Industrielinqs 4 2022

Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau Energietranstie kost 52 miljard euro Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop industrie linqs SEPTEMBER 2020www.industrielinqs.nl Naamloos-2 1 31-07-20 14:43 VERBINDT INDUSTRIËLE KETENS Techniekheld 2022 op de bres voor meer aanwas technici Nieuwe aanpak turnaround gaf meer overzicht en controle De situatie schrijft het scenario van waterstof www.industrielinqs.nl OKTOBER 2022 De kip-of-het-ei van waterstof

+ BESCHIKBAARHEID

U versterkt de veiligheid, productiviteit en beschikbaarheid van uw fabriek met innovaties en kennis.

• Bediening op afstand via SmartBlue-app en Bluetooth interface

• Eenvoudige indicatie van de status van het instrument - het display verandert van groen naar rood bij diagnosemeldingen

• Gepatenteerde Heartbeat Technology verbetert de veiligheid door detectie van verstopte impulsleidingen

+ BESCHIKBAARHEID

Deltabarwww.nl.endress.com/pmd75bPMD75B-voor verhoogde productiviteit en verbeterde procesveiligheid

VEILIGHEID

VEILIGHEID

Wij begrijpen dat u de complexiteit in uw fabriek wilt verkleinen.

U versterkt de veiligheid, productiviteit en beschikbaarheid van uw fabriek met innovaties en kennis.

Wij begrijpen dat u de complexiteit in uw fabriek wilt verkleinen.

verhoogde productiviteit en verbeterde procesveiligheid

Meer informatie:

• Bediening op afstand via SmartBlue-app en Bluetooth interface

• Gepatenteerde Heartbeat Technology verbetert de veiligheid door detectie van verstopte impulsleidingen

Deltabarwww.nl.endress.com/pmd75bPMD75B-voor

• Eenvoudige indicatie van de status van het instrument - het display verandert van groen naar rood bij diagnosemeldingen

• Virtuele wizards bieden begeleiding bij de SIL-test, waardoor gebruikersfouten tot een minimum worden beperkt

Meer informatie:

• Virtuele wizards bieden begeleiding bij de SIL-test, waardoor gebruikersfouten tot een minimum worden beperkt

HYDROGEN TRAIL EUROPE De kip-of-het-ei van waterstof Begin van de zomer maakten vier young professionals samen met de hoofdredacteur van Industrielinqs een tour langs verschillende industriële locaties in Europa: de Hydrogen Trail Europe. Er zijn veel lessen te leren van de ontwikkelingen elders. Bijvoorbeeld: Werk aan versnellende wetgeving. Maak plannen, maar verzand niet in perfectionisme en ga gewoon aan de slag. En kijk vooral naar de mogelijkheden die de situatie biedt.

20

Locatie is belangrijk. Het soort bedrijf ook. Politieke omstandigheden zeker. De Hydrogen Trail Europe biedt verschillende lessen. Vooral over de verschillende keuzes die verschillende bedrijven maken op verschillende locaties met uiteenlopende omstandigheden. De situatie maakt uit. En niet zo’n beetje ook.

30

Huntsman was in april druk met de turnaround van MDI-1. Het chemiebedrijf in Rotterdam-Botlek was gedurende 28 dagen met ongeveer tweehonderd man aan de slag. De aanpak was anders dan voorheen en dat leverde goede resultaten op. ‘In oktober hebben we een kleine stop, waar we met dezelfde aanpak gaan werken’, zegt Remco Spanjersberg van Huntsman.

En verder 5 Commentaar 6 Actueel 15 Fotospread Hydrogen Trail Europe 38 Platformpagina’s 40 Projecten INHOUD

8

TOPIC ONDERHOUD Meer overzicht en controle

TOPIC SUSTAINABILITY De situatie schrijft het scenario

INTERVIEW Op de bres voor meer aanwas technici Misschien wel de grootste uitdaging voor de energietransitie is schaarste aan technisch personeel. Zeker op het gebied van hoogspanningstechniek. Willen we alle plannen uitvoeren, dan moet het elektriciteitsnet sterk worden uitgebreid. Mateusz van Strien, Techniekheld van het Jaar 2022, maakt zich sterk voor goede opleidingen, maar ook voor het enthousiasmeren van kinderen voor techniek.

12

3 04 | 2022 industrie linqs www.industrielinqs.nl

UW

Bestel nu gratis de Elektronica Recycle Box, waarin u defecte of overbodige industriële elektronica en onderdelen op locatie kunt verzamelen: we komen de Recycle Box kosteloos bij u brengen en ophalen.

Onze gespecialiseerde diensten richten zich op het bevorderen van de continuïteit van Wijproductieprocessen.helpenugraag met het verantwoord recyclen van uw industriële elektronica, zodat we samen bijdragen aan een circulaire economie.

BESTEL GRATIS RECYCLEELEKTRONICABOX!

RecycleElektronicanogBestel+sales@unisgroup.comwww.unisgroup.nl/recycle31566624462vandaaguwgratisBox!

UNIS Group is de full service partner op het gebied van industriële elektronica.

Het was me wel een zomer. De investeringsaankondigingen op het gebied van elektrificatie, waterstof, circulaire grondstoffen en meer volgden elkaar op. Misschien omdat de huidige energiecrisis tot versnelling aanzet, misschien omdat nieuwe subsidietrajecten loskomen, misschien omdat we snappen dat klimaatverandering om echt grote koerswijzigingen vraagt. En misschien is het ook wel een samenloop van dergelijke factoren en hun onderlinge versterking.

© Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de Papier:uitgever.

Prorail wil terug naar hoger veiligheidsniveau Energietranstie kost 52 miljard euro Gunvor begint alsnog aan uitgestelde stop industrie linqs www.industrielinqs.nl

Wim Liesbeth Suzanne

De 20 megawatt-fabriek is nu wel de grootste, maar is afgezet tegen de plannen klein. In de tweede week van onze Trail kregen we het bericht door dat Shell is begonnen met de bouw van een 200 megawatt waterstoffabriek op de Maasvlakte. En dat is nog maar een begin. Verschillende andere partijen hebben plannen, ook op de Maasvlakte. Opgeteld al gauw een gigawatt. En zelfs dat is een begin. Zeker nu de industrie ingrijpend wil verduurzamen. Alleen al in Pernis heeft Shell een veelvoud nodig van de waterstof uit de elektrolyzer in aanbouw. Alleen al om de brandstoffen van haar raffinaderij te ontzwavelen. En de plannen om meer met circulaire grondstoffen te werken, stuwt de vraag naar waterstof alleen maar verder op. Bijvoorbeeld in nieuwe pyrolyseketens moeten afvalstromen worden ontdaan van chloor, fosfor en andere stoffen. Hydrogeneren is dan de oplossing en daar is ook veel waterstof voor nodig.

Ja, het was me een zomer. En het lijkt erop dat dat het voor de transitie eerder het begin van de lente was. Want de hele industrie gaat op de schop. Er komen momenteel alleen maar argumenten bij om vaart te maken met de industriële transformatie. Niet alleen het klimaat, maar ook de energiecrisis zorgt voor urgentie. De vlucht naar voren lijkt langzamerhand de enige weg voor industriële bedrijven om op termijn te kunnen overleven. Stilstaan lijkt geen optie.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 5COMMENTAAR 04 | 2022 Colofon Nummer 4 - 2022 Uitgave van Industrielinqs pers en platform Postbus 36420 1020 MK Amsterdam 020 3122 088 info@industrielinqs.nl Hoofdredactie Wim Raaijen wim@industrielinqs.nl Eindredactie Liesbeth Schipper en Breg Schoen redactie@industrielinqs.nl Met medewerking van Evi Husson en David van Baarle Traffic Breg Schoen 020 3122 abonnementen@industrielinqs.nl088 Commercieel Janet Robben 06 512 795 73 janet@industrielinqs.nl Lay-out Bureau OMA BV, Doetinchem Coverfoto’s Wim Raaijen, Huntsman Advertentieverkoop Jetvertising www.jetvertising.nl Robbin Hofman 070 3990 000 robbin@jetvertising.nl Drukwerk PreVision Graphic Solutions Abonnementsprijzen: Abonnement NL/BE € 139,50 Introductie NL/BE € 104,50 Overig buitenland € 163,00 Proefabonnement 3 mnd € 32,00 Studenten € 45,00 Losse verkoopprijs € 20,00 Digitaal abonnement € 53,50 Opzeggen Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wijzigen kan per e-mail naar abonnementen@ industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is acht weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een

ISSN: 2667-1123

Tijdens onze Hydrogen Trail Europe, begin van de zomer, zagen we onderweg de eerste stapjes van de nieuwe rollen die waterstof gaat spelen in ons energie- en grondstoffensysteem. En de gedaante was overal weer anders. Een mooi situationeel voorbeeld is Europa’s grootste waterstof-elektrolyzer in het Spaanse Puertollano. Fertiberia maakt ammoniak van de met betaalbare zonne-energie geproduceerde waterstof, en vervolgens kunstmest. Dat kan daar omdat zonne-energie slechts 2 eurocent per kilowattuur kost.

Wim Raaijen hoofdredacteur

bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Mail voor overige vragen naar abonnementen@industrielinqs.nl of neem telefonisch contact met ons op via 020 312 20 Prijswijzigingen88. voorbehouden.

Vaart maken

Breg

Greenergy verhoogt de productie van zijn biodieselfabriek in Amsterdam met ruim 25 procent. Ook de voorbehandelings eenheid k rijgt een upgrade, zodat deze een breder aanbod aan afvaloliën kan verwerken tot grondstof voor de biodieselfabriek. In 2023 wil Greenergy de extra capaciteit in gebruik nemen.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 6 ACTUEEL 04 | 2022

BASF, Sabic en Linde bouwen een demonstratiefabriek voor elektrisch verwarmde krakers. De installatie wordt volledig geïntegreerd in een van de bestaande stoomkrakers van BASF in Ludwigshafen. De installatie test twee verwarmingsconcepten parallel aan elkaar. Ten eerste directe verwarming met een elektrische stroom rechtstreeks op de procesbuizen in de reactor. De tweede methode is indirecte verwarming met stralingswarmte van elementen die rond de buizen zijn geplaatst. Door deze twee concepten te testen, kan flexibel worden gereageerd op verschillende eisen van de klant en de locatie. De opstart is gepland in 2023.

Lanxess investeerde ongeveer 12 miljoen euro in haar afvalwaterzuiveringsinstallatie op de site in Kallo. De vernieuwde installatie heeft een behandelingscapaciteit van zo’n 260.000 liter afvalwater per uur en is in september in gebruik genomen. In de installatie leven bacteriën die het afvalwater verwerken en zuiveren. De verschillende afvalwaterstromen worden gemengd en komen in beluchtingstorens terecht. Het water wordt gevoed met actief slib, waarin de bacteriën zich bevinden. De leefomgeving van de biologische waterzuiveringsinstallatie wordt voortdurend gecontroleerd, om bijvoorbeeld een evenwichtige zuurgraad en de juiste temperatuur te garanderen. De bacteriën worden uiteindelijk afgescheiden om terug te keren naar het zuiveringsproces.

SER pleit voor versnelling grondstoffentransitie

Fluxys en Advario willen een invoerterminal voor groene ammoniak bouwen in het Antwerpse havengebied. De twee bedrijven onderzoeken op de haalbaarheid van een terminal met open toegang en mikken op 2027 om de terminal operationeel te hebben.

Fluxys en Advario ontwikkelen ammoniakterminal

Fluxys, Advario Stolthaven Antwerp en Advario Gas Terminal hebben contact met grote industriële partijen en energieleveranciers om hun project voor te stellen. De toekomstige terminal moet multimodaal worden, met aansluitingen op trein, vrachtwagen, schip en mogelijk ook ammoniakleidingen die zijn aangesloten op de lokale industrie. Bovendien denken

de initiatiefnemers aan een installatie om ammoniak terug om te zetten in waterstof. De terminal zal dan ook worden aangesloten op het waterstofnet van Fluxys om heel Noordwest-Europa te bevoorraden. Ammoniak invoeren is een efficiënte manier om grote hoeveelheden groene energie en grondstoffen over te brengen van overzeese gebieden. Daar kan de overvloed aan zonne- en windenergie worden gebruikt om waterstof te produceren. En vervolgens kan dit worden gecombineerd met stikstof uit de lucht om er ammoniak van te maken. De opslag en het vervoer van ammoniak in grote volumes is namelijk veel efficiënter en goedkoper, vanwege zijn hogere energiedichtheid.

‘De energietransitie richt zich primair op het beperken van de opwarming van de aarde,’ schrijft de SER in het advies aan minister voor Klimaat en Energie, Rob Jetten. ‘De grondstoffentransitie richt zich op een circulaire economie waarin we radicaal efficiënter omgaan met grondstoffen, materialen en producten om het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en de milieudruk die ontstaat tijdens productie, gebruik en in de afvalfase te beperken. De grondstoffentransitie draagt daarmee bij aan alle drie de duurzaamheidsopgaven. Daarnaast vermindert circulair grondstoffen- en materia-

In een advies vraagt de Sociaal-Economische Raad (SER) meer aandacht van de regering voor de grondstoffentransitie. Want die gaat even ingrijpend zijn als de energietransitie.

lengebruik leveringsrisico’s uit geopolitiek instabiele landen, zoals China en Rusland.’ Volgens de SER worden klimaat- en energiebeleid en grondstoffenbeleid nog vaak los van elkaar beschouwd, waardoor kansen worden gemist en spanningen ontstaan. ‘De grondstoffentransitie en de energietransitie zijn gelijkwaardig en moeten integraal worden bekeken. Gelijkwaardig, omdat de grondstoffentransitie even ingrijpend gaat zijn als de energietransitie. De sturing op de grondstoffentransitie blijft echter achter bij de omvang van de opgave en de gestelde ambities. Integraal, omdat een energietransitie zónder grondstoffentransitie spanningen en risico’s oplevert. Terwijl een energietransitie mét aandacht voor de grondstoffentransitie kansen oplevert. De transities zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar momenteel niet in balans.

Ioniqa gaat samenwerken met Koch Technology Solutions om Ioniqa’s PET upcycling technologie verder op te schalen. KTS investeert hiertoe 30 miljoen euro in Ioniqa. De spin-off van de TU Eindhoven kan met haar technologie zeer laagwaardig PET-afval oneindig recyclen tot een zeer zuivere grondstof voor de productie van PET. Ioniqa heeft in Nederland een demonstratie-installatie voor deze technologie met een capaciteit van 10 kiloton per jaar.

Kort nieuws

van de rol van waterstof in de energietransitie. En ammoniak kan een belangrijke drager worden om waterstof overzees te transporteren. Precieze plannen daarvoor zijn nog in de maak.

Circtec wil in Delfzijl een fabriek bouwen die via pyrolyse afgedankte banden omzet in transportbrandstoffen, chemicaliën en carbon black. Het project vergt een investering van zo’n 175 miljoen euro.

Gasunie kijkt alweer verder dan drijvende LNG-opslag

RAAIJENWIMFOTO:

Black Bear Carbon wil 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Het project heeft echter vertraging opgelopen. De herwonnen carbon-black en de pyrolyseolie worden namelijk wettelijk gezien als afval. Daardoor kunnen de producten niet worden verhandeld als grondstoffen. Het plan is nu om eind dit jaar te beginnen met de bouw van de fabriek op Chemelot, en dat de installatie eind 2024 operationeel is.

Begin september kwam de eerste lading vloeibaar aardgas aan bij de nieuwe drijvende LNG-opslag in de Eemshaven. Gasunie en constructiepartners, waaronder Stork, A.Hak, Bam en Fluor, wisten de opslag van vloeibaar aardgas in een recordtijd van zes maanden te realiseren.

Het Engelse bedrijf heeft de technologie al uitgebreid getest en bewezen in een pilot plant in Polen. Deze is vanaf 2008 in verschillende fasen opgeschaald tot een fabriek die 15.000 tot 20.000 ton bandenafval per jaar kan verwerken Circtec is nu klaar voor de volgende stap: een fabriek op commerciële schaal in Delfzijl. Deze moet 220.000 ton afgedankte banden per jaar gaan verwerken. En het bedrijf denkt ook al aan een tweede fabriek

Plannen Uniper en Vesta voor groene amonniakhub in Vlissingen

Ruim een jaar geleden kondigde Black Bear Carbon aan op Chemelot een soortgelijke fabriek te willen bouwen. Het plan daar is om in twee identieke productielijnen rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagenen autobanden te verwerken via carbonisatie. Dit is een pyrolysetechniek waarbij het rubbergranulaat zonder toevoeging van zuurstof wordt verhit in draaitrommelovens. Bij een temperatuur van 400 tot 850

7ACTUEEL industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022

Circtec wil in Delfzijl afgedankte banden omzetten in grondstoffen

Vesta Terminals heeft in Vlissingen momenteel 60.000 kubieke meter gekoelde opslagcapaciteit voor ammoniak en zal als toekomstige hub een initiële doorvoercapaciteit van 0,96 miljoen ton per jaar aankunnen. De terminal heeft een goede ligging voor de aanvoer van groene ammoniak via zeeschepen die wordt overgeladen in binnenschepen en tankwagons per spoor. In een tweede fase kan de doorvoercapaciteit van de faciliteit worden verdubbeld tot 1,92 miljoen ton per jaar. Bovendien zal de terminal worden aangesloten op het Nederlandse waterstofnet. De ingebruikname is gepland voor begin 2026.

Met onder andere de opslag in Zeeland wil Uniper toegang krijgen tot de groeiende Noordwest-Europese markt voor groene ammoniak en waterstof. Het project loopt parallel aan de plannen om een ammoniakterminal te bouwen in Noord-Duitse Wilhelmshaven. Daar bouwt het energiebedrijf ook de eerste LNG-importterminal in Duitsland.

graden Celsius valt het rubber uiteen in gasvormige en olieachtige producten, en een vaste reststroom. De vaste reststroom, carbon black, is geschikt als vulmiddel in rubber voor banden. Het gas is voeding voor een warmtekrachtcentale en de olie is geschikt voor blending in benzine of het invoeden in een kraker.

De EemsEnergyTerminal kan in totaal acht miljard kubieke meter aardgas per jaar beschikbaar maken voor het landelijke aardgasnetwerk. Dankzij een uitbreiding van de LNG-terminal op de Maasvlakte en deze drijvende installatie is de totale LNG-capaciteit in Nederland verdubbeld naar 24 miljard kubieke meter aardgas per jaar. Een razendsnelle reactie op de Oekraïne-crisis. Inmiddels kijkt Gasunie verder. De twee drijvende opslagfaciliteiten worden voor vijf jaar gehuurd. Grote kans dat tegen die tijd op het stuk grond achter de tank een terminal is verrezen voor de opslag van waterstof en mogelijk ook ammoniak. Gasunie verwacht veel

Uniper en Vesta willen de komende jaren een bestaande terminal van Vesta in Vlissingen opknappen en uitbreiden voor de opslag van ammoniak. Het moet de eerste groene ammoniak hub in Noord-West Europa worden.

in Duitsland. Volgens het bedrijf zelf wordt de fabriek in Delfzijl de grootste, meest duurzame en meest efficiënte pyrolysefabriek van Europa. Zo worden de gassen die tijdens het pyrolyseproces ontstaan niet afgefakkeld, maar gebruikt om de fabriek van stroom te voorzien. Ook warmte uit het proces wordt hergebruikt.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 8 04 | 2022 INTERVIEW MATEUSZ VAN STRIEN OMEXOM RAAIJENWIMFOTO’S:

Misschien wel de grootste uitdaging voor de energietransitie is schaarste aan technisch personeel. Zeker op het gebied van hoogspanningstechniek. Willen we alle plannen uitvoeren, dan moet het elektriciteitsnet sterk worden uitgebreid. Mateusz van Strien, Techniekheld van het Jaar 2022, maakt zich sterk voor goede opleidingen, maar ook voor het enthousiasmeren van kinderen voor techniek.

