Հայ Կեանք թիւ 12(73) 07-06-2019

Հայ Կեանք ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՍԱՐԱԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈԻԹԱՅԻՆ ԵԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ Տարի Դ., թիւ 12(73)

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

«Այսօր լաւագոյն հնարաւորութիւնները ունինք ապրելու ու զարգանալու սեփական հողի վրայ». Նախագահ Արմէն Սարգսեան

Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգըսեանի ուղերձը Մայիս 28-ի՝ Հանրապետութեան տօնի առթիւ․«Սիրելի հայրենակիցներ, Ջերմօրէն կը շնորհաւորեմ Հանրապետութեան տօնի առթիւ: Հայ ժողովուրդը այսօր կը նշէ դարերու պատմութիւն ունեցող իր պետականութեան վերականգնման տօնը` հայ ժողովուրդի պայքարն ու ձեռքբերումները, անկոտրում ոգիի յաղթանակը խորհրդանըշող մեր Հանրապետութեան տօնը: Հայկական ինքնութեան ձեւաւորման, հայոց պետականութեան կերտման ու կայացման ընթացքին հայ ժողովուրդի անցած ուղին հերոսական է ու փառաւոր` մեր կորուստները միայն ամրապնդած են մեր ապրելու ձգտումը, մեր միտքն ուղղուած եղած է ստեղծելուն, մեր ուժը` խաղաղութիւն հաստատելուն: Երախտապարտ ըլլանք բոլոր այն մարդոց, որոնք 1918 թուականին կերտեցին Հայաստանի առաջին Հանրապետութիւնը, 1920 թուականէն ի վեր` Խորհրդային Հայաստանը, իսկ 1991 թուականին կրկին ծնունդ տուին անկախ Հայաստանի Հանրապետութեան, բոլոր անոնց, որոնք շուրջ երեք տասնամեակ պահպանած են ու կը պահպանեն զայն: Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի անվտանգութեան ապահովումն ու կայուն զարգացումը համազՇարունակութիւնը էջ 2

Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան պետական այրերու երազանքը կ’ապրի եւ պիտի իրագործուի. Նիկոլ Փաշինեան

Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան պետական այրերու գործը կենդանի է, անոնց երազանք կ՛ապրի եւ պիտի իրագործուի: Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հերոսներու արիւնը ի զուր չէ հեղուած: Այս մասին՝ Մայիս 28-ին Սարդարապատի յուշահամալիրին մէջ տեղի ունեցած պաշտօնական արարողութեան ընթացքին՝ իր ելոյթի ժամանակ ըսաւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան: Շարունակութիւնը էջ 5

ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ՌԱԿ ԻԸ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏԳԱՄԱՒՈՐԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎԻ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը գումարեց իր հերթական 28-րդ Ընդհանուր Պատգամաւորական Ժողովը, հայրենի քաղաքամայր Երեւանի մէջ, Մայիս 23 – 25, 2019-ին: Օրէնսդիր գերագոյն այս ժողովին իրենց մասնակցութիւնը բերին ՌԱԿի աշխարհատարած շրջանակներու լիազօր բոլոր ներկայացուցիչները: Շարունակութիւնը էջ 4

Էջ 2

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. կաթողիկոս ընդունեց Հ.Բ.Ը.Մ.-ի նախագահ Պերճ Սեդրակեանի այցելութիւնը Հինգշաբթի, 30 Մայիս 2019-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. կաթողիկոսին այցելեց Հ․Բ․Ը․ Մ․-ի նախագահ Պերճ Սեդրակեանը: Շուրջ երկու ժամ տեւած հանդիպման ընթացքին արծարծուեցան Հայաստանի դիմագրաւած ներքին եւ արտաքին մարտահրաւէրները, ինչպէս նաեւ Հայաստան-Սփիւռք յարաբերութեանց յառաջիկայ հանգրուանի առնչուած խնդիրներ ու մօտեցումներ:

«Այսօր լաւագոյն հնարաւորութիւնները ունինք ապրելու ու զարգանալու սեփական հողի վրայ». Նախագահ Արմէն Սարգսեան Շարունակութիւն էջ 1-էն

գային նշանակութեան խնդիր են: Իսկ համազգային խնդիրները կրնան լուծուիլ միայն համազգային ջանքերով` Հայաստանի, Արցախի ու Սփիւռքի ողջ կարողութիւնները ու ներուժը օգտագործելով: Մենք պէտք է ձեւաւորենք Միասնական Ազգային օրակարգ` ընդհանուր կենսական նշանակութիւն եւ կարեւորութիւն ունեցող գերակայ խնդիրներով ու առաջնայնութիւններով, մեզմէ իւրաքանչիւրը պէտք է ներգրաւուած ըլլայ ընդհանուր հարցերուն վերաբերող որոշումներու կայացման գործընթացին մէջ: Եւ այս առումով անգնահատելի է մեր երիտասարդութեան դերակատարումը: Այսօր ես առանձնայատուկ կը դիմեմ Հայաստանի, Արցախի, աշխարհի տարբեր անկիւններու մէջ ապրող մեր երիտասարդ սերունդին անկախ պետականութեամբ հայրենի հողի վրայ համախըմբուելու կոչով: Այսօր լաւագոյն հնարաւորութիւններն ունինք ապրելու ու զարգանալու սեփական հողի վրայ, երազելու ու մտածելու վաղուան մասին, ամբողջացնելու Հայրենիքը որպէս միասնական գաղափար եւ որպէս զօրեղ ու կենսունակ պետական միաւոր: Մենք չենք կրնար մեզի թոյլ տալ բաւարարուել մեր ձեռքբերումներով, այսօր մենք պատմական հնարաւորութիւն ունինք բարելաւելու մեր երկիրը, նպաստելու մեր հայրենիքի հզօրացման եւ, աւելի քան երբեք, այսօր մենք կրնանք եւ պարտաւոր ենք միասնաբար` Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի եռապատիկ ուժն ու հնարաւորութիւնները ծառայեցնել Հայաստանին: Շնորհաւոր բոլորիս տօնը Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի մէջ: Խաղաղութիւն, յաղթանակ ու յաջողութիւն բոլորիս ու իւրաքանչիւրիս, մեր երկրին, մեր ժողովրդին, իւրաքանչիւր ընտանիքի, իւրաքանչիւր քաղաքացիի։ Վստահ եմ, որ մեր պետականութեան գալիք հարիւրամեակներու պատմութիւնը պիտի արձանագրէ հայ ժողովուրդի միասնութեամբ ու ստեղծագործ աշխատանքով ձեռք բերուած նոր յաջողութիւններն ու յաղթանակները: Աստուած բոլորիս պահապան»:

“Հայ Կեանք”

Ելեկտրոնային Պարբերական Խմբագիր Տիգրան Ապասեան

Փոխ խմբագիր Խաչատուր Ադամեան

Հրատարակչակազմի գործակից Դոկտ․ Համբիկ-Սահակ Մարուքեան

Աթէնք - Յունաստան

“Χάι Γκιάνκ”

Ηλεκτρονική Περιοδική Ενημερωτική Έκδοση Υπεύθυνοι Έκδοσης

Δικράν Αμπασιάν Χατσαδούρ Αταμιάν Δρ. Χαμπίκ-Σαχάκ Μαρουκιάν

Αποστέλλεται ηλεκτρονικώς & ατελώς

“Hye Gyank” Electronic Periodical Publication Athens - Greece E-mail: hyegyank@gmail.com

News in Pages 15-22 Հաւատալով ազատ խօսքի իրաւունքին եւ բազմակարծութեան` կ՛ընդունինք, որ հրապարակուած գրութիւնները անպայման չարտայայտեն խմբագրութեան եւ հրատարակչակազմին տեսակէտը։ Խմբագրութեան կը վերապահուի յղուած յօդուածները յապաւելու կամ չհրատարակելու իրաւասութիւնը։

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 3

ՌԱԿ նորընտիր Կեդրոնական վարչութիւնը Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանի մօտ

ՀՀ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը, 30 Մայիս, 2019-ին, Կառավարութենէն ներս ընդունեց Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան (ՌԱԿ) նորընտիր Կեդրոնական վարչութեան անդամները` ատենապետ Մայք Խարապեանի գլխաւորութեամբ: Վարչապետը շնորհաւորեց ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենապետն ու վաչութեան միւս անդամները ընտրութեան կապակցութեամբ, մաղթելով ապագայ ծրագիրներու բարեյաջող ընթացք եւ արդիւնաւէտ գործունէութիւն: Հանդիպման ժամանակ Փաշինեան անդրադարձաւ վերջին օրերու զարգացումներուն, ինչպէս նաեւ ընդգծեց, որ այսօր Հայաստանի մէջ կը կատարուին լուրջ փոփոխութիւններ եւ այժմ իր գլխաւորած կառավարութեան քայլերը ուղղուած են երկրին մէջ տնտեսական յեղափոխութիւն իրականացնելուն, տնտեսվարողներու համար անհրաժեշտ բարենըպաստ, հաւասար պայմաններու ստեղծման եւ գործարար միջավայրն առաւել գրաւիչ դարձնելուն: ՌԱԿ ատենապետ ընկ. Մայք Խարապեանը իր հերթին ողջունեց Հայաստանի մէջ տեղի ունեցող փոփոխութիւնները, նշելով, որ համաժողովրդական յեղափոխութեան եւ անոր յաջորդող օրերուն ՌԱԿ շրջանակները մեծ ոգեւորութեամբ կը հետեւէին

տեղի ունեցած բարեփոխումներուն, եւ այժմ ալ շատ խանդավառ են եւ գովելի կը գտնեն երկրին մէջ համակարգային կաշառակերութեան եւ տնտեսական մենաշնորհներու վերացման ուղղուած ջանքերը եւ արդէն իսկ ձեռքբերուած յաջողութիւնները: Ընկ. Խարապեան այս առումով նաեւ յոյս յայտնեց, որ արդարադատութեան համակարգէն ներս նախաձեռնուած բարեփոխումներու ճիգերը եւս շուտով իրենց բաղձալի լուծման կը յանգին եւ անցեալ շրջանին տեղի ունեցած անիրաւութիւնները կ'ուղղուին, վերականգնելով արդարութիւնն ու իրաւունքի գերակայութիւնը: ՌԱԿ ներկայացուցիչները իրենց անվերապահ աջակցութիւնը յայտնեցին Նիկոլ Փաշինեանին ու ՀՀ կառավարութեան՝ իրաւական պետութեան կառուցման եւ ժողովրդավարական ու տնտեսական բարեփոխումներու իրականացման գործին մէջ: Կողմերը պայմանաւորուեցան յառաջիկային դարձեալ հանդիպիլ՝ գործնական ծրագիրներու շուրջ միտքերու փոխանակման եւ հայրենիքի զարգացման գործին սփիւռքահայութեան ներուժի ներգըրաւման ուղիներու ճշդման համար: ՌԱԿ Մամլոյ դիւան

Հայ Կեանք

Էջ 4

ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹԻՒՆ ՌԱԿ ԻԸ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏԳԱՄԱՒՈՐԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎԻ Շարունակութիւն էջ 1-էն

Եռօրեայ իր աշխատանքներու աւարտին, ժողովը յանգեցաւ Հայ ժողովուրդն ու ՌԱԿը անմիջականօրէն յուզող կարեւոր հարցերու վերաբերեալ որոշումներու: Առ այդ կը հրապարակուի հետեւեալ հաղորդագրութիւնը.ՌԱԿի դաւանանքն ու մտասեւեռումը եղած է ու կը մնայ մշտապէս ծառայել Հայ ժողովուրդի գերագոյն շահերուն: Հետեւաբար՝ ան կը վերահաստատէ իր ամբողջական նուիրումը հանդէպ մեր ժողովուրդին՝ Հայրենիքի մէջ թէ արտերկրի: Առ այդ ՌԱԿը կը յայտնէ իր անվերապահ զօրակցութիւնը հայրենի պետականութեան, ի խընդիր անոր ամրապընդումին եւ յարատեւութեան: ՌԱԿը աներկբայօրէն նախանձախնդիր է որ մնայուն կերպով երաշխաւորուին հայրենաբնակ մեր քոյրերուն եւ եղբայրներուն անվտանգութիւնը, անդորրութիւնն ու հետեւողական բարգաւաճումը, մեր ժողովուրդին իրաւահաւասար եւ կաշառազերծ միջավայրի մէջ ապրելու անձեռնմխելի իրաւունքը դասելով որեւէ այլ նկատառումէ գերիվեր: Պատգամաւորական ժողովը խանդավառութեամբ կ'արձանագրէ, թէ ՌԱԿի դաւանած ժողովրդավարութեան եւ մարդու իրաւունքներու գաղափարախօսական հիմնական սկզբունքները ներկայիս կենսագործման ընթացքի մէջ են մայր Հայրենիքի մէջ: Կուսակցութիւնը վճռակամ կերպով կը վերահաստատէ իր ամբողջական հաւատարմութիւնը Հայաստանեաց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցւոյ անսասանութեան հաւատամքին: Պատգամաւորական ժողովը կ’ընդգծէ թէ Արցախը անբաժան մէկ մասնիկն է մեր հայրենիքին, հետեւաբար համայն Հայութեան զօրակցութիւնը Արցախի Հանրապետութեան պէտք է ըլլայ անվերապահ եւ լիակատար: Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան անխախտելի համոզումն է թէ արցախեան հիմնախնդիրը հարկ է որ լուծուի մարդկային իրաւանց սկզբունքներուն եւ ժողովուրդներու ինքնորոշման սրբազան իրաւունքին համեմատ, իսկ լուծման ձգտող բանակցութեանց, անհրաժեշտաբար պէտք է մասնակցի Արցախի պաշտօնական ներկայացուցիչը: Ջաւախքի հայութիւնը կը հանդիսանայ հարազատ մէկ մասը հայ ժողովուրդին: Հետեւաբար, Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը աւելի քան նախանձախնդիր է որ լիովին յարգուին մարդկային բոլոր իրաւունքները ջաւախքահայութեան, երաշխաւորելով անոր շարունակական բարօրութիւնը: ՌԱԿը կը մնայ Հայ ժողովուրդը ընդհան-

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

րապէս ու սփիւռքահայութիւնը մասնաւորաբար յուզող հիմնահարցի, իմա՝ Հայ Դատի եւ հայկական պահանջատիրութեան հետապնդման սուրբ առաքելութեան հաւատաւոր զինուորագրեալը: Առ այդ՝ ան կը վճռէ բազմապատկել ու լարել իր համապարփակ ոյժերը, դառնալու համար աւելի քան երբեք անսակարկ նուիրեալը սրբազան եւ անժամանցելի այդ նպատակին: Նկատի ունենալով Սփիւռքի մէջ ազգապահպանման հետզհետէ դժուարացող պայմանները, ՌԱԿը կը վճռէ նոր եռանդով լծուիլ մեր ժողովուրդին ներկայ կարիքները հոգացող ազգանուէր առաքելութեան: Մինչ ամբողջ հայ ժողովուրդին ուշադրութիւնն ու մտածումները սեւեռուած կը մնան սուրիահայ գաղութի ամէնօրեայ հոգեխռով յոյզերուն, ժողովս կը շեշտէ թէ անմնացորդ եւ յարաճուն նուիրաբերումով հարկ է օժանդակել սուրիահայ պատուհասուող մեր քոյրերուն եւ եղբայրներուն: Միշտ առաջնորդուելով Հայ ժողովուրդի գերագոյն շահերուն ծառայելու իր նախանձախնդրութենէն, ՌԱԿը պատրաստակամութիւն կը յայտնէ գործակցելու սփիւռքի բոլոր այն կառոյցներուն հետ, որոնք ունին միեւնոյն մտասեւեռումը՝ համադրելու, ներդաշնակելու եւ արդիւնաւէտ դարձնելու առ այդ տարուող աշխատանքները, առանց երբեւէ կաշկանդուելու արուեստական կաղապարներով, ըլլան անոնք հին թէ նոր: ՌԱԿը հայրենի իշխանութիւններէն կ'ակնկալէ, որ առնուին անհրաժեշտ բոլոր միջոցառումները, առաջքը առնելու համար մտահոգիչ հոլովոյթ հանդիսացող արտագաղթի երեւոյթին, զայն համարելով հայրենիքի գոյութեանն իսկ սպառնացող վտանգ եւ առ այդ կոչ կ’ուղղէ Հայ ժողովուրդի հաւաքական զգաստութեան, ամէն ճիգով կասեցընելու համար վտանգաւոր եւ սահմռկեցնող այդ ընթացքը: Գնահատելով ընթացաւարտ ՌԱԿ Կեդրոնական Վարչութիւնն ու անցնող երեք տարիներու ընթացքին անոր տարած նուիրեալ բոլոր գործունէութիւնները, ՌԱԿ Պատգամաւորական Ժողովը իր աշխատանքները աւարտեց ընտրելով կուսակցութեան նոր Կեդրոնական Վարչութիւնը: Պատմական այս նստաշրջանը փակուեցաւ վերանորոգելով այն սրբազան ուխտը, որուն զինուորագրեալն է ՌԱԿը, ողջունելով կուսակցութեան անխտիր բոլոր անդամներն ու համակիրները, ողջունելով հայրենիքն ու ամբողջ հայութիւնը. Կեցցէ՛ Հայ ժողովուրդը, Կեցցե՛ն Հայուն Հայրենիքն ու հերոսական Արցախը Կեցցէ՛ Ռամկավար Ազատական Կուսակցութիւնը ԴԻՒԱՆ ՌԱԿ ԻԸ. ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՊԱՏԳԱՄԱՒՈՐԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎԻ Մայիս 26, 2019 Երեւան

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 5

Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան պետական այրերու երազանքը կ’ապրի եւ պիտի իրագործուի. Նիկոլ Փաշինեան ցինք մեր պատմական պատասխանատուութիւնը Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հերոսներուն առաջ, մենք կու գանք բարձրաձայնելու երեք ճակատամարտի հերոսներուն, որ անոնց արիւնը ի զուր չէ հեղուած, որ անոնց սերունդները այսօր հպարտ կը քալեն այն նոյն հողին վրայ, ուր կը հանգչին իրենք, որուն նոր իմաստ ու բովանդակութիւն հաղորդած են իրենք իրենց անասելի զոհողութիւններով ու սխրանքներով»,- «Երկիրմեդիա»-ի փոխանցմամբ՝ ըսաւ Փաշինեան: Շարունակութիւն էջ 1-էն

