Petrochem 4, 2022

Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in de Rijn/Schelde-delta Nr. 4- 2022 www.petrochem.nl • losse verkoopprijs € 23,50 Roel Jolling (Polyscope): ‘Verbinding met samenleving ook belangrijk voor productie’ Grootste stop ooit voor Yara Sluiskil • Topics: Procesautomatisering & Veiligheid

www.risksafety.nl088-1130112www.risksafety.nl088-1130112 → →Reddingsteam→→→MangatwachtBrandwachtGasmeetkundige(R-)DLPbesloten ruimte Industriële veiligheid 24/7 PARTNER IN VEILIGHEID! UW PARTNER IN VEILIGHEID!

EN CommentaarVERDER 5 Feiten en cijfers • VoltH2 begint derde waterstofproject in Delfzijl 6 Fotospread • Shell 26 Petrochem platform 34 Projecten 36 Column • Chris Aldewereld 54

IN DEZE EDITIE PETROCHEM 4 - 2022 3

14 GROOTSTE STOP OOIT VOOR YARA SLUISKIL

De industrie moet zich veel meer laten zien, vindt de nieuwe Plantmanager of the Year Roel Jolling al wat langer. En sinds de verkiezing weet hij ook hoe. Voorheen had hij geen idee hoe krachtig vlogs en blogs kunnen zijn in combinatie met social media. ‘Ik kreeg heel veel reacties en werd zelfs in mijn dorp in België aangesproken op straat.’ Hij ondervond aan den lijve hoe krachtig nieuwe media kunnen werken.

10 VERBINDING MET DE SAMENLEVING

18 EXTRA MOMENTUM VOOR INDUSTRY 4.0 Sinds afgelopen zomer lijkt het spel definitief op de wagen. Shell is inmiddels bezig met de bouw van een groene waterstoffabriek van 200 megawatt op de Maasvlakte en heeft grote plannen voor de transformatie van zowel Pernis als Moerdijk. En ook andere industriële bedrijven namen investeringsbeslissingen of werken daar met rasse schreden naartoe. Denk aan RWE, HyCC, Neste, Air Liquide, Uniper en BP. Een momentum om volgende stappen te zetten op het gebied van industry 4.0?

22 NAAR MEEST DUURZAME MOUTERIJ De tweede mouterij van Royal Swinkels Family Brewers zal binnenkort een flinke upgrade ondergaan. Swinkels sprak namelijk de ambitie uit de mouterij om te vormen tot de meest duurzame in zijn soort. Aan plantmanager Henk Bijma de taak om de grote verandering ook in de organisatie door te voeren.

30 VEILIGHEID VAN ELEKTROLYZERS

Na anderhalf jaar voorbereiding begint aankomende herfst de grootste onderhoudsstop ooit bij Yara Sluiskil. Naast de wettelijke inspecties en het geplande onderhoud voert het bedrijf een aantal optimalisaties uit die kunnen zorgen voor een aanzienlijke beperking van de CO2-uitstoot.

Voor elk nieuw project is de veiligheid geborgd via vergunningen, regels, richtlijnen en standaarden. Het realiseren van grootschalige elektrolyzers voor groene waterstofproductie is echter nieuw en daardoor schieten kennis en ervaring op bepaalde gebieden tekort. ISPT onderzoekt daarom met partners hoe de veiligheid van elektrolyzers objectief kan worden getoetst.

ISSN: 1380-6386 Prijswijzigingen voorbehouden. © Industrielinqs pers en platform BV Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder toestemming van de uitgever. Papier binnenwerk: Papier omslag:

3PADVERTENTIE-INDEXQualityServices........................................ 32 Abonnees Petrochem 40 Andus Group .................................................. 55 Easyfairs nv/sa Solids 2021 Antwerp Bijlage Compressor Systems Holland ...................... 16 Endress + Hauser 8 Krohne Nederland .................. Tussen 50 en 51 Market Review ............................................... 52 OMV Gas Marketing Trading & Finance ....... 56 Pathema .......................................................... 24 Process Automation Solutions ..................... 16 Risk Safety Holland .......................................... 2 STAPPERT Noxon .......................................... 40 EN HELP ’M BLINDENGELEIDEHOND ADOPTEERWWW.ADOPTEEREENPUP.NLWORDEN.EENPUPENHELP’MBLINDENGELEIDEHONDWORDEN.WWW.ADOPTEEREENPUP.NLADOPTEEREENPUP Het managementblad voor de olie- en chemische industrie in deNummerRijn/Schelde-delta4-2022 UITGAVE VAN: Industrielinqs pers en platform BV, Postbus 36420, 1020 MK website:redactie@industrielinqs.nlAmsterdamwww.petrochem.nl HOOFDREDACTIE: Wim Raaijen | wim@industrielinqs.nl REDACTIE: David van Baarle, Liesbeth Schipper, Breg Schoen redactie@industrielinqs.nl VASTE MEDEWERKERS: Chris Aldewereld, Jacqueline van Gool, Henk Leegwater, Wim Soetaert, Francis Voermans, Evi Husson LAY-OUT BureauOMA,: Doetinchem OMSLAGFOTO: Wim Raaijen ADVERTENTIEVERKOOP: Jetvertising BV, Robbin Hofman 070 3990 000 | robbin@jetvertising.nl TRAFFIC: Breg Schoen | breg@industrielinqs.nl COMMERCIEEL MANAGER: Janet Robben | 06 38 73 70 39 | janet@industrielinqs.nl DRUKWERK: PreVision Graphic Solutions ABONNEMENTEN (excl. 6% BTW) Nederland/België € 186,- per jaar Introductieabonnement NL/BE met 25% korting € 139,- per jaar Overig buitenland € 216,50 Losse verkoopprijs € MeerProefabonnementStudentenabonnement23,50€43,-3mnd€31,-informatievindtuviawww.petrochem.nl/abonneren OPZEGGEN: Dit magazine hanteert de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan er van uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Proef- en kennismakingsabonnementen worden niet automatisch verlengd en stoppen na het aantal aangegeven nummers. Opzeggen en wijzigen kan via abonnementen@industrielinqs.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door ons is ontvangen. Als u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Overige vragen kunt u stellen via abonnementen@industrielinqs.nl

De Plant Manager of the Year 2022 roept daarom andere bedrijven, maar ook bijvoorbeeld de community op Chemelot en verenigingen als de VNCI, op om collectief meer aandacht te vragen voor de ontwikkelingen in de industrie. En dat kan eenvoudig beginnen. ‘Door op social media persoonlijke vlogs te posten van gedreven mensen die in de industrie werken, kunnen we al heel veel bereiken, zo blijkt dus.’ Uiteraard sluiten we ons daar graag bij aan! Reageren? Via de mail: wim@industrielinqs.nl of via twitter : @wimraaijen

‘Om nieuwe mensen voor de industrie te werven is echter communicatief meer nodig dan alleen het verkondigen van mooie ambities.’

Vloggen en bloggen

De industrie moet zich meer laten zien. Op één vlak gebeurt dat de laatste tijd best aardig: de aankondiging van grote nieuwe investeringsprojecten. Met het oog op de transformatie naar een schonere industrie volgen de aankondigingen en zelfs concrete investeringsbeslissingen elkaar in ras tempo op. Bijvoorbeeld de grote investering van Shell in een waterstoffabriek op de Maasvlakte. En vooral ook de plannen om zowel Pernis als Moerdijk meer circulair en biogebaseerd te maken. Miljarden gaan erin om! Ambities Denk ook aan de enorme investering van Neste van bijna twee miljard euro in een biodieselfabriek op de Maasvlakte. En de ambitieuze waterstofplannen van andere spelers in Rotterdam, waaronder BP, HyCC, Gasunie, Vopak en Uniper. Al dan niet in combinatie met schonere chemische productie-installaties iets verderop in de haven. En dan de Eemsdelta. De geplande waterstofprojecten in Delfzijl en Eemshaven zijn al niet meer op één hand te tellen. RWE, ENGIE, HyCC, Gasunie, Shell, VoltH2, Lhyfe, ze hebben allemaal ambitieuze voornemens. En ook in het noordoosten staan verschillende andere investeringen op de agenda die de industriële transformatie kunnen versnellen. De Industrie groeit daar als kool. Soortgelijke opsommingen kan ik eveneens maken voor andere clusters in Nederland en België. Gent en Antwerpen willen CO2-hubs worden, in Zeeland en de IJmond staan ook verschillende waterstofprojecten op stapel en op Chemelot zijn het vooral de circulaire projecten die in het oog springen, bij onder andere Sabic en RWE. Geweldig natuurlijk om die ambities te zien. Heel veel mensen Het is één kant van het verhaal. Om dit allemaal te verwezenlijken en bovendien de bestaande installaties draaiende te houden, zijn nu en straks heel veel mensen nodig. Naar schatting meer dan nu in de industrie werkzaam zijn. Om nieuwe mensen voor de industrie te werven is echter communicatief meer nodig dan alleen het verkondigen van mooie ambities. Natuurlijk helpt nieuw elan, maar het helpt misschien nog meer als de industrie een menselijk imago krijgt. Dat ze laat zien hoe ze dagelijks is, zonder de make-up van vergezichten. Open sollicitaties Dat vindt ook de nieuwe Plantmanager of the Year Roel Jolling van Polyscope. En sinds de verkiezing weet hij ook hoe dat kan. Veel meer mensen dan hij had kunnen bedenken hebben de posts rond de verkiezing gezien op social media, en ook de nominatiefilm is bijzonder goed bekeken. Hij kreeg er veel leuke reacties op. ‘Ik kreeg te horen dat mijn persoonlijke verhaal ze aansprak’, vertelt hij in deze Petrochem. ‘Ze kunnen zich er iets bij voor stellen. Dat in de industrie ook mensen met gevoelens werken. En zo ingewikkeld hoeft dat ook niet te zijn.’

Dat Jolling de kracht van vlogs, blogs en moderne media heeft onderschat, onderkent hij meteen. Familie, kennissen, buren, ze reageerden allemaal tijdens de verkiezing. En ook vanuit de industrie zelf kwamen verscheidene reacties. Waaronder een duidelijke groei aan open sollicitaties. Bezieling Meer bewijs is eigenlijk niet nodig. Door zichtbaarder te zijn, via toegankelijke kanalen, kan de industrie aantrekkelijker zijn voor diverse mensen. Dan wordt er verbinding gemaakt. Daar kan geen uitgedachte corporate communicatiestrategie tegenop. De verbinding begint bij persoonlijke verhalen van mensen die dag en vaak nacht in de industrie werken. En dat met overtuiging en bezieling doen.

COMMENTAAR PETROCHEM 4 - 2022 5

Het internationaal energieagentschap IEA ziet wereldwijd een verschuiving ontstaan van aardgas naar aardolie De Russische invasie van de Oekraïne dwingt elektriciteitsbedrijven over te stappen op alternatieven voor Rus sisch aardgas. Het energiebureau ver wacht dan ook een vraaggroei van 2,1 miljoen vaten per dag. Het stijgende olieverbruik voor elektriciteitsopwek king en de omschakeling van gas op olie zorgt voor een stijgende trend in de olieproductie. En dat terwijl de groei in de oliemarkt aan het begin van het jaar nog vertraagde. Het IEA raamt de mondiale vraag naar olie nu op 99,7 miljoen vaten per dag. In 2023 zal dat stijgen naar 101,8 miljoen vaten.

In het havengebied van Vlissingen realiseert VoltH2 een groene-waterstoffabriek met een capaciteit van 25 MW. Op termijn kan het bedrijf deze nog uitbreiden tot 100 MW. Eind vorig jaar verleende de gemeente Vlissingen de benodigde vergunningen. Eind dit jaar volgt een definitieve investeringsbeslissing, waarna de fabriek in 2025 operationeel zal Hetzelfdezijn.

Die installatie moet dan dienen als lanceerplank om de technologie de volgende jaren op te schalen tot een volwaardige pilootinstallatie die tot 2.000 ton mierenzuur per jaar produ Inceert.’tweede instantie kijkt Oxylum ook naar etheen om uit CO2 te maken. ‘Etheen wordt momenteel, net als mierenzuur, uit aardolie gewonnen.

concept geldt voor de elektrolyzer in Terneuzen. Ook daar begint VoltH2 met een 25 MW elektrolyzer die kan worden uitgebreid tot 100 MW. Voor dit project kreeg het bedrijf in april 2022 de nodige vergunningen rond. Een definitieve investeringsbeslis sing neemt VoltH2 eind dit jaar en de opstart van de waterstoffabriek is in 2025.

Oxylum, een spin-off van Universiteit van Antwerpen, wil een proeffabriek bouwen met CO2 als grondstof voor chemicaliën. De proof of concept op labschaal is er en wordt nu volop ver der opgeschaald en onderzocht. ‘Het einddoel is een pilootinstallatie in een industrieel cluster, zoals de haven van Antwerpen’, hoopt CEO Bert De Mot. ‘Zo kunnen we de CO2 van een fabriek omzetten in produc ten die meteen in de haven kunnen worden gebruikt. Nog dit jaar probe ren we een installatie van 1 kilowatt te maken, waarmee we tot 3 kilo mierenzuur per dag kunnen produceren.

Er bestaan wel al bioplastics, maar het probleem is dat de eigenschap pen daarvan toch niet helemaal gelijk zijn aan de eigenschappen van bestaande plastic en dat dit pro blemen veroorzaakt. Door etheen hernieuwbaar te maken, kunnen we exact dezelfde plastics als nu maken op moleculair niveau, maar in plaats van te vertrekken van aardolie, ver trekken we van CO2.’

FEITEN & CIJFERS PETROCHEM 4 - 2022 6 Blijf op de hoogte en schrijf u in voor de nieuwsbrief op www.petrochem.nl

Na de aankondiging van twee Zeeuwse waterstoffabrieken – in Vlissingen en in Terneu zen – komt VoltH2 nu ook met plannen voor een 50 MW elektrolyzer in Delfzijl. Het bedrijf heeft met Groningen Seaports een akkoord gesloten voor het gebruik van een terrein van drie hectare. De locatie is volgens André Jurres, managing director van VoltH2, logistiek heel interes sant. We zitten dicht bij een uitvalsweg met aan de ene kant een hoogspanningsstation van TeNNeT en aan de andere kant een waterzuiveringsstation dat op termijn een van onze restproducten – zuurstof – kan afnemen. En er zijn in en rond deze haven heel wat bedrijven met een grote waterstofbehoefte.’ VoltH2 is volop bezig met de voorbereiding van de vergunningaanvraag. Jurres: ‘De aanvraag van de vergunning is voorzien voor eind 2022. Deze fabriek vereist een inves tering van 80 tot 100 miljoen euro. De financiering ervan willen we graag midden 2023 rond krijgen. Als alles volgens plan verloopt, kunnen we in 2024 beginnen met bouwen.’

VOLTH2 BEGINT DERDE WATERSTOFPROJECT IN DELFZIJL

De terminal en opslagfaciliteit gaat ammoniak verwerken die wordt geproduceerd en verscheept vanuit Hammerfest. Horisont Energi werkt daar samen met Equinor en Vår Energi aan het Barentsz Blue-project. De drie partijen bouwen er een fabriek die met her nieuwbare energie ammoniak gaat produceren uit aardgas. Meer dan 99 procent van de CO2 uit het productieproces wordt afgevangen en opgeslagen in het offshore Polaris-re servoir onder de zeebodem voor de kust van Finnmark.

NIEUWE ROTTERDAMSE TERMINAL KOOLE VOOR AMMONIAK UIT NOORWEGEN Koole Terminals en Horisont Energi ontwikkelen samen een nieuwe terminal in de Rot terdamse haven. Deze gaat zowel ammoniak uit Noorwegen als op termijn CO2 verwer ken. Het gaat om een productoverslag van meerdere miljoenen tonnen.

In de toekomst willen Koole Terminals en Horisont Energi ook de tussentijdse opslag van CO2 in de terminal aanbieden. Deze kan vervolgens permanent worden opgeslagen in de geplande offshore-opslagfaciliteiten van Horisont Energi in Noorwegen. ‘We zijn er trots op samen te werken met Horisont Energi om hun Europese distributiehub voor hernieuwbare energie en CO2 te realiseren’, aldus Tamme Mekkes, business develop ment director van Koole Terminals.

Denemarken en Nederland willen samenwerken op het gebied van CCUS, het afvangen, hergebruiken en opslaan van CO2. In een overeen komst benadrukken beide landen het belang van CCUS, willen zij in 2050 CO2-neutraal zijn. Denemarken en Nederland erkennen dat regionale samenwerking en grensoverschrij dende infrastructuur van cruciaal belang zijn voor de ontwikkeling van BeideCCUS.landen hebben inmiddels grote plannen op het gebied van grootscha lige opslag van CO2. In Nederland springt het project Porthos in het oog. Porthos, is een joint venture van EBN, Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam. Binnen dit project is het de bedoeling dat straks CO2 naar een leeg gasveld wordt getransporteerd, twintig kilo meter uit de kust. Daar wordt het op een diepte van drie tot vier kilometer onder de zeebodem opgeslagen.

Ook in Denemarken krijgen projecten steeds meer vorm, zoals het project Greensand CCS. Een consortium onderzoekt hoe CO2 op een kostenef fectieve en milieuveilige manier kan worden geïnjecteerd in het offshore Nini West-reservoir. Het consortium denkt dat het project in de toekomst tot 8 miljoen ton CO2 per jaar veilig kan opslaan, wat overeenkomt met een kwart van alle Deense emissies.

Als het aan initiatiefnemers Fluxys, ArcelorMittal en North Sea Port ligt, verwerkt Ghent Carbon Hub vanaf 2027 zes miljoen ton CO2 per jaar. Met dat doel zijn de drie partijen een haalbaarheidsonderzoek begonnen. Ghent Carbon Hub wordt ontworpen om CO2 van grote uitstoters te transporteren en vloeibaar te maken en bovendien bufferopslag aan te bieden. Vervolgens wordt de vloei bare CO2 op schepen geladen voor langetermijnopslag, bijvoorbeeld in lege gasvelden onder de Noordzee. De hub wordt ook aangesloten op de CO2-backbone van gasttrans portbedrijf Fluxys. Daardoor kunnen bedrijven in de North Sea Port-regio en andere industriële clusters afgevangen CO2 naar de hub en andere bestemmingen transporte ren.

Nyrstar heeft zijn zinksmelter in Budel in de mottenballen gezet. Al eerder werd duidelijk dat de zinkpro ductie van Nyrstar onder druk staat door de veel hogere stroomprijzen Het bedrijf kan deze kosten niet aan de klant doorberekenen omdat de prijzen op de wereldmarkt worden bepaald. Daardoor verdampen de marges. Er zijn geen ontslagen gepland als gevolg van de care and maintenance. De taken van medewer kers worden herzien en geconcen treerd op onderhoud, opleiding en andere essentiële activiteiten.

De haven van Gent wil een hub worden voor het vloeibaar maken en opslaan van CO2

Verschillende bedrijven, waaronder Air Liquide, Air Products, ExxonMobil en Shell gaan in zee met Porthos. De bedrijven gaan vanaf 2024 samen jaarlijks 2,5 miljoen ton CO2 van hun installaties in Rotterdam afvangen.

GEZOCHT: DRAGONS EN INNOVATORS VOOR DRAGONS’ DEN OF TRANSITION

PETROCHEM 4 - 2022 7

Na een succesvolle eerste editie, is Industrielinqs op zoek naar zowel dragons als inno vators voor de 2e Dragons’ Den of Transition. Tijdens de European Industry and Energy Summit 2022 – 30 november op Brightlands Chemelot Campus – kunnen zij deals sluiten om interessante energie-innovaties te ondersteunen. Meld je nu aan als dragon of inno Metvator!Dragons’

Den of Transition wil de organisatie van het evenement een podium bie den aan hoopvolle innovaties op het gebied van Europese industriële transformatie en ze ook op weg helpen. Het gaat bijvoorbeeld om innovaties van startups die een duwtje in de rug kunnen gebruiken om tot wasdom te komen. De behoef te kan financieel zijn, maar ook ondersteuning op het gebied van marketing, netwerken, onderne merschap of business develop ment is Innovatorswelkom.kunnen zich aanmel den bij de redactie van Industrie linqs. De redactie stelt een longlist samen en uiteindelijk selecteert een panel van redactie en experts er minstens acht. Van deze finalisten zullen korte, journalistiek ingestoken films worden gemaakt. Deze films worden vanaf eind oktober samen met korte artikelen gepubliceerd op de nieuwssite www.industryandenergy.eu. Samen met het publiek zullen de Dragons bepalen welke finalisten op 30 november tijdens de Dragon’s Den of Transition gaan Naastpitchen.Innovators is de organisatie ook op zoek naar Dragons. Zij kunnen een stoel op het podium kopen om het mogelijk te maken dat innovators zich kunnen presenteren. Maar nog belangrijker is dat zij deals kunnen sluiten met spraakmakende innovatieve bedrijven. Eventueel voor een afspraak om verder te praten. Innovators en Dragons kunnen zich aanmelden bij Wim Raaijen: wim@industrielinqs.nl.

VLOEIBAAR WATERSTOF TUSSEN SINES EN ROTTERDAM Een groep bedrijven waaronder Engie, Shell, Anthony Veder en Vopak onderzoekt de haalbaarheid van transport van vloeibaar waterstof van Sines in Portugal naar Rotter dam. Doel van het project H2Sines is de productie van groene waterstof in Portugal, met veel zon en wind, om deze over zee te vervoeren naar Rotterdam. De studies moeten de relevantie van het project en het productiepotentieel, momenteel geraamd op 100 ton per dag, valideren. In afwachting van een positieve consensus is het de bedoeling om tegen 2027 te beginnen met de levering van vloeibaar gemaakte waterstof. Er wordt onder meer gekeken naar de bouw van een gespecialiseerd schip dat vloeibare waterstof kan vervoeren. Gezien de verwachte volumes en schaalgrootte zal het een uniek wereldwijd project worden. Stroomafwaarts in de waardeketen zal de vloeibare waterstof via vrachtwagens naar klanten worden vervoerd, met specifieke aanhangwa gens en reservoirs. Het project wordt gesteund door twee grote potentiële eindgebrui kers: Airbus en Daimler.

OOK HAVEN VAN GENT WIL CO2-HUB WORDEN

ONDERZOEK TRANSPORT

Klanten over de hele wereld vertrouwen op Endress+Hauser als het gaat om procesautomatisering.

U bent verzekerd van de best passende producten, services en solutions voor uw specifieke behoeften.

Meer informatie: www.nl.endress.com/wots

Ons gezamenlijke doel is om de beschikbaarheid, efficiency en veiligheid van uw installaties te garanderen. Wij staan elke dag voor u klaar, waar u ook bent. People for Process Automation Bezoek ons op de WOTS U vindt ons in Hal 8.

KENNIS + KUNDE

Wij begrijpen hoe belangrijk het is om de juiste expertise te vinden voor uw bedrijfsapplicaties.

TATA STEEKT 65 MILJOEN IN ONTWERP CO2-ARME STAALFABRIEK

Staalconcern Tata Steel steekt 65 miljoen euro in het ontwerp van een nieuwe staalfa briek waarin waterstof steenkool vervangt als brandstof. Daarvoor heeft het bedrijf con tracten afgesloten met drie engineeringsbedrijven. Deze gaan zich onder meer richten op het technisch ontwerp van nieuwe fabrieken voor staalproductie en het plaatsen van elektrische ovens die aan de fabrieken worden gekoppeld. Het ontwerp van de elektri sche ovens komt van het Canadese Hatch. Het Italiaanse Danieli wordt verantwoordelijk voor de techniek ‘direct reduced iron’. Daarbij wordt ijzererts gereduceerd met waterstof of aardgas in plaats van kolen. Het gereduceerde ijzer wordt daarna met toevoeging van koolstof in een elektrische oven verwerkt tot vloeibaar ruwijzer.