Wim Raaijen

Mateusz van Strien is het gezicht en geweten van het Omexom Institute, maar staat ook nog met beide benen in de praktijk.

tekorten aan netcapaciteit’, stelt Mateusz van Strien van Omexom in Assen en Techniekheld van het Jaar 2022. ‘We zijn druk bezig met het uitbreiden van het elektriciteitsnet, denk aan extra hoogspanningskabels en substations.’ Het zou nog wel een tandje sneller kunnen als er maar voldoende goedopgeleide technici zouden zijn. ‘Er begint nu in onze sector zelfs een tekort te ontstaan aan engineers, de mensen die de nieuwe installaties moeten ontwerpen.’

Techniekheld 2022 op de bres voor meer aanwas technici

Niet van de wijs Op dat vlak heeft de coronaperiode geen goed gedaan. Je zou zeggen dat meer mensen zouden kiezen voor een baan in de techniek omdat andere sectoren dicht moesten. Van Strien zag echter weinig terug van een dergelijke beweging. Volgens hem heeft de coronacrisis eerder een negatief gevolg had voor de aanwas van nieuwe hoogspanningstechnici. ‘De opdrachtgevers waren door de geldende

Als energiedrager wordt elektriciteit steeds belangrijker. In huishoudens gaan we steeds meer van gas af, elektrische auto’s zijn niet meer uit ons straatbeeld weg te denken en ook de industrie elektrificeert. Niet zonder reden. De inzet van elektriciteit levert vaak efficiëntievoordelen op en het biedt mooie kansen om verder te verduurzamen met onder meer zonne- en windenergie. Het levert wel nieuwe uitdagingen op. Niet alleen moet er steeds meer stroom worden opgewekt en het liefst zo duurzaam mogelijk. Ook is de capaciteit van het huidige elektriciteitsnetwerk niet toereikend om de groei aan te kunnen. Dat is al merkbaar. In juni maakte netbeheerder Tennet bekend dat het elektriciteitsnetwerk in Noord-Brabant en in Limburg dusdanig vol zit, dat er geen grootverbruikers meer kunnen worden Eldersaangesloten.iserook sprake van netcongestie.

‘Hier in het noorden ontstaan ook al

MATEUSZ VAN STRIEN CLIËNTMANAGER OMEXOM

‘We zijn op dit moment veel aan het bouwen, maar alle nieuwe installaties en infrastructuur moeten straks ook worden onderhouden.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 9 04 | 2022

‘Als je de kans krijgt om kleine, praktische stapjes te maken, leer je uiteindelijk meer.’

maatregelen genoodzaakt het aantal mensen op locatie terug te dringen. Vaak mocht er maar een beperkt aantal mensen aan een klus werken. Daardoor werden juist leerlingen geweigerd op locatie, waarop veel bedrijven hun leerlingen lieten gaan. Wij zijn gelukkig strategisch blijven denken en hebben geen mensen in opleiding laten gaan. We hebben vastgehouden aan onze langere termijn visie en hebben ons niet van de wijs laten brengen door een tegenslag op de kortere termijn.’

MATEUSZ VAN STRIEN CLIËNTMANAGER OMEXOM

Hands-on

Institute. En dan helpt het dat hij ook nog met beide benen in de praktijk staat. Vanuit die positie weet hij wat er nodig is, nu en straks. ‘We zijn op dit moment veel aan het bouwen, maar alle nieuwe installaties en infrastructuur moeten straks ook worden onderhouden. Over twintig jaar ligt misschien daar wel het zwaartepunt. Daarvoor moeten we nu ook al mensen opleiden. Ik vind dat we als opleiders de koppen bij elkaar moeten steken. Waarom is er bijvoorbeeld nog geen MBO-opleiding voor onderhoud van Veelhoogspanningstechniek?’eroverprateninenorme overleggen werkt alleen maar vertragend, is zijn ervaring inmiddels. ‘We moeten nu stappen maken. Met een paar partijen in de branche proberen we in kaart te brengen wat we op dit moment al doen en waar nu en ook straks behoefte aan is.’ En het is de bedoeling om snel tot actie over

Lespakketten

industrie linqs www.industrielinqs.nl 10 04 | 2022 INTERVIEW MATEUSZ VAN STRIEN OMEXOM

Al eerder had Van Strien oog voor de uitdagingen van het energiesysteem. Een paar jaar geleden kwam hij bij Omexom met het idee voor een opleidingsinstituut voor technici in de hoogspanningstechniek. ‘Ik kreeg de mogelijkheid om een realiseerbaar verbetervoorstel te bedenken en te presenteren aan het management. Ik stelde voor om een leerplek te ontwikkelen waar jongeren en zij-instromers alle aspecten van het vak hoogspanning kunnen leren, in een veilige werkomgeving. Er werd zo enthousiast op mijn plan gereageerd

dat ik een go kreeg. We hebben er toen meteen voor gekozen de doelgroep uit te breiden. Ook mensen die al jaren in het vak werken, zouden de kans moeten krijgen om zich verder te verdiepen. Met als resultaat: Omexom Institute. Het is een combinatie van e-learning, virtual reality, theorie en hands-on praktijkonderwijs geworden. Voor laatstgenoemde hebben we zelfs een in-house hoogspanningsinstallatie gebouwd. Omexom Institute biedt nu verschillende opleidingen en trainingen aan. Meer dan veertig cursisten hebben inmiddels hun certificaat ontvangen.’

Als geestelijk vader is Van Strien naast zijn dagelijkse werk als clientmanager ook gemiddeld een dag in de week bezig met het opleidingsinstituut. Hij is het gezicht en ook geweten van het Omexom

Mateusz van Strien stelde voor om een leerplek te ontwikkelen waar jongeren en zij-instromers alle aspecten van het vak hoogspanning kunnen leren, in een veilige werkomgeving. Het resultaat: Omexom Institute.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 11 04 | 2022

Er vroeg bij zijn, kan helpen om ook de keuzeoptie van techniek te bieden. Dus hoe krijg je kinderen zover dat ze

soortgelijke trajecten als dat van Mateusz doorlopen? Hoe kun je kinderen het beste bereiken? Op de Xbox en andere spelletjescomputers bouwen kinderen al hele dorpen met Minecraft. Waarom niet een spel waarin een energiecentrale wordt gebouwd of een stad wordt aangesloten op een energienet? En hoe zit het met die experimenteerdozen uit het verleden? Mateusz gaat meteen even kijken op google. ‘Die zijn er nog steeds’, roept hij enthousiast,

Opleidingen

Het verbeteren van opleidingen door ze soepel te laten aansluiten op wat er in de praktijk nodig is, is heel belangrijk. Maar misschien nog wel een grotere uitdaging ligt op het vlak van de aanwas. Hoe kan de sector ervoor zorgen dat er straks überhaupt voldoende hoogspanningstechnici zijn? Moet je eerder beginnen? Hoe worden bijvoorbeeld kinderen op de basis- en de middelbare school geïnspireerd om voor een technische loopbaan te kiezen? Juist dan moet je ze ook de keuze voor techniek bieden.

Die keuzes zijn lang niet altijd vroeg in beton gegoten. Ook bij Mateusz was niet alles duidelijk van kinds af aan. ‘Eerlijk gezegd was het niet zo’n bewuste keuze. Techniek heeft me altijd aangetrokken. Omdat ik niet goed wist wat precies bij me paste, heb ik me bij een regionaal opleidingscentrum georiënteerd. Zo koos ik uiteindelijk voor de richting Monteur Bedrijfsinstallaties. Met name de praktische kant trok me erg aan. Ik leer nu eenmaal liever door iets zelf uit te vinden dan door in de theorie te duiken. Iets is pas complex als je veel tegelijkertijd moet doen. Als je de kans krijgt om kleine, praktische stapjes te maken, leer je uiteindelijk meer. Al heb ik mijn kennis in de praktijk wel aangevuld met meer theorie. Zo volgde ik nog de opleidingen Eerste Monteur Bedrijfsinstallaties en Service Technicus Elektrotechniek.’

terwijl hij een plaatje op het scherm deelt. Een houten kistje met allerlei elektro-onderdelen om circuitjes te bouwen. ‘En alles op een 4,5 volt batterij, dus niet gevaarlijk voor kinderen. 9+ staat erbij.’ Hij kan zich voorstellen dat verschillende kinderen daar tijdens een les enthousiast van kunnen worden. Het zijn explorerende gesprekken die Mateusz van Strien steeds meer interesseren. En helemaal nu hij Techniekheld van het Jaar 2022 is. Immers, adel verplicht.

9+

te gaan. Omexom wil daar ook graag een rol in spelen. ‘Nu al bieden we delen van lespakketten aan op HTS-en. En dat kunnen we ook doen op middelbare scholen. Een deel van het pakket kunnen ze bij ons uitvoeren.’

De kip-of-het-ei van waterstof

Begin deze zomer maakten vier young professionals samen met de hoofdredacteur van Industrielinqs een tour langs verschillende industriële locaties in Europa: de Hydrogen Trail Europe. Er zijn veel lessen te leren van de ontwikkelingen elders. Bijvoorbeeld: Werk aan versnellende wetgeving. Maak plannen, maar verzand niet in perfectionisme en ga gewoon aan de slag. En kijk vooral naar de mogelijkheden die de situatie biedt.

Drie jaar geleden wonnen Carina Nieuwenweg, Tes Apeldoorn en Leon Rosseau tijdens het congres Eemsdeltavisie een scenariowedstrijd. De prijs was een studiereis naar Japan. Corona gooide echter roet in het eten. En ondertussen leek Europa de leiding op het gebied van waterstof over te nemen. Zeker als het om alle plannen gaat. Tijd voor een reality-check. Japan werd een road trip door Europa. Om al bloggend en vloggend de status van waterstof te onderzoeken en antwoorden op een paar vragen te vinden. Wat zijn de stappen die nu in de Europese industrie worden gezet op het gebied van emissievrije waterstof? En hoe passen deze stappen in de brede transformatie van de industrie?

Begin van de zomer ging het drietal met de hoofdredacteur van Industrielinqs op pad. En ze kregen gezelschap van young professional Lucy Schwarz van partner Uniper. De route ging van Roterdam (Uniper en Gasunie) via de Eemsdelta (Gasunie en HyCC) naar Wilhelmshaven (Uniper) in Noord-Duitsland. Vervolgens zakte het reisgezelschap af via Shell Rheinland en BASF Ludwigshafen naar Alpiq en Hydrospider Niedergösgen in Zwitserland. Het weekend was nodig om in Barcelona te komen en vandaar ging de route verder naar Fertiberia en Iberdrola in Puertollano, Zuid-Spanje. De route terug naar Nederland ging via Lhyfe in Nantes en Air Liquide in Antwerpen. Partner TKI Energie gaf de reizigers een duidelijke opdracht mee: onderzoek wat Nederland kan leren van wat je onderweg Hettegenkomt.werdeen interessante route. Nog steeds zijn de reizigers bezig om de enorme hoeveelheid informatie en indrukken te verwerken en om te zetten in lessen die ze eruit kunnen leren. Lucy Schwarz: ‘De HyTE-ervaring is waarschijnlijk de steilste leercurve die ik ooit heb gehad en ooit zal hebben.’ Interessant was ook het pluriforme reisgezelschap. ‘De verschillende perspectieven die we meebrachten, stimuleerden interessante gesprekken en discussies.’

Misschien wel de belangrijkste les was dat de situatie overal anders is en dat de verschillen ook heel bepalend zijn voor de keuzes die worden gemaakt. Carina Nieuwenweg: ‘De situatie is heel belangrijk. Bijvoorbeeld op het gebied van recources. Is er veel zon of veel wind om betaalbaar en voldoende duurzame energie op te wekken?’ Een mooi voorbeeld is de duurzame keten voor de kunstmest die Fertiberia momenteel opbouwt in Puertollano. Partner Iberdrola kan relatief goedkoop duurzame stroom produceren omdat de zon in de binnenlanden van

Opdracht

Wim Raaijen

Acceleration Law

industrie linqs www.industrielinqs.nl 12 04 | 2022 HYDROGEN TRAIL EUROPE

Veel partijen die we onderweg tegenkwamen, bouwen nu al kleinere units, leren daarvan en gaan daarna zo snel mogelijk opschalen.’

PHD EINDHOVEN UNIVERSITY OF TECHNOLOGY

LEON ROSSEAU

industrie linqs www.industrielinqs.nl 13 04 | 2022

LNG Acceleration Law, die de Duitse overheid snel na het uitbreken van de Oekraïne-crisis aannam, kon Uniper versneld vergunningen aanvragen voor de bouw van een terminal voor vloeibaar aardgas. Deze terminal wordt nog voor de winter in gebruik genomen.’ De Duitse versnellingswet is ook toepasbaar op andere transitiepaden. Zo wil Uniper in Wilhelmshaven een importterminal bouwen voor de import van ammoniak, dat als veelbelovende drager wordt gezien voor het overzeese transport van waterstof. Ook heeft het energiebedrijf grote plannen voor de productie van groene waterstof. Er wordt zelfs gedacht aan een totale capaciteit van 1 gigawatt. De nieuwe wet kan de transitie van de kolencentrale naar een geïntegreerd energie- en chemiepark in Wilhelmshaven enorm versnellen.

Spanje overvloedig schijnt. De kilowattuurprijs duikt daar al onder de twee eurocent. Maar de situatie wordt door meer zaken bepaald. Nieuwenweg: ‘Denk ook aan infrastructuur die er al ligt. En vergeet bijvoorbeeld niet het overheidsbeleid.’ Op dat vlak zijn er interessante ontwikkelingen in Duitsland. Dat kwam meteen al ter sprake bij een bezoek aan de kolencentrale van Uniper in het Noord-Duitse Wilhelmshaven, die inmiddels is stilgelegd en mogelijk wordt gesloopt. Tes Apeldoorn: ‘Dankzij de

RAAIJENWIMFOTO’S:

Opschaling

Ook Leon Rosseau zag de verschillen in situatie. Hij was echter vooral onder de indruk van de daadkracht bij veel partijen in het buitenland. ‘Ik heb soms het idee dat in Nederland alles

Leon Rosseau, Carina Nieuwenweg, Lucy Schwarz en Tes Apeldoorn bij Shell Rheinland.

heel perfect moet. En groot. We moeten de energietransitie in een keer volmaken. Denk bijvoorbeeld aan de aankondiging van Shell. Het concern is begonnen met de bouw van een 200 megawatt elektrolyzer op de Maasvlakte.’ Dat terwijl er in Nederland nog nauwelijks productiecapaciteit staat op het gebied van groene waterstof. De grootste installatie in Nederland heeft een capaciteit van 1 megawatt en staat in Zuidwending, waar Gasunie grote plannen heeft voor de opslag van waterstof in zoutcavernes. Rosseau pleit voor iets minder perfectie en iets meer trail and error. ‘Veel partijen die we onderweg tegenkwamen, bouwen nu al kleinere units, leren daarvan en gaan daarna zo snel mogelijk opschalen, waarbij ze de eerder opgedane ervaring meenemen.’ Een mooi voorbeeld daarvan is starter Lhyfe. Vorig jaar nam het bedrijf aan de Franse westkust al een elektrolyzer van twee megawatt in gebruik dat zout zeewater – na purificatie – gebruikt om waterstof te produceren. De volgende stap is een drijvende pilotinstallatie voor waterstofproductie op zee, uiteraard met het alomtegenwoordige zoute water. De tewaterlating is eind september dit jaar. Daarmee is het bedrijf de eerste op dit gebied. Nog wel kleinschalig, maar plannen voor opschaling liggen al klaar. ‘Voor mij horen de proefopstellingen we zagen tijdens deze trail echt tot de hoogtepunten. Zeker als ze klaar zijn om te worden opgeschaald,’ stelt Rosseau, die zelf als PhD onderzoek doet naar nieuwe chemische processen.

Eén partij

‘De HyTE-ervaring is waarschijnlijk de steilste leercurve die ik ooit heb gehad en ooit zal hebben.’

Onderweg belandden de HyTE-reizigers ook vaak in kip-ofei-discussies. Of hoe creëer je een markt voor waterstof? Tes

HYDROGEN TRAIL EUROPE

Apeldoorn: ‘Het mooiste is natuurlijk als productie en vraag in balans zijn. Shell in Duitsland is daarmee aan de slag gegaan, doordat transporteurs waterstofvrachtauto’s bij het bedrijf kunnen huren.’ Trucks op waterstof zijn nog heel duur, waardoor er een te grote drempel is om ze aan te schaffen. ‘Shell creëert daardoor haar eigen afname. Hydrospider in Zwitserland werkt daarvoor nauw samen met autofabrikant Hyundai en ook met de vereniging van tankstations voor de levering van waterstof.’ In Zwitserland kunnen transporteurs waterstoftrucks zelfs per kilometer huren. Volgens Apeldoorn is samenwerking heel belangrijk: ‘Het is echt belangrijk dat verschillende partners in de keten samenwerken, transparant zijn en ook dat ze in hetzelfde tempo met elkaar optrekken.’ Terugkijkend op de trail ziet Carina Nieuwenweg zeker interessante kansen voor Nederland. Zo ziet ze aan de lange winderige kust veel mogelijkheden voor offshore wind als bron voor elektrolyzers. ‘Daarnaast hebben we ook veel gasinfrastructuur dat deels kan worden omgebouwd voor transport van waterstof. En Nederland kan sneller stappen maken dan veel andere landen omdat het grootste deel van de gasinfrastructuur in handen van één partij is.’

LUCY SCHWARZ PROJECT MANAGER HYDROGEN UNIPER

industrie linqs www.industrielinqs.nl 14 04 | 2022

waterstof aan stikstof uit de lucht te binden, produceert Fertiberia de belangrijke bouwsteen ammoniak voor haar Hetkunstmestproductie.isdebedoelingdat Fertiberia op den duur op al haar locaties kunstmest via deze route gaat produceren. Wel moet er dan op sommige locaties een puzzel worden opgelost. Voor de productie van kunstmest is namelijk CO2 nodig als hulpstof.

Het zonovergoten centrale deel van Spanje lijkt ideaal voor de productie van betaalbare waterstof. Zo produceert Iberdrola in Puertollano met een 20 megawatt elektrolyzer waterstof met zonne-energie van parken in de directe omgeving. Dankzij de enorme hoeveelheid zon is de opgewekte stroom goedkoop, waardoor de productie van waterstof relatief goedkoop is. Door de geproduceerde

RAAIJENWIMFOTO:

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 15

FOTOSPREAD HYDROGEN TRAIL EUROPE

Dennis van Wesemael over hoe productie continuïteit in het gedrang komt bij het uitvallen van waterbehandelingsinstallaties

productieschema te onderbreken en steeds vaker buiten een geplande stilstand. Een afvalverwerkingsinstallaties.chemicaliënonderhoudmembranenreinigingdrukvaten,meerTypischetijdensverschillendevervangingwordenwaterbehandelingssysteemtijdelijkkaningezetomofweldevolledigeofweleendeelvandeprocessentevoorziendezetussentijdsebehoefte.toepassingenzijnonderharsvervanging,onderhoudvanupgradesvanbesturingen,ofvervangingvanmetomgekeerdeosmose,aandoseerapparatuurvoorenwerkzaamhedenaan

“Keep Industry flowing” tijdens het onderhoud van verouderende fabrieken

Neem voor meer informatie contact op met het team van Mobile Water https://www.mobilewaterservices.com/mobilewaterservices@veolia.comServices:

budgetten hebben het allemaal moeilijker gemaakt om een sterk pleidooi voor kapitaalinvesteringen te houden. De gevolgen hiervan waren een terughoudendheid om te investeren in projecten waarvan de levensduur en het investeringsrendement onzeker zijn. In het kader hiervan is een van de aantrekkingskrachten van mobiele waterdiensten hun flexibiliteit, aangezien de huur kan worden gedekt door het operationele budget, waardoor de noodzaak om kapitaal aan te trekken wegvalt. Leveranciers van mobiele waterdiensten – zoals Mobile Water Services – zijn vaak bereid om meerjarige contracten af te sluiten, die de financiële planning helpen verbeteren dankzij voorspelbare, regelmatige betalingen.