«Այսօր կը տօնենք մեր հազարամեայ պատմութեան ամենակարեւոր իրադարձութիւններէն մէկը` Առաջին Հանրապետութեան հիմնադրութեան օրը: 1918-ի Մայիս 28-ին Ղարաքիլիսայի, Բաշ Ապարանի, Սարդարապատի հերոսամարտերէն ետք հռչակուեցաւ Հայաստանի անկախ առաջին Հանրապետութիւնը, ատիկա տեղի ունեցաւ ժամանակաշրջանի մը, երբ կը թուէր, թէ հայ ժողովուրդի պատմութիւնը հասած է իր աւարտական փուլը: Բայց տեղի ունեցաւ հակառակը, անսպասելին, եւ հայ ժողովուրդը ձեռք բերաւ այն, ինչ կը թուէր, որ կորսնցուցած է անդառնալիօրէն, ձեռք բերաւ պետականութիւն: Այստեղ հեղուած սուրբ արեան վրայ կառուցուած է մեր պատմութեան առաջին Հանրապետութիւնը: Ահա սա է ամենակարեւոր պատճառը, որ ամէն տարի Մայիս 28-ին մենք կը հաւաքուինք այստեղ, մենք կու գանք ըսելու, որ կը գիտակ-

Ան շեշտեց` Սարդարապատի յուշահամալիր կ’երթանք Առաջին Հանրապետութեան պետական այրերուն ըսելու, որ անոնց բարձրացուցած դրօշը երբեք թանգարանային նմոյշ չէ, այլ կը ծածանի որպէս Հայաստանի անկախ Հանրապետութեան թիւ մէկ խորհրդանիշ: Վարչապետը շեշտեց` անոնց գործը կենդանի է, անոնց երազանքը կ’ապրի եւ պիտի իրագործուի: Վարչապետը յիշեց Սարդարապատի, Բաշ Ապարանի, Ղարաքիլիսայի հերոսամարտը կերտած նահատակները, առաջին Հանրապետութիւնը կերտած պետական այրերը, կառավարութեան անդամները` գլխաւորութեամբ առաջին Հանրապետութեան չորս վարչապետներուն` Յովհաննէս Քաջազնունիի, Ալեքսանդր Խատիսեանի, Համօ Օհանջանեանի, Սիմոն Վրացեանի: «Ձեր սխրանքներով ոգեշնչուած են Արցախեան ազատամարտի հերոսները` Վազգէն Սարգսեանէն մինչեւ Մոնթէ Մելքոնեան, Քրիստափոր Իւանեանէն մինչեւ Լէոնիդ Ազգալդեան, ձեր սխրանքներով ոգեշնչուած են Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմի հերոսները` Ռոպերթ Ապաճեանէն մինչեւ Քեարամ Սլոյեան, Արմենակ Ուրֆանեանէն մինչ Ադամ Սահակեան: Ձեր սխրանքներով ոգեշնչուած են հայոց բանակի շարքայիններն ու սպաները, աւագ սպաներն ու գնդապետները, որոնք ամէն օր անխոնջ կը կրեն հայրենիքի անվտանգութեան ծանր, բայց հպարտանալու պատասխանատւութիւնը… Ձեր սխրանքներով ոգեշնչուած է ՀՀ ազատ եւ հպարտ քաղաքացին, որ իր սեփական իշխանութիւնը հաստատած է Հայաստանի մէջ, որ տէր դարձած է ձեր հիմնած, ձեր ստեղծած հայրենիքին մէջ»,եզրափակեց վարչապետը:

Էջ 6

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Արմէն Սարգսեան ընդունեց Համահայկական խաղերու համաշխարհային կոմիտէի պատուիրակութիւնը Համահայկական խաղերու Համաշխարհային կոմիտէի նախագահ Իշխան Զաքարեան նախագահին ներկայացուց խաղերու ծրագիրը եւ մանրամասնութիւններ փոխանցեց նախատեսուող մրցումներուն մասին: «Միասնութիւն՝ մարզանքով» նշանաբանին տակ համահայկական խաղերու բացումը առաջին անգամ տեղի պիտի ունենայ Արցախի մէջ: Ամառնային խաղերուն այս տարի պիտի մասակցին Սփիւռքի առաւել քան 35 քաղաքներու ներկայացուցիչներ: Ծրագիրին մէջ ընդգրկուած 17 մարզաձեւերէն 7-ին մրցումները տեղի պիտի ունենան Արցախի մէջ: ԵՐԵՒԱՆ.- Հայաստանի Հանրապետութեան նախագահ Արմէն Սարգսեան ընդունեց Համահայկական խաղերու Համաշխարհային կոմիտէի պատուիրակութիւնը: Նախագահի մամլոյ ծառայութենէն կը յայտնեն, որ նախագահ Սարգսեան ողջունեց Համահայկական խաղերու իրականացումը եւ ընդհանրապէս համահայկական այդ նախաձեռնութեան գաղափարը՝ նշելով, որ խաղերու միաւորող ոգին պէտք է օգտագործուի նաեւ Հայաստան-Արցախ-Սփիւռք կապերը աւելի սերտացնելու համար:

«Հակառակորդի սադրանքն անպատասխան չի մնալու». Արցախի Պաշտպանութեան նախարարութիւն

Յունիս 1-ին Արցախի պաշտպանութեան նախարարութիւնը յայտարարութեամբ մը ամփոփ տեղեկութիւն յայտնեց սահմանագիծին տեղի ունեցած հրադադարի խախտումներու մասին։ Յայտարարութեան մէջ կ՚ըսուի. «Մայիսի 26-ից Յունիսի 1-ն ընկած ժամանակահատուածում արցախա-ատրպէյճանական հակամարտ

Կ՛ակնկալուի 4․000 մարզիկներու մասնակցութիւն Հայաստանէն, Արցախէն եւ աշխարհի զանազան երկիրներէն: Հանրապետութեան նախագահը նկատել տուաւ, որ Համահայկական խաղերը մարզական խաղեր ըլլալէ բացի, նաեւ խթան կը հանդիսանան համահայկական համարկումին համար: «Ես ձեր շարժման մէջ կը տեսնեմ մեծ ուժ, որուն միջոցով կարելի է հայրենիքը աւելի ճանչցուած դարձնել», յայտնեց նախագահ Սարգսեան: զօրքերի շփման գօտում հակառակորդը հրադադարի պահպանման ռեժիմը խախտել է շուրջ 220 անգամ, որի ընթացքում, տարբեր տրամաչափի հրաձգային զինատեսակներից, հայ դիրքապահների ուղղութեամբ արձակել է աւելի քան 3․500 կրակոց: Յատկանշական է, որ արձանագրուած խախտումներից 80-ը տեղի է ունեցել միայն Մայիսի 31-ի լոյս Յունիսի 1-ի գիշերը, որի ընթացքում ատրպէյճանական զինուժն արձակել է շուրջ 2․350 կրակոց, որոնց մեծ մասը դիպուկահար հրացաններից եւ խոշոր տրամաչափի զինատեսակներից»,– նշուած է հաղորդագրութեան մէջ: Կրակոցներու հետեւանքով Յունիսի 1-ին, ժամը 07:30-ի սահմաներուն, Պաշտպանութեան Բանակի հարաւարեւելեան ուղղութեամբ տեղակայուած զօրամասերէն մէկի պահպանութեան ժամանակ հրազէնային մահացու կերպով վիրաւորուած է զինծառայող, 2000 թուականի ծնուած Սիփան Սերժիկի Մելքոնեանը: Արցախի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարարութիւնը, զօրակցութիւն յայտնելով զոհուած զինծառայողի ընտանիքի անդամներուն, միաժամանակ կը յայտարարէ, որ «հակառակորդի սադրանքը անպատասխան պիտի չմնայ, իսկ հետեւանքները պիտի ըլլան ցաւոտ»:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Հայկական, Յունական եւ Կաթողիկէ եկեղեցիները համաձայնած են վերակառուցել Սուրբ Յարութեան տաճարի հիմքը

Մայիս 27-ին, Ֆրանչիսկեաններու Ս. Փրկիչ վանքին մէջ տեղի ունեցած է Սուրբ Յարութեան տաճարի հիմքի ու Սուրբ Գերեզմանի վերականգնման ու նորոգման համաձայնագրի ստորագրութեան արարողութիւն՝ Սթաթուս Քոյի երաշխաւոր երեք համայնքներու Հոգեւոր առաջնորդներու, Երուսաղէմի Հայ պատրիարքի, Յոյն պատրիարքի եւ Սուրբ Երկրի կուսթոսի կողմէն: Հայկական, յունական եւ կաթողիկէ եկեղեցիները համաձայնած են իրականացնել վերականգնման աշխատանքները: Նշուած է, որ այս նախագիծը յաջորդած է Սուրբ Գերեզմանի վերականգնման յաջողած ծրագրին: Աշխատանքները պիտի իրականացուին 2 փուլով՝ ներկայ վիճակի գնահատում, ապա վերականգնում: Ուսումնասիրութիւնները պիտի իրականացուին 2 իտալական ակադեմիական ու գիտական հիմնարկներու կողմէ եւ աշխատանքներն ալ պիտի կատարուին 3 համայնքներու համատեղ յանձնաժողովի հսկողութեամբ:

Էջ 7

ՀԲԸՄ-ը կ’ընդլայնէ իր գործունէութիւնը Արցախի մէջ`արդէն իսկ գործող ծրագիրներու կողքին աւելացնելով նորերը

Մայիս 31֊ին, ԱՀ Մշակոյթի, երիտասարդութեան հարցերու եւ զբօսաշրջութեան (ՄԵՀԶ) նախարար Լեռնիկ Յովհաննիսեանը ընդունեց ՀԲԸՄ Հայաստանի մասնաճիւղի տնօրէն Դալար Կազանջեանը։ Նախարարը շնորհակալութիւն յայտնեց արդէն ձեւաւորուած համագործակցութեան համար եւ յոյս յայտնեց, որ այն կ’ընդլայնուի։ Քննարկուեցան հնարաւոր փոխգործակցութեան հեռանկարներ զբօսաշրջութեան եւ մշակոյթի ոլորտներուն։ Հնչեցին յստակ առաջարկներ ու նախնական պայմանաւորուածութիւններ ձեռք բերուեցան։

«Մենք կ’աղօթենք Աստծուն՝ օրհնել այս նախաձեռնութիւնն ու պսակել այս նախագիծը յաջողութեամբ»,-ըսուած է անոնց տարածած համատեղ յայտարարութեան մէջ:

Թուրք-ատրպէյճանական զօրավարժութիւններ Նախիջեւանի մէջ

նշելով, որ կայացած է երկու երկիրներու դրօշներու փոխանակման արարողութիւնը։ Հրապարակուած լուսանկարներուն մէջ Յունիս 7-11 Ատրպէյճանի եւ Թուրքիոյ բանա- յստակ է, որ արարողութիւնը կատարուած է Նախիկային միաւորումներ Նախիջեւանի մէջ պիտի սկսին, ջեւան-Թուրքիա սահմանին մօտ։ Յիշեցնենք, որ «Անդրդուելի եղբայրութիւն 2019» (Sarsılmaz kardնախորդ տարի եւս թուրք-ատրպէյճանական համաeşlik-2019) զօրավարժութիւնը։ տեղ զօրավարժութիւն կայացաւ Կարս քաղաքին Այս մասին կը հաղորդէ Ռազմինֆօ կայքէջը, մէջ։

Էջ 8

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Նիկոսիոյ մէջ կայացաւ Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս ձեւաչափով առաջին եռակողմ հանդիպումը

Յունիս 4-ին Նիկոսիոյ մէջ կայացաւ Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս ձեւաչափով առաջին եռակողմ հանդիպումը՝ երկիրներու ԱԳ նախարարներ Զոհրապ Մնացականեանի, Եորղոս Քաթրուկալոսի եւ Նիքոս Խրիսթոտուլիտիսի մասնակցութեամբ: Արտգործնախարարները համաձայնութեան եկան Հայաստան-Յունաստան-Կիպրոս եռակողմ գործընկերութեան հաստատման շուրջ, որի նպատակը ընդլայնուած քաղաքական երկխօսութեան եւ համագործակցութեան միջոցով երեք երկիրներու միջեւ խաղաղութեան, կայունութեան եւ բարգավաճման խթանումն է։ ԱԳՆ ղեկավարներն ընդգծեցին, որ այս ձեւաչափով համագործակցութեան մեկնարկը կը վկայէ համատեղ պատրաստակամութեան մասին՝ խթանելու եռակողմ մակարդակով ակտիւ փոխգործակցութիւնը եւ զարգացնելու արդիւնաւէտ շփումները՝ ի շահ մասնակից պետութիւններու եւ ժողովուրդներու։ Այս սահմաններու մէջ ԱԳ նախարարները վերահաստատեցին իրենց յանձնառութիւնը ընդլայնելու եւ խորացնելու փոխգործակցութիւնը փոխադարձ հետաքրքրութիւն ներկայացնող բազմաթիւ ոլորտներու, ինչպէս են տնտեսութիւնը, առեւտուրը, ներդրումները, տեղեկատուական տեխնոլոգիաները եւ նորարարութիւնը, զբօսաշրջութիւնը եւ մշակոյթը:

Երեք երկիրներու արտաքին քաղաքական գերատեսչութիւններու ղեկավարներն անդրադարձ կատարեցին տարածաշրջանային եւ միջազգային օրակարգի շարք մը հրատապ հարցերու մասին։ ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրապ Մնացականեանը իր գործընկերներուն ներկայացուց Արցախի (Լեռնային Ղարաբաղի) հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման գործընթացի շուրջ վերջին զարգացումները, հիմնախնդրի հանգուցալուծման առնչութեամբ Հայաստանի մօտեցումները եւ սկզբունքային դիրքորոշումը: Հայաստան-Եւրամիութիւն յարաբերութիւններու շուրջ Կիպրոսի եւ Յունաստանի ԱԳ նախարարները իրենց աջակցութիւնը յայտնեցին դրանց ամրապնդմանը ինչպէս Արեւելեան գործընկերութեան, այնպէս ալ՝ Հայաստան-Եւրամիութիւն Համապարփակ եւ ընդլայնուած գործըկերութեան համաձայնագրի շրջանակներուն: Հանդիպման աւարտին Հայաստանի, Յունաստանի եւ Կիպրոսի արտաքին քաղաքական գերատեսչութեան ղեկավարները ընդունեցին համատեղ յայտարարութիւն: ԱԳ նախարարները հանդիպման արդիունքներով հանդէս եկան ԶԼՄ ներկայացուցիչներու համար յայտարարութիւններով:

Մասնակիցները ուրուագծեցին եռակողմ ձեւաչափով ձեռնարկուելիք հետագայ քայլերը: Այդ առնչութեամբ որոշում կայացաւ երկիրներու ղեկավարներու՝ եռակողմ ձեւաչափով առաջին հանդիպումը անցկացնել Հայաստանի մէջ 2020-ի Յունուարին։ Արտգործնախարարներ Մնացականեանը, Քաթրուկալոսը եւ Խրիսթոտուլիտիսը միտքեր փոխանակեցին միջազգային կառոյցներու շրջանակներու եւ բազմակողմ հարթակներու արդիւնաւէտ փոխգործակցութեան առաւել ընդլայնման եւ ամրապընդման շուրջ:

Նոյն օրը Հայաստանի, Յունաստանի եւ Կիպրոսի արտգործնախարարներ Զոհրապ Մնացականեանը, Եորղոս Քաթրուկալոսը եւ Նիքոս Խրիսթոտուլիտիսը, հանդիպում ունեցան Կիպրոսի նախագահ Նիքոս Անաստասիատիսի հետ։

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 9

Բակօ Սահակեանը Ամենայն Հայոց ՀԲԸՄի նախագահ կաթողիկոսը հիւրընկալեց Պերճ Սեդրակեանի հետ ՀԲԸՄի նախագահ քննարկած է իրականացուող Պերճ Սեդրակեանին մի քանի ծրագիրներ

Յունիս 2-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ․ Ծայրագոյն պատրիարք եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի մէջ հիւրընկալեց Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան նախագահ Պերճ Սեդրակեանին: Այս մասին կը հաղորդեն Մայր Աթոռի Տեղեկատուական համակարգէն: Հանդիպման ընթացքին Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը եւ ՀԲԸՄի նախագահը անդրադարձան Հայաստանի, Արցախի ու Սփիւռքի հայ համայնքներուն տեղ գտած զարգացումներուն։ Առանձնակի ուշադրութիւն դարձուցին Հայոց եկեղեցւոյ եւ տարբեր ազգային հաստատութիւններու կողմէ ձեռնարկուող նախաձեռնութիւններուն, շարունակուող ընկերային, կրթական եւ զարգացման ծրագիրներուն: Մասնաւոր քննարկման առարկայ դարձան Մայր Հայրենիքի զարգացման ներկայ փուլին Սփիւռքի ներուժի արդիւնաւէտ օգտագործման ուղղուած գաղափարները։ Անդրադառնալով աշխարհասփիւռ հայութեան կեանքին մէջ Եկեղեցւոյ առաքելութիւնը առաւել աշխուժացնելու եւ հզօրացնելու ուղղութեամբ տարուող աշխատանքներուն` Հայոց Հայրապետը ընդգծեց հոգեւորականներու պատրաստութեան ու վերապատրաստութեան կարեւորութիւնը։ Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի համայնքներուն մէջ հոգեւոր հովիւներու պակասը լրացնելու առումով Նորին Սրբութիւնը իր գնահատանքը փոխանցեց ի դեմս Պերճ Սեդրակեանի` Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութեան` հոգեւոր կրթօճախներու գործունէութեանը աջակցելու, ինչպէս նաեւ եկեղեցականներու հետագայ կրթութիւնը արտերկրի համալսարաններու մէջ ապահովելու համար: Զրոյցի ընթացքին յատկապէս կարեւորուեցաւ Միածնաէջ Մայր Տաճարի ամրակայման եւ հիմնանորոգութեան աշխատանքներուն աշխարհասփիւռ հայութեան, ազգային ու համայնքային հաստատու-