Gasunie-dochter EemsEnergyTerminal heeft ook de nog resterende capaciteit van de LNG-terminal in de Eemshaven verkocht. Engie neemt de laatste 1 miljard kuub af. Al eerder werden contracten afgesloten met het Tsjechische ČEZ en Shell Western LNG. De totale acht miljard kuub die beschikbaar is in de Eemshaven, is hiermee uitverkocht. De nieuwe LNG-terminal in de Eemshaven zal bestaan uit twee Floating Storage and Regasification Units: de Exmar S188 en de Golar Igloo. De eerste levering van LNG via de terminal vindt naar verwachting al medio september Deplaats.bouw van de nieuwe propaandehydrogenatie-fabriek van chemie bedrijf Borealis in Kallo loopt flinke vertraging op. Vermeende wantoe standen op de site en een lopende inspectie door de Belgische autoritei ten waren voor Borealis aanleiding om de banden met aannemer Irem te verbreken. De Irem Groep zou in strijd met de Belgische arbeidswetgeving Dehandelen.beëindigde contracten met Irem moeten nu opnieuw worden aanbe steed. Het gaat om gespecialiseerde vakmensen zoals pijpleiding-, elektroen instrumentatiemonteurs. Irem was verantwoordelijk voor tachtig procent van de bouwactiviteiten voor het project, wat neer komt op zo’n 1.200 arbeiders op de site. De bouw van de fabriek – een van ’s werelds grootste en zuinigste fabrie ken in zijn soort – ging van start in september 2019. De fabriek krijgt een productiecapaciteit van 750.000 ton propeen per jaar. Borealis steekt één miljard euro in het project. Oorspronkelijk zou de fabriek medio 2022 klaar zijn, maar de bouw liep al eerder vertraging op door de coro na-epidemie. Eind 2021 werd nog ver wacht dat de fabriek dan in het derde kwartaal van 2023 in productie zou komen, maar op dit moment kan met het tijdelijk wegvallen van een groot deel van de arbeiders slechts een klein deel van de bouwwerkzaamhe den doorgaan. Een nieuwe opleve ringsdatum is nog niet bekend.

GA MET ONS MEE OP ELECTRO TRAIL EUROPE

FEITEN & CIJFERS PETROCHEM 4 - 2022 9

Na Hydrogen Trail Europe begin deze zomer volgt in 2023 een nieuwe trail. Industrielin qs en Voltachem zullen dan verschillende industriële elektrificatieprojecten in Europa bezoeken, en zijn nog op zoek naar gezelschap. Om kans te maken op deelname aan Electro Trail Europe kunnen teams met jonge professionals of studenten zich aanmel den voor een scenariowedstrijd. De finale is op 29 november 2022 tijdens de European Industry and Energy Summit 2022. Elektrificatie en elektrochemie zijn belangrijke ontwikkelingen die de transitie van de industrie versnellen. Maar wat zijn de veelbelovende technologieën en nieuwe ketens? Tijdens de Electro Trail Europe (ElecTE) in 2023 willen Industrieinqs en Voltachem achterhalen wat de stand van de techniek is. Door verschil lende projecten in Europa te bezoeken. ElecTE is de opvolger van Hydrogen Trail Europe Voor(HyTE).een blik in de toekomst worden jonge professionals en studenten uitgenodigd om deel te nemen aan een scenariowedstrijd en teams te vormen van maximaal drie personen. De teams wordt gevraagd een whitepa per te schrijven, een investeringsvoorstel om precies te zijn. De teams kiezen de meest veelbelovende route of technologie op het gebied van elektrificatie en elektrochemie voor de komende twaalf jaar (vóór 2035). Ook wordt hen gevraagd een beschrijving te geven van een fabriek of een keten van fabrieken die deze technologie ergens in Europa tot bloei zou kunnen brengen. Locatie, timing en mogelijke partners kunnen hierbij van groot belang zijn. Wat, waar, wanneer, wie en hoe? Teams kunnen zich aanmelden met een e-mail aan de hoofdredacteur van Industrielin qs, Wim Raaijen (wim@industrielinqs.nl). Voor meer informatie of de exacte voorwaar den kun je ook bij hem terecht.

BRENT RUWE OLIEKOERS DOLLARSUSINVATPERPRIJS 90 93 96 99 102 105 108 111 114 117 120 Juli 2022 Augustus 2022 678 11 1213 14 1518 19 2021222526272829 1234589 10 11 12 15 1617 18 19 22

INTERVIEW PETROCHEM 4 - 2022 10 ‘Verbinding met samenleving ook belangrijk voor productie’

Wim Raaijen ‘Er zijn nog steeds mensen die denken dat ik planten manage. Dus iets met groen en natuur’, zegt Roel Jolling van Polyscope lachend. ‘En de interesse van kennissen hield tot voor kort vaak op bij het beantwoorden van de vraag. “Wat doe je?” Ik antwoordde dan dat ik in de chemische industrie werk, op Chemelot. En daar bleef het verder bij. Eén vraag, één antwoord. Maar sinds de verkiezing vragen veel mensen door. Willen ze meer weten van wat ik dagelijks doe. Tonen ze echt meer interesse.’ Dansfilmpjes Veel meer mensen dan Jolling had kunnen bedenken, hebben de posts rond de verkiezing gezien op social media en ook de nominatiefilm is bijzonder goed bekeken. Hij kreeg er veel leuke reacties op. ‘Ik kreeg te horen dat mijn persoonlijke verhaal ze aansprak. Dat ze zich er daardoor meer bij voor kunnen stellen. Dat in de industrie ook mensen met gevoelens werken. En zo ingewikkeld hoeft dat ook niet te zijn. Mijn moeder begrijpt me niet als ik technische taal spreek. Ook voor haar doe ik iets meer moeite om mijn dagelijkse werk duidelijker te maken.’ Door het persoonlijker te maken, voelen mensen zich meer Hijbetrokken.haaltook het filmpje van de Finse premier aan. Hoewel tegenstanders het tegen haar willen gebruiken, vindt Jolling het juist heel sterk. Net als overigens heel veel mensen, met hem. ‘Ze laat gewoon zien wie ze is, een vrouw die het leuk vindt om op z’n tijd te feesten. Daar is helemaal niets mis mee.’ Inmiddels maken verschillende CEO’s ook dansfilmpjes om hun steun te betuigen aan Sanna Marin. Krapte Dat Jolling de kracht van vlogs, blogs en moderne media heeft onderschat, onderkent hij meteen. ‘Binnen productiebedrijven

Hij ondervond aan den lijve hoe krachtig nieuwe media kunnen werken.

De industrie moet zich veel meer laten zien, vindt de nieuwe Plantmanager of the Year Roel Jolling al wat langer. En sinds de verkiezing weet hij ook hoe. Voorheen had hij geen idee hoe krachtig vlogs en blogs kunnen zijn in combinatie met social media. ‘Ik kreeg heel veel reacties en werd zelfs in mijn dorp in België aangesproken op straat.’

RAAIJENWIMFOTO’S:

PETROCHEM 4 - 2022 11

zijn we daar vaak niet zo mee bezig. Maar het is wel belangrijk dat we aan ons imago werken.’ Vooral omdat de industrie onderdeel kan zijn van oplossingen voor belangrijke uitdagingen in de samenleving. ‘Met filmpjes en posts op social media kun je veel mensen bereiken. Familie, kennissen, buren, ze reageerden allemaal tijdens de verkieEnzing.’ook vanuit de industrie zelf kwamen verscheidene reacties. Waaronder een duidelijke groei aan open sollicitaties. Mensen die bijvoorbeeld het interview in het aprilnummer van Petrochem lazen of de nominatiefilm zagen. Ze werden geïnspireerd. En Polyscope is ook een bijzonder bedrijf, met een relatief kleine fabriek op Chemelot. Met een aantrekkingskracht voor creatieve en flexibel ingestelde technici. Door de grote variatie aan producten is veel gericht op productovergangen en het omstellen. Soms wordt enkele dagen het ene product gemaakt, waarna de fabriek wordt schoongemaakt en omgesteld om vervolgens enkele weken een ander product te maken. Het vraagt om veel flexibiliteit van het team en de fabriek, stelde Roel Jolling in het eerdere interview. ‘Je past hier, of je past hier niet. Daar zit niets tussenin. We hebben een van nature open, platte organisatie en iedereen heeft impact op het eindresultaat. Als je alleen maar omlijnd wilt werken met strakke aansturing, dan is de kans groot dat je niet zult passen. We werken daarom graag met jonge mensen, die nog niet vastgeroest zitten. Maar ook zijn we aantrekkelijk voor oudere medewerkers die hun ei niet meer kwijt kunnen in grote Voororganisaties.’verschillende technici is de aanpak van Polyscope aantrekkelijk. En de aandacht die Polyscope kreeg tijdens de verkiezing gaf die aantrekkingskracht dus een enorme impuls, zo bleek. Ondanks dat de krapte op de arbeidsmarkt momenteel sterk toeneemt, heeft het bedrijf dus geen gebrek aan potentiële personele aanwas. ‘Maar nogmaals, je moet wel bij ons passen. We blijven kritisch selecteren’, stelt Jolling. Verbinding Als boegbeeld van de industrie komend jaar wil Roel Jolling zich inzetten voor een beter imago van de industrie. Tegelijkertijd kan hij dat niet in zijn eentje, benadrukt hij. De plantmanager roept daarom andere bedrijven, maar ook bijvoorbeeld de community op Chemelot en de VNCI op om collectief meer aandacht te vragen voor de ontwikkelingen in de industrie. ‘En dat hoeft dus helemaal niet zo ingewikkeld te zijn. Door op social media persoonlijke vlogs te posten van gedreven mensen die in de industrie werken, kunnen we al heel veel bereiken, zo blijkt. Dat gebeurt al steeds meer bij de werving van nieuw personeel. Dan vertelt operator Jan wat hij dagelijks doet en dat hij graag nieuwe collega’s krijgt.’ Dat besef mag van Roel Jolling wel wat verder gaan dan de communicatie-afdelingen en HRM. ‘Juist productie-afdelingen kunnen zich wat meer laten zien.

‘Met filmpjes en posts op social media kun je veel mensen bereiken. Familie, kennissen, buren, ze reageerden allemaal tijdens de verkiezing.’

INTERVIEW PETROCHEM 4 - 2022 12

VRIESDEERICFOTO:

Voorzichtig Daarmee geeft Polyscope het voorbeeld, want met de nodige lef en creativiteit is veel te bereiken, ook in de chemische industrie. En dat is hard nodig, want deze industrie is doorgaans behoorlijk conservatief. Voordat vernieuwing wordt doorgevoerd, moet alles uitgebreid worden getest. Jolling: ‘Je zult een chemisch bedrijf niet gauw zien als koploper op het gebied van bijvoorbeeld industry 4.0. En draadloos...’ De beren op de weg zijn talrijk. ‘Hier op Chemelot discussiëren we veel over de waterlozingen. We dromen allemaal van chemicaliënvrij proceswater en koelwater. Toch neemt geen van de bedrijven zo maar het initiatief om met beschikbare innovatieve technologieën aan de slag te gaan. Het moet eerst volledig proven technology zijn. Maar als niemand het initiatief neemt, gebeurt er sowieso niets.’ Deels is het conservatisme ook begrijpelijk, geeft Jolling toe. ‘Als in een koekjesfabriek een keer de vloeibare chocola over de grond gaat, dan is dat vervelend, maar niet rampzalig. Gewoon schoonmaken en opnieuw beginnen. In de chemie is dat vaak anders. Hier werken we veel met toxische en brandgevaarlijke stoffen. Daar moet je uiteraard heel voorzichtig mee zijn.’ Het vermijden van risico’s kan echter ook innovatie in de kiem smoren. En dat draagt volgens Jolling voor de langere termijn juist weer een enorm risico in zich. ‘Want wat als je fabrieken verouderen en je niet tijdig investeert in de laatste stand der techniek? Dan breng je op termijn het voortbestaan van je bedrijf in gevaar of ontstaan vanzelf onveilige situaties.’ ■

Ook voor ons is het belangrijk dat we in verbinding staan met de samenleving.’

‘Wat als je fabrieken verouderen en je niet tijdig investeert in de laatste stand der techniek?’

Compliment Naast een verbetering van het imago houdt de kersverse Plant Manager of the Year ook een pleidooi voor meer vernieuwing in de industrie. ‘Constant verbeteren en flexibiliteit zit in onze bedrijfscultuur. Ons succesverhaal komt ook voort uit de durf om te verbeteren. Waar anderen zeiden: “Dat moet je niet doen”, zijn wij doorgegaan.’ Daarom nog even de historie erbij. Eind jaren negentig nam DSM nog de strategische beslissing om te stoppen met SMA-productie en ging de fabriek op slot. Doodzonde, vond een groepje kunststofveteranen. Ze namen met enkele investeerders het initiatief om de fabriek in 2006 weer aan de praat te krijgen. Dat was in de beginjaren verre van gemakkelijk. Jolling is vooral bijzonder trots op de enorme stappen die Polyscope in ruim anderhalf decennium heeft gezet. ‘We hebben ons sinds 2006 ontwikkeld van het imago van proeffabriekje met een cowboy-mentaliteit naar een professionele wereldmarktleider. Dat we begin dit jaar zijn overgenomen door het veel grotere Vertellus, vind ik daarvan een bevestiging en het voelt als een groot compliment.’

PETROCHEM 4 - 2022 13

Jacqueline van Gool Komende herfst vindt de grootste onderhoudsstop ooit van Yara Sluiskil plaats. De oudste van de drie ammoniakfabrieken en alle ureum-installaties, een synthese-unit en twee granulatie-installaties, worden dan stilgelegd voor onderhoud.

PETROCHEM 4 - 2022 14 PROJECT Na anderhalf jaar voorbereiding begint aankomende herfst de grootste onderhoudsstop ooit bij Yara Sluiskil. Naast de wettelijke inspecties en het geplande onderhoud voert het bedrijf een aantal optimalisaties uit die kunnen zorgen voor een aanzienlijke beperking van de CO2-uitstoot.

Yara Sluiskil bereidt grootste stop ooit voor

OUD MAAR IN DE TOP

De grootte van het project blijkt ook uit het aantal personen dat zich tijdens de stop op het terrein bevindt. Normaal gesproken zijn er zo’n zevenhonderd mensen in dienst van Yara en tweehonderd contractors aan het werk. Tijdens de piekweken van deze turnaround zijn dat er duizend tot twaalfhonderd extra. De meeste contractors die voor het onderhoudswerk worden ingehuurd zijn afkomstig van lokale ondernemingen, hoewel er ook experts van leveranciers uit bijvoorbeeld Italië en Duitsland aanwezig zullen zijn.

De ammoniakfabriek die komende herfst wordt stilgelegd voor onderhoud vierde vorig jaar op 8 augustus zijn vijftigste verjaardag. Maar dat wil niet zeggen dat de fabriek nu moet worden afgeschreven. De filosofie van Yara is om assets zoveel mogelijk hun waarde te laten behouden en een zo lang mogelijke levensduur te geven door goed onderhoud en het voortdurend doorvoeren van innovaties op het gebied van veiligheid, betrouwbaarheid en energie- en milieuverbetering. Gunter: ‘Het is niet automatisch duurzaam om iets wat oud is te vervangen als het nog goed presteert.’ De fabriek kan prima mee wat betreft prestaties, stelt Gunter. ‘Hij voldoet net zo goed aan de milieu- en energiebenchmarks als de nieuwere installaties. De nieuwste benchmark van wereldwijde ammoniakfabrieken die de International Fertilizer Association (IFA) in oktober 2021 publiceerde, toonde aan dat oudere fabrieken helemaal niet minder CO2 en energie-efficiënt hoeven te zijn dan nieuwe. Als je maar structureel blijft investeren in verbeteringen, kunnen ze zeker tot de top blijven behoren. De ammoniakfabrieken in Sluiskil uit 1971 – met revamp in 1996 – en die uit 1984 en 1987 zijn daarvan voorbeelden, want zowel internationaal als Europees behoren ze al jaren tot de top.’

Turnaround manager Maarten Van De Ginste raamt de totale kosten voor deze stop op ongeveer 70 miljoen euro. ‘Als je bedenkt dat het jaarlijkse onderhoudsbudget tussen de 100 en 110 miljoen euro ligt, is het duidelijk dat dit voor ons een groot project is.’

Vacatures Dat dit de grootste stop is die in Sluiskil wordt uitgevoerd, vertaalt zich ook in een complexere organisatie en uitvoering. In het verleden werden stops georganiseerd door één turnaround-team. ‘Bij deze onderhoudsstop werken we in twee teams, één voor de ammoniakfabriek en één voor de ureum-installaties.’ Wel werken de twee teams nauw samen. ‘Er zijn korte lijntjes. We zitten ook fysiek dicht bij elkaar op kantoor’, aldus Van De Ginste. Het team van Yara heeft veel ervaring met turnarounds. De meeste medewerkers van de onderhoudsteams hebben al diverse stops meegemaakt. Om de operators te trainen op het uitschakelen en opstarten van installaties beschikt Yara over een simulator, waar het proces wordt nagebootst en waar de handelingen kunnen worden geoefend. Dat brengt Gijsbrecht Gunter, lid van het plant management en woordvoerder van Yara meteen bij een heikel punt van de onderhoudsstop: ‘Ook voor Yara geldt dat we moeilijk aan personeel kunnen komen. Hierdoor kunnen er vertragingen ontstaan in de uitvoering van projecten. We hebben momenteel wel tachtig vacatures.’ Om dit probleem tijdens de stop te beperken – lokale maintenance contractors hebben immers ook te maken met krapte op de arbeidsmarkt –zijn de onderhoudswerkzaamheden afgestemd met andere bedrijven in de regio. Onvoorziene omstandigheden De medewerkers van de maintenance- en operationsafdeling begonnen anderhalf jaar geleden al met de voorbereidingen

PETROCHEM 4 - 2022 15

Komende herfst wordt de nieuwe reactor geplaatst.

Als het fysieke onderhoudswerk is afgerond, is het team nog zes maanden bezig met de afwerking van de stop. ‘Daarna beginnen we alweer met de voorbereidingen voor de volgende onderhoudsstop van andere installaties. We hebben ieder jaar wel een onderhoudsstop voor één van de fabrieken, maar de productie ligt nooit helemaal stil. Productie en onderhoud worden op elkaar afgestemd. Tijdens deze stop blijven de andere installaties, twee ammoniak-, de salpeterzuur- en nitraatfabrieken gewoon draaien’, aldus de turnaround manager van Yara. Voorspellend onderhoud De stop maakt deel uit van de geplande onderhoudscyclus. ‘Wettelijk moeten onze installaties periodiek worden geïnspecteerd. De componenten van de ureumfabrieken moeten iedere vier jaar worden gecontroleerd. Voor de ammoniakfabriek is de gasturbine de “beperkende factor”. Deze moeten we iedere drie jaar controleren’, vertelt Van De Ginste. Naast de wettelijke inspecties wordt ook gepland preventief onderhoud uitgevoerd. ‘We maken hiervoor gebruik van historische data. Dat doen we bijvoorbeeld in het geval van de compressoren. Uit ervaring en gegevens van vorige stops weten we dat die nu moeten worden vervangen, om te voorkomen dat deze problemen opleveren tijdens reguliere Voorspellendproductie.’onderhoud speelt een steeds grotere rol bij onderhoudsprojecten. Ook Yara maakt er gebruik van. In het Europese project Circulair Onderhoud onderzoekt het bedrijf of het mogelijk is om de restlevensduur van regelkleppen te voorspellen. ‘Op basis van de data afkomstig van de kleppen in bedrijf kan worden voorspeld welke op korte termijn zouden kunnen falen en welke juist nog in goede conditie zijn’, legt Van De Ginste uit. Ook doet het bedrijf tijdens normale operatie periodieke trillingsmetingen bijvoorbeeld aan pompen om hiermee het faalgedrag te voorspellen. Deze gegevens worden

Afstemmen De stops van de ammoniakfabriek en de ureumlijnen duren elk vijf weken. Tijdens een piekperiode van drie weken overlappen de onderhoudsprojecten elkaar. ‘De planning is strak, maar we houden altijd rekening met onverwachte zaken die tijdens de inspecties naar voren komen. En veiligheid staat natuurlijk voorop’, verzekert Van De Ginste.

YARAFOTO’S: ‘Om dezelfde productie te halen, is er met de nieuwe reactor 2,5 procent minder compressievermogen nodig.’ In 2019 werd een reactor preventief uit bedrijf gehaald en uit de fabriek gehesen.

voor deze stop. Van De Ginste: ‘We bepalen eerst de scope: wat zijn werkzaamheden die we wettelijk moeten uitvoeren en welke optimalisaties kunnen we doorvoeren? Daarna worden de onderdelen besteld en de contractors ingehuurd. Omdat we te maken hebben met steeds langere levertijden voor bijvoorbeeld elektronica-componenten moeten we daar op tijd mee beginnen. Daarbij krijgen we ook te maken met onvoorziene omstandigheden; dan blijkt bijvoorbeeld een onderdeel uit Rusland te komen en moet je vanwege de handelsbeperkingen op zoek naar een alternatief.’

Behoorlijke verbetering Een belangrijke klus is het vervangen van een reactor in de ammoniakfabriek. Van de Ginste: ‘In 2019 werd tijdens een routine-inspectie een afwijking in een reactor gevonden. De installatie is toen preventief uit bedrijf gehaald en met een aantal enorme hijskranen uit de fabriek gehesen.’

PETROCHEM 4 - 2022 17 ■ gebruikt om tijdens de komende onderhoudsstop de kritieke onderdelen te vervangen.

Komende onderhoudsstop wordt de nieuwe reactor geplaatst wat een flinke energiebesparing oplevert. ‘Om dezelfde productie te halen, is er met de nieuwe reactor 2,5 procent minder compressievermogen nodig.

‘We zorgen er nu voor dat de ammoniakinstallaties worden voorzien van de benodigde aansluitingen om gebruik te kunnen maken van groene waterstof.’

Dit lijkt niet veel, maar de verbetering levert op jaarbasis een besparing van ruim twee miljoen kubieke meter aardgas op, omdat we meer stoom kunnen exporteren en daardoor minder op de stoomketels moeten bijstoken. Hiermee wordt naast vermeden CO2 -emissies ook de stikstofuitstoot een stukje verminderd en als je dat allemaal optelt, betekent 2,5 procent toch een behoorlijke verbetering’, rekent Van De Ginste voor. Stoom terugwinnen Daarnaast maakt Yara van de gelegenheid gebruik om optimalisaties in de fabrieken door te voeren. ‘Tijdens normale operatie van de fabrieken zoeken we continu naar verbeteringen op het gebied van (proces)veiligheid en duurzaamheid. Een stop is het ideale moment om deze door te voeren. Voor wat betreft veiligheid gaan we bijvoorbeeld extra regelkleppen plaatsen, waardoor het proces nog beter kan worden geregeld. Ook komen er extra temperatuur- en niveausensoren om de procescondities te monitoren’, vertelt Van De Ginste. Een belangrijke optimalisatie voor wat betreft energiegebruik is het project om stoom terug te winnen uit de Ureum 7 installatie. ‘Bij deze fabriek komt stoom van vier bar vrij. Die wordt tot nu toe niet gebruikt. We gaan deze nu terugwinnen en gebruiken in onze eigen processen. Dankzij deze optimalisatie kan 2.700 ton CO2-uitstoot per jaar worden vermeden. Dat is niet veel in vergelijking met bijvoorbeeld de vernieuwing van de branders in een van de salpeterzuurfabrieken in mei dit jaar. Dit leverde maar liefst 110.000 ton CO2-reductie op. Maar ook alle kleine beetjes helpen, en als we alles optellen voor de komende jaren komen we toch uit op vier- tot zeshonderdduizend ton CO2-besparing voor 2030.’ Duurzame toekomst Met het oog op een duurzame toekomst ontwikkelt Yara in Sluiskil samen met Ørsted een project om de site voor een deel van groene waterstof te voorzien. Nu wordt het waterstof nog op de klassieke manier geproduceerd uit aardgas en water middels stoom-methaan reforming. In de toekomst komt er een elektrolyzer om met windenergie van Ørsted water te ontleden in waterstof en zuurstof. Uiteindelijk zou Yara hiermee ongeveer 75.000 ton groene ammoniak per jaar kunnen produceren. ‘We zorgen er nu voor dat de ammoniakinstallaties worden voorzien van de benodigde aansluitingen om gebruik te kunnen maken van groene waterstof’, vertelt Gunter. Zo’n 30.000 tot 35.000 ton – tien procent van de totale waterstofproductie in Sluiskil – kan Yara zonder grote aanpassingen rechtsreeks innemen in de bestaande drie ammoniakfabrieken, stelt Gunter. ‘Bovendien past een 100 MW elektrolyzer die 14,5 kiloton waterstof kan maken goed binnen de huidige configuratie en beschikbare utilities op onze site. Overigens verwachten we ook dat we vervolgens kunnen worden aangesloten op een waterstof-backbone en waterstof kunnen innemen zoals we nu doen met aardgas en water. Dat zal naar verwachting niet eerder dan 2030 tot 2035 mogelijk zijn.’