Advertorial

CAPEX-overwegingen Exploitanten van fabrieken staan voor een aantal actuele uitdagingen. Milieudoelstellingen, veranderingen in de productie vraag en krappe

Preventief onderhoud en renovatie van een vakerwaterzuiveringsinstallatiepermanentemoetwordenuitgevoerdzonder het

Door heel Europa wordt al samengewerkt met diverse leveraciers van tijdelijke waterbehandelingzoals Mobile Water Services- om een flexibele langetermijnoplossing te bieden om het betrouwbaarheids probleem rond de verouderende permanente installatie aan te pakken en zelfs de potentiële levenscyclus ervan te verlengen.

altijd meer  betrouwbaar of efficiënt en vaak is noodonderhoud nodig om onderbreking van de productie te voorkomen, wat kan leiden tot kostbare uitvaltijd van Noodvoorzieningproductieprocessen.met

Door heel Europa in zware industrieën zoals energie, chemicaliën, petrochemie en raffinage, worden operators geconfronteerd met een toenemende uitdaging van hun verouderende assets. De degradatie van installaties en apparatuur als gevolg van Verouderdeinterrein.waterbehandelingsinstallatiesDitnuïteitverouderendeveiligheidsproblemenprobleemcorrosiemechanismenleeftijdsgerelateerdezoalsbijvoorbeeldenerosiezijneenbelangrijkvoordeindustrie.Naastkunnenfabriekenookdeconti-vandeproductiebeïnvloeden.istezienaanpermanenteophetWaterisvanlevensbelangveelzwareindustriëleprocessen.fabriekenzijnniet

tijdelijke waterbehandeling is goed ingeburgerd en Mobile Water Services is uitstekend uitgerust om aan deze behoefte te voldoen. Steeds meer operators erkennen dit maar zoeken echter de behoefte aan een meer “permanente tijdelijke” oplossing. Mobiele Water Services kan ook een periode overbruggen voor operators met een problematische installatie totdat deze kan worden vervangen of gerepareerd, of zelfs een periode overbruggen als er fluctuaties zijn in de aanvoer of kwaliteit van het voedingswater.

Voor de wat langere termijn noemt Slaghek de productie van waterstof met behulp van plasma. ‘Dit is een techno-

‘Plasma kan misschien vanaf 2030 een rol gaan Renéspelen.’Slaghek

Plasma kan hele keten Chemelot vergroenen

Waterstof speelt een belangrijke rol bij de verduurzaming van Chemelot. Het chemiecluster zet daarom in op verschillende routes om groene of blauwe waterstof te maken en in te kopen, waaronder de productie van waterstof met plasma.

Om de uitstoot van CO2 op Chemelot terug te dringen, is er een belangrijke rol voor waterstof als grondstof weggelegd. Het project FUREC – FUse REuse RECycle – van RWE speelt daar bijvoorbeeld op in. Dit bedrijf wil op Chemelot een fabriek realiseren die plaatselijk restafval omzet in waterstof. ‘Het gaat om twintig procent van de tweehonderd kiloton waterstof die de site nu jaarlijks gebruikt, voornamelijk voor de productie van ammoniak’, vertelt René Slaghek, projectmanager van het Chemelot Sustainability Team en technology manager van Brightsite, het kenniscentrum voor de verduurzaming van de Chemelot site.

in etheen en propeen, en je maakt ook nog waterstof. Daarmee verduurzaam je de hele keten.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 17BRANDED CONTENT CHEMELOT

Uit de eerste proeven in het plasmalab op Brightlands Chemelot Campus blijkt dat het daadwerkelijk mogelijk is methaan om te zetten in etheen en waterstof, weet Slaghek. ‘Maar er is nog veel werk te doen voordat deze route echt concreet wordt. Plasma kan misschien vanaf 2030 een rol gaan spelen. Bovendien is er voor het maken van plasma en het elektrificeren van krakers heel veel elektriciteit nodig. Daarom is voor Chemelot ook het verzwaren van het 380-kV-net heel belangrijk.’

projectmanager Chemelot Sustainability Team Brightsite

Hogere opbrengst

Om verder aan de totale waterstofbehoefte op Chemelot te kunnen voldoen, voorziet Slaghek het transport van Ga je op Chemelot helemaal terug naar het begin van de ke ten, dan kom je bij twee belangrijke grondstoffen uit: nafta en aardgas. Aardgas is een grondstof voor wa terstof, die op Chemelot vooral wordt gebruikt voor de productie van am moniak. Bij het omzetten van aard gas in waterstof komt veel CO2 vrij. Waterstof speelt daarom een belang rijke rol bij de transitie naar een kli maatneutraal Chemelot in 2050.

groene waterstof via buisleidingen. ‘Daarvoor is infrastructuur nodig die er nu nog niet is. Gasunie werkt aan de waterstof-backbone en een vergelijkbare optie is de Delta Corridor.’

gaan verhitten. Als dat lukt, houd je een heleboel methaan over waarvoor je een andere bestemming moet bedenken. Het plasmaproces zou daar een heel mooie oplossing kunnen bieden, want je zet in dat geval methaan uit het kraakproces om in waterstof en etheen, zonder CO2-uitstoot. Je krijgt dan meteen een hogere opbrengst van je nafta, want alle koolstof wordt omgezet

logie die we nu aan het ontwikkelen zijn binnen Brightsite. Met plasma splits je methaan niet in waterstof en CO2, maar vormen zich nieuwe moleculen: acetyleen en waterstof. We willen dit proces doorgronden om uiteindelijk niet acetyleen en waterstof te maken, maar etheen en waterstof. Je hebt dan direct een grondstof voor de productie van polyetheen, zonder CO2 te produceren.’ Dit concept wordt nog mooier als je het combineert met de elektrificatie van naftakrakers, stelt Slaghek. ‘Bij het kraken van nafta om etheen en propeen te maken, ontstaat ook methaan. Dit wordt nu gebruikt om het kraakproces te stoken, maar daarbij komt CO2 vrij. We willen de krakers daarom elektrisch

Elektriciteit

Procesbesturing vergroot veiligheid waterstofeconomie

Ook de procesbesturing vormt een deel van die infrastructuur. Projectpartner Emerson Automation Solutions formuleerde duidelijke duurzaamheidsdoelstellingen en daar past het emissieloze groene waterstof goed bij. ‘Met WING ontstond een mooie kans om te laten zien hoe procesautomatisering kan bijdragen aan veilig en duurzaam beheer en onderhoud van de netten’, zegt sustainability leader Jan Kik van Emerson Automation Solutions. ‘Als we niet kunnen aantonen dat waterstof veilig is, zal de burger de transitie naar het

Ingrijpen

waterstof is niet geheel nieuw. Maar bijvoorbeeld woningen verwarmen met waterstof is toch wel even anders dan waterstof in een industriële omgeving. Dus bouwden we in onze proeftuin een bovengrondse infrastructuur met bijbehorende randapparatuur, zodat we kunnen zien wat er met leidingen gebeurt en hoe afsluiters zich gedragen.’

Waterstof en met name groene waterstof krijgt een steeds prominentere rol: als opslagmedium, als energiedrager en als grondstof voor duurzame brand- en kunststoffen. De markt moet dan ook versneld kennis en ervaring opdoen om de productie, het transport en de opslag van waterstof veilig en efficiënt te laten verlopen. Procesbesturing en -beveiliging is daar een belangrijk onderdeel van.

Voordat Nederland massaal kan overstappen op waterstof, moet men eerst zeker weten dat het gas veilig en efficiënt kan worden geproduceerd, getransporteerd en omgezet in warmte of een andere energievorm. Om die reden begon het Groningse energiekennisinstituut EnTranCe, centre of Expertise Energy van Hanzehogeschool Groningen, het Waterstof Innovatie Netwerk Groningen (WING). In de energieproeftuin van EnTranCe kunnen netbeheerders en technologieleveranciers experimenteren met verschillende configuraties en ervaring opdoen met het beheer en onderhoud van waterstoProjectleiderfinfrastructuur.Ted Wildenberg van Entrance is zeer enthousiast over de nieuwe faciliteit. ‘Voordat overheid, burgers en bedrijfsleven een nieuw energiesysteem accepteren, willen ze zeker weten dat het veilig is. Natuurlijk hebben we jarenlang ervaring met transport en opslag van aardgas en ook

Emerson blijft voortdurend innoveren om bedrijven te helpen bij het aangaan van grote uitdagingen. Met haar Automation Solutionsplatform kan het bedrijf binnen haar automatise ringsbedrijven samenwerken om meer complete oplossingen voor klanten te ontwik kelen. Doel is om wereldwijde aanwezigheid, domeinexpertise en industriële software te benutten om sectoren te helpen bij het behalen van operationele en duurzaamheids doelen.

nieuwe gas nooit accepteren. We slaan waterstof op met een druk van tweehonderd bar, reduceren dat naar vijftig bar, om het uiteindelijk op acht bar te kunnen aanleveren aan distributiebedrijven die het gas weer doorleveren aan huishoudens. Met die drukken moet je wel goed weten wat je doet en kunnen ingrijpen als het mis dreigt te gaan.’ Emerson leverde daarom een emergency shutdown system dat ingrijpt wanneer bijvoorbeeld de druk te hoog oploopt. Kik: ‘Misschien wel net zo belangrijk is de inzet van sensoren en slimme procesapparatuur om het onderhoud te stroomlijnen. De regelkleppen, afsluiters en flowmeters zitten namelijk straks wel ondergronds of zijn moeilijk bereikbaar en degraderen hoe dan ook. Hoe beter we die degradatie kunnen meten en voorspellen, hoe eerder we preventief kunnen ingrijpen of wellicht zelfs slijtage kunnen voorHoekomen.’ver de veiligheidssystemen gaan, bewijst de automatische aarddetectie. Wildenberg: ‘We krijgen het testgas aangeleverd in tankwagens. En net als bij aardgas wil je ook bij waterstofgas geen vonk krijgen. Om dit risico te vermijden gebruikt men een aardedraad die statische ontlading voorkomt. Maar hoe weet je zeker dat deze is aangesloten? Het systeem van Emerson detecteert niet alleen de koppeling, maar test ook of deze daadwerkelijk werkt. Dat is

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 18 BRANDED CONTENT EMERSON

EMERSONFOTO:

In de energieproeftuin van EnTranCe kunnen netbeheerders en technologieleveranciers ervaring opdoen met het beheer en onderhoud van waterstofinfrastructuur.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 19 04 | 2022

we de offshore-gasmarkt al en kunnen we in principe alle processen vanaf de kust regelen en bijsturen’, vertelt Kik. ‘Maar offshore waterstofproductie is nog niet eerder gedaan. Voor

offshore kunnen omzetten in groene waterstof zou de aanlanding veel goedkoper worden. Zeker omdat de productieplatforms al een gasinfrastructuur hebben en er al een aanlandingspunt is.’

Ook aan de productiekant werkt Emerson mee aan waterstofinnovaties. Zo onderzoekt de offshore olie- en gasindustrie of ze haar productieplatforms kan hergebruiken of simultaan kan inzetten voor de omzetting van offshore windstroom naar groene waterstof. Kik: ‘Neptune Energy voert samen met de consortiumpartners een onderzoek uit op haar Q13a-A platform dat voor de kust van Scheveningen ligt. Emerson is een van de partners van dit PosHYdon-project en levert zijn DeltaV distributed control systeem, beveiligingssysteem en live operator interface software voor de besturing van de ontziltingsinstallatie, elektrolyzers, gasmenging en afstemming van de Normaalprocessen.’gesproken moet een gasproducent zijn platform afbreken zodra een veld is uitgeproduceerd. Kik: ‘In de tussentijd komen de concessies voor offshore windparken steeds verder van de kust te liggen. De aanlanding van die groene stroom wordt dan ook steeds duurder. Als we die groene stroom

Wisselende kwaliteit Voordat de offshore-industrie echter grootschalig overgaat op groene waterstofproductie verder weg op de Noordzee, wil ze eerst zeker weten of dit veilig en efficiënt kan. ‘Nu bedienen

waterstof is zeer zuiver water nodig, waarvoor het platform wordt uitgerust met een reverse osmose-installatie. Daarmee kan zeewater worden ontzilt en gezuiverd dat vervolgens via een PEM-elektrolyzer wordt gescheiden in zuurstof en waterstof. De uitdaging voor de procesapparatuur zit met name in de wisselende kwaliteit van het zeewater en het variabele aanbod van groene Daarnaaststroom.’ wil men de waterstof gemengd met het gewonnen aardgas via de bestaande gasleiding bijmengen en zo naar land transporteren. Kik: ‘Ook dat moet uiteraard veilig en efficiënt verlopen. Alle lessen die we met PosHYdon leren, helpen straks bij de grootschalige uitrol van groene waterstofproductie verder weg op de Noordzee.’

‘Voordat overheid, burgers en bedrijfsleven een nieuw energiesysteem accepteren, willen ze zeker weten dat het veilig is.’

Ted Wildenberg projectleider Entrance

Offshore windstroom

belangrijk. Zeker bij EnTranCe, waar ook studenten rondlopen, moeten we zeer veilig werken.’

Begin deze zomer maakten vier jong professionals samen met de hoofdredacteur van Industrielinqs een tour langs verschillende industriële locaties in Europa, Hydrogen Trail Europe (HYTE). Om de status te onderzoeken van waterstof. Om antwoorden te vinden op een paar vragen. Wat zijn de stappen die nu in de Europese industrie worden gezet op het gebied van emissievrije waterstof? En hoe passen deze stappen in de brede transformatie van de industrie?

De situatie schrijft het scenario van waterstof

Knooppunt

industrie linqs www.industrielinqs.nl 20 04 | 2022 TOPIC SUSTAINABILITY

Locatie is belangrijk. Het soort bedrijf ook. Politieke omstandigheden zeker. De Hydrogen Trail Europe biedt verschillende lessen. Vooral over de verschillende keuzes die verschillende bedrijven maken op verschillende locaties met uiteenlopende omstandigheden. De situatie maakt uit. En niet zo’n beetje ook.

Wim Raaijen

Van binnenuit

De antwoorden bleken per locatie, bedrijf en land te verschillen. Neem bijvoorbeeld de eerste stop, het Rotterdamse havengebied. Daar willen veel industriële bedrijven vooral het bestaande systeem van binnenuit veranderen, om aan hun klimaatambities te voldoen. Chemiebedrijven en raffinaderijen kunnen bijvoorbeeld al reuzenstappen zetten als de enorme hoeveelheden waterstof die ze nu in hun fabrieken gebruiken, straks op een CO2-neutrale wijze worden geproduceerd. De komst van 1 gigawatt aan groene-waterstoffabrieken op de Maasvlakte, waar aan het eind van dit decennium 7,5 gigawatt aan offshore windenergie aan land komt, lijkt logisch. Tijdens de Trail kondigde Shell aan te beginnen met de bouw van een groene-waterstoffabriek van 200 megawatt op de Maasvlakte. En andere partijen, waaronder Uniper, HyCC en BP, zullen vermoedelijk met investeringsbeslissingen volgen. Naast eigen waterstofproductie lijkt ook import een belangrijke optie. Verschillende partijen in de Rotterdamse haven, waaronder Gasunie en Vopak, willen investeren in groene ammoniakterminals. Ammoniak lijkt in pole position te staan als drager van waterstof, voor overzees transport. Op dat vlak kan een gigantische mondiale markt ontstaan. Zal ammoniak misschien zelfs aardolie verdringen?

Tegelijkertijd bereidt de Rotterdamse haven ook investeringen voor in blauwe waterstof. Waterstof wordt nu geleverd door verschillende steam reformers in het cluster. Die produceren waterstof uit aardgas met veel CO2-uitstoot. Door deze CO2 af te vangen en in lege gasvelden onder de Noordzee op te slaan, kunnen op kortere termijn grote stappen worden gezet. Zonder bestaande waterstoffabrieken af te breken. Geen creatieve destructie, maar transformatie van binnenuit.

In het noorden van Nederland, de Eemsdelta, is de situatie anders. In de Eemshaven en Delfzijl is volop ruimte voor nieuwe industrie en nieuwe processen. Het Chemie Park Delfzijl gaat bijvoorbeeld fors uitbreiden. In het nieuwe gedeelte is ook ruimte voor de productie van waterstof. Waterstofbedrijf HyCC

industrie linqs www.industrielinqs.nl 21 04 | 2022

RAAIJENWIMFOTO’S:

It takes six to tango Iets verder, over de grens, is Uniper bezig met een totale make over in het Duitse Wilhelmshaven. Een relatief oude kolencentrale is er stilgelegd en het energiebedrijf is van plan om de enorme schoorsteen af te breken. De grasvelden rond de centrale hebben al een nieuwe bestemming gekregen: er zijn plannen voor maar liefst een gigawatt

aan groene-waterstofproductie. En aan het water moet een ammoniakterminal komen. Uniper wil van Wilhelmshaven het eerste grote waterstofknooppunt van Duitsland maken. Naast energie levert de onderneming straks ook bouwstenen voor de industrie. Bijvoorbeeld voor de vergroening van de staalproductie van Salzgitter een eind verderop in Duitsland,

en Gasunie hebben al plannen voor zowel de oude als de nieuwe locatie. Maar ook andere partijen als Engie, RWE, Shell, VoltH2, Lhyfe en meer hebben daar grote investeringsplannen. Potentiële klant is onder meer BioMCN (OCI). Dit bedrijf kan waterstof aan CO2 binden, om er duurzame methanol van te maken. Het bedrijf doet dat nu al met een reststroom waterstof. Zal deze route aardgas als grondstof verregaand vervangen? In het noorden is ook voldoende ruimte voor nieuwe ketens. Denk bijvoorbeeld aan de geplande productie van vliegtuigbrandstoffen uit CO2 en waterstof. Naast voldoende ruimte voor nieuwe industrie heeft NoordNederland ook een geweldige ligging ten opzichte van de energie-infrastructuur. Grote hoeveelheden elektriciteit komen al aan land en nieuwe offshore-windparken kunnen er worden aangesloten. Het noorden van Nederland is bovendien een knooppunt van het aardgastransportnet. Delen daarvan zijn om te bouwen voor waterstoftransport. En er is meer. Op een steenworp afstand van de Eemsdelta, in Zuidwending, bevinden zich ondergronds uitgeproduceerde zoutcavernes, die door de dichtheid van het zout aan de binnenkant gassen kunnen opslaan. Waaronder waterstof. Dat gaat in de toekomst ook op grote schaal gebeuren als het aan Gasunie ligt.

Naast voldoende ruimte voor nieuwe industrie heeft Noord-Nederland ook een geweldige ligging ten opzichte van de energie-infrastructuur.

De oude kolencentrale van Uniper in Wilhemshaven is al stilgelegd en het energiebedrijf is van plan om de enorme schoorsteen met een hoogte van 275 meter binnenkort af te breken.

in de regio Hannover. Er is echter wel infrastructuur nodig om waterstof op de juiste plaats te krijgen. Nog meer dan voor andere partijen is samenwerking voor een leverancier van energie en grondstoffen enorm belangrijk. Hier lijkt it takes six to tango te gelden, in plaats van two: overheden, transporteurs van elektriciteit, waterstof en ammoniak, nieuwe klanten, de maatschappij, leveranciers van nieuwe technologie en natuurlijk de waterstofproducenten zelf. Wel lijkt er in Duitsland nog meer urgentie te zijn door de huidige crises, waardoor de neuzen meer dezelfde kant op staan. De overheid was zich daarvan bewust bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne en kwam meteen met een nieuwe versnellingswet, de LNG Acceleration Law. Daardoor kunnen projecten die de afhankelijkheid van Russisch gas kunnen verminderen, rekenen op een vereenvoudigde en snellere vergunningprocedure. En hoewel de wet bedoeld is voor het versnellen van de aanvoer van vloeibaar aardgas, kunnen andere transitieprojecten, ook op het gebied van waterstof, er profijt van hebben.