ՍՏԵՓԱՆԱԿԵՐՏ, 3 Յունիս, ԱՐՑԱԽՓՐԵՍ: Արցախի Հանրապետութեան Նախագահ Բակօ Սահակեանը Յունիս 3-ին հանդիպում ունեցած է Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան (ՀԲԸՄ) նախագահ Պերճ Սեդրակեանի եւ իր գլխաւորած պատուիրակութեան անդամներուն հետ: Այս մասին կը յայտնեն Արցախի նախագահի աշխատակազմէն: Հանդիպման ընթացքին քննարկուած են Արցախի մէջ շարք մը ծրագրերու իրականացման հետ առնչուող հարցեր: Նախագահ Սահակեանը բարձր գնահատած է ՀԲԸՄի ակտիւ մասնակցութիւնը Արցախի ընկերատնտեսական զարգացման, միջազգային ճանաչման եւ համազգային խնդիրներու լուծման գործին մէջ։ Հանդիպման կը մասնակցէին պետնախարար Գրիգորի Մարտիրոսեանը ու պաշտօնատար այլ անձեր։ թիւններու մասնակցութիւնը` իբրեւ միասնականութեան խորհրդանիշ։ Մտքեր փոխանակուեցան Մայր Տաճարի հոգատարութեան եւ անխաթար պահպանման նուիրական գործին ազգային-եկեղեցական կեանքին իրենց մշտական զօրակցութիւնը ցուցաբերող բարերար հայորդիներու, ինչպէս նաեւ Հայոց եկեղեցւոյ իւրաքանչիւր հաւատաւոր զաւակի աջակցութիւնն ապահովելու վերաբերեալ։ Հայաստանի մէջ Մայր Աթոռի եւ ՀԲԸՄի հովանու ներքոյ գործող բազմատեսակ ծրագրերու շարքին առանձնացուեցան դպրոցահասակ երեխաներու ու պատանիներու համար Հայաստանի տարբեր քաղաքներու Հայորդեաց տուներու գործունէութիւնը: Ներկայիս ՀԲԸՄի աջակցութեամբ կ’իրականացուի Երեւանի Մալաթիայի Հայորդեաց տան հիմնանորոգութեան ծրագիրը: Շարունակութիւնը էջ 12

Էջ 10

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

ՀՀ ԱԳ նախարար Զոհրապ Մնացականեանի հանդիպումը կիպրահայ կառոյցներու ղեկավարներներուն հետ

ներուժի լիարժէք օգտագործումը հնարաւորութիւն կընձեռի առաւել խորացնելու եւ հարստացնելու Հայաստանի եւ Կիպրոսի միջեւ քաղաքական օրակարգը:

Յունիս 3-ին, Կիպրոսի Հայոց առաջնորդարանի մէջ ԱԳ նախարար Զոհրապ Մնացականեանը հանդիպեցաւ Կիպրոսի թեմի կաթողիկոսական ընդհանուր փոխանորդ Գերաշնորհ տէր Խորէն արքեպիսկոպոս Տողրամաճեանի, կիպրահայ պատգամաւոր Վարդգէս Մահտեսեանի եւ կիպրահայ կառոյցներու ղեկավարներու ու ներկայացուցիչներու հետ:

ԱԳ նախարարը ներկայացնելով իր այցի նպատակները եւ Յունիս 4-ին կայանալիք եռակողմ ձեւաչափով առաջին հանդիպման օրակարգը եւ այդ ձեւաչափով համագործակցութեան հեռանկարները՝ ընդգծեց. «Իմ այցի նպատակն է հիմք դնելու նոր՝ Հայաստան-Կիպրոս-Յունաստան եռակողմ ձեւաչափով համագործակցութեանը, որը բաւական խոստումնալից է եւ բաւական ներուժ ունի»: «Մենք շատ խոստումնալից օրակարգ ունենք նորարութիւնների, բարձր տեխնոլոգիաների, ստեղծագործ կրթութեան բնագաւառներում, որտեղ առաջարկում ենք ընդլայնել համագործակցութեան շրջանակները: Եւ յոյսով եմ, որ այս պահից սկսած կարող ենք ընդլայնել ոլորտային համագործակցութիւնը»:

Ողջունելով նախարար Մնացականեանին՝ Տ. Խորէն արք. Տողրամաճեանը կարեւորեց նման ձեւաչափով հանդիպումներու անցկացումը, ինչը լաւ հնարաւորութիւն է բաց զրոյց ծաւալելու ինչպէս Հայաստանին առնչուող զարգացումներու, այնպէս էլ՝ Սփիւռքին հուզող հարցերու շուրջ։

Զոհրապ Մնացակաեանը անդրադարձաւ նաեւ Հայաստանի տեղի ունեցած վերջին ներքաղաքական զարգացումներուն եւ ժողովուրդի լայն մանդատի հիման վրայ կառավարութեան կողմէ իրականացուող բարեփոխումներու գործընթացին, Հայաստանի արտաքին քաղաքական առաջնահերթութիւններուն:

Իր խօսքին մէջ նախարար Մնացականեանը բարձր գնահատեց կիպրահայ համայնքի գործող կրթական եւ հոգեւոր կառոյցներու ունեցած անգնահատելի դերը ազգային ինքնութեան պահպանման եւ հայ-կիպրական դարաւոր բարեկամութեան ամրապնդման գործին եւ յոյս յայտնեց, որ համայնքի

Հանդիպման աւարտին նախարարը պատասխանեց Կիպրոսի հայ համայնքի ներկայացուցիչներու բազմաթիւ հարցերուն, տեղի ունեցաւ մտքերի հանգամանալից փոխանակում: Այնուհետեւ ԱԳ նախարարը շրջայց կատարեց Սուրբ Աստուածածին Հայ առաքելական եկեղեցւոյ մէջ:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 11

Էրտողանի քաղաքական աշունը Ճրտգ. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄ ԱՂՊԱՇԵԱՆ

Կը թուի, թէ Թուրքիոյ երազկոտ սուլթան Ռեչեփ Թայիփ Էրտողանը սկսած է իր քաղաքական կեանքի աշունը ապրելու: Ան Ապտուլլահ Կիւլի, Ահմետ Տաւութօղլուի եւ այլ կուսակցական ընկերներու օգնութեամբ, ինչպէս նաեւ իր նախկին բարեկամ եւ ներկայի թշնամի Ֆեթհուլլահ Կիւլենի հետ գործակցութեամբ, Թուրքիոյ ղեկավարութիւնը ստանձնեց ու դարձաւ երկրին ամենաազդեցիկ անձը, ապա քուէներու անհրաժեշտ թիւը ապահովելով փոխեց Թուրքիոյ սահմանադրական օրէնքները եւ նախկին նախարարական վարչակարգը վերածեց նախագահականի՝ դառնալով Թուրքիոյ բռնակալը: Թուրքիոյ տնտեսական վիճակը վերակենդանացաւ Էրտողանի քաղաքական աճին հետ, ան բազմաթիւ ծրագիրներ իրականացուց արդէն եւ նախատեսած էր իրականացնել կարգ մը ուրիշ ծրագիրներ, սակայն անոնք յանկարծակի դադրեցան, երբ համաշխարհային դրամատուներէն Թուրքիոյ ստացած հսկայ փոխառութիւնները վերադարձնելու ժամկէտը հասաւ, զանոնք պէտք էր տոլարով կամ եուրոյով վճարել: Երկիրը մեծ ճգնաժամի մատնուեցաւ, որովհետեւ իրականացուած ծրագիրները մեծամասնութեամբ հասութաբեր չէին (շէնքեր, հիւրանոցներ, պողոտաներ, կամուրջներ, Էրտողանի նոր պալատը, եւ այլն)։ Միւս կողմէ, Թուրքիոյ լիրան շարունակեց արժեզրկուիլ՝ քաղաքական եւ տնտեսական այլ պատճառներով։ Թուրք եւ օտար տնտեսագէտներ, ի միջի այլոց՝ հայազգի տնտեսագէտ Տարօն Աճէմօղլու, նախապէս վերլուծած էին երկրին տնտեսական վիճակը եւ ազդարարած սպասուելիք տագնապին մասին, սակայն Էրտողան, իր օսմանեան ամբարտաւանութեամբ՝ անոնց խորհուրդին ականջ չտուաւ: Արդարեւ, Էրտողանի քաղաքականութեան վայրէջքը սկսաւ տարիներ առաջ: Ան, երբ երկրին ղեկը ստանձնեց, պէտք էր որ իր աջակիցներուն բաժին տար. Կիւլենի աջակցութիւնը Էրտողանին, վերջինիս սեւ աչքերուն համար չէր, երբ ան եւս ուզեց իր մասնակցութիւնը բերել Թուրքիոյ քաղաքական կեանքին ու իր բաժինը պահանջեց երկրի տնտեսական ծրագիրներէն, անոնց կեղծ մեղրալուսինը վերջ գտաւ եւ անոր յաջորդեց յեղաշրջում մը, որուն ետին կանգնողը մինչ օրս յայտնի չէ թէ իսկապէս ո՛վ էր։ Սակայն Էրտողան ի շահ իրեն օգտագործեց պատահածը՝ իր քաղաքական ընդդիմադիրները բանտարկելով, անոնց շարքին ըլլալով ռազմական եւ ոստիկանութեան տարբեր ու բարձրաստիճան պաշտօնեաներ, սպաներ եւ օդաչուներ։ Զինուորականներէ բացի, Թուրքիա կորսնցուց մեծ թիւով փրոֆեսօրներ, մտաւորականներ, գրողներ, լրագրողներ, ուսուցիչներ եւ միջին դասի աշխատաւորներ, որոնք հսկայական մարդուժ կը ներկայացնէին հասարակութեան մէջ։

Երբ Էրտողան յաջողեցաւ իր դիրքերը ամրապընդել եւ իր կասկածելի թշնամիները արմատախիլ ընել, ան Թուրքիոյ եւ Սուրիոյ բոլոր քիւրտերը թշնամիներ եւ PKK-ի անդամներ համարեց։ PKK-ը Թուրքիոյ մէջ քիւրտերու իրաւունքներուն համար կը պայքարի, սակայն արեւմտեան երկիրները այդ կուսակցութիւնը ահաբեկչական խումբ կը համարեն՝ միաժամանակ անտեսելով Էրտողանի կողմէ կատարուած բոլոր վայրագութիւնները քիւրտերուն հանդէպ։ Էրտողան, իւրաքանչիւր օր, հարիւրաւոր քիւրտեր կը սպաննէ երկրի արեւելեան եւ հարաւային հատուածներուն մէջ, կը կործանէ անոնց գիւղերն ու քաղաքները եւ կ’աքսորէ զանոնք երկրի ապահովութեան պատրուակով։ Այնուամենայնիւ, աշխարհի մեծ պետութիւններու քաղաքական կեղծաւորութիւնը եւ տնտեսական շահերը երբե՛ք թոյլ չեն տար, որ Էրտողանի այս յանցագործութիւնները դատապարտուին. նոյնիսկ միջազգային լրատուական միջոցները եւ թերթերը հազուադէպօրէն կ’անդրադառնան այս բոլորին: Պատմութիւնը կը կրկնուի: Ժամանակին սուլթան Ապտուլ Համիտ Բ. հարիւր հազարներով հայեր ջարդեց: 1915-1918 տարիներուն «Իթթիհատ վէ Թարրաքի» կուսակցութեան երեք ղեկավարները՝ Թալէաթ, Էնվեր եւ Ճեմալ, Հայոց Ցեղասպանութիւնը կազմակերպեցին եւ յաջողեցան քիւրտերը օգտագործել՝ իրենց ծրագիրները իրականացնելու համար, թէեւ եղան քանի մը հեռատես քիւրտ ցեղապետներ, որոնք գալիք վտանգը գուշակելով՝ չմասնակցեցան այդ աղէտներուն։ Այժմ, օսմանցիներու թոռը եւ նոր սուլթանական դրօշը կրող Էրտողան, իր նախնիներու ճանապարհէն քալելով՝ քիւրտերը կը կոտորէ: Ո՞ւր են մարդու իրաւունքներու եւ ճնշուած ժողովուրդներու պաշտպան արեւմտեան պետութիւնները: Էրտողան Թուրքիան նաեւ անջատած է աշխարհի միւս երկիրներէն։ Արդարեւ, ներկայիս իր միակ բարեկամը Քաթարի շէյխ Թեմիմ պըն Համետն է, որ իր կարգին մեկուսացուած է իր արաբ եղբայրներուն կողմէ։ Էրտողանի մտերիմ ընկեր՝ Սուտանի նախկին բռնակալ նախագահ Օմար Պեշիրը, իր Շարունակութիւնը էջ 12

Հայ Կեանք

Էջ 12

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Ամենայն Հայոց կաթողիկոսը հիւրընկալեց ՀԲԸՄի նախագահ Պերճ Սեդրակեանին Շարունակութիւն էջ 9-էն

ՀԲԸՄի նախագահը, Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին տեղեկացուց տարբեր համայնքներու իր հանդիպումները` ներառեալ օրերս Լիբանան կատարած այցելութեան մասին, շնորհակալութիւն յայտնեց Հայաստանի, Արցախի եւ Սփիւռքի համայնքներու հայապահպանութեանը եւ հայկական մշակոյթի պահպանութեանը ուղղուած ՀԲԸՄի բոլոր ձեռնարկներուն Հայոց եկեղեցւոյ սպասաւորներու մշտական աջակցութեան համար։ Պերճ Սեդրակեանը Վեհափառ Հայրապետին ներկայացուց նաեւ Արցախի մէջ մեկնարկող մի քանի նոր ծրագրերու մանրամասները։ Հանդիպման աւարտին Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն իր օրհնութիւնն ու բարեմաղթանքները բերաւ ՀԲԸՄի նախագահ Պերճ Սեդրակեանին` բարձրօրէն գնահատելով Մայր Աթոռին ու Հայոց եկեղեցւոյ աշխարհասփիւռ թեմերուն Միութեան կողմէ ցուցաբերուող շարունակական զօրակցութիւնը։

Կապ Խմբագրութեան հետ: hyegyank@gmail.com

Էրտողանի քաղաքական աշունը Շարունակութիւն էջ 11-էն

ժողովուրդին կողմէ տապալուեցաւ. իսկ Լիպիոյ պարագային, զօրավար Խալիֆա Հաֆթեր իր զօրքը Թրիփոլի մղելով՝ Էրտողանի «իսլամ եղբայրներ»ը չէզոքացուց։ Թուրքիա-Ռուսիա բարեկամութիւնը առեւտուրի խնդիր է, եւ որեւէ կասկածելի մօտեցում Էրտողանի կողմէ նախկին սովետական իսլամ երկիրներուն հետ՝ կրնայ խանգարել այդ բարեկամութիւնը, ինչպէս եղաւ Չինաստանի պարագային, երբ Էրտողան պաշտպանեց Չինաստանի «Այղուր» իսլամներու ապստամբութիւնը։ Երկրէն ներս, Էրտողան պարտուեցաւ տեղական ընտրութիւններուն, ապա ճնշում բանեցուց պատասխանատուներուն վրայ՝ Պոլսոյ մէջ ընտրութիւնները կրկնելու համար, եւ այդպիսով, ան կորսնցուց իր քաղաքական հեղինակութիւնը: Երկրէն դուրս, Միացեալ Նահանգներու նախագահ Թրամփ կը սպառնայ պատժամիջոցներ կիրառել Թուրքիոյ հանդէպ, եթէ ան չեղեալ չհամարէ ռուսական «SS-400» հրթիռներ գնելու համաձայնութիւնը. աւելին, ան պիտի չարտօնէ Թուրքիոյ մաս-

նակցութիւնը ամերիկեան ռազմական առաջատար «F-35» ինքնաթիռներու արտադրութեան աշխատանքներուն. տակաւին կան ՆԱԹՕի պատիժները․․․ Եւրոպայի մէջ, Էրտողան իր յարաբերութիւնները «պաղ պատերազմ»ի վերածեց, երբ Ֆրանսայի նախագահ Էմանուէլ Մաքրոն որոշեց Ապրիլ 24-ը իբրեւ սուգի օր նշել Ֆրանսայի մէջ, իսկ Իտալիոյ ու Փորթուկալի խորհրդարանները ընդունեցին Հայոց Ցեղասպանութիւնը. Էրտողան՝ զայրացած, յայտնեց, թէ 1915-ի հայերու տեղահանութեան որոշումը ճիշդ որոշում էր, եւ թէ ինք պատրաստ է նո՛յնը ընել այսօր, նման պայմաններու մէջ։ Ան արդէն որոշած է նոյնը ընել քիւրտերուն հետ: Այս բոլորէն ետք, դէպի ո՞ւր կ’երթայ երազկոտ «սուլթան» Էրտողանը․․․ Հաստատաբար, ան իր քաղաքական վերջին ժամանակաշրջանը կ’ապրի եւ իր վախճանին կը մօտենայ, սակայն՝ ծանր քայլերով, եւ ի վերջոյ, ան իր գահէն վար պիտի տապալի ի՛ր իսկ ժողովուրդին ձեռամբ:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 13

Արցախ. Ի՞նչ բանած են եւ կը բանին համանախագահները` Ռուսիան, Ֆրանսան եւ Ամերիկան ՅԱԿՈԲ ՊԱԼԵԱՆ

Ա

րցախեան ազատագրական պայքարին հանդէպ այնքա՜ն որձեւէգ վերաբերում ունին երթեւեկող համանախագահները: Հետեւելով Խորհըրդային Միութեան սահմանադրութեան օրէնքներուն` Արցախը հանրաքուէով որոշեց դուրս գալ Ազրպէյճանի կազմէն, որուն կցուած էր մենատէրի կամայականութեամբ: Պատմական հայաքաղաք Շուշին, ժողովուրդի հաւաքական կռիւով, 9 մայիս 1992-ին ազատագրուեցաւ: Հայ ժողովուրդը տեւաբար հող կորսնցնելու պատմութեան պարտադրած աղէտին վերջ տուաւ: Անկէ ի վեր Ատրպէյճան կը զինուի եւ կը սպառնայ, համանախագահներու եւ մանաւանդ Ռուսիոյ միջամտութեամբ հաստատուած զինադադարը տեւաբար կը խախտէ, եւ զարմանալի է, որ միջնորդները եւ համանախագահները չեն անհանգստանար, կը շարունակեն երթեւեկել: Միջազգային իրադրութեան մէջ երեւան եկած «հեռացումները» եւ «մերձեցումները», ինչ կը վերաբերի նոր դաշնակցութիւններու, ճիշդ է, տակաւին անդրադարձ չունեցան արցախեան հարցին: Կ՛ակնարկեմ մասնաւորաբար Թուրքիոյ Միացեալ Նահանգներէն հեռացման եւ Ռուսիոյ մերձեցման: Ատրպէյճան կը զինուի, եւ Թուրքիան քաղաքական, դիւանագիտական եւ զինուորական ձեւերով անթաքոյց կերպով զօրավիգ է իրեն: Սկզբունքով հրադադար է: Բայց ամէն օր հայկական լրատուամիջոցները կը յայտարարեն, որ այդ հրադադարը կը խախտեն ատրպէյճանցիները, եւ կարծէք` բնական դարձած է, որ հայ զինուորներ զոհուին: Խախտած հրադադարը եւ դիրքերու վրայ զոհուած հայ զինուորներու մահը չի յուզեր համանախագահները, միջազգային քաղաքական շրջանակները եւ հանրային կարծիքը: Երեք մեծ երկիրներու պատասխանատուները, ոչ միայն` երթեւեկող համանախագահները, իրենք զիրենք անտեսուած չե՞ն համարեր, չե՞ն խորհիր, որ իրենց հովանաւորութեան տակ գտնուող հրադադարը կը խախտի, եւ իւրաքանչիւր զոհուող հայ զինուորի կեանքին համար նաեւ իրենք հաշուետու են: Պէտք է երբեմն յիշել ազատագրուած Շուշիի առաջին օրերու պատկերները: Չարագործութեան եւ աւերումներու նիւթական փաստերը դեռ հոն էին` արեւուն տակ: Այդ

