտարերկրեայ լրատուական միջոցներու հետ իր հանդիպման ընթացքին Հայաստանի վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեան յայտարարեց, որ Հայաստան պատրաստ է առանց նախապայմաններու Թուրքիոյ հետ ուղիղ դիւանագիտական յարաբերութիւններ հաստատելու: «Յոյսով ենք, որ Թուրքիան նոյնպէս այդպիսի կեցուածք կ՛ընդունի»,- “Արմէնփրես”ի հաղորդմամբ՝ ըսաւ Փաշինեան: Հայաստանի համար անընդունելի նախապայմաններու շարքին Փաշինեան նշեց Լեռնային Ղարաբաղի հարցը: «Բայց Թուրքիոյ հետ յարաբերութիւնները կապուած են Լեռնային Ղարաբաղի հարցի հետ, երրորդ երկրի հետ: Ես նկատի ունիմ Ատրպէյճանը»,- ըսաւ Փաշինեան: Նոյն հանդիպման ընթացքին Փաշինեան յայտարարեց, որ Հայաստան Հաւաքական անվտանգութեան պայմանագիրի կազմակերպութեան (ՀԱՊԿ) անդամ է, եւ չի ձգտիր դէպի ՆԱԹՕ, բայց պիտի շարունակէ պահպանել յարաբերութիւնները դաշինքին հետ: «Մենք ՆԱԹՕ-ի հետ ունինք յարաբերութիւններ, որոնք կապուած են խաղաղապահ առաքելութիւններու հետ, ինչպէս՝ Քոսովոյի, Աֆղանստանի, եւ մենք պիտի շարունակենք այդ համագործակցութիւնը: Բայց մենք չենք ձգտիր դէպի ՆԱԹՕ, մենք ՀԱՊԿ-ի անդամ ենք», նշեց Փաշինեան: «Մենք գործընկերներ ենք ե՛ւ Ռուսիոյ, ե՛ւ Եւրոմիութեան հետ, եւ չենք գտնուիր ոեւէ մէկուն ազդեցութեան տակ»,- շեշտեց ան:

Հայաստան պիտի ստանձնէ Եւրասիական տնտեսական միութեան նախագահութիւնը Հայաստան, 2019-ին, պիտի ստանձնէ Եւրասիական տնտեսական միութեան նախագահութիւնը: Այս մասին, ըստ «Սիվիլնեթ»ի, Ս. Փեթերսպուրկի մէջ տեղի ունեցած Եւրասիական տնտեսական բարձրագոյն խորհուրդի նիստին յայտարարեց Ռուսիոյ նախագահ Վլատիմիր Փութին: Փութին յաջողութիւն մաղթեց Հայաստանին՝ «մեկնարկող բարդ եւ կարեւոր գործին համար»: Հայաստանի վարչապետի պաշտօնակատար Նիկոլ Փաշինեան իր ելոյթին մէջ ընդգծեց, որ Եւրասիական տնտեսական միութեան անդամակցութիւնը իր կառավարութեան գերակայութիւններէն է: «ԵԱՏՄ երկիրներու հետ առեւտրատնտեսական համագործակցութիւնը կը դառնայ կարեւոր դրական գործօններէն մէկը, որ կ՛ազդէ երկրի տնտեսական աճին եւ արտաքին առեւտուրի ներուժին վրայ», ըսաւ Փաշինեան՝ աւելցնելով. «Մենք պատրաստ ենք այսուհետեւ նոյնպէս գործադրելու բոլոր ջանքերը հիմնարկներու կատարելագործման եւ համագործակցութեան նոր ուղիներ գտնելու համար: Այս ծիրին մէջ պիտի ուզէի նշել, որ Հայաստան կ՛ողջունէ «Ամբողջարկման գործընթացներու յետագայ խորացման մասին հռչակագիր»ը եւ կը սատարէ այդ փաստաթուղթի դրոյթները, որոնք կը սահմանեն մեր համագործակցութեան փիլիսոփայութիւնը եւ անոր զարգացման հիմնական ուղղութիւնները», յայտնեց Նիկոլ Փաշինեան:

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 9

Նամակ երկրէն

Կարելի՞ է հրաժարիլ Մատրիտեան սկզբունքներէն ՐԱՖՖԻ ՏՈՒՏԱՔԼԵԱՆ

Ք

անի որ Արցախի խնդիրը բաւականին շատ շահարկուեցաւ Ազգային Ժողովի ընտրութիւններու քարոզարշաւի ամբողջ տեւողութեան, ժամանակը հասած է, որ հայ իրականութեան մէջ գործող բոլոր ուժերը պահ մը զիրար դաւաճան անուանելէ հրաժարին եւ կանգ առնեն այլ հրամայականի մը առջեւ՝ Արցախի խնդրի լուծման համար ի՞նչ փաստաթուղթի շուրջ պէտք է բանակցիլ Ատրպէյճանի հետ: Ռոպէրէ Քոչարեանի եւ մանաւանդ Սերժ Սարգսեանի օրերուն բանակցութեան գլխաւոր թեման կը կայանար հետեւեալ սկզբունքին շուրջ՝ հողերու վերադարձ (7 շրջաններ, բացի Լաչինի միջանցք) Ատրպէյճանին եւ փոխարէնը՝ Արցախի ինքնորաշման իրաւունքի ճանաչում եւ հանրաքուէ: Այս սկզբունքներու հիման վրայ կազմուեցաւ Մատրիտեան փաստաղուղթը, ուր սեւով ճերմակի վրայ կը նշուի երեք սկզբունք՝ Լաչինի միջանցքէն զատ 7 շրջաններու յանձնում Ատրպէյճանին, գաղթականներու վերադարձ եւ 10 տարի յետոյ՝ Արցախի ինքնորոշման հանրաքուէ: Եւ այս բոլորը՝ միջազգային ուժերու հսկողութեամբ եւ հովանաւորութեամբ: Սերժ Սարգսեանը աւելի քան մէկ անգամ իր համաձայնութիւնը յայտնած է այս սկզբունքներուն եւ երբ քննադատած են, թէ ինչպէ՞ս կարելի է հայկական պատմական հողերը յանձնել Ատրպէյճանին, Սարգսեան բառացիօրէն ըսած էր հետեւեալը՝ «Աղդամը երբեք Հայկական չէ եղած»: Արցախի խնդրի լուծման Մատրիտեան սկըզբունքները խայտառակութիւն են: Բարեբախտաբար Ատրպէյճանն է, որ մերժած է Մատրիտեան փաստաթուղթը: Ատրպէյճանը, տեսնելով, որ հայկական կողմը զիջողական է, մերժած է Մատրիտը, պահանջելով շատ աւելին՝ Արցախի վերամիացում Ատրպէյճանին, իբրեւ ինքնավար միաւոր: Հետաքրքրական է, որ Մատրիտեան խայտառակ եւ հակահայ սկըզբունքներուն հաւանութիւն տուած Սերժ Սարգըսեանը մեր քաղաքական ուժերուն կողմէ այնքան քննադատութեան չէ արժանացած, որքան այսօր կ'արժանանայ Նիկոլ Փաշինեանը, որ դեռ եւս ոչ մէկ բանակցութիւն ունեցած է Ատրպէյճանի հետ: Սա արդէն ուրիշ թեմա է: Դժբախտաբար, Մատրիտեան եւ անկէ բխած Կազանեան փաստաթուղթերը կը մնան երկու երկիրներու միջեւ բանակցութեան հիմք ընդունուած միակ տարբերակները: Հիմա, երբ իրավիճակը փոխուած է Հայաստանի մէջ, երբ իշխանութիւնները պիտի ձեւաւորուին ազատ եւ արդար ընտրութիւններով, երբ նախկին ռեժիմի քաղաքականութիւնը՝ ընկերտընտեսական եւ արցախեան խնդրի վերաբերեալ, կը

մերժուի նոյնիսկ նախկին ռեժիմի սիրահարներուն եւ կցորդներուն կողմէ, ժամանակը եկած է, որ Հայաստանի քաղաքական ուժերը գէթ կարողանան համաձայնութեան գալ Արցախի խնդրով յետագայ բանակցութիւններուն շուրջ: Հիմա հնարաւոր է, հաւանաբար, համաձայնիլ գէթ մէկ խնդրի շուրջ. անցեալին Մատրիտեան սկզբունքները ընդունուած են օրինականութիւն չունեցող իշխանութիւններու եւ անոնց լծակից ուժերու կողմէ, իսկ Արցախը ընդհանրապէս չէ մասնակցած այդ բանակցութիւններուն, եւ ուրեմն՝ Հայաստանը չի կրնար Մատրիտեան փաստաթուղթը ընդունիլ իբրեւ բանակցութեան հիմք: Հետեւաբար, բանակցութիւնները պէտք է վերսկսիլ փոխզիջման նոր սկզբունքներու մշակումով եւ ամենայն կարեւորը՝ Արցախի իշխանութիւններու մասնակցութեամբ: Կը հասկնամ, որ չափազանց շատ բարդ է միջազգային հանրութեան հետ մշակուած համաձայնութիւնները փոխել, մանաւանդ երբ գերտէրութիւններու հովանաւորութեամբ եղած են այդ փաստաթուղթերու մշակումը: Կը հասկնամ նաեւ արտաքին ճակատէն եկող ճնշումներու վտանգը: Եթէ քաղաքականութիւնը հնարաւորը իրագործելու արուեստն է, յեղափոխութիւնն ալ անհնարինը հնարաւոր դարձնելու արուեստն է: Հիմա կրնա՞նք արտաքին քաղաքականութեան մէջ ալ անհնարինը հնարաւոր ընել, այնպէս ինչպէս ըրինք ներքին քաղաքականութեան մէջ: Արժէ քննարկել: Գրեցէք ինծի: rafdoud@aol.com Civilnet.am

Հայաստան-Armenia

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

«Բոլորս պէտք է օգնենք Փաշինեանին». Ռուբէն Վարդանեան ԵՐԵՒԱՆ, «Մեդիամաքս».- «Այսօր Հայաստանը կանգնած է բազմաթիւ մարտահրաւէրների առջեւ: Երկիրը բարեփոխումների եւ արդիականացման կարիք ունի բոլոր ոլորտներում: Նրան (Նիկոլ Փաշինեանին) դժուարին աշխատանք է սպասւում եւ մենք բոլորս պէտք է օգնենք նրան, որովհետեւ եթէ նա տապալուի, դա աղէտ կը լինի հայ ազգի համար: Մարդիկ նրան վստահութեան մեծ մանդատ են տուել եւ ես յոյս ունեմ, որ նա կը կարողանայ արդարացնել այդ մեծ սպասելիքները, որքան էլ դա դժուար լինի: Նա, ի հարկէ, երկիրը տնտեսական տրանսֆորմացիայի ճանապարհով տանելու փորձ չունի, բայց եթէ կարողանայ հանդէս գալ որպէս պրոֆեսիոնալ եւ ազատ մտածող մարդկանց համախմբող, կարող է յաջողութեան հասնել», յայտարարեց գործարար եւ բարերար Ռուբէն Վարդանեան (Deutsche Welle) «Տէօչէ Վելլէ»ի տուած հարցազրոյցին ընթացքին: Խօսելով Հայաստանի մէջ տիրող տրամադրութիւններուն մասին՝ Ռուբէն Վարդանեան ըսաւ. «Մենք ապրում ենք անհաւատալի լաւ ժամանակներում եւ մարդիկ շատ յոյսեր եւ դրական յոյզեր ունեն»:

Հայաստանի մէջ լոյս տեսաւ «Հայոց Ցեղասպանութեան ցոլացումը՝ 1915-ի մամլոյ էջերուն վրայ» նիւթերու ժողովածուն դակալից զանազան բաժիններով: Անոնցմէ մէկն էր «Այսօրը՝ 100 տարի առաջ» բաժինը, որուն աշխատանքները կը համակարգէին Գայիանէ Մանուկեան (ծրագրի համակարգող, գլխաւոր խմբագիր), Արմէն Մարուքեան (խմբագիր», Ժիրայր Պէօճէքեան (փորձագէտ խմբագիր), Անի Ոսկանեան (խմբագիր) եւ Մարիամ Յովսէփեան (փորձագէտ): 1915-ի մամլոյ արձագանգը, ըստ գիրքի պատասխանատուներուն, իւրատեսակ օրացոյց մըն է, որ օր առ օր կը ներկայացնէ, թէ ի՛նչ կը գրէր ոչ միայն հայկական, այլ նաեւ օտար մամուլը՝ հայերու ծայրայեղ ծանր դրութեան մասին: Ըստ խմբագրակազմին, հակառակ արմատացած կարծիքին, 1915-ի մամուլի էջերուն վրայ տեղ գտած են նիւթեր ոչ միայն հայերու զանգուածային սպանութիւններու, այլ նաեւ ինքնապաշտպանական կռիւներու, գաղթականներուն օգնութիւն ցոյց տալու եւ կարեւոր կարգ մը թեմաներու մասին: Հայաստանեան եւ սփիւռքահայ լրատուամիջոցները կը գրեն, թէ լոյս տեսած է 1915-ի դէպքերուն մասին ժողովածու մը, որ կը կրէ «Հայոց Ցեղասպանութեան ցոլացումը՝ 1915-ի մամլոյ էջերուն վրայ» խորագիրը եւ որուն մէջ առաջին անգամ ըլլալով փորձ կատարուած է միատեղելու այն յօդուածները, որոնք հայալեզու եւ օտար մամուլի մէջ լոյս տեսած էին 1915-ի աղէտալի օրերուն: Կը նշուի, որ 100-ամեակի միջոցառումները համակարգող պետական յանձնաժողովի որոշումով 29 Յունուար 2015-ին կեանքի կոչուած էր յատուկ կայքէջ մը www.armeniangenocide100.org , բովան-

Հայկական աղբիւները կը նշեն, թէ մամուլի մէջ տեղ գտած այս նիւթերը ունին սկզբնաղբիւրի նշանակութիւն եւ անոնցմով կարելի է նաեւ վերականգնել Հայոց ցեղասպանութեան ժամանակագրութիւնը: «Այս նիւթերու մէկ մասը կա՛մ գրեթէ անծանօթ է եւ կա՛մ առաջին անգամ կը դրուի շրջանառութեան մէջ: Նիւթերը քաղուած են բնագրերէն: Անշուշտ, հետազօտական խումբը հեռու է այն մտքէն, որ կարելի է մէկտեղել 1915-ի վերաբերեալ բոլոր, յատկապէս՝ օտար մամուլի նիւթերը, քանի որ մամուլի այդ էջերուն մէկ մասը տակաւին հասանելի չէ», ըսին խմբագիրները:

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 11

Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը Հայոց Ցեղասպանութիւնը պէ՛տք է կոչէ՝ «Ցեղասպանութիւն» ՅԱՐՈՒԹ ՍԱՍՈՒՆԵԱՆ «Քալիֆորնիա Քուրիըր» թերթի հրատարակիչ եւ խմբագիր

Բոլորը գիտեն, որ դեսպանները պէտք է հետեւին իրենց կառավարութիւններուն արտաքին քաղաքականութեան ուղենիշներուն եւ չեն կրնար տալ իրենց անձնական որոշումները: Սակայն, տարօրինակ է, որ Միացեալ Նահանգներու իրերայաջորդ դեսպաններուն թոյլ չեն տար Հայոց Ցեղասպանութիւնը կոչել «ցեղասպանութիւն»: Պարզապէս պատկերացուցէք, որ ինչպիսի աղմուկ կը բարձրանար, եթէ Իսրայէլի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը հրաժարէր օգտագործելէ «Հրէական Ողջակիզում» եզրը…: Հակառակ նոյնիսկ հայերու շրջանակին մէջ հանրային սխալ ընկալման, Միացեալ Նահանգները բազմիցս ճանչցած է Հայոց Ցեղասպանութիւնը կառավարութեան ամէնէն բարձր մակարդակներու վրայ։ Ամերիկացի ոեւէ պաշտօնեայ, որ կը խուսափի Հայոց Ցեղասպանութիւն եզրի կիրարկումէն, կը խեղաթիւրէ Միացեալ Նահանգներու վաղեմի պատմութիւնը: Ինչպէս բազմաթիւ անգամ գրած եմ՝ Միացեալ Նահանգներու կառավարութիւնը առաջին անգամ Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցաւ 1951-ին երբ պաշտօնական զեկոյց մը ներկայացուց Արդարադատութեան միջազգային դատարան՝ յայտնի իբրեւ Համաշխարհային դատարան։ Միացեալ Նահանգներու ներկայացուցիչներու տունը 1975-ին եւ 1984-ին ընդունեց Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող երկու բանաձեւներ, իսկ Ռանըլտ Ռէյկըն 22 Ապրիլ 1981-ին հրապարակեց նախագահական հռչակագիր մը՝ յիշատակելով Հայոց Ցեղասպանութիւնը։ Համեմատեցէք Միացեալ Նահանգներու վերոնշեալ պատմական փաստերը Ամերիկայի վերջին նախագահներու եւ Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպաններու կատարած խուսափողական յայտարարութիւններուն հետ, բացառութեամբ Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպան Ճան Էվընզի, որ խիզախօրէն ճշմարտութիւնը ըսաւ իր իշխանութեան՝ Հայոց Ցեղասպանութեան մասին, վտանգելով իր դիւանագիտական ասպարէզը, որ ընդհատուեցաւ 2006-ին, նախագահ Ճորճ Պուշի վարչակազմին կողմէ։ Դեկտեմբեր 4, 2018-ին Հայոց Ցեղասպանութեան պատշաճ ճանաչման եւս մէկ քննարկում տեղի ունեցաւ Ծերակոյտի Արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբին մէջ, Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպանի պաշտօնին Լին Թրէյսիի թեկնածութեան հաստատման համար հարցադրումներուն ընթացքին։