De vernieuwing van de branders in een van de salpeterzuurfabrieken in mei dit jaar leverde een reductie van 110.000 ton CO2 op.

Ook bij nieuwe installaties die RWE de komende jaren wil bouwen, zal de rol van slimme digitale techniek groot zijn. En de ambities van het energiebedrijf in Nederland zijn immens. Zo wil het concern miljarden euro’s investeren in en rond de Eemshaven. Dat RWE zoveel geld in deze locatie investeert, heeft alles te maken met de overtuiging dat het gebied dé energie- en waterstofhub van Noordwest-Europa wordt.

TOPIC PROCESAUTOMATISERING‘Digitalisering

kan er sowieso al voor zorgen dat we minder mensen nodig hebben.’

PETROCHEM 4 - 2022 18

Sinds afgelopen zomer lijkt het spel definitief op de wagen. Shell is inmiddels bezig met de bouw van een groene waterstoffabriek van 200 megawatt op de Maasvlakte en heeft grote plannen voor de transformatie van zowel Pernis als Moerdijk. En ook andere industriële bedrijven namen investeringsbeslissingen of werken daar met rasse schreden naartoe. Denk aan RWE, HyCC, Neste, Air Liquide, Uniper en BP. Een momentum om volgende stappen te zetten op het gebied van industry 4.0? Wim Raaijen

Niet alleen heeft RWE plannen om de Eemshavencentrale te verduurzamen door kolen te vervangen door biomassa en de CO2 af te vangen en als grondstof aan de chemische industrie te leveren. Het concern wil ook de gasgestookte Magnumcentrale, die RWE later dit jaar vrijwel zeker van Vattenfall overneemt, vrij van CO2-uitstoot maken. En ook komt er een waterstoffabriek van in eerste instantie 50 megawatt die groene stroom krijgt van RWE’s windmolenpark Westereems. Het plan is om de waterstoffabriek niet veel later uit te bouwen tot de grootste van Nederland. Dat hangt nog wel af van de vraag of het concern toestemming krijgt om het nieuwe offshore windpark Hollandse Kust (west) te bouwen en te exploiteren.

Minder mensen nodig ‘Dat we de mogelijkheden van industry 4.0 bij nieuw te bouwen installaties zo veel mogelijk gaan benutten, is een no brainer’, stelt Marinus Tabak, directeur central asset management van RWE. Bij nieuwe installaties, zoals een groene waterstoffabriek of een offshore-windpark is het relatief eenvoudig om nieuwe technologische mogelijkheden mee te ontwerpen. Dan is het volgens hem gemakkelijker om all the way te gaan. ‘We zullen ook wel moeten’, benadrukt Tabak. ‘De druk op de technische arbeidsmarkt is nu al zeer voelbaar en die zal alleen maar toenemen. Digitalisering kan er sowieso al voor zorgen dat we minder mensen nodig hebben.’ En de mogelijkheden worden steeds uitgebreider. ‘Vergeet niet dat de OEM’ers, de

Transitie geeft momentum voor Industry 4.0

In hun berichtgeving zijn waterstofproducent HyCC en gasttransportbedrijf Gasunie er duidelijk over. Vanaf de eerste investering in Djewels 1, een nieuwe waterelektrolysefabriek op Chemie Park Delfzijl, willen ze zoveel mogelijk gebruikmaken van de voordelen die Industry 4.0 biedt. Dit betekent onder meer dat er niet continu personeel bij de fabriek zal zijn, dat de fabriek van afstand kan worden bestuurd. Ook zullen er slimme sensoren worden ingezet die tijdig waarschuwen wanneer een onderdeel van de fabriek moet worden vervangen. En het flexibel opereren van de fabriek zal niet gebeuren door een operator, maar door een slim algoritme dat reageert op de condities in de elektriAlciteitsmarkt.dezezaken lijken haalbaar voor de fabriek met een capaciteit van 20 MW. En het is de bedoeling om deze allemaal door te trekken naar de grotere vervolgprojecten van HyCC. Denk aan Djewels 2 (extra 40 megawatt in Delfzijl) en nog grotere plannen in de Rotterdamse en Amsterdamse haven. Waterstofhub

RAAIJENWIMFOTO:

PETROCHEM 4 - 2022 19 ■ bouwers van de installaties, ook niet stil hebben gezeten. Zij komen met steeds geavanceerdere oplossingen.’

‘De belangrijkste uitdaging is om uit al die gegevens ook waardevolle informatie te halen waarmee we onze installaties kunnen verbeteren en beter kunnen opereren.

Belangrijkste uitdaging Toch zijn de ideeën daarover niet alleen van de laatste paar jaren. Tabak: ‘Drie of vier jaar geleden hebben we intern al eens het gedachte-experiment gedaan met een nieuw te bouwen gasgestookte centrale. We hebben die helemaal uitgedacht tot en met inspectiedrones aan toe. Alles erop en eraan.’ Volgens de RWE-directeur is het eigenlijk niet zo heel erg ingewikkeld om veel data te verzamelen. ‘De belangrijkste uitdaging is om uit al die gegevens ook waardevolle informatie te halen waarmee we onze installaties kunnen verbeteren en beter kunnen opereren. Dat zal bij nieuw te bouwen installaties ook de belangrijkste uitdaging zijn.’

Op afstand Tabak heeft al de nodige ervaring met slimme industriële technologie. De Eemshavencentrale, waarvan hij tot vorig jaar plantmanager was, behoort tot de nieuwste en dus meest moderne energiecentrales van Nederland. Daarin zijn al relatief veel snufjes ingebouwd. Maar ook bij oudere installaties heeft RWE op dit vlak niet stil gezeten. ‘De energiecentrale in Moerdijk wordt bijvoorbeeld grotendeels bestuurd vanuit GeertruiHetdenberg.’helpt natuurlijk wel dat er door de transitie meer momentum ontstaat om de mogelijkheden die er al zijn te benutten. Zoals ook Covid een versnelling bracht op dat gebied. De hele samenleving zat in een mum van tijd in Teams, Zoom of iets soortgelijks en energie-en chemiebedrijven zetten versneld stappen in het op afstand opereren van de installaties. Zo ook RWE.

We raken eraan gewend om bij het kopen van een product zelf online een eerste selectie te doen. Ook bestellen we steeds meer online. Bij de aankoop van sensoren doen we dit nog nauwelijks. Daarvoor is veel kennis nodig. Door te streven naar eenvoud, bij de selectie van de sensor én bij de inbedrijfname, brengt VEGA dit concept ook naar de instrumentatiewereld. Productieprocessen worden steeds complexer. Daarom is het belangrijk dat de meettechnieken die worden gebruikt om deze processen te monitoren steeds intuïtiever worden. VEGA ontwikkelt daarom meettechniek die gemakkelijk te installeren en bedienen is en die maximale veiligheid en betrouwbaarheid biedt. Het bedrijf is onder andere actief in de chemische, farmaceutische en voedingsmiddelenindustrie. De procesinstrumentatie van VEGA wordt vrijwel overal ingezet, denk aan drinkwatersystemen, zuiveringsinstallaties, stortplaatsen, mijnbouw, energie-opwekking, olieplatforms, schepen en vliegtuigen.

Kennis Smulders ziet dat steeds meer klanten de selecties voor sensoren zelf gaan doen en online beginnen te bestellen. ‘Ik verwacht dat het aandeel van online aankopen alsmaar groter wordt. Zeker de jongere generatie is het Coolblue-systeem gewend. Die zijn gewend te chatten of te mailen in plaats van te bellen. Het liefst willen die ook zelf online een instrument kunnen bestellen.’

Voor het kiezen van een niveau- of drukmeter is echter wel degelijk kennis nodig. ‘Je moet best veel weten om het juiste instrument te kiezen. Die kennis verdwijnt langzaamaan met de al wat oudere generatie. De zestigers van nu zijn opgegroeid met de pneumatiek, doorgegroeid naar analoge instrumenten en vervolgens naar digitale instrumenten. Ze weten waar ze op moeten letten en waar hun kennis eventueel tekortschiet. Ze vragen ons regelmatig om hun keuze nog even te checken.’

PETROCHEM 4 - 2022 20 BRANDED CONTENT

Wat doe je als je koelkast kapot is? Je surft eerst op het internet om te onderzoeken wat het aanbod is. Je vergelijkt de mogelijkheden en prijzen en maakt uiteindelijk je keuze op basis van de informatie die je hebt verzameld. Bedrijven als Coolblue spelen daar perfect op in. Ze presenteren eerst hun complete aanbod. Via een aantal vragen over bijvoorbeeld het gewenste merk, het energielabel en de maten blijven er nog maar een paar mogelijkheden over. Ze maken het voor hun klanten heel gemakkelijk om tot een keuze te komen die precies aansluit bij hun behoefte. Dit concept ontwikkelt VEGA nu ook voor haar klanten. ‘We willen dat iedereen, met of zonder verregaande kennis van zaken, via onze site de juiste sensor kan kiezen’, vertelt business development manager Rob Smulders. VEGA is leverancier van niveau- en drukmeters. Het bedrijf heeft ervoor gekozen zich te specialiseren in deze

twee werkgebieden en daarbinnen ‘de best available technology’ te leveren.

Volgens Smulders kan een foute keuze serieuze gevolgen hebben. ‘Dus hoe zorgen we ervoor dat iedereen een goeie selectie kan doen? Door het verhaal simpeler te maken. Ik zal niet zeggen dat je niets meer hoeft te weten, maar we zijn het wel heel erg gemakkelijk aan het VEGAmaken.’biedt nu een basic-pakket voor de minder veeleisende applicaties. ‘Dit is een eenvoudig opgebouwd kunststoffen instrument met altijd dezelfde procesaansluiting. Voor een heleboel applicaties is dit instrument goed, maar wil je bijvoorbeeld meten bij temperaturen hoger dan 80 graden Celsius, dan heb je de pro-variant nodig. Deze lijkt op de kunststoffen variant, maar is van rvs. Je kunt er grote flenzen op krijgen en zo’n vijfhon-

Selectie en inbedrijfname van sensoren wordt simpeler

PETROCHEM 4 - 2022 21 ■

De nieuwe VEGAPULS 6X.

derd verschillende procesaansluitingen. Dan wordt het kiezen van je instrument al een stuk complexer.’ Altijd juist De eerste selectie voor basic of pro is erg belangrijk. Smulders: ‘Vroeger kon het bij die eerste keuze al fout gaan en kwam je nooit meer bij het juiste instrument uit. Dat was een groot risico. Een voorbeeld daarvan is als je een instrument zoekt voor een medium als ammoniak. Hiervoor is een bepaalde frequentieband radarsensor nodig, andere doen het niet goed voor dit medium. Maar als je daar niet op wordt gewezen, kun je mooi de mist in gaan. Binnen ons nieuwe concept hoef je deze kennis niet te hebben, want je krijgt gewoon de vraag: zit er ammoniak in het proces?’ Door een aantal eenvoudige vragen in te vullen, komen klanten altijd bij het juiste instrument uit. ‘Kun je kiezen voor een standaard toepassing, dan kom je automatisch uit bij 80 GHz radartechnologie. Dat is voor jou de beste optie. Heb je echter een medium met aceton, ammoniak of vinylchloride, dan kom je bij een andere selectie van mogelijkheden terecht. Daarna kun je via een keuzemenu de procesaansluiting kiezen. Hetzelfde geldt voor bijvoorbeeld de vorm, de maat en het materiaal. De vragen beperken het aantal mogelijkheden die aansluiten bij je behoefte. Zo kun je heel simpel en snel, zonder dat je een fout kunt maken, een sensor selecteren die altijd juist is voor jouw applicatie.’

Eigen chip Het grootste deel van de oorspronkelijke modellen is hetzelfde gebleven. ‘We zijn wel bezig alle instrumenten een upgrade te geven, dat doen we telkens na een aantal jaren. De twee meest gebruikte sensoren hebben deze upgrade al gekregen. Er is een nieuwe, eigen chip in gekomen die we zelf hebben laten ontwikkelen. We zijn daarin dus niet meer afhankelijk van derde partijen en kunnen altijd voor voldoende voorraad zorgen.’ Ook is VEGA naar de laatste standaarden toe gegaan. ‘Alle instrumenten voldoen aan de IEC 62443-4-2-norm voor IT-veiligheid en de nieuwste SIL by design. De veiligheid van de instrumentatie is dus heel erg hoog geworden. Verder zijn we bezig ons pakket te comprimeren. Vroeger hadden we een sensor voor vaste stoffen en een sensor voor vloeistoffen. Dat is samengevoegd. Je kunt nu vaste stof en vloeistof met één type sensor meten.’

Ook aan het gemakkelijk in bedrijf nemen van instrumenten besteedt VEGA veel aandacht. ‘We zien namelijk dat ook die kennis afneemt. We willen er naartoe dat we een instrument toesturen, de klant hem inbouwt en hem daarna met drie of vier aanpassingen in bedrijf kan nemen. We streven naar eenvoud, in de selectie en bij de inbedrijfname. We schrappen daarom een hoop vragen die de klant vroeger moest doorlopen. Natuurlijk kun je nog finetunen, maar alleen de belangrijkste vragen voor een inbedrijfname worden gesteld. Alles wat nice to have is, daar kun je via de speciale parameters nog bij.’ Daarnaast gaat ook de ontwikkeling van de technologie verder, stelt Smulders. ‘De volgende stap zal zijn om ook 80 GHz radartechnologie in te zetten bij hoge temperaturen, tot 450 graden Celsius. En hogere drukken. Er zitten nog een heleboel innovaties aan te komen.’

‘Je kunt heel simpel en snel, zonder dat je een fout kunt maken, een sensor selecteren die altijd juist is voor jouw applicatie.’

VEGAFOTO:

PETROCHEM 4 - 2022

Mout

Het moutproces bestaat uit drie delen: eerst wordt de gerst gewassen en geweekt zodat het graan het vocht op kan nemen. Bijma: ‘Doordat de korrel het vocht opneemt, wordt het kiemproces binnen in de korrel in gang gezet. Van de weekkuip gaat het graan vervolgens naar de kiemvloer, waar het vijf dagen de tijd krijgt om te ontkiemen. Dat proces kunnen we onder andere sturen via

Met kleine stapjes naar meest duurzame mouterij

Royal Swinkels Family Brewers had al een mouterij in het Brabantse Lieshout, maar net als in veel industriële processen levert schaalgrootte diverse voordelen op. En dus besloot de familiebrouwerij in 2004 een tweede mouterij te bouwen die binnenkort een flinke upgrade zal ondergaan. Swinkels sprak namelijk de ambitie uit de mouterij om te vormen tot de meest duurzame in zijn soort. Aan plantmanager Henk Bijma de taak om de grote verandering ook in de organisatie door te voeren. David van Baarle Dat een belangrijke schakel in de internationale biermarkt juist in de Groningse Eemshaven terecht moest komen, was vooral strategisch bepaald. De combinatie van een diepzeehaven en een goede binnenvaartverbinding maakt de aan- en afvoer van grondstoffen en eindproduct mogelijk. Want de brouwgerst die Holland Malt laat kiemen en drogen komt onder andere uit Frankrijk, Zweden, Denemarken en Nederland. Daarna gaan de verschillende moutsoorten, samen jaarlijks 280.000 ton, naar brouwerijen over de gehele wereld. De leiding van de fabriek is in handen van plantmanager Henk Bijma, die er eigenlijk bij toeval achter kwam hoe leuk hij leidinggeven vond. ‘Ik had de HBO Techniek afgerond en moest nog de dienstplicht vervullen. Na de vraag of ik niet geïnteresseerd was om een aantal jaren binnen defensie te komen werken, doorliep ik succesvol diverse tests en keu ringen. Zodoende leidde defensie me op tot pelotonscommandant bij het Korps Mariniers. Deze functie heb ik met veel plezier een aantal jaren vervuld.’ Bijma stuurde als 23-jarige zo’n dertig mannen van zeventien tot veertig jaar aan. ‘Dit was zeer leerzaam en bepalend voor de rest van mijn loopbaan. Het leger geeft je doorzettingsvermogen, vasthoudendheid en veel levenservaring. Het gaf me in ieder geval het vertrouwen om te solliciteren naar een leidinggevende functie bij de Pickwick theefabriek in Joure. De stijl van leidinggeven in het leger is uiteraard wel anders dan in een fabriek. Je moet meer met elkaar overleggen en weten wat mensen vinden. In een gevechtssituatie moet je snel handelen en beslissingen nemen, terwijl je in een fabriek meer draagvlak moet krijgen om bepaalde veranderingen door te kunnen voeren. Al geldt ook in die omgeving dat je soms knopen moet doorhakken, zelfs als niet iedereen het ermee eens is.’

PLANTMANAGER22

Zijn tweede baan was direct een introductie naar de voedingsmiddelenindustrie, die Bijma niet meer losliet. Na de thee kwam hij terecht in de wereld van het graan. Eerst de melen van Koopmans, daarna de bakkerijproducten van Van der Meulen Meesterbakkers en nu dus de grootste mouterij van Nederland. ‘Deze industrietak heeft zijn eigen dynamiek’, zegt Bijma. ‘Je hebt veel te maken met biochemie, wat processen extra complex maakt. Natuurlijke producten reageren nu eenmaal niet allemaal hetzelfde op de procesparameters en dus moet je continu bijsturen om de kwaliteit optimaal te houden.’

BAARLEVANDAVIDFOTO’S: ‘Het is vooral mijn verantwoordelijkheid om focus aan te brengen op dingen die ertoe doen.’

Elektrificatie De veranderingen waarop Bijma doelt, hebben vooral te maken met de duurzame ambities van Holland Malt. Want waar het bedrijf nu nog gas inzet, wordt vanaf 2024 alles elektrisch aangedreven.

Als laatste stap droogt Holland Malt de korrels van een vochtgehalte van 45 procent tijdens het weken naar ongeveer vier procent. Dat gebeurt bij temperaturen oplopend tot zo’n tachtig graden Celsius. ‘We gebruiken hiervoor nu veel aardgas’, vervolgt Bijma. ‘Energie, samen met onze grondstoffen, is dan ook een van de grootste kostenposten. De kunst is om zoveel mogelijk rendement uit onze grondstoffen te halen en de energieconsumptie zoveel mogelijk te beteugelen.’

Ondernemerschap De uitvoering van de activiteiten gebeurt met drie teams die twee ploegendiensten bemensen. ‘Door van zes tot twee en van twee tot tien te werken, kunnen we volcontinu door produceren. Het enige wat ik wel heb aangepast toen ik hier begon, is de inzet van één extra operator die ook ’s nachts aanwezig blijft. Hoewel dat niet per se nodig is voor de continuïteit van het proces, geeft die extra kracht wel de ruimte om achtergebleven klussen uit te voeren of eventuele verstoringen op te lossen. Ook overloop van werkzaamheden vanuit de tweeploegendienst maakt hij af. Die keuze bleek een goede te zijn omdat de technische dienst daarmee een stuk werd ontlast. Mede daardoor daalde het aantal overwerkuren fors.’ Deze aanpak kenmerkt de pragmatische stijl van leidinggeven van Bijma. ‘Uiteindelijk maken de mensen het verschil. Mijn taak is vooral om de bedrijfsmatige structuren aan te brengen die mensen de ruimte geven om te excelleren. Ik hoef geen diepgravende kennis van alle technische processen te hebben, maar moet een technoloog wel de tools aanreiken om de diepte in te kunnen. Net zoals we overigens op sommige posities juist generalisten nodig hebben.’ Naast individuele competenties is het minstens zo belangrijk hoe mensen in een team presteren, vindt Bijma. ‘Het is vooral mijn verantwoordelijkheid om focus aan te brengen op dingen die ertoe doen. En ik probeer ondernemerschap bij mensen aan te wakkeren. Uiteindelijk profiteert de organisatie ervan als de verantwoordelijkheden lager in de organisatie liggen. Zeker gezien de grote veranderingen waar we voor staan, zullen de teams nog meer moeten excelleren. Maar dat moet vooral uit hun intrinsieke motivatie komen. Ik vraag dan ook regelmatig waar mensen nu echt trots op zijn. Op die manier motiveer je mensen niet alleen om het beste uit zichzelf te halen, maar kan je ook zien waar ze het beste tot hun recht komen.’

Bijma: ‘De ombouw van de mouterij is op dit moment het grootste warmtepom penproject van Nederland en een van de grootste van Europa. Een combinatie van een e-boiler, een zogenoemde large scale-warmtepomp en een warmtebuffer in de vorm van een thermisch geïsoleerde opslagtank maakt de stap naar een gasvrije productie mogelijk. Uiteraard kopen we duurzame elektriciteit uit wind en zon in, zodat we straks de meest duurzame mouterij van de wereld zijn.

PETROCHEM 4 - 2022 23 temperatuur, luchtverversing en luchtvochtigheid. De korrels kunnen worden besproeid en omgewoeld. Zo worden er omstandigheden gecreëerd waarbij omzettingen van onder andere eiwitten en zetmeel in de korrels gecontroleerd en naar gewenst niveau plaatsvinden. Door regelmatig monsters te nemen, weten we hoe de korrels reageren op de omstandigheden en kunnen we bijsturen. Het zal geen verbazing wekken dat hierbij veel ambacht, smaak en liefde voor het vak komt kijken.’

IVG-CT 100% AFVAL-&GERECYCLEDCHEMIEVRIJKOELWATER KOELTOREN ontzorgdGeheelrendementDirect100%chemievrij100%chemievrij: rigoureus eenvoudigLaagste(water)footprint€€ € €CirculairkoelwaterCirculairkoelenzonder risico’s? t : 013 - 78 20 201 e: sales@pathema.nl w: www.pathema.nl De watertransitie staat voor de deur. De hoogste tijd om ‘Take, Make & Waste’ definitief om te draaien naar ‘Reduce, Re-use & Recycle’. Dat klinkt complex, maar dat is het niet. Onze hoogwaardige IVG-CT koelwateroplossing maakt het voor u als waterverbruiker eenvoudig om 100% chemievrij en circulair te koelen. Dat betekent: zonder risico’s, zonder hoge kosten en met een oplossing die zich breeduit heeft bewezen in de prakijk. Te mooi om waar te zijn? Niet bij Pathema. Daarom beloven wij: eenvoud als basis, impact als garantie.

In deze rubriek ‘De plantmanager’ laten wij elke keer een andere plantmanager aan het woord over zijn werk, visie en bedrijf. Hoe lukt het plantmanagers om succesvol te zijn en kunnen ze anderen daarin inspireren? Kent u interessante plantmanagers? Mail dan naar redactie@industrielinqs.nl DE PLANTMANAGER

Daarmee onderscheiden we ons en blijven we ook groeien. De biermarkt groeit autonoom al zo’n één procent per jaar en we merken dat brouwerijen ook steeds meer naar duurzame producten vragen. We moeten die groei als team kunnen Bovendienopvangen.’ vergt de verduurzaming ook een herijking van het basisproces. Bijma: ‘Het voordeel van een warmtepomp is dat deze zeer efficiënt is, maar hij presteert wel het beste bij een constante productie. Daar moet het personeel rekening mee houden. Een gasinstallatie kan je gemakkelijk even harder of zachter zetten. En hetzelfde geldt voor het onderhoud. Omdat een warmtepomp een compleet andere techniek is dan een gasbrander, is het onderhoud niet met elkaar te vergelijken. Net als de gasbranders zal ook deze apparatuur door gespecialiseerde bedrijven periodiek moeten worden onderhouden.’

PETROCHEM 4 - 2022 25 ■

Verduurzaming Bij grote veranderingen als deze is het volgens Bijma de kunst om met kleine stapjes te beginnen. ‘Mensen moeten eerst snappen waarom we veranderingen doorvoeren en daarna inzicht krijgen in hun eigen rol daarin. Dat betekent dat je vooral in het begin de tijd moet nemen om het verhaal van de duurzame mouterij te vertellen. Maar ik wil ook inzichtelijk maken wat ik van mensen verwacht. Dat begint bij een resultatenbord dat elke ochtend wordt besproken.’ Het resultatenbord is echter alleen maar een hulpmiddel. ‘Belangrijker is dat mensen weten waar de lat ligt en hoe ze erboven kunnen komen. Door mensen zelf inzicht te geven, werken ze niet meer reactief, maar proactief als ze zien dat het einddoel in gevaar komt. Aan dit eigenaarschap en ondernemerschap hecht ik veel waarde. Door de tien belangrijkste prestatie-indicatoren te volgen, kun je continu bijsturen en optimaliseren. Het is de kunst om de grote einddoelen naar individueel niveau te vertalen, zodat mensen weten wat er van ze wordt verwacht. Het moet zo pragmatisch werken dat het halen van doelen ingesloten zit in hun dagelijkse werkroutines en ze bereikte doelen kunnen afvinken.’