փաստերը «Կրատ» հրթիռներու սնտուկներն էին` դիզուած Ղազանչեցոց եկեղեցիի պատերուն տակ: Շուշի հասնողին առջեւ կը փռուէր դատարկ քաղաք մը, ուր մարդ պէտք էր փնտռել բարեւելու համար: Փլած շէնքեր եւ տուներ: Այդ ուրուական քաղաքին մէջ, կէսօրուան գարնանային արեւին տակ, ծիլ արձակող ծառ տեսնելու տպաւորութիւն ունեցած էի, երբ անմարդաբնակ փողոցի անկիւնէն յայտնուած երկու կիներ, որոնք իրենց առջեւէն կը քշէին մանկական կառք մը: Կեանքը կը պայթէր: Քաղաքին եւ հողին տէրերը հոն էին. մայր, հարս եւ թոռ: Ամբողջ խորհրդանիշ մը: Եւ կը զրուցենք: Այրերը, հայր եւ որդի, աշխատանքի են դուրսը, բայց արդէն եկած եւ վերանորոգած են իրենց տունը: Այժմ աւելի քան քառորդ դար անցած է այդ հանդիպումէն ի վեր: Որքա՜ն պիտի ուզէի հանդիպիլ մանկական կառքին մէջ հանգիստ շրջապատը դիտող այդ մանկան, չեմ ալ գիտեր` մա՞նչ էր, թէ՞ աղջիկ, որ հիմա արդէն երեսունի մօտեցող երիտասարդ ըլլալու է: Ան կը վերաշինէ՞ իր երկիրը, թէ՞ շատերու պէս վարակուած արտագաղթի ախտով, այլ երկինքներու տակ կ՛ապրի: Այսօր Արցախը հայուն վերադարձուած հայրենիք է: Հոն ապրողները գիտեն, որ քիչ մը մօտ, քիչ մը հեռու սահման կայ, այդ սահմանին դիմաց հայու հողը, ինչքը եւ կեանքը յափշտակելու համար զինուած մարդիկ կան, որոնք հայ սպաննելու համար կը կրակեն: Պատերազմական վիճակը մնայուն է: Մինչեւ ե՞րբ: Միջազգային համայնքը, որ համակեցութիւն եւ խաղաղութիւն կը քարոզէ Շարունակութիւնը էջ 14

Հայ Կեանք

Էջ 14

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Արցախ. Ի՞նչ բանած են եւ կը բանին համանախագահները` Ռուսիան, Ֆրանսան եւ Ամերիկան Շարունակութիւն էջ 13-էն

բեմերէ, Միացեալ ազգերու Կազմակերպութեան բեմերէն, ինչպէ՞ս ինքնիրեն թոյլ կու տայ, որ պալարը ըլլայ փտախտ: Առաջին հերթին` երթեւեկող համանախագահները: Անոնք կ՛երթան ու կու գան, եւ հայկական լրատուամիջոցները յանկերգի պէս կը կրկնեն, թէ այսինչ օրը, երէկ, այսօր ատրպէյճանցիները քանի՛ անգամ խախտած են հրադադարը, քանի՛ անգամներ կրակած են հայկական դիրքերու ուղղութեամբ, երբեմն ալ խլելով երիտասարդ կեանքեր: Համանախագահները ի՞նչ կը բանին տարիներէ ի վեր, կը հաշուեն կրակոցնե՞րը եւ զոհե՞րը: Այդքանը ընելու համար մի՞թէ իրենց կարիքը կայ: Անտեղեակներ կը խորհին, որ Արցախի իրադարձութիւնները յետխորհրդային տագնապներու հետեւանք են: Երբ «Ատրպէյճան» գոյութիւն չունէր (ան նոր անուանումով բռնագրաւուած հողերու վրայ ստեղծուած երկիր է) «ազերի» անունով ազգ գոյութիւն չէ ունեցած պատմութեան մէջ, տեղի ունեցած էին «հայ-թաթարական» կռիւներ` միշտ հայուն հողը իւրացնելու համար նախայարձակում գործելով: «Թաթարականատրպէյճանական» միտումները յստակ են, կը հետեւին «մեծ եղբօր» օրինակին, որ տէր դարձած է Արեւմտահայաստանին` ջարդելով, տեղահանելով, կրօնափոխ ընելով: 1905, 1918. հայ-թաթարական կռիւները հայկական բնակավայրերէն հայերը անհետացնելու եւ անոնց տէր ըլլալու միտում ունէին: Համայնավարական կարգերու հաստատումէն ետք, նոր իշխանութիւնները սիրաշահելու համար Թուրքիան եւ անոր ճամբով թափանցնելու համար իսլամական երկիրներ, 1921-ին բազմադարեան հայկական աշխարհը կցեցին Ատրպէյճանին` որպէս «ինքնավար» մարզ: Պատմութիւնը ծանօթ է: Այդ ինքնավար կոչուած մարզին հայութիւնը ենթակայ եղաւ ճնշումներու, հայերէնի ուսուցումը բախեցաւ դժուարութիւններու, եղան հալածանքներ եւ ոճիրներ, յականէ անուանէ ոճրագործները չդատուեցան, նոյնիսկ զարմացան, որ զիրենք կը դատեն, երբ իրենք պարզապէս «հայ կը մորթեն»: Հարկ է վերըստին կարդալ վկայութիւնները: Կարդալ Զօրի Բալայեանի «Օճախ»-ը (1981): Նոյնիսկ խորհրդային օրերուն Արցախի հայութիւնը դիմումներ ըրաւ, հանրագրութիւն կազմեց դուրս գալու համար Ատրպէյճանի կազմէն: 1988-ին վերստին սկսաւ արցախեան ազատագրական շարժումը: Պատմութիւնը ծանօթ է: Արտաքին աշխարհին համար «տագ-

նապը կը շարունակուի», հայ ժողովուրդը իրականացուցած է իր պատմական հայրենիքի բռնագրաւուած մէկ մասին ազատագրութիւնը: Եթէ նուազագոյն պարկեշտութիւնը ունին միջնորդները, երթեւեկող համանախագահները, թող բանան պատմութեան էջերը, թող շրջին Արցախի տարածքին եւ թող ճշդեն, թէ որո՛նց հետքերը կան այդ հողերուն վրայ, որո՛նք ապրած են հոն, թող զատորոշեն բնիկը եւ եկուորը: Եւ վճռեն: Ա՛յս կը պահանջէ մարդկային արդարութիւնը եւ քաղաքական պարկեշտութիւնը: Առանց ճշմարտութեան եւ իրականութեան` իրաւարարութիւնը քաղաքական զաւեշտ է: 1991-ին յայտարարուած Արցախի Հանրապետութիւնը պատմութեան հաւատարմութիւն է եւ` ժողովուրդի ազատագրական պայքարի յաջողութիւնը: Ազատագրուած հայաշխարհի այդ բեկորը ինքզինք հռչակած է ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒ ԹԻՒՆ: Զարմանալի է, որ, Հայաստան եւ սփիւռքներ, դեռ կը շարունակենք այդ հանրապետութիւնը կոչել ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂ: Ազատագրուած այդ աշխարհը կը կոչուի ԱՐՑԱԽ: Այդպէս վճռած են այդ հանրապետութեան վարիչները եւ ժողովուրդը: Ճիգ պէտք է ընել հայերէնով եւ այլ լեզուներով ըսել միայն` ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆ: Այս է իրական եւ անդառնալի կացութիւնը: Արցախի ժողովուրդը չի կրնար ընդունիլ նախկին գաղութարարական ենթակայութեան վիճակը: Արցախին հանրապետութիւնը ժողովրդավարական կարգերով կը կառավարուի, ունի իր սահմանադրութիւնը, իր բանակը եւ կազմակերպուած պետութիւն է: Եւ ժողովուրդը կը վարէ բնականոն կեանք, հակառակ անոր որ սահմանը հեռու չէ, եւ միջադէպերը անպակաս են: Բայց հայու երազանք ազատագրուած Արցախը ամէն օր քիչ մը աւելի կը հզօրանայ եւ կը զարգանայ: Պատմութեան դիմաց եւ հայ ժողովուրդին համար բառային ճապկումները դատարկաբանութիւններ են. հայերու կողմէ բռնագրաւուած տարածքներ չկան, կան միայն ազատագրուած տարածքներ: Միջնորդներ եւ համանախագահներ պէտք է որ ծանօթ ըլլան այդ տարածքներու իւրաքանչիւր թիզի պատմութեան: Վկայ են վանքերը, Շարունակութիւնը էջ 26

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 15

Armenia Commemorates First Republic Day at Sardarapat Memorial and their descendants continue to live on this land, to prove that we are a viable people, and that any attempt to put an end to our existence is doomed to failure,” he said.

According to the prime minister, the Armenian people, inspired by the Sardarapat, Bash-Aparan, and Karakilisa battles, continue to achieve success in various fields – from culture to sports, from military affairs to politics.

“Citizens inspired by the heroes of the May battles established their power and became the masters of their country. Every citizen, member of the government and parliament, the head of the local administration and the judge must understand that there is no place for corruption in Aram Manukyan’s homeland,” he said.

YEREVAN (ARKA) — Armenia’s top leadership visited on Tuesday the Sardarapat Memorial to honor the memory of the heroes of the great May battles that took place 101 years ago.

Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan, President Armen Sarkissian, Parliament Speaker Ararat Mirzoyan and Catholicos of All Armenians Karekin II, laid wreaths at the bell tower, symbolizing the revival of the Armenian people.

Pashinyan noted in his speech that by their selfless participation in the May battles and the proclamation of independence Armenian political and public figures made their irreplaceable contribution to the restoration of statehood and the formation of the Republic, and also saved part of the Armenian people that had survived the genocide.

“Every year we come here to say that we are aware of our historical responsibility before the heroes of the Sardarapat, Bash-Aparan and Karakilisa battles.

We come to say that blood was not shed in vain,

According to him, every corrupt official betrays the heroes of Sardarapat, Bash-Aparan and Karakilisa battles.

“We, inspired by their feat, will establish justice, the rule of law, and national unity based on legality and mutual respect,” he stressed.

As part of the commemorative events, a monument dedicated to the 140th anniversary of one of the founders of the First Republic, the Minister of Internal Affairs Aram Manukyan, was unveiled.

Armenia was declared an independent state on May 28, 1918, by the Armenian National Council seated then in Tbilisi (Georgia) after the collapse of the Transcaucasian Democratic Federative Republic.

Hovhannnes Kajazanuni was the country’s prime minister.

The first independent Armenian state existed until December 2, 1920 when it was seized by the Bolsheviks .

Էջ 16

Հայ Կեանք

Armenia and China Sign Visa Waiver, Extradition Treaty

YEREVAN — The foreign ministers of Armenia and China signed an agreement on visa-free travel between their countries after holding talks in Yerevan on Sunday.

The agreement will allow Armenian and Chinese citizens to visit and stay in each other’s country visa -free for up to 90 days.

Armenia and China also signed a treaty on extradition and a protocol for food safety, veterinary sector and plant protection on honey exported from Armenia to China.

“We reconfirm our determination to develop our relations based on mutual respect between our two nations. As old civilizations, we know each other well,” the Armenian foreign ministry said in a statement.

Prime Minister Nikol Pashinyan stressed the importance of the deal when he met with Chinese Foreign Minister Wang Yi later in day. He said it will spur people-to-people and commercial contacts between the two nations.

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Artsakh President receives OSCE Minsk Group Co-Chairs

(Armradio) – Artsakh Republic President Bako Sahakyan received today OSCE Minsk Group cochairs Igor Popov (Russian Federation), Stephane Visconti (France) and Andrew Schofer (USA), and the personal representative of the OSCE chairmanin-office Andrzej Kasprzyk.

Issues related to the Azerbaijani-Karabakh conflict settlement, situation along the border between Artsakh and Azerbaijan as well as recent developments were discussed.

President Sahakyan reaffirmed the commitment of official Stepanakert to the peaceful settlement of the Azerbaijani-Karabakh conflict under the auspices of the OSCE Minsk Group, reiterating the necessity of restoring the full-fledged negotiations format with the participation of Artsakh in all the stages of the conflict settlement.

Pashinyan also noted his May 14-15 visit to Beijing during which met with China’s President Xi Jinping and Premier Li Keqiang. “I am glad that as a result of our discussions we reached concrete agreements on developing mutually beneficial cooperation,” he said, according to his press office.

“We are prepared for and intent on deepening mutually beneficial cooperation with Armenia,” Wang said for his part.

Official Armenian statements on the talks suggest that Wang’s meetings with Pashinyan and Foreign Minister Zohrab Mnatsakanyan focused on ways of boosting Chinese-Armenian economic ties. They specifically discussed Chinese involvement in infrastructure implemented in Armenia.

China is already Armenia’s second largest trading partner. According to official Armenian statistics,

Chinese-Armenian trade soared by over 29 percent in 2018, to $771 million.

Regional security was also on the agenda of Wang’s talks in Yerevan, with Pashinyan praising China’s “balanced” position on the NagornoKarabakh conflict.

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Christian Religious Leaders Strike Deal to Restore the Church of the Holy Sepulcher in Jerusalem

Էջ 17

Three Armenians ranked among world’s top living violinists

(Panorama) – Three Armenian musicians have been included in the Ranker’s list of the world’s greatest living violinists.

The list featuring 125 violinists from all over the world is based on the votes of thousands of fans of classical music, Culturavrn reports.

The head of the Christian Communities in charge of the Status Quo in the Church of the Holy Sepulchre, Francesco Patton (L) custos of Franciscan friars, Theophilos III (C) Greek Orthodox Patriarch of Jerusalem and Nourhan Manoughian (R) Armenian Patriarch of Jerusalem shake hands after they signed an agreement to initiate a project for the restoration and rehabilitation of the foundation of the Tomb of Jesus and the pavement of all the Church of the Holy Sepulchre, in the Old City of Jerusalem, on May 27, 2019. (Photo by THOMAS COEX / AFP)

Renowned Armenian violinists Samvel Yervinyan and Sergey Khachatryan, as well as Spain-based Lebanese violinist of Armenian descent Ara Malikian are ranked among the top violinists.

Israeli-American violinist Itzhak Perlman tops the Ranker’s list. American violinist Hilary Hahn is ranked second on the list, while Russian-Israeli violinist Maxim Vengerov comes third.

JERUSALEM (cruxnow.com) – The three churches in charge of Jerusalem’s holiest Christian site say they have reached an agreement to begin a multimillion dollar renovation of the Church of the Holy Sepulcher.

Leaders of the Greek Orthodox, Catholic and Armenian churches issued a statement Monday announcing the project to restore the foundations and flooring of the church, where Christian tradition says Jesus was crucified, entombed and resurrected.

A Greek team headed the 2016 restoration project to preserve the aedicule, a large structure inside the church housing the tomb.

“This project comes immediately after the positive outcome of the project for the restoration of the Holy Tomb itself. It marks and confirms the Communities’ ongoing commitment to the maintenance and rehabilitation of this Holiest place, which in its silence and bareness, eloquently proclaims the very essence of our Faith,” the church leaders said in a joint statement.

“The project will be carried out in two phases, a first stage of study for the determination of the current situation of the foundations and a second phase of restoration of the foundations and of the pavement of the church. Two Italian academic and scientific

institution of the highest qualification shall carry out the studies and execute the works under the supervision of the joint committee of the three Communities,” it continued.

The Church of the Holy Sepulcher is shared by multiple Christian sects under a status quo management agreement. Even perceived alterations to the status quo have resulted in arguments or violence.

Jordan’s King Abdullah announced May 7 an offer to help with the restoration of the church from his own funds.

Էջ 18

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

AGBU REDOUBLES EFFORTS TO REVITALIZE THE ECONOMY AND PEOPLE OF ARTSAKH

Armenian General Benevolent Union (AGBU) announced today a major push behind its AGBU Fund for Artsakh, a four-way strategy for sustainable socio-economic growth in Artsakh centered around programs in education, culture, humanitarian relief, and socio-economic development.

AGBU President Berge Setrakian believes that a sustainable growth economy for Artsakh is as indispensable to its survival as negotiating a just peace and defending the right to self-determination, stating that, “Along with providing a better life for the people, a strong economy also means a stronger military and eventually a safer homeland.”

Building on the organization’s decades of support for humanitarian and socio-economic initiatives in the war-stricken enclave, AGBU Fund for Artsakh was officially launched in 2018 as an umbrella entity that better reflects the interdependence among programs to achieve optimal national renewal—from providing emergency medical support in response to the April 2016 four-day war, educating the next generation of innovators through its collaboration with the TUMO Center for Creative Technologies, helping advance deserving students with university scholarships, and supporting Military Officer Education for both on and off the battlefield. On the cultural front, the Fund continues to support the Artsakh Chamber Orchestra that it helped found in 2004. The orchestra has since toured the world, paving the way for a new music school in Artsakh, thanks to its global success.

Two new agriculture-based initiatives were added to the Fund in 2018—AGBU Fields of Hope and AGBU Olive Tree Orchards. Both are designed to empower farmers, including Syrian-Armenian refugee settlers, to transform Artsakh into a cornucopia of produce to sustain the populace and open new markets for regional trade. In concert with announc-

ing accelerated efforts behind the Fund, AGBU introduced two new ambitious programs aimed at stimulating economic activity and reducing poverty: AGBU Women Entrepreneurs (W.E.); and AGBU Learn to Earn Artsakh Program (LEAP).

AGBU LEAP is a professional development initiative that helps locals with different educational backgrounds and skill sets to create more sustainable and remunerative sources of income through selfemployment and enhanced employability. The program also aims to support public servants in their professional development, as well as to cultivate a more supportive environment for small and medium -size enterprises in Artsakh.