TOPIC SUSTAINABILITY

Voor kleinere installaties, zoals de tot dusver gerealiseerde waterstofprojecten, zijn in Duitsland sowieso minder vergunningen nodig. Dat bleek bij Shell Rheinland in Wesseling. Daar draait inmiddels een waterstofelektrolyse-installatie met een capaciteit van 10 megawatt. Tot voor kort de grootste van Europa. En er komt op die Shell-locatie op korte termijn nog eens 100 megawatt bij.

Turquoise route

Staten kunnen zijn, waar BASF ook grote vestigingen heeft. De prijs van aardgas in de VS is immers nog steeds stabiel laag, in tegenstelling tot de enorme prijsstijgingen in Europa. Ook moet er voldoende betaalbare groene elektriciteit beschikbaar zijn. Hoewel het proces veel minder stroom gebruikt dan waterstofproductie via elektrolyse. Vóór de Oekraïne-crisis was het overigens ook logisch dat juist een bedrijf als BASF emissieloze alternatieven zocht voor de groene en de blauwe route. Ludwigshafen ligt ver van de kust, dus zijn er minder mogelijkheden voor de aanvoer van offshore windenergie of opslag van CO2. Voor de aanvoer van groene stroom is een aanzienlijke verzwaring van het elektriciteitsnet nodig. Ook daar zet BASF samen met RWE op in. Er zal echter enorm veel stroom nodig zijn als waterstof grootschalig via

Voor de aanvoer van groene stroom is een enorme verzwaring van het elektriciteitsnet nodig.

Bij Shell Rheinland draait inmiddels een waterstofelektrolyse-installatie met een capaciteit van 10 megawatt.

Het perspectief BASF is anders. De chemiereus ziet waterstof – hoe kan het ook anders – vooral als een interessante bouwsteen voor diverse chemische processen. De huidige energiecrises vragen volgens BASF om de ontwikkeling van voldoende alternatieven. Op één paard wedden is daarom niet langer verstandig. Ook niet op het gebied van waterstof. Zeer interessant bij BASF is daarom de ontwikkeling van methaanpyrolyse, oftewel de turquoise route om waterstof te produceren. Methaan (aardgas of biogas) is de grondstof, maar er is geen CO2-uitstoot. Er wordt wel zuivere koolstof

Zwaarder wegverkeer

geproduceerd. Zuiverder dan carbon black, beweren de experts van BASF. In het proces van de chemiereus valt koolstofpoeder naar beneden in de reactor en dit bindt onderweg andere Middenkoolstofdeeltjes.ophetenorme terrein van BASF in Ludwigshafen staat inmiddels een testinstallatie. Het zal echter nog enkele jaren duren voordat een commerciële installatie mogelijk is. Waar die komt, is nog onzeker. Als de investeringsbeslissing nu zou worden genomen, zou dat zo maar in de Verenigde

Bij Shell lijkt alles vooral gericht op de toekomst van brandstoffen. Een groot deel van de aandrijving van vervoersmiddelen zal in de toekomst elektrisch zijn. De belangrijkste vraag is hoe we de energie gaan meenemen. Batterijen lijken voor personenauto’s de oplossing. Ook kleine vrachtwagens gaan die kant op. Volgens Shell - dat overigens ook actief is in elektrische laadstations - zal het gebied van waterstof beginnen met zwaarder wegverkeer. En denk ook aan kleinere vliegtuigen. Voor grotere vliegtuigen en de internationale scheepvaart zet Shell juist weer in op vloeibare (bio)brandstoffen.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 22 04 | 2022

industrie linqs www.industrielinqs.nl 23 04 | 2022

elektrolyse wordt geproduceerd, terwijl BASF Ludwigshafen ook grote plannen heeft met verregaande elektrificatie van de productie-site. Denk aan elektrisch kraken en de grootschalige inzet van warmtepompen. Naar schatting kan op termijn de stroomvraag daardoor vier- tot vijfmaal zo groot zijn.

In Niedergösgen draait een waterkrachtcentrale van Alpiq – die meer dan honderd jaar oud is – nog op volle toeren.

Bottom up

Dat de situatie belangrijk is, geldt zeker ook voor Zwitserland. In Niedergösgen deed HYTE een waterkrachtcentrale aan van Alpiq die meer dan honderd jaar oud is. Industrieel erfgoed! Van een deel van de hydro-elektrische energie maakt de joint venture Hydrospider waterstof met een elektrolyse-installatie van 2 megawatt. Zwitserland heeft, mede door het berglandschap, nauwelijks gasinfrastructuur. De geproduceerde waterstof wordt daarom per container naar tankstations vervoerd.

railtransport dan in veel andere Europese landen en er zijn ook minder mogelijkheden voor binnenvaart. In Barcelona organiseerde het investeringsbedrijf precies tijdens HYTE een demonstratieweek voor vrachtwagenchauffeurs om kennis te maken met een truck op waterstof. Ook voor de HYTE-reizigers was het een interessante ontmoeting met de in Nederland geproduceerde Hyzon vrachtauto. De chauffeurs verbaasden zich vooral over de stilte in de cabine. Geen motor te horen. En de Trail-reizigers zagen ergens onder de truck een straaltje vandaan komen. Water, niks anders dan puur water.

universiteit het voortouw op het gebied van waterstofplannen. Aan onder andere industriële spelers is gevraagd wat hun ideeën en plannen zijn op het gebied van waterstof. Op grond daarvan is er een plan geschreven. Bottom up, in plaats van een top-down-regie. Het leverde veel informatie op en ook veel mogelijkheden voor synergie, die anders ongezien waren gebleven. En de aanpak heeft ongetwijfeld een positieve invloed op de betrokkenheid van de diverse partijen en ook

Vanwege het bergachtige landschap Zwitserland minder geschikt voor gewichtvrachtwagenselektrischemeteenenormaanzwareaccu’s.

Hydrospider richt zich op vrachtverkeer. Momenteel rijden binnen het project in Zwitserland 46 Hyundai-vrachtwagens rond. De komende jaren worden er nog honderden verwacht. Het is ook de bedoeling dat er op verschillende locaties groene waterstof geproduceerd gaat worden. De keuze voor vrachtvervoer wordt ook ingegeven door de geografische ligging. Vanwege het bergachtige landschap is het land minder geschikt voor elektrische vrachtwagens met een enorm gewicht aan zware accu’s. Het is wederom de situatie...

Berglandschap

Ook in Spanje liggen er kansen voor vrachtauto’s op waterstof. Resilient Group ziet er in ieder geval grote kansen omdat in Spanje veel vrachtvervoer over de weg gaat. Er is minder

Op steenworpafstand van Barcelona ligt Tarragona, het grootste chemiecluster van Zuid-Europa. Daar nam de plaatselijke

onmogelijk dat belangrijke chemische bouwstenen in de toekomst daar worden geproduceerd waar elektrische energie het goedkoopst is. Vervolgens kunnen de bouwstenen worden vervoerd naar de vervolgindustrie, of zoals in het geval van Fertiberia, wordt er ter plekke een eindproduct van gemaakt. De kans dat er verschillende nieuwe ketens op nieuwe plekken ontstaan, lijkt groot. Daar waar de situatie veel mogelijkheden biedt. Denk bijvoorbeeld aan Portugal of Marokko, waar niet alleen veel zon is, maar ook mogelijkheden voor offshore wind.

Pionieren en opschalen Starter Lhyfe is een jong bedrijf die de situatie grotendeels zelf creëert. En het lukt Lhyfe met haar dynamische en proactieve aanpak om veel kapitaal aan zich te binden. Het bedrijf wacht niet, maar leert door te doen. Aan de westkust in Frankrijk, in Bouin, produceert een 2 MW elektrolyzer van het bedrijf sinds vorig jaar waterstof uit zeewater. En eind september 2022 laat Lhyfe in Saint-Nazaire een pilotinstallatie te water voor productie van waterstof op zee. De elektrolyzer op een drijvend platform wordt op ongeveer 26 tot 30 kilometer van de kust, in de Atlantische Oceaan direct aangesloten op een drijvende windturbine van Vestas. De filosofie van Lhyfe is om niet te wachten, maar nu al te beginnen met kleinere installaties om later op te schalen. Zodoende wil het bedrijf pionieren en opschalen op grond van de lessen die het leert. Voor verschillende plaatsen in Europa, waaronder ook Nederlandse en Duitse industriële clusters, ontwikkelt de starter plannen voor installaties met een capaciteit van tientallen en zelfs honderdtallen megawatts. Doordat het bedrijf jong is, is het nog nauwelijks onderdeel van bestaande systemen. Daardoor zit het niet vast aan bestaande

De kans dat er verschillende nieuwe ketens op nieuwe plekken ontstaan, lijkt groot.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 24 04 | 2022

Hetwaterkracht.lijktniet

op de manier waarop emissieloze waterstof in dat industriële cluster zijn weg gaat vinden.

Fertiberia daarmee tien procent van de bestaande productie vervangen. Het is de bedoeling dat het bedrijf een steeds groter deel van de kunstmestproductie op deze CO2-neutrale manier gaat produceren. In Puertollano, maar ook op andere plaatsen op het Iberische schiereiland. En zelfs in het noorden van Zweden, waar zonne-energie dan wordt ingeruild voor

De verborgen schat van de Trail vonden de reiziger in de binnenlanden van Spanje, in Puertollano om precies te zijn. Daar staat sinds een paar maanden de grootste elektrolyzer van Europa. Verborgen, want doordat Fertiberia en Iberdrola hun communicatie vooral in het Spaans voeren, is dit juweeltje nauwelijks tot de internationale pers doorgedrongen. En over situationeel gesproken… Het zonovergoten deel van Spanje lijkt ideaal voor de productie van betaalbare waterstof. Iberdrola produceert met een 20 megawatt elektrolyzer waterstof met zonne-energie van parken in de directe omgeving. Dankzij de enorme hoeveelheid zon is de opgewekte stroom goedkoop, zodat de productie van waterstof er ook relatief goedkoop is.

Grote waterstofopslagtanks achterop de cabine van een Hyzon-truck.

Door de geproduceerde waterstof aan stikstof uit de lucht te binden, produceert Fertiberia de belangrijke bouwsteen ammoniak voor haar kunstmestproductie. In Puertollano kan

TOPIC SUSTAINABILITY

Puertollano

locaties of bijvoorbeeld een enorm personeelsbestand. Het kan daardoor de situatie zelf opzoeken en zelfs naar zijn hand zetten.

De filosofie van Lhyfe is om niet te wachten, maar nu al te beginnen met kleinere installaties om later op te schalen.

vanaf 2025 jaarlijks 14,2 miljoen ton CO2 te kunnen afvangen van vijf verschillende eenheden: twee ethyleenoxidefabrieken, een ammoniakfabriek en twee waterstoffabrieken van Air Liquide op de site van BASF in Antwerpen. De CO2 moet worden opgeslagen onder de Noordzee in Nederland, Noorwegen of Groot-Brittannië. Kairos@C is onderdeel Antwerp@C. Daarin onderzoekt een veel breder consortium de haalbaarheid van CO2-infrastructuur in de haven van MetAntwerpen.eenbeetje fantasie zou je kunnen zeggen dat Air liquide op het gebied van waterstof van grijs naar blauw naar groen gaat de komende decennia. Een stapsgewijze transitie. Bovendien verruimt het bedrijf ook haar blik. Het bedrijf ziet niet alleen kansen in haar traditionele industriële markt. Het ziet -net als Shell, Hydrospider en Resilient – ook toekomst in de brandstoffenmarkt voor het zware transport. Denk aan vrachtauto’s en scheepvaart.

Daarom moest het bedrijf de afgelopen jaren nog wel een steam reformer bouwen, misschien de laatste van dit soort. Wel is Air Liquide van plan om ook de CO2-footprint van de traditionele waterstofproductie te verminderen. CO2 van bestaande fabrieken in Antwerpen moet straks worden opgevangen, verzameld, getransporteerd en opgeslagen of – nog beter – hergebruikt. Hiervoor loopt al een gezamenlijk project met BASF: Kairos@C. De twee bedrijven verwachten

Duidelijke keuzes Misschien ontwaren we daarmee een belangrijke overeenkomst naast heel veel verscheidenheid tijdens HYTE. Er worden duidelijke keuzes gemaakt. Geen van de bezochte partijen richt zich bijvoorbeeld op waterstof voor personenauto’s. Op dat vlak hebben batterijen een grote voorsprong, is een veelgehoord argument. Vooralsnog worden de pijlen vanuit verschillende hoeken gericht op bestaande en nieuwe industriële ketens en zwaar transport. De verschillen zitten vooral in de uitvoering. Elke bezochte partij omarmt waterstof op een eigen manier en met specifieke doelstellingen. Vaak ingefluisterd door de situatie.

De fysieke Trail eindigde begin juli in Antwerpen, bij Air Liquide op de site van chemiebedrijf Covestro. Voor een bezoek aan de nieuwe generatie steam reformer van de gassenproducent die vorig jaar is geopend. Het is een traditionele waterstoffabriek, maar wel de meest efficiënte die er is. Ook Air Liquide heeft grote plannen met elektrolyse, met name in Terneuzen en Normandië. Maar grootschalige groene-waterstoffabrieken staan er nog niet, terwijl de vraag van de industrie er wel is.

Fantasie

Eind september 2022 laat Lhyfe in Saint-Nazaire een pilotinstallatie te water voor productie van waterstof op zee.

industrie linqs www.industrielinqs.nl 25 04 | 2022

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 26 BRANDED CONTENT PANOLIN & VAN MEEUWEN

Om schade aan machines en apparatuur te voorkomen, adviseert Mets

Panolin en Van Meeuwen Lubrication startten vorig jaar zomer de samenwerking voor een bredere inzet van biologisch afbreekbare smeermiddelen in de grond-, weg- en waterbouw, de agricultuur, de groenvoorziening en de marine- en offshore-sector. En niet voor niets, want er is steeds meer vraag naar biologisch afbreekbare smeermiddelen. Vanwege de steeds strengere regelgeving, maar ook omdat er nu milieuvriendelijke smeermiddelen zijn die beter presteren dan de gangbare varianten van voorheen en de minerale smeermiddelen van tegenwoordig..

Om klanten zo goed mogelijk te kunnen helpen, is het essentieel om een betrouwbare lokale partner te hebben. Dat is een van de redenen waarom Panolin en Van Meeuwen Lubrication zijn gaan samenwerken op de Nederlandse en Vlaamse markt. Voordeel is ook dat Panolin al ruim 35 jaar wereldwijd actief is in de markt van biologisch afbreekbare smeermiddelen en er veel OEM-goedkeuringen aan haar producten zijn verbonden. In de Benelux is een grote vraag naar high-performance biologisch afbreekbare smeermiddelen, stelt Tim Lämmle,

De Panolin Group is een familiebedrijf met het hoofd kantoor en haar productiefaciliteiten in Zwitserland. Het bedrijf is in 1949 opgericht en heeft zich ontwikkeld tot een wereldwijde full-range-aanbieder van smeer middelen. De belangrijkste troeven van het bedrijf zijn sinds 1983 de high performance biologisch afbreekbare Panolinsmeermiddelen.exporteert

Het is inmiddels breed bewezen dat biologisch afbreekbare smeermiddelen van Panolin uitstekend presteren, stelt Taco Mets, technical director bij Van Meeuwen. Hij legt uit waarom de zogenoemde Environmentally Acceptable Lubricants (EAL’s) van Panolin-smeermiddelen zoveel beter zijn geworden vergeleken met gangbare soorten uit het verleden: ‘Het is wellicht wat technisch, maar verzadigde esters zijn de beste keuze als het op de formulatie van milieuvriendelijke smeermiddelen aankomt. Verzadigde esters bezitten vrijwel geen dubbele chemische bindingen en reageren daardoor veel minder snel met zuurstof, afdichtingen, pakkingen, leidingen en slangen.’

Samen sterk met milieuvriendelijke smeermiddelen

haar smeermiddelen over de hele wereld en bedient industrieën zoals de bouw, maritieme sector, baggerindustrie en de olie- en gaswinning. Het bedrijf staat voor geavanceerde technologie, verantwoordelijkheid voor het milieu en veiligheid. Dankzij 35 jaar ervaring met ecologisch aanvaardbare, krachtige smeermiddelen en ze ventig jaar succes in de smeermiddelenindustrie.

Van Meeuwen Lubrication is als familiebedrijf in 1934 opgericht en heeft zich gespeciali seerd in (op maat gemaakte) smeeroplossingen in tal van industrieën met hoogwaardige smeermiddelen en het uitvoeren van smeertechnisch onderhoud. High performance, be trouwbare assets, economisch competitief en milieutechnisch verantwoord zijn daarbij maatgevende begrippen.

Precies dat is waarom biologisch afbreekbare smeermiddelen in het verleden minder goede ervaringen opleverden, stelt Mets. ‘Verkeerde selecties van onverzadigde basisoliën en additieven resulteerden toen nog in gumvorming, oxidatie, sludge, corrosie en schade aan machines.’

Langere levensduur

smeertechnisch onderhoud. Op haar beurt vond Van Meeuwen in Panolin de perfecte partner om klanten duurzame oplossingen te bieden.

Verzadigde smeermiddelen

CEO van Panolin International. ‘De markt groeit snel en we verwachten dat dit doorzet vanwege de ervaring die men nu opbouwt en de regelgeving die wordt aangescherpt. We zochten een partner die een smeermiddelenspecialist is in de industrie. Een expert, zoals wij zelf ook zijn. We vonden die expert in Van Meeuwen Lubrication.’

Van Meeuwen Lubrication is een hoofdrolspeler in de markt voor smeermiddelen. Het familiebedrijf voegt in tal van industrieën belangrijke waarde toe met high-performance smeermiddelen en verder alles op het gebied van

deliger uit dankzij de aanzienlijk langere levensduur van het smeermiddel én van je equipment. Ook is een flinke CO2-re ductie mogelijk door een kwalitatief hoogwaardig smeermiddel in te zetten.’

‘Bijvoorbeeld voor de GreenMarine-lijn van Panolin. Of de GreenDredge-lijn. We merken dat bij internationale aanbestedingen, zeker bij grote windenergiebedrijven die vragen om een werkschip met een groen paspoort. Ze willen dat de energie op een schone manier wordt opgewekt, waarbij de effecten van contaminatie van een smeermiddel met het

De boodschap die Van Meeuwen Lubrication wil uitdragen, is dat bedrijven zich nog meer bewust zijn of worden van de mogelijkheden van high performance, biologisch afbreekbare smeermiddelen. De smeermiddelen zijn beschikbaar en er kunnen kwaliteitsverbeteringen mee worden doorgevoerd. Men is er op termijn voordeliger mee uit en spaart dus niet alleen kosten, maar ook het milieu. Zo biedt van Meeuwen een complete lijn biologisch afbreekbare high performance smeermiddelen om complete machines en schepen groen te laten werken.

daarom onverzadigde smeermiddelen te vervangen door verzadigde smeermiddelen. Om tot de huidige generatie biologisch afbreekbare producten te komen, heeft Panolin bijzonder veel geïnnoveerd. Mets: ‘Daarmee kun je niet alleen de conventionele smeermiddelen vervangen, maar investeer je ook in de langere termijn. Bovendien ben je voor-

oppervlaktewater wordt verminderd. Ecotoxiciteit, biologische afbreekbaarheid en bioaccumulatie spelen een steeds belangrijkere rol.’ Een belangrijke doelgroep daarnaast zijn jack-up-schepen waarvoor Van Meeuwen een hoogwaardig biologisch

Er is steeds meer aandacht voor milieuvriendelijke smeermiddelen.