‘Het is de kunst om de grote einddoelen naar individueel niveau te vertalen, zodat mensen weten wat er van ze wordt verwacht.’

De kleine stapjes die Bijma zette, leidden al tot besparingen in de operationele kosten. ‘Uiteindelijk is het de kunst om meer volume te bereiken met dezelfde assets. Dat kan alleen maar door de verliezen te beperken en de operationele prestaties te verbeteren. Met de nieuwe installaties zal dat niet anders zijn. De maintenance manager bereidt zich nu al voor op de nieuwe routines en inspectieroutes die hij straks moet lopen om de continuïteit te kunnen garanderen.’ De verbouwing van de mouterij naar honderd procent emissievrij is volgens Bijma een belangrijke stap in de verduurzaming die Holland Malt wil gaan maken. ‘Uiteindelijk moet de hele fabriek anders naar zijn resources kijken om tot een circulair en emissievrij productieproces te komen. Hoe minder verliezen we hebben, hoe beter dat is voor het milieu. Samen met het team heb ik er het volste vertrouwen in dat we de duurzame ambities gaan waarmaken. De eerste emissievrije mouterij ter wereld neerzetten, is dat niet fantastisch?’

PETROCHEM 4 - 2022 26

met Mammoet is Shell al sinds 2017 bezig met het uitwerken van diverse transport- en hijsstudies voor het Skyline project. De ringkraan is een van de grootste kranen ter wereld met een hijscapaciteit van 2.000 ton en een contragewicht van 1.600 ton. Hij is meer dan honderd meter hoog. De hoofdmast meet bijna zeventig meter en de kraanarm ruim 45 meter.

Met project Skyline vervangt Shell de zestien oudste fornuizen van de kraakinstallatie door acht nieuwe. De ringkraan is nodig om de oude fornuizen veilig uít de fabriek te hijsen en de nieuwe fornuizen veilig ín te hijsen. De nieuwe fornuizen komen in modules met schepen naar Moerdijk. Daar worden zij fornuis voor fornuis in elkaar gezet. Dankzij deze gefaseerde aanpak kan de fabriek tijdens de verbouwing gewoon blijven Opdraaien.6juli stond het uithijsen van de eerste convectiebank op de agenda. Gevolgd door stukken staal, grote leidingdelen en nog zes andere convectiebanken. Na de sloop van de eerste twee oude fornuizen – F5 en F6 – van de kraker volgde half augustus de bouw van de nieuwe fornuizen, met nieuw staal en nieuwe leidingen. Later dit jaar worden de grote modules die in het buitenland zijn gebouwd met de ringkraan ingeheSamensen.

FOTOSPREAD

Voor project Skyline heeft Shell een speciale ringkraan opgebouwd. De kraan is in meer dan honderd containers naar Moerdijk gekomen en was na een opbouw van vier weken eind juni gereed.

PETROCHEM 4 - 2022 27

MOERDIJKPARKCHEMICALSSHELLFOTO:

In het Zuid-Spaanse Puertollano staat momenteel de grootste elektrolyzer voor de productie van waterstof in Europa, met een vermogen van 20 megawatt. Die draait volledig op zonne-energie. Met deze groene waterstof maakt producent Fertiberia eerst ammoniak en vervolgens kunstmest. Een zeer elegante en hoopgevende ontTochwikkeling.zalhet nog een poos duren voordat een significant deel van de kunstmest in de wereld op die manier wordt geproduceerd. In Puertollano gaat het nu slechts om tien procent van de totale productie. De rest van de kunstmest wordt nog steeds gemaakt van waterstof uit aardgas en stikstof uit de lucht. Fertiberia heeft plannen om de groene route op meerdere locaties op te schalen, maar dat heeft wel veel tijd

PETROCHEM 4 - 2022 28 BRANDED CONTENT

Oplossingennodig.

Natuurlijk vraagt de transitie om compleet nieuwe productiemethoden, maar de beoogde emissieloze fabrieken staan er niet van vandaag op morgen. Daarom zijn ook oplossingen nodig om bestaande installaties in de chemie, staal- en kunstmestsector een kleinere footprint te geven. Denk bijvoorbeeld aan SEWGS, een techniek die TNO ontwikkelde om restgassen te scheiden en CO2 af te vangen. Het SEWGS-proces combineert twee processtappen in één reactor. Het eerste proces staat bekend als de water-gasshift reactie, waarbij stoom koolmonoxide omzet in kooldioxide en waterstof. Omdat dit een zogenoemde evenwichts reactie is, zullen delen van de gewenste stoffen waterstof en kooldioxide weer terugreageren in water en koolmonoxide. De reactie houdt zichzelf in evenwicht en het is onmogelijk om een vol ledige omzetting te bereiken. Om deze ongewenste terugreactie zoveel mogelijk te voorkomen, wordt bij conventionele processen meestal veel stoom gebruikt. Dit is echter niet nodig als een bedrijf het SEWGS-proces gebruikt. Het tweede proces voorkomt namelijk deze ongewenste reactie. De reactor bevat een vast adsorptiemateriaal dat selectief zure stoffen bindt. Kooldioxide hecht zich daardoor aan het oppervlak van het adsorptiemateriaal. Daardoor kan het kooldioxide niet meer met waterstof reageren. Een bijkomend voordeel is dat andere zure stoffen, zoals waterstofsulfide, zich ook aan het oppervlak van het adsorptiemiddel binden.

Innovatieve technologie Klimaatveranderingen wachten niet. Daarom is het verstandig om ook oplossingen te verzinnen die op de kortere termijn de uitstoot van CO2 verminderen. Bijvoorbeeld end-of-pipe oplossingen die bestaande fabrieken van hun CO2-uitstoot ontdoen, oftewel decarboniseren.

voor kleinere footprint bestaande fabrieken

Joey Dobrée van Stamicarbon, onderdeel van de Maire Tecnimont group en ontwerper van kunstmestfabrieken, ziet verschillende stappen om de CO2-uitstoot van de kunstmestproductie te verminderen. ‘Al decennialang doen we er veel aan om het energiegebruik van bestaande fabrieken te verminderen. Daar hebben we inmiddels ook verschillende succesvolle technologieën voor. Daarnaast zoeken we naar mogelijkheden om de CO2-uitstoot van deze fabrieken te verminderen. Afvangen, bijvoor-

De combinatie van deze processen in één reactor resulteert in een veel efficienter proces, waardoor minder energie verloren gaat. Het grootste deel van de afgevangen kooldioxide komt weer vrij wanneer de druk in de reactor wordt verlaagd, maar voor het laatste beetje CO2 dat in het adsorptiemateriaal achterblijft, is een stoomspoeling nodig. De warmte van het proces is daarvoor geschikt. En omdat het vaste adsorptiemiddel hoge temperaturen kan verdragen, is zo’n stoomspoeling heel goed mogelijk.

Zaligmakende oplossing Een van de mogelijkheden is de inzet van groene waterstof, zoals bij Fertiberia in Puertollano. Dobrée: ‘Daar wordt veel over gesproken, maar helaas nog niet zo veel in gedaan. De eerste stapjes zijn weliswaar gezet, maar de weg is nog lang. Het wordt lastig om op korte termijn grote stappen te zetten in de vervanging van bestaande fabrieken door volledig groene installaties. Daarom kijkt Stamicarbon op de kortere en middellange termijn vooral ook naar de afvang en recycling van CO2. ‘SEWGS is een veelbelovende manier om CO2 af te vangen en te hergebruiken. Het kan zelfs een cruciale rol spelen. We kunnen met SEWGS zelfs afgevangen CO2, bijvoorbeeld uit de staalindustrie, gebruiken om in een reactie met ammoniak ureum te produceren. Het is niet de alles zaligmakende oplossing, maar je kunt wel de CO2-footprint uit beide industrieën reduceren.’ Waterdamp Ook in de staalindustrie zijn er meerdere routes richting verduurzaming. Eric de Coninck, general manager bij Arcelor Mittal, onderscheidt er drie. Ten eerste circulair staal. Schroot kan met duurzaam opgewekte energie worden omgesmolten. De Coninck: ‘Momenteel exporteert Europa enorme hoeveelheden schroot naar Turkije. We zouden die ook hier kunnen houden en zelf omsmelten met groene stroom. In sommige landen is het zelfs toegestaan om daar kernstroom voor te gebruiken.’ De vraag naar staal is echter nog groeiende. Daarom zal in de toekomst ook nog productie van nieuw, virgin staal uit erts nodig zijn. Arcelor Mittal ziet daarvoor twee paden. Het meest innovatief is de inzet van aardgas en op den duur groene waterstof. Zolang aardgas wordt gebruikt, is er wel nog steeds uitstoot van CO2, zij het minder. Om deze uitstoot te reduceren is dus afvang nodig, gecombineerd met opslag of hergebruik. Zodra aardgas wordt vervangen door blauwe of groene waterstof is er alleen nog maar uitstoot van waterdamp. Bouwstenen Een andere mogelijkheid is om de bestaande hoogovens in stand te houden en de restgassen af te vangen en te hergebruiken. Voordeel is dat bestaande installaties behouden kunnen worden. De restgassen bestaan uit waterstof, koolmonoxide en kooldioxide. Waterstof en koolmonoxide worden al grootschalig ingezet als brandstof. De Coninck: ‘Nu al vangen veel staalbedrijven de gassen af. Het is natuurlijk de kunst om dat zo effectief mogelijk te doen. De SEWGS-technologie van TNO zou ons kunnen helpen om waterstof, ongeveer zestig procent, koolmonoxide en kooldioxide van elkaar te scheiden. Met de chemische industrie kunnen we dan samenwerken om deze bouwstenen te combineren. Met Dow werken we bijvoorbeeld samen om daaruit nafta te produceren. Of bijvoorbeeld ethanol met Lanzatech en polyolen met Covestro. Uiteraard moet het overtollige CO2 worden opgeslagen.’

RAAIJENWIMFOTO:

PETROCHEM 4 - 2022 29 ■

Veel staalbedrijven vangen al restgassen af. Arcelor Mittal werkt samen met DOW om daaruit nafta te gaan produceren.

beeld met innovatieve technieken als SEWGS hoort daar ook bij. En de derde route is de inzet van innovatieve technologie, waardoor er helemaal geen CO2-uitstoot meer is.’

PETROCHEM 4 - 2022 30

TOPIC VEILIGHEID

Over drie veiligheidsaspecten bestaat nog veel onzekerheid. Van ’t Noordende: ‘Ten eerste is niet bekend of er bij explosies die binnen een elektrolyzer plaatsvinden detonatie kan plaatsvinden. En zo ja, onder welke condities? Met welke drukopbouw? En hoe snel gaat dat dan? Buiten een installatie weten we het wel, dat kunnen we inschatten, maar wat gebeurt er binnen een installatie?’

Het tweede aspect is dat er in het geval van een explosie van bijvoorbeeld een vat fragmentatie zal optreden, scherfwerking, maar dat niet bekend is wat voor schade dit gaat aanrichten aan een gebouw en vervolgens in de omgeving. ‘We weten dus ook niet precies wat we daartegen zouden moeten doen. Wat we daarom nu doen, is dat we ons een maximaal effect voorstellen en daarvoor dus ook maximale maatregelen nemen. Dit aspect willen we daarom ook beter begrijpen.’

Het derde aspect gaat in op de kans van ontsteking van een explosief mengsel onder bepaalde condities.

Bottleneck Maar niet alleen het opschalen van de capaciteit en de financiering van grote elektrolyzers is een uitdaging. Industriële partners in het GW-project gaven aan dat dat er ook rond veiligheid meer duidelijkheid moet komen. ‘Veiligheid is op dit moment de bottleneck om elektrolyzers op grote én kleine schaal te kunnen realiseren’, stelt Carol Xiao, programmamanager Groene Waterstof bij ISPT. ‘De vraag waarom het gaat is: wanneer is een elektrolyzer veilig genoeg? Zolang we het daar niet over eens zijn met leveranciers, eindgebruikers, vergunningverleners en EPC-contractors kan de papierwinkel, voordat een project kan worden opgestart, heel lang duren. Bovendien moet elke partij telkens opnieuw per project door dit langdradige proces heen.’ ISPT is daarom samen met partners HyCC, Ørsted, Shell, Yara, DNV, RHDHV, TNO en Safety Delta Nederland begonnen met het project Green Hydrogen Inherent Safety Practices on large industrial scale. ‘De onzekerheden op veiligheidsgebied hebben vooral te maken met het risico op het optreden van explosies’, vertelt projectleider Hans van ’t Noordende. ‘Die risico’s kunnen zo klein zijn dat explosies bijna nooit voorkomen of nog niet voorgekomen zijn. Daardoor zijn er heel weinig historische incidenten waarvan we kunnen leren. We missen dus kennis en ervaring, weten niet precies wat er kan gebeuren. We gaan dan vaak veiligheidshalve uit van het maximale effect, terwijl we uit zouden moeten gaan van de meest geloofwaardige effecten.’

DRIE ONBEKENDE FACTOREN

Veiligheid voorwaarde voor bouw elektrolyzers

Voor elk nieuw project is de veiligheid geborgd via vergunningen, regels, richtlijnen en standaarden. Het realiseren van grootschalige elektrolyzers voor groene waterstofproductie is echter nieuw en daardoor schieten kennis en ervaring op bepaalde gebieden tekort. Dat levert eindeloze discussies en overdesign op, wat enorm vertragend kan werken. ISPT onderzoekt daarom met partners hoe de veiligheid van elektrolyzers objectief kan worden getoetst en welk aanvullend onderzoek daarvoor nog nodig is.

Liesbeth Schipper De Nederlandse doelen voor waterstof in het Klimaatakkoord omvatten een elektrolysecapaciteit van 3 tot 4 gigawatt in 2030. De Europese ambitie is zelfs 40 tot 60 GW in 2030. En dat terwijl de grootste bestaande waterstoffabriek op dit moment een capaciteit van maximaal 10 megawatt heeft in Europa. In acht jaar tijd moet de capaciteit van de installatie dus enorm worden opgeschaald. Op welke manier is dat mogelijk en wat zijn de Beginkosten?ditjaar presenteerde het Institute for Sustainable Process Technology (ISPT) het innovatieve ontwerp van een groene-waterstoffabriek met een capaciteit van 1 GW, die in 2030 operationeel zou kunnen zijn. De fabriek draait op windenergie van de Noordzee en kan flexibel opereren. De investering voor zo’n GW-schaal elektrolysefabriek met Alkaline- of PEM-technologie kan uitkomen op ruim 700 respectievelijk 800 miljoen euro, berekende het ISPT (prijspijl 2021).

Niet reëel Dit lijkt vreemd omdat waterstofproductie en ook waterelektrolyse niet nieuw is, de technologie bestaat al heel lang. ‘Dat

Elektrolyzers gaan draaien op groene elektriciteit, dus ze gaan het wind- en zonpatroon volgen. Ook dat creëert nieuwe omstandigheden, waarbij mogelijk een explosief mengsel kan ontstaan.’ We begrijpen steeds beter welk effect flexibel gedrag met zich meebrengt, verzekert Van ’t Noordende. ‘Dit geeft ons en leveranciers de mogelijkheid om oplossingen te ontwikkelen die we kunnen toepassen in het ontwerp. Maar we hebben wel te maken met kansen. Kansen dat er iets faalt. Doordat de ontwikkelingen nu in korte tijd plaatsvinden, hebben we nog weinig ervaring en historische data over die faalkansen. Dat hebben we wel voor traditionele waterstoffabrieken – steam methane reformers –maar dus niet voor nieuwe, grootschalige Dewaterelektrolyse.’industrieheeft veel ervaring met gevaarlijke stoffen en situaties, vult Xiao aan. ‘Bedrijven weten daar uitstekend mee om te gaan, maar we krijgen nu echt een nieuwe situatie. Daardoor hebben we geen bewijs dat een elektrolyzer

Hans van ’t Noordende: ‘We gaan veiligheidshalve uit van het maximale effect, terwijl we uit zouden moeten gaan van de meest geloofwaardige effecten.’

ISPTAFBEELDINGEN:

Artist impression van een toekomstige groene-waterstoffabriek met een capaciteit van 1 GW. Begin dit jaar presenteerde ISPT het ontwerp met opschaling, innovaties en processoptimalisaties.

PETROCHEM 4 - 2022 31 klopt, maar de opschaling van elektrolyzers gaat nu heel snel’, geeft Van ’t Noordende aan. ‘Ook verandert de technologie, met andere materialen, membranen en elektrodes om het proces steeds effi ciënter te maken. Bovendien verschuiven we naar een flexibele bedrijfsvoering.

r deskundigheid . QUALITY

3Pzoektookjongtalent

3P Quality Services B.V.is een onafhankelijk technisch inspectiebureaubinnendepetrochemischeindustrie, processindustrie,offshoreenenergiesector. Wij bieden eenbreed scala aan support services, Onzesleutelwoordenzijn:Inspectie,Maintenanceen Vendorinspectieactiviteiten. 3PQualityServicesB.V.bemiddeltvanuiteenprojectmatige aanpak en/of vanuiteen vastebemiddeling binnende vakgebieden Engineering, Construction management, ShutdownmanagementenProjectmanagement. Voordiversenationaleeninternationalefunctiesophet gebiedvaninspectieenaanverwantediensten,zijnwij doorlopendopzoeknaar: Deidealekandidatenbeschikkenminimaalover: • MBO/HBOwerktuigbouwkunde • OpleidingIKT/SKK(II/III)–en/ofMLT/EWT/IWT • BeheersingvanMicrosoftOffice • Goedecontactueleeigenschappen • Grotematevanzelfstandigheid 3PQualityServicesbiedtkansenenmogelijkhedenook voor50 plussersen startersopde arbeidsmarkt.3P Qua lityServicesisgecertificeerdvolgensISO9001/VCA.Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleenom systemenen standaarden, maar vooralom mensen.Daarom investeren wij voortdurendin onzeprofessionals door middel van op leidingenencoaching. WerktuigbouwkundigenMBO/HBOniveau

Voor meer informatieen vragen kuntucontact opne menmetDhr.C.J.deGraafofDhr.K.vanOevelen T +31(0)161438500.

3PQualityServiceszoekt: Continuïtei

3P heeftin samenwerking met diverse klanten een overeenkomstomjonge talenten een kanste geven.3Pen onze klanten willen graag investeren voornueninde toekomsten3P verzoektkandidatendiealslasserofNDO-erreeds5jaarervaring hebbeneneenMTSdiplomahebbenen/ofditwillenbehalente solliciteren. Inoverlegeninsamenwerkingmetonzeklantenzoekt3Peen geschiktewerklocatieomoptermijndoortegroeiennaareen volwaardigeQC-er en/ofinspecteur. Vooreenvolledigoverzichtvandevacaturesbekijkhetaanbod op:www.3pgroup.com

Bentu onze juiste kandidaat? Mail danuwsollicitatie metCV naar 3pqs@3pgroup.com onder vermelding van 3Pzoektwerktuigbouwkundigenenjongtalent. t doo SERVICES

Het project richt zich onder andere op een speciaal type explosie, namelijk detonatie. Bij een “gewone” explosie treedt er een snelle verbranding op met drukopbouw. In een gesloten vat resulteert dit in een drukgolf waardoor het vat scheurt en de drukgolf naar buiten komt. Dit heet deflagratie. Bij detonatie echter, plant het reactiefront zich voort door de energie van de geluidssnelheid. Hierdoor ontstaat een schokgolf die veel hogere drukken kan bereiken. Van ’t Noordende: ‘Het gaat bij detonatie om heel heftige explosies. Gelukkig is dit type explosie nooit voorgekomen in verband met industriële elektrolyzers, maar we kunnen het niet uitsluiten. In een elektyrolyzer pilot plant in Korea heeft dit wel degelijk recent plaatsgevonden.’

Aanvullend onderzoek

Het eerste doel van het project is daarom het opstellen van beoordelingsmethodieken om risico’s op explosies met deflagratie-detonatie-transitie (DDT) en (vertraagde) ontsteking beter te kunnen bepalen. ‘We willen dit op een objectieve en uniforme manier kunnen doen’, legt Van ’t Noordende uit. ‘Dit project levert schema’s op die we aanbieden aan de hele industrie en vergunningverlening om stapsgewijs te kunnen bepalen hoe je risi co’s zou moeten inschatten. En we willen bepalen wat er nog nodig is aan aanvullend onderzoek. Denk aan experimenten die kunnen leiden tot kennis over DDT en validatie van de modellen.’

Verantwoordelijkheid De risico’s zijn overigens onafhankelijk van de grootte van de installatie. Zowel grote als kleine elektrolyzers hebben te maken met dezelfde risico’s, stelt Van ’t Noordende. ‘Het verschil zit erin dat een grote installatie uit heel veel kleintjes bestaat. Dus dat brengt weer extra risico’s met zich mee. Maar de klap van de explosie kan in beide gevallen even groot Enzijn.’daar noemt Van ‘t Noordende zijdelings een bijkomend risico, vindt Xiao. ‘Als een bedrijf het letterlijk verknalt, dan kan dit de versnelling en implementatie van de waterstofeconomie tegenhouden. Een technologie kan immers falen als het publiek het niet accepteert. We moeten dus alle belanghebbenden meenemen voor een gezamenlijk succes in de waterstoftransitie.’ Het belangrijkste blijft echter om de risico’s op explosies te verkleinen zodat werknemers en de omgeving beschermd zijn. Xiao: ‘De industrie neemt haar verantwoordelijkheid voor de veiligheid van elektrolyzers serieus en daar ben ik erg trots op.’

PETROCHEM 4 - 2022 33 ■

Het veiligheidsproject van ISPT en partners is precies daarom opgezet. ‘In ons project gaan we van worst case scenario naar credible scenario, dus een scenario waarop ook echt een kans op het zwaarst realistisch effect te verwachten is’, vertelt Van ’t Noordende. ‘Scenario’s leiden in dat geval tot een incident dat gezien de omstandigheden kan plaatsvinden. Omstandigheden in de bedrijfsvoering, bijvoorbeeld met drukken en temperaturen. Stel dat er een scenario is, maar de druk kan niet hoog oplopen of er vindt geen ontsteking plaats, dan volgt er ook geen explosie. Er gebeurt in dat geval verder niets en dus is dat geen credible scenario.’

honderd procent veilig is. En daardoor blijven we worst case scenario’s uitwerken. Niemand kan onderbouwd aantonen dat deze scenario’s niet reëel zijn.’ Credible scenario

Met die modellen worden bijvoorbeeld veiligheidsafstanden berekend. Xiao: ‘Straks staan heel veel elektrolyzers bij elkaar. Op welke afstand van elkaar is dat veilig? Maar allereerst: wat is de impact van een explosie en wat de kans? Mogelijk moeten we testen doen om data daarover op te bouwen. Hoe kunnen we die representatief doen? Ook dat onderzoeken we.’

Carol Xiao: ‘Wat is de impact van een explosie en wat de kans? Mogelijk moeten we testen doen om data daarover op te bouwen.’

Evides Industriewater tackelt zoutzuurtekort De fabriek van één van de grootste leveranciers van zoutzuur is uitgevallen waardoor het tijdelijk geen zoutzuur kan leveren. Evides Industriewater gebruikt zoutzuur in het demiwaterproductieproces, onder andere om de ionen-wisselaars te regenereren. Het bedrijf heeft razendsnel een oplossing voor het tekort aan zoutzuur bedacht en geïmplementeerd. Het zet voor de Demi Water Plant Botlek nu een aangepaste productiemethode in, met zwavelzuur in plaats van zoutzuur. De overstap is probleemloos uitgevoerd.

LEDENCONTENTPARTNERSVANHETPETROCHEM PLATFORM

PARTNERS VAN HET PETROCHEM PLATFORM

Bekijk de partnerfilmpjes op www.petrochem.nl/partners-leden

Het Petrochem platform brengt experts, gebruikers en leveranciers van producten en diensten bijeen om bij te dragen aan transparante informatievoorziening rond de olie- en chemische industrie.

De glas- en koolstofvezels, de houten delen, het plastic en het metaal kunnen daarna worden hergebruikt. De bladen worden in 2023 geïnstalleerd.

PARTNERNIEUWS

LEADER IN HIGH TEMPERATURE SOLUTIONS

Het Petrochem platform bereikt zijn doelgroep via het vakblad Petrochem, de website www.petrochem.nl, de nieuwsbrief, rondetafelbijeenkomsten, het jaarcongres Deltavisie en andere events.

RecyclableBlades voor windpark Hollandse Kust Zuid De bladen zijn gemaakt met een nieuw type hars, waardoor het gemakkelijker wordt om de verschillende materialen van elkaar te scheiden en te hergebruiken. Het nieuwe type hars lost op wanneer het blad wordt ondergedompeld in een bad met een verwarmde, lichtzure oplossing. Daardoor wordt de hars gescheiden van de onderdelen die in het blad worden gebruikt.

Grote potentie voor inzet lage temperatuur restwarmte In de Rotterdamse haven is veel potentieel aan lage temperatuur restwarmte om onder andere de gebouwde omgeving en de glastuinbouw te verduurzamen en het aardgasverbruik te verminderen. Wel moet een aantal knelpunten worden weggenomen, blijkt uit een ‘quickscan’ studie van Royal HaskoningDHV. Een belangrijke drempel voor de ontwikkeling van restwarmteprojecten is dat het moeilijk is om de vraag te garanderen. Een ander belangrijk risico is de onrendabele top.

Vattenfall en BASF gebruiken

Wilt u meer weten over lidmaatschap of partnering van het Petrochem platform, kijk dan op www.petrochem.nl of neem contact op met Janet Robben: janet@industrielinqs.nl - 06 38 73 70 39

Chris Aldewereld, ingenieur Scheikundige Technologie, werkzaam als HSE Specialist en columnist voor Petrochem in deze editie.

Zeker met de huidige torenhoge energieprijzen is het een goede zaak dat er meer bewustwording komt om energie te besparen.’

Constant verbeteren en flexibiliteit zit in onze bedrijfscultuur. Ons succesverhaal komt ook voort uit de durf om te verbeteren. Waar anderen zeiden: “Dat moet je niet doen”, zijn wij doorgegaan.’

Roelof van Wijk Teijin Aramid, plantmanager Maaike de caten,KosterStraatmanWitadvo advocaat Jeroen Jitink,Woerdenvan ofPlantdirectormanagingManagertheYear2016

In ruil belooft de overheid deze bedrijven de komende jaren geen bijkomende energienormen en -taksen op te leggen.

Als de beslissing eenmaal is genomen, kan het vervolg snel worden uitgevoerd. Laten we nu dan vooral niet te afwachtend zijn en collectief overgaan tot actie.’

Niek Nederland,TebodinBilfingerStokmanWest sales manager oil & gas Gabriel Tschin Plant Rotterdam,One directormanaging Henk Hexion,Veldink senior director global developmentstrategic Group,TechnologyBTGVenendaalRenéBiomass directeuralgemeen VenhuizenRoelf directeurProfionvoorzittervoormaligenNAM

Frank Beckx, directeur kennis- en lobbycentrum Voka, in een artikel van De Tijd over de akkoorden die de Vlaamse regering gaat sluiten met zo’n vijfhonderd bedrijven om energie te besparen. Bedrijven moeten rendabele maatregelen identificeren en zelf investeren, maar ze krijgen dan wel vier jaar juridische stabiliteit en rechtszekerheid. Voor bedrijven is het heel belangrijk te weten dat er gaandeweg geen extra verplichtingen worden opgelegd.’

HET EXPERTPANEL VAN HET PETROCHEM PLATFORM BESTAAT UIT DE VOLGENDE SPECIALISTEN AlebregtseJohan ConsultancyExecutive&ManufacturingTechnology Frank Voka,LobbycentrumKennis-Beckxen directeur Jos Benders Lyondelltopmanvoormalig Sandra de Academy,VOTOBBont directeur Jan HaskoningDHV,StichtingBout bestuurslid Frans Iv-Industrie,Brüning managerdevelopmentbusiness Jan DoorslaerVan AntwerpenBASFwoordvoerdervoormalig Niko van Gent HollandHuntsmanwoordvoerdervoormalig Michel Utrecht,HogeschoolGrijpink Learning consultantDevelopment& Ronald Equans,Hoenen regio directeur Plant Manager of the Year 2015 Rotterdam,HavenbedrijfHurenkampJoris senior managerbusiness Emre OrganikKayaKimya, global supply chain director Plant Manager of the Year 2017 Cor Kloet NederlanddirecteuralgemeenvoormaligSPIE Tijs EPSC,Koerts directoroperations Cas Seaports,GroningenKönig directeur Pro6comLammersEnrico en DWG Process & Safety partnerdirector/managing Lexxin,LeegwaterHenk consultant Bart Neste,Leenders vice productionpresident Frank de Leng ACTAD, manageroperations Pipelink,LeyseeleMichel directormanaging Marit Havenstad,DuurzameKenniscentrumLieshoutvan Iector -intensificatieoptimalisatieProces-en Cor van de iTanks,Linde directormanaging DSM,MeertensMichel vice tionspremixpresidentopera TUReniersGenserikDelft, ScienceSecuritySafetyprofessorandGroup Nederland,MVORoelofsElsbeth programmanatChemie,sectormanagerInterionaalMVO FNV,SchellenbergEgbert procesindustriestuurdervakbondsbeDik Schipper voormalig production leader Dow Benelux Management,IndustrialStratt+SchonewilleJohn directeur Shell,SchotmanGerald senior presidentvice Jaap Schouten TU Eindhoven, professor Wim Gent,UniversiteitSoetaert professor Wouter Stam Flowid, directormanaging

Cor Zijderveld voorzittervoormaligSBE

Roel Jolling, plantmanager van Polyscope en Plant Manager of the Year 2022, pleit in deze editie voor meer vernieuwing in de industrie.

‘QU TES’

Afronding

Opdrachtgever: Black

BASF investeert meer dan vijfhonderd miljoen euro in de bouw van een tweede grote ethyleenoxide-fabriek en verschillende installaties voor ethyleenoxide-derivaten. De gefaseerde opstart van de nieuwe installaties begint in 2022.

OpdrachtgeverPROJECT : Chevron

PROJECTEN

Lanxess heeft in Lillo (Antwerpen) een installatie voor de reductie van de lachgasuitstoot in gebruik genomen. Deze breekt zo’n vijfhonderd ton lachgas per jaar af. Het project heeft ongeveer tien miljoen euro gekost. In 2023 komt er een tweede installatie bij, die twee keer zoveel lachgas kan afbreken.

Chevron Phillips Chemical verdubbelt haar productiecapaciteit voor polyalfaolefinen (PAO) in Beringen. Zodra de vergunningen rond zijn, bouwt het bedrijf een nieuwe eenheid die de totale capaciteit van de Belgische site van 60.000 naar 120.000 ton PAO per jaar brengt. De opstart van de nieuwe eenheid is gepland voor 2024.

OpdrachtgeverUPDATE: Borealis Waar: Kallo Investering: 1 miljard

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Chevron Phillips Waar: Tessenderlo Investering: 28 miljoen euro Afronding: zomer 2023

Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Chevron Phillips Chemical bouwt in Tessenderlo een ontzwavelingseenheid (HDS). Deze gaat zwavel, nu nog een afvalstroom op de site, omzetten in waterstofsulfide, een grondstof die ter plaatse zal worden gebruikt voor de productie van mercaptanen. De eenheid gaat ook brandstof produceren voor gebruik in een nieuwe warmtekrachtkoppelingseenheid.

PETROCHEM 4 - 2022 36 CHEMIE Opdrachtgever: BASF Waar: Antwerpen Investering: ruim 500 miljoen euro Afronding: 2022

Black Bear Carbon gaat op Chemelot rubbergranulaat van afgekeurde vrachtwagen- en autobanden verwerken via pyrolyse. Daarbij valt het rubber uiteen in carbon black, pyolyse-olie en -gas. De twee productielijnen krijgen elk een capaciteit van 2.300 kilo granulaat per uur en kunnen samen 40.000 ton granulaat per jaar verwerken. Dit levert maximaal 18.000 ton carbon black, ongeveer 6.000 ton gas en 20.000 ton olie per jaar op. euro Afronding: 2022 maar uitgesteld Borealis gaat op haar productiesite in Kallo een fabriek bouwen voor propaandehydrogenering. Deze krijgt een capaciteit van 750.000 ton per jaar. In het eerste halfjaar van 2022 zou de fabriek moeten opstarten. Het project kwam op een laag pitje na wantoestanden op arbeidsgebied. Alle contracten met Irem (80 procent van de bouwactiviteiten) zijn beëindigd en opnieuw uitgeschreven.

BASF bouwt op haar Verbund-site in Antwerpen een nieuwe productie-unit voor alkylethanolamines. Het bedrijf verwacht de installatie in 2024 in gebruik te kunnen nemen. De bouw van de nieuwe fabriek is het sluitstuk in een serie van projecten op de Antwerpse site. Bear helft 2023

Opdrachtgever: Covestro Waar: Antwerpen Investering: 300 miljoen euro Afronding: 2024

Covestro investeert driehonderd miljoen euro in de bouw van een nieuwe productieeenheid voor aniline in Antwerpen. De opstart van de nieuwe eenheid wordt verwacht in 2024. Aniline is een grondstof voor MDI, dat vervolgens een voorproduct is van polyurethaan hardschuim. Ineos realiseert een ethaankraker in Lillo (Antwerpen). Deze gaat ethaan omzetten in etheen, een belangrijke grondstof voor de chemische industrie. Het concern investeert ruim drie miljard euro in het project en verwacht dat de stoomkraker in 2026 in productie is.

NIEUW Phillips Waar Beringen Investering: 130 miljoen euro : 2024

:

Carbon Waar: Geleen Investering: 78 miljoen euro Afronding: tweede

Opdrachtgever: Ineos Waar: Lillo (Antwerpen) Investering: 3 miljard euro Afronding: 2026

Opdrachtgever: Lanxess Waar: Lillo Investering: onbekend Afronding: 2023

Opdrachtgever: DBG BioEnergy Waar: Delfzijl Investering: > 100 miljoen euro Afronding: eind 2022 DBG BioEnergy bouwt haar eerste fabriek in Delfzijl. Deze gaat cellulosehoudend industrieel afval omzetten in bioLNG, groene kunstmest en vloeibare CO2. De installatie krijgt een capaciteit van 15.000 ton bioLNG per jaar en moet eind 2022 operationeel zijn.

PROJECTEN

Waar: Delfzijl Investering

Avantium bouwt in Delfzijl een demofabriek voor de productie van furaandicarbonzuur, een grondstof voor plastics. De installatie gaat plantaardige grondstoffen omzetten in zo’n 5.000 ton groene FDCA per jaar. Naar verwachting zal de bouw van de demofabriek eind 2023 klaar zijn.

Umincorp bouwt een tweede rPET-fabriek in Rotterdam. Het bedrijf werkt in Amsterdam al plastic afvalstromen mechanisch op tot zuivere grondstoffen voor producenten van plastic producten. Een belangrijke stap in het proces is het scheiden van plastics in de afvalstroom met behulp van een magnetische vloeistof. ArcelorMittal investeert via dochteronderneming C-Shift 120 miljoen euro in het project Steelanol om tien procent van de afvalgassen van het staalbedrijf om te zetten in bioethanol. C-Shift maakt gebruik van een nieuwe technologie waarbij bacteriën CO-rijk gas vergisten tot ethanol en kan straks zo’n 80 miljoen liter bio-ethanol per jaar produceren. Energy breidt haar productiecapaciteit in de Amsterdamse haven uit naar 540.000 ton biodiesel. Voor de uitbreiding worden twee nieuwe productielijnen en een waterzuivering gebouwd. Ook komen er meer opslagtanks voor hernieuwbare producten.

Afronding

GROEN EN BIO Opdrachtgever: ArcelorMittal Waar: Gent Investering: 120 miljoen euro Afronding: 2022

PETROCHEM 4 - 2022 37 Opdrachtgever: Mitsubishi GC Waar: Botlek Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2024 Mitsubishi Gas Chemical bouwt een nieuwe fabriek voor de productie van meta-xyleendiamine (MXDA) in de Botlek, Rotterdam. Deze krijgt een capaciteit van 25 kiloton en moet medio 2024 in productie gaan. Opdrachtgever: Shell Waar: Moerdijk Investering: honderden miljoenen euro’s Afronding: 2025 Shell Moerdijk vervangt de zestien oudste fornuizen van de stoomkraker door acht nieuwe. De capaciteit blijft gelijk. De nieuwe fornuizen worden vanaf 2022 in modules naar de locatie verscheept. Daar worden ze één voor één in elkaar gezet om gefaseerd de capaciteit van de oude fornuizen over te nemen. Opdrachtgever: Teijin Aramid Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: medio 2022 Teijin Aramid breidt haar productiecapaciteit voor Twaron supervezels met meer dan 25 procent uit. De totale extra capaciteit zal volledig beschikbaar zijn in 2022. Diverse grote investeringen verhogen de productiecapaciteit, inclusief implementatie van de nieuwste technologie. Opdrachtgever: Tessenderlo Kerley Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: medio 2023 Tessenderlo Kerley begint in 2022 met de bouw van een fabriek voor vloeibare meststoffen op het Chemelot-terrein in Geleen. Het bedrijf wil het ontwerp van de fabriek eind 2021 afronden en verwacht dat de fabriek in het tweede kwartaal van 2023 klaar is voor de productie van ammoniumthiosulfaat. Opdrachtgever: Umincorp Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend

Opdrachtgever: Argent Energy Waar: Amsterdam Investering: onbekend Afronding: 2024 Argent

Opdrachtgever: Avantium Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: eind 2023

Opdrachtgever BioBTX : 80 miljoen euro : 2027 BioBTX bouwt in Delfzijl een fabriek die 50.000 ton hernieuwbare en afgedankte materialen, zoals afvalplastics en meertouwen, gaat omzetten in de grondstoffen benzeen, tolueen en xyleen. De fabriek – PETRA Circular Chemicals Plant – wordt gebouwd op Chemiepark Delfzijl en vergt een investering van tachtig miljoen euro.

:

PETROCHEM 4 - 2022 38

Opdrachtgever: Neste en Ravago Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: onbekend

Opdrachtgever Gidara Energy 2025 Gidara Energy bouwt in de haven van Rotterdam een fabriek die vanaf 2025 niet-recyclebaar afval gaat omzetten in syngas en vervolgens methanol. De fabriek krijgt een jaarlijkse capaciteit van ongeveer 90.000 ton hernieuwbare methanol, door omzetting van 180.000 ton niet-recyclebaar afval. : IST Green Chemicals Waar: Axelse Vlakte Investering: 100 miljoen euro Afronding: begin 2024 IST Green Chemicals bouwt op de Axelse Vlakte in Zeeland een nieuwe fabriek die bio-ethanol uit suikerbieten maakt. Niet via een tussenstap met suiker, maar rechtstreeks, dankzij de Betaprocess-technologie. Deze brengt de cellen van de suikerbiet via vacuüm extrusie tot explosie, waardoor de suikers direct bloot komen te liggen.

:

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Neste Waar: Rotterdam Investering: 1,9 miljard euro Afronding: eerste helft 2026

Neste investeert 1,9 miljard euro in de bouw van een fabriek voor hernieuwbare producten op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam. De nieuwe productie-eenheid krijgt een capaciteit van 1,3 miljoen ton per jaar. Doel is om de productie-eenheid in de eerste helft van 2026 op te starten.

Neste en Ravago willen in Vlissingen een fabriek bouwen die plastic afval gaat verwerken met de thermochemische liquefactietechnologie van het Amerikaanse Alterra Energy. De installatie krijgt een verwerkingscapaciteit van ongeveer 55 kiloton gemengd plastic afval jaar.

PROJECTEN

Waar: Amsterdam Investering:

per

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 190 miljoen euro Afronding: tweede helft 2023

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Afronding: onbekend Dow werkt aan het ontwerp en de engineering van een eenheid die pyrolyse-olie –gemaakt van afvalplastic – zuivert voor gebruik in de fabrieken. De eenheid in Terneuzen krijgt een capaciteit van 10.000 ton per jaar. Het hart draait om de PureStep-technologie van Haldor Topsoe, die onzuiverheden uit vloeibare grondstof kan verwijderen.

Waar: Rotterdam-Botlek Investering: onbekend Afronding:

Opdrachtgever Gidara Energy 250 : begin 2024 Gidara Energy bouwt in de haven van Amsterdam een fabriek die niet-recyclebaar afval omzet in syngas en vervolgens in methanol. De fabriek krijgt een capaciteit van ongeveer 87,5 kiloton methanol. De verwachting is dat deze begin 2024 operationeel is.

:

Opdrachtgever

Opdrachtgever Indaver investeert 100 miljoen euro in een fabriek die polystyreenafval terug kan omzetten in styreen. De opstart van de fabriek in Antwerpen is gepland voor 2023. Trinseo neemt gedurende tien jaar minimaal vijftig procent van het geproduceerde r-styreen af van Indaver.

miljoen euro Afronding

Neste breidt haar productiecapaciteit in Rotterdam uit om de productie van duurzame vliegtuigbrandstof (SAF) mogelijk te maken. Momenteel produceert de raffinaderij voornamelijk duurzame diesel. Dankzij aanpassingen aan de raffinaderij kan Neste straks 500.000 ton SAF per jaar produceren.

Nordsol, Attero en Titan willen samen organische reststromen omzetten in bio-LNG en beschikbaar maken voor de scheepvaart. Attero zet huishoudelijk bioafval om in zes miljoen kubieke meter biogas per jaar. Nordsol werkt dit op tot ongeveer 2.400 ton bio-LNG per jaar en Titan is de exclusieve langetermijnafnemer.

Opdrachtgever: Gasunie, Perpetual Next Waar: Delfzijl Investering: 60 miljoen euro Afronding: 2024 Gasunie en Perpetual Next willen in Delfzijl een fabriek bouwen die organische reststromen via torrefactie omzet in groengas en bio-char. De fabriek die naar verwachting in 2024 in gebruik wordt genomen, start met een groengasproductie van 12 miljoen kuub per jaar. Met het project is een investering gemoeid van circa zestig miljoen euro.

: Indaver Waar: Antwerpen Investering: 100 miljoen euro Afronding: 2023

Opdrachtgever: Nordsol, Attero, Titan Waar: Wilp Investering: onbekend Afronding: 2023

Opdrachtgever: Shell

Opdrachtgever: SCW Systems/Gasunie Waar: Delfzijl Investering: 200 miljoen euro Afronding: 2023

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Shell Waar: Moerdijk Investering: onbekend Afronding: 2024

PETROCHEM 4 - 2022 39 Opdrachtgever: Photanol en Nobian Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: 2024 In een demofabriek van Photanol en Nobian (voorheen Nouryon) in Delfzijl zetten bacteriën CO2 om in organische zuren. De twee partijen willen de fabriek in 2023 gaan opschalen naar 30.000 ton. Deze commerciële fabriek moet vervolgens in 2024 in productie gaan. Opdrachtgever: Pryme Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: tweede helft 2022 Pryme bouwt in Rotterdam een proeffabriek voor de productie van pyrolyse-olie uit afvalplastic. In een eerste stap gaat de fabriek 35 tot 40 kiloton plastic verwerken (40 kiloton plastic levert ongeveer 30 kiloton pyrolyse-olie op). Gaandeweg voert Pryme de capaciteit op naar 60 kiloton plastic afval per jaar. De ingebruikname van een tweede fabriek met een productiecapaciteit van 350 kiloton pyrolyse-olie per jaar staat gepland voor 2024.

Een joint-venture van Shell en BlueAlp bouwt twee installaties in Nederland, die dertig kiloton moeilijk te recyclen plastic gaan omzetten in pyrolyse-olie. De installaties moeten in 2023 operationeel zijn en leveren alle pyrolyse-olie als grondstof aan de krakers van Shell in Moerdijk en Duitsland. SkyNRG onbekend : 2026

Afronding

Opdrachtgever: Trinseo Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: 2023 Trinseo gaat in Tessenderlo een fabriek bouwen voor de chemische recycling van poly styreen. De fabriek gaat 15.000 ton gerecycled polystyreen per jaar produceren. De bouw ervan begint eind 2022. De technologie is van Synova (en oorspronkelijk van TNO), Worley is ingeschakeld voor de engineering.

SCW Systems gaat samen met partner Gasunie een fabriek in Delfzijl bouwen die jaarlijks 150 tot 200 miljoen kubieke meter groen gas produceert uit (natte) organische reststromen. Met de bouw van de fabriek is een investering gemoeid van 150 tot 200 miljoen euro. Naast groen gas wordt ook groene waterstof geproduceerd. Shell bouwt in Moerdijk een pyrolyse-olie-upgrader die de kwaliteit van pyrolyse-olie, door derden geproduceerd uit moeilijk te recyclen plastic afval, verbetert zodat dit kan worden omgezet in chemische grondstoffen. De fabriek is naar verwachting in 2024 operationeel. Shell Pernis bouwt een fabriek die biobrandstoffen gaat maken van biologische (afval) olie. De fabriek krijgt een capaciteit van 820.000 ton biobrandstoffen per jaar. Naast de fabriek komt een pre-treatment unit (PTU) met een capaciteit van ongeveer 1.100 kiloton voorbehandelde olie per jaar. Ook komen er nieuwe tanks op de site in Pernis. en BlueAlp 2023

Opdrachtgever: Shell Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: 2024

Afronding

Waar: Nederland Investering: onbekend Afronding:

Opdrachtgever: o.a.

SkyNRG, KLM, SHV en Schiphol bouwen een productiefaciliteit voor duurzame vliegtuigbrandstof in Delfzijl. Groene waterstof zou worden gecombineerd met afval- en reststromen om 100.000 ton duurzame vliegtuigbrandstof en 15.000 ton bioLPG per jaar te produceren. Amsterdam onbekend : 2027

Opdrachtgever: Synkero Waar:

PROJECTEN

Start-up Synkero wil in de Amsterdamse haven een fabriek bouwen voor de productie van 50.000 ton duurzame kerosine. Grondstof is CO2 dat wordt afgevangen in de industrie of direct uit de lucht. Dit wordt samen met groene waterstof omgezet in synthetisch kerosine. De planning is dat de fabriek in 2027 draait.

Opdrachtgever: Relement Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: 2025 Relement, een spin-off van TNO, vestigt zich op de Green Chemistry Campus. Het bedrijf gaat op commerciële schaal bio-aromaten uit biomassaresiduen produceren voor toepassing in onder meer smeermiddelen en coatings. Een van de eerste bio-aromaten die Relement op de markt brengt, is een alternatief voor ftaalzuuranhydride in alkydverf.

Investering:

Waar: Delfzijl Investering:

Op welk gebied kunnen wij u ontzorgen? Inkoopgemak of kosten

STAPPERT Noxon is een landelijk opererende handelsorganisatie op gebied van roestvaststalen buizen, fittingen en staf. Wij zijn onderdeel van een onafhankelijke internationale groep met diverse Europese vestigingen. Met ons brede assortiment en omvangrijke voorraden zijn we in staat om uw bestelling op uw gewenste datum en tijd in heel Nederland te leveren. Wij werken continu aan optimalisatie van de kwaliteit van onze producten, dienstverlening en efficiency in de kosten. We zoeken daarbij altijd naar de aansluiting met uw wensen en behoeften. Wij hechten veel waarde aan langdurige persoonlijke relaties. Uw ervaren klantenteam is op de hoogte van uw wensen, reageert snel en adequaat op al uw vragen, is oplossingsgericht en helpt u bij het maken van de juiste keuzes.

efficiency? STAPPERT Noxon B.V. Gerstdijk 4, 5704 RG Helmond - Netherlands T +31 492 582111 | noxon.stappert.biznoxon@stappert.biz Meer nieuws dan ooit • Actuele berichtgeving over de olie- en chemische industrie • Alle productinnovaties overzichtelijk bij elkaar • Volledig evenementenoverzicht • Online catalogi met producten en diensten • Multimediale bedrijfspresentaties • Tweewekelijkse Nieuwsbrief • Live twitter updates • LinkedIn interacted Petrochem-abonnees krijgen meer • De nieuwste Petrochem staat een week voor verschijnen online • Abonnees krijgen toegang tot alle eerder verschenen artikelen • Volg de status van nieuwe projecten en uitbreidingen in de projectendatabase • Ga naar www.petrochem.nl en kies abonneren Ga direct naar Petrochem.nl en blijf iedereen voor geeftPetrochem.nlnogmeerwaarde voor uw geld _advA5_www_petrochem-2022.indd 1 30-08-2022 12:16

THE ART STEELSTAINLESSOF INOX INTELLIGENCE

Opdrachtgever vierde kwartaal 2023 Xycle, een joint venture van NoWit, Patpert Teknow Systems en Vopak, bouwt een fabriek in Rotterdam die 20 kiloton niet-mechanisch recyclebaar plastic per jaar gaat omzetten in ongeveer 20 miljoen liter pyrolyse-olie. De fabriek zal naar verwachting in het vierde kwartaal van 2023 operationeel zijn.

Tankopslagbedrijf VTTI neemt het bio-energieproject van Re-N Technology over. In 2023 wil het bedrijf een biogasinstallatie hebben gebouwd. Deze verwerkt organisch afval en nevenstromen met een anaeroob vergistingsproces. De installatie krijgt een capaciteit van 17 megawatt en genereert onder meer 23 miljoen kubieke meter biogas per jaar.

Opdrachtgever: NAM Waar: Pernis Investering: onbekend Afronding: onbekend

Opdrachtgever: NAM Waar: Ternaard Investering: onbekend Afronding: onbekend

Opdrachtgever: zes olie-/gasbedrijven Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: eind 2023 Zes olie- en gasbedrijven hebben een overeenkomst getekend met Oceaneering Services om gezamenlijk exploratieputten in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om 24 zogenoemde mud line suspension putten van NAM, Neptune Energy, ONEDyas, Petrogas E&P, TotalEnergies EP Nederland en Wintershall Noordzee. 2026 Fluxys LNG gaat op de LNG-terminal in Zeebrugge zes miljoen ton extra hervergassingscapaciteit per jaar aanbieden, en daarvoor is bijkomende infrastructuur nodig. Vanaf begin 2024 gaat het om in totaal 4,7 miljoen ton extra capaciteit per jaar, en vanaf begin 2026 moet de volledige 6 miljoen ton per jaar beschikbaar zijn.

ONE-Dyas gaat het gasveld N05-A in de Noordzee ontwikkelen. Er komt een productieplatform in de Noordzee, negentien kilometer ten noorden van Schiermonnikoog en Borkum. Een nieuw aan te leggen pijpleiding brengt het gas aan land. Ook komt er een kabel naar een Duits windpark in de buurt voor de elektriciteitsvoorziening op het platform.

: Xycle Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding:

PROJECTEN

OLIE, GAS EN OFFSHORE

NAM wil gas gaan winnen uit het Ternaard-veld, ten oosten van het dorp in Friesland. Er zal schuin worden geboord naar het kleine gasveld op 3,5 kilometer diepte. Dit ligt ten noorden van het dorp en voor een belangrijk deel onder de Waddenzee. Na een proefboring in 1991 is het veld eerder nog niet in productie genomen.

Opdrachtgever: Fluxys Waar: Zeebrugge Investering: onbekend Afronding: begin

Opdrachtgever: ONE-Dyas Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: eind 2024

NAM wil de gaswinning uit het gasveld Pernis herstarten. Met een nieuwe boring kan het bedrijf de gaswinning hervatten en nog ongeveer 300 miljoen kubieke meter gas produceren over een periode van meerdere jaren.

PETROCHEM 4 - 2022 41 Opdrachtgever: Twence Waar: Hengelo Investering: onbekend Afronding: eind 2023 Twence bouwt in Hengelo een grootschalige CO2-afvanginstallatie. Deze kan straks 100.000 ton CO2 per jaar afvangen en hergebruiken. Denk daarbij aan natriumbicarbonaat om rookgassen te reinigen of vloeibare CO2 voor gebruik in kassen. Naar verwachting gaat de installatie in het laatste kwartaal van 2023 in bedrijf. Opdrachtgever: UBQ Materials Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Afronding: eind 2022 Het Israëlische bedrijf UBQ Materials wil in Bergen op Zoom een fabriek bouwen die huishoudelijk afval omzet in een thermoplastisch materiaal. De productiefaciliteit moet vanaf eind 2022 zo’n 70.000 ton UBQ-materiaal gaan produceren. Opdrachtgever: VTTI Waar: Tilburg Investering: onbekend Afronding: derde kwartaal 2023

Opdrachtgever: Petrogas E&P Waar: blokken A en B (Noordzee) Investering: onbekend Afronding: onbekend Petrogas E&P wil in de komende tien jaar circa vijf gasvelden in de blokken A en B van de Noordzee uitrusten met een gasproductieplatform. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd naar het platform A12. Daar wordt het verzameld, behandeld en gecomprimeerd voor transport via NOGAT-pijpleiding, die in Den Helder aan land komt.

Opdrachtgever: HES International Waar: Maasvlakte 1 Investering: honderden miljoenen Afronding: begin 2022

PETROCHEM 4 - 2022 42 PROJECTENOpdrachtgever : Petrogas E&P Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: 2026

Petrogas E&P heeft Heerema opdracht gegeven vier productieplatformen in de Nederlandse Noordzee te ontmantelen. Het gaat om de platformen Haven, Hoorn, Helm en Helder in blok Q1 waarvan Helm het langste, bijna veertig jaar, olie en gas heeft geproduceerd. Vermilion wil aardgas gaan produceren uit twee kleine velden, genaamd VDW-A en VDW-B. De gasvelden strekken zich uit onder de gemeenten Westerveld en Weststellingwerf. Op een geschikte plek boven de gasvelden wil het bedrijf een gaswinningslocatie aanleggen en vanaf die locatie één tot drie putten boren. Netherlands wil vanuit de bestaande locatie Nieuwehorne aardgas winnen uit twee gasvoorkomens. De verwachte capaciteit is maximaal 470.000 kubieke meter aardgas per dag. Vermilion verwacht er aardgas te winnen tot 2029. Voor het transport moet een transportleiding worden aangelegd naar de bestaande gasleiding in Mildan. Noordzee begint met een grootschalig ontmantelingsprogramma in de Noordzee. Het bedrijf sluit 24 putten in zowel Nederlandse als Duitse wateren. Daarnaast verwijdert het bedrijf twee productieplatforms (Q4-A en Q4-B) en twee onderzeese installaties (P9-A en P9-B). investeert 450 miljoen euro in een nieuwe terminal voor vloeibare bulk in het havengebied van Vlissingen. De tankterminal krijgt 59 tanks met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 720.000 kubieke meter. Daarnaast komt er een steiger voor het lossen en laden van zee- en binnenvaartschepen. ontwikkelt in Vlissingen een nieuwe terminal voor de opslag van vloeibare bulkgoederen. Het bedrijf is van plan minimaal 619.000 kubieke meter vloeibare bulkopslagcapaciteit en een diepwatersteiger met een diepgang tot 17 meter te bouwen. De terminal krijgt ook infrastructuur voor het laden en lossen van vrachtwagens en treinen. Global Energy Storage (GES) neemt een terrein van ruim twintig hectare in de Europoort over van Gunvor. Het bedrijf wil er tankopslag voor producten met een laag koolstofgehalte realiseren. Er komt een nieuwe steiger en infrastructuur voor de koolstofarme grondstoffen.

Opdrachtgever: JPB Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding 2022

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Koole en Horisont Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend Koole Terminals en Horisont Energi ontwikkelen samen een nieuwe terminal in de Rotterdamse haven. Deze gaat zowel blauwe ammoniak uit Hammerfest in Noorwegen als op termijn CO2 verwerken. Het gaat om een productoverslag van meerdere miljoenen tonnen.

Opdrachtgever: Vermilion Waar: Westerveld en Weststellingwerf Investering: onbekend Afronding: onbekend

TANKOPSLAG Opdrachtgever: Alpha Terminals Waar: Vlissingen Investering: 450 miljoen Afronding: 2022 Alpha Terminals

Opdrachtgever: Global Energy Storage Waar: Europoort Investering: onbekend Afronding: onbekend

PROJECTEN

HES International ontwikkelt op Maasvlakte 1 een tankterminal van 52 tanks met een totale capaciteit van circa 1,3 miljoen kubieke meter voor de op- en overslag van olieproducten en biobrandstoffen. BP heeft zich gecommitteerd aan het project, inclusief plannen voor pijpleidingverbindingen tussen hun raffinaderij en de terminal.

JPB breidt haar opslagcapaciteit op het Chemie Park Delfzijl uit met acht tanks van elk 3.500 kubieke meter. In totaal komt er 28.000 kubieke meter aan opslagcapaciteit bij. Daarnaast wordt de verlaadsnelheid opgeschroefd, waardoor schepen sneller kunnen worden beladen. De verwachting is dat de eerste tanks in juli 2022 klaar zullen zijn.

:

Opdrachtgever: Evolution Terminals Waar: Vlissingen Investering: onbekend Afronding: 2023 Evolution Terminals

Opdrachtgever: Vermilion Energy Waar: Heerenveen Investering: onbekend Afronding: onbekend Vermilion Energy

Opdrachtgever: Wintershall Noordzee Waar: Noordzee Investering: onbekend Afronding: 2022 Wintershall

Opdrachtgever: Ekopak Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: 2022

Opdrachtgever: Air Products Waar: Zuidbroek Investering: onbekend Afronding: zomer

UTILITIES

PETROCHEM 4 - 2022 43 PROJECTENOpdrachtgever : Koole Tankstorage Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023 Koole Tankstorage Botlek bouwt een state-of-the-art opslagterminal met een capaciteit van 80.000 kubieke meter naast de bestaande Koole Botlek terminal in Rotterdam. Koole bouwt de terminal dedicated voor Marvesa Supply Chain Services. In een volgende fase verwacht Koole nog eens 150.000 kubieke meter aan de capaciteit toe te voegen. NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : OCI Waar: Rotterdam Investering: 1e fase 20 miljoen dollar Afronding: 1e fase 2023 OCI investeert in een uitbreiding van haar importterminal voor ammoniak in de haven van Rotterdam. In een eerste fase gaat het om een verdrievoudiging van de importcapaciteit van 400 kiloton naar maximaal 1.200 kiloton per jaar via upgrades van de bestaande infrastructuur. Maar het bedrijf wil in een tweede fase met een nieuwe derde tank naar ruim 3 miljoen ton overslag per jaar toe. Opdrachtgever: Rubis Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: onbekend Rubis Terminal bouwt zeven nieuwe koolstofstalen opslagtanks in de Rotterdamse haven. De opslagtanks krijgen elk een capaciteit van 3.600 kubieke meter en zijn geschikt voor diverse chemicaliën en biobrandstoffen. In totaal komt er 25.200 kubieke meter opslagcapaciteit bij. Opdrachtgever: Vesta Terminals Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022 Vesta Terminals breidt zijn terminal in Antwerpen uit met 150.000 kubieke meter. De extra capaciteit is bestemd voor vliegtuigbrandstoffen, gasolie en diesel. Het gaat om vijf nieuwe tanks van elk 30.000 kubieke meter. Opdrachtgever: Vopak Waar: Vlaardingen Investering: onbekend Afronding: 2023 Vopak bouwt in Vlaardingen 64.000 kubieke meter opslagcapaciteit bij. Het gaat om zestien opslagtanks. De uitbreiding vloeit voort uit een lange termijn samenwerkingsovereenkomst met Shell. Vopak verzorgt vanuit Vlaardingen de opslag van een breed scala aan grondstoffen voor de nieuwe biobrandstoffenfabriek van Shell in Pernis.

Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Moerdijk Investering: 125 miljoen euro Afronding: zomer 2022 Air Liquide investeert 125 miljoen euro in een luchtscheidingseenheid voor de productie van zuurstof. In 2022 moet de fabriek in Moerdijk operationeel zijn. Bijzonder is dat het bedrijf de unit combineert met een energieopslagsysteem. De unit kan straks maximaal 2.200 ton zuurstof per dag maken. 2022 Air Products bouwt drie luchtscheidingsinstallaties voor een nieuwe stikstofinstallatie van Gasunie in Zuidbroek, Groningen. De stikstof maakt geïmporteerd aardgas geschikt voor Nederlands gebruik. De fabrieken produceren 180.000 kubieke meter stikstof per uur zodra ze zomer 2022 operationeel zijn. 2024 Avaio en Aecom bouwen samen een ontziltingsinstallatie op het terrein van Covestro in de haven van Antwerpen. Deze gaat vanaf begin 2024 brak dokwater oppompen en omzetten in hoogwaardig proceswater voor de chemiesector. De installatie moet in 2024 operationeel zijn. 2022 Chemours wil een nieuwe zuiveringsinstallatie bouwen die onder andere gefluorineerde stoffen uit het afvalwater haalt. Dat gebeurt nu met een tijdelijke mobiele unit. De chemisch-fysische zuiveringsinstallatie gaat gemiddeld zestig kubieke meter afvalwater per uur verwerken, met een maximale capaciteit van 120 kubieke meter per uur. Ekopak bouwt een demiwater-installatie op de site van Vynova in Tessenderlo. Deze voorziet de site later dit jaar van meer dan één miljoen kubieke meter zuiver en duurzaam proceswater per jaar. De oplevering van de installatie is voorzien voor het derde kwartaal van 2022.

Opdrachtgever: Avaio en Aecom Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding:

Opdrachtgever: Chemours Waar: Dordrecht Investering: onbekend Afronding: medio

PROJECTEN

Opdrachtgever Den Helder onbekend : zomer 2022 Engie en Port of Den Helder bouwen een 1 tot 1,5 MW elektrolyser voor de productie van groene waterstof in de Kooyhaven in Den Helder. De installatie krijgt elektriciteit van een zonnepark in de regio en levert de groene waterstof aan een tankstation voor gebruikers in weg- en watertransport. en Solinoor bouwen samen een waterstoffabriek in IJzendoorn. Het gaat om een elektrolyse-installatie van 4 MW die voor 25 procent op lokaal geproduceerde zonne-energie gaat draaien. De andere 75 procent komt van zon- en windenergie uit Nederland, aangeleverd via het elektriciteitsnet. De start van de bouw staat gepland voor eind 2023. investeert 1,5 miljard euro in een nationaal transportnet voor waterstof. Dit net sluit grote industriële clusters aan op installaties waar straks blauwe of groene waterstof wordt gemaakt. Het bedrijf zet voor dit net bestaande gasleidingen in, die vrijkomen door de dalende aardgasvraag. De backbone kan er al in 2027 liggen. Gasunie legt een nieuwe aardgasleiding voor hoogcalorisch aardgas aan, met daarnaast een tweede leiding die in de toekomst kan worden gebruikt voor het transport van waterstof. De leidingen worden gelegd tussen het GETEC Park.Emmen en het GZI Next terrein in Emmen. Gasunie Transport Services wil de stikstofinstallatie in Zuidbroek uitbreiden. Het project omvat ook een mengstation inclusief vier kilometer nieuwe leiding, en aansluitleidingen op bestaande gasleidingen en een stikstofleiding die is verbonden met de bestaande stikstofcaverne in Heiligerlee. Gasunie en North Sea Port ontwikkelen een regionaal transportnetwerk voor waterstof in Zeeland. Het Hydrogen Delta Network NL wordt een open netwerk dat in 2027 wordt verbonden met de landelijke waterstofinfrastructuur die Gasunie in Nederland ontwikkelt. Begin 2022 wordt de route voor het regionale waterstofnetwerk bepaald. 2024

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: eind 2025

Opdrachtgever: Gate Terminal Waar: Maasvlakte Investering: onbekend Afronding: oktober

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Nederland Investering: 1,5 miljard euro Afronding: 2027 Gasunie

: Engie Waar:

Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding

Afronding

Afronding

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022

PETROCHEM 4 - 2022 44

Investering:

Opdrachtgever: oa

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Essent en Solinoor Waar: IJzendoorn Investering: onbekend Afronding: 2024 Essent

PROJECTENOpdrachtgever ruim 100 miljoen euro : 2025 Aquafin, Ekopak, PMV en Water-link werken samen om tegen 2025 jaarlijks zo’n 20 miljard liter afvalwater van Antwerpse gezinnen op te werken tot koelwater voor bedrijven in de Antwerpse haven. Ekopak, PMV en Water-link ontwikkelen de koelwaterfabriek, waarbij Ekopak de fabriek bouwt en exploiteert. Aquafin levert het gezuiverde afvalwater via een nieuwe leiding. PMV en Water-link ontwikkelen het distributienetwerk in de haven.

Gate terminal, een joint venture van Gasunie en Vopak, breidt de capaciteit van haar LNG-terminal op de Maasvlakte uit met 1,5 bcm per jaar. Daarmee komt de totale capaciteit van de terminal straks op 13,5 bcm per jaar. De extra capaciteit moet vanaf oktober 2024 beschikbaar zijn. HyNetwork Services : 2025 Havenbedrijf Rotterdam en HyNetwork Services gaan samen aan de slag met HyTransPort, een nieuwe waterstofleiding door de Rotterdamse haven. De 32 kilometer lange leiding start op de Tweede Maasvlakte en het eindpunt van de eerste fase ligt bij Pernis. In de toekomst sluit de pijpleiding aan op een landelijk en internationaal waterstofnetwerk.

Opdrachtgever: Gasunie TS Waar: Zuidbroek Investering: 500 miljoen Afronding: 2022

Opdrachtgever: Ineos Waar: België Investering: onbekend Afronding: onbekend Ineos investeert meer dan twee miljard euro in de productie van groene waterstof in heel Europa. Het bedrijf bouwt daarvoor in de komende jaren tot 2032 fabrieken in Noorwegen (20 MW elektrolyzer) en Duitsland (100 MW elektrolyzer). Ook voor België, Frankrijk en het VK heeft Ineos investeringen in elektrolyzers gepland.

: o.a. Ekopak Waar: Antwerpen Investering:

Afronding

: o.a.

Opdrachtgever:

Afronding:

: Asbetter

Waar: Rotterdam Investering

Asbetter Acids bouwt een demonstratiefabriek die 60.000 ton asbestcement dakplaten gaat verwerken en tegelijkertijd 170.000 ton industriële restzuren neutraliseren. Het ontwerp voor de fabriek moet in september 2022 gereed zijn. Daarna volgt de aanbesteding voor de bouw van de fabriek. Het project vergt een investering van 60 tot 70 miljoen euro. BASF 2023 BASF Antwerpen investeert 25 miljoen euro in een proeffabriek voor superabsorberende polymeren (SAP). Het nieuwe SAP Excellence Center wordt uitgerust met dataverwerkingssystemen en sensortechnologie, die zorgen voor hogere productperformance en versnelling van de opschaling in de productie-installaties.

Waar

PETROCHEM 4 - 2022 45 PROJECTENOpdrachtgever : North Water Waar: Delfzijl - Garmerwolde Investering: onbekend Afronding: eind 2023 Waterbedrijf Groningen en Evides Industriewater, verenigd binnen North Water, werken samen om de regio Delfzijl te voorzien van industriewater. Ze willen hiervoor onder andere een industriewaterleiding aanleggen tussen Garmerwolde en Delfzijl. Ook is er een industriewaterpompstation en een demiwatervoorziening nodig. Opdrachtgever: Plug Power Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2025 Het Amerikaanse Plug Power wil een 100 megawatt groene waterstoffabriek bouwen in de Antwerpse Haven. De bouw van de fabriek begint na afronding van het vergunningsproces, naar verwachting eind 2023. De eerste productie van groene waterstof wordt eind 2024 verwacht en de inbedrijfstelling van de fabriek zal in 2025 plaatsvinden. OpdrachtgeverUPDATE: Shell Waar: Tweede Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2025 Shell bouwt een 200 MW elektrolyzer op de Tweede Maasvlakte in de Rotterdamse haven, de Holland Hydrogen I. De waterstoffabriek kan straks 60 ton waterstof per dag produceren met energie van het windmolenpark Hollandse Kust (noord). Naar verwachting is de fabriek in 2025 operationeel. Opdrachtgever: Stercore Waar: Emmen Investering: onbekend Afronding: 2022 Stercore bouwt een innovatieve mestvergassingsinstallatie in Emmen. De fabriek draait straks voornamelijk op duurzaam opgewekte elektrische energie en zet mest en digestaat uit co-vergisters om in groen gas en bio based carbon. Opdrachtgever: Tessenderlo Group Waar: Tessenderlo Investering: onbekend Afronding: eind 2025 Tessenderlo Group wil een tweede gascentrale bouwen in Tessenderlo. Vorig jaar al heeft het bedrijf daarvoor aanvragen ingediend. Als alles volgens plan verloopt, zou de nieuwe 900 MW energiecentrale per 1 november 2025 operationeel moeten zijn. Het bedrijf heeft al een gasgestookte 425 MW STEG-centrale in Tessenderlo. Opdrachtgever: Tien partners Waar: Rodenhuize Investering: 140 miljoen euro Afronding: 2024 Tien private en publieke partners investeren 140 miljoen euro in het North-CMethanol project. Dit project omvat een elektrolyzer van 65 megawatt die water met windenergie omzet in groene waterstof en een methanolfabriek die deze waterstof gebruikt om afgevangen CO2 van lokale industriële spelers om te zetten naar groene methanol.

Opdrachtgever: o.a. Vattenfall : Eemshaven Investering: onbekend Afronding: 2023 Vattenfall, Gasunie en het Noorse Equinor werken samen om waterstof in te zetten als brandstof voor de Magnum-centrale in de Groninger Eemshaven. Zij hebben een innovatieproject opgestart om vanaf 2023 een van de drie units van de centrale over te schakelen op waterstof.

PILOTS/PROEFFABRIEKEN

Waar: Antwerpen Investering: 25 miljoen euro Afronding: begin

Investering:

Opdrachtgever Acids : 70 miljoen euro : 2024

Waar:

Opdrachtgever Bek & Verburg Eemshaven onbekend onbekend Bek & Verburg, Groningen Seaports en Impact Recycling zetten samen een pilotproject op om oude visnetten te recyclen. Ze onderzoeken of kunststof visnetten vanuit heel Nederland in Eemshaven kunnen worden gescheiden in PP en PE, beide met een zuiverheid van 98 procent.

Bolder Industries bouwt in Antwerpen een fabriek die via een gepatenteerd proces chemische stoffen uit afgedankte autobanden kan halen. Deze zijn geschikt voor hergebruik in rubber, plastic en petrochemische producten. In het terugwinningsproces wordt 98 procent van de materialen van de band gebruikt.

Afronding

Opdrachtgever Deep Branch Geleen Investering: onbekend Afronding: onbekend Biotechbedrijf Deep Branch wil een proeffabriek bouwen op Chemelot. Het bedrijf gebruikt micro-organismen om CO2 en waterstof om te zetten in eiwitten. Met de proeffabriek wil het bedrijf informatie verzamelen voor het engineeringontwerp van haar eerste productiefaciliteit op commerciële schaal. Die fabriek zou in al 2023 moeten produceren.

Opdrachtgever: Itero Waar: Sittard-Geleen Investering: 25 miljoen euro Afronding: 2024 Het Britse Itero bouwt op de Brightlands Chemelot Campus een demonstratiefabriek voor het omzetten van moeilijk te recyclen plastic afval in een grondstof voor nieuwe plastics. De unit krijgt een capaciteit van 27.000 ton gemengd plastic afval per jaar. Voor toekomstige fabrieken kunnen meerdere modules naast elkaar worden gezet worden. Oxylum bouwt een proeffabriek met CO2 als grondstof voor chemicaliën. De spin-off van Universiteit van Antwerpen wil met de installatie van 1 kilowatt tot 3 kilo mierenzuur per dag gaan produceren. Doel is om de technologie na 2022 op te schalen tot een volwaardige pilotinstallatie die tot 2.000 ton mierenzuur per jaar produceert.

Opdrachtgever: Coolbrook Waar: Geleen Investering: 12,5 miljoen euro Afronding: april

Opdrachtgever: PosHydon-consortium Waar: offshore Investering: onbekend Afronding: 2022

PETROCHEM 4 - 2022 46 PROJECTENOpdrachtgever : Bolder Industries Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Opdrachtgever: o.a. CEA Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: begin 2023

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Oxylum Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2022

Opdrachtgever: o.a. Port of Antwerp Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: eind 2022

Een consortium van Engie, Fluxys, Indaver, Inovyn, Oiltanking, Port of Antwerp en de Vlaamse Milieuholding gaat duurzame methanol produceren in de haven van Antwerpen. Een pilotinstallatie op de site van Inovyn zet afgevangen CO2 en waterstof, gemaakt met groene energie, om in ongeveer achtduizend ton methanol per jaar.

Een consortium van onder andere TNO, Neptune Energy, DEME en NEL doet een waterstofpilot op het Q13a-A platform van Neptune Energy. De pilot heet PosHYdon en gaat zeewater opwerken tot demiwater waarna een 1,25 MW elektrolyzer, gevoed door windstroom, dit omzet in maximaal 500 kilo groene waterstof per dag.

PROJECTEN

Opdrachtgever: D-CRBN Waar: Antwerpen Investering

Waar: Delfzijl Investering: onbekend Afronding: onbekend

Waar:

Opdrachtgever:

Het project MULTIPLHY (CEA, Paul Wurth, Engie, Sunfire, Neste) integreert een hoge-temperatuur elektrolyzer met het proces van Neste in Rotterdam. De elektrolyzer produceert groene waterstof voor de productie van biobrandstoffen. Hij krijgt een nominaal vermogen van 2,6 megawatt en een waterstofproductiecapaciteit van 60 kilo per uur. CFK Recycling

:

Het Duitse CFK Recycling wil met Teijin Aramid een pilot opzetten voor het recyclen van koolstofvezels door middel van pyrolyse. Het gaat om een pilot op kleine schaal voor de recycling van aramide. De insteek is vooral om te kijken wat er met het gerecyclede product mogelijk is. 2022 Het Finse Coolbrook investeert 12,5 miljoen euro in een zogeheten RDR-eReactor. Dit is een elektrische oplossing voor het verwarmen van de ovens in naftakrakers. De testreactor wordt op de Brightlands Chemelot Campus gebouwd en moet met een capaciteit van vijfhonderd kilo grondstoffen per uur produceren. : 150 miljoen euro : 2029 Start-up D-CRBN wil een pilot doen met een plasmareactor. Deze gaat per jaar 30.000 ton CO2 omzetten in CO en O2. De reactor is goed schaalbaar en de start-up hoopt dan ook in 2029 een miljoen ton per jaar te kunnen omzetten.

: Sabic Plastic Energy Advanced Recycling Waar: Geleen Investering: onbekend Afronding: tweede

Opdrachtgever: VITO Waar: Antwerpen Investering: 4,3 miljoen euro Afronding: eerste kwartaal 2022

Vertoro bouwt een demofabriek die lignine-houdende biomassa kan omzetten in cellulose, suikers en zogenoemde Goldilocks. Dit laatste is een ruwe lignine-olie en een alternatief voor aardolie. De demofabriek moet in 2022 operationeel zijn. Vlaamse onderzoeksorganisatie VITO bouwt met Jacobs Belgium en VMH een pilot-installatie voor de productie van bio-aromaten uit lignine/hout. De installatie krijgt een capaciteit van ongeveer tweehonderd kilo per dag. Het LignoValue Pilot project kost 4,3 miljoen euro en moet begin 2022 resulteren in een werkende installatie.

Opdrachtgever: o.a. Sif Group Waar: Maasvlakte 2 Investering: onbekend Afronding: 2023 Sif Group, KCI the engineers, GE Renewable Energy en Pondera zetten op de Maasvlakte 2-terminal van Sif een demonstratieproject op om te onderzoeken of een volledig commercieel offshore, off-grid gecentraliseerd windpark voor de productie van groene waterstof op zee haalbaar is. De demo-eenheid krijgt een capaciteit van ongeveer 750 ton groene waterstof per jaar Het project heet AmpHytrite.

PROJECTENOpdrachtgever helft 2022 Sabic en Plastic Energy bouwen binnen een 50/50 joint venture een fabriek die moeilijk recyclebare kunststoffen omzet in synthetische oliën. Deze Tacoil gaat als grondstof naar de installaties van Sabic op Chemelot. Die maakt er opnieuw polymeren van. De fabriek is de eerste installatie op commerciële schaal en krijgt een capaciteit van 15.000 ton Tacoil per jaar.

Opdrachtgever: Zeeland en Vlaanderen Waar: Vlissingen-Oost Investering:100 miljoen euro Afronding: 2025 Zeeuwse en Vlaamse bedrijven en overheden willen in 2030 een grote groene waterstoffabriek in bedrijf hebben. De fabriek moet een capaciteit krijgen van één gigawatt. en komt waarschijnlijk in Vlissingen-Oost te staan. Eerste stap is echter de bouw van een proeffabriek met een investering van honderd miljoen euro. Die moet er in 2025 staan.

PLANNEN

Opdrachtgever: Air Liquide Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022 Air Liquide heeft vergevorderde plannen om een 200 MW elektrolyzer te bouwen in Terneuzen. Het project, ELYgator genaamd, integreert op een slimme manier twee verschillende elektrolysetechnologieën (PEM en alkaline) in één ontwerp. Als het project doorgaat, kan de installatie in 2024 beginnen met de productie van groene waterstof.

Het Noord-Brabantse Pyrochem-project wil vanaf 2030 jaarlijks één miljoen ton afvalplastic chemisch recyclen tot waardevolle grondstoffen. Waste4ME ontwerp een demonstra tiefabriek met een capaciteit van 35 kiloton. Het wil daarin vijf afvalstromen van afvalverwerker Renewi testen. Andere projectpartners zijn Van der Kooy, Green Chemistry Campus, de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij en Avans Hogeschool.

Opdrachtgever onbekend : 2024 Shell heeft een nieuwe technologie ontwikkeld om CO2 uit rookgassen af te vangen en bouwt daarvoor een demonstratiefabriek op het terrein van energiecentrale BMC Moerdijk. Deze gaat in de loop van 2024 zo’n 150 ton CO2 per dag afvangen. Bilfinger is engineering en projectpartner in het demonstratieproject, dat TulipGreenCO2 heet.

: Shell Waar: Moerdijk Investering:

PETROCHEM 4 - 2022 47

Opdrachtgever: Triple Helix Waar: Antwerpen Investering: onbekend Afronding: 2024

Triple Helix bouwt een pilotfabriek in de haven van Antwerpen om polyurethaanschuim, afkomstig van onder meer afgedankte matrassen, isolatiepanelen en autostoelen samen met gebruikte PET uit de retail- en voedingsindustrie, om te zetten in polyolen en amines. De fabriek zal volledig circulair werken en in haar eigen energiebehoeftes voorzien.

Afronding

Opdrachtgever: Vertoro Waar: Rotterdam Investering: onbekend Afronding: 2022

Opdrachtgever: Waste4ME Waar: Moerdijk Investering: 2,9 miljoen euro Beslissing: 2030

Opdrachtgever: Borealis Waar: Beringen Investering: onbekend Beslissing: uitgesteld

Opdrachtgever: BP Waar: Rotterdam-Europoort Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend BP overweegt de raffinaderij in Rotterdam uit te breiden met een hydrocracker om producten als laagzwavelige diesel en kerosine te produceren. Daarnaast kan BP met dit proces basisolie produceren voor de productie van smeermiddelen. Met de bestaande hoeveelheid grondstoffen kunnen meer hoogwaardige producten worden geproduceerd.

Air Liquide en BASF willen met het gezamenlijke project CCS-project Kairos@C 14,2 miljoen ton CO2 hun op Antwerpse chemische site vermijden in de eerste tien jaar na voltooiing van het project. Het gaat om CO2 afvang, liquefactie, transport en opslag in de Noordzee. Volgens planning wordt het project in 2025 operationeel.

Waar:

Opdrachtgever: Aramis Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

TotalEnergies, Shell Nederland, EBN en Gasunie onderzoeken onder de naam Aramis samen de mogelijkheid voor een CO2-afvang en opslaghub in de haven van Rotterdam. Het gaat om een compressor station, een terminal om schepen aan te leggen en opslagtanks. De partijen mikken op een operationele start in 2026. 100 Avantium, Nobian en RWE willen een bioraffinaderij bouwen op Chemie Park Delfzijl, waarin uit houtsnippers zuivere suikers worden gemaakt die dienen als grondstof voor verven en lakken. De fabriek krijgt een capaciteit van 130 kiloton snippers per jaar, maar kan worden opgeschaald naar 350 kiloton. De fabriek is mogelijk in 2022 operationeel. 2023 Avantium en Cosun Beet Company willen dit jaar een joint venture oprichten voor de bouw van een commerciële fabriek die suikers uit bieten omzet in glycolen (MEG en MPG). De investeringsbeslissing daarvoor volgt in de eerste helft van 2023. De commer ciële activiteiten kunnen vervolgens in 2025 beginnen.

Opdrachtgever: BASF en Air Liquide Waar: Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Opdrachtgever: o.a. Avantium Waar: Chemie Park Delfzijl Investering:

Opdrachtgever Antwerp@C Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: eind 2022 Antwerp@C, een consortium van Air Liquide, BASF, Borealis, ExxonMobil, Ineos, Fluxys, Port of Antwerp en TotalEnergies, onderzoekt de haalbaarheid van CO2-infrastructuur in Antwerpen. Het gaat om een centrale pijpleiding op beide oevers en verschillende gemeenschappelijke behandelingsunits. En ook een gemeenschappelijke installatie voor het vloeibaar maken van CO2 en de tussentijdse opslag ervan.

Air Products, Gunvor onbekend onbekend

:

Air Products en Gunvor Petroleum Rotterdam willen een importterminal voor ammoniak bouwen in op het Gunvor-terrein in Europoort Rotterdam. Als de uiteindelijke investeringsbeslissing positief uitvalt, kan de terminal naar verwachting in 2026 de eerste groene waterstof leveren.

Beslissing:

Waar: Rotterdam Investering:

Opdrachtgever: Avantium en Cosun Waar: onbekend Investering: onbekend Beslissing: eerste helft

miljoen euro Beslissing: onbekend

PETROCHEM 4 - 2022 48 PROJECTENOpdrachtgever : Air Liquide, Vattenfall Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023 Air Liquide en Vattenfall onderzoeken de haalbaarheid van project CurtHyl in de Rotterdamse haven. Daarbij produceert een 10 MW elektrolyzer 980 ton waterstof per jaar met elektriciteit van Vattenfall’s onshore windpark Slufterdam. De opstart wordt voorzien in 2023. Vanaf 2025 volgt wellicht een uitbreiding naar een elektrolyzer van 100 MW of meer. NIEUW OpdrachtgeverPROJECT :

Borealis heeft de front end engineering and design fase voor de uitbreiding van zijn polypropeenfabriek in Beringen goedgekeurd en het EPC-contract toegekend aan Tecnimont. De definitieve investeringsbeslissing over deze uitbreiding van 250 tot 300 kiloton wordt eind 2019 genomen en de opstart wordt medio 2022 verwacht.

Opdrachtgever: BP en HyCC Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023 HyCC en BP willen op de Maasvlakte in Rotterdam een 250 megawatt elektrolyser bouwen. De groene waterstof van H2-Fifty, maximaal 45.000 ton per jaar, wordt ingezet om de raffinaderij van BP en andere industrieën in het havengebied te verduurzamen.

PETROCHEM 4 - 2022 PROJECTEN49Opdrachtgever: Clariter Waar: Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Opdrachtgever: CosunBeet Company Waar: Delfzijl Investering: 50 miljoen euro Beslissing: 2022

Deltalinqs, AVR en Tronox onderzoeken een 5 megawatt elektrolyzer met verwaarding van geproduceerde waterstof, restwarmte én zuurstof. Het project geeft ook een doorkijk naar opschaling richting 100 megawatt. Hierbij wordt rekening gehouden metr het verwerken van CO/CO2 uit restgas en mogelijk ook rookgas naar chemicaliën zoals methanol.

Opdrachtgever: Dow Waar: Terneuzen Investering: onbekend Beslissing: 2022 Dow wil naar een emissieloze productie toe in Terneuzen. In de eerste fase gaat het om een fabriek die bijproducten omzet in waterstof en CO2. De waterstof gaat als schone brandstof terug in het productieproces en de CO2 wordt afgevangen en opgeslagen. Bij groen licht kan de waterstoffabriek naar verwachting in 2026 opstarten.

Opdrachtgever: Fluxys en Virya Energy Waar: Zeebrugge Investering: 35 miljoen euro Beslissing: 2022 Hyoffwind, een consortium van Fluxys en Virya Energy, wil een 25 megawatt elektrolyzer in Zeebrugge realiseren. Het verwacht medio 2022 een vergunning te krijgen en in de loop van dit jaar een definitieve investeringsbeslissing te nemen. De eerste productie is gepland voor begin 2023.

Opdrachtgever: Dow en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: 1 miljard euro Beslissing: onbekend Dow Benelux en Tata Steel Nederland overwegen in IJmuiden een fabriek te bouwen, die ook gassen van Tata’s hoogovens afvangt en het koolmonoxide omzet in synthetisch gas. Dow kan daar in Terneuzen plastics van maken. De bouw hangt af van het succes van twee proefprojecten.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Zuidwending Investering: 500 miljoen euro Beslissing: 2022

Opdrachtgever: Engie en Equinor Waar: Gent Investering: onbekend Beslissing: onbekend Engie en Equinor onderzoeken de technische en economische haalbaarheid van een fabriek die blauwe waterstof produceert in Gent. Het H2BE-project gebruikt autothermische reforming-technologie (ATR) om waterstof uit aardgas te produceren. Afgevangen CO2 wordt vervolgens getransporteerd en opgeslagen onder de Noorse Noordzee.

Gasunie bereidt de opslag van groene waterstof voor in vier zoutcavernes bij Zuidwending. Als alles volgens plan verloopt, kan de eerste zoutcaverne in 2026 zijn gevuld met waterstof. En het is de bedoeling dat er in 2030 vier cavernes met waterstof zijn gevuld. Voor het geschikt maken van alle vier de cavernes is ongeveer 500 miljoen euro nodig.

Clariter wil op bedrijventerrein Oosterhorn in Delfzijl een fabriek bouwen die afvalplastics verwerkt tot oplosmiddelen, oliën en waxen. De beoogde fabriek krijgt een productiecapaciteit van 50 kiloton per jaar.

Cosun Beet Company wil in Delfzijl een bio-raffinagefabriek bouwen om bietenpulp van haar suikerfabrieken om te zetten in nieuwe plantaardige producten, zoals vervangers van microplastics in verf, wasmiddelen, tandpasta en shampoo. De fabriek wordt volledig elektrisch.

Opdrachtgever: o.a. Deltalinqs Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Afhankelijk van het project van Shell voor een waterstoffabriek op de Tweede Maasvlakte, is er een pijpleiding nodig. Gasunie en Havenbedrijf Rotterdam willen die aanleggen en exploiteren. De pijpleiding loopt van de fabriek naar de raffinaderij van Shell in Pernis. Het definitieve besluit is gepland in 2022. Het project kan halverwege 2024 afgerond.

Opdrachtgever: Gasunie Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Opdrachtgever: ENGIE, OCI en EEW Waar: Eemshaven/Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: derde kwartaal 2023 ENGIE, OCI en EEW werken samen aan een grootschalige op waterstof gebaseerde waardeketen in Noord-Nederland. De eerste fase van het HyNetherlands (HyNL) project bestaat uit een elektrolyse-installatie van 100 MW, die wordt aangedreven met 200 MW van offshore windturbines. Deze moet vanaf 2025 waterstof produceren voor de productie van e-methanol uit biogeen CO2, en voor lokale andere sectoren.

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : HyCC Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend HyCC en Port of Amsterdam hebben plannen voor de bouw van een groene-waterstoffabriek van 500 MW in Amsterdam: H2era. Deze zou in 2027 operationeel kunnen zijn.

en Shell Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2024

PETROCHEM 4 - 2022 50

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar: Den Helder Investering: onbekend Beslissing: onbekend Gasunie, NAM, GasTerra, Port of Den Helder, Ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord, gemeente Den Helder, provincie Noord-Holland en New Energy Coalition onderzoeken de haalbaarheid van een waterstoffabriek in Den Helder. Het gaat om een fabriek die waterstof maakt uit aardgas en de CO2 afvangt voor opslag.

PROJECTENOpdrachtgever : Gasunie, HES, Vopak Waar: Maasvlakte Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend Gasunie, HES International en Vopak ontwikkelen samen een importterminal voor groene ammoniak als waterstofdrager op de Maasvlakte. Het streven is dat de terminal, die de naam ACE Terminal zal gaan krijgen, vanaf 2026 operationeel is. De drie partners hebben een locatie op de Maasvlakte in Rotterdam op het oog. Het uiteindelijke investeringsbesluit moet nog worden genomen.

:

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : Gate Terminal Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend Gate terminal, een joint venture van Gasunie en Vopak, heeft plannen om haar LNGterminal op de Maasvlakte uit te breiden met een vierde opslagtank. Als het uitbreidingsproject vervolgens vlot verloopt zou de extra capaciteit eind 2025 tot eind 2026 al continu beschikbaar kunnen zijn.

Opdrachtgever: o.a.

Opdrachtgever: Gunvor Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend Gunvor heeft plannen om in Rotterdam een biobrandstoffenfabriek te bouwen. De nieuwe installatie moet plantaardige en dierlijke oliën en vetten gaan omzetten naar 700.000 ton hernieuwbare gasolie per jaar. Het gaat om een voorbehandelingseenheid en een hydrogeneringsinstallatie die uit twee productietreinen bestaat, elk met een capaciteit van circa 350.000 ton per jaar.

:

Opdrachtgever: o.a. Gasunie Waar Rotterdam Investering: onbekend Beslissing 2022 Havenbedrijf Rotterdam, Gasunie en EBN plannen in CCS-project Porthos een leiding door het havengebied waaraan bedrijven afgevangen CO2 kunnen leveren. Jaarlijks moet twee tot vijf miljoen ton CO2 worden opgeslagen, oplopend tot dertig miljoen in 2030. Na een investeringsbeslissing in 2022 moet het systeem in 2024 operationeel zijn. Gasunie Gasunie, Shell, RWE, Equinor en Eneco slaan de handen ineen voor het project NortH2. Kern is de bouw van ’s werelds grootste windpark in de Noordzee met een vermogen van tien gigawatt. En de bouw van een waterstoffabriek in de Eemshaven. De partners verwachten zo’n 800.000 ton groen waterstof per jaar te produceren in 2040. OCI is aan het project verbonden als afnemer van de waterstof.

De fabriek wordt aangesloten op wind op zee via het hoogspanningsnetwerk van TenneT, waarmee belasting van het lokale netwerk wordt voorkomen. partijen onder de naam H2Gate onderzoeken of het importeren van een miljoen ton groene waterstof per jaar haalbaar is in de Amsterdamse haven. Ook werken ze aan een blauwdruk voor een import-, opslag-, distributie- en handelshub. Het initiatief ligt bij Port of Amsterdam en tankopslagbedrijf Evos. Oostende, DEME Concessions en PMV willen een groene waterstoffabriek bouwen. De fabriek vangt pieken bij de productie van groene stroom af en moet in 2025 klaar zijn. Eerst wordt de haalbaarheid verder onderzocht waarna demonstratieprojecten volgen. De fabriek - Hyport - krijgt een capaciteit van 50.000 ton waterstof per jaar.

Opdrachtgever: H2Gate Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: onbekend Vijf

Opdrachtgever: o.a. Haven Oostende Waar: Oostende Investering: onbekend Beslissing: onbekend Haven

Opdrachtgever: Lyondell Waar: Botlek Investering: onbekend Beslissing: onbekend

OpdrachtgeverUPDATE: o.a. Neptune Energy Waar: Noordzee : onbekend Beslissing: 2023

Beslissing

Lyondell overweegt zijn SMPO-fabriek in de Botlek uit te breiden door een debottlenecking. De capaciteit zou kunnen worden verhoogd van 325 naar 375 kiloton propyleenoxide en van 725 naar 850 kiloton styreenmonomeer per jaar. Het project wordt nog onderzocht op financiële en technische haalbaarheid.

Ineos Oxide wil een nieuwe fabriek voor ethylideen norborneen (ENB) bouwen. Een beslissing over de locatie van de nieuwe fabriek is nog niet genomen. Een van de opties is om in Antwerpen een tweede productielijn te bouwen. Het concern heeft daar al een ENB-fabriek, waar momenteel via debottlenecking de capaciteit wordt vergroot.

Opdrachtgever: Ørsted Waar: Zeeland Investering: onbekend Beslissing: onbekend Ørsted wil in twee fasen een elektrolysecapaciteit van 1 GW realiseren. Het bedrijf wil die koppelen aan een groot windmolenpark (2GW) in het Nederlandse deel van de Noordzee. In een eerste fase gaat het om 500 MW aan elektrolysecapaciteit. De ontwikkeling van deze fase begint zodra de regelgeving en een regionaal waterstofnetwerk klaar is. De tweede fase is afhankelijk van de aansluiting op de nationale waterstofinfrastructuur.

Investering

Opdrachtgever: Neptune Energy,

Waar: offshore in de

Investering: onbekend Beslissing: onbekend Neptune

PETROCHEM 4 - 2022 51 Opdrachtgever: HyCC en Tata Steel Waar: IJmuiden Investering: onbekend Beslissing: onbekend HyCC en Tata Steel willen een 100 MW elektrolyser op het terrein van Tata Steel in IJmuiden bouwen. Deze gaat – naast zuurstof – maximaal 15.500 ton waterstof per jaar produceren. Het project heeft de naam H2ermes gekregen. Opdrachtgever: HyCC en Gasunie Waar: Chemie Park Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: medio 2022 HyCC en Gasunie New Energy willen een 20 MW elektrolyser bouwen op het Chemie Park Delfzijl. Deze gaat maximaal 3.000 ton groene waterstof per jaar maken. BioMCN maakt er met CO2 uit haar proces e-methanol van. In een tweede stap willen de partners de installatie uitbreiden naar 60 megawatt voor SkyNRG. Opdrachtgever: Ineos Oxide Waar: mogelijk Antwerpen Investering: onbekend Beslissing: 2023

Neptune Energy, ExxonMobil-dochter XTO Netherlands, Rosewood Exploration en EBN Capital willen jaarlijks vier tot vijf miljoen ton CO2 ondergronds opslaan in uitgeput te gasvelden rond de door Neptune geëxploiteerde gebieden L10-A, B en E. De partners willen eind 2022 de front end engineering gereed hebben. RWE Noordzee Energy en RWE willen samen het offshore groene waterstofproject H2opZee ontwikkelen. Het demonstratieproject bouwt 300 tot 500 megawatt elektrolysecapaciteit in de Noordzee voor waterstofproductie met behulp van offshore wind. Vooralsnog wordt nu eerst een haalbaarheidsstudie uitgevoerd en een laagdrempelig kennisplatform opgezet.

Opdrachtgever: Neste Waar: Rotterdam Investering: 1,5 miljard euro Beslissing: begin 2022 Neste wil een nieuwe fabriek voor hernieuwbare producten bouwen op de Eerste Maasvlakte in Rotterdam. Het bedrijf heeft daar al een raffinaderij voor duurzame diesel. De uiteindelijke investeringsbeslissing volgt eind dit jaar of begin volgend jaar. De investeringskosten zijn geraamd op 1,5 miljard euro.

Opdrachtgever: NAM Waar: Emmen Investering: onbekend : onbekend

Opdrachtgever: Proton Ventures Waar: Bergen op Zoom Investering: onbekend Beslissing: onbekend Proton Ventures onderzoekt of het technisch/economisch haalbaar is om een fabriek voor groene ammoniak te bouwen op de site van Sabic in Bergen op Zoom. Het bedrijf denkt aan een capaciteit van 8.500 ton groene ammoniak per jaar. Grondstof voor de ammoniakfabriek is waterstof dat als bijproduct ontstaat in de chloorfabriek van Sabic.

PROJECTEN

Op de NAM-locatie van de voormalige gaszuiveringsinstallatie in Emmen komt mogelijk een groene waterstoffabriek. Eigenaar NAM gaat deze optie met verschillende partners nader onderzoeken. Groen waterstof kan de fabrieken op het Emmtec-terrein van onder andere DSM en Teijin Aramid onafhankelijk maken van het Groningengas.

OPTIWAVE 7500 Deze 80 GHz FMCW radar meet zelfs door een tankdak van kunststof / niet geleidend materiaal. Beschikt over een ingebouwde PEEK lens antenne en meet tot 100 meter het productniveau vanaf de antenne tot aan de bodem van de tank. Applicaties: Niveaumeting van vloeistoffen zoals koolwaterstoffen, LPG, ethyleen, corrosie remmers, schuimende middelen, zuren, chloor en verf in: • Kleine smalle tanks met interne obstructies • Tanks met drijvende daken • Tanks met tankdak gemaakt van niet geleidend materiaal

Neem voor meer informatie contact op met: KROHNE Nederland B.V. Postbus 110 3300 AC e-mail:Tel.:Nederland3313KerkeplaatDORDRECHT14LCDordrecht+31(0)78-6306200infonl@krohne.com

LangzaamNewslineNewslineCHEMIEopkrabbelen Uitgave 3 | 2022 Nu we weer beetje bij beetje terug gaan naar ons “oude” vertrouwde leven, merken we ook de gevolgen van COVID. Fijn dat veel bij het oude is gebleven, maar het heeft ook nieuwe inzichten opgeleverd. Zoals de ontwikkeling van vaccins, deze vroegen om nieuwe technologie en processen. Denk aan informatie van sensoren en IoT technologieën, deze leveren veel informatie, maar zorgen ook voor een veiligere werkomgeving. Werknemers kunnen de informatie op afstand uitlezen en direct de processen erop aanpassen. De vraag naar hygiënische middelen, verpak kingen en kunststofmaterialen vanuit de bouwmarkt heeft ook impact op de chemische industrie. Goed voor de orderportefeuille, maar met een toeleveringstekort als gevolg, waar veel bedrijven nu nog mee te maken hebben. Dit vraagt om oplossingen zoals elektrisch kra ken of hergebruik van plastics en restgassen. Ook de stijging van de gasprijzen, is zowel privé als zakelijk voelbaar. Sommige chemische bedrijven hebben zelfs de productie hierdoor moeten afschalen. Denk aan de productie van ammoniak, waarvoor aardgas een belangrijke basisgrondstof is. Ammoniak is vervolgens weer een belangrijk onderdeel voor de farma, cosmetica en textielindustrie. Kortom de gevolgen van COVID vragen om innovatief denken. KROHNE werkt hier graag aan Zoalsmee.deMFC 400 massaflowsignaalversterker voor Coriolis massaflowmeters. De diagnostiek hiervan is conform de NAMUR-norm NE 107 voor status- en foutafhandeling. Eenvoudig op afstand uit te lezen via bluetooth. Of het lekdetectiesysteem voor pijpleidingen waardoor eventuele lekken tijdig kunnen worden opge spoord om verspilling te voorkomen. Maar ook OPTIBAR druk- en drukverschil transmitters, optioneel configureerbaar via Bluetooth interface en iOS of Android mobiele Inapparaten.dezeNewsline bespreken we mogelijkheden om efficiënter te produceren, waardoor het verbruik van grondstoffen en energie beter beheerst kan worden.

KROHNE Academy online

www.krohne.com

In 1955 trok het robuuste ontwerp en de goed zichtbare indicatie van de eerste magnetische niveau indicator de BM 26, de aandacht van de industrie. In de loop van de jaren is dit instrument van mechanisch afleesbaar instrument geëvolueerd naar high-end gedigitaliseerde leveloplossingen. Voortbouwend op deze jarenlange ervaring, heeft KROHNE 6 nieuwe versies aan de BM 26 serie toegevoegd. Deze beantwoorden de vraag vanuit de industrie: zoals standaard speciale ontwerpen met betrekking tot procescondities, materialen, redundante niveau- en interface meting.

De Academy geeft u niet alleen directe toegang tot de kennis en uitgebreide ervaring van KROHNE. U krijgt ook de laatste informatie over normen en voorschriften van e-learning cursus sen, zoals bijvoorbeeld ‘Functionele veiligheid (SIL)’, die we in samenwerking met onze partners ontwikkelen.

BM 26 familie uitgebreid met 6 magnetische niveau indicatoren

Het leerplatform, biedt digitale e-learning cursussen (niet commercieel) over verschillende onderwerpen, zoals: grondbeginselen en meetprincipes, entrained gas management, functionele veiligheid (SIL) en grondbeginselen van gasmeting.

Ontmoet ons op de beurs KROHNE neemt deel aan een groot aantal nationale en internationale beurzen. De belangrijkste evenementen voor onze Nederlandse en Belgische klanten zijn: • WoTS, 27 – 30 september 2022, Jaarbeurs Utrecht • Aquarama, 20 oktober 2022, Brabanthal Leuven De volledige internationale beursagenda vindt u op onze website www.krohne.com Met KROHNE Academy online trainingen bent u altijd op de hoogte van de laatste ontwikkelingen op het gebied van procesinstrumentatie.

•

Beproefd meetprincipe – nóg beter Geavanceerd ontwerp en moderne productietechnologieën vergroten het toepassingsbereik en verminderen de totale cost of ownership. De drukverschiltransmitter (DP) heeft zijn plaats in de procesautomatisering verworven en is inmiddels het “neusje van de zalm”. Het meetprincipe is alom bekend. Er is bijna geen andere procesmeting zo ingenesteld en geen andere procesvariabele wordt zo vaak gemeten, als de verschildruk. Ook vandaag de dag is er geen meetprincipe dat zo veelzijdig is en op zoveel verschil lende manieren kan worden toegepast. Of het nu gaat om flow, niveau, dichtheid of interface, toepas singen met gassen, vloeistoffen of stoom: de drukverschilmeettechniek is universeel en geschikt voor alle media en toegankelijk voor een extreem brede range in procestemperatuur en druk.

Lekdetectie op CO2-pijpleiding

Continue monitoren van stoomtemperatuur

transmitter Highlights PipePatrol

•

Flowmeters voor een branderregeling controlekast om industriële gassen te controleren • Lage druk aardgas flowmeting met geïntegreerde correctie naar standaard omstandigheden • Zeer nauwkeurige massaflowmeting van zuurstof om de verbrandingskwaliteit te handhaven

• Uitgebreid servicepakket van technisch advies tot installatie en after-sales service Een van werelds grootste fabrikanten van industriële gassen en gasapparatuur heeft verschillende Europese vestigingen, waarvan één in België. Voor een producent van Zamac-legeringen ontwierp en bouwde het bedrijf een branderregeling controlekast om de prestaties van de oven te bewaken en te Deoptimaliseren.metingvan de aardgas flow vormde een bijzondere uitdaging omdat de bedrijfsdruk laag was (0,3...0,45 bar) en de fluctuerende gasomstandigheden een temperatuur- en drukgecompenseerde flowmeting vereisten. Gezien de kleine inbouwruimte was het installeren van verschillende sensoren niet de beste optie.

Om goede levering van stoom aan het proces en de productie te garanderen, wordt de stoom temperatuur op verschillende punten in het netwerk gemeten. Door meting van de stoomtempera tuur in de aanvoer- en retourleiding, in combinatie met een flowmeting en een energiecalculator, kan het verbruik van een specifiek fabrieksonderdeel of proces worden berekend.

•

CO2 uit aardgas verwijderen, voordat LNG vloeibaar wordt gemaakt Pijpleiding van 7 km vervoert CO2 naar injectieputten voor permanente opslag Op E-RTTM gebaseerd lekdetectiesysteem geïnstalleerd op pijpleiding

• Betrouwbare meting ondanks hoge mechanische belasting In een chemische fabriek wordt processtoom gebruikt voor warmtewinning en als medium voor warmteoverdracht. De stoom wordt centraal gegenereerd en via leidingen naar verschillende delen van de fabriek vervoerd.

in pijpleidingen • Gebaseerd

OPTITEMP TRA T30 gelaste temperatuurmeter voorzien van OPTITEMP TT 50C koptransmitters Speciaal ontwerp voor stoommeting Hoge flowsnelheid / Vortex kracht bestendig met bijzondere sterktes verschillende 50 C koptransmitter, HART®-compatible, intel ligent tweedraads lekdetectie voor lekdetectie en -lokalisatie op nauwkeurige en uiterst betrouwbare lekinformatie

•

Aardgas uit een West-Australisch gasveld bevat ongeveer 14 % natuurlijke CO . Voordat het wordt omgezet in LNG, wordt de CO2 verwijderd. Om de ecologische footprint minimaal te houden, wordt de CO2 niet geloosd, maar door een 7 km lange ondergrondse pijpleiding vervoert naar injectieputten.

• Energiebalans is belangrijk onderdeel voor duurzame productie

E-RTTM (Extended Real Time Transient Model) • Uiterst

• Voldoet aan API 1130, API 1175, AB 864, Duitse TRFL-normen en CSA Z662 • Onafhankelijk systeem of geïntegreerd met bestaande systemen Highlights SynEnergy bewakingsen visualisatiesoftware • Oplossing voor continue procesbewaking en rapportage • HMI / SCADA-software voor meetoplossingen • Eenvoudige integratie in bestaande DCS- en ERP-netwerken Uniek is dat elke DP-meting een volledige 3D linearisatie ondergaat, en daardoor gecombineerd gekarakteriseerd wordt over zijn volledige operationele toepassingsgebied: • Meetrange: +/- DP • Temperatuur: -40 °C … 85 °C • Statisch lijndruk: 0 … 160 bar

Flowmeting van aardgas en zuurstof voor de stoomleidingenTemperatuurmetingbranderregelinginchemiefabriek

Highlights OPTIMASS 6400 • Coriolis-massaflowmeter voor geavanceerde gastoepassingen • Zeer nauwkeurige massa-, dichtheidsen volumeflowmeting • Zuurstof goedgekeurd tot 100 bar Highlights OPTISONIC 7300 Biogas • Ultrasone flowmeter voor lage druk gastoepassingen (incl. biogas, stortplaatsen rioolgas) • Geïntegreerde temperatuur- en drukmeting, correctie van het gasvolume en methaan inhoudsmeting •

KROHNE leverde het op E-RTTM gebaseerde PipePatrol lekdetectiesysteem. Op basis van metingen bij de in-en uitlaat van de pijpleiding en een digitale twin, berekent PipePatrol de flow, druk en temperatuur.

in

Omdat het via een DN 300 leiding in superkritische toestand bij verhoogde drukken wordt vervoerd, wenste men een lekdetectiesysteem dat tijdig en nauwkeurig informatie geeft.

materialen • TT

• Oplossing

•

•

• Lasmoffen

Shell heeft vergevorderde plannen om een 10 megawatt elektrolyzer bouwen op het terrein van de voormalige gaszuiveringsinstallatie van de NAM in Emmen. De elektrolyzer gaat de energie van het 12 megawatt zonnepark van Shell op de locatie (28.500 panelen) omzetten in groene waterstof.

Opdrachtgever: o.a. Shell en Enerkem Waar: Rotterdam Investering: 200 miljoen euro Beslissing: eind 2022 Shell, Enerkem en Havenbedrijf Rotterdam vormen het langverwachte waste-to-chemicals-project om tot waste-to-jet. De partners gaan per jaar 360 kiloton niet-recylcebaar afval omzetten in 80 kiloton jetfuel (70%) en nafta (30%). Als de vergunningaanvraag voor het herziene project soepel verloopt, kan de productie in 2025/26 beginnen.

PETROCHEM 4 - 2022 52 PROJECTENOpdrachtgever : RWE Waar: Eemshaven Investering: onbekend Beslissing: 2023

Opdrachtgever: Shell Waar: Emmen Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Het project Eemshydrogen van RWE omvat de bouw van een 50 MW-elektrolyzer in de Eemshaven met een directe aansluiting op windpark Westereems van RWE. Als RWE in 2023 een definitieve investeringsbeslissing neemt, kan het in 2025 groene waterstof produceren. BioMCN is dan de eerste klant. Mogelijk neemt Evonik ook groene waterstof af. 2022

Opdrachtgever: RWE Waar: Geleen Investering: onbekend Beslissing:

Opdrachtgever: Teijin en BioBTX Waar: Emmen en Delfzijl Investering: onbekend Beslissing: onbekend Teijin en BioBTX hebben grote investeringsplannen om de Twaron-vezels van Teijin te verduurzamen. Teijin is al zo ver dat de engineering wordt voorbereid. BioBTX heeft nu een demofabriek in Groningen en denkt aan een fabriek – mogelijk in Delfzijl – van enige tientallen miljoenen euro’s. De investering van Teijin zou een veelvoud daarvan bedragen.

MARKET REVIEW DDMDEMONTAGEDemontage B.V. Demontage, Sloopwerken Industriële Website:E-mail:Tel:3454Asbestsaneringverhuizingen,PWDEMEERN+31(0)30-6669780info@ddm.euwww.ddm.eu MANUFACTURING EXECUTION SYSTEMS (MES) MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl PIPE DutramexSUPPORTSB.V. Energieweg 19 4143 HK LEERDAM Tel: +31(0)345 - 61 40 11 E-mail: Website:sales@dutramex.comwww.dutramex.com Veerhangers & -supports Hydraulische StaalconstructiesCounterIsolatiepakkettenGlijplatenKlemsystemenPijpondersteuningenPijpophangingenBewegingsbegrenzersTrillingsdempersSchokdempersWeightSystemen PROCESS CONTROL MAGION Process Control Engineering B.V. Wolga 5 2491 BK DEN HAAG Tel: +31 (0)70- 444 27 70 Fax: +31 (0)70- 444 20 82 E-mail: info@magion.nl Website: www.magion.nl BCSTUDBOLTSBasco MANUFACTURER OF HIGH INTEGRITY Tel:9160VierschaarstraatBOLTING7ALOKEREN+32934821 35 E-mail: sales@basco.be Website: www.beck-industries.com WARMTEBEHANDELING Elektrisch voorwarmen en gloeien / Inductie verwarmen / Stationaire en mobiele gloeiovens / Uitdrogen beton en coatings Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 3251 LZ STELLENDAM Postbus 52 3250 AB STELLENDAM Tel: +31 (0)187- 49 69 40 Fax: +31 (0)187- 49 68 40 E-mail: info@delta-heat-services.nl Website: www.delta-heat-services.nl SMIT Heat Treatment PO Box 117 5430 AC Cuijk Locatie ScheepsbouwwegRotterdam:45, Rotterdam +31 78 699 96 www.smit-industrial.comcuijk@smit-industrial.comHavenlaanLocatierotterdam@smit-industrial.com90Cuijk:16,KatwijkNB Indien u ook vermeld wilt worden in de Market Review van neemtPetrochem,udan contact op met Jetvertising, Vincent IJff, tel. 070 399 0000.

RWE wil op Chemelot een installatie bouwen die organische reststromen verwerkt tot grondstoffen-pellets, om die via vergassing om te zetten in circulaire waterstof. Over de afname van deze waterstof is RWE in gesprek met OCI, het moederbedrijf van kunstmestproducent OCI Nitrogen.

Opdrachtgever: Vattenfall Waar: Amsterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Investering

Uniper wil groene waterstof gaan produceren op haar Maasvlakte-locatie. Het bedrijf onderzoekt de mogelijkheden van een elektrolyse-installatie die om te beginnen een capaciteit van 100 MW krijgt. In de verdere toekomst kan de capaciteit groeien naar 500 MW. Een investeringsbesluit volgt in 2022.

Vattenfall heeft plannen voor de bouw van een 10 megawatt elektrolyzer op het terrein van de voormalige Hemweg-centrale in Amsterdam. De elektrolyzer moet in 2024 operationeel zijn. Eventueel wordt de capaciteit tegen 2027 nog verhoogd naar 100 megawatt. Het bedrijf neemt in 2022 een definitief besluit over project HY4Am.

Wintershall wil ongeveer 120 kilometer ten noorden van Den Helder olie en gas winnen (blok F17). De verwachte productie zou maximaal 20.000 vaten olie en 500.000 kubieke meter gas per dag zijn. Het gas wordt per pijpleiding getransporteerd. De olie wordt in een onderwateropslagtank opgeslagen die wekelijks wordt geleegd. Sluiskil begin 2022 Yara wil in Sluiskil groene ammoniak produceren. Daarvoor werkt het samen met offshore windparkontwikkelaar Ørsted. Een 100 megawatt elektrolyzer moet de windenergie van Ørsted omzetten in groene waterstof, waarmee Yara zo’n 75.000 ton groene ammoniak per jaar kan maken, en vervolgens groene meststoffen.

:

Opdrachtgever: Zeeland Refinery Waar: Vlissingen Investering: onbekend Beslissing: onbekend Zeeland Refinery heeft plannen voor de bouw van een honderdvijftig megawatt elektrolyzer in Vlissingen. Deze zou vanaf 2025 waterstof aan de raffinaderij kunnen gaan leveren. Een groeipad naar één gigawatt in 2030 behoort ook tot de mogelijkheden.

Investering: onbekend Beslissing: uiterlijk

Waar:

PETROCHEM 4 - 2022 53 Opdrachtgever: Uniper Waar: Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2022

Opdrachtgever: UPM Waar: Maasvlakte 2 Rotterdam Investering: onbekend Beslissing: 2023

Opdrachtgever VoltH2 Vlissingen : 35 miljoen euro Beslissing: eind 2022 VoltH2 bouwt een groene waterstoffabriek in Vlissingen. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid die jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof kan produceren. Sweco ontwerpt de installatie zo dat deze kan worden uitgebreid naar 100 MW. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 miljoen euro.

Het Finse UPM wil een geavanceerde bioraffinaderij met een capaciteit van 500.000 ton hernieuwbare brandstoffen in Rotterdam bouwen. Grondstoffen zijn houtige biomassa, vloeibaar afval en andere restgrondstoffen. Het havenbedrijf Rotterdam heeft voor UPM een terrein op Maasvlakte 2 gereserveerd.

Opdrachtgever: Wintershall Waar: Blok F17 Investering: onbekend Beslissing: onbekend

Opdrachtgever: Yara Waar:

Opdrachtgever: VoltH2 en Virya Energy Waar: Terneuzen Investering: 40 miljoen euro Beslissing: eind 2022 VoltH2 Terneuzen en Virya Energy bereiden de bouw van een groene waterstoffabriek op industriepark Axelse Vlakte in Terneuzen voor. Het gaat om een 25 MW elektrolyse-eenheid. De fabriek zal jaarlijks tot 3.600 ton groene waterstof produceren. Eventueel kan de productie later nog worden verdubbeld en mogelijk verdrievoudigd. De investering voor de eerste fase is begroot op 35 tot 40 miljoen euro.

NIEUW OpdrachtgeverPROJECT : VoltH2 Waar: Delfzijl Investering: 80 tot 100 miljoen euro Beslissing: medio 2023 Na de aankondiging van twee Zeeuwse waterstoffabrieken in Vlissingen en in Terneuzen heeft VoltH2 nu ook plannen voor een 50 MW elektrolyzer in Delfzijl. De fabriek vereist een investering van 80 tot 100 miljoen euro. Als alles volgens plan verloopt, begint de bouw in 2024.

Initiatieven Maar voor het zover is, moeten wel nog even die transitie door. Vele initiatieven zijn gestart. Verderop in deze Petrochem vindt u meer info over alle projecten die momenteel lopen of binnenkort van start gaan. Niets dan hulde daarvoor. En wees vooral niet bang dat het niet snel kan, want de geschiedenis laat zien dat dit wél mogelijk is. Chris Aldewereld is ingenieur Scheikundige Technologie en werkzaam als HSE Aldewereld@gmail.comSpecialist.

Hang uw Nomex-pak maar op zolder, u gaat het misschien nog nodig hebben. U kunt straks tenminste vertellen dat u erbij was, toen!

Helaas, helaas, de vakantieperiode is voor de meesten van ons alweer voorbij. En wat was het warm en droog. Hoogst waarschijnlijk een direct gevolg van de klimaatverandering. Het is voor velen dan ook geen vraagstuk meer of we hier iets aan moeten doen, eerder wanneer en hoe snel. En dat het snel kan gaan lijkt soms wat onzeker, maar afgelopen vakantie werd mij duidelijk dat we grote veranderingen als mensheid al eerder hebben doorstaan en dat het soms sneller gaat dan we vooraf zouden hebben gedacht. Eén verandering die misschien wel het begin was van het eind van het fossiele-brandstoffentijdperk is die van het sluiten van de steenkoolmijnen, zowel in Nederland als later ook in de ons omringende landen van West-Europa. Wat toen ogenschijnlijk een langdurig proces zou worden, is uiteindelijk toch best vlot verlopen. Moois Ja, hoor ik u denken, dat heeft uiteindelijk decennia geduurd, want tussen de sluiting in Nederland en bijvoorbeeld België en Duitsland heeft tientallen jaren gezeten. Maar laten we eerlijk zijn, in die tussenliggende jaren heeft er niet zoveel gespeeld. Die tijdsperiode komt voornamelijk doordat de regeringen van de verschillende landen verschillend dachten over het gebruik van steenkool en niet durfden over te gaan tot een algehele sluiting. Als de beslissing eenmaal is genomen, kan het vervolg snel worden uitgevoerd. Laten we nu dan vooral niet te afwachtend zijn en collectief overgaan tot actie. En bekijk het ook eens van de positieve kant. Kijk eens hoeveel moois er is ontstaan in de landen om ons heen. Hoe leuk is het om bijvoorbeeld tijdens een vakantie rond te lopen met (klein) kinderen op de voormalige mijnterreinen en het industriële erfgoed, waar allerlei tentoonstellingen en recreatie-activiteiten worden ontplooid. En terwijl je uitleg geeft over hoe dat “vroeger” ging, te bedenken dat we hier spreken over hooguit iets meer dan één generatie geleden. Er zijn nog volop mensen van wie de (groot)vader nog in de mijnbouw heeft gewerkt. Bedenk eens hoe het er over nóg een generatie kan uitzien!

COLUMN PETROCHEM 4 - 2022 54

Ouderwets idee Jammer genoeg hebben we in Nederland nagenoeg alles verwijderd wat wijst op het mijnbouwverleden, maar we krijgen een nieuwe kans. We staan aan de vooravond van een nieuwe energietransitie, één waarin we afscheid gaan nemen van andere fossiele brandstoffen. Laten we er iets moois van maken. Wat wilt u dat we gaan doen met die naftakrakers, raffinaderijen en andere industrieën die straks erfgoed zullen worden? Een museum? Een pretpark? In elk geval hebben we mensen nodig die de toekomstige generaties kunnen vertellen over de tijd waarin we nog plastic maakten uit aardolie. Iets wat zij dan, als het goed is, een héél ouderwets idee vinden. Doet u mee? Net als de mijnwerkers nu doen, vol trots gekleed in de werkkleding van toen, vertellen over de “lang vervlogen tijd”. Hang uw Nomex-pak maar op zolder, u gaat het misschien nog nodig hebben. U kunt straks tenminste vertellen dat u erbij was, toen!

Afscheid

•

Lengkeek Staalbouw BV | Oppermanstraat 80, 3194 AC Hoogvliet NL | T +31 (0)10 Met jaar ervaring zijn wij gespecialiseerd onderhouds-, reparatie-, inspectie- en in de zware en (petro)chemische industrie. zeer omstandigheden, snelheid van en flexibiliteit staan altijd voorop! Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen Andus Group: een internationaal opererende met gespecialiseerde werkmaatschappijen die wereldwijd actief zijn in een breed industrieel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com

BV | Oppermanstraat 80, 3194

• Staal- en trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc. • Inmeting en engineering door eigen professionals. • On-site werkzaamheden onder

levering

Lengkeek Staalbouw AC Hoogvliet

Lengkeek Staalbouw is een zelfstandige werkmaatschappij binnen Andus Group: een internationaal opererende holdingmaatschappij met gespecialiseerde werkmaatschappijen die wereldwijd actief zijn in een breed industrieel Kennismaken?werkveld. Graag. Bel of kijk op www.lengkeek-staalbouw.nl of www.andusgroup.com Maatwerk | vakmanschap | veiligheid (VCA-P)

in operationele fabrieken. • Montagewerkzaamheden tijdens turn-arounds. • Betrouwbaarheid,

uitdagende

bijna 90

Lengkeek

Lengkeek Staalbouw realiseert als fullservice aanbieder, staalconstructie onderdelen voor industriële productiefaciliteiten. Met bijna 90 jaar ervaring zijn wij gespecialiseerd in onderhouds-, reparatie-, inspectie- en nieuwbouwwerkzaamheden in de zware en (petro)chemische industrie. Staal- en trapconstructies, platforms, leidingbruggen, tijdelijke constructies, etc. Inmeting en engineering door eigen professionals. On-site werkzaamheden onder zeer uitdagende omstandigheden, in operationele fabrieken. Montagewerkzaamheden tijdens turn-arounds. Betrouwbaarheid, snelheid van levering en flexibiliteit staan altijd voorop!

holdingmaatschappij

•

Maatwerk | vakmanschap | veiligheid (VCA-P)

•

- 416 16 44 | E info@lengkeek-staalbouw.nl Lengkeek Staalbouw realiseert als fullservice aanbieder, staalconstructie onderdelen voor industriële productiefaciliteiten.

NL | T +31 (0)10 - 416 16 44 | E info@lengkeek-staalbouw.nl

•

nieuwbouwwerkzaamheden

Kennismaken?werkveld. Graag. Bel

in

•

Deze dynamische tijden vragen om flexibele oplossingen. Als internationale aardgasleverancier werken wij met prijs- en leveringsconcepten op maat en weten we alles van risicomanagement. Graag analyseren wij met u de risico’s waardoor onze oplossingen aansluiten op uw behoeften. Zoekt u een professionele partner? Op ons kunt u rekenen. Neem contact met ons op als u wilt weten wat onze energieoplossingen voor uw bedrijf kunnen betekenen: omv-gas.nl