Հարցադրումներուն ընթացքին իր բացման խօսքին մէջ Թրէյսի խուսափեցաւ օգտագործելէ «Հայոց Ցեղասպանութիւն» եզրը. «Յանձնախումբի մեծարգոյ նախագահ, 1915-ի սարսափելի դէպքերը՝ Մեծ Եղեռնը կամ Մեծ Աղէտը, որուն ընթացքին 1,5 միլիոն հայեր դարձան տեղահանութիւններու, կոտորածներու եւ մահուան երթերու զոհեր՝ Օսմանեան կայսրութեան վերջին տարիներուն, երբեք չեն կրնար մոռցուիլ: Ինչպէս Հայկական յիշատակի օրուան ուղերձին մէջ նշած էր նախագահ Թրամփ՝ «յարգանքի տուրք մատուցելով տառապեալներուն՝ մենք պէտք է ամէն բան ընենք թոյլ չտալու համար, որ նման վայրագութիւններ կրկնուին»: Հաստատուելու պարագային՝ լիազօրութիւններուս սահմանին մէջ ես ամէն ինչ կ՛ընեմ Մեծ Եղեռնի զոհերու յիշատակը վառ պահելու եւ այդ ծանրակշիռ յանձնառութեան հետամուտ ըլլալու համար: Մենք պէտք է յառաջ նայինք՝ դէպի ապագայ եւ դէպի նոր կարելիութիւններ՝ Հայաստանի յաջորդ սերունդին համար: Թուրքիոյ հետ հաշտեցման ուղղութեամբ յառաջընթացը կ՛օգնէ կրճատելու Հայաստանի մեկուսացումը եւ թափ տալու երկրի տնտեսութեան: Այս նպատակով, մենք կը քաջալերենք, որ Թուրքիա եւ Հայաստան ընդունին եւ դէմ յանդիման գան անցեալի ցաւալի տարրերուն: Հաստատուելու պարագային, ամէն ինչ կ՛ընեմ աջակցելու համար աւելի խաղաղ եւ արդիւնաւէտ յարաբերութիւններ կերտելու նպատակով Հայաստանի եւ Թուրքիոյ ջանքերուն»։ Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման մասին Միացեալ Նահանգներու պատմական փաստերուն հետեւելու փոխարէն, Թրէյսի ճարպիկօրէն դիմեց հին հայկական «Մեծ Եղեռն» եզրին՝ «Հայոց Ցեղասպանութիւն» ճիշդ եզրի կիրարկումէն խուսափելու համար: Ան «Մեծ Եղեռն»ը ոչ ճիշդ նկարագրեց որպէս «Մեծ Աղէտ», որ իրականութեան մէջ կը նշանակէ «Մեծ Ոճիր»։ «Քիչ հաւանական կը թուի, որ Թրամփի վարչակազմը կը փոխէ իր ամերիկեան վաղեմի քաղաքականութիւնը, թէ ինչպէս կը յիշատակենք Հայոց Ցեղասպանութիւնը: Ինչպէ՞ս կը վերաբերիք ամերիկահայ համայնքի կոչերուն՝ 1915-ի սպանդը «Ցեղասպանութիւն» կոչելուն», հարցուց Թրէյսիին՝ իր բացման խօսքէն ետք ծերակուտական Էտ Մարքի (դեմոկրատ, Մեսեչուսեց)։ Թրէյսի պատասխանեց. «Թրամփի վարչակազմը եւ անձամբ ես կ՛ընդունինք այն պատմական փաստերը, թէ ինչ տեղի ունեցած է Օսմանեան կայսրութեան գոյութեան վերջին տարիներուն՝ զանգուածային սպանութիւններ, բռնի տեղահանութիւններ եւ մահուան երթեր, որոնք խլեցին 1,5 միլիոն կեանքեր եւ բազում տանջանքներ պատճառեցին: Եւ ես, հաստատուելու պարագային, իմ լիազօրութիւններու սահմանին մէջ կ՛ընեմ ամէն բան՝ ճանչնալու եւ յարգելու հայերու կորուստներն ու Շարունակութիւնը էջ 12

Էջ 12

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպանը Հայոց Ցեղասպանութիւնը պէ՛տք է կոչէ՝ «Ցեղասպանութիւն» Շարունակութիւն էջ 11-էն

տանջանքները եւ պարտաւոր կ՛ըլլամ մասնակցելու յիշատակի բոլոր ձեռնարկներուն»։ Ծերակուտական Մարքի եզրակացուց՝ ըսելով. «Ժամանակն է, որ մենք պարզապէս կանգնինք եւ եղածը կոչենք իր անունով: Այս մէկը մեզի կ՛օգնէ, որ ապագային վստահութիւն ձեռք բերենք»։ Այնուհետեւ ծերակուտական Պապ Մենենտեզ (դեմոկրատ, Նիւ Ճըրզի) Հայոց Ցեղասպանութեան վերաբերեալ շարք մը հարցումներ ուղղեց դեսպանի թեկնածու Թրէյսիի. «Դուք տեղեա՞կ էք, որ 1915-էն 1923 մօտաւորապէս 1,5 միլիոն հայ տղամարդեր, կիներ եւ մանուկներ սպաննուած են Օսմանեան կայսրութեան մէջ»։ Թրէյսի պատասխանեց. «Այո, ծերակուտական, ինչպէս ըսի, վարչակազմը եւ ես կ՛ընդունինք ձեր նշած պատմական փաստերը»։ Մենենտեզ. «Դուք տեղեա՞կ էք, որ 24 Մայիս 1915-ին, դաշնակից պետութիւնները՝ Անգլիա, Ֆրանսա եւ Ռուսիա, հանդէս եկած են միացեալ յայտարարութեամբ՝ առաջին անգամ բացայայտօրէն մեղադրելով ուրիշ կառավարութիւն մը՝ «մարդկութեան եւ քաղաքակրթութեան դէմ յանցանքներ» կատարելուն մէջ»։ Թրէյսի. «Ծերակուտական, ես տեղեակ չեմ տուեալ իրադարձութեան մասին»։ Մենենտեզ. «Ես զայն ներկայացուցի ձեր ուշադրութեան, եւ դուք զայն կարդալէ ետք գրաւոր կը պատասխանէք ինծի: Դուք տեղեա՞կ էք, որ անկախ դաշնակցային գործակալութիւն հանդիսացող Միացեալ Նահանգներու Ողջակիզման յուշահամալիրի խորհուրդը, 30 Ապրիլ 1981-ին միաձայն ընդունած է, որ Միացեալ Նահանգներու Ողջակիզման թանգարանը պաշտօնապէս կը հաստատէ Հայոց Ցեղասպանութիւնը թանգարանին մէջ եւ այդ ըրած է հանրային փաստաթուղթերու ստուգման միջոցով»։ Թրէյսի. «Ծերակուտական, ես գրաւոր հաստատում կը ներկայացնեմ ձեզի»։ Մենենտեզ. «Դուք տեղեա՞կ էք, որ Օսմանեան կայսրութեան մէջ Միացեալ Նահանգներու այդ օրերու դեսպան Հենրի Մորկընթաու ըսած է, որ թրքական կառավարութեան կողմէ հայերու տեղահանութեան հրամանը եղած է «ամբողջ ցեղի մահուան պատուէր» եւ «յատուկ ջանքեր չեն գործադրուած այդ միտումը թաքցնելու համար՝ Մորկընթաուի հետ անոնց զրոյցին ընթացքին»։ Թրէյսի. «Այո, ծերակուտական, ես տեղեակ եմ դեսպան Մորկընթաուի այդ զեկոյցի փաստերէն»։ Մենենտեզ. «Արդեօք դուք կարգապահական տնօրինման կ՛ենթարկէ՞ք կամ այլ կերպ կը պատժէ՞ք Հայաստանի մօտ Միացեալ Նահանգներու դեսպանատան ոեւէ պաշտօնեայ՝ Հայոց Ցեղաս-

պանութեան անկեղծ յիշատակումը կատարելուն համար»։ Թրէյսի. «Ծերակուտական, կը կարծեմ, որ բոլորս կը հետեւինք վարչակազմի քաղաքականութեան: Եւ, քաղաքականութիւնը այն է, որ մենք կ՛ընդունինք 1915-ի իրադարձութիւններու պատմական փաստերը՝ իբրեւ զանգուածային վայրագութիւն եւ մենք կը մասնակցինք յիշատակի որեւէ ձեռնարկի: Եւ, ես պարզապէս կ՛ըսեմ, որ որպէս արտաքին ծառայութեան աւագ ղեկավար, միշտ բաց եմ՝ իմ խումբի հետ հարցերու քննարկման համար: Ես չեմ պատժեր մարդիկ իրենց տեսակէտները արտայայտելուն համար: Սակայն, որպէս գործադիր մարմինի անդամներ, վերջապէս, մենք զօրավիգ կը կանգնինք նախագահի վարած քաղաքականութեան»։ Մենենտեզ եզրակացուց. «Այս խնդիրը միայն ձեզի չի վերաբերիր. անիկա կը վերաբերի մեր առջեւ կանգնած թեկնածուներուն: Փաստօրէն, մենք ունինք պատմական իրականութիւն՝ ջարդուած է 1,5 միլիոն մարդ: Ասիկա ցեղասպանութիւն է: Եւ դեռ մենք դեսպաններ կ՛ուղարկենք երկիր մը եւ այդ մարդոց կը ստիպենք հայ ժողովուրդի ողջակիզման յուշահամալիր այցելել, սակայն անոնք չեն կրնար պատահածը կոչել «ցեղասպանութիւն»: Սա բաւականին հեգնական երեւոյթ է: Եթէ մենք չկարենանք ճանչնալ անցեալը՝ դատապարտուած ենք վերապրելու զայն: Ուրեմն, ես յոյսով եմ, որ ասիկա իւրայատուկ չէ արտաքին գործոց նախարարութեան համար: Այս երեւոյթը կը շարունակուի երկար ժամանակէ ի վեր: Մենք պէտք է փոխենք այս իրականութիւնը: Ես ձեզի ուղղեցի շարք մը հարցումներ, որովհետեւ կը փորձեմ ձեզի տալ միւս բոլոր տարրերը: Սակայն իրականութիւնը այն է, որ կը թուի, թէ մենք չենք կրնար թոյլ տալ, որ այդ բառերը դուրս գան մեր շուրթերէն, «Հայոց Ցեղասպանութիւն» բառերը: Ահա, թէ ինչ տեղի ունեցած է: Այն, ինչը ցոյց կու տայ պատմութիւնը: Այն, ինչը կը ճանչնայ աշխարհը: Այն, ինչը մեր սեփական դաշնակցային գործակալութիւնը կը ճանչնայ Ողջակիզման թանգարանին նման: Յոյսով եմ, որ դուք կը յաջողիք քննել բոլոր հարցումները եւ լաւագոյնս պատասխանել, որպէսզի հասնինք աւելի լաւ տեղ մը»։ Ծերակոյտի Արտաքին յարաբերութիւններու յանձնախումբը Թրէյսիի թեկնածութիւնը կը քննարկէ ապագայ հարցադրումներուն ընթացքին, երբ ան կը ներկայացնէ իր խոստացած գրաւոր պատասխանները ծերակուտական Մենենտեզի տուած հարցումներուն։ Արեւելահայերէնի թարգմանեց՝ ՌՈՒԶԱՆՆԱ ԱՒԱԳԵԱՆ Արեւմտահայերէնի վերածեց՝ ՍԵԴԱ ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 13

Սփիւռքի նախարարութեան գործընթացը, բայց նաեւ` շարունակականութիւնը Դոկտ. ՀՐԱՅՐ ՃԷՊԷՃԵԱՆ

Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններու կազմակերպչական օղակը, սկսելով իմ պատանեկան-երիտասարդական տարիներէն, կու գար երկրորդ հանրապետութենէն, որ այդ օրերուն կը կոչուէր Սփիւռքահայութեան հետ մշակութային կապի կոմիտէ: Երրորդ հանրապետութեան հետ ստեղծուեցաւ Սփիւռքի նախարարութիւնը. այս իմաստով բաւական ճամբայ կտրած ենք Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններու գործընթացին մէջ մէկ կողմէ կազմակերպչական կառոյցի եւ ցանցի յատակագիծով, բայց նաեւ` յայտագիրներու մշակման եւ զարգացումներու առումով: Հայկական սփիւռքը, ինչ խօսք, ունի իւրայատուկ դրուածք` մեկնելով պատմական այն իրողական վիճակէն, թէ մեծ համեմատութեամբ հետեւանք էր Ցեղասպանութեան եւ տեղահանումի: Ասիկա հայկական սփիւռքին կու տայ իւրայատուկ կարգավիճակ, բայց նաեւ` նոյնքան իւրայատուկ մարտահըրաւէր: Երրորդ հանրապետութենէն ետք ՀայաստանՍփիւռք յարաբերութիւնները զգալի եւ շեշտակի կերպով զարգացան ու աճեցան: Հայաստան` որպէս անկախ պետականութիւն եւ երկիր, դարձաւ աշխարհասփիւռ հայութեան կիզակէտը: Անցնող աւելի քան քսանեօթը երկար տարիները եղան ուսանելի, բայց նաեւ` Հայրենիք եւ Սփիւռք զիրար հասկնալու, միասին գործելու, երկիրը շէնցնելու եւ զարգացնելու մեծ պատեհութիւն եւ ներդրում: Այսօր Հայաստան-Սփիւռք կը գտնուինք այնպիսի կարգավիճակի մը մէջ, երբ զիրար շատ աւելի լաւ հասկցած եւ իրարու հետ շատ աւելի լաւ մէկտեղուած ենք: Այս զարգացումին մէջ Սփիւռքի նախարարութիւնը եղաւ շատ կարեւոր կառոյց մը եւ աշխատանքային բնագաւառ, որ կամրջեց աշխարհով մէկ տարածուած հայութիւնը իր տարբեր շերտերով` Հայաստանի հետ եւ անպայմանօրէն` փոխադարձ յարաբերութեամբ: Ու տակաւին, ան հանդիսացաւ Սփիւռքը ինք իրեն հետ եւ իրարու հետ միացնող կռուան:

Եթէ հայկական սփիւռքը շատ «գունաւոր» է եւ տարբեր շերտերով, որուն վրայ պիտի աւելցնել Հայաստանէն արտագաղթած հայորդիներ, որոնք սփիւռքեան իրականութեան վրայ աւելցուցին նոր «երանգներ»: Ու հայկական այս մեծ «պարունակին» մէջ կայ այլ երեւոյթ մը, որ մինչեւ այսօր Սփիւռքը տակաւին չէ վերածուած, այսպէս ըսած, կազմակերպչական-ընդհանրական կառոյցի մը, որ կրնար ծառայել որպէս համասփիւռքեան համադրողական օղակ: Բայց նաեւ առկայ է, եւ երեւի` ներկայ օրերուն մէջ շեշտուած ձեւով, Հայաստան երկրի եւ հայրենի պետականութեան ներշնչած ազգային-քաղաքական ինքնութիւնը` սփիւռքահայուն համար եւ ի մասնաւորի` երիտասարդ հայուն, որ հասակ կ՛առնէ շատ մը գաղութներու մէջ, եւ ուր ան-անոնք կը գտնեն-վերագտնեն իրենց հայկական աւանդը եւ ինքնութեան գիտակցութիւնը` հայրենի հողին մէջ եւ անոր միջոցով: Կարկինը աւելի լայն բանալով` այսօր շատ աւելիով օրակարգի վրայ է հայրենադարձութիւնը անցեալի ներգաղթի հիմքով, բայց` տարբեր տարողութիւններով, ընտրանքներով եւ միջոցառումներով: Հայկական ընդհանրական այս իրավիճակներուն մէջէն է, որ պիտի տեսնենք անհրաժեշտութիւնը` շարունակելու Սփիւռքի նախարարութիւնը եւ անոր աշխատանքային գործընթացը` գէթ աւելցնելով եւ կամ վերանորոգելով անոր աշխատանքային ռազմավարութիւնը: Եթէ մեր համահայկական եռանկիւնը կը կազմէ Հայաստան-Լեռնային Արցախ-Սփիւռք, բայց անհրաժեշտ է, որ նոյն այս եռանկիւնը եւ անոր յարաբերութիւն-աշխատանքային գործընթացը ուժեղացնել: Ասոր մէջ, անկասկած, Սփիւռքի նախարարութիւնը ունեցած է եւ պէտք է շարունակէ պահել իր կարեւոր մասնակցութիւնը եւ ինքնուրոյն դրուածքը` հայրենի պետական վարչամեքենային մէջ:

Հոսկէ մեկնելով` կան շարունակականութեան գործընթացը եւ հարցադրումները, որոնք կը շրջագային ներկայ օրերուն: Պէ՞տք է շարունակել Սփիւռքի նախարարութիւնը: Եթէ այո՛, ինչպէ՞ս եւ ի՞նչ տարողութեամբ: Եւ եթէ ոչ, բայց ինչո՞ւ: Ներկայ օրերը ունին իրենց շատ մը մարտահրաւէր-հիմնահարցերը մէկ կողմէ սփիւռքահայ իրականութեան համար, բայց նաեւ` հայաստանեան իրավիճակէն մեկնելով եւ երեւի թաւշեայ յեղափոխութենէ ետք աւելի մեծ ակնկալութիւններո՞վ:

Հայաստան-Armenia

Էջ 14

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

«Իքոնոմիսթ»ը իր «Տարուան երկիրը» կը հռչակէ Հայաստանը նացած յեղափոխութիւնը ամրագրուեցաւ ընտրութիւններուն ընթացքին Փաշինեանի կուսակցութեան խլած քուէներուն 70 տոկոսով։

ԼՈՆՏՈՆ.- Բրիտանական հեղինակաւոր «Իքոնոմիսթ» շաբաթաթերթը 18 Դեկտեմբերին հաղորդեց, թէ իր «Տարուան երկիրը» ընտրած է Հայաստանը։ Թերթը կը շեշտէ, թէ որոշումը հիմնուած է յատկապէս այն իրողութեան վրայ, որ Հայաստանի մէջ մենատիրական կառավարութեան մը տապալումը խաղաղօրէն իրականացած է Նիկոլ Փաշինեանի առաջնորդած ժողովրդային ցոյցերուն շնորհիւ՝ աւելցնելով, որ օրէնքի սահմաններուն մէջ իրակա-

«Հայաստան մերժեց Փութինի օրինակով իշխանափոխութիւնը եւ ոչ ոք սպաննուեցաւ։ Ռուսիոյ ոչ մէկ առիթ տրուեցաւ միջամտելու։ Սակայն պէտք է զգուշացնել, որ Ատրպէյճանի հետ Հայաստանի հողային տարակարծութիւնը անլոյծ կը մնայ եւ կըրնայ բռնկիլ։ Բայց, վաղեմի եւ յաճախ վատ կերպով կառավարուած երկիրը այդ անկայուն շրջանին մէջ առիթը ունի վերանորոգուելու եւ ամրապնդելու ժողովրդավարական կարգերը», կը գրէ թերթը։ Հայաստանի ամենամօտիկ մրցակիցները հանդիսացան Մալիզիան, որուն զեղծարար վարչապետը պաշտօնազրկուեցաւ երկրին քուէարկողներուն կողմէ, եւ Եթովպիան, որուն նոր ղեկավարը յատկանշական քաղաքական բարեկարգումներ իրականացուց։ Թերթը այս լուրը կ՛աւարտէ անգլիատառ հայերէն գրելով՝ «Շնորհաւորում եմ»։

Պաշտօնանկութիւններ եւ նոր նշանակումներ Արցախի կառավարութեան մէջ տութեան նախագահի աշխատակազմի տեղեկատուութեան գլխաւոր վարչութիւնը, նախագահ Սահակեանի ստորագրած մէկ այլ հրամանագիրով` զօրավար Կարէն Աբրահամեան նշանակուած է Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարար–պաշտպանութեան բանակի հրամանատար` ազատուելով Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան բանակի N 19916 զօրամասի հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտապի պետի պաշտօնէն: Արցախի նախագահի հրամանագիրով` գնդապետ Ջալալ Յարութիւնեան նշանակուած է Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան բանակի N 19916 զօրամասի հրամանատարի առաջին տեղակալ-շտապի պետ` ազատուելով Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան բանակի N 42009 զօրամասի հրամանատարի պաշտօնէն:

Արցախի Հանրապետութեան նախագահ Բակո Սահակեան ստորագրած է հրամանագիր, որու համաձայն` զօրավար Լեւոն Մնացականեան հեռացուած է Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարար–պաշտպանութեան բանակի հրամանատարի պաշտօնէն: Ինչպէս կը տեղեկացնէ Արցախի Հանրապե-

ԱՀ նախագահ Բակո Սահակեանի հրամանագիրով` Լեւոն Մնացականեան նշանակուած է Արցախի Հանրապետութեան արտակարգ իրավիճակներու պետական ծառայութեան տնօրէն: Նախագահի հրամանագիրին մէջ կ՛ըսուի. «Նախագահի հաստատած կառավարութեան որոշումով` Կարէն Սարգսեան հեռացուած է Արցախի Հանրապետութեան արտակարգ իրավիճակներու պետական ծառայութեան տնօրէնի պաշտօնէն”:

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 15

The publication staff of our periodical is expressing the warmest and best wishes, for MERRY CHRISTMAS and A HAPPY NEW YEAR To all our dear readers and friends.

May the year 2019 be healthful, successful and prosperous for all of you, your family members and whole Armenian PEOPLE .

«Hye Gyank»

Armenia Elects New Parliament – Pashinyan’s My Step bloc wins landslide victory

The My Step bloc led by Acting Prime Minister Nikol Pashinyan has won the absolute majority of votes in Sunday’s snap parliamentary elections.

6,37% of the vote (80.024 votes).

The preliminary results from the polling stations released by the Central Electoral Commission on Monday morning suggest the bloc has garnered 70,43% or 884.456 votes.

The former ruling Republican Party of Armenia (HHK) received 4,70% or 50.059 votes, Citizen's Decision Social Democratic Party – 0,68% (8.530 votes), ARF – 3,89% (48.811 votes), Christian Democratic Revival Party – 0,51% (6.456 votes), National Progress Party – 0,33% (4.122 votes), We bloc – 2% (25.174 votes), Rule of Law party – 0,99% (12.389 votes) and Sasna Tsrer party secured 1,82% or 22.862 votes.

Prosperous Armenia Party led by businessman Gagik Tsarukyan has scored 8,27% of the vote (with 103.824 votes) and Bright Armenia party –

The other eight political forces running for parliament failed to overcome the set threshold.

Each party needed at least 5% of the vote, while a bloc was required to have at least 7% turnout to enter National Assembly, according to Armenia’s Electoral Code.

1.260.840 people, or 48,63% of eligible voters, cast ballots in the parliamentary elections.

Էջ 16

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

U.S. & EU Praised Sunday’s Elections “The United States congratulates the people of Armenia on the conduct of their December 9 parliamentary elections,” a spokesman for the U.S. State Department, Robert Palladino, said in a statement issued late on Monday.

“The United States concurs with the OSCE’s preliminary conclusions that the elections process enjoyed broad public trust and respected fundamental freedoms,” he said.

YEREVAN (Azatutiyun.am)—The United States and the European Union have praised Sunday’s parliamentary elections in Armenia, echoing the vote’s positive assessment by European observers.

They also pledged to help Prime Minister Nikol Pashinyan, whose political alliance won a comfortable majority in the Armenian parliament, carry out political and economic reforms promised by him.

Russia Committed to Constructive Dialogue with Armenia – MFA

“We look forward to working with the new Armenian Parliament and Government to deepen our bilateral partnership and cooperation to strengthen the rule of law and democratic institutions, combat corruption, promote trade and investment, and safeguard regional and global security,” added Palladino.

“The early parliamentary elections were important in terms of enhancing public trust towards the electoral process in Armenia,” read a separate statement released by Maja Kocijancic, an EU foreign policy spokeswoman.

“We look forward to working with the democratically elected new Parliament and the future Government to deepen our political and economic relations based on the joint commitments of the EU-Armenia Comprehensive and Enhanced Partnership Agreement,” she said.

German Chancellor Angela Merkel was apparently the first European leader to congratulate Pashinyan on his bloc’s election victory. In a congratulatory message cited by the Armenpress news agency, Merkel reaffirmed support for his reform agenda.

In their preliminary report, the more than 300 monitors deployed by the OSCE, the EU and the Council of Europe noted a “general absence of electoral malfeasance” in the snap polls held over seven months after Pashinian-led mass protests toppled Armenia’s former government.

MOSCOW — Russia is committed to a constructive dialogue with Armenia after the parliamentary elections, including within the framework of the Eurasian Economic Union (EAEU), the Collective Security Treaty Organization (CSTO) and the Commonwealth of Independent States (CIS), Spokesperson for the Russian Ministry of Foreign Affairs Maria Zakharova told a press conference today.

“We are committed to a constructive dialogue with Armenia’s new Parliament and Government to be formed soon with a view of further reinforcing the cooperation between our countries including within the framework of the EAEU, the CSTO and the CIS,” Zakharova said.

The December 9 snap parliamentary elections in Ar-

Հայաստան-Armenia menia saw acting Prime Minister Nikol Pashinyan’s My Step bloc win a landslide victory with over 70 percent of the vote. It will be joined by Prosperous Armenia Party and Bright Armenia to form the new National Assembly.

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 17

AGBU Congratulates Nikol Pashinyan and the New Parliament of Armenia The Armenian General Benevolent Union congratulates Nikol Pashinyan on the victory of the My Step Alliance in the December 9th parliamentary elections in Armenia. With a clear mandate from the people and a solid coalition of parliamentary representatives in support of his agenda, Mr. Pashinyan has realized a critical phase in his movement for peaceful revolution in Armenia.

AGBU wishes Acting Prime Minister Pashinyan and the new parliament much success as they work together to develop solutions to longstanding challenges while creating the conditions for the Armenian people to reach their highest potentials.

AGBU will continue to keep abreast of political, social and economic developments in the country in terms of their potential impact on the people.

AGBU, in line with its mission, looks forward to support the next government in serving the interest of the Armenian nation through our programs and projects in education, humanitarian services, socioeconomic development and culture.

December 10, 2018 The Armenian General Benevolent Union (AGBU) is the world’s largest non-profit organization devoted to upholding the Armenian heritage through educational, cultural and humanitarian programs. Each year, AGBU is committed to making a differ-rence in the lives of 500,000 people across Armenia, Artsakh and the Armenian diaspora. Since 1906, AGBU has remained true to one overarching goal: to create a foundation for the prosperity of all Armenians. To learn more visit www.agbu.org.

AGBU Chapters Observe United Nations Genocide Commemoration and Prevention Day To mark the International Day of Commemoration and Dignity of the Victims of the Crime of Genocide and of the Prevention of this Crime, AGBU continued its commitment to the UN’s mandate of genocide prevention through education. Three AGBU centers in various locations worldwide organized observances including a panel on contemporary conflicts in the Middle East, a book talk on ancestral histories and an AGBU sponsored concert.

“The way we chose to narrate the history of the Middle East is very problematic because it doesn’t help us understand our past,” began Vicken Cheterian, a political analyst from Geneva’s Webster University. “It is central to look at Ottoman history from the beginning of the 19th century to understand what is happening the Middle East now.” Speaking in Brussels, Professor Cheterian was joined in discussion by Professor Uğur Ümit Üngör of Utrecht University on the panel “Mass Violence in the Middle East Today.” Aude Merlin, a Lecturer of Political Science at the Université Libre de Bruxelles, moderated the panel, which gathered a diverse audience, including academics, students and representatives from governmental and nongovernmental organizations alike on December 13, 2018.

The presentations sought to address the continuity between past and present geopolitical conflicts in the Middle East and how the suppression of history in the post-Ottoman world potentially perpetuates patterns of violence. While Professor Cheterian tackled the implications of the inadequate way scholars have studied

Political analyst Vicken Cheterian, Professor Uğur Ümit Üngör and Lecturer Aude Merlin engage audiences on the “Mass Violence in the Middle East Today” panel in Brussels, organized by the Belgian Collective for the Prevention of Crimes of Genocide and Against Negationisms in partnership with AGBU Europe

recent history of the Middle East since the end of WWI, Professor Üngör examined the creation of “cultures of victory, defeat and resistance” and the episodic violence they influence now. In order to recognize how these violent conflicts manifest in contemporary times, Professor Üngör explained that when we look to the past, “we have to think about the lack of transitional justice, after all that violence, the lack of political institutions, civil societies and empowerment of minorities.”

Cont. on page 20

Էջ 18

Հայ Կեանք

Armenian Government Planning $2,5 Billion Additional Defense Spending

YEREVAN (RFE/RL) — The Armenian government is planning around $2,5 billion worth of additional defense spending over the next five years, Prime Minister Nikol Pashinian said.

Strengthening Armenia’s armed forces will be one of the government’s chief priorities, Pashinian said at the first cabinet meeting held since his My Step bloc’s landslide victory in the December 9 parliamentary elections.

“Over the next five years we must be able to invest around $2,5 billion in the development of the armed forces,” he told ministers. “We must work very hard towards raising that sum. I’m talking about additional funding, a part of which should be spent on improving the economic plight of military personnel.”

Pashinian did not specify potential sources of the extra defense spending that would be equivalent to nearly three-quarters of Armenia’s entire state budget for next year.

The 2019 budget calls for a 25 percent rise in military spending which would total 309 billion drams ($638 million). The Armenian defense budget is projected to increase by 18 percent this year, reflecting a continuing arms race with Azerbaijan.

Pashinian did not shed light on additional arms acquisitions envisaged by him. His government seems to be sticking to a 7-year plan to “modernize” the Armenian military that was adopted by former President Serzh Sarkisian’s administration in January 2018. Few details of that plan have been made public.

The premier said his government will also strive to significantly boost the domestic defense industry. He said its “substantial development” is essential for “turning Armenia into a hi-tech country.”

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Karabakh conflict settlement a top priority, Armenia’s acting PM says

(Armradio) – Armenia’s acting Prieme Minister Nikol Pashinyan says resolution of the Karabakh conflict remains a priority.

“Peaceful resolution of Nagorno Karabakh conflict remains top priority for us,” Pashinyan said in a Twitter post.

“We will continue with the peace process for the benefit of regional peace and security,” he added.

The acting PM stressed that “resolution requires genuine efforts of all parties.”

Russia Clarifies Position on ‘Foreign’ Military Presence in Armenia YEREVAN (Azatutyun.am)—Russia’s Foreign Minister Sergey Lavrov referred to Armenian biological laboratories donated by the United States when he stressed the need to prevent “foreign” military presence in Armenia, a senior Russian diplomat said on Tuesday.

Lavrov told a Russian radio station on Monday that Moscow and Yerevan are close to signing an agreement that will bar third countries from deploying military personnel in Armenia. He spoke in the context of American bio labs provided to several ex-Soviet states in recent years.

Armenia has received five such facilities from the U.S. to boost food safety and other sanitary controls on its territory. Earlier this year, it allowed Russian officials to inspect them after Moscow claimed that Washington seems to be running a clandestine biological weapons lab in neighboring Georgia.

The Russian ambassador in Yerevan, Sergey Kopyrkin, said the Russian and Armenian sides are now engaged in a “constructive dialogue” on the work of the labs.

Commenting on the remarks, the Armenian Foreign Ministry likewise insisted that Lavrov spoke about the bio labs.

“The labs belong to Armenia and have a civilian character,” stressed the ministry spokeswoman, Anna Naghdalyan. “As far as Armenia is concerned, there is no question of military presence there.”

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 19

Artsakh marks Independence Referendum, Constitution Day nationwide referendums, unanimously in conformity with international norms and principles, strictly adhering to the letter and spirit of the law. Artsakh has made a decisive choice of building an independent and sovereign state on its soil, independently managing its destiny, remaining faithful to the unconditional supremacy of law and human rights, the principles of democracy, universal and national values.

President of Artsakh Bako Sahakyan has congratulated the people of Artsakh on the NKR State Independence Referendum and Constitution Day of the country.