‘Je bent voordeliger uit dankzij de aanzienlijk langere levensduur van het smeermiddel én van je Tacoequipment.’Mets

Mogelijkheden

Er is steeds meer aandacht voor milieuvriendelijke smeermiddelen, stelt Mets.

technical director Van Meeuwen

afbreekbaar vet heeft ontwikkeld. De omstandigheden waaronder de tandheugels en rondsels van een hefplatform of zogenaamd ‘jacking system’ moeten opereren, vereisen namelijk een specifiek vet dat onder alle omstandigheden uitstekende prestaties garandeert, en de betrouwbaarheid en levensduur maximaliseert.

MEEUWENVANFOTO:

industrie linqs www.industrielinqs.nl 27 04 | 2022

www.muehlhan.nl staalconservering – steigerbouw – rope access Interesse in een afspraak? Bel 010-4264960 Muehlhan belooft en maakt waar Specialisten in staalconservering, steigerbouw en rope access EEN MAN EEN MAN EEN WOORD EEN WOORD On-site diensten wereldwijd chemisch technisch reinigen op klantlocatieenproces specifieke oplossingen voor complexe vervuilingen Workshop diensten conditioneren en chemisch reinigen van roestvast staal en andere metalen meerdere locaties in Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk info@vecom.nlwww.vecom.nl T. +31 10 59 30 299 ON-SITE DIENSTEN METAAL OPPERVLAKTEBEHANDELING AFVALWATER VERWERKING METAAL BEHANDELINGSPRODUCTEN Expert op het gebied van chemisch technisch reinigen en metaal oppervlaktebehandeling. Neem contact op met onze specialisten voor een advies op maat. Global specialist in metal surface treatment The Vecom way - deskundig en veilig voor mens, metaal en milieu

Met zametechnische,innovatieveduurendigitale

De Vries en zijn collega’s brachten samen met Vopak het probleem in kaart en de conclusie was dat het bouwen van een nieuwe put eigenlijk de beste oplossing zou zijn. De Vries: ‘Dat zou echter een megaklus zijn, zowel technisch als financieel. Vopak daagde ons uit met een oplossing voor de bestaande put te komen. We werkten hiervoor diverse scenario’s uit die we vervolgens bespraken met Vopak en hun ontwerpbureau.’ Uiteindelijk werden de nieuwe, zes meter lange header-delen verticaal naar beneden en daarna horizontaal op hun plek gebracht; een heel gepuzzel. Ter plaatse lassen was niet mogelijk vanwege explosiegevaar, dus moesten flenzen uitkomst bieden. Ook wilde Vopak de werkzaamheden van de normale operatie niet, of in ieder geval zo min mogelijk, verstoren. ‘We zijn alleen enkele keren kort uit bedrijf geweest, onder meer om bestaande leidingdelen te slopen en de nieuwe te monteren en inbedrijf te nemen.’

oplossingen helpt Equans opdrachtgevers binnen de utiliteit, industrie en overheden. Con stant verbeteren staat daarbij voor op. Zo helpt het bedrijf haar klanten bij te blijven met de nieuwste ont wikkelingen. En staat het hen bij in transities op het gebied van energie, digitaal en industrieel.

De simpele vraag luidde: Hebben jullie een ervaren constructiemanager die eens kan meekijken hoe we het vervangen van de headers zo veilig en efficiënt mogelijk kunnen aanpakken? Dit mondde uit in een complex project waarbij Equans met veel oog voor veiligheid de headers van Pompfase I en II bij Vopak terminal Europoort verving.

Een pompplateau is een complex systeem met piping op verschillende niveaus, E&I-bekabeling in diverse kabelgoten en loopbordessen. Helemaal onderin de circa vijf meter diepe put bevinden zich de headers. De opdracht was om drie hoofdheaders in het ene deel van de put over de totale lengte van veertig meter volledig te vervangen, plus enkele headers in het aansluitende deel van het pompplateau. Geen eenvoudige klus met al het andere leidingwerk, kabels en bordessen erboven. Pompfase I en II vormen bovendien de centrale verpomping, het hart eigenlijk, van de Vopak-operatie in Europoort. ‘Je wilt daarin geen onverwachte stilstand, want alle producten worden door deze headers verpompt’, vertelt projectmanager Bert de Vries van Equans. Bovendien was het een potentieel risicovolle

Vopak Veiligheidsaward

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 29BRANDED CONTENT EQUANS

Het pompplateau bij Vopak tijdens de renovatie

operatie. ‘Vanwege de noodzaak om te werken aan open systemen, was er erg veel aandacht voor het veiligheidsaspect’, vertelt projectmanager Derk Slendebroek van Vopak.

Ondanks de complexiteit, de projectduur van ruim twaalf maanden en het

hoge aantal betrokken medewerkers – op de drukste momenten liepen er rond de vijftig medewerkers in de put – waren er geen veiligheidsincidenten. Slendebroek: ‘Elke dag begon met een start-werkbespreking waarin we de werkzaamheden van die dag en de specifieke veiligheidsaspecten bespraken. Equans schakelde een zeer bekwame veiligheidsinspecteur in die fulltime aanwezig was en de vinger aan de pols hield. Er was dus continu focus op veiligheid en dat leverde Equans de jaarlijkse Vopak Veiligheidsaward op. Dat is een heel goede prestatie.’

Openhartoperatie in pompplateau Vopak geslaagd

Gepuzzel

Huntsman was in april druk met de turnaround van MDI-1. Het chemiebedrijf in Rotterdam-Botlek was gedurende 28 dagen met ongeveer tweehonderd man aan de slag. De aanpak was anders dan voorheen en dat leverde goede resultaten op. ‘In oktober hebben we een kleine stop, waar we met dezelfde nieuwe aanpak gaan werken’, zegt Remco Spanjersberg van Huntsman.

Evi Husson

Nieuwe aanpak turnaround gaf meer overzicht en controle

Driehoekjes

Bij deze turnaround werd Remco Spanjersberg daarom aangesteld als constructiemanager in de uitvoering voor het aansturen van het veldwerk. ‘Daarbij werd de turnaround in meerdere deelprojecten opgedeeld’, vertelt Spanjersberg. ‘Teams, bestaande uit de driehoeksverhouding constructieproductie - turnaround supervisie, leverden dan gezamenlijk deelprojecten op. Deze zogenaamde driehoekjes werkten dus nauw samen en droegen gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor de werkzaamheden van A tot Z binnen een bepaald werkgebied. Hierdoor werd elke dag bij elk project op de diverse rode draden gestuurd. Het voordeel was dat er meer overzicht en controle per deelproject was.’ De hoeveelheid mankracht tijdens de stop werd daarbij wel opgevoerd. Spanjersberg: ‘Er waren zowel meer productie- en constructiemedewerkers als uitvoerders van contractors aan de slag. De kosten voor de overhead zijn hierdoor hoger, maar je zorgt er wel voor dat het buiten veel efficiënter doorloopt.’ Nog een verschil met de aanpak in het verleden is dat niet langer alles in één keer werd opgeleverd. Spanjersberg: ‘We hebben er nu voor gekozen in fasen delen op te leveren, zodat we ook gedoseerd het werk aan commissioning en terug aan

industrie linqs www.industrielinqs.nl 30 04 | 2022 TOPIC ONDERHOUD

Ongeveer anderhalf jaar geleden heeft Huntsman de scope van de turnaround van MDI-1 samengesteld. Vóór de zomer, in april, was het zover. ‘Ongeveer tachtig procent van het werk bestond uit het inspecteren van vaten en leidingen, onder andere voor wettelijke keuringen. Daarnaast stonden onderhoudswerkzaamheden en reparaties op het programma’, vertelt plantmanager Folkert de Koning. ‘Grote energiebesparings- en optimalisatieprojecten voerden we destijds niet uit.’ Nieuw was vooral de aanpak van de turnaround. De Koning: ‘Het doel was om eigenaarschap op het juiste niveau in de organisatie te brengen. Voorheen was de turnaround event lead verantwoordelijk voor het geheel, ook voor wat er in het veld gebeurde. Twee of drie uitvoerders van Huntsman begeleidden dan alle taken op hoofdniveau maar niet op microniveau. Soms werd dan op één grote prioriteit gestuurd, waardoor andere taken niet de nodige aandacht kregen op het moment dat dit nodig was. Er werd met andere woorden vooral gefocust op het kritieke pad, oftewel de werkzaamheden die de langste doorlooptijd hadden met het oog op het halen van het einddoel binnen de vooropgestelde planning. Vanwege de omvang die turnarounds nu eenmaal met zich meebrengen, was de turnaround event lead niet in staat om alles tot in detail in de gaten houden.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 31 04 | 2022

Rust bewaren

‘De nieuwe aanpak leidt ook tot een efficiëntere opstart.’ REMCO SPANJERSBERG CONSTRUCTIEMANAGER HUNTSMAN

iedereen wel andere communicatie- en leiderschapskwaliteiten, stelt De Koning. ‘Omdat de verantwoordelijkheid dieper in de organisatie werd gelegd, hebben we tijdens de voorbereidingen dus ook goed gekeken wie we op welke plek of in welk team konden neerzetten, zodat ieders kwaliteiten het beste tot hun recht zouden komen.’ Het inroosteren was daarbij wel een extra uitdaging. De Koning: ‘We hebben ervoor gekozen om de productie in deze

productie konden geven. In het verleden gebeurde dit alles op het laatste moment in één keer. De nieuwe aanpak leidt daardoor ook tot een efficiëntere opstart.’

Werkvergunningen

Zoals bij iedere turnaround lopen niet alle zaken zoals gepland en treden er regelmatig onverwachte problemen op. Spanjersberg: ‘Ieder deelteam volgde een schema als leidraad. Dankzij een nieuwe dagelijkse meeting-structuur per team was duidelijk waar we ons bevonden bij welk project op welke dag en uur, en of een project voor of achter liep op het schema. Als

Goede voorbereiding

De nieuwe aanpak vergde een goede voorbereiding. De Koning: ‘Het valt of staat met goed communiceren. We hebben heel veel geïnvesteerd in het voorbereiden en onboarden van de teams. Tijdens een kick-off werd iedereen op de hoogte gebracht van de verwachtingen en hoe de communicatielijnen zouden lopen. De opdeling in deelprojecten droeg ertoe bij dat meteen duidelijk was wie welke scope en welke verantwoordelijkheid had, zodat iedereen exact wist wat er van hem werd verwacht. Dat zorgde voor meer eigenaarschap op het juiste

stop te laten meelopen in de ploegen van de turnarounds. Dit wil zeggen: twee keer shifts van tien uur in plaats van een drieploegendienst. Daardoor draaide de productie dus andere diensten tijdens de stop dan ze gewend waren. Het grote voordeel was dat bij elk deelproject elke dag de productie echt onderdeel werd van het team. Iedereen wist daardoor meteen op wie ze een beroep konden doen voor specifieke taken. Een extra uitdaging was om na de turnaround de productie weer in hun gebruikelijke ploegen- en ploegendiensten aan de slag te laten gaan.’

Dat de nieuwe aanpak meteen vruchten afwierp, was onder meer te zien in het werkvergunningenproces. Spanjersberg: ‘In de voorbereiding hebben de teams heel goed gekeken naar werkvergunningen, in welke stappen die in het proces nodig zijn. Door hier in de voorbereidingstijd meer aandacht aan te besteden, scheelde dit veel tijd tijdens de stop. Dankzij een goede coördinatie en voorbereiding konden mensen meteen aan de slag. Dat leidde niet alleen tot minder tijdverlies, maar het verhoogde ook het werkplezier. Dat was fijn om te zien. Voortaan gaan we de werkvergunningen altijd op deze manier aanpakken.’

Natuurlijklevel.’heeft

HUNTSMANFOTO’S:

buildingcareers.nl | info@buildingcareers.nl C M Y CM MY CY CMY K EUROPEAN INDUSTRY & ENERGY SUMMIT 2022 ENERGIZING A SUSTAINABLE FUTURE NOVEMBER 29 TH & 30 TH • BRIGHTLANDS CHEMELOT CAMPUS [Register now!] www.industryandenergy.eu ADVERTENTIE-INDEX 3P Quality Services 51 Buildingcareers .................................................................................................. 32 Endress + Hauser ................................................................................................. 2 Muehlhan ............................................................................................................ 28 OMV Gas Marketing Trading & Finance ....................................................... 52 Solids Antwerpen, uitnodiging .............................................................. Bijlage Summit 2022 ...................................................................................................... 32 UNIS Group ........................................................................................................... 4 Vecom Group ...................................................................................................... 28 Veolia Water Technologies .............................................................................. 16

we voor een specifiek trouble shoot team gekozen dat zich kon concentreren op het probleem, terwijl de rest door kon gaan met het reguliere werk. Men vindt problemen vaak interessanter dan gewone taken waardoor sneller van het oorspronkelijke plan wordt afgeweken. Dat wilden we voorkomen. Door het werk het werk te laten en een speciaal team in te zetten voor spoedgevallen, bleven we het ritme en de regie houden.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 33 04 | 2022

groep werd bij achterstand dan samen met Folkert bepaald of en hoe we konden inlopen, wat vertraging mocht hebben en wat geen vertraging kon hebben.’

Positief

we met dezelfde driehoeksverhoudingen gaan werken’, vertelt Spanjerberg. ‘Ook voor volgend jaar zijn we al on speaking terms om de driehoekjes te ontwikkelen.’ Toch zien de heren ook meteen verbeterpunten. Spanjersberg: ‘De driehoekjes an sich zijn goed om het kritieke pad van de desbetreffende projecten in de gaten te houden. Tegelijkertijd blijft het belangrijk dat de bulkuren, de overige werkzaamheden, worden gemaakt. Als je kritieke pad gereed is maar je niet voldoende hebt gelet op de bulkuren, dan is het vervelend als blijkt dat er nog tien kleine klusjes zijn die moeten gebeuren. Bij de volgende stop willen we daarom niet alleen het kritieke pad, maar ook de bulkuren nog beter opvolgen.’

Altijd andere driehoekjes De driehoekjes blijven dus bestaan, maar de teams zullen bij elke stop wel verschillen. Spanjersberg: ‘Naar behoefte worden contractors ingehuurd waardoor niet is te voorspellen wie in welk team zal komen te zitten. Een gespreid bedje is er sowieso niet voor de volgende stop. Goed voorbereiden en onboarden van mensen en ze selecteren is heel belangrijk.’ ‘De contractors waren overigens ook erg enthousiast over de nieuwe aanpak,’ vertelt De Koning. ‘Omdat ze erg gericht konden werken en hun manschappen niet continu moesten omgooien.’ Spanjersberg voegt daaraan toe: ‘Hun constructiemanagers moesten wel even wennen omdat een deel werd bepaald door de driehoeken en door mij. Daardoor hadden ze mogelijk een andere rol dan ze gewend zijn in de traditionele werkwijze. Maar een MDI-fabriek is een complexe fabriek. Wij blijven graag zelf de lead houden.’

Dit was bij de stop in april goed ingebed in de structuur, stelt Spanjersberg. ‘Liep een deel van een deelproject achter, dan werd er geen extra mankracht opgeroepen om de achterstand in te lopen. Dat deden we in het verleden wel. In theorie is het logisch om een paar man extra toe te voegen om de achterstand weg te werken. Maar voor ze zijn ingewerkt en exact weten wat ze moeten doen, ben je opnieuw tijd kwijt. Bovendien leidt dit vaak elders tot nieuwe problemen of achterstand. Het is belangrijk om als groep rust te bewaren en ervoor te zorgen dat een item dat achterloopt weer in lijn komt. Kalmte en rust bewaren tijdens de meetings leverde veel op.’

‘We hebben voor een specifiek trouble shoot team gekozen dat zich kon concentreren op het probleem.’

FOLKERT DE KONING PLANTMANAGER HUNTSMAN

Trouble shooting

De Koning en Spanjersberg blikken beide positief terug op de nieuwe aanpak. ‘In oktober hebben we een kleine stop, waar

Om onvoorziene grotere problemen snel op te lossen, had Huntsman daarnaast een dedicated trouble shoot team samengesteld. De Koning: ‘Als er echt een probleem opduikt, bijvoorbeeld een afgekeurd vat of een vat dat mogelijk zal worden afgekeurd, dan moeten er extra inspecties of taken worden uitgevoerd en is het belangrijk om snel te schakelen. In de oude situatie zouden we hier opnieuw meer mankracht op hebben gezet, waardoor dit invloed zou hebben op de werkzaamheden in de rest van de turnaround. Nu hebben

Mainnovation is gespecialiseerd in maintenance & asset management. Het adviesbureau helpt bedr ven met het professionaliseren van hun technische dienst. Dankz de VDMXL-methode – met een economisch besturingsmodel, best practice werkprocessen, moderne IT-systemen en real time KPI-sturing – verandert de technische dienst van een kostenpost in een bedr fsfunctie die waarde toevoegt aan het bedr fsresultaat.

‘Een trein is geen momentsleutel’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 34 BRANDED CONTENT MAINNOVATION

Niet alleen de aandrijving en de snelheid maar ook het totale ontwerp van treinen is de afgelopen decennia drastisch aangepast. Dit vraagt om wendbaarheid en flexibiliteit van de hele organisatie, dus ook van de afdeling die verantwoordelijk is voor het onderhoud en beheer van de bedrijfsmiddelen; de installaties waarmee de treinen worden onderhouden. ‘Vroeger hingen alle technische systemen onder de trein. Tegenwoordig zitten ze er bovenop. Dit betekent dus

Het beheer en onderhoud van de treinen van NS staat al vele jaren op hoog niveau. De NS streeft voor haar reizigers immers naar een veilige, voorspoedige en comfortabele reiservaring. Asset management van de bedr fsmiddelen op hetzelfde topniveau brengen, was eenvoudiger gezegd dan gedaan. En dat terw l je zou denken dat onderhoud en beheer van installaties voor treinonderhoud in de werkplaatsen eenvoudiger is dan dat van een vloot van duizend Intercity’s en Sprinters.

Vijf jaar geleden maakte Kim Barendsen binnen NS de overstap van NS Reizigers naar Asset Management Bedrijfsmiddelen. De opdracht was om de afdeling te laten evolueren naar een professionele asset management organisatie. Voor de vloot – de treinen van de NS – was dit al goed ingericht. ‘Diezelfde werkwijze wilden we toepassen binnen de afdeling Bedrijfsmiddelen. Toen werd al snel duidelijk dat een trein geen momentsleutel is.’

Flexibiliteit

gaat ook over emplacementen, een deel infrastructuur waarvan NS eigenaar is.’ De focus binnen NS lag lange tijd op de reliability van de treinen. Om de treinen goed te laten presteren, moeten ook de bedrijfsmiddelen op orde zijn. ‘En dat zat wel goed, was de perceptie. Alles was er en alles deed wat het moest doen, en als dat niet zo was, fikste de technische diensten het snel en vakkundig, zelfs midden in de nacht. Maar het proactieve beheer, daar zat ’m de crux.’