Selected entrepreneurs will enroll for a course in Business Administration from the American University of Armenia Extension Program. Upon completion, they will have the opportunity to compete for mini-grants and benefit from year-long handholding from experts in relevant fields. Other beneficiaries will also receive English language training and a non-degree certificate in Tourism and Hospitality Management upon completion of at least five of AUA Extension’s 12-course program.

AGBU Learn to Earn Artsakh Program also commits to strengthen capabilities among officers employed in the public sector through professional development courses and exchange visits with Armenian counterparts. The program will help the Artsakh government develop action plans to resolve policy gaps and improve the business climate for small and medium enterprises. AGBU Women Entrepreneurs (W.E.) in Artsakh is implemented together with Fruitful Armenia Charity Foundation to boost the entrepreneurial skills of women in Stepanakert and the regions and help them succeed in the world of business. The project is part of the AGBU Cont. on page 19

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 19

AGBU REDOUBLES Cyprus, Greece, Armenia EFFORTS TO REVITALIZE Pledge Closer Ties, THE ECONOMY AND Boost Stability PEOPLE OF ARTSAKH

By The Associated Press

NICOSIA, Cyprus — The foreign ministers of Cyprus, Greece and Armenia say they have laid the foundations to forge closer ties and help promote stability and prosperity in the region.

The three men said in their first three-way talks in the Cypriot capital Tuesday that they're exploring ways to boost relations on sectors including the economy, crisis management, health care and tourism.

The ministers of Greece and Cyprus, which are European Union members, also said they'd help to strengthen Armenia's links with the bloc.

They said their talks also prepared the ground for the first trilateral summit of the three countries' leaders in Armenia in the near future.

Cont. from page 18

Women Empowerment Program which began in Armenia in 2017 to help promote human rights and equal opportunity for women in Armenia.

“The establishment of enterprises, the creation of new jobs, and the promotion of export are all key to economic development. This is why we are joining AGBU in supporting women entrepreneurs in Artsakh by helping them expand their knowledge of finance and entrepreneurship and to be more effectively involved in the development of the country’s economy,” noted Jorge Del Aguila-Eurnekian, Board Member of Fruitful Armenia Foundation and Converse Bank.

We are ready to any development – MoD spokesperson comments on Turkish-Azerbaijani military exercises “We attentively follow everything and we are ready to any development. The Armed Forces of the Republic of Armenia together with its strategic ally Russian Federation is carrying out more large-scale military exercises”, ARMENPRESS reports Hovhannisyan wrote on his Facebook page.

Press secretary of the Ministry of Defense of Armenia Artsrun Hovhannisyan has commented on the Turkish-Azerbaijani military exercises taking place these days.

Էջ 20

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

The Forgotten Armenian Genocide of 1019 AD

By RAYMOND IBRAHIM

Last April 24 was Armenian Genocide Remembrance Day. Millions of Armenians around the world remembered how the Islamic Ottoman Empire killed — often cruelly and out of religious hatred — some 1,5 million of their ancestors during World War I. Ironically, most people, including most Armenians, are unaware that the first genocide of Christian Armenians at the hands of Muslim Turks did not occur in the twentieth century. Rather, it began in 1019 — exactly one thousand years ago this year — when Turks first began to pour into and transform a then much larger Armenia into what it is today, the eastern portion of modern-day Turkey.

Thus, in 1019, "the first appearance of the bloodthirsty beasts ... the savage nation of infidels called Turks entered Armenia ... and mercilessly slaughtered the Christian faithful with the sword," writes Matthew of Edessa (d. 1144), a chief source for this period. Three decades later, the raids were virtually nonstop. In 1049, the founder of the Turkic Seljuk Empire himself, Sultan Tughril Bey (r. 1037–1063), reached the unwalled city of Arzden, west of Lake Van, and "put the whole town to the sword, causing severe slaughter, as many as one hundred and fifty thousand persons."

After thoroughly plundering the city — which reportedly contained eight hundred churches — he ordered it set ablaze and turned into a desert. Arzden was "filled with bodies," and none "could count the number of those who perished in the flames." The invaders "burned priests whom they seized in the churches and massacred those whom they found outside. They put great chunks of pork in the hands of the undead to insult us" — Muslims deem the pig unclean — "and made them objects of mockery to all who saw them."

Eight hundred oxen and forty camels were required to cart out the vast plunder, mostly taken from Arzden's churches. "How to relate here, with a voice stifled by tears, the death of nobles and clergy whose bodies, left without graves, became the prey of carrion beasts, the exodus of women ... led with their children into Persian slavery and condemned to an eternal servitude! That was the beginning of the misfortunes of Armenia," laments Matthew. "So, lend an ear to this melancholy recital."

Contemporaries confirm the devastation visited upon Arzden. "Like famished dogs," writes Aristakes (d.

1080), an eyewitness, "bands of infidels hurled themselves on our city, surrounded it and pushed inside, massacring the men and mowing everything down like reapers in the fields, making the city a desert. Without mercy, they incinerated those who had hidden themselves in houses and churches."

Similarly, during the Turkic siege of Sebastia (modern -day Sivas) in 1060, six hundred churches were destroyed, and "many [more] maidens, brides, and distinguished ladies were led into captivity to Persia." Another raid on Armenian territory saw "many and innumerable people who were burned [to death]." The atrocities are too many for Matthew to recount, and he frequently ends in resignation: Who is able to relate the happenings and ruinous events which befell the Armenians, for everything was covered with blood[.] ... Because of the great number of corpses, the land stank, and all of Persia was filled with innumerable captives; thus this whole nation of beasts became drunk with blood. All human beings of Christian faith were in tears and in sorrowful affliction, because God our creator had turned away His benevolent face from us.

Nor was there much doubt concerning what fueled the Turks' animus: "This nation of infidels comes against us because of our Christian faith and they are intent on destroying the ordinances of the worshippers of the cross and on exterminating the Christian faithful," one David, head of an Armenian region, explained to his countrymen. Therefore, "it is fitting and right for all the faithful to go forth with their swords and to die for the Christian faith." Many were of the same mind; records tell of monks and priests, fathers, wives, and children, all shabbily armed but zealous to protect their way of life, coming out to face the invaders — to little avail.

Cont. on page 22

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 21

Would Turkey exist as a nation if it hadn’t annihilated its Christians?

Terrified of their republic disintegrating, Turks have not hesitated to massacre any minorities perceived to be traitors or fifth columnist

By JAMES ROBINS

Turkey greets you with a chilly blue eye, a flared eyebrow, a cliff-like cheekbone. The face of the republic’s founder glares imperious from almost every office wall, shopkeeper’s kiosk and airport terminal.

Turkish citizens regard Mustafa Kemal reverentially: the nation’s first president, courageous leader of the 1919–1922 war of independence, deliverer from the great powers’ imperial cleaver. An impenetrable cultish mythos envelops him. Even for Istanbul’s young cosmopolitans, any word against Kemal spurs a visceral reaction.Recep Erdogan, the current president, whose politics are anathema to Kemalist ideology, still has to invoke him for the purposes of propaganda. To an American intelligence officer who met the man in the fraught summer of 1921, however, Kemal was a ‘clever, ugly customer,’ with the look of ‘a very superior waiter’.

It’s little wonder that an American would view Kemal in such a way. His nationalist movement was waging a quasi-guerrilla insurgency against the victors of the first world war, who sought to carve up the moribund, defeated Ottoman empire. In the process, Kemal completed what his predecessors had already begun: the definitive slaughter and removal of the empire’s remaining Christian population: Pontic and Ionian Greeks, Assyrians and, of course, Armenians.

In their expansive and detailed new volume The Thirty-Year Genocide the historians Benny Morris and Dror Ze’evi depart from well-established accounts of the Armenian genocide which often consign earlier and later frenzies of slaying to introductions and conclusions. They roll three crimes into one. First, the Hamidian Terror (1894–96) under the sclerotic rule of Sultan Abdülhamid II. Secondly, the obliteration carried out by the formerly liberal Committee of Union and Progress (1914–18). And finally, the Kemalist ‘cleansing’ campaigns during and after the war of independence (1919–24).

Morris and Ze’evi document each period well, if often gruellingly. They include a distressing but accu-

The massacre of Christian Armenians at Adana

rate summary: An Armenian woman from eastern Anatolia, born in the 1880s, would likely have seen her parents killed in 1895 and her husband and son massacred in 1915. If she survived, she probably would have been raped and murdered in 1919–1924. Certainly she would have been deported in that last genocidal phase.

They are right to draw a link between all three in the sense that, no matter the ideological motive, the result was the same: a complete eradication of ethnic and religious minorities, leading to a death toll that approaches two million. But it is the ideological motives that the authors encounter trouble with. To their credit, they admit that ‘the bouts of atrocity were committed under three different ideological umbrellas’. Yet for their thesis to work, there must be unity of purpose. And they’ve picked the wrong one.

They find an ‘overarching… banner’ in Islam, which, they say, ‘played a cardinal role throughout the process’. Partly, their misreading is down to relying extensively on the accounts of Allied officers or Cont. on page 22

Էջ 22

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

The Forgotten Armenian Genocide of 1019 AD Cont. from page 20

Anecdotes of faith-driven courage also permeate the chronicles. During the first Turkic siege of Manzikert in 1054, when a massive catapult pummeled and caused its walls to quake, a Catholic Frank holed up in with the Orthodox Armenians volunteered to sacrifice himself: "I will go forth and burn down that catapult, and today my blood shall be shed for all the Christians, for I have neither wife nor children to weep over me." The Frank succeeded and returned to gratitude and honors. Adding insult to injury, the defenders catapulted a pig into the Muslim camp while shouting, "O sultan [Tughril], take that pig for your wife, and we will give you Manzikert as a dowry!" "Filled with anger, Tughril had all Christian prisoners in his camp ritually decapitated."

Between 1064 and 1065, Tughril's successor, Sultan Muhammad bin Dawud Chaghri — known to posterity as Alp Arslan, a Turkish honorific meaning "Heroic Lion" — "going forth full of rage and with a formidable army," laid siege to Ani, the fortified capital of Armenia, then a great and populous city. The thunderous bombardment of Muhammad's siege engines caused the entire city to quake, and Matthew describes countless terror-stricken families huddled together and weeping.

Once inside, the Islamic Turks — reportedly armed with two knives in each hand and an extra in their mouths — "began to mercilessly slaughter the inhabitants of the entire city ... and piling up their bodies one on top of the other[.] ... Beautiful and respectable ladies of high birth were led into captivity into Persia.

Innumerable and countless boys with bright faces and pretty girls were carried off together with their mothers."

The most savage treatment was always reserved for those visibly proclaiming their Christianity: clergy and monks "were burned to death, while others were flayed alive from head to toe." Every monastery and church — before this, Ani was known as "the City of 1.001 Churches" — was pillaged, desecrated, and set aflame. A zealous jihadi climbed atop the city's main cathedral "and pulled down the very heavy cross which was on the dome, throwing it to the ground," before entering and defiling the church.

Made of pure silver and the "size of a man" — and now symbolic of Islam's might over Christianity, the broken crucifix was sent as a trophy to adorn a mosque in modern-day Azerbaijan.

Not only do several Christian sources document the sack of Armenia's capital — one contemporary succinctly notes that Muhammad "rendered Ani a desert by massacres and fire" — but so do Muslim sources, often in apocalyptic terms: "I wanted to enter the city

and see it with my own eyes," one Arab explained. "I tried to find a street without having to walk over the corpses. But that was impossible."

Such is an idea of what Muslim Turks did to Christian Armenians — not during the Armenian Genocide of a century ago, but exactly one thousand years ago, starting in 1019, when the Turkic invasion and subsequent colonization of Armenia began.

Even so, and as an example of surreal denial, Turkey's foreign minister, capturing popular Turkish sentiment, recently announced, "We [Turks] are proud of our history because our history has never had any genocides. And no colonialism exists in our history."

Note: The first Turkic invasion of Armenia (and others) is documented in Raymond Ibrahim's recent book, Sword and Scimitar: Fourteen Centuries of War between Islam and the West. e

Would Turkey exist as a nation if it hadn’t annihilated its Christians?

Cont. from page 21

western missionaries quick to attribute bouts of savagery to ‘fanatical Mohammedanism’. This skips over the fact that ‘Christians lived in relative security under Ottoman rule for centuries’. What changed?

The only theory that could explain all three fits of carnage is this: a siege mentality. Abdülhamid II, the Committee of Union and Progress and Mustafa Kemal (also a CUP member) were all gripped by a fear of the state’s disfigurement and collapse, and they directed apocalyptic violence against those they perceived as traitors or fifth columnists.

Indeed, only this could explain something Morris and Ze’evi consign to a desultory footnote: the Turkish republic’s 94-year-long campaign against the Kurds. They are Muslim, too, by majority, but from 1925 engaged in rebellions and resistances against the state — and have suffered dearly for it. In a way, paranoia about partition is the galvanising politics of the Turkish elite to this day.

The authors also withdraw from a bitterly ironic point made by pioneering writers such as Taner Akçam, Ugur Üngör, and Hrant Dink, a very confronting and uncomfortable idea indeed: contrary to the miraculous or messianic view of Mustafa Kemal, there would not be a Turkish nation without the destruction of its Christian peoples. The very foundation of republican Turkey is an abattoir of mud and blood.

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 23

Գրական ՀԱՅՈՑ ՄՕԼԻԷՐԸ, ԵՐԳԻԾԱԲԱՆ ՀԱՆՃԱՐԸ ՅԱԿՈԲ ՊԱՐՈՆԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 128-րդ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ԱՌԹԻՒ Տոքթ. ՍԱՐԳԻՍ ԱՏԱՄ

Մ

այիսի 27-ին,պիտի լրանայ հայուն երգիծական հանճար` Յակոբ Պարոնեանի մահուան 128-րդ տարելիցը: 27 Մայիս 1891-ին, ծայր աստիճան չքաւորութեան մատնուած եւ հիւծախտի (թոքախտ) հետեւանքով ուժաքամ եղած՝ Պոլսոյ մէջ առյաւէտ փակուեցան աչքերը մեծ հայուն. 48 տարեկանին վաղաժամ եւ դժբախտ մահ ունեցաւ Յակոբ Պարոնեան, բայց միայն մարմնապէս հեռացաւ հայ իրականութենէն, որովհետեւ կարճատեւ իր կեանքով իսկ հայկական երգիծանքի հիմնադիրը կրցաւ նուաճել անմահութեան արժանի գրական հարստութիւն մը եւ մնայուն տեղ գրաւել հայ ժողովուրդի սրտին ու մտքին մէջ: Իր երգիծանքով՝ Պարոնեան ժամանակներէն վեր կանգնեցաւ եւ ճշմարտութիւններ արտայայտող իր գրականութեամբ, հայ մտքի հսկայ մը դարձաւ՝ եւ նաեւ, մեր ժողովուրդի ազգային ու քաղաքացիական զարթօնքին մէջ մեծակշիռ ներդրում կատարեց: Հայ երգիծաբան, խմբագիր ու գրող Յակոբ Պարոնեան ծնած է 19 Մայիս 1843-ին Ատրիանուպոլիս (Էտրինէ), մահածաւ 27 Մայիս 1891-ին Իսթանպուլի մէջ: Նախնական կրթութիւնը ստացած է տեղւոյն Արշակունեաց վարժարանին մէջ։ 1857-ին, մէկ տարի կը յաճախէ քաղաքի յունական վարժարանը։ Ապրուստը հոգալու համար դեղագործի մը քով կ’աշխատի երկու տարի, ապա կը պաշտօնավարէ ընկերութեան մը մէջ իբրեւ հաշուապահ։ Ան, իր ինքնաշխատութեամբ եւ անյագ ընթերցումով ձեռք բերած է լայն զարգացում եւ գրական հմտութիւն մը։ 1863-ին կը գաղթէ Իսթանպուլ եւ կը դասաւանդէ Սկիւտարի ճեմարանի մէջ, աշակերտ ունենալով Պետրոս Դուրեանը։ 1871-թուականին կ’սկսի ստանձնել զանազան հայ երգիծաթերթերու խմբագրութեան ու խմբագրապետութեան պաշտօնը: Երբ 1874 -ին կ’ստանձնէ «Մեղու» թերթի արտօնատէրի իրաւունքը, զոր զայն կը վերահրատարակէ որպէս «Թատրոն» երգիծաթերթ անունով։ Իբր արտօնատէր Պարոնեան թռիչք կու տայ իր խարազանող, բայց դաստիարակիչ սրամտութեամբ, ծաղրելով շրջապատի յոռի բարքերը։ Տնտեսական դժուարութիւններու պատճառաւ, «Թատրոն»ը կը դադրի 1877-ին։ Պարոնեան կ’ամուսնանայ Սաթենիկ Էթմէքճեանի հետ 1879-ին։ Կ’ունենան երկու զաւակ, աղ-

ջիկ մը՝ Զապէլ, եւ մանչ մը՝ Աշոտ։ 1879-ին կը սկսի աշխատակցիլ «Լոյս» թերթին, որպէս զաւեշտական բաժնի պատասխանատու։ Իր գրութիւնները լայն հետաքրքրութիւն կ՛ստեղծեն, սակայն, նիւթապէս գոհացուցիչ ձեւով չի վարձատրուելու պատճառաւ Պարոնեան կ’ստիպուի, «Լոյս»ի իր աշխատակցութիւնը դադրեցնել։ 1884-ին կ’սկսի «Խիկար» ամսագիրը հրատարակել, հակառակ նիւթական խոչընդոտներուն ու կարճ ընդհատումներուն, զայն կը հրատարակէ մինչեւ 1888 թուական։ Այս ամսագրին մէջ լոյս կը տեսնեն իր երգիծաբանական շատ մը կարեւոր գործերը։ Պարոնեան, 1888-1890 թուականներու միչեւ Ղալաթիոյ Կեդրոնական Ազգային վարժարանին մէջ տոմարակալութիւն կ’ուսուցանէ։ Հոն իրեն կ’աշակերտէ յայտնի լեզուաբան Հրաչեայ Աճառեանը: Պարոնեան, կը տառապի հիւծախտէ եւ կը մահանայ 1891-ին, թշուառութեան մէջ ձգելով այրին ու անչափահաս զաւակները։ Մարմինը կ’ամփոփուի Օրթագիւղի գերեզմանատունը: Շարունակութիւնը էջ 24