“Dear Artsakh people, on behalf of the republic’s authorities and myself personally I extend my cordial congratulations on the occasion of the NKR State Independence Referendum and Constitution Day. December the 10th has entered into the chronology of our people as a day of making pivotal decisions that have outlined the subsequent path for the development of our state.

These historical decisions have been adopted through

The accomplishments of the independence years testify our determination and resoluteness to preserve and consolidate the freedom and independence gained by the blood of our brave sons, multiply the glorious victories forged by the efforts of all Armenians, since these values are sacred for the entire Armenian nation.

This path is indivertible and irreversible. From now on too, everything will be done for the continuous consolidation of our statehood, ensuring the security of the people, consistent strengthening of defensive capacity, development of the economy and increasing the living standards of the population.

Dear compatriots, I once again congratulate all of you on this significant holiday wishing peace, sound health, great success and all the best,” Sahakyan said in an address, according to his office.

Karen Abrahamyan appointed as Artsakh’s new Defense Minister

Bako Sahakyan rated high professional and human qualities of Major-General Karen Abrahamyan and colonel Jalal Haroutyunyan, their expertise, voicing his confidence that they would appropriately discharge their responsibilities, wishing them success in their service.

(Armradio) – On 14 December President Bako Sahakyan visited the Artsakh Republic Defense Ministry.

The President introduced to the to the supreme command staff of the Defense Army appointed according to the Presidential decrees defence minister, commander of the Defense Army, major- general Karen Abrahamyan and the first deputy commander, chief of staff of the Artsakh Republic Defence Army’s military unit N19916 Jalal Haroutyunyan appointed upon his decrees.

President Sahakyan thanked former defense minister, commander of the Defense Army Levon Mnatsakanyan for his long-standing service, highlighting his great contribution to the army-building process, the formation and development of the Defense Army and expressed confidence that Levon Mnatsakanyan would continue to serve his Homeland with the same commitment in his new post.

Levon Mnatsakanyan has been appointed Director of the State Service on Emergency Situations.

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

AGBU Chapters Observe United Nations Genocide Commemoration and Prevention Day Cont. from page 17

The panel, which highlighted the challenges of rehabilitating history and how a global community begins to do that, was organized and hosted by the Belgian Collective for the Prevention of Crimes of Genocide and Against Negationisms in partnership with the Armenian General Benevolent Union (AGBU Europe), the research unit on political life of the Université Libre de Bruxelles (Cevipol), the International Roma Youth Network (Ternype) and the European Union Jewish Students (EUJS). The Belgian Collective is composed of associations linked with communities that have suffered genocides.

The State National Academic Choir of Armenia and the Armenian National Philharmonic Orchestra about to take a bow for their exceptional performance at the AGBUsponsored opening concert of the Global Forum Against the Crime of Genocide, in Yerevan.

Armenia's Acting Foreign Minister Zohrab Mnatsakanyan and AGBU Armenia President Vasken Yacoubian address forum participants and concert-goers in Yerevan.

As part of the Global Forum Against the Crime of Genocide, organized in Yerevan by the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Armenia, AGBU sponsored the opening night concert featuring the State National Academic Choir of Armenia and the Armenian National Philharmonic Orchestra on December 9th, 2018. The forum’s programming was focused on genocide prevention through accessible public education. “Given the history of the Armenian nation, it is our obligation to shine the light on the horrors of all genocides as well as the ongoing injustice of genocide denial in the face of well-documented history,” said AGBU Armenia President Vasken Yacoubian, with Armenia’s Acting Foreign Minister Zohrab Mnatsakanyan at his side. “AGBU is proud to help carry the mantle of human rights advocacy by organizing and participating in international symposia and panel discussions in major capitals like New York, Paris and Beirut. Today, we can do so not just as survivors of genocide but as champions of humanity.”

Across the Atlantic in Canada, AGBU Toronto invited the local community to explore the heroic history of Talas in Western Armenia. “Sharing the Journey,” an

event on the night of November 28, 2018, was dedicated to discussing the book Grit and Grace In A World Gone Mad: Humanitarianism In Talas, Turkey 1908-1923 with author Wendy Elliott. The book retraces the steps of a remarkable, yet little known group of Canadian and American missionaries and relief workers in Talas in the dying days of a post-WWI Ottoman Empire. Elliott discussed how the group saved thousands of Armenian, Greek and Turkish orphans from starvation and disease, and how these ordinary people shifted the course of history through their service. The event was especially touching because many who attended were themselves descendants of Armenians from Talas, exploring the city of their ancestors through Elliott’s curated archival media. The following week, AGBU Montreal hosted Elliott with similar success.

Cont. on page 21

Author Wendy Elliott brings stories of Talas to the AGBU Toronto community with her book, Grit and Grace In A World Gone Mad: Humanitarianism In Talas, Turkey

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 21

ARMENIA’S BEST PR PROFESSIONALS TO BE APPRECIATED FOR THE THIRD TIME ving candidates defined through the Association’s year-long research and monitoring,” said Talar Kazanjian, executive director of AGBU Armenia.

“Beeline has sided with the Awards from the first day perfectly understanding how important it is to secure public dialogue. Professionals who work day by day to ensure transparency and information on the work of their organisations, should be acknowledged and appreciated”, pointed out General Director of Beeline Armenia Andrey Pyatakhin.

Armenian PR Awards will be held for the third time this year by the initiative of “Armenian PR Association” scientific-informational NGO and supported by the Armenian General Benevolent Union (AGBU) and Beeline Armenia.

PR Awards is based on scientific research and independent expert opinion. The research includes surveys of target groups (PR experts, media representatives), monitoring of the work of the government, state, political and public figures, as well as selection of the best PR programs and events produced in Armenia.

“Research shows that public relations are valued in Armenia by the industry professionals and the leadership of the public and the private sectors. Clearly, PR Awards is adding value to this with its accurate research capturing current developments and predicting upcoming processes. Things could be ruined in a moment but mutual trust and reputation require a long, planned and hard work. Armenian PR Awards is the only platform where the performance of PR professionals is acknowledged based on scientific research,” noted Dr. Astghik Avetisyan, President of the Armenian PR Association, Associate Professor of the Department of Journalism of Yerevan State University.

This year two new categories - Woman of the Year and Diaspora Media - have come to make the PR Awards a Pan-Armenian event and to complement the traditional nominations: Press Secretary of the Year, PR event, Image PR, Public Figure, Political Figure, Cultural PR, Media company of the Year, State Institution, Crisis Management, PR Initiative, Financial PR, Armenian Brand, PR Innovation, and PR Technology.

“AGBU Armenia joins forces with the Armenian PR Association to promote the value of transparent and responsible public relations. Our goal is to foster wellinformed and better-engaged citizens to facilitate healthy dialogue between different groups in Armenia and diaspora. For this year’s PR Award Ceremony, we have suggested AGBU’s two special nominations – “Woman of the Year” and “Diaspora Media of the Year” – which, we believe, will go to the most deser-

AGBU Chapters Observe United Nations Genocide Commemoration and Prevention Day Cont. from page 20

To complement the dynamic global onsite programming, AGBU published three WebTalks featuring Dr. Bernard Coulie, a professor of Byzantine Studies, Armenian and Georgian Studies, and European Culture and Identity at the Catholic University of Louvain (UCL) in Belgium. In the videos, Dr. Coulie details the phases of genocide, explains the history of the Assyrian and Pontic Greek Genocides coinciding with the Armenian Genocide, and discusses the process of genocide recognition in Belgium. With the intent of genocide prevention through education, AGBU WebTalks are made to be accessible to the global public.

As these anniversaries pass, AGBU maintains its commitment to its ever-evolving community in all corners of the world.

Contact with the publisher: hyegyank@gmail.com

Հայ Կեանք

Էջ 22

Chanting Stones KARAHUNJ American Armenian Rose Float Association gears up for 2019 Pasadena Tournament of Roses Los Angeles, December 10, 2018 – The American Armenian Rose Float Association (AARFA) has released the design for the next Armenian rose float, which will take part in the 130thPasadena Tournament of Roses, on January 1, 2019. This will be the Armenian rose float’s fifth consecutive participation in the world-renowned tournament.

Carrying the theme “Chanting Stones: Karahunj,” the new Armenian rose float celebrates the greatness of Armenian culture, echoing the general theme of the 130th Pasadena Tournament of Roses, which is “The Melody of Life.”

The design of the Armenian rose float was inspired by the stones of Karahunj, a prehistoric monument consisting of a formation of megaliths, in Armenia’s Syunik Province, and often referred to as “the Armenian Stonehenge.” “Karahunj,” which means “speaking stones” or “chanting stones,” refers to the fact that on windy days, the massive standing stones of Karahunj make a distinctive whistling sound. Karahunj predates Stonehenge by 3,500 years.

In keeping with the musical theme of the 2019 Tournament of Roses, the newest Armenian float features a dynamic, exuberant design, with several Armenian musical and cultural references. The central element consists of a duo of dancers performing the yarkhushta, a beloved Armenian folk dance.

The two dancing figures were taken from a painting

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

by the acclaimed artist Meruzhan Khachatryan. The dancers are seen performing atop a formation of rocks adorned with khazes, the uniquely Armenian notes representing the ancient Armenian system of musical notation. The inclusion of the khazes here is particularly significant as it honors the 150th anniversary of the birth of Komitas, the renowned musicologist who was devoted to the decipherment of the khaz system.

Other elements of the float’s design include a scattering of apricot trees (the Latin name of the apricot, Prunus Armeniaca, means “Armenian plum”); as well as a duduk player and three Armenian mouflons, an endangered subspecies of wild sheep.

The design of the new Armenian rose float was conceived by AARFA Board member Johnny Kanounji.

On New Year’s Day, 2019, the Pasadena Tournament of Roses will be seen by about 700,000 spectators in Pasadena and a global audience in 145 countries and territories.

As in previous years, some 600 community volunteers will work on the floral assembly of the 2019 Armenian rose float. Given the considerable cost of materials and construction of the float, the AARFA is appealing for generous grassroots community support. Tax-deductible donations can be made online at http://www.aarfa.org/fundraising or sent to the following address: American Armenian Rose Float Association, P.O. Box 60005, Pasadena, CA 91116.

Հայաստան-Armenia

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 23

ՌԱԿ-ի երախտաւորները

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ Ս. ՆԱՇԱԼԵԱՆ Մարաշ 1878 – Պէյրութ 1969 ԱՐԱ ԱՀԱՐՈՆԵԱՆ

Ե

րախտաւոր Յարութիւն Նաշալեան ծնած է Մարաշ, 1878-ին, Ս. Զատկուան նախորդող Յարութեան օրը։ Յաճախած է տեղւոյն Ս. Ստեփանոս եկեղեցւոյ նախակրթարանը, ապա Մարաշի Կեդրոնական վարժարանը՝ երկրորդական ուսման համար։ Կարճ ժամանակ մը ուսանած է ֆրանսական ակադեմիայի մէջ։ Ընտանիքին փափաքով Յարութիւն կը մեկնի Տարսոն բարձրագոյն ուսման համար, մուտք գործելով Սէնթ Փօլ քոլէճը, ուր կը մասնագիտանայ ֆրանսերէն լեզուի մէջ. կ՚աւարտէ 1902-ին եւ կը վերադառնայ ծննդավայր ու կը դասաւանդէ ֆրանսերէն իր յաճախած վարժարաններէն ներս։ Ապա, կարճ շրջանի մը համար կը մեկնի Քիլիս՝ ուսուցչական պաշտօնով։ Ընտանեկան պարագաները արդէն փոխադըրուած էին Այնթապ, ուր ինքն ալ կ՚որոշէ հաստատուիլ, կրթական պաշտօնը շարունակելու համար։ 1912-ին կը հրաւիրուի Տարսոն, դասաւանդելու համար Ամերիկեան քոլէճին մէջ։ Երկու տարի ետք, Համաշխարհային Ա. Պատերազմին պատճառաւ, Յարութիւն կը ստիպուի վերադառնալ Այնթապ ու իր ընտանիքին հետ թափառական դառնալով, կ՚որոնէ աւելի ապահով վայրեր Կիլիկիոյ տարածքին։ Որպէս թափառական ու տարագիր, քանի մը անգամ ալ կը փրկուի նահատակուելէ թուրք բարբարոսներու կողմէ ու կը մնայ փախստական մինչեւ 1918-ի աւարտը, երբ կը վերադառնայ Այնթապ իր ընտանիքով։ Այնթապի մէջ զինադադարէն ետք, յարաբերական անդորրութիւն մը կը տիրէր, ու գոյութիւնը պահպանած փոքրաթիւ հայկական գաղութի հասարակական եռուզեռին մաս կը կազմէ Նաշալեան, դառնալով հիմնադիրներէն Սահմանադրական Ռամկավար Կուսակցութեան տեղական ակումբին, Նազարէթ Ֆըստքճեանի, Յակոբ Գապպէնճեանի եւ Յակոբճան Եագուպեանի կողքին, ինչպէս նաեւ անդամակցելով Այնթապի Լսարանական յանձնախումբին։ Այս ժամանակաշրջանին իրեն կը վստահուի առաջնորդութիւնը զինուորական հրշէջային գումարտակին, թշնամիին յառաջացուցած հրդեհները մարելու պարտաւորութեամբ՝ հայաբնակ թաղամասերէն ներս։ 1919-ի աւարտէն առաջ, երկու տարուան համար կը մեկնի Չորք Մարզպան, ուր կը պաշտօնավարէ Բարեգործականի Քելեկեան եւ Սիսուան որբանոցներէն ներս. ապա վերադառնալէ ետք Այնթապ, շրջան մը կը դասաւանդէ տեղւոյն

ամերիկեան նպաստամատոյց որբանոցէն ներս։ ՆԱՇԱԼԵԱՆ ՊԷՅՐՈՒԹԻ ՄԷՋ 1923-ին վերջնականապէս կը հաստատուի Լիբանան, ուր յաջորդ չորս տարիներուն կը շարունակէ իր պաշտօնը Անթիլիասի ամերիկեան որբանոցէն ներս։ 1927-էն սկսեալ Նաշալեան կը նուիրուի հայկական վարժարաններէն ներս կրթական գործին նուիրուելով, մանաւանդ հայաբոյր ներշնչում տալու յետ եղեռնեան հասակ առնող սերունդին։ Առաջին հերթին պաշտօն կը ստանձնէ Պէյրութի Հայ Աւետարանական նախակրթարանին մէջ, ու ապա կը հրաւիրուի Հայֆայի Ազգային վարժարան, տարուան մը համար պաշտօնավարելու։ 1931-ին կը վերադառնայ Պէյրութ ու այս անգամ պաշտօնի կը կոչուի Ս. Նշան եկեղեցւոյ նախակրթարանէն ներս։ Պէյրութի մէջ 1930-ական թուականներուն, Նաշալեան կը նուիրուի հասարակական կեանքի զարթօնքին ու կը ստանձնէ թաղական հոգաբարձու պաշտօններ Պէյրութի մէջ վերելք վայելող հայկական ծուխերուն։ Կուսակցական իր Շարունակութիւնը էջ 24

Հայ Կեանք

Էջ 24

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ Ս. ՆԱՇԱԼԵԱՆ Մարաշ 1878 – Պէյրութ 1969 Շարունակութիւն էջ 23-էն

պատկանելիութիւնը շարունակելով Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան, մաս կը կազմէ Պէյրութի մէջ ՌԱԿ-ի տեղական ակումբին, ստանձնելով վարչական պաշտօններ, ծառայելու համար նորակազմ համայնքներուն։ Իր անխոնջ ջանքերով կեանքի կը կոչուի Մարաշի Հայրենակցական Միութիւնը՝ Պէյրութի Նոր Մարաշ շրջանին մէջ, ուր համայնքային աշխուժութիւն մը գոյութիւն ունէր Ս. Քառասնից Մանկանց եկեղեցւոյ ծուխին մէջ։ Նաշալեան 1937-ին իր ուսուցչական պաշտօնով կը տեղափոխուի Նոր Մարաշի եկեղեցւոյ կից նախակրթարանը։ Պէտք է ըսել, որ այս վարժարանի բազմաթիւ շրջանաւարտներ հետեւելով իրենց ուսուցիչին ազգային նուիրումին, յետագային պիտի ստանձնէին հասարակական կեանքի մէջ պատասխանատու պաշտօններ։ 1935-ին Լիբանանի մէջ պիտի կազմուէր Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Շրջանային վարչութիւնը, ատենապետութեամբ Ներսէս Շիրինեանի, իսկ 1937-ին ալ լոյս պիտի տեսնէր «Զարթօնք» պաշտօնաթերթը՝ խմբագիր ունենալով բանաստեղծներու իշխան Վահան Թէքէեանը։ Նաշալեանի համար հասարակական ու հրապարագրական նոր էջ մը բացուած էր այս շրջանին։ Յաճախ ՌԱԿ Շրջանային վարչութեան կողմէ ան կ՚ուղարկուէր որպէս գործիչ շրջագայելու Դամասկոս, Զահլէ ու Թրիփոլի, կուսակցական գործունէութիւն ծաւալելու համար։ Իսկ երգիծական յօդուածներով իր աշխատակցութիւնը կը բերէր «Զարթօնք»ին։ ՆԱՇԱԼԵԱՆ ԴԱՄԱՍԿՈՍԻ ՄԷՋ 1943-ին, 65 տարեկանին կը հեռանայ ուսուցչական ասպարէզէն ու կը տեղափոխուի Դամասկոս, ծաւալելով հասարակական աշխատանք տեղւոյն ՌԱԿ «Կիլիկիա» ակումբին մէջ, ինչպէս նաեւ միութենական ու ծխական պաշտօններ ստանձնելով։ Յաճախակի հանդիպումներու մէջ էր գաղափարի իր ընկերոջ Յակոբ Գապպէնճեանի հետ, որուն հետ կուսակցական գործունէութիւն ծաւալած էր Այնթապի մէջ։ 1945-ին կարեւոր կը դառնայ Նաշալեանի ներկայութիւնը Դամասկոսի թեմին մէջ, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ա. կաթողիկոսի ընտրութեամբ։ 1950 Յունուարին երախտաւորը կ՚արժանանայ ՌԱԿ Լիբանանի եւ Սուրիոյ Շրջանային վարչութեան կողմէ շնորհուած ՌԱԿ-ի վաստակաւորի վկայականին։ Իր երկարամեայ ուսուցչական նուիրեալ պաշտօնին համար ալ Նաշալեան բազմիցս գնահատուած է ազգային-եկեղեցական իշխանութեանց կողմէ, որպէս նուիրեալ դաստիարակ։

Մարաշի մէջ, Նաշալեանի յաճախած ակադեմիան

*** Կեանքի վերջին տարիներուն ան տեղափոխուած էր Պէյրութ ու կը քաջալերէր իր պատկանած կուսակցութեան շարքերէն ներս երիտասարդ գործիչներու ներկայութիւնը։ Ինքզինք նուիրած էր գրականութեան։ Անոր նախասիրած գրական ճիւղը կը հանդիսանայ զաւեշտը ու երգիծանքը. ունի լոյս տեսած երկու հատորներ՝ - «Հայկական օտար բարոյական զուարճալիքներ», 350 էջէ աւելի ժողովրդային զուարճալիքներու հաւաքածոյ մը։ - «Ժողովրդային աւանդավէպեր եւ իրավէպեր», 330 էջ։ 81 տարեկան հասակին երախտաւորը Պէյրութի մէջ Յունիս 1969-ին յաւիտեան աչքերը փակեց ետին թողելով հինգ անտիպ երկեր։ Նաշալեանի անտիպ երկերն են.

1. «Լուսոյ շաւիղէն հոգեւոր քարոզներ» 2. «Ժողովրդային առածներ, ասացուածքներ, խրատականներ եւ օգտակար ասուլիսներ» 3. «Մանկապարտէզի երգեր, արտասանութիւններ եւ տրամախօսութիւններ» 4. «Ինքնակենսագրութեան յուշերս» 5. «Ժամանակակից հայ խաչագողները»։

Լոս Անճելըս

Կապ Հրատարակութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 25

Լեզուաբանական

Զգո՜ւշ արեւելաբանութենէ ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Քանի՜վարձկանք իցեն ի տան հօր մերում հացալիցք, Իսկ մեք աստ սովամահ կորնչիմք:

Կարդանք հետեւեալ խորագիրը, որ անցեալ շաբաթ կը զարդարէր արեւմտահայ մամուլի մեծ մասին առաջին էջը: ***«Պաքուն բողոք պիտի ներկայացնէ ԱՄՆ-ին՝ Բագո Սահակեանին ամերիկեան վիզա տալու համար»: Ապա փորձենք արեւմտահայու կոյս աչքերով ու լեզուամտածողութեամբ դատել ու ըմբռնել, թէ ճիշդ ի՛նչ կ’ուզէ ըսել այս խորագիրը: Եթէ յաջողեցանք ճիշդ կողմնորոշուիլ, ապա պիտի անդրադառնանք անհեթեթ իրողութեան մը, որ հետեւեալն է. Հարցում.– Ինչո՞ւ պիտի բողոքէ Պաքու, ի՞նչ նպատակով, ո՞ւր հասնելու համար: Եւ այդ հարցումին պատասխանն է՝ Պատասխան.– Պաքու պիտի բողոքէ ԱՄՆ-ի պատկան իշխանութեանց՝ ամերիկեան վիզա տալու համար Բագո Սահակեանին: Այլ խօսքով՝ Պաքուի բողոքը պիտի ծառայէ Բագո Սահակեանին ամերիկեան վիզա մը ապահովելու նպատակին: Կը շեշտեմ. եթէ ի վիճակի եղաք ճիշդ կողմնորոշուելու իբրեւ արեւմտահայ, – ապա տարբեր բան չէ՛ք կրնար մտածել, տարբեր կերպ չէ՛ք կրնար մեկնաբանել այս լուրը: Արեւմտահայուն համար այս շարադրանքը ուրիշ իմաստ չի՛ կրնար ունենալ: Բայց իրապէս այս այսպէ՞ս է: Ա՞յս է իրողութիւնը: Յիշեալ ցոյցը Սահակեանին վիզա մը ապահովե՞լ կը նպատակադրէր, թէ՞ ճի՛շդ հակառակը. տրուած վիզայի մը դէմ բողո՛ք էր: Դուք որ այլապէս ալ իրազեկուած էք կացութեան եւ անցուդարձերուն, շատ լաւ պէտք է գիտնաք, որ Պաքու բողոքած է ԱՄՆ-ին, որովհետեւ Միացեալ Նահանգներու իշխանութիւնները մուտքի վիզա մը տուած են Բ. Սահակեանին եւ թոյլատրած՝ անոր Միացեալ նահանգներ մուտքը: Ահա այ՛ս է իրողութիւնը: Մինչդեռ վերը բերուած անճարակ խորագիրը ճի՛շդ հակառակը կը թելադրէ. ան կ’ըսէ, որ Պաքուի բողոքը կը ծառայէ Արցախի ապօրէն հանրապետութեան անօրէն նախագահին վիզա տալու, եւ վիզա մը ապահովելու նպատակով տեղի ունեցած է այդ բողոքը: Այսինքն՝ իրողութեան ճի՛շդ հակառակը: Մինչդեռ եթէ Պաքուի ձեռքէն գայ, ապա Բ.

Սահակեանին ոտքերը կը կոտրէ ու թոյլ չի տար, որ ան Միացեալ Նահանգներ մուտք գործէ: Եզրակացութիւն: Վերոնշեալ լուրը տուողը, որ արեւմտահայ մըն է անշուշտ, չճանչնալով հայերէնի տարրական նըրբութիւնները եւ կուրօրէն ընդօրինակելով արեւելահայերէնի այս ռուսայնացած՝ հայերէնին անյարիր ոճը, բոլորովին այլանդակ եւ իրականութեան հակասող լուր մըն է որ կու տայ իր ընթերցողներուն: Եւ այս՝ ըստ ինքեան հակասական ոճը վերջին տարիներուն գրեթէ ամէն օր կը գտնենք մեր մամուլի էջերուն, ուր հրապարակ եկող գրիչները ամէն օր քիչ մը աւելի անձնատուր կ’ըլլան արեւելահայերէնի խեղագրութիւններուն եւ տուն կու տան անոր ռուսական խոհանոցէն ներածուած ոճերու, որոնք խորթ են հայերէնի ոգիին ու տառին: Ընդհուպ՝ հայեցի մտածողութեան: Ռաֆֆի, Աղայեան, Թումանեան, Զօրեան, Աբեղեան եւ ուրիշներ նման հայերէն չէին կիրարկեր, նման ոճ չէին ճանչնար: Արդի ռուսամոլներն են, որ ներածեցին զայն ու անկէ բաժին հանեցին իրենց արեւմտահայ եղբայրներուն: *** Իսկ ինչպէ՞ս պէտք է շարադրել վերի նախադասութիւնը, որպէսզի ճի՛շդ արտայայտէ մեր միտքը, այսինքն՝ ազգային-քաղաքական այն իրավիճակը, որում կը գտնուինք: Շատ պարզ է՝ թօթափելով արեւելահայերէնի՝ մեր մտքին պարտադրած մուժն ու մարախուղը եւ մտածելով...արեւմտահայու պէս. «Պաքուն բողոք պիտի ներկայացնէ ԱՄՆին՝ Բագո Սահակեանին ամերիկեան վիզա տալուն համար[1}»: Պիտի ըսէք՝ եղածը-չեղածը ա՞յս էր, այս մէկ հատիկ յօդին համա՞ր էր ամբողջ քարոզը կամ... շատախօսութիւնը: Այո՜՜՜, սիրելիս, այդ մէ՛կ հատիկ յօդին համար էր այս ամբողջ քարոզը կամ շատախօսութիւնը, եւ այդ յօ՛դն է, որ կը զանազանէ արեւմտահայերէնը արեւելահայերէնէն ու անոր անհեթեթ կառոյցներէն եւ կը թոյլատրէ, որ ճիշդ արտայայտէք Շարունակութիւնը էջ 26

[1] Իմ տեսած թերթերուս մէջ «Նոր Յառաջ» միակն է, որ ճիշդ այսպէս ալ՝ «վիզա տալուն համար» գրած է: Ան գրած է նաեւ՝ «վիզա տրամադրելուն համար»: Այս ձեւին շատ լաւ կը տիրապետէ ան. ահա նորագոյն կիրարկութիւն մը եւս. «Սարգիսեան ուրախ է կրկին հանդիպելուն եւ շարունակելուն համար հայ-գերմանական...քննարկումները» (1 Դեկտ. 2018): Ծանօթ.– Ճիշդ է, որ վիզա-ն միջազգային բառ է, սակայն ունինք ազգայինն ալ՝ այցագիր. ուշադրութի՛ւն, ո՛չ այցեգիր:

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Զգո՜ւշ արեւելաբանութենէ Շարունակութիւն էջ 25-էն

ձեր չքնաղ միտքերը: Այդ մէկ հատիկ յօդին շնորհիւ կը հասկնանք, որ Պաքուն կը բողոքէ կամ պիտի բողոքէ ԱՄՆ-ի դէմ, թէ ինչո՞ւ վիզա կը տրուի Արցախի ապօրէն հանրապետութեան անօրէն նախագահին, ինչ որ վերը բերուած խորագիրի թելադրանքին ճի՛շդ հակառակն է: Հիմա շարունակենք մեր մտորումները նուազ խճողուած օրինակի մը վրայ: ***Ան տունը մնաց չվճարելու համար: Արեւելահայուն համար այս անյօդ կառոյցը երկու բան կը նշանակէ. ա. Ան տունը մնաց, որովհետեւ չվճարեց (չվճարելուն պատճառով): Մասնակցած չըլլալով նախաձեռնութեան մը, որ վճարում կ’ենթադրէր: բ. Ան տունը մնաց, որպէսզի չվճարէ (չվճարելու նպատակով): Հաւանաբար մասնակցութիւնը չբերելու համար հանգանակութեան մը: Առաջինը կը պատասխանէ հետեւեալ հարցումին՝ ինչո՞ւ, ի՞նչ պատճառով ան տունը մնաց: Պատասխան,– ան տունը մնաց՝ չվճարելուն պատճառով: Երկրորդը կը պատասխանէ հետեւեալ հարցումին՝ ինչո՞ւ, ի՞նչ նպատակով ան տունը մնաց: Պատասխան,– ան տունը մնաց՝ չվճառելու նըպատակով: Այլ խօսքով՝ յօդաւոր ձեւը ցոյց կու տայ գործողութեան պատճառը: Իսկ անյօդ ձեւը ցոյց կու տայ գործողութեան նպատակը: Ուրեմն՝ Արեւելահայերէնը այս պարագային երկբայական է, քանի որ նո՛յն կառոյցով կ’արտայայտէ գործողութեան մը թէ՛ պատճառը, թէ՛ նպատակը: Այսպէս է, քանի որ արեւելահայերէնը զրկուած է վերը նշուած յօդէն. ան չի՛ կրնար ըսել՝ «Ան տունը մնաց՝ չվճարելուն համար». այս կառոյցը անթոյլատրելի է արեւելահայերէնի մէջ, արեւելահայերէնը չ’ընդունիր այս յօդաւոր ձեւը: Մինչդեռ արեւմտահայերէնը կ’ընդունի. ան հաւասարապէս ու տեղին համեմատ յստակօրէն կրնայ զանազանել նպատակն ու պատճառը. ա. Ան տունը մնաց՝ չվճարելու համար (նպատակ): բ. Ան տունը մնաց՝ չվճարելուն համար (պատճառ): *** Այս յօդաւոր ձեւը ունին բոլոր դէմքերն ու թիւերը.

---Ես տունը մնացի չվճարելուս համար (կամ՝ պատճառով) :

---Դուն տունը մնացիր չվճարելուդ համար (կամ՝ պատճառով): ---Ան տունը մնաց չվճարելուն համար (կամ՝ պատճառով): ---Մենք տունը մնացինք չվճարելնուս համար (կամ պատճառով): ---Դուք տունը մնացիք չվճարելնուդ համար (կամ պատճառով): ---Անոնք տունը մնացին չվճարելնուն համար (կամ պատճառով): *** Ինծի հետ դուք ալ կը զգաք, հաւանաբար, թէ այս յօդաւոր կառոյցները, – որոնք յատուկ են մի՛այն արեւմտահայ աշխարհաբարին,– թէեւ քերականօրէն ճիշդ, այսուհանդերձ թաթաւուած են ինչ-որ անախորժ ծանծաղութեամբ մը, ճնշիչ ծանրութեամբ մը, կամ նուազ ծամծմելով բառերը ըսենք՝ այնքան ալ գեղեցիկ չեն, յատկապէս յոգնակի դէմքերը՝ վերջին երեքը: Ընդունինք՝ ամէն բան որ հայկական է, ա՛նպայման պատուական չէ: Կրնաք ազատօրէն գործածել զանոնք, եւ որեւէ հաւատաքննիչ ձեր գլուխը պիտի չցաւցնէ, քանի քերականօրէն ճիշդ կառոյցներ են: Բայց եւ այնպէս իմ համեստ թելադրանքս է, որ նախընտրէք այս միտքերը «համար» յետադրութեամբ արտայայտելու փոխարէն՝ կիրարկել շաղկապաւոր կառոյցները, որոնք հետեւեալներն են. ա) Ան տունը մնաց, որպէսզի չվճարէ (նպատակ): բ) Ան տունը մնաց, որովհետեւ չվճարեց (պատճառ): Այս վերջին երկուքին շնորհիւ,– ուրկէ վանեցինք համար յետադրութիւնը եւ պարզ նախադասութիւնները վերածեցինք ստորադասական բարդ նախադասութեան, – ամէն շփոթ կը վերնայ, եւ մեր լեզուն կը զգենայ բիւրեղային մաքրութիւն մը ու յստակութիւն մը, որոնց անխտիր կը ձգտինք բոլորս:

Հայաստան-Armenia

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 27

Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգը. նախագիծ(draft) Հ

« այերն այսօր»ը կը ներկայացնէ Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգի նախագիծը (draft): Փաստաթուղթը պատրաստած են` ՀՀ սփիւռքի նախարար Մխիթար Հայրապետեան, ՀՀ սփիւռքի նախարարի խորհրդական Վահէ Սահակեան, Նախնական այս տարբերակի մշակումն իրականացուած է Սփիւռքի ուսումնասիրութիւններով զբաղուող հետեւեալ մասնագէտներու հետ խորհըրդակցութեամբ` Խաչիկ Թէօլէօլեան (Ուեզլէյեան համալսարան, ԱՄՆ, Diaspora: A Journal of Transnational Studies գիտական ամսագրի հիմնադիր եւ խմբագիր), Հրաչ Չիլինկիրեան (Օքսֆորտի համալսարան, Մեծ Բրիտանիա), Արա Սանճեան (Միշիկընի համալսարանՏիրպորն, ԱՄՆ), Ռազմիկ Փանոսեան (Գալուստ Կիւլպէնկեան հիմնադրամի հայ համայնքներու բաժանմունքի տնօրէն, Փորթուկալ)։ Հայեցակարգին մէջ ներառուած են նաեւ իրենց կողմէ հնչեցուած առաջարկութիւնները եւ կարծիքները, սակայն հայեցակարգի բոլոր հատուածներու մշակումն իրականացուած է Մխիթար Հայրապետեանի եւ Վահէ Սահակեանի կողմէ: Հայեցակարգի ծիրէն ներս «Սփիւռք» հասկացութիւնը սահմանած ենք շատ լայն, որ կ´ընդգրկէ բոլոր անոնց, որոնք Հայաստանի մէջ չեն ապրիր, այլ երկիրներու մշտական բնակիչներ կամ քաղաքացիներ են, իրենց որեւէ ձեւով հայ կը համարեն, ունին հայկական ծագում կամ արմատներ: Խորհրդային եւ անկախ Հայաստանի իշխանութիւններու վարած Սփիւռքի քաղաքականութիւն-ներու անցեալն ու ներկան Հայաստանի խորհրդայնացումէն մինչ այսօր, եթէ (խորհրդային կամ անկախ) Հայաստանի իշխանութիւնները վարած են սփիւռքի քաղաքականութիւն, ապա այդ քաղաքականութիւնները եղած են հայաստանակեդրոն եւ միտուած եղած են ողջ Սփիւռքի կամ ատոր այս կամ այն հատուածներուն վրայ հայաստանեան իշխանութիւններու ու ներհայաստանեան օրակարգերու պարտադրման: Սփիւռքի քաղաքականութիւնները խորհրդային եւ յետխորհրդային Հայաստանի տարիներուն նպատակ ունեցած են. ա) Ծառայեցնել սփիւռքի միջոցները (հիմնականին մէջ ֆինանսական) խորհրդային կամ անկախ Հայաստանի զարգացման ծրագիրներուն։ բ) Հայաստանը դարձնել բոլոր հայերու հայրե-

նիքը (չնայած այն հանգամանքին, որ ցեղասպանութենէն փրկուածներն ու իրենց սերունդներն այդ Հայաստանի մէջ երբեք չէին ապրած)։ գ) Կազմակերպել հայրենադարձութիւն, վերադարձ դէպի հայրենիք։ դ) Խորհրդային եւ յետագային անկախ Հայաստանի քաղաքական ազդեցութիւնը եւ հայաստանեան (հիմնականին մէջ արեւելահայ) մշակոյթը տարածել սփիւռքեան գաղութներուն վրայ: Այս բոլորը դրսեւորուած են թէ՛ 1920-1930ականերուն Հայ օգնութեան կոմիտէի գործունէութեան եւ Հայաստանի խորհրդային իշխանութիւններու, թէ՛ 1946-48-ի դրամահաւաքներու ու «Մեծ հայրենադարձութեան» տարիներուն, թէ՛ 1960-1980ականներուն Սփիւռքի հետ մշակութային կապերու կոմիտէի եւ թէ՛ անկախութեան տարիներուն Համահայկական հիմնադրամի, 1998-2008 Ռ. Քոչարեանի կառավարութեան, իսկ 2008-2018 ՀՀ Սփիւռքի նախարարութեան վարած քաղաքականութիւններուն: Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութիւններու գրեթէ մէկդարեայ պատմութիւնը ցոյց տուած է, որ նաեւ այսպիսի քաղաքականութիւններու արդիւնքով` Սփիւռքի ողջ ֆինանսական, մարդկային ու այլ միջոցները, մեծ առումով, Հայաստան չեն ուղղուած, ողջ Սփիւռքը չէ ենթարկուած հայաստանեան այս կամ այն իշխանութիւններու պարտադրած քաղաքական, մշակութային եւ արժէքային օրակարգերուն, արտերկրի մէջ ծնած եւ մեծցած, իրենց երկիրներուն եւ իրենց ոլորտներուն մէջ մեծ յաջողութիւններ արձանագրած սփիւռքի երկրորդ, երրորդ, չորրորդ սերունդները մեծ մասամբ անհաղորդ դարձած են հայաստանեան իրադարձութիւններուն եւ տարբեր պատճառներով հեռացած են նաեւ սփիւռքեան աւանդական կառոյցներէն ու կազմակերպութիւններէն։ Հայկական խիստ բազմազան Սփիւռքի միայն փոքր մասը այսօր ընդգրկուած է սփիւռքեան տարբեր միաւորումներու, կազմակերպութիւններու կամ նախաձեռնութիւններու մէջ եւ միայն փոքր մաս մը Շարունակութիւնը էջ 28

Էջ 28

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգը. նախագիծ(draft) Շարունակութիւն էջ 27-էն

հետեւողականօրէն կը հետաքրքրուի Հայաստանի Հանրապետութեան խնդիրներով, Սփիւռքի ստուար զանգուած մը տարերայնօրէն կ´աշխուժանայ միայն Հայաստանի մէջ որեւէ ճգնաժամային իրավիճակ յառաջանալուն, ինչպիսին էր, օրինակ, 1988-ի երկրաշարժը կամ Արցախեան պատերազմը: Սփիւռքի քաղաքականութեան վերագնահատման պատմական հնարաւորութիւնը Թաւշեայ յեղափոխութիւնն այլ խիստ կարեւոր հարցերու շարքին նաեւ ստեղծած է պատմական ամենաբարենպաստ պահը, երբ Հայաստան պետութիւնը կրնայ վերագնահատել Սփիւռքի հետ համագործակցութեան մօտեցումները եւ արմատապէս վերանայիլ Սփիւռքի նկատմամբ վարած իր քաղաքականութիւնը: Հայաստան կարեւոր դեր կրնայ ունենալ Սփիւռքի բազմազան շրջանակներուն հայաստանակեդրոն ու ոչ հայաստանակեդրոն տարբեր ծրագիրներու մէջ ներգրաւելու եւ անոնց սոցիալական, մշակութային, տնտեսական ու քաղաքական գործօնը Հայաստանի կամ Սփիւռքի կարեւորագոյն խնդիրներու լուծման նպատակով հաւաքագրելու աշխատանքներուն մէջ: Աւելին, Սփիւռքի մէջ շատերը կ´ակնկալեն, որ Երեւանը կրնայ դառնալ հենց այն «չէզոք» վայրը, ուր սփիւռքահայ տարբեր շրջանակ-ներ կրնան հանդիպիլ եւ քննարկել իրենց յուզող խնդիրները, մտածել այդ խնդիրներու լուծման ուղ-ղութիւններու շուրջ: Պատմական փորձը ցոյց կու տայ, որ Սփիւռքի հետ մէկ օրակարգով հնարաւոր չէ արդիւնաւէտ աշխատիլ: Սփիւռքը բազմաշերտ է, եւ Սփիւռքի համայնքներու, կազմակերպութիւններու ու անհատներու հետ աշխատանքներուն պէտք է ունենալ բազմակի օրակարգեր ու ուժաբանական քաղաքականութիւններ: Սփիւռքի նկատմամբ նոր քաղաքականութեան նպատակը երկարաժամկէտ հեռանկարին մէջ պէտք է ըլլայ ուժեղ Հայաստանի կայացումը եւ ուժեղ Սփիւռքի գոյութիւնը: Մեր պատկերացմամբ, ուժեղ սփիւռք ունենալու գաղափարը չի հակասեր ուժեղ Հայաստան ունենալու տեսլականին եւ ընդհակառակը` ուժեղ Հայաստանի կառուցումը պէտք չէ ենթադրէ Սփիւռքի միջոցներու սպառում եւ սփիւռքեան կազմակերպութիւններու, միութիւններու, համայնքներու թուլացում իրենց երկիրներուն մէջ: Սփիւռքի նկատմամբ սպառողական ու չհամակարգուած քաղաքականութիւնը կրնայ կարճաժամկէտ հեռանկարին մէջ Հայաստանի համար շահ ապահովել, բայց հեռահար ժամկէտի մէջ` նուազեցնել կամ սպառել Սփիւռքի ներուժը: Սփիւռքի հետ համատեղ ծրագիրներու իրականացման ու համագործակցութեան իւրաքան-

չիւր գործելակերպ պէտք է խարսխուած ըլլայ հենց հեռահար արդիւնաւէտութեան հաշուարկին վրայ: Առանձին խնդիր է Սփիւռքի ճանաչողութեան հարցը: Եթէ հրէական, ափրիկեան, չինական, հընդկական կամ այլ սփիւռքներու մասին բազմաթիւ լուրջ գիտական ուսումնասիրութիւններ կան, տարբեր երկիրներու մէջ ձեւաւորուած հայ սփիւռքեան բամազան ինքնութիւններու ու համայնքներու մասին շատ քիչ ուսումնասիրութիւններ կան: Այդ պատճառով, անհրաժեշտ է նաեւ ունենալ արդի սփիւռքագիտական տեսական ու համեմատական ուսումնասիրութիւններուն հաղորդակից հայ Սփիւռքի ուսումնասիրութեան կեդրոններ տարբեր երկիրներու մէջ, որ պարբերաբար նոր գիտելիքներ կը ստեղծեն եւ տուեալներ կը հաւաքագրեն Սփիւռքի բազմազան համայնքներու, անոնց խնդիրներու, հայկականութեան բազմազան դրսեւորումներու, Սփիւռքի այս կամ այն համայնքներուն մէջ առկայ հմտութիւններու, հնարաւորութիւններու, միջոցներու եւ շատ այլ հարցերու շուրջ (Հայաստանի մէջ եւ քանի մը այլ երկիրներու մէջ այդպիսի կեդրոններ կան, սակայն ատոնց կարեւոր մասը գործած եւ կը գործեն միջազգային տեսական ու համեմատական սփիւռքագիտական փորձէն անկախ, Հայ սփիւռքի մասին եղած որոշ աւանդական պատկերացումներու ծիրէն ներս): Այսպիսի կեդրոններու կողմէ իրականացուող Հայ սփիւռքի նորարարական ուսումնասիրութիւններուն ու հետազօտութիւններուն հաղորդակից ըլլալը հնարաւորութիւն կ’ընձեռէ մշակելու Սփիւռքի աւելի իրատեսական քաղաքականութիւններ: Սփիւռքի նկատմամբ նոր քաղաքականութիւններ մշակելու եւ ատոնք հետեւողականօրէն իրագործելու համար անհրաժեշտ է ունենալ որակապէս եւ գաղափարապէս նորովի աշխատող, արդիւնաւէտ լայն լիազօրութիւններով պետական մասնագիտացած գերատեսչութիւն` նախարարութեան կարգավիճակով: Նորացուած սփիւռքի նախարարութեան տեսլականն ու առաքելութիւնը Նորացուած Սփիւռքի նախարարութիւնը պէտք է ծառայէ «Ուժեղ Հայաստան – Ուժեղ Սփիւռք» տեսլականին: Այս տեսլականին ուղղուած` նախարարութեան հիմնական առաքելութիւնը կրնայ ըլլալ. Հայաստանի պետական շահերու պաշտպանութեան եւ ընկերային-տնտեսական զարգացման ու ռազմավարական այլ նպատակներու համար Սփիւռքի ներուժի հաւաքագրումը, Սփիւռքի բազմազան շրջանակներու հետ համագործակցութեամբ ու համատեղ Սփիւռքի ներուժի վերարտադրութեան ու Սփիւռքի ուժեղացման ուղղուած ծրագիրներու մշակումն ու իրագործումը: Շարունակութիւնը էջ 32

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 29

Գաղութներու կեանքէն

Լիբանան

ՀԲԸՄ-ՀԵԸ 32 վարչութիւններու մասնակցութեամբ գումարեց տարեկան վարչական Ընդհանուր Ժողովը

Կիրակի, 2 Դեկտեմբեր 2018-ի առաւօտեան, ՀԲԸՄ-ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան հովանաւորութեամբ, ՀԵԸի 32 վարչութիւններու երկու հարիւր յիսունէ աւելի անդամ-անդամուհիներու մասնակցութեամբ, ՀԲԸՄ- ՀԵԸի Զապէլ Մովսէսեան կեդրոնին մէջ տեղի ունեցաւ ՀԲԸՄ-ՀԵԸի տարեկան վարչական ընդհանուր ժողովը: Լիբանանի, Հայաստանի, ՀԲԸՄի եւ ՀԵԸի քայլերգերու յոտնկայս ունկնդրութենէն ետք, ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետ Վիգէն Չերչեան բարի գալուստ մաղթեց ներկաներուն, ի մասնաւորի ՀԲԸՄի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովի եւ ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան անդամներուն: Ան նշեց, որ վարչական Ընդհանուր ժողովը անցնող տարուան գործունէութիւնը արժեւորելու առիթ մը ըլլալէ աւելի, ապագայի ծրագիրներ մշակելու, զանոնք նոր վճռակամութեամբ եւ եռանդով շարունակելու ուխտավայր մըն է Միութեան բոլոր միաւորներուն համար: ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետը մէկ առ մէկ գնահատեցսկաուտական, մարզական, մշակութային, երիտասարդական միաւորներուն աշխատանքը:

ժնին մէջ, ՀԲԸՄ-ՀԵԸի վարչութիւնները գրաւոր եւ մեծ պաստառի վրայ տեսաերիզի օգնութեամբ ներկայացուցին անցնող տասներկու ամիսներուն իրենց գործունէութիւնը: Խօսք առնողները յայտնապէս շեշտեցին իրենց ծրագիրներուն յաջողութեան մէջ ՀԲԸՄի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովին եւ ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան հետեւողական ջանքերը: Կարճ դադարէ եւ յիշատակի խմբանկարէ ետք, Ընդհանուր վարչական ժողովը շարունակեց իր աշխատանքը՝ քննարկելով 2019 տարեշրջանի համար նախատեսուած ծրագիրները իրենց մօտաւոր նախահաշիւներով: Այս միջոցին տեղի ունեցաւ մտքերու փոխանակում: Առաջարկութիւնները արձանագրուեցան, հետագայի համար առ ի քննարկում: Ընդհանուր վարչական ժողովը եզրափակուեցաւ ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան ատենապետին հաւաքական աշխատանքի կոչով:

ՀԵԸ-Ի ՄԱՄԼՈՅ ԵՒ ՏԵՂԵԿԱՏՈՒԱԿԱՆ ԳՐԱՍԵՆԵԱԿ

Վիգէն Չերչեան շնորհակալութեան յատուկ խօսք ուղղեց ՀԲԸՄի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովին եւ անոր ատենապետ տիար Ժերար Թիւֆենքճեանին` ՀԵԸի միջոցառումներուն անմնացորդ նուիրումով օժանդակելու համար: Ան միաժամանակ շնորհակալութեան խօսք յղեց ՀԵԸի Կեդրոնական վարչութեան անդամներուն եւ ՀԵԸի գրասենեակին: ՀԲԸՄի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովի ատենադպիր տիկին Սիլվա Լիպարիտեան ժողովին փոխանցեց ՀԲԸՄի Լիբանանի Շրջանակային Յանձնաժողովի ատենապետ տիար ԺերարԹիւֆենքճեանի բարեմաղթութիւնները: Ընդհանուր վարչական ժողովի առաջին բա-

Հայաստան-Armenia

Հայ Կեանք

Էջ 30

Գաղութներու կեանէն

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Եգիպտոս

Եգիպտոս. «CHRISTMAS BAZAR» Կոկանեան ակումբին մէջ ՍԵՒԱՆ ՍԵՄԵՐՃԵԱՆ Նորակառոյց Թէքէեան սրահի նորովի տրամադրութիւններով ոգեւորուած Կոկանեան սրահի վարչութիւնը երկու տարուան ընդհատումէ ետք, այս տարի յաջողեցաւ կազմակերպել Կոկանեան ակումբին համար տարիներէ ի վեր աւանդոյթ դարձած «Christmas Bazar»ը։ Յստակ է, որ երկու տարուան այս ընդհատումը կապուած էր ակումբին մէջ տեղի ունեցող վերանորոգման աշխատանքներուն հետ, հետեւաբար, պատահական չէ՛ր երբեք, որ ո՛չ թէ երկար, այլ պարզապէս երկար թուող այս սպասումէն ետք «Կոկանեան»ի մե՜ծ ընտանիքը աւելի անհամբեր, կարօտով ու հանդիսաւոր տրամադրութեամբ դիմաւորեց աւանդական «Christmas Bazar»-ը, որ տեղի ունեցաւ Կիրակի, 2 Դեկտեմբեր 2018-ին։ Միջոցառումին ներկայ էին Եգիպտոսի հայոց թեմի առաջնորդ Գերշ. տ. Աշոտ Ս. եպսկ. Մնացականեան, Աղեքսանդրիոյ Հայոց կաթողիկէ թեմի առաջնորդ Գերպ. Գրիգոր Օգոստինոս Ս. եպսկ. Գուսան, հոգեւոր դասի ներկայացուցիչներ եւ մե՜ծ բազմութիւն մը՝ մօտ 300-ի հասնող համակիրներ։ Բացման արարողութիւնը կատարեց այս տարուան «Պազար»ի նախագահութիւնը ստանձնած տիկ. Ալիս Վարձպետեան-Էզզաթ։ Կարմիր, սպիտակ, կանաչ, ամանորեան հեքիաթային գոյներու եւ տօնական զարդերու մէջ դասաւորուած սեղանները ճոխ էին եւ լիառատ: Կարճ, շատ կարճ ժամանակի ընթացքին գնողներու կողմէ կարծես «յափշտակուեցան» տնային մաքրամաքուր պայմաններու մէջ պատրաստուած, իրենց արդէն իսկ նրբաճաշակ շարուածքով ու մատուցմամբ աչքերը շլացնող աւանդական բազմատեսակ ուտեստեղէնը՝ չէօրէքը, թոփիքը, տերեւով տոլման, երշիկը, անուշ երշիկը, արմաւի անուշը, գաթան եւ ուրիշ բազմապիսի քաղցր ու աղի ուտելիքներ: Մանուկներուն համար առանձնապէս գրաւիչ էր ամանորեան աւանդական զարդերու բաժինը՝ հրեշտակը, աստղը, ձիւնէ մարդը, զանգակը եւ յատկապէս հայերէն այբուբենով զարդարուած տօնածառը: «Պազար»ին շուտով դատարկուող սեղաններէն ետք կարգը հասաւ այլ աւանդութեան՝ կէսօրւան որպէս հիմնական ճաշատեսակ առաջարկուած «մանթը»ին: Անհրաժեշտ չէ՛, սակայն գերագոյն հաճոյք կը համարենք անդրադառնալ աւանդական այս «մանթը»ին ո՛չ թէ մատուցման, այլ պատրաստութեան։

Միջոցառումէն օրե՜ր առաջ սկսած այս սիրայօժար պատրաստութիւնը Կոկանեան սրահի վարչութեան ժրաջան տիկիններուն կողքին ստանձնած էին տարբեր սերունդներու՝ իրենց պատասխանատուութեամբ, պարտականութեան գիտակցութեամբ ու նուիրումով հիասքա՜նչ տիկիններ, մայրեր եւ քոյրեր: Նորութիւն մը չէ՛ր ասիկա, մի՛շտ այսպէս եղած, այսպէս շարունակուած ու փաստօրէն դեռ այսպէս ալ է այս երեւոյթը: Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչը կրնար ստիպել այս տիկինները ինքնակամ հաւաքուելու եւ «շատ համով» ըլլալու համար պատրաստման յատուկ հմտութիւն Շարունակութիւնը էջ 31

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 31

Եգիպտոս. «CHRISTMAS BAZAR» Կոկանեան ակումբին մէջ Շարունակութիւն էջ 30-էն

պահանջող «մանթը»ին վրայ աշխատելու: Աշխատիլ մանրակրկիտ՝ գործը տիկիններուն կարողութիւններուն եւ փորձառութեանց համեմատ հաւասարապէս բաժնելով: Աշխատիլ ուրախ, երգով ու ժպիտով: Աշխատիլ սիրո՜ղ: Ի՞նչը կրնար ստիպել զանոնք թերեւս ամբողջ օր մը դիմանալու երկա՜ր ժամեր տեւող այս «յոգնութեան»: Վայրկեաններու մէջ լափուող ճաշէն ետք ըսուող, երբեմն ալ չըսուող «ձեռքերուդ դալա՞ր»ը կամ «շատ համո՞վ էր»ը: Ո՛չ, անկասկած։ Չթելադրուող, անբացատրելի ներքին ինքնագիտակցութիւն մըն է ասիկա, պարզապէս գտնուող կամ չգտնուող: Աւանդական «Պազար»ին յաջորդող աւանդական «մանթը»ին ա՛յս պատրաստութիւնն է, իսկութեան մէջ, աւանդոյթներուն ամենաիրականը եւ գեղեցկագոյնը: Մէկընդմէջ յայտնուող Դեկտեմբերի հաճելի արեւին տակ, Կոկանեան պարտէզին մէջ նստած համակիրները բարի՜ ախորժակով կերան ու գովաբանեցին կէսօրուան ճաշը։

Վերջապէս, ի՞նչպէս կրնար «համով» չըլլալ ո՛չ միայն բազում մայրերու ձեռքերով, այլեւ բազո՜ւմ սրտերու անկշի՛ռ սիրով պատրաստուած այդ «մանթը»ն: Անցա՛ւ ու դալա՜ր մնան ձեր սրտերն ու ձեռքերը, մեր անգին մայրեր: Ձեր սխրանքով կը գոյատեւեն արժէքները՝ բարի եւ գեղեցիկ: Շնորհակալութիւն Կոկանեան սրահի վարչութեան անդամներուն եւ առանձնապէս տիկիններուն: Նորանոր աւանդոյթներու մաղթանքով։

Կառավարութիւնը 13,7 միլիոն դրամ կը յատկացնէ սուրիահայ ուսանողներուն Հայաստանի բարձրագոյն, նախնական (արհեստագործական) եւ միջին մասնագիտական ուսումնական հաստատութիւններ յաճախող սուրիահայ ուսանողներուն 2018-2019 թուականներու ուսման վարձեր յատկացնելու նպատակով, կառավարութիւնը իր պահուստային հիմնադրամէն պիտի տրամադրէ 13 միլիոն 762,6 հազար դրամ: Այս մասին որոշման նախագիծը ընդգրկուած է կառավարութեան Դեկտեմբեր 13-ի նիստի օրակարգին վրայ: 2018-ին ուսման վարձի փոխհատուցման կարիք ունին 293 սուրիահայ ուսանողներ: Անոնցմէ 246 ուսանողի ուսման վարձի վճարումները կը կատարուին հետեւեալ կերպով. ուսման վարձի 50 տոկոսը կը վճարուի ուսանողին կողմէ, 50 տոկոսը «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկութեան, Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան եւ Լոնտոնի Սուրբ Սարգիս բարեգործական հիմնարկին միջոցներով, 47 սուրիահայ ուսանողի ուսման վարձի 50 տոկոսը կը վճարուի ուսանողին կողմէ, իսկ 50 տոկոսը, որ կը կազմէ 13 միլիոն 762,6 հազար դրամ կ՛առաջարկուի վճարել պետական միջոցներով:

Էջ 32

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգը. նախագիծ(draft) Շարունակութիւն էջ 28-էն

Սփիւռքի ուսումնասիրութիւններու տեսութիւնն ու փորձը ցոյց կու տան, որ սփիւռքներու սահմաններն անորոշ են եւ այդ իմաստով սփիւռքի մէջ ներկայացուցչական մարմիններու ստեղծումը գործնականին մէջ անիրագործելի է: Սփիւռքի նախարարութիւնը, սակայն, պարբերաբար տեղեկանալով Սփիւռքի բազմազան շրջանակներու, խմբաւորումներու, համայնքներու խընդիրներուն, տարբեր ու բազմազան շրջանակներու հետ մշտական կապի եւ քննարկումներու մէջ ըլլալով եւ վայելելով այդ շրջանակներու վստահութիւնը` կրնայ անոնց ներկայացնողն ու ներկայացուցիչը դառնալ Հայաստանի եւ ՀՀ կառավարութեան մէջ: Ինչպէս, օրինակ, գիւղատնտեսութեան կամ կրթութեան նախարարութիւնը միաժամանակ կը ներկայացնեն ինչպէս պետութեան, այնպէս ալ` այդ ոլորտին մէջ աշխատողներու եւ այդ ոլորտին մէջ գործող կառոյցներու շահերը, Սփիւռքի նախարարութիւնն ալ կրնայ հանդիսանալ այդ միջնորդ կառոյցը, որ Հայաստանը կը ներկայացնէ Սփիւռքի մէջ, եւ Սփիւռքի բազմազան շահերու ներկայացնողը կ´ըլլայ Հայաստանի մէջ: Ուժեղ Հայաստան եւ ուժեղ Սփիւռք ունենալու տեսլականի իրագործման համար Սփիւռքի հետ յարաբերութիւնները պէտք է կառուցուին փոխշահաւէտութեան սկզբունքով, որոնք Հայաստանի զարգացման զուգահեռ կը նպաստեն նաեւ Սփիւռքի բազմազան շրջանակներու կարողութիւններու եւ ներուժի հարստացման: Այս տեսլականին ու առաքելութեան ծառայող նորացուած Սփիւռքի նախարարութիւնը կրնայ ըլլալ այն գերատեսչութիւնը, ա) Որ կը մշակէ Սփիւռքի նորարարական քաղաքականութեան ռազմավարութիւնը, նպատակները, խնդիրները։ Որ կը ստեղծէ Սփիւռքի քաղաքականութեան արդիւնաւէտութեան գնահատման մեխանիզմներ` մշտական խորհրդատուական խորհուրդին մէջ Սփիւռքը լաւ ճանչցող մասնագէտներու ներգրաւմամբ ու անոնց աջակցութեամբ։ Որ նոյն խորհուրդի աջակցութեամբ կը մշակէ կարճաժամկէտ քաղաքականութիւններ, որոնք կ´ըլլան իրատեսական, փոխշահաւէտ, ուղղուած կ´ըլլան Հայաստանի զարգացման եւ միտուած կ´ըլլան սփիւռքեան բազմազան համայնքներու կարիքներուն։ բ) Որ այլ երկիրներու կառավարութիւններու հետ համագործակցութեամբ կը մշակէ եւ կ’իրագործէ Սփիւռքի տեղական ներուժն ու միջոցները ներգրաւող եւ Հայաստանի տարբեր ոլորտներու զարգացման ուղղուած ծրագիրներ։ գ) Որ կը համագործակցի Սփիւռքի մէջ գործող կառոյցներու, անհատներու հետ` ի նպաստ Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան։ դ) Որ Սփիւռքի բազմազան գործարար եւ այլ

շրջանակներու հետ պարբերաբար հանդիպումներու եւ քննարկումներու արդիւնքով ՀՀ այլ գերատեսչութիւններու հետ համատեղ հանդէս կու գայ Հայաստանի մէջ սփիւռքահայերու ներգրաւման եւ ներդրումներու դաշտի բարելաւման ուղղուած քաղաքականութեան առաջարկներով եւ օրէնսդրական նախաձեռնութիւններով։ է) Որ Սփիւռքի ամերիկեան, ռուսական, եւրոպական կամ այլ երկիրներու մէջ հաստատուած բազմազան գործարար, գիտական եւ մասնագիտական շրջանակներու հետ պարբերաբար հանդիպումներու եւ քննարկումներու միջոցով կ’օգնէ ՀՀ կառավարութեան գնահատել եւ պատկերացումներ կազմել միջազգային շուկաներու մէջ հայաստանեան արտադրութեան ապրանքներու սպառման հնարաւորութիւններուն մասին։ Որ կ’օգնէ նաեւ պատկերացումներ կազմել Հայաստանի մէջ այն ոլորտներուն մասին, որոնց մէջ սփիւռքահայ ներդրողները կրնան էական գործունէութիւն ծաւալել։ զ) Որուն համապատասխան վարչութիւններն ու բաժինները Սփիւռքի տեղական կառոյցներու կամ անհատներու հետ կ’ուսումնասիրեն այս կամ այն երկրին մէջ առկայ համատեղ դրամաշնորհային ծրագիրներու միջոցով Հայաստանի կամ Սփիւռքի այս կամ այն համայնքին մէջ տարբեր զարգացման ծրագիրներ իրականացնելու հնարաւորութիւնները, կը մշակեն հայաստանեան եւ սփիւռքեան տարբեր կազմակերպութիւններու հետ համատեղ առաջարկներ եւ ծրագիրներ։ է) Որ ԱԳ նախարարութեան եւ Հայաստանի դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններու հետ համատեղ կ’աշխատի սփիւռքահայ շահերու խումբերու հետ` իրենց իսկ երկիրներուն մէջ հայկական համատեղ քաղաքական օրակարգերու շուրջ, ու թերեւս, որոշ քաղաքական օրակարգերու շուրջ նաեւ ոչ հայկական այլ շահերու խումբերու հետ համագործակցութեամբ: ը) Որ կ’աջակցի Սփիւռքի տարբեր կազմակերպութիւններու եւ նախաձեռնութիւններու` բազմազան ծրագիրներու շուրջ ստեղծելու եռակողմ համագործակցութիւններ իրենց երկիրներուն մէջ գործող տեղական (հասարակական կամ այլ) կազմակերպութիւններու, իրենց կազմակերպութեան եւ Հայաստանի մէջ գործող նմանատիպ (հասարակական կամ այլ) կազմակերպութիւններու միջեւ: թ) Որ Սփիւռքի տարբեր շրջանակներու հետ համատեղ կը մշակէ ու կ’իրագործէ Հայաստանի մէջ զարգացման, ներդրումներու եւ մասնագիտական ներգրաւման ծրագիրներ, միջնորդ կը հանդիսանայ Հայաստանի մէջ առկայ կարիքներու, այդ կարիքներու շուրջ աշխատող հասարակական կազմակերպութիւններու ու պետական հաստատութիւններու եւ Սփիւռքի տարբեր անհատներու, կազմակերպուՇարունակութիւնը էջ 33

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Էջ 33

Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգը. նախագիծ(draft) Շարունակութիւն էջ 32-էն

թիւններու ու հաստատութիւններու միջեւ: ժ) Որ շարունակաբար ներկայ կ´ըլլայ սփիւռքի բոլոր համայնքներուն մէջ տեղեկատուական բնոյթի գրքոյկներու, պարբերաբար թարմացուող արդիական կայքէջի, ընկերային ցանցերու մէջ ներկայացուածութեան, Սփիւռքի տարբեր կազմակերպութիւններու, հաստատութիւններու եւ անձանց հետ պարբերաբար կապի մէջ գտնուող իր վարչութիւններու ու բաժիններու, ինչպէս նաեւ ՀՀ ներկայացուցչական մարմիններուն մէջ սփիւռքի գծով կցորդ (attache) պաշտօնեաներու միջոցով: ժա) Որուն համապատասխան վարչութիւններն ու բաժինները ամէնօրեայ կարգով կը հետեւին Սփիւռքի մէջ լոյս տեսնող ինչպէս տպագիր, այնպէս ալ համացանցային ու թուային հայ պարբերականներու բովանդակութեան թէ՛ հայերէնով, թէ՛ հենց իրենց` սփիւռքի բազմազան լեզուներով (ռուսերէն, անգլերէն, սպաներէն, ֆրանսերէն, արաբերէն եւ այլն), եւ տեղեակ կ´ըլլան Սփիւռքի բոլոր զարգացումներուն։ ժբ) Որ տարբեր համայնքներու մասին պարբերաբար տեղեկատուութիւն ստանալով` կը կարենան կապել Սփիւռքի մէկ վայրի մէջ կամ ոչ-սփիւռքեան տարածութիւններու մէջ առկայ միջոցները այլ սփիւռքեան վայրերու առկայ կարիքներուն` այդպիսով համակարգելով միջոցներու աւելի արդիւնաւէտ ծախսը եւ նպաստելով Սփիւռքի տարբեր կեդրոններու միջեւ անդրազգային կապերու ձեւաւորման ու ամրապնդման։ ժգ) Որ հարցումներու եւ հետազօտութիւններու հիման վրայ պարբերաբար կը մշակէ տարբեր երկիրներու մէջ, կամ մէկ երկրի տարբեր քաղաքներու ու շրջաններու մէջ բնակող ազգութեամբ, ծագմամբ կամ որեւէ ձեւով իրենց հայ համարող անձանց ու խմբաւորումներուն տարբեր ծրագիրներու ներգրաւելու գործօն քաղաքականութիւններ, այդպիսով հաւաքագրելով Սփիւռքի` հայկական նախաձեռնութիւններէն ու Հայաստանէն կտրուած մեծ թիւ կազմող այս սփիւռքահայ զանգուածներուն։ ժդ) Որ կը կարենայ անուղղակիօրէն` խորհըրդատուութեամբ կամ խնդիրներու լուծման իր աջակցութեամբ, մասնակից դառնալ Սփիւռքի տարբեր կազմակերպութիւններու կողմէ սփիւռքեան դպրոցներու կամ այլ հաստատութիւններու ստեղծման, ընդլայնման, կամ փակման, սահմանափակման եւ օտարման որոշումներուն։ ժէ) Որ պատրաստ կ´ըլլայ նախարարի, փոխնախարարներու, համապատասխան վարչութիւններու ու բաժիններու մակարդակով արձագանքել Սփիւռքի տարբեր կառոյցներու (կուսակցութիւններու, եկեղեցիներու, բարեգործական, երիտասարդական, մշակութային կամ այլ կազմակերպութիւններու) կողմէ ստացուած դիմումներուն, եւ համապա-

տասխան խնդրանքի պարագային նաեւ մասնակցիլ ու միջնորդել Սփիւռքի տարբեր համայնքներու մէջ առկայ խնդիրներու լուծման (հարկ եղած պարագային նաեւ` պետական-դիւանագիտական միջնորդութեամբ)։ ժզ) Որ համապաստասխան վարչութիւններու ու բաժիններու պատասխանատուներու միջոցով սփիւռքեան տարբեր կառոյցներու հետ համատեղ կը մշակէ եւ կ’իրականացնէ տեղական բնաբանին համապատասխան արեւմտահայ կամ արեւելահայ լեզուներու ուսուցման, տեղական հայկական կրթութեան ու մշակոյթի զագացման միտուած ծրագիրներ։ ժէ) Ուր իւրաքանչիւր սփիւռքահայ Հայաստան գալուն պէս կը ստանայ տեղեկատուութիւն իր մասնագիտական կամ այլ մասնակցութեան ու ներդրումներու, Հայաստանի մէջ հաստատուելու, ուսանելու, զինուորական ծառայութիւն անցնելու եւ շարք մը այլ հարցերու շուրջ։ ժը) Որ կ’օգնէ սփիւռքահայ հայրենադարձներուն հաստատուիլ Հայաստանի մէջ եւ կը նպաստէ հայրենադարձներու` սփիւռքահայէն-հայաստանցի անցման` խորհրդատուութեան եւ այլ ծրագիրներու միջոցով, ինչպէս նաեւ Հայաստանի մէջ հաստատուած սփիւռքահայերուն հետ ժամանակ առ ժամանակ հարցումներու եւ հարցազրոյցներու միջոցով ստացուած խնդիրներուն արձագանքելով եւ այդ խնդիրները լուծելով: Ի հարկէ, այսքանով չեն սահմանափակուիր մեր պատկերացուցած վերափոխուած Սփիւռքի նախարարութեան ընելիքները: Ռամզավարական ուղղութիւններու այս շարքը կարելի է ընդլայնել փորձագէտներու եւ շահագրգիռ աւելի լայն շրջանակներու հետ քննարկումներու արդիւնքով: Սփիւռքի հետ նման բազմամակարդակ յարաբերութիւններ ձեւաւորելու համար անհրաժեշտ է ունենալ առանձին գերատեսչութիւն, որ ներկայացուած կ´ըլլայ կառավարութեան մէջ, հաշուետու կ´ըլլայ կառավարութեան, որ այլ գերատեսչութիւններու հետ համագործակցութեամբ` կը մշակէ ու կ’իրագործէ Սփիւռքի կրթական, մշակութային, քաղաքական, արտաքին քաղաքական ներուժի հարստացման նպաստող եւ այդ ներուժը արդիւնաւէտօրէն հաւաքագրող բազմազան ծրագիրներ: Սփիւռքի քաղաքականութեան միջազգային փորձը Սփիւռքի նորարարական քաղաքականութիւններու միջազգային փորձ կայ: 2015-ին Իրլանտայի կառավարութեան մշակած սփիւռքի քաղաքականութիւնը, օրինակ, ունի հետեւեալ նպատակները. ա) Աջակցիլ իրլանտացի արտագաղթողնեՇարունակութիւնը էջ 34

Էջ 34

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Սփիւռքի քաղաքականութեան ռազմավարութեան հայեցակարգը. նախագիծ(draft) Շարունակութիւն էջ 33-էն

րուն, որպէսզի լաւագոյն հնարաւոր կենսապայմաններ ստեղծեն իրենց բնակութեան երկիրներուն մէջ։ բ) Օգնել արտագաղթածներուն եւ անոնց սերունդներուն զարգացնել եւ պահպանել իրենց իրլանտական ինքնութիւնը եւ կապը Իրլանտայի հետ։ գ) Սփիւռքի անդամներու հետ համատեղ աշխատիլ ի նպաստ Իրլանտայի կղզիին վրայ շարունակական խաղաղութեան ու բարեկեցութեան: «Կլոպալ իրլանտացի» խորագիրով սփիւռքի քաղաքականութեան այս նպատակները հիմնուած են իրլանտական սփիւռքի իրատեսական ըմբռնման վրայ, որ կ´ընդգրկէ թէ՛ Իրլանտայէն վերջին տարիներուն արտագաղթածներուն, եւ թէ՛ իրլանտական ծագումով անձանց, որոնք կ´ապրին Իրլանտայէն դուրս, բայց այս կամ այն կերպ կապուած են իրլանտական մշակոյթին ու ժառանգութեան: Կարելի է, ի հարկէ, ուսումնասիրել, թէ ինչպէս իրլանտական կառավարութիւնը կ´իրագործէ այս նպատակները, սակայն կարեւոր ալ չէ, որ Հայաստանի քաղաքականութիւնը ընդօրինակէ իրլանտական, հրէական, հնդկական, լիբանանեան կամ այլ սփիւռքներու քաղաքականութիւնները: Ամփոփում Սփիւռքի համեմատական ուսումնասիրութիւնները Հայ սփիւռքի փորձառական հետազօտութիւններուն զուգահեռ` հիմքեր կ’ապահովեն աւելի արդիւնաւէտ եւ ճկուն սփիւռքի քաղաքականութիւններ մշակելու համար: Աւելին, Սփիւռքի նորացուած նախարարութեամբ եւ քաղաքականութեամբ յետյեղափոխական Հայաստանը կրնայ նաեւ հանդիսանալ պետութիւն-սփիւռք(ներ) յարաբերութիւններու ու նորարարական քաղաքականութիւններու արտահանողն ու օրինակը: Վերը շարադրուած հեռանկարներն ունենալու տեսանկիւնէն Սփիւռքի հետ նորարարական քաղաքականութիւններու մշակման այս պատմական հնարաւորութիւններու փուլին մէջ Սփիւռքի հետ յարաբերութիւններու անկախ գերատեսչութիւն ունենալն առաւել քան կարեւոր է: Սակայն Սփիւռքի նախարարութեան ռազմավարութեան, ծրագրային ու անձնակազմի վերանայումն ու բարելաւումն անհրաժեշտութիւն է: Մեր համոզմամբ, Սփիւռքը աշխարհաքաղաքական առումով Հայաստանի համար ռազմավարական նշանակութիւն ունի եւ կրնայ ունենալ, ինչպէս այլ երկիրներու համար իրենց բնական պաշարները: Եթէ ռազմավարական առումով, երկարաժամկէտ հեռանկարի մէջ, Սփիւռքի ներուժի հզօրացումն ու հաւաքագրումը Հայաստանի համար նոյնքան կարեւոր է, որքան գիտութեան, բժշկութեան, տնտեսութեան զարգացումը, ապա Սփիւռքի հետ յարաբերութիւնները նոյնպէս պէտք է ընդգրկուած ըլլան

Հայաստանի ներքին քաղաքական կարեւորագոյն ոլորտներու շարքին: Սփիւռքի նախարարութեան գործունէութիւնը ժամանակի ընթացքին գերարդիւնաւէտ դարձնելով` հնարաւոր կ´ըլլայ Սփիւռքի բազմազան համայնքներու, կազմակերպութիւններու եւ Սփիւռքի ամենահեռացած եւ օտարուած շրջանակներուն հետ ուղղակի կապեր ստեղծել, եւ ժամանակի ընթացքին նպաստել Սփիւռքի հզօրացման ու Հայաստանի ռազմավարական խնդիրներու լուծման նպատակով Սփիւռքի ներուժի հաւաքագրման:

Հռոմի մԷջ կը տեղադրուի Յովհաննէս Թումանեանի քանդակը

Հռոմի ամենատեսարժան վայրերէն մէկուն` Պորկեզի այգիին մէջ, պիտի տեղադրուի հայ մեծանուն գրող Յովհաննէս Թումանեանի արձանը: Այս մասին Երկուշաբթի, 3 Դեկտեմբերին լրագրողներուն հետ հանդիպման ընթացքին յայտնեց ՀՀ մշակոյթի փոխնախարար Տիգրան Գալըստեան: «Թումանեանը հայ մշակոյթը ներկայացնող մեծանուն գրող է, եւ շուտով պիտի նշուի անոր 150-ամեայ յոբելեանը»,- շեշտեց Գալստեան: Անոր խօսքով` Պորկեզի այգին աշխարհի ամենագեղեցիկ եւ կարեւոր նշանակութիւն ունեցող վայրերէն է, ուստի, Թումանեանի այնտեղ տեղադրուող քանդակը չափազանց լաւ պէտք է ըլլայ: Անդրադառնալով արձանի հեղինակի ընտրութեան` Գալստեան ըսաւ, որ ՀՀ մշակոյթի նախարարութիւնը դեռ պէտք է հասկնայ, թէ որքան գումար պիտի յատկացուի քանդակի ստեղծման, այնուհետեւ կը յայտարարուի մրցոյթ: «Ցանկալի է, որ հեղինակը հայ ըլլայ եւ ներկայացնէ մեր մշակութային ներուժը: Վստահ եմ, որ մենք ունինք լաւ քանդակագործներ»,- եզրափակեց ան:

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Հայ Կեանք

Գաղութներու կեանքէն

Էջ 35

Յունաստան

Յունաստանի Հայ Աւետարանական ԱՐԵՒԻԿ գրատան ձեռնարկ, գիրքի ցուցահանդէս եւ վաճառք ի պատիւ անոր նուիրատուներէն՝ Թօմ Հօկլինտի

«Մեսրոպ, հայ դարերու դիմաց կեցող, դուն ադամանդեայ ապառաժ...» Սիամանթօ Շաբաթ, 1 Դեկտեմբեր 2018-ի երեկոն, տարբեր երեկոյ մըն էր Հայ Աւետ. Եկեղեցւոյ համար։ Երեկոյ մը նուիրուած մեր լեզուին, մեր ինքնութեան, մեր քրիստոնէական հաւատքին, կազմակերպութեամբ Հայ Աւետ. Եկեղեցւոյ եւ «Արեւիկ» գրատան։ Յայտագիրը սկսաւ մանուկներու եւ պատանիներու կողմէ պատրաստուած թատրոնով, նուիրուած՝ «Ս. Մեսրոպին – գիրերու գիւտին»։ Կիրակնօրեայ վարժարնին աշակերտները՝ Սօնա Գալստեանի առաջնորդութեամբ եւ նորակազմ երեխաներու եւ մանկա-պատանիներու երգչախումբը Կարինէ Մարգարեանի եւ Աննա Աֆրիկեանի առաջնորդութեամբ, իրենց ասմունքներով եւ երգերով անմահացուցին Ս. Մեսրոպը։ Մեսրոպ Մաշտոց փոքր տարիքէն կը կարդար եւ կ՛աղօթէր խնդրելով՝ «Լոյս տուր ինծի, Աստուած անհերքելի..․», «օգնէ որ գտնեմ հայերէն գիրերը» եւ ո՜վ հրաշք «Մարդը եւ Աստուած ձեռք ձեռքի տուած» հնարեցին հայերէն այբուբենը, այն գիրերը որոնք 15 դարէ ի վեր կը ծաղկին մեր երեխաներու շրթներուն վրայ, որոնց աղօթքները եւ երգերը կը բարձրանան մեր եկեղեցիներու կամարներուն ներքեւ, հնարեց

այն գիրերը որոնք կերտեցին «Թագուհի Թարգմանութեանց»ը, կնքելով հայ ժողովուրդին անմահութիւնը։ Երեխաները ապրեցան իրենց դերերուն մէջ, պանծացուցին մեր մեծասքանչը խլելով ծափողջիւններ։ Ապա, պաստառի վրայ տողանցեցին տարիներու գործունէութիւնները, որմէ վերջ Վերապատուելին իր բարի գալստեան եւ ողջոյնի խօսքը արտասանեց։ Ներկայ էին Արժ. Տէր Պարէտ քհնյ․ Խաչերեան, Տէր Հրայր Ա. Քհնյ․ Նիկոլեան, Թեմական խորհուրդի, միութեանց եւ կուսակցութեանց ներկայացուցիչներ եւ հոծ բազմութիւն մը։ Մեզի համար բացառիկ պատիւ եւ ուրախութիւն էր մեր մէջ ողջունել Թօմ Հոկլինտը, ծնած հեռաւոր Շուէտի մէջ, հայախօս, որ մեծ սիրով կապուած է հայութեան։ 1969-ին էր, որ Շուէտի մէջ երիտասարդական Աւետարանչական կազմակերպութեան մը որպէս անդամ, խումբով կը ճամբորդէ Լիբանան՝ Պէյրութ, կը սիրէ Լիբանանը ուր կը ծանօթանայ նաեւ իր ապագայ կողակիցին՝ Անի Չելէպեանի։ Պսակուեցան Հայ Աւետ. Եկեղեցւոյ մէջ եւ անդամակցեցաւ էշրէֆիէի Հայ Աւետ. Եկեղեցւոյ։ Իր սէրը ըլլալով Աւետարանը եւ Աւետարանին բարի լուրը տարածելը, կը հրաւիրուի Լիբանանի Աստուածաշունչի ընկերութեան կողմէ եւ կը դառնայ պատասխանատու տնօրէնը Աստուածաշունչի տարածման բաժնին։ Թէեւ 5 տարի առաջ հանգստեան կոչուած է, բայց իր ծառայութիւնը կը շարունակէ բերել, յատկապէս օգտակար ըլլալով Սուրիոյ Աստուածաշունչի Ընկերութեան։ Այս տարիներու ընթացքին, մեծ եռանդով, շատ անգամներ ճամբորդած է Սուրիա, Իրաք եւ Շարունակութիւնը էջ 36

Էջ 36

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 21 Դեկտեմբեր 2018

Յունաստանի Հայ Աւետարանական ԱՐԵՒԻԿ գրատան ձեռնարկ, գիրքի ցուցահանդէս եւ վաճառք ի պատիւ անոր նուիրատուներէն՝ Թօմ Հօկլինտի Շարունակութիւն էջ 35-էն

Յորդանան իր «վան»ով, Աստուածաշունչեր լեցնելով եւ բաժնելով զանոնք ամէն քաղաք եւ գիւղ։ Թօմ Հօկլինտի ամենամեծ ներդրումներէն մէկը եղած է Աստուածաշունչի տարածումը Իսլամ երկրիրներու մէջ։ Սոնա Գալստեան, մասնաւոր շնորհակալութիւն յայտնեց Թօմ Հօկլինտին անոր սիրայօժար գործակցութեան համար որ մեծ սիրով իր ծառայութիւնը կ՚ընձեռէ մեզի, ճոխացնելով մեր գրատունը նոր հրատարակութիւններով եւ այլ գիրքերով։ Յաջորդեց հարցազրոյց։ Եղան հարցումներ – պատասխաններ։

Թօմ Հօկլինտին մանրամասն տեղեկութիւններ տուաւ, ըսելով, որ յոյժ գնահատելի է որ շատ սիրալիր գործակցութիւն եւ յարաբերութիւններ ունի Հայկական Առաջնորդութիւններու, եկեղեցիներու հետ Ս. Գիրքի թարգմանութեան եւ տարածման գործով։ Յուզումնախառն պահ մը, երբ վեր. Վիգէն Չոլաքեան Հայ Աւետ. Եկեղեցւոյ եւ «Արեւիկ» գրատան անունով շնորհաւորեց Թօմ Հօկլինտին, պարգեւելով արժանավայել յուշատախտակ, անոր այսքան երկար տարիներու ծառայութեան եւ գրատան համար կատարած նուիրատուութիւններուն եւ ծառայութիւններուն, ճոխացնելով գրատան գիրքերը տարբեր հրատարակչատուներէ, ինչպէս նաեւ Աստուածաշունչի տարածման համար ոչ միայն հայ, այլ՝ եւ արաբ, իսլամ ժողովուրդներուն մէջ։ Վեր. Չոլաքեան փառք տուաւ Աստուծոյ, Թօմի հերոսական ծառայութեան համար եւ շնորհկալական խօսք մատուց յայտագրին մէջ բաժին ունեցողներուն՝ Թօմին, Սոնային եւ իր կիրակնօրիայ դպրոցի մանուկներուն, ինչպէս նաեւ Կարինէին եւ Աննային երգչախումբի մասնակցութեան համար։ Ապա, բարձրանալով Հայկազեան Սրահ, որ գեղեցկօրէն զարդարուած էր ճոխ գիրքերով, մուտքին Թօմ Հօկլինտ կտրեց ժապաւէնը, որմէ վերջ սկսաւ գիրքերու ցուցահանդէս վաճառքը։ Ցուցահանդէս – Վաճառքը կը շարունակուի մինչեւ 23 Դեկտեմբեր 2018։ Երկ. Հինգ. Ուրբաթ 10։00 – 13։00 Կիրակի 11։00 – 13։00 եւ 17։00 – 19։00

Հայաստան-Armenia