Preventief onderhoud Want doordat de prestaties op orde waren, doordat technici juist scoorden met correctief onderhoud – immers, als je een probleem oplost, is dat zichtbaar en krijg je meer credits dan wanneer je hard werkt om dat probleem te voorkómen – en doordat administratie bijhouden doorgaans geen hobby is van de gemiddelde monteur, leidde een andere werkwijze in eerste instantie tot weerstand. ‘“Wat is er mis met wat we nu doen?” en “Ik heb het toch opgelost, waarom moet dat genoteerd worden?”, waren vragen die werden gesteld. Dus we moesten terug naar de doelstelling, terug naar de “why”’, legt Barendsen uit. NS wil bedrijfsmiddelen die betrouwbare prestaties kunnen leveren, tegen beheerste kosten en risico’s. Mede daarom is het belangrijk om correctief onderhoud om te buigen naar preventief onderhoud. Om dit te kunnen

ook dat je werkplaats anders moet worden ingericht. We hebben nu hoogtebordessen’, legt Barendsen uit. ‘En ook de wetgeving maakt dat we aanpassingen moeten doorvoeren. De bio-installaties – inderdaad, de toiletten – moeten tegenwoordig worden leeggezogen.’ Dit zijn slechts enkele voorbeelden om de noodzaak tot meebewegen te duiden. Een andere factor die de opdracht om het asset management te professionaliseren uitdagend maakte, is de veelheid en verscheidenheid aan assets. ‘We hebben wel vijfduizend unieke bedrijfsmiddelen in beheer op verschillende locaties met verschillende stakeholders’, vertelt Barendsen. Zo zijn er vier grotere onderhoudsbedrijven waar de treinen heen gaan voor groot onderhoud en ongeveer dertig servicelocaties voor bijvoorbeeld visuele inspecties, reiniging en water bijvullen. Barendsen: ‘Het gaat over kuilwielenbanken om de wielen weer goed rond te krijgen, over treinwasinstallaties, over zeer diverse gereedschappen en het

industrie linqs www.industrielinqs.nl 35 04 | 2022

kon brengen. Maar ook een sparringpartner die helpt om koers te houden en de kwaliteit van het eindresultaat te bewaken. ‘Rob Golbach en Niels Kuijken van Mainnovation bleven gedurende het traject de “why” bewaken en wisten deze ook uit te leggen aan de werkvloer.

Dit uitleggen helpt, maar de mensen hier echt bij betrekken heeft een nog groter effect. ‘Het daadwerkelijk

implementeren neemt meer tijd dan het uitdenken en ontwikkelen. Het is een cultuurverandering, het is change management. Mainnovation begrijpt dat verandertraject en weet dit vervolgens ook goed te begeleiden. Zij bleken ook in staat om mee te veren als de

‘We merken dat we nu veel meer besluiten nemen op basis van feiten en niet langer op basis van onderbuikgevoel of beleving.’

organisatie nog niet zover was’, vindt InmiddelsBarendsen.krijgt de monteur, die dus voorheen credits kreeg voor het oplossen van een storing, nu de credits voor de KPI “percentage preventief onderhoud op tijd uitgevoerd”. ‘Ja, dat is een andere manier van werken en een andere manier van successen vieren. Maar we merken dat we nu veel meer besluiten nemen op basis van feiten en niet langer op basis van onderbuikgevoel of beleving. Meer fact-based dus. De prestaties van de bedrijfsmiddelen zijn aantoonbaar.’

Why versus how Waar bevindt alles zich? In welke conditie verkeren deze bedrijfsmiddelen? Is alle documentatie beschikbaar? Voldoen we aan alle verplichtingen en registreren we wat moet worden geregistreerd? Essentiële vragen waar geen eenduidig antwoord op kon worden gegeven. Tijd om de mouwen op te stropen en aan de slag te gaan met asset management, professioneel onderhoud én beheer. ‘Maar dan graag samen met een partij die ons helpt om dit gestructureerd uit te voeren’, aldus Barendsen. NS koos voor Mainnovation, en haar VDMXL-aanpak omdat dit zich bij de vloot had bewezen.

Change management

Het is een publiek geheim dat de NS hard is geraakt door de corona-crisis. ‘We hebben nu de inzichten voor een goede businesscase. We kunnen vanuit asset management beter onderbouwd keuzes maken. Mainnovation staat voor VDMXL en dit gaat over waarde creëren met onderhoud en asset management. Dit kan door kostenbeheersing, wat ook voor NS nu heel belangrijk is, met behoud van reliability en prestaties. Nu NS het asset management van haar bedrijfsmiddelen goed op orde heeft, kan ze beheerst focus aanbrengen op kosten, prestaties en risico’s. Ik geloof erin.’

inrichten, heb je onderhoudsdata nodig, zoals documentatie van de fabrikant en data over eerder uitgevoerd onderhoud. Dus registratie is belangrijk.

Barendsen wilde ook voorkomen dat vanuit het NS-hoofdkantoor de uitvoering zou worden uitgedacht en dat vervolgens bij de praktische implementatie dingen spaak zouden lopen. Ze zocht naar een verbinding tussen management en werkvloer en naar een partij die het verbeterproces op gang

NSFOTO:

De opdracht was: begeleid ons een jaar intensief op structuur en inhoud, maar neem het niet over. Samen optrekken dus , waarbij de “how” bij ons lag, maar met een duidelijke uitleg over en bewaking van de “why” door Mainnovation, zodat vanuit begrip een intrinsieke motivatie en eigenaarschap zou ontstaan voor een andere werkwijze.’

Kim Barendsen hoofd kwaliteitsmanagement NS

‘Waar opdrachtgevers voorheen een eigen projectorganisatie hadden, zie je dat bedrijven ook die taken steeds meer uitbesteden’, vult Leeuw aan. ‘Vicoma

Energietransitie vraagt om intensieve samenwerking

Alternatieven

industrie linqs www.industrielinqs.nl 04 | 2022 36 BRANDED CONTENT VICOMA

Samenwerken

Vicoma Consultancy & Engineering specialiseert zich in duurzame engineeringsprojecten en merkt dat het daarmee ook een nieuwe bron van werknemers aanboort. In een live talkshow bespraken Bastiaan Leeuw en Corné Groen van Vicoma met Arnoud Haagsma van Kemira de kansen van de energie en grondstoffentransitie voor een duurzame en toekomstbestendige industrie.

Hoewel veel bedrijven hun CO2-emissies willen terugdringen, zien ze vaak op tegen de complexiteit van de implementatie. Daarbij gaat het zowel om de strategische keuzes als om de praktische uitvoering. Bij een grotere warmtebehoefte in een fabriek kun je bijvoorbeeld kijken naar een elektrische of gasgestookte boiler, maar ook naar het herinrichten van processen. Zonnepanelen op het dak van een bedrijfspand leggen lijkt een relatief eenvoudige ingreep, maar niet als de dakconstructie moet worden verstevigd. En ook bij elektrificatie of bijvoorbeeld CO2-afvang is de inpassing van de nieuwe assets in de bestaande omgeving vaak het meest complex. Net als het vergunningentraject of bijvoorbeeld de aanvraag voor de netaansluiting.

Traditioneel kwam een opdrachtgever met een redelijk uitgewerkte opdracht om vervolgens de markt te consulteren over de uitvoering en prijs. Corné Groen, manager consultancy bij Vicoma: ‘Het creatieve deel van de oplossing was vaak al voor een groot deel ingevuld. Daarmee ontsluit je echter maar een deel van de kennis die Vicoma de afgelopen jaren heeft opgebouwd én het potentieel dat we in huis hebben. We zitten gelukkig steeds vaker eerder aan tafel om de alternatieven door te nemen. Wellicht hebben we eenzelfde soort uitdaging al eens gezien bij een andere opdrachtgever. We kunnen dan de geleerde lessen meteen toepassen in een nieuwe situatie. Misschien kunnen we de scope iets verbreden en daarmee de business case verbeteren. Of wellicht kunnen we energie of grondstoffen uitwisselen met naburige bedrijven. De energietransitie vraagt om een ruimere blik en daar kunnen wij zeker bij helpen.’

Vicoma ontzorgt bedrijven zodat ze stappen kunnen zetten met energiebesparende of CO2 emissiebesparende projecten, van de virtuele tekentafel tot en met realisatie. De ervaren engineers en consultants denken actief mee in het hele proces. Vanaf de strategie vóór de investeringsbeslissing tot en met de details van de implementatie.

nabije toekomst wel steeds lastiger. We zullen dan ook intensiever moeten samenwerken met onze partners om de benodigde kennis en kunde beschikbaar te houden.’

Vicoma werkt al heel wat jaren als engineeringspartner voor chemiebedrijf Kemira, maar Bastiaan Leeuw, commercieel directeur van Vicoma, merkt dat de relatie aan het veranderen is. ‘De

industrie staat voor een grote transitie naar duurzame producten en productie’, zegt Leeuw. ‘Tegelijkertijd staat de technische arbeidsmarkt onder druk. Door de vergrijzing verliezen bedrijven veel ervaren technici terwijl de aanwas van nieuw technisch talent tegenvalt. We zullen dan ook gezamenlijk moeten optrekken om de schaarse technische talenten zo efficiënt mogelijk in te zetten waar deze de meeste waarde Arnoudtoevoegen.’Haagsma, process safety and engineering manager bij Kemira, is het daar hartgrondig mee eens. Kemira produceert onder andere chemicalien voor de behandeling van drink- en afvalwater. De site in Rozenburg stapte een aantal jaar geleden over op enzyma tische productie. Daarmee bespaart het bedrijf veel energie. Haagsma: ‘We staan voor de uitdaging om onze producten en productie zo duurzaam mogelijk te maken. Tot nog toe lukt dat aardig. Ook hebben we nog voldoende mensen om de nodige veranderingen door te voeren, maar dat wordt in de

Over één ding zijn alle partijen het eens: zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers zijn gebaat bij een langdurige samenwerking. Haagsma: ‘Werken aan

projecten voorbijkomen. Naast de engineering kunnen we ook de planning voor onze rekening nemen en bijvoorbeeld de inkoop begeleiden. Dat maakt de projecten interessanter, maar ook wel groter en complexer. Uiteraard heeft dat invloed op onze eigen organisatie. We investeren daarom behoorlijk in het

VICOMAFOTO:

De nieuwe generatie werknemers wil graag meer worden uitgedaagd en multidisciplinair werken, stelt Leeuw. ‘Bovendien kiezen ze sneller voor bedrijven met een groen imago. Het loont dus van meerdere kanten om bewust te kiezen voor duurzame projecten. We zijn er dan ook trots op dat we dat steeds vaker samen met onze partners kunnen realiseren.’

‘Werken aan de energietransitie vergt meer van beide partijen dan de traditionele opdrachten op Arnoudcontractbasis.’Haagsma

Multidisciplinair werken

aantrekken en opleiden van jong talent. Daarbij betrekken we zeker onze oudere en ervaren werknemers. Zij hebben tenslotte een schat aan kennis aan boord

die de jongeren veel ondersteunig geeft bij de uitvoering van de projecten.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 37 04 | 2022

process safety and engineering manager Kemira

is wat dat aangaat meegegroeid met de markt. Waar we eerst vooral single-disciplinaire opdrachten uitvoerden, zien we steeds meer multidisciplinaire

de energietransitie vergt meer van beide partijen dan de traditionele opdrachten op contractbasis. Als we íets weten, dan is het dat we niet alles zelf kunnen. En dus moeten we blijven bouwen aan de relatie. We moeten regelmatig met elkaar overleggen of het werk nog binnen de scope blijft. Soms moeten we bijsturen, en soms moeten we de scope aanpassen aan de nieuwe omstandighe den. Dat kan alleen als je elkaar begrijpt en vertrouwt.’

industrie linqs www.industrielinqs.nl 38 04 | 2022 Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van Industrielinqs, kijk dan op www.industrielinqs.nl of neem contact op met Janet Robben - janet@industrielinqs.nl Industrielinqs en haar verschillende platforms hebben diverse partners, leden en experts die het netwerk versterken PLATFORM Partners Industrielinqs Partners iMaintain Partners Utilities en Watervisie Partners Het Nieuwe Produceren Contentpartners Leden Industrielinqs Leden iMaintain Leden Utilities en LedenWatervisieHet ProducerenNieuwe Kennis- en MaintenanceinnovatiecentrumProcesindustrie CIRCULAIR K OEL WA TER

industrie linqs www.industrielinqs.nl 39 04 | 2022 AkkermansHenk Tilburg/WCMUniversiteit Erik Bijlsma TNO Dennis Braamse MeijerLambWeston/ BurgemeesterAnnemarie Rijkswaterstaat Michael Donders Unilin Insulation Leo van Dongen Universiteit Twente Ivo van der Gaag JIP Project Support Michel Grijpink UtrechtHogeschool Mark Haarman Mainnovation Maarten Habets Shin-Etsu Hans Hennekam Yokogawa Rob de Heus HeusConsult vanGeert-JanHoutum TU Eindhoven Ton Huibers Humaintain Simon Jagers Samotics Giel Jurgens RotterdamHavenbedrijf Nico van Kessel TatavoormaligSteel Ton Klinkenberg Phijns Theo Knijff Dow Chemicals Cor van de Linde iTanks Celeste Martens &drosCroonwolter Taco Mets Van IndustriesMeeuwen Mark Oosterveer iTanks Peter Schokker Koninklijke Vezet Roelf Venhuizen voormalig NAM/ Profion Binne Visser Philips Ivo van Vliet ENGIE Services West Industrie Ron Wever Schiphol Group Johan Wolt Nobian Tim Zaal TZConsultancy Sjoerd Delnooz Kiwa Sophie Dingenen Bird & Bird Duska Disselhof Frontier Ventures Teus van Eck Teus van Eck Energie en Milieu Marcel Galjee Nouryon Martijn de Graaf VoltaChem/TNO Niels Groot Dow Benelux Paul Kloet Iv-Water Rob Kreiter TKI Energie en Industrie Martijn Kruisweg Nijhuis Industries André Mepschen Water Alliance Johan van Mourik ZMP Fokko Mulder TU Delft Frank Oesterholt KWR Johan Raap Waterschap Aa en Maas Han Slootweg Enexis Henri Spanjers TU Delft Hans van der Spek FME Frank Tielens HeatMatrix Group Roy Tummers VEMW Arne Verliefde Universiteit Gent Cyril Widdershoven Verocy Ad van Wijk TU Delft Geanne van Arkel AmbassadorWise Corine Baarends Quirine Consulting Aaldrik Haijer Water & SolutionsEnergy Petrus Postma &Flux Jacques Reijniers Nyenrodevoormalig Richard Schouten SA3M Diana Seijs Bilfinger Tebodin Jan SlijkoordWillem SPIC Emmen Experts Utilities en Watervisie Experts Het Nieuwe Produceren Experts iMaintain

Waar: Moerdijk

Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van haar stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen.

Wie: TenneT

Wat: sloop en sanering

Waar: Botlek

Wat: groot onderhoud

De Aluchemie-site in de Botlek wordt gesloopt en gesaneerd. Het terrein wordt helemaal terug naar greenfield getransformeerd. Aluchemie streeft ernaar de locatie eind 2024 schoon terug op te leveren aan het Havenbedrijf Rotterdam. TAUW ondersteunt het bedrijf in de transformatie van het terrein naar een greenfield.

Wie: Engie

GROOTPROJECTENONDERHOUD

Wanneer: tot en met 2025

Wanneer: herfst 2022

Wat: ontmanteling

Wanneer: 2026

VERVANGING, RENOVATIE EN SLOOP

Waar: Lelystad

Wat: grote vervangingsopgave

TenneT gaat met negen partners 360 hoogspanningsstations aanpassen, vernieuwen of uitbreiden. De stations van 110kV en 150kV moeten in veel gevallen volledig worden vervangen. Ze zijn soms vijftig jaar of langer in bedrijf en aan het eind van hun technische levensduur.

Wie: Aluchemie

Wanneer: tot en met 2025

industrie linqs www.industrielinqs.nl 40 04 | 2022

De voorbereidingen voor de grootste turnaround-periode in de geschiedenis van Sitech zijn in volle gang. Voor dit najaar en aansluitend het voorjaar van 2023 staan zeven turnarounds gepland. De totale doorlooptijd is 29 weken. Sitech verwacht 150 externe partijen op Chemelot om mee te helpen alle werkzaamheden uit te voeren.

Wie: Dunea

Wat: modernisering productielocatie

De kolencentrale van Onyx Power in Rotterdam krijgt subsidie om te sluiten. Zodra aan alle voorwaarden zijn voldaan, moet de centrale binnen drie jaar zijn ontmanteld. Onyx Power is een dochter van het Amerikaanse Riverstone. Dit investeringsbedrijf nam de kolencentrale eind 2019 over van Engie.

Petrogas E&P heeft Heerema opdracht gegeven vier productieplatformen in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om de platformen Haven, Hoorn, Helm en Helder in blok Q1 waarvan Helm het langste, bijna veertig jaar, olie en gas heeft geproduceerd.

Wie: Petrogas E&P

Waar: Nederland

Wanneer: tot 1 januari 2032

Wanneer: tot en met 2025

Wie: Vattenfall

Waar: Amsterdam

Wanneer: tot en met eind 2024

Waar: Rotterdam

Waar: Katwijk

Vattenfall heeft zijn kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam eind december 2019 gesloten. Het ontmantelingstraject van Hemweg 8 is begonnen in 2020. Het terrein wordt een plek voor productie, doorvoer en tijdelijke opslag van fossielvrije elektriciteit en warmte.

Waar: Sluiskil

Waar: Geleen

Wat: ontmanteling kolencentrale

Wie: Shell

De procesautomatisering van productielocatie Katwijk wordt vervangen door volautomatische procesvoering en elektrotechnische installaties worden aangepast. BAM Industrie is in december 2018 begonnen met de vernieuwing van de energievoorziening van het drinkwaterpompstation. Dunea wil de middenspanning distributie en noodstroomvoorziening herinrichten.

Wie: Yara

Engie bereidt een grote upgrade voor van de Maximacentrale in Lelystad. Een van de twee units krijgt nieuwe materialen, koelsystemen en een nieuw softwarepakket. Dit moet ervoor zorgen dat deze hogere temperaturen kan verdragen. Het rendement neemt daarmee toe tot boven de zestig procent en bovendien wordt bijstook van waterstof mogelijk.

Wat: groot onderhoud

Wie: Onyx Power

Wanneer: vanaf 2020

Wat: ontmanteling Hemweg 8

Waar: Noordzee

Wanneer: 2023

Wanneer: najaar 2022 en voorjaar 2023

Deze herfst vindt de grootste onderhoudsstop ooit van Yara Sluiskil plaats. Ammoniakfabriek-C en alle ureum-installaties, een synthese-unit en twee granulatie-installaties worden dan stilgelegd voor onderhoud. Totale kosten voor deze stop: ongeveer 70 miljoen euro.

Wie: Sitech

Wat: upgrade Maximacentrale

productieplatformen

Wat: vervanging fornuizen

GROEN EN BIO

Waar: Terneuzen

Wanneer: 2022

Argent Energy breidt haar productiecapaciteit in de Amsterdamse haven uit naar 540.000 ton biodiesel. Voor de uitbreiding worden twee nieuwe productielijnen en een waterzuivering gebouwd. Ook komen er meer opslagtanks voor hernieuwbare producten.

Cosun Beet Company wil in Delfzijl een bio-raffinagefabriek bouwen om bietenpulp van haar suikerfabrieken om te zetten in nieuwe plantaardige producten, zoals vervangers van microplastics in verf, wasmiddelen, tandpasta en shampoo. De fabriek vergt een investering van 50 miljoen euro en wordt volledig elektrisch.

Waar: offshore

industrie linqs www.industrielinqs.nl 41 04 | 2022 PROJECTEN

Wat: uitbreiding productie biodiesel

Waar: Delfzijl

Wat: ontmanteling 24 exploratieputten

De afvalwaterpersleiding transporteert afvalwater van industrieterrein Moerdijk en 35 dorpen en steden naar de RWZI in Bath. In 2019 is de renovatie van persstations bij Roosendaal, Bergen op Zoom en Bath gestart. Ook wordt de leiding over 3,5 kilometer verdubbeld. De extra leiding is in 2020 in bedrijf genomen en de gerenoveerde persstations volgen in 2023.