Հայ Կեանք

Էջ 24

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

ՀԱՅՈՑ ՄՕԼԻԷՐԸ, ԵՐԳԻԾԱԲԱՆ ՀԱՆՃԱՐԸ ՅԱԿՈԲ ՊԱՐՈՆԵԱՆԻ ՄԱՀՈՒԱՆ 128-րդ ՏԱՐԵԼԻՑԻ ԱՌԹԻՒ Շարունակութիւն էջ 23-էն

Տապանաքար մը չկանգնեցաւ անոր շիրիմին վրայ եւ շուտով մոռցուեցաւ անոր ճշգրիտ վայրը։ Հիմա արդէն անտէր կորսուած է հողակոյտն ալ: Պարոնեան եղաւ բեղուն ստեղծագործ մը։ Տասնեակ հազարէ աւելի էջեր արտադրեց կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ, յատկապէս 1871-1888 տարիներուն։ Իր բոլոր գրութիւնները մամուլի համար գրուեցան եւ լոյս տեսան լրագիրներու մէջ։ Թէեւ իր գործերէն ոմանք, իր իսկ կողմէ հրատարակուեցան առանձին հատորով: Պարոնեանի երկերու մեծամասնութիւնը գիրքերու մէջ ամփոփուեցան միայն իր մահէն ետք։ Իր գործերը կը կազմեն՝ «Մեծապատիւ Մուրացկանները» վէպը, «Քաղաքավարութեան Վնասները» պատմուածքներու շարքը, «Պտոյտ Մը Պոլսոյ Թաղերուն Մէջ» եւ «Ազգային Ջոջեր» նկարագրական էջերը, «Մեղու», «Թատրոն» եւ «Խիկար» թերթերու մէջ ցրուած բազմաթիւ քրոնիկները, ինչպէս նաեւ՝ «Ատամնաբոյժն Արեւելեան» եւ «Պաղտասար Աղբար» կատակերգութիւնները։ Պարոնեան ամէն բանէ առաջ իր ժամանակին ու միջավարին մարդն է։ Պոլսահայ կեանքը իր զանազան երեւոյթներով կ’արտացոլայ իր էջերէն։ Ան հաւասարապէս կը խարազանէ փառասէր աղաներն ու փոքրոգի թաղականները, խաբեբայ վաճառականներն ու կեղծաւոր կղերականները, վարձկան լրագրողներն ու մուրացկան բանաստեղծները, վերի խաւի եւրոպական բարքերը ընդօրինակելու մոլութիւնն ու վարի խաւի խաւարամտութիւնը։ Անոր գործը կը խնդացնէ, բայց խորքը շատ տխուր է։ Կը զուարճացնէ՝ առանց զուարճանալու։ Պարոնեանի գրականութիւնը կը ձգտի դաստիարակիչ ըլլալ եւ նպաստել ընկերութեան վատ բարքերը արմատախիլ ընելու։ Իր հեգնանքին նպատակը խնդացնելն ու նուրբ արուեստ մը ստեղծել չէ, որովհետեւ իր ընթերցողը պարզ ժողովուրդն էր: Իր ոճը եղաւ անկեղծ եւ իր լեզուն պարզ։ Գործածելով գրաբարէ մաքրուած սահուն արեւմտահայերէն: Ան ստեղծեց իրապաշտ արձակ մը՝ բնական, անզարդ, լի աշխոյժ բեմականութեամբ։ Վարպետօրէն նկարագրեց իրաւ կերպարներ եւ իրավիճակներ, սեղմ տողերով եւ կենսունակ երկխօսութիւններով։ Պարունեան հեղինակն է նաեւ «Երկու Տիրոջ Մէկ Ծառայ», «Ատամնաբոյժն Արեւելեան», «Պաղտասար Աղբար», «Շողոքորթը» թատերական գործերուն։ Պարոնեանի գործերն այսօր ալ արդիական են, բեմադրուած են Իսթանպուլի, Մոսկուայի եւ Երեւանի թատրոնի սրահներու մէջ։

Իսթանպուլի Օրթագիւղ թաղի հայոց եկեղեցւոյ բակին մէջ զետեղուած է, անոր մէկ յուշարձանը, իսկ Երեւանի այլ քաղաքներու մէջ կան անոր անունով կոչուող փողոցներ ու թատրոններ: Բայց ո՛չ, գերեզմանով թէ առանց գերեզմանի, Յակոբ Պարոնեան իր անկրկնելի գրականութեամբ յաւերժ կ’ապրի հայոց սրտին ու մտքին մէջ՝ իբրեւ անմահութիւնը նուաճած հայ երգիծագրութեան անհասանելի գագաթը: Չեն մեռնիր այնքա՜ն պարզութեամբ, սրատեսութեամբ եւ խորաթափանց իմաստութեամբ, այլեւ՝ ինքնահաւատարմութեան արեամբ գրուած Յակոբ Պարոնեանի գործերը:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 25

Լեզուաբանական

Արեւմտահայերէնի սխալ ընտրութիւնները (դ) ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ Հետագայ եւ յետագայ Բոլոր ենթահողերը գոյութիւն ունէին, որ այս երկւութիւնը չհաստատուէր աշխարհաբարի մէջ, աւելի ճիշդը՝ ոչ մէկ ատեն մտածուէր յետագայ ձեւի մը մասին, բայց ահա այսօր իրողութիւն է, որ արեւմտահայերուս մեծամասնութիւնը որդեգրած է այս վերջին սխալ ձեւը, եւ փոքրամասնութիւն մըն է, որ կը գրէ հետագայ ճիշդ ձեւը: Արդարեւ, «Հին հայկազեան»ը (1749) ընդմիշտ չունի յետագայ. ան կը ճանչնայ միայն հետագայ՝ հ-ով: «Նոր հայկազեան»ը (1837), որ մեր բառապաշարի հիմնաքարն է, ունի միայն հետագայ, որուն կցած է բազմաթիւ բնագրային օրինակներ մեր մատենագրութենէն: Դրած է յետագայ եւս, որուն կից գրած է «տե՛ս հետագայ», ուրեմն մերժած է այս վերջինը: Վենետիկի «Առձեռն»ը իր կարգին ունի միայն հետագայ: Միայն հետագայ ունին հայր Գրիգոր Ճելալեանի «Առձեռն բառարան հայկազեան լեզուի»ն (1865), Գաբամաճեանը (1913): Այս վերջինին ժամանակակիցներէն Պետրոս Զեքի Կարապետեան իր «Հայերէն-օսմաներէն բառարան»ին մէջ (1907) հաւասարապէս ունի թէ՛ հետագայ եւ թէ՛ յետագայ, որոնց դիմաց գրած է ‫كلەجك‬, որ կը նշանակէ գալիք, ապառնի, ապագայ, այլ խօսքով՝ այս երկուքը հոմանիշներ նկատուած են: Կարապետեանէն ետք՝ միայն հետագայ ունի Գայայեանը (1938): Պետրոս վ. Ճիզմեճեանը ունի երկուքն ալ, որոնցմէ հետագայ-ին դիմաց գրուած է յաջորդ, ետեւէն եկող, գալիք, իսկ յետագայ-ին դիմաց ալ գրած է յաջորդող, յետոյ եկող, մօտ յաջորդները. իրապէս զանազանելի տարբերութիւն մը կա՞յ այս երկու բացատրութեանց միջեւ, իսկ եթէ այո, ապա ինչո՞վ կրնայ արդի հայը զանազանել յաջորդ-ն ու յաջորդող-ը...: Արտաշէս Տէր Խաչատուրեանի բառարանին մէջ (1968) կը գտնենք երկուքն ալ՝ նոյն արուեստական ու բռնազբօսիկ զանազանութեամբ. արդարեւ՝ հետագայ_ յաջորդ, ետեւէն եկող, գալիք, յետագայ_ յաջորդող, յետոյ եկող, ետքինը: Նկատել «տարբերութիւն»ը յաջորդ-ին եւ յաջորդող-ին միջեւ, այլեւ գալիք-ին ու յետոյ եկողին միջեւ...: Ո՞ր արեւմտահայուն (եւ ոչ միայն արեւմըտահայուն) կրնաս հասկցնել, թէ ասոնք «տարբեր» բաներ են եւ ըստ այսմ պէտք է կիրարկուին. բայց միթէ ե՞ն: Աւելի ուշ հայր Անդրանիկ Կռանեան նոյնացուցած է այս երկուքը՝ իբրեւ յետոյ եկող, յաջորդ: Ինչպէս կը նկատենք, արեւմտահայ բառարանագիրները որեւէ հիմնաւորում չունէին հետագայ

ձեւին կից աւելցնելու յետագայ տարբերակ մը, որ ըստ էութեան անգոյ է, երբ Սեբաստացիի, Աւգերեանի, Գաբամաճեանի, Գայայեանի նման հսկաներ տեղ չէին տուած անոր, իսկ աւելի ուշ բերուած զանազանութիւնները բացարձակապէս շօշափելի ու ընկալելի չեն: Ասկէ բացի, իրենց օրին ի նպաստ հետագայ-ին ու ընդդէմ յետագայ-ին կատաղի պայքարով հանդէս եկան հայր Արսէն Ղազիկեանն ու Բենիամին Թաշեանը եւ ուրիշներ: Բայց ահա, ինչպէս ըսի, յետագայ ձեւը որոմի մը կենսունակութեամբ զարգացաւ, ուռճացաւ եւ այսօր գրաւած է արեւմտահայ գրաւոր խօսքի մօտաւորապէս 95 տոկոսը: Այս ուռճացումին պատճառը այն է, որ արդի (ու ոչ միայն արդի) արեւմտահայուն մտքին մէջ աղօտած ու նսեմացած է հետագայ բառին դասական իմաստը, եւ ան կառչած է յետագայ ձեւին՝ ասոր մէջ տեսնելով յետոյ գալիք-ի նշանակութիւնը: Մինչդեռ հետագայ բառին մէջ, որ կը նշանակէ ետեւէն եկող, հետքին վրայէն եկող, հետեւող, յաջորդող, արդէն առկայ է յետոյ գալու իմաստը, քանի ինչ որ կամ ով որ կը յաջորդէ բանի մը կամ մէկու մը, ինքնաբերաբար յետոյ եկած կ’ըլլայ: Բաց աստի՝ դասական հետ բառը ինքնին արդէն կը նշանակէ նաեւ ետք, յետոյ, աւել ուշ, այս իմաստին հիմամբ ունինք յորմէհետէ մակբայը, որ կը նշանակէ որմէ ետք, այլ խօսքով՝ հետագայ կը նշանակէ նաեւ յետոյ գալիք, յետոյ եկող: Այս բոլոր իմաստներուն կողքին՝ ալ ի՞նչը կրնար մղել աշխարհաբար մտածողութիւնը, որպէսզի հնարէր յետագայ մը, եւ ի՞նչ նշանակելու համար,-- իբրեւ յետո՞յ եկող: Բայց չէ՞ որ հետագայ-ն արդէն ունի այս իմաստն ալ, ինչպէս տեսանք: Այս հնարանքին, այս ընտրութեան մէջ կայ, սակայն, ժողովրդային անփորձ ստուգաբանութեան բաժինը եւս. արդարեւ, յետ արմատը գոնէ աշխարհաբարեան բառերու մէջ յետոյ չի նշանակեր, այլ կը նշանակէ ետեւ կամ դէպի ետեւ. ահա օրինակներ՝ յետագնաց − դէպի ետեւ գնացող, գացող յետադարձ − դէպի ետեւը դարձած յետադաս − ետեւը դասուած յետադէմ − դէպի ետեւ դիմող յետազդեցիկ − դէպի ետեւ՝ անցածին վրայ ազդող յետախաղաց – դէպի ետեւ խաղացող՝ շարժող՝ ընթացող յետակաց − ետեւը կեցած, կանգնած յետաձգել − յետ, այսինքն՝ ետեւը ձգել (Մալխասեան) յետահայեաց − դէպի ետեւը հայող, նայող յետամնաց − ետեւը մնացած Շարունակութիւնը էջ 26

Հայ Կեանք

Էջ 26

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Արցախ. Ի՞նչ բանած են եւ կը բանին համանախագահները` Ռուսիան, Ֆրանսան եւ Ամերիկան Շարունակութիւն էջ 14-էն

որոնք կը բացակային համանախագահներու դիւանագիտական զեկոյցներուն մէջ: Այսօր հայութիւնը կը դիմագրաւէ այլապէս կարեւոր հարց մը` բնակեցումը, որպէսզի քաղաքական դէմքեր եւ լրագրողներ դադրին ըսելէ, որ Արցախի մէջ կ՛ապրին միայն 150.000 հայեր:

պիտի ըլլայ, երբ իմաստասէրները ըլլան արքայ, եւ արքաները` իմաստասէր»: Կը պատահի՞, համանախագահները որ Թոմաս Մուր կարդան: 6 Մայիս 2019, Երեւան

Մարտահրաւէր է բնակչութեան աճը, որ յուզումէ, բարեսիրութենէ, տուրիզմէ, ճառէ եւ երգէ տարբեր որակ է` ազգի գոյութեան երաշխաւորման եւ հայրենատիրութեան ճամբուն վրայ: Ապագան պիտի կերտուի նաեւ եւ մանաւանդ համրանքով, որ ենթակայական ազդակ չէ, այլ` առարկայական անշրջանցելի տուեալ: Իսկ համանախագահները պէտք է պատասխանեն պարզ հարցումի մը. թաթարները` այսօրուան ատրպէյճանցիները ե՞րբ եկած են աշխարհի այս շրջանը, այսինքն` ներխուժած եւ բռնագրաւած: Առանց կռթնելու իրաւունքի եւ ճշմարտութեան վրայ` դիւանագիտական ճապկումները աճպարարութիւն են: Անգլիացի իմաստասէր Թոմաս Մուր (14781535), զոր թագաւորը գլխատել տուաւ իր հաստատ համոզումներուն համար, եւ եկեղեցին զայն սրբացուց, կ՛ըսէ. «Մարդկութիւնը օր մը երջանիկ

Արեւմտահայերէնի սխալ ընտրութիւնները (դ) Շարունակութիւն էջ 25-էն

յետաշարժ − դէպի ետեւ շարժող յետընթաց − դէպի ետեւ ընթացող, հկնշ.՝ յառաջընթաց յետսապահ − տեւը՝ ետեւի դիրքերը պահող Խորքին մէջ յետ արմատը՝ ի ետ, իր բոլոր կիրարկութեանց մէջ ալ ետեւ կը նշանակէ. ի՞նչ ըսել է, օրինակ, յետպատերազմեան տարիներ,− սա կը նշանակէ այն տարիները, որոնք եկան պատերազմին ետեւէն. այսինքն՝ պատերազմը աւարտեցաւ, անոր ետեւէն եկան այս տարիները եւ յաջորդեցին պատերազմին: Անշուշտ այսպիսիներուն մէջ մենք այլեւս ժամանակային իմաստ ալ կը դնենք, եւ յետպատերազմեան-ը կ’ընկալենք (նաեւ) իբրեւ պատերազմէն ետք, յետոյ եւ այլն, սակայն այս ժամանակային իմաստը յառաջացած է պարզ համաբանութեամբ միայն:

Այս տուեալներով՝ եթէ մենք ունենայինք յետագայ բառ մը, ապա ան պիտի նշանակէր դէպի ետեւ եկող, եւ ոչ թէ՝ յետոյ եկող, ինչ որ այս բառը կիրարկողներուն ուզածը կամ կարծածն է: Իսկ դէպի ետեւ եկող-ի գաղափարը կը գտնենք արդէն յետագնաց, յետախաղաց, յետընթաց բառերուն մէջ, եւ լեզուն փաստօրէն գոհացած է այս երեքով եւ պէտք չէ տեսած հնարել յետագայ մըն ալ, որ պարզ ռամկաբանութիւն մըն է, յերիւրածոյ գոյացութիւն մը: Մտածողներ ալ կան, թէ բերուած կրկնակ ձեւերու առկայութիւնը լեզուական հարստութիւն մըն է. սխա՜լ տրամաբանութիւն. յետագայ-ն իր անորոշ իմաստով աւելորդ ու խանգարիչ բեռ մըն է, որ կը կաշկանդէ հետագայ-ի ճիշդ ընկալումն ու հեզասահ կիրարկութիւնը: Եզրակացութիւն՝ յետագայ-ն կեղծ ու շինծու բառ մըն է, որ ոչինչ կու տայ հայերէնին:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 27

Արաբական Ծոցի Աստուածաշունչի ընկերութիւնը կը հրատարակէ նոր գիրք մը՝

«Աստուածաշունչի յանձնարութիւնը՝ վերագտնել հաւատք, յոյս եւ անձը» հեղինակութեամբ Ընդհանուր քարտուղար՝ դոկտ. Հրայր Ճէպէճեանի Արաբական Ծոցի Աստուածաշունչի ընկերութեան Ընդհանուր քարտուղարին նոր հատորը կը համարուի եզակի հրատարակութիւն մը Աստուծաշունչի Յանձնարութիւն (Bible Engagement) ճիւղին մէջ, որ կը ձգտի քաջալերել Աստուածաշունչը կարդալու եւ հասկնալու՝ մեկնելով անհատին եւ հաւաքականութեան լեզուական եւ ընկերամշակութային տուեալներէն։ Դոտկ. Ճէպէճեանի աւելի քան երեք տասնամեակներու վրայ երկարած ծառայութիւնը Արաբական Ծոցի երկիրներուն մէջ եղած է բեղուն եւ բազմազան։ Անոր ձեռնարկած բոլոր գործունէութիւնները եւ լայնածիր աշխատանքի մեծագոյն բաժինը կեդրոնացած է նպաստել Արաբական Ծոցի երկիրներուն մէջ աշխատող հարիւրէ աւելի ազգութիւններէ բաղկացած հազարաւոր աշխատաւորներու ընկերային, տնտեսական եւ հոգեւոր վիճակներուն որպիսութեան։ Անոր նոր հատորը՝ «Աստուածաշունչի յանձնարութիւնը՝ վերագտնել հաւատք, յոյս եւ անձը», եզակի հրատարակութիւն մըն է, որ անզուգական կը յամարուի Աստուծաշունչի Յանձնարութիւն աստուածաբանական ճիւղին մէջ։ Գիրքը կը ներկայացնէ աննախնդաց ակադեմական սերտողութեան մը արդիւնքները, որ նոր լուսաբանութիւններ, գիտելիքներ եւ հորիզոններ կը ներկայացնէ բազմաթիւ ազգերէ բաղկացած աշխատաւորներու հոգեւոր հասունութեան եւ անոնց քրիստոնէական յոյսի պատգամին ընկալումին եւ կիրարկումին Արաբական Միացեալ Էմիրութիւններուն մէջ։ «Որպէս Աստուածաշունչի ընկերութեան Ընդհանուր քարտուղար», կը գրէ դոկտ. Ճէպէճեան գիրքին յառաջաբանին մէջ, «ոչ միայն տարածեցի Աստուածաշունչը, այլ նաեւ օժանդակեցի զանազան լեզուական եւ համայնքային ընկերութիւններու հոգեւոր որպիսութեան՝ քաջալերելով հազարաւոր գրագէտ եւ անգրագէտ աշխատաւորներ, որպէսզի կարդան, հասկնան եւ ընկալեն Աստուածաշունչի պատգամը: Այս երբեք դիւրիւն չեղաւ, մանաւանդ Արաբական Ծոցի երկիրներուն մէջ, բայց տիրապետող աննպաստ վիճակները բազմապատկեցին հաւատքս եւ ամրապնդեցին վստահութիւնս Աստուծոյ վրայ»: Հրայր Ճէպէճեան մասնակցած է շատ մը ազգային, միջազգային եւ միջեկեղեցական համագումարներու եւ ներկայացուցած զանազան դասախօսութիւններ։ 2010-ին ան հրատարակեց իր առաջին հատորը՝ «Հայուն գոյապայքարի ճանապարհը»,

ուր ամփոփուած էին անոր երեսուն տարիներու յօդուածներու հաւաքածոն: 2014-ին ան ստացաւ դոկտորական վկայականը Նիւ Եորքի Աստուածաբանական Ճեմարանէն՝ Աստուածաշունչի յանձնարութիւն ճիւղին մէջ։ Պարգեւատրուած է Հայաստանի Հանրապետութեան Սփիւռքի նախարարութեան «Մայրենի Դեսպան» շքանշանով։ 2018-ին ան հրատարակեց իր յօդուածներու եկրորդ հաւաքածոն՝ «Սփիւռքահայ կեանքեր՝ ինչպէս որ տեսայ»։ Ամուսնացած է դոկտ. Արտա Պոյնէրեան-Ճէպէճեանի հետ եւ ունին երկու զաւակներ՝ Վահէ եւ Ալիք:

Հայ Կեանք

Էջ 28

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Պատմական նշմարներ

Քիչ մը պատմութիւն ԱՐՄԵՆԱԿ ԵՂԻԱՅԵԱՆ

Կ

արգ մը հարցասէր ընթերցողներ, հիմնուելով վերջին «Կիրակնօրեայ ընթերցումներ»-ուն վրայ, հարց տուած են, թէ՝ – Ինչո՞ւ Շապուհ արքան մեծ հիացում ունէր Մուշեղ Մամիկոնեանի հանդէպ, – Ինչո՞վ սխալ է «սեղմիրան» բառին կառոյցը: Ստորեւ կը պատասխանեմ առաջին հարցումին: *** Շապուհ արքան,_ որ ծանօթ է նաեւ «երկարակեաց» մակդիրով,_ քանի ան իշխեց 70 տարի,_ երեսուն տարի շարունակ պատերազմեցաւ հայոց Արշակ Բ. թագաւորին դէմ (Դ. դարու բ. կէսին)՝ առանց շօշափելի յաղթանակ մը տանելու: Ի վերջոյ ան ձանձրացաւ այս անիմաստ պայքարէն եւ որոշեց սիրաշահիլ Արշակը, հաշտուիլ անոր հետ եւ զայն դարձնել իր զինակիցը, ինչպէս միշտ եղած են հայ ու պարսիկ արքաները: Եւ առ այդ իր քովը հրաւիրեց զայն: Արշակ ինք եւս յոգնած ու ձանձրացած էր այս անվերջանալի պատերազմներէն եւ կը փափաքէր խաղաղ ապրիլ, սակայն կը տատամսէր Տիզբոն երթալու, մինչեւ որ խորհրդականները յորդորեցին զինք երթալու: Ու գնաց՝ հետը տանելով Վասակ Մամիկոնեանը, հայոց բանակի սպարապետը, որ բուն հերոսն էր անցնող տարիներու պատերազմներուն: Շապուհ շատ սիրալիր ընդունելութիւն մը ըրաւ Արշակին, իր զաւակը կոչեց զայն եւ յօժարեցաւ վերականգնել հայոց արքային դիրքը իր արքունիքին մէջ՝ բազմեցնելով զայն իր անմիջական աջին, ուր կը գտնուէր բարեկամներու տրամադրուած բարձերուն առաջինը: Սակայն Շապուհի միտքը հանգիստ չէր. Արշակ հաւատարիմ պիտի մնա՞ր իրենց բարեկամութեան, անգամ մը որ Հայաստան վերադառնար: Անոր խորհրդականները թելադրեցին Հայաստանէն հող եւ ջուր բերել եւ շաղ տալ արքայական տաղաւարին գետինը ու անոր վրայ փորձել Արշակի հաւատարմութիւնը: Շապուհ այդպէս ալ ըրաւ: Ապա Արշակին հետ մեկուսացաւ իր տաղաւարին մէջ, ուր անոնք զրուցելով կը ճեմէին մերթ պարսկական հողին վրայ, մերթ հայկական հողին ու ջուրին վրայ: Շապուհ Արշակը տարաւ նախ պարսկական հողին վրայ, ուր հայոց արքան սկսաւ խոր զղջումի արտայայտութիւններ ունենալ իր ըմբոստ ընթացքին համար, հազար ներողութիւն խնդրեց Շապու-

հէն, կորաքամակ համբուրեց անոր ձեռքերը, արցունքներովը լուաց զանոնք եւ յաւիտենական հաւատարմութիւն խոստացաւ պարսկական գահին: Ապա Շապուհ տարաւ Արշակը հայկական հողին վրայ, ուր ան յանկարծ այլակերպեցաւ. փոխուեցան անոր ձայնը, դէմքին արտայայտութիւնը, նայուածքն ու շարժումները: Եւ Արշակ սկսաւ յոխորտալ ու սպառնալ Շապուհին դէմ եւ հաշիւ պահանջել անոր գործած չարիքներուն եւ հասցուցած վնասներուն ի հատուցում՝ քայքայում ու կործանում խոստանալով Սասանեան գահին, որ պատճառ դարձած էր Արշակունիներու ոչնչացման Պարսկաստանի մէջ... *** Շապուհ եւ խորհրդականները այս բոլորէն եզրակացուցին, որ եթէ Արշակ Հայաստան վերադառնայ, պիտի վերսկսի նոյն մոլուցքով ու վրէժխնդրութեամբ շարունակել իր պայքարը պարսկական գահին դէմ: Ուստի, ան շղթայակապ արգելափակեց Արշակը Անյուշ բերդին մէջ, ուր մտնողը այլեւս լոյսը չէր տեսներ, իսկ Վասակը մորթազերծ ընել տուաւ, յարդով լեցուց անոր մարմինը եւ զայն կախեց Արշակի դիմաց՝ առաւելագոյնս մորմոքելու համար անոր սիրտը: Այս նենգութենէն ետք Շապուհ իր բանակներով ազատօրէն մտաւ Հայաստան՝ աւարի ու աւերի մատնելով զայն եւ առաթուր կոտորելով անոր բնակչութիւնը, որ անտէր մնացած էր: Արշակի կինը՝ Փառանձեմ թագուհին, 11 հազար զինուորներով ու երկու նաժիշտներովը ամրացաւ Ադրտագերս բերդին մէջ, ուր մօտաւորապէս ամբողջ տարի մը դիմադրեց Շապուհի ամէնօրեայ գրոհներուն: Սակայն համաճարակ մը սկսաւ կոտորել բերդին պաշտպանները, որոնք սկսան մեռնիլ հարիւրներով ու հազարներով: Ողջ մնաց միայն գեղեցիկ Փառանձեմը՝ իր երկու նաժիշտներով: Ան ստիպուած անձնատուր եղաւ: Շապուհ Պարսկաստան տարաւ թագուհին, մինչ իր զինուորները երկու շաբաթ տիւ եւ գիշեր պարպեցին Արտագերսի գանձերը ու աւար տարին զանոնք: Շարունակութիւնը էջ 29

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 29

Քիչ մը պատմութիւն Շարունակութիւն էջ 28-էն

Որմէ ետք Շապուհ սարքեց հրապարակային տօնախմբութիւն մը, որուն ընթացքին հրապարակաւ պղծեց Փառանձեմը, ապա զայն յանձնեց իր զինուորներու քմահաճոյքին եւ ի վերջոյ ցցամահ ընել տուաւ զայն: *** Արշակ ունէր 16-ամեայ զաւակ մը՝ Պապը, որ պատանդ տարուած էր Բիւզանդիոն, իսկ Վասակ ունէր զաւակ մը՝ Մուշեղ Մամիկոնեանը, որ յաջորդեց իրեն: Մուշեղ ի մի հաւաքեց հայ ցիրուցան ուժերը, մեծ պատուիրակութեամբ մը գնաց Բիւզանդիոն եւ խնդրեց, որ վերադարձնեն Պապը՝ յաջորդելու համար հօրը եւ օգնեն հայոց բանակին, որպէսզի ազատագրէ Հայաստանը: Բիւզանդացի արքան ի կատար ածեց Մուշեղի այս խնդրանքները եւ Պապը ուղարկեց Հայաստան՝ կարեւոր բանակ մը յանձնելով անոր, ինչպէս նաեւ վարժ զօրավարներ ու խորհրդականներ: Մուշեղ յաջողեցաւ կարճ ժամանակի մը մէջ վերականգնել Հայաստանի կացութիւնը, կոտորել պարսիկ անհամար զօրքերը՝ «մինչեւ վերջին մարդը», գլխակորոյս փախուստի մատնելով Շապուհը: Մուշեղ գերի բռնեց 600 պարսիկ ազնուականներ, որոնց բոլորը մորթազերծ ընել տուաւ ու անոնց խամաճիկները ղրկեց Պարսկաստան: Ան գերի բռնեց նաեւ Շապուհի կանանոցը, որուն հանդէպ վարուեցաւ մեծագոյն յարգանքով. շքեղ ժանուարներու մէջ բազմեցուց կիները եւ նմանապէս ղրկեց Շապուհին: Շապուհ, որ շատ բնական գտած էր իր ազնուականներուն պատահածը, ափ ի բերան մնաց՝ անվթար ստանալով իր կանանոցը, իմա՝ հարեմը: Եւ ճիշդ Մուշեղի այս քայլին դիմաց էր, որ ան իր գինիի բաժակին վրայ փորագրել տուաւ անոր կերպարը՝ սպիտակ ձիուն վրայ նստած: Յորմէ հետէ ամէն անգամ որ գինի պիտի խմէր, կը բարձրացնէր բաժակը եւ զայն բերանը տանելէ առաջ կը կրկնէր.

– Ճերմակաձին գինի արբցէ[1]: ***

Քանի մը ընթերցողներ կը հարցնեն, թէ ի՛նչ վախճան ունեցաւ Արշակ Բ. արքան: Ուրեմն կը պատասխանեմ՝ միշտ hետեւելով Փաւստոսի պատմութեան: *** Արշակը բանտարկելէ եւ Հայաստանը իրեն ենթարկելէ ետք՝ Շապուհ դիմագրաւեց աւելի մեծ վտանգ մը, որ էր Հիւսիսի վայրի ցեղերու յարձակումները, որոնք տակնուվրայ ըրին Պարսկաստանը: Եւ Շապուհ ստիպուեցաւ վերսկսիլ իր պատերազմները, որոնք աւելի կը դժուարանային: [1] Պատմութիւնս աւանդուած է Ե. դարու պատմիչ Փաւստոս Բուզանդի կողմէ:

ՀՀ հանրայայտ ժողովրդական արտիստ Բարսեղ Թումանեանը (պաս), Տիգրան Չուխաջեանի «Արշակ Բ․ » օփերայի ներկայացման 150-ամեակի առիթով։

Անգամ մը, կռուի մէկ տաք պահուն, այնպէս պատահեցաւ, որ Շապուհ,– յոգնած ու առանձին մնացած,– շրջապատուի մեծաթիւ թշնամիներով, որոնք կը փորձէին սպաննել զինք ու այդպէսով յաղթական դուրս գալ պատերազմէն. մահը անխուսափելի էր: Այդ օրհասական պահուն յանկարծ Շապուհը շրջապատող թշնամիներու օղակին մէջ կը յայտնուի Դրաստամատ անունով հայ զօրական մը, որ կը ծառայէր պարսկական բանակին մէջ. ան կը սպաննէ թշնամիներէն շատերը, մնացեալն ալ փախուստի կը մատնէ եւ կը յաջողի փրկել Շապուհի կեանքը: Պատերազմի աւարտին Շապուհ կը յիշէ Դրաստամատը, քովը կը կանչէ զայն եւ կ’ըսէ անոր.

– Ես կեանքս քեզի պարտական եմ եւ կ’ուզեմ վարձատրել քեզ: Պահանջէ ի՛նչ որ կ’ուզես՝ փառք, պատիւ, կալուածներ, մինչեւ թագաւորութեանս կէսը, եւ կը խոստանամ տալ ուզածդ: – Ես իմ պարտականութիւնս կը կատարէի եւ փոխարէնը ոչինչ կ’ուզեմ, սակայն եթէ կը փափաքիս անպայման վարձատրել զիս, ապա թոյլ տուր, որ երթամ Անյուշ բերդ եւ մէկ օր տեսնեմ բնիկ թագաւորս՝ Արշակը, ու մխիթարեմ զինք իր դժբախտութեան մէջ: Շապուհ կը սրտմտի ու կը լռէ պահ մը: – Շատ ծանր պահանջ դրիր, Դրաստամա՛տ,– կը պատասխանէ ան,– վասնզի այն օրէն ուր հաստատուած է այդ բերդը, տակաւին ոչ մէկուն իրաւունք տրուած է այնտեղ այցելել հարազատի մը: Սակայն քանի որ խոստացայ, կը շնորհեմ քեզի այդ առիթը. գնա՛ ու տե՛ս թագաւորդ: Եւ Դրաստամատ իր արբանեակներով ու թիկնապահներով կը մեկնի Անյուշ բերդ՝ հետը տանելով արքայական հրամանագիրը: Անոր առջեւ ճռնչալով կը բացուին Արշակի խուցին ժանգոտած դռները, եւ Դրաստամատ կ’ողջագուրուի Արշակի հետ: Ան կը հանէ անոր վրայէն հնացած հագուստները, կը լոգցնէ ու կը մաքրէ զայն, անոր կը հագցնէ արքայական պատմուճանը եւ անուշահոտով կ’օծէ անոր գլուխը, «ինչպէս օրէն էր թագաւորաց»: Յետոյ կը Շարունակութիւնը էջ 30

Էջ 30

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայաստանը ամենահիասքանչ վայրն է, որ կրնաք այցելել այս ամրան. Matador Network «Եթէ կը ցանկաք, որ ձեր յաջորդ արձակուրդը ըլլայ իսկապէս իւրայատուկ, ապա պէտք է այցելէք Հայաստան: Բացի այն փաստը, որ Քարտաշեանները հայ են, ինչ որ երբեք ալ երկրի մեղքը չէ, երկիրը հիմնականօրէն յայտնի չէ: Անկախ անկէ, կ’այցելէք լեռնային ցնցող կանաչ տարածքներ, կը համտեսէք հին ու համեղ խոհանոցը կամ կը ծանօթանք հարուստ պատմութեան, չէք զղջար` Հայաստանը դարձնելով ձեր առաջին կանգառը Հարաւային Կովկասի մէջ»,-կ՛ըսուի յօդուածին մէջ ու կը ներկայացուի Հայաստանի հին պատմութիւնն ու գեղեցիկ աւանդոյթները: Երկիր, որ առաջինը ընդունած է քրիստոնէութիւնը, ուր կը գտնուի առաջին քրիստոնէական եկեղեցին. Էջմիածնի Մայր Տաճարը, որ կառուցուած է 301-303 թուականներուն, մինչեւ այսօր հայերու կրօնական կեդրոնն է: Կը նշուի Գեղարդի վանական համալիրի, Տաթեւի վանքի մասին, հայկական յայտնի գորգերու մասին: Ամերիկեան Matador Network կայքը, որ մասնագիտացած է զբօսաշրջութեան, մշակոյթի ուղղութեամբ, յօդուած մը նուիրած է Հայաստանին` որպէս լաւագոյն այցելութեան վայր այս ամրան` զայն վերնագրելով «Հայաստանն ամենահիասքանչ վայրն է, որ կրնաք այցելել այս ամրան»: Յօդուածին մէջ կը նշուի, որ Ասիան այս ամրան ամենայայտնի ուղղութիւններէն է, իսկ Հայաստանը, որ կը զբաղեցնէ իւրայատուկ մշակութային տարածք, որ ամբողջութեամբ ոչ ասիական է, ոչ եւրոպական, աշխարհի մէջ ամենագեղատեսիլ վայրերէն է, կը փոխանցէ Panorama.am-ը:

Արարատ լեռը, որ, տեխնիկականօրէն կը գտնուի Թուրքիոյ տարածքին, հսկայական նշանակութիւն ունի հայերուն համար` որպէս հայրենիքի խորհրդանիշ: Հայաստանը ունի նաեւ լաւագոյն խոհանոցը աշխարհի մէջ` լաւաշ, քուֆթա, խորոված, պաստուրմա, գաթայ, ծիրան: Իսկ ամենակարեւոր հարցը, արդեօ՞ք կարելի է ծորակէն ջուր խմել, ապա պատասխանն է` այո: Ջուրը ոչ միայն անվտանգ է, այլ աշխարհի մէջ ամենամաքուրներէն է:

Քիչ մը պատմութիւն Շարունակութիւն էջ 29-էն

յարդարէ սեղանը՝ բազմատեսակ համադամներով, երաժիշտները կը նուագեն հայրենի Գողթան երգերը՝ ի զուարճութիւն հայոց գերեալ արքային, որ այնքան կը սիրէր զանոնք, եւ գինին առատօրէն կը հոսի փարչերէն: Այնու ուտէին, ըմպէին եւ ուրախ լինէին: Երբ բաւական կը խմէ Արշակ, կը յիշէ իր փառքի օրերը, կը սկսի կամաց-կամաց մռայլիլ, եւ կու գայ պահ մը, ուր դառնացած կ’ըսէ.

– Ուրեմն այսպէ՞ս պիտի ըլլայի... Եւ սեղանին վրայէն առնելով պտուղի դանակը՝ կը մխրճէ կուրծքին: Դրաստամատ կը շփոթի այս անակնկալ կացութեան առջեւ, խորապէս կը զղջայ, որ պատճառ դարձաւ իր թագաւորի մահուան, ապա քաշելով արիւնլուայ դանակը Արշակի վէրքէն՝ կը խրէ զայն ի՛ր կուրծքին եւ անշունչ կ’իյնայ անոր տաք դիակին վրայ:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Նոր հրատարակութիւններ

Պատրաստեց ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ  Ազնաւորեան Զարեհ արք., «Հասկնանք մեր պատարագը – Սուրբ պատարագի զարգացումը, կառոյցը, բովանդակութիւնը», հրատարակութիւն Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան Քրիստոնէական դաստիարակութեան բաժանմունքի, խմբագիր՝ Զարեհ վրդ. Սարգիսեան, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարան, Անթիլիաս, 2019, 126 էջ:

Էջ 31

 Մանուկեան Աբէլ քահանայ, «Ժնեւի մէջ Հնչակեան կուսակցութեան ծագումը եւ Քսան կախաղաններու ժառանգութիւնը», «Զանգակ97» ՍՊԸ տպարան, Երեւան, 2019, 192 էջ (14,2 x 21,8 սմ.) (անձերու, դէպքերու եւ փաստաթուղթերու բազմաթիւ լուսանկարներ, յատուկ անուններու եւ հասկացութիւններու միացեալ ցանկ) (անգլերէն): Մեկենասներ՝ տէր եւ տիկին Վազգէն Գալթաքճեան: Գիրքը նուիրուած է Մարի Գալթաքճեանին եւ Պօղոս Մութաֆեանին: Հրատարակութեան օժանդակած է Ս.Դ.Հ.Կ.ի Թորոնթոյի մասնաճիւղը:  Պէրպէրեան Հուրի, «Թափառաշրջիկ յեղափոխականներ. Հայերը եւ ռուսական, իրանական եւ օսմանեան աշխարհներուն մէջ առնչակից յեղափոխութիւնները», ԱՄՆ, Ապրիլ 2019, 320 էջ (15,2 x 22,9 սմ.) (8 քարտէս, 7 սեւճերմակ լուսանկար) (անգլերէն):  Վարդանեան Գուրգէն, «Մշակոյթը Հայաստանի առաջին Հանրապետութիւնում (19181920)», խմբագիր՝ Շահան Գանտահարեան, հըրատարակութիւն «Խաչիկ Պապիկեան հրատարակչական հիմնադրամ»ի թիւ 13, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան տպարան, Անթիլիաս, 2019:

 Դանիէլ Վարուժան, «Հացին երգը», խըմբագիր՝ Սեւան Տէյիրմենճեան, «Արաս» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2019, 112 էջ (16,5 x 21,5 սմ.) (հեղինակին յետմահու՝ 1921-ին լոյս տեսած տաղարանին վերահրատարակութիւնը` ապակետիպ բազմացմամբ) (հայերէն):

 Տերոժի Ժաք, «Նեմեսիս գործողութիւնը. Հայ վրիժառուները», ֆրանսերէնէ թարգմանեց Աբրահամ Ահարոնեան, խմբագիր՝ Խորխէ Գազանճեան, Պուէնոս Այրես, 2019 (սպաներէն): Լոյս տեսած է Ժան եւ Գարմեն Աբգարեան Հիմնարկութեան մեկենասութեամբ:

 Դանիէլ Վարուժան, «Հացին երգը», թարգմանիչ՝ Օհաննէս Շաշքալ, խմբագիր՝ Ռոպէր Քոփթաշ, «Արաս» հրատարակչութիւն, Սթամպուլ, 2019, 120 էջ (16,5 x 21,5 սմ.) (թրքերէն):

 «Տոհմիկ բարերարը», կազմող՝ Էմմա Յովսէփեան, Երեւան, 2019 (նամակներ եւ զանազան փաստաթուղթեր ու նիւթեր): Ժողովածուն լոյս տեսած է Գալուստ Կիւլպէնկեանի ծննդեան 150ամեակի առթիւ:

 Թաշճեան Վահէ, «Օրագիր եղեռնի ու պայքարի. Շողակաթին մահը Սալամիայի մէջ», Բերիոյ թեմի հրատարակութիւն, «Այգ» մատենաշարի թիւ 23, Հալէպ, 2019:  Ծաղիկեան Ալպերթ, «Չերգուած հերոսներ. Մեր մոռցուած հերոսները՝ Արտաշէս Գալուստի Գէորգեան, Թորգոմ Գալուստի Գէորգեան, Օննիկ Եանիկեան, Գուրգէն Եանիկեան, Ասատուր Մելիքի Հասան-Ջալալեան», ԱՄՆ, 43 էջ (15,2 x 22,9 սմ.) (ազգային վրիժառուներու կենսագրութեանց անյայտ մանրամասնութիւններ՝ քաղուած մեծ մասամբ անոնց ազգականներէն) (անգլերէն):  «Հայ իրականութիւնը մեթր Հրաչեայ Սեդրակեանի գրիչէն», կազմեց եւ ծանօթագրեց Պետրոս Թորոսեան, յատուկ անուններու ցանկագրումը եւ հրատարակութիւնը՝ «Շիրակ» հրատարակչատան, Պէյրութ, 2019, 728 էջ (17 x 24 սմ.) (ՌԱԿ-ի ԹՄՄ-ի եւ ՀԲԸՄ-ի ղեկավարի հրապարակագրութեան եւ ելոյթներու հաւաքածուն, լուսանըկարներ, յատուկ անուններու, յապաւումներու եւ անոնց համար օգտագործուած աղբիւրներու ցանկեր, Հրաչեայ Սեդրակեանի գրութիւններու մատենագիտական ցանկ, անգլերէն ամփոփում):

 «Օսմանեան Կայսրութեան մէջ հայոց ցեղասպանութիւնը. Վերապրողներու վկայութիւնները», թարգմանիչ՝ Տիրան Լոգմակէօզեան, Սթամպուլ, 2019 (թրքերէն):

Էջ 32

Հայ Կեանք Յունաստանի Հայ Աւետարանական Եկեղեցի

Կազմակերպութեամբ՝ Յունաստանի Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ «Արեւիկ» Գրատան

Հովանաւորութեամբ՝ Հ.Հ. Արտակարգ եւ Լիազοր Դեսպան Տիար Ֆատէյ Չարչοղլեանի Գրական Երեկոյ եւ Դոկտ. Հրայր Ճէպէճեանի «ՍՓԻՒՌՔԱՀԱՅ ԿԵԱՆՔԵՐ ԻՆՉՊԷՍ ՈՐ ՏԵՍԱՅ» Գիրքին Շնորհանդէսը Գեղարուեստական Յայտագիրով Ուրբաթ, 21 Յունիս 2019 Ժամը 20։00-ին Հայ Աւետարանական Եկեղեցւոյ մէջ Գոքինիա - Լամիաս 30

Արշիլ Կորքիի գործերու բացառիկ ցուցահանդէս՝ Վենետիկի մէջ

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Առաջնորդարան Կաթողիկէ Հայոց Յունաստանի Աթէնք

Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորչի Գիւտ Նշխարաց տօնի առթիւ խրախճանք Հայ Կաթողիկէ եկեղեցւոյ բակին մէջ Նէոս Քոսմոս Կիրակի, 30 Յունիս 2019 ժամը 20։00-էն սկսեալ մինչեւ 23։00

Խրախճանքը կը ճոխացնէ Հայաստանի ՆՈՒՐ BAND-ը Շանթ Դանիէլեան Սարգիս Ադամեան Ժորժ Սարգիսեան Տոմսը 15 եւրօ՝ կ’ընդգրկէ արեւելեան ընթրիք։ Տոմսերը ստանալու համար կապ պահել եկեղեցւոյ քարտուղարութեան հետ 2109014089։

—————————-

Կիրակի, 7 Յուլիս 2019 երեկոյեան ժամը 7-ին Ձայնաւոր Սուրբ Պատարագ Սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ մէջ Նէոս Քոսմոս ապա՝ իտալական ընթրիք իտալական եւ յունական մթնոլորտ Մոտքը ազատ է

Վենետիկի արդիական արուեստի Ca՛ Pesaro միջազգային ցուցասրահին (Ca՛ Pesaro International Gallery of Modern Art, Venice) մէջ, մինչեւ 22 Սեպտեմբեր 2019 բաց պիտի մնայ Արշիլ Կորքիի (19041948) գործերու բացառիկ ցուցահանդէսը: Ի. դարու մեծագոյններէն համարուող նկարիչին գործերուն առաջին ցուցադրութիւնն է այս մէկը Իտալիոյ մէջ։

Այս առթիւ, ի մի բերուած են անոր ստեղծագործութիւններէն 80-ը։ Կորքիի կտաւները տրամադրած են Լոնտոնի «Թէյթ»-ը, Ուաշինկթընի Արուեստի ազգային ցուցասրահը, Նիւ Եորքի Ամերիկեան արուեստի «Ուիթնի» թանգարանը, Պաֆըլոյի «Օլպրայթ-Նոքս» արուեստի ցուցասրահը, Փարիզի «Փոնփիտու» կեդրոնը եւ Երուսաղէմի «Իսրայէլ» թանգարանը:

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հայ Կեանք

Էջ 33

Ապրիլեան պատերազմի քննիչ յանձնաժողովի նիստերը տեղի պիտի ունենան դռնփակ Իշխող «Իմ քայլը» խմբակցութեան պատգամաւոր, ազատամարտիկ Սասուն Միքայէլեանը կը վստահեցնէ՝ յանձնաժողովը պիտի պատասխանէ քառօրեայի հետ կապուած հանրութեան յուզող հարցերու մասին․ – «Մարդոց կասկածանքները պէտք է փարատուի էդ յանձնաժողովի միջոցով: Պիտի էն ձեւի էդ յանձնաժողովն աշխատի, որ նման բան դրանից յետոյ չլինի»:

Ապրիլեան քառօրեայ պատերազմի հանգամանքները քննող յանձնաժողովը իր աշխատանքը պիտի սկսի յաջորդ շաբթուընէ: Քննիչ յանձնաժողովի լիազօրութիւնները պիտի իրականացնէ Ազգային ժողովի պաշտպանութեան եւ անվտանգութեան հարցերու մշտական յանձնաժողովը, այն պիտի ղեկավարէ «Իմ քայլը» պատգամաւոր Անդրանիկ Քոչարեանը: «Յանձնաժողովի նախագահը՝ պարոն Քոչարեանը, նախատեսում է առաջին նիստը անցկացնել Յունիսի 4-ին», – «Ազատութեան» հետ զրոյցի ժամանակ ըսած է «Իմ քայլը» խմբակցութեան ղեկավար Լիլիթ Մակունցը: – «Յանձնաժողովի աշխատանքները անցկացուելու են հիմնականում փակ: Յանձնաժողովը որոշում կը կայացնի, թէ որ չափով է հրապարակելու նիւթերը»: Ազգային ժողովէն ներս քննիչ յանձնաժողով ստեղծելու անհրաժեշտութեան մասին վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը յայտարարած էր 20 Մայիսին: Խօսելով Հայաստանի եւ Ղարաբաղի միջեւ տարաձայնութիւններ հրահրող «նախկին կաշառակեր համակարգի որոշ ուժերու մասին»՝ գործադիրի ղեկավարը նշած էր՝ «հասունացել է 2016 թուականի Ապրիլեան պատերազմի հանգամանքներն ուսումնասիրող Ազգային ժողովի քննիչ յանձնաժողով ստեղծելու ժամանակը»: Մինչեւ վարչապետ դառնալն ալ Փաշինեանը յայտարարած էր՝ քառօրեայ պատերազմը պատշաճ քննելու կարիք կայ: Բացի պատգամաւորներէն՝ յանձնաժողովին մէջ պիտի ընդգրկուին նաեւ փորձագէտներ: Յանձնաժողովի անդամները առայժմ չեն մանրամասնած՝ որոնք են անոնք: Քննիչ յանձնաժողովի անդամ, Բարգաւաճ Հայաստան կուսակցութեան պատգամաւոր Վարդան Վարդանեանի կարծիքով այդ հարցերը պիտի յստակեցուին առաջին նիստին: Պիտի գործէ նաեւ առանձին աշխատանքային խումբ, որ պիտի զբաղուի թեքնիք հարցերով: – «Պէտք է մանրամասն ուսումնասիրութիւն կատարուի ե՛ւ պատճառներու մասին, ե՛ւ հետեւանքներու մասին», – նշած է Վարդանեանը:

Ապրիլեան պատերազմի զոհերու հարազատները օրեր առաջ «Ազատութեան» հետ զրոյցի ժամանակ ցանկութիւն յայտնած էին ընդգրկուելու յանձնաժողովին մէջ: Ըստ նիւթերու պիտի հրաւիրուին նաեւ պաշտպանութեան ոլորտի նախկին ու ներկայ պաշտօնեաներ: Ըստ օրէնքի յանձնաժողովը պիտի գործէ վեց ամիս: Պատգամաւորները կը վստահեցնեն՝ իրենց սկսած աշխատանքը պիտի տեղափոխուի իրաւական տիրոյթ, եթէ ուսումնասիրութեան արդիւնքով քրէօրէն պատժելի հանգամանքներ ի յայտ գան:

Նկարներ երգչուհի Լուսինէ Զաքարեանի տուն-թանգարանի բացման արարողութենէն Մանրամասնութիւններ էջ 34

Էջ 34

Հայ Կեանք

Ուրբաթ, 7 Յունիս 2019

Հպարտութեամբ հանրութեան կը յանձնենք մշակոյթի այս կեդրոնը, որ պէտք է ծառայէ հոգեւոր երաժշտութեան. Ռաֆֆի Պալեան նադարեան երաժշտութիւնը հասցնել բարձր մակարդակի»: Ան նաեւ ընդգծեց, որ յառաջիկային նըպատակ կայ տուն-թանգարանը դարձնել հայ հոգեւոր երաժշտութեան կեդրոն։ ՌԱԿ Մամլոյ դիւան Այս առթիւ, ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութիւնը ընկ. Ռաֆֆի Պալեանին յղեց հետեւեալ շնորհաւորագիրը.

Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Կեդրոնական վարչութեան անդամներ, ընկ. Մայք Խարապեանի գլխաւորութեամբ ներկայ գտնուեցան Երեւանի մէջ, Եզնիկ Կողբացի 42/3 հասցէին վրայ, երգչուհի Լուսինէ Զաքարեանի տուն-թանգարանի բացման արարողութեան, որ տեղի ունեցաւ երգչուհիին ծննդեան օրը` Յունիս 1-ին: Տուն-թանգարանի ստեղծման աշխատանքներուն շատեր ներգրաւուած եղած են, որոնց շարքին Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Շրջանային վարչութեան ատենապետ, ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան ատենադպիր ընկ. Ռաֆֆի Պալեանը, որ միաժամանակ կը հանդիսանայ Լուսանէ Զաքարեանի ամուսնոյն՝ Խորէն Պալեանի եղբօրորդին, եւ որուն ֆինանսաւորումով 2018-ին իրականացուած են տուն-թանգարանի վերանորոգման աշխատանքները: Բացման արարողութեան խօսքով հանդէս գալով ընկ. Ռաֆֆի Պալեան անդրադարձաւ տուն-թանգարանի բացման նախապատրաստական աշխատանքներուն, ան մասնաւորապէս նշեց. «Ասիկա մեծ իրադարձութիւն է ոչ միայն Պալեան ընտանիքի, այլեւ հայ ժողովուրդի համար: Հպարտութեամբ հանրութեան կը յանձնենք մշակոյթի այս կեդրոնը, որ պէտք է ծառայէ հոգեւոր երաժշտութեան: Այստեղ պէտք է հնչեն Զաքարեանի եւ Պալեանի անզուգական ձայները` մարդոց, որոնք կրցան հայ հոգեւոր, տոհմիկ, միջ-

Յարգարժան Պալեան եւ Զաքարեան ընտանիքի անդամներ, Յարգելի ընկ. Ռաֆֆի Պալեան, Այսօր մենք ականատեսը կը դառնանք պատմական պահի մը: Այսօր իրականութիւն կը դառնայ հայ հոգեւոր երգերու անզուգական մատուցող, երգչուհի Լուսինէ Զաքարեանի եւ անոր ամուսինին՝ բանասէր, շարականագէտ, երգիչ Խորէն Պալեանի երկար տարիներու փայփայած երազը: Այսօր անգամ մը եւս կը վերարժեւորուի անուանի երգչուհիին անմահացած վաստակը: Եւ այս բոլորը ի տես՝ Երեւանի Եզնիկ Կողբացի 42/3 հասցէին վրայ՝ Լուսինէ Զաքարեանի տունթանգարանի երկար սպասուած բացման: Մեզի համար մեծ ուրախութիւն եւ հպարտութիւն է յիշել, որ անզուգական Լուսինէ Զաքարեանի տուն-թանգարանի գաղափարի իրականացման մէջ իր մեծ ներդրումը ունեցած է Ռամկավար Ազատական Կուսակցութեան Արեւմտեան Ամերիկայի Շըրջանային վարչութեան ատենապետ, ՌԱԿ Կեդրոնական վարչութեան անդամ, մեր հաւատաւոր ընկեր Ռաֆֆի Պալեանը, ինչը սակայն բնաւ անսպասելի չէր: Ազգային բարձր արժէքներ դաւանած եւ անոնց պահպանման գիտակցութեամբ սնուած ընկ. Ռաֆֆի Պալեանը այս իրագործումով դարձաւ արժանաւոր ժառանգը իր ընտանիքի, եւ անգամ մը եւս հպարտութիւն արթեց եւ արժանացաւ ոչ միայն իր կուսակից ընկերներուն, այլեւ ամբողջ հայութեան բարձր գնահատանքին եւ խոր յարգանքին: Այսօր մենք բոլորս քիչ մը աւելի թեթեւցած խիղճով պիտի հեռանանք հոսկէ, հայ հոգեւոր երաժշտութեան աստուածուհի կնքուած Լուսինէ Զաքարեանի յիշատակը վերջապէս ըստ արժանուոյն գնահատուած եւ յարգուած ըլլալուն համար: Այս առթիւ մեր ջերմագին շնորհաւորանքները կը յայտնենք Ընկ. Ռաֆֆի Պալեանին եւ բոլոր անոնց, որոնք իրենց ներդրումը ունեցան այս տունթանգարանը իրականութիւն դարձնելուն: ՌԱՄԿԱՎԱՐ ԱԶԱՏԱԿԱՆ ԿՈՒՍԱԿՑՈՒԹԵԱՆ ԿԵԴՐՈՆԱԿԱՆ ՎԱՐՉՈՒԹԻԻՆ