Wie: Argent Energy

Wie: Cosun Beet Company

Wie: DBG BioEnergy

Wanneer: 2024

Wanneer: start medio 2019

Wat: aromaten uit afvalplastic

Wintershall Noordzee werkt aan een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee. Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B). De aanbesteding voor het eerste deel van het programma is gegund aan Swift Drilling.

Wanneer: onbekend

ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bio-ethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren.

Waar: Gent

Wat: bio-raffinage bietenpulp

Wat: ontmanteling platforms

Wie: Dow

Wie: BioBTX

Waar: Delfzijl

Wanneer: eind 2022

Wie: Avantium

Wie: Waterschap Brabantse Delta

Waar: Amsterdam

Wanneer: eind 2023

Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie – gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken van het concern. De eenheid komt in Terneuzen te staan en krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart van de eenheid draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof verwijdert.

Wie: Wintershall Noordzee

Wat: FDCA uit suikers

Avantium bouwt in Delfzijl een demofabriek voor de productie van furaandicarbonzuur, een grondstof voor plastics. De installatie gaat plantaardige grondstoffen omzetten in zo’n 5.000 ton groene FDCA per jaar. Naar verwachting zal de bouw van de demofabriek eind 2023 klaar zijn.

NIEUW PROJECT

Wat: renoveren afvalwaterpersleiding

Waar: Delfzijl

Waar: Noordzee

Waar: Noord-Brabant en Zeeland

Wie: ArcelorMittal

BioBTX investeert tachtig miljoen euro in een fabriek die 50.000 ton hernieuwbare en afgedankte materialen, zoals afvalplastics en meertouwen, gaat omzetten in benzeen, tolueen en xyleen. De fabriek – PETRA Circular Chemicals Plant – wordt gebouwd op Chemiepark Delfzijl. De bouw van de fabriek gaat in twee fasen, waarbij de eerste fase al in 2024 klaar moet zijn.

Wat: bio-LNG uit afval

Wanneer: 2022

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2027

DBG Bio Energy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar en moet eind 2022 operationeel zijn. Het bedrijf investeert meer dan 100 miljoen euro in het project.

Wat: zuivering pyrolyse-olie

Wie: zes olie- en gasbedrijven

Wanneer: onbekend

Wat: bio-ethanol uit afvalgassen

Wanneer: tot eind 2023

Zes olie- en gasbedrijven hebben een overeenkomst getekend met Oceaneering Services om gezamenlijk exploratieputten in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om 24 zogenoemde mud line suspension putten van NAM, Neptune Energy, ONE-Dyas, Petrogas E&P, TotalEnergies EP Nederland en Wintershall Noordzee.

Waar: Axelse Vlakte

: Rotterdam

Neste investeert 1,9 miljard euro in de bouw van een fabriek voor hernieuwbare producten op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam. De nieuwe productie-eenheid krijgt een capaciteit van 1,3 miljoen ton per jaar. Doel is om de productie-eenheid in de eerste helft van 2026 op te starten.

: Antwerpen

Wanneer

: 2023

Wie

Wanneer: begin 2024

Nordsol, Attero en Titan willen samen organische reststromen omzetten in bio-LNG en beschikbaar maken voor de scheepvaart. Attero zet huishoudelijk bioafval om in zes miljoen kubieke meter biogas per jaar. Nordsol werkt dit op tot ongeveer 2.400 ton bio-LNG per jaar en Titan is de exclusieve langetermijnafnemer. De installatie in Wilp moet in 2023 klaar zijn.

Wie: o.a. Inovyn

Wie

: Nordsol, Attero en Titan

Greenergy verhoogt de productie van zijn biodieselfabriek in Amsterdam met ruim 25 procent. Ook de voorbehandelingseenheid krijgt een upgrade, zodat deze een breder aanbod aan afvaloliën kan verwerken tot grondstof voor de biodieselfabriek. In 2023 wil Greenergy de extra capaciteit in gebruik nemen.

: Wilp

NIEUW PROJECT

Wie: Gasunie en Perpetual Next

industrie linqs www.industrielinqs.nl 42 04 | 2022 PROJECTEN

Waar: Antwerpen

Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaan duurzame methanol produceren in de Antwerpse haven. Bij Inovyn komt een pilotinstallatie die afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, omzet in methanol. Eind 2022 is de fabriek operationeel en produceert ongeveer achtduizend ton duurzame methanol per jaar.

Wanneer: eind 2022

Wat: pilot met CO2/methanol

Wat

Waar: Rotterdam-Botlek

Wat: methanol uit afval

Wat

NIEUW PROJECT

Met het project is een investering gemoeid van circa zestig miljoen euro.

Oxylum bouwt een proeffabriek met CO2 als grondstof voor chemicaliën. De spin-off van Universiteit van Antwerpen wil met de installatie van 1 kilowatt tot 3 kilo mierenzuur per dag gaan produceren. Doel is om de technologie na 2022 op te schalen tot een volwaardige pilotinstallatie die tot 2.000 ton mierenzuur per jaar produceert.

Wie: Gidara Energy

IST Green Chemicals gaat op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek bouwen die bioethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuümextrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

: Neste

Wat: uitbreiding biodieselfabriek

Wie

: tweede helft 2023

Waar

Gasunie en Perpetual Next willen in Delfzijl een fabriek bouwen die organische reststromen via torrefactie omzet in groengas en bio-char. De fabriek die naar verwachting in 2024 in gebruik wordt genomen, start met een groengasproductie van 12 miljoen kuub per jaar.

Wanneer: 2025

Gidara Energy bouwt in de haven van Rotterdam een fabriek die vanaf 2025 niet-recyclebaar afval gaat omzetten in syngas en vervolgens methanol. De fabriek krijgt een jaarlijkse capaciteit van ongeveer 90.000 ton hernieuwbare methanol, door omzetting van 180.000 ton nietrecyclebaar afval.

: pilot met CO2/mierenzuur

: Oxylum

Wat: methanol uit afval

Waar: Amsterdam

Wat: groengasfabriek

Wanneer

Wanneer: 2024

Wanneer: begin 2024

: bio-LNG uit afval

Wat

Wat: bio-ethanol uit suikerbieten

Wie: Greenergy

: aanpassingen voor productie SAF

Wie: IST Green Chemicals

Waar

Wanneer

Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is. Het project vergt een investering van 250 miljoen euro.

NIEUW PROJECT Wie: Neste Wat: fabriek voor hernieuwbare producten Waar: Rotterdam Wanneer: eerste helft 2026

: 2022

Waar

Neste investeert 190 miljoen euro in haar productiecapaciteit in Rotterdam om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Waar: Amsterdam

Waar: Delfzijl

Wanneer: 2023

Wie: Gidara Energy

Wie: Pryme

Wat: organische zuren uit CO2

Waar: Rotterdam

Wat: groen gas uit organische reststromen

Wanneer: 2026

Waar: Amsterdam

industrie linqs www.industrielinqs.nl 43 04 | 2022 PROJECTEN

Twence bouwt in Hengelo een grootschalige CO2-afvanginstallatie. Deze kan straks 100.000 ton CO2 per jaar afvangen en hergebruiken. Denk daarbij aan natriumbicarbonaat om rookgassen te reinigen of vloeibare CO2 voor gebruik in kassen. In het tweede kwartaal van 2022 is de bouw begonnen. Naar verwachting gaat de installatie in het laatste kwartaal van 2023 in bedrijf.

Wie: Twence

Wie: SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol

Wanneer: laatste kwartaal 2023

Wat: fabriek duurzame vliegtuigbrandstof

Shell bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval)olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pretreatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar. Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis.

Wanneer: tweede helft 2022

Wanneer: 2023

Wanneer: 2024

Waar: Hengelo

Waar: Moerdijk

NIEUW PROJECT

Wat: CO2-afvanginstallatie

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen Europa’s eerste fabriek voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Nouryon en Gasunie bestuderen daarvoor een uitbreiding van een geplande groene waterstofeenheid. Het plan is om groene waterstof te combineren met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren.

Wanneer: 2027

Wie: Shell

Wie: Photanol en Nouryon

Wanneer: 2023

Een joint venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland.

Waar: Delfzijl

In een demofabriek van Photanol en Nouryon in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan.

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Waar: Bergen op Zoom

Wanneer: 2025

Waar: Delfzijl

In een eerste stap gaat de fabriek 35 tot 40 kiloton plastic verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op). Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton plastic afval per jaar. De ingebruikname van een tweede fabriek met een productiecapaciteit van 350 kiloton pyrolyse-olie per jaar staat gepland voor 2024.

Wie: SCW Systems/Gasunie

Waar: Pernis

Wanneer: 2024

Shell bouwt in Moerdijk een pyrolyse-olie-upgrader die de kwaliteit van pyrolyse-olie, door derden geproduceerd uit moeilijk te recyclen plastic afval, verbetert zodat dit kan worden omgezet in chemische grondstoffen. De fabriek is naar verwachting in 2024 operationeel.

Wanneer: 2024

Wat: pyrolyse-olie-upgrader

Wie: Shell en BlueAlp

Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

SCW Systems bouwt samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd.

Waar: Nederland

Wie: Relement

Wie: Synkero

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Wat: aromaten uit biomassa

Wat: fabriek duurzame kerosine

Wie: Shell

Waar: Delfzijl

Wat: biobrandstoffen uit (afval)olie

Pryme bouwt in Rotterdam een proeffabriek voor de productie van pyrolyse-olie uit afvalplastic.

Waar: Tessenderlo

Wat: demofabriek duurzame kerosine

Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee.

terminal Wat: uitbreiding LNG-capaciteit Waar:

Wanneer:

Wat: luchtscheidingseenheid

Wanneer: 2022

Wie: Avaio en Aecom

Waar: Rotterdam

Wanneer: 2029

Wanneer: 2024

Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur.

Wie: Gate Maasvlakte

Wat: demiwater-installatie

Waar: Moerdijk

Wat: demofabriek voor lignine-olie

Wat: zuiveringsinstallatie afvalwater

Wie: Zenid

Aquafin, Ekopak, PMV en Water-link werken samen om tegen 2025 jaarlijks zo’n 20 miljard liter afvalwater van Antwerpse gezinnen op te werken tot koelwater voor bedrijven in de Antwerpse haven. Het project vergt een investering van meer dan 100 miljoen euro.

Wie: Vertoro

Wanneer: medio 2022

Wie: D-CRBN

Wie

Wie: Chemours

Wanneer: zomer 2022

Waar: Antwerpen

Ekopak bouwt een demiwater-installatie op de site van Vynova in Tessenderlo. Deze voorziet de site later dit jaar van meer dan één miljoen kubieke meter zuiver en duurzaam proceswater per jaar. De oplevering van de installatie is voorzien voor het derde kwartaal van 2022.

Wie

: Antwerpen

Wanneer: onbekend

Waar: Rotterdam

UTILITIES

Wie: Ekopak

: eind oktober 2022

oktober 2024

Waar: Dordrecht

Wat: pilot CO/O2 uit CO2

Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In de zomer van 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken.

Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten. Het project vergt een investering van 150 miljoen euro.

Wanneer: derde kwartaal 2022

industrie linqs www.industrielinqs.nl 44 04 | 2022 PROJECTEN

Zenid, een initiatief van Rotterdam The Hague Airport, Climeworks, SkyNRG en Rotterdam The Hague Innovation Airport, wil in Rotterdam een demonstratiefabriek voor duurzame kerosine bouwen. Met afgevangen CO2 uit de lucht als grondstof. Uniper is bij het project betrokken voor de engineering en gaat de fabriek opereren.

Wat

: 2025

Waar: Antwerpen

Wat: ontziltingsinstallatie

Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze pompt vanaf begin 2024 brak dokwater op en zet dit om in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. Avaio verwacht in 2022 te kunnen beginnen met de bouw van de installatie. Die zou twee jaar later, in 2024, operationeel moeten zijn.

: Gasunie Transport Services Wat: uitbreiding stikstofinstallatie Waar: Zuidbroek

: koelwater uit afvalwater

Wanneer

Gate, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn.

Waar

Vertoro bouwt een demofabriek die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. De demofabriek moet in 2022 operationeel zijn.

Wie: Air Liquide

: o.a. Ekopak

Wanneer

Shell ontwikkelt in Drenthe het Energiepark Pottendijk. Vlakbij Emmen gaan 14 windturbines (vermogen 50 MW) en negentigduizend zonnepanelen (50 MW) samen stroom opwekken. Shell rekent op een jaarlijkse productie van 170 GWh. Eind 2022 moet volgens planning het windpark in bedrijf gaan, het zonnepark volgt begin 2023.

Waar: Harskamp

Wanneer: 2023

:

:

:

Wanneer

Wat gascentrale

Wanneer: 2023

Eneco bouwt in opdracht van Rijkswaterstaat Windpark Maasvlakte 2. Het gaat om in totaal 22 windturbines op de kop van het Maasvlakte 2 gebied, die vanaf 2023 jaarlijks ruim 400 GWh aan groene stroom gaan opwekken. Aannemers voor het project zijn Ballast Nedam en Vestas.

CrossWind (joint venture van Shell en Eneco) bouwt windpark Hollandse Kust (noord). Het windpark krijgt een vermogen van 759 megawatt en levert minstens 3.300 gigawatt uur per jaar. Het park omvat ook de toepassing van technologische demonstraties, zoals accu-opslag voor de korte termijn en groene waterstof gemaakt door elektrolyse.

Windpark Hollandse Kust Zuid bestaat uit 140 windturbines die ruim 6 TWh groene stroom per jaar kunnen produceren. Het is het eerste en grootste windpark op zee dat zonder subsidie wordt gebouwd. Het windpark komt tussen 18 en 36 kilometer voor de kust van Nederland tussen Den Haag en Zandvoort te liggen.

: 2023

Wat: windpark Hollandse kust Zuid

Waar: IJsselmeer/Lelystad

Wie: Statkraft

Waar: Emmen

:

Statkraft ontwikkelt in Harskamp (gemeente Ede) de zonneweide Blaakweg. Het gebied beslaat zo’n tien hectare, waarvan zeven hectare door panelen wordt bedekt. Dat levert een jaarlijkse productie van 10 GWh op.

Wanneer: laatste kwartaal 2023

Wie: CrossWind

Vattenfall en SwifterwinT, de initiatiefnemers van Windplanblauw, vervangen 28 windturbines van het huidige windpark Irene Vorrink van Vattenfall door 24 moderne, krachtige turbines. Deze komen in twee rijen vlak voor de kust in het IJsselmeer te staan. Ook vervangen zij in de gemeenten Dronten en Lelystad 46 windturbines door 37 grotere turbines. De 61 nieuwe windturbines hebben een gezamenlijk opgesteld vermogen van ruim 335 MW.

Wanneer: 2023

Waar: Noordzee

Waar: Noordzee

Wie: Vattenfall, Gasunie en Equinor

Waar: Emmen

Wat: zonneweide Blaakweg

Waar Eemshaven

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

Wie: Eneco

Wat: windpark Hollandse Kust (noord)

Wanneer: 2023

2025

Wat: windpark Maasvlakte 2

WIND EN ZON

Wie: Vattenfall en BASF

Wanneer: derde kwartaal 2023

Wie: VTTI

Waar: Tilburg

Wie: Vattenfall en SwifterwinT

Wanneer: eind

Wat: mestvergassingsinstallatie

Wat: energiepark Pottendijk

Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

Wanneer: 2023

Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn. Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo.

Stercore heeft groen licht gekregen voor de bouw van een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon.

Wat: biogas uit organisch afval

Wanneer: 2022

Waar: Maasvlakte 2

Wie: Stercore

Wie: Tessenderlo Group

industrie linqs www.industrielinqs.nl 45 04 | 2022 PROJECTEN

Wat innovatieproject waterstof

Wie: Shell

Waar Tessenderlo

Wat: vervanging windturbines

Wanneer: begin 2023

Vattenfall legt een zonneweide in Goirle aan. Het gaat om zes hectare en het zonnepark krijgt een vermogen van 13 MW. Begin 2023 start de bouw van het zonnepark en in het najaar van 2023 moet het zonnepark operationeel zijn.

Wie: verschillende partijen

Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 zijn.

Wie: ArcelorMittal

Wie: Vattenfall

Wat:

IJmuiden

Waar: Vlissingen-Oost

Wat: windpark Eemshaven-West

DRI-installatie

Wie: Tien private en publieke partners

Wanneer:

Wanneer: 2024

Wat: DRI-installatie en twee ovens

Windpark Hanze is een lokaal initiatief van 26 agrarische ondernemers, 180 lokale investeerders en het Waterschap Zuiderzeeland. De 15 windturbines krijgen een totaal geïnstalleerd vermogen van 90 megawatt. Daarvan zal Vattenfall 78 megawatt afnemen. Het windpark wordt in 2023 in gebruik genomen.

Wat: zonneweide Goirle

Het Finse Coolbrook investeert 12,5 miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren.

NIEUW PROJECT

Wat: pilot Multiplhy

Wie: Coolbrook

Waar: Eemspolder en Emmapolder

Wanneer: 2027

ArcelorMittal investeert 1,1 miljard euro in de bouw van een installatie voor direct gereduceerd ijzer in Gent. De installatie gebruikt aardgas en uiteindelijk mogelijk waterstof om ijzererts te reduceren en krijgt een capaciteit van 2,5 miljoen ton. Ook bouwt het bedrijf twee elektrische ovens om het gereduceerde ijzer te smelten. ArcelorMittal wil tussen 2025 en 2027 opstarten.

Wanneer: 2022

Tata Steel Nederland kiest voor de productie van groen staal via de waterstof route, dus via de direct reduced iron (DRI) technologie. Dit is een technologie waarmee ijzer wordt gemaakt op basis van aardgas of op termijn waterstof, in combinatie met een of meer elektrische vlamboogovens.

Waar: Rotterdam

Waar: Gent

Wat: windpark Hanze

Wie: Bedrijven en overheden

Wie: Vattenfall

industrie linqs www.industrielinqs.nl 46 04 | 2022 PROJECTEN

Waar: Geleen

Tien partners investeren 140 miljoen euro in het North-C-Methanol project. Dit omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die de waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol. De partners voorzien een opschaling naar 600 MW in 2030.

Wat: testreactor naftakraker

Wie:

ELEKTROLYSE

Waar: Rodenhuize

Vattenfall, Stichting Eemswind en Energie Coöperatie Oudeschip en Omstreken willen samen een windpark van zestien windturbines realiseren ten westen van de Eemshaven: Windpark Eemshaven-West. De partijen willen het project in 2022/2023 aanbesteden en in 2024 beginnen met de bouw.

Wat: pilot groene waterstof

Wanneer: 2025

ELEKTRIFICATIE

Wat: zonnepark Sas van Gent

Wanneer: eerste kwartaal 2023

Wie: CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste

Waar: Dronten

Wat: North-C-Methanol project

Tata Steel

Wie: o.a. Vattenfall

Wanneer: 2025

Waar: Sas van Gent

Wanneer: najaar 2023

Het project Multiplhy integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het bioraffinageproces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Het gaat om ‘s werelds eerste multi-megawatt hoge-temperatuur elektrolyzer voor waterstofproductie. De elektrolyzer krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt.

Vattenfall bouwt een zonnepark in Sas van Gent, ten westen van het kanaal van Gent naar Terneuzen. Van de zestien hectare grond in de Papeschorpolder is twaalf hectare bestemd voor zonnepanelen en vier hectare voor landschappelijke inpassing. In het eerste kwartaal van 2023 moet het zonnepark groene elektriciteit gaan leveren.

onbekend

Wanneer: 2023

Waar: Goirle

Waar:

INFRA

NIEUW PROJECT

Wanneer: 2024

Wie: Essent en Solinoor

PosHydon-consortium

offshore

Wat: 1 tot 1,5 MW elektrolyzer

Wat: waterstofproject Djewels

Waar: Eemshaven

Waar Tweede Maasvlakte

Waar: Tweede Maasvlakte

Wanneer: 2023

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy, dertien kilometer voor de kust van Scheveningen. De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

Wie: Gasunie

Wanneer: 2025

Wat: 4 MW elektrolyzer

Wie:

Waar: Den Helder

Shell bouwt een 200 MW elektrolyzer op de Tweede Maasvlakte in de Rotterdamse haven, de Holland Hydrogen I. De waterstoffabriek kan straks 60 ton waterstof per dag produceren met energie van het windmolenpark Hollandse Kust (noord). Naar verwachting is de fabriek in 2025 operationeel.

Wie: Fluxys

Gasunie legt een warmteleiding aan van de Rotterdamse haven naar Den Haag. Deze maakt restwarmte van bedrijven uit de haven beschikbaar voor maximaal 120.000 woningen en andere gebouwen in de provincie Zuid-Holland. De aanleg van het wamtenet, het WarmtelinQ-project, is naar verwachting in 2025 klaar.

NIEUW PROJECT

:

:

Waar: Zeebrugge

Sif Group, KCI the engineers, GE Renewable Energy en Pondera zetten op de Maasvlakte 2-terminal van Sif een demonstratieproject op om te onderzoeken of een volledig commercieel offshore, off-grid gecentraliseerd windpark voor de productie van groene waterstof op zee haalbaar is. De demo-eenheid krijgt een capaciteit van ongeveer 750 ton groene waterstof per jaar Het project heet AmpHytrite.

2022

Waar: IJzendoorn

Wanneer: tot begin 2026

Wanneer 2024

Wat: 100 MW elektrolyzer

Essent en Solinoor bouwen samen een waterstoffabriek in IJzendoorn. Het gaat om een elektrolyse-installatie van 4 MW die voor 25 procent op lokaal geproduceerde zonne-energie gaat draaien. De andere 75 procent komt van zon- en windenergie uit Nederland, aangeleverd via het elektriciteitsnet. De start van de bouw staat gepland voor eind 2023.

Het Amerikaanse Plug Power wil een 100 megawatt groene waterstoffabriek bouwen in de Antwerpse Haven. De bouw van de fabriek begint na afronding van het vergunningsproces, naar verwachting eind 2023. De eerste productie van groene waterstof wordt eind 2024 verwacht en de inbedrijfstelling van de fabriek zal in 2025 plaatsvinden.

Wanneer: 2025

Wie: Shell

NIEUW PROJECT

Wie: o.a. Sif Group

Wie: Gasunie en Nouryon

Wat: demo offshore productie waterstof

Wie: Engie en Port of Den Helder

industrie linqs www.industrielinqs.nl 47 04 | 2022 PROJECTEN

Engie en Port of Den Helder bouwen een 1 tot 1,5 MW elektrolyzer voor de productie van groene waterstof in de Kooyhaven in Den Helder. De installatie krijgt elektriciteit van een zonnepark in de regio en levert de groene waterstof aan een tankstation voor gebruikers in weg- en watertransport.

Wanneer: onbekend

Een consortium van Nouryon, Gasunie en vier partners ontvangt elf miljoen Europese subsidie voor het groene waterstofproject Djewels. De partners installeren een twintig megawatt elektrolyzer in Delfzijl voor de productie van waterstof als basis voor groene methanol. Het project krijgt ook vijf miljoen euro subsidie van het Waddenfonds.

Wanneer:

pilot waterstof uit wind

Waar:

Waar: Antwerpen

Wat:

Wat: 200 MW elektrolyzer

Wie: Plug Power

Wat: warmteleiding

Waar: Rotterdam – Den Haag

Wanneer: 2022

Wat: uitbreiding hervergassing LNG

Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. De extra capaciteit wordt in twee stappen aangeboden. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald.

Wie: o.a. HyNetwork Services

Wat: opslag groene waterstof

Wat: restwarmte Shell Pernis

Waar: Zeeland

Waar: Rotterdam

Waar: Zuidwending

In de haven van Antwerpen werken verschillende partners samen aan een warmtenetwerk. Boortmalt gaat de restwarmte van Indaver gebruiken. Het bedrijf heeft op zo’n acht kilometer van Indaver zijn grootste mouterij. Port of Antwerp en Indaver regelen de warmtelevering via Transportvennootschap Warmtenetwerk Antwerpen Noord.

Wat: landelijk netwerk voor waterstof

Wie: Liander

Wanneer: 2025

Waar: Delfzijl - Garmerwolde

Wanneer: 2026

Gasunie legt een nieuwe aardgasleiding voor hoogcalorisch aardgas aan, met daarnaast een tweede leiding die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het Getec Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen.

Havenbedrijf Rotterdam en HyNetwork Services gaan samen aan de slag met HyTransPort, een nieuwe waterstofleiding door de Rotterdamse haven. De 32 kilometer lange leiding start op de Tweede Maasvlakte en het eindpunt van de eerste fase ligt bij Pernis. In de toekomst sluit de pijpleiding aan op een landelijk en internationaal waterstofnetwerk.

Wat: warmtenetwerk Antwerpen Noord

Waar: Rotterdam

Wat: transportleiding voor waterstof

RECYCLING

Wie: HyNetwork Services

Wat: aardgasleiding

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof in zoutcavernes voor bij Zuidwending. Het bedrijf slaat in Zuidwending al aardgas op in zes zoutcavernes en onderzoekt wat er nodig is om vier zoutholtes in te richten voor groene waterstof. De eerste opslag kan in 2026 worden gevuld. Daarvoor moet de bouw in 2023 of 2024 beginnen.

Wanneer: 2022

Waar: Emmen

Wanneer: 2026 - 2030

Waar: Nederland

Wanneer: 2024

Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater, verenigd binnen North Water , werken samen om de regio Delfzijl te voorzien van industriewater. Ze willen hiervoor onder andere een industriewaterleiding aanleggen tussen Garmerwolde en Delfzijl. Ook is er een industriewaterpompstation en een demiwatervoorziening nodig.

Wanneer: onbekend

Wie: Gasunie

Shell, Warmtebedrijf Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam gaan restwarmte, die vrijkomt bij de raffinaderij van Shell Pernis, leveren aan de regio Rotterdam. Het project moet energie leveren om in de warmtebehoefte van 16.000 huishoudens te kunnen voorzien. Met het project is een totale investering van ongeveer 16 miljoen euro gemoeid.

Wie: Asbetter Acids

Wanneer: eind 2023

Wie: Gasunie en North Sea Port

Wanneer: 2024

Wie: o.a. Shell

Waar: Rotterdam

Wat: verwerken asbestplaten

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro.

Wie: North Water

industrie linqs www.industrielinqs.nl 48 04 | 2022 PROJECTEN

Waar: meerdere provincies

Wat: investering in elektriciteitsnet

Wie: Gasunie

Wanneer: eind 2025

Waar: Antwerpen

Gasunie-dochter HyNetwork Services legt een landelijk transportnetwerk voor waterstof aan. Het waterstofnetwerk verbindt eerst de zeehavens met de grote industriële clusters in Nederland en met opslaglocaties voor waterstof. Later zal ook Chemelot en het zogenoemde zesde cluster worden aangesloten.

Wie: Port of Antwerp en Indaver

Wat: regionaal transportnetwerk waterstof

Liander investeert tot en met 2024 zo’n 3,5 miljard euro in het elektriciteitsnet in Friesland, Noord-Holland, Flevoland, Gelderland en een deel van Zuid-Holland. Het bedrijf verwacht de komende drie jaar onder meer ruim 5.100 kilometer middenspanningskabels en 1.400 kilometer laagspanningskabels te leggen. Ook komen er bijna 2.400 nieuwe transformatorhuisjes bij.

Wat: transportleiding voor industriewater

Wanneer: onbekend

Waar: Eemshaven

: Geleen

Wie: Itero

Wanneer: onbekend

: Sabic en Plastic

Waar: Rotterdam

Wat: pilot met recycling visnetten

Circular Recycling Company gaat op Maasvlakte II vezel versterkt thermohardend composiet recyclen. Denk daarbij aan turbinebladen van windmolens, boten en interieurs van treinen. De fabriek gaat zowel technieken voor mechanische als chemische recycling combineren.

Wanneer: onbekend

: demofabriek

: chemische recycling plastic

Wanneer: tweede helft 2023

Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Wat: recycling composiet

Ook Indaver investeert 100 miljoen euro in een fabriek die polystyreenafval terug kan omzetten in styreen. De opstart van de fabriek in Antwerpen is gepland voor 2023. Trinseo neemt gedurende tien jaar minimaal vijftig procent van het geproduceerde r-styreen af van Indaver.

Waar: Delfzijl

Waar: Antwerpen

EEW bouwt in Farmsum een verwerkingsinstallatie voor zuiveringsslib uit rioolwaterzuiveringsinstallaties. De nieuwe lijn gaat vanaf 2026 zo’n 185.000 ton zuiveringsslib per jaar verwerken. EEW wil dan ook beginnen met de terugwinning van fosfaat uit de as die na de verwerking overblijft.

Wanneer

Waar

Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent. Na de proefperiode kan de installatie mogelijk tot twee ton visnetvezels per uur recyclen.

Wie: CFK Recycling

Waar: Delfzijl

Waar: Farmsum

Wanneer: 2026

:

Wanneer 2024

Wanneer: 2024

industrie linqs www.industrielinqs.nl 49 04 | 2022 PROJECTEN

Wanneer: onbekend

NIEUW PROJECT

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is.

Waar: Geleen

Wat: pyrolyse autobanden

Wat

: Indaver

NIEUW PROJECT

Wie: Circtec

Circtec wil in Delfzijl een fabriek bouwen die via pyrolyse maximaal 220.000 ton afgedankte banden per jaar kan omzetten in transportbrandstoffen, chemicaliën en carbon black. Het project vergt een investering van zo’n 175 miljoen euro.

: tweede helft 2022

Wat

Wat

Waar Sittard-Geleen

Wie: o.a. Bek & Verburg

Wanneer: onbekend

Wie: Black Bear Carbon

Black Bear Carbon gaat op Chemelot twee identieke productielijnen bouwen die rubbergranulaat van oude vrachtwagen- en autobanden langzaam pyrolyseren tot carbon black, pyrolyse-olie en -gas. De lijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton per jaar verwerken. Het project vergt een investering van 78 miljoen euro.

Wie: Circular Recycling Company

Wat: pyrolyse aramidevezels

Wat: chemische stoffen uit autobanden

Bolder Industries bouwt in Antwerpen een fabriek die via een gepatenteerd proces chemische stoffen uit afgedankte autobanden kan halen. Deze zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt.

Wie

Wat: terugwinning fosfaat

Wie: EEW

Wie: Bolder Industries

Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Investering: 25 miljoen euro.

: styreen uit polystyreenafval Waar: Antwerpen Wanneer: 2023

Wie Energy

:

Wat: pyrolyse autobanden

Waar: Rotterdam

TES gaat in de haven van Rotterdam batterijen van elektrische voertuigen recyclen. De fabriek moet eind 2022 volledig operationeel zijn en kan dan jaarlijks 10.000 ton materiaal verwerken. Dit is gericht op het herwinnen van nikkel, kobalt en lithium als grondstof voor het maken van nieuwe batterijen.

Wat: recycling lithium-ion batterijen

Wie: UBQ Materials

Waar: Tessenderlo

Waar: Bergen op Zoom

Wie: o.a. Waste4ME

Wanneer: vierde kwartaal 2023

Wat: slimme proeffabriek

Wie: BASF

Waar: Antwerpen

Umincorp bouwt een tweede rPET-fabriek in Rotterdam. Het bedrijf werkt in Amsterdam al plastic afvalstromen mechanisch op tot zuivere grondstoffen voor producenten van plastic producten. Een belangrijke stap in het proces is het scheiden van plastics in de afvalstroom met behulp van een magnetische vloeistof.

Wanneer: 2024

BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkings systemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

NIEUW PROJECT

Trinseo gaat in Tessenderlo een fabriek bouwen voor de chemische recycling van polystyreen. De fabriek gaat 15.000 ton gerecycled polystyreen per jaar produceren. De bouw ervan begint eind 2022. De technologie is van Synova (en oorspronkelijk van TNO) en Worley is ingeschakeld voor de engineering.

Xycle, een joint venture van NoWit, Patpert Teknow Systems en Vopak, bouwt een fabriek in Rotterdam die 20 kiloton niet-mechanisch recyclebaar plastic per jaar gaat omzetten in ongeveer 20 miljoen liter pyrolyse-olie. De fabriek zal naar verwachting in het vierde kwartaal van 2023 operationeel zijn.

Wie: Trinseo

Waar: Rotterdam

Wie: Umincorp

industrie linqs www.industrielinqs.nl 50 04 | 2022 PROJECTEN

Waar: Rotterdam

Wanneer: 2023

Wat: plastic recycling fabriek

Wat: pyrolyse-olie uit afvalplastic

Het Israëlische bedrijf UBQ Materials wil in Bergen op Zoom een fabriek bouwen die huishoudelijk afval omzet in een thermoplastisch materiaal. De productiefaciliteit moet vanaf eind 2022 zo’n 70.000 ton UBQ-materiaal gaan produceren.

Waar: Moerdijk

Wanneer: onbekend

Triple Helix bouwt een pilotfabriek in de haven van Antwerpen om polyurethaanschuim, afkomstig van onder meer afgedankte matrassen, isolatiepanelen en autostoelen samen met gebruikte PET uit de retail- en voedingsindustrie, om te zetten in polyolen en amines. De fabriek zal volledig circulair werken en in haar eigen energiebehoeftes voorzien.

Wie: Triple Helix

Wanneer: 2030

Wanneer: 2022

INDUSTRIE 4.0

Wanneer: eind 2022

Het Noord-Brabantse Pyrochem-project wil vanaf 2030 jaarlijks één miljoen ton afvalplastic chemisch recyclen tot waardevolle grondstoffen. Waste4ME ontwerp daarvoor een demonstratiefabriek met een capaciteit van 35 kiloton. Het wil daarin vijf afvalstromen van afvalverwerker Renewi testen. Andere projectpartners zijn Van der Kooy, Green Chemistry Campus, de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij en Avans Hogeschool.

Wanneer: begin 2023

Wat: polyolen uit polyurethaanschuim

Waar: Antwerpen

Wat: thermoplastisch materiaal uit afval

Wie: Xycle

Wie: TES

Wat: recycling polystyreen

Wat: grondstoffen uit afvalplastic

3PQualityServicesbiedtkansenenmogelijkhedenook voor50 plussersen startersopde arbeidsmarkt.3P Qua lityServicesisgecertificeerdvolgensISO9001/VCA.Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleenom systemenen standaarden, maar vooralom mensen.Daarom investeren wij voortdurendin onzeprofessionals door middel van op leidingenencoaching.

• Grotematevanzelfstandigheid

• Goedecontactueleeigenschappen

3PQualityServicesbiedtkansenenmogelijkhedenook voor50 plussersen startersopde arbeidsmarkt.3P Qua lityServicesisgecertificeerdvolgensISO9001/VCA.Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleenom systemenen standaarden, maar vooralom mensen.Daarom investeren wij voortdurendin onzeprofessionals door middel van op leidingenencoaching.

• OpleidingIKT/SKK(II/III)–en/ofMLT/EWT/IWT

3Pzoektookjongtalent

Deidealekandidatenbeschikkenminimaalover:

• MBO/HBOwerktuigbouwkunde

• Grotematevanzelfstandigheid

3PQualityServicesB.V.bemiddeltvanuiteenprojectmatige aanpak en/of vanuiteen vastebemiddeling binnende vakgebieden Engineering, Construction management, ShutdownmanagementenProjectmanagement.

Bentu onze juiste kandidaat? Mail danuwsollicitatie metCV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3Pzoektwerktuigbouwkundigenenjongtalent.

WerktuigbouwkundigenMBO/HBOniveau

3P heeftin samenwerking met diverse klanten een overeenkomstomjonge talenten een kanste geven.3Pen onze klanten willen graag investeren voornueninde toekomsten3P verzoektkandidatendiealslasserofNDO-erreeds5jaarervaring hebbeneneenMTSdiplomahebbenen/ofditwillenbehalente solliciteren.

• MBO/HBOwerktuigbouwkunde

onder

Inoverlegeninsamenwerkingmetonzeklantenzoekt3Peen geschiktewerklocatieomoptermijndoortegroeiennaareen volwaardigeQC-er en/ofinspecteur.

3P heeftin samenwerking met diverse klanten een overeenkomstomjonge talenten een kanste geven.3Pen onze klanten willen graag investeren voornueninde toekomsten3P verzoektkandidatendiealslasserofNDO-erreeds5jaarervaring hebbeneneenMTSdiplomahebbenen/ofditwillenbehalente solliciteren.

Voor meer informatieen vragen kuntucontact opnemenmetDhr.C.J.deGraafofDhr.K.vanOevelen T +31(0)161438500.

3P Quality Services B.V.is een onafhankelijk technisch inspectiebureaubinnendepetrochemischeindustrie, processindustrie,offshoreenenergiesector. Wij bieden eenbreed scala aan support services, Onzesleutelwoordenzijn:Inspectie,Maintenanceen Vendorinspectieactiviteiten.

• OpleidingIKT/SKK(II/III)–en/ofMLT/EWT/IWT

• Goedecontactueleeigenschappen

Vooreenvolledigoverzichtvandevacaturesbekijkhetaanbod op:www.3pgroup.com

3PQualityServicesB.V.bemiddeltvanuiteenprojectmatige aanpak en/of vanuiteen vastebemiddeling binnende vakgebieden Engineering, Construction management, ShutdownmanagementenProjectmanagement.

• BeheersingvanMicrosoftOffice

3P Quality Services B.V.is een onafhankelijk technisch inspectiebureaubinnendepetrochemischeindustrie, processindustrie,offshoreenenergiesector. Wij bieden eenbreed scala aan support services, Onzesleutelwoordenzijn:Inspectie,Maintenanceen Vendorinspectieactiviteiten.

WerktuigbouwkundigenMBO/HBOniveau

Voordiversenationaleeninternationalefunctiesophet gebiedvaninspectieenaanverwantediensten,zijnwij doorlopendopzoeknaar:

Inoverlegeninsamenwerkingmetonzeklantenzoekt3Peen geschiktewerklocatieomoptermijndoortegroeiennaareen volwaardigeQC-er en/ofinspecteur.

Bentu onze juiste kandidaat? Mail danuwsollicitatie metCV naar 3pqs@3pgroup.com vermelding van 3Pzoektwerktuigbouwkundigenenjongtalent.

3Pzoektookjongtalent

Continuïtei t doo r deskundigheid . QUALITY SERVICES

Voordiversenationaleeninternationalefunctiesophet gebiedvaninspectieenaanverwantediensten,zijnwij doorlopendopzoeknaar:

3PQualityServiceszoekt: Continuïtei t doo r deskundigheid . QUALITY SERVICES

Deidealekandidatenbeschikkenminimaalover:

Vooreenvolledigoverzichtvandevacaturesbekijkhetaanbod op:www.3pgroup.com

Voor meer informatieen vragen kuntucontact opnemenmetDhr.C.J.deGraafofDhr.K.vanOevelen T +31(0)161438500.

• BeheersingvanMicrosoftOffice

3PQualityServiceszoekt:

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. Als internationale aardgasleverancier werken wij met prijs- en leveringsconcepten op maat en weten we alles van risicomanagement. Graag analyseren wij met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten op uw behoeften. Zoekt u een professionele partner? Op ons kunt u rekenen. Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl