Jan R. PAŚKO, Pięćdziesiąt lat temu polskie czasopisma fotograficzne donosiły

50 lat temu polskie czasopisma fotograficzne donosiły

Jan R. Paśko

W lipcowym numerze „Fotografii” z 1971 r. Alfred Ligocki zamieścił artykuł pt. Podróż do kresu fotografii artystycznej, napiany jako obszerna recenzja wystawy Fotografów Poszukujących. Autor twierdził w nim, że plastyka pełniła funkcje pozaplastyczne, sakralne, propagandowe, moralizatorskie itp. Podkreślał też, że:

[w] miarę rozwoju wiedzy i techniki, decydującego o kształtach współczesnej cywilizacji, dialog z przyrodą tracił na znaczeniu i sztalugi ustawiane w plenerze stały się czcigodnym zabytkiem.

Jako krytyk Ligocki ustosunował się też do reprodukowanych prac lub fragmentów wystawy. Na zakończenie autor zauważył:

Chciałbym tylko podkreślić, że gdyby potrafiły one samych autorów lub innych artystów fotografów zainspirować do dalszej penetracji tych obszarów bez imitowania bezradnych gestów współczesnej awangardy plastycznej, wystawa obecna, mimo jej kardynalnych pomyłek, odegrałaby pozytywną rolę w polskiej fotografii artystycznej.

Wirgiliusz Juodakis — starszy wykładowca Wileńskiego Uniwersytetu Państwowego — zwrócił uwagę, że w Małym leksykonie fotografii (nr 11/1970) popełniono błąd w ustaleniu lat pracy Jana Bułhaka na Uniwersytecie Wileńskim. Swoje stwierdzenie opiera na odpowiednich dokumentach, znajdujących się w archiwum tejże uczelni. Autor artykułu zauważył, że Jan Bułhak pracował na Uniwersytecie nie od roku 1921, ale od 1919.

Halina Krüger omawia wydany po raz pierwszy w Związku Radzieckim almanach prezentujący dorobek artystów różnych republik. Wojciech Tuszko przedstawia sprawozdanie z Interkamery’71, na które to wydarzenie składały się targi techniczne, fotograficzne i filmowe, targi książki i prasy fotograficznej oraz wystawy fotograficzne i filmowe, wymienia ponadto imprezy towarzyszące. Odbyła się też konferencja redaktorów naczelnych czasopism fotograficznych. Tematem obrad było zastosowanie technik audiowizualnych w procesie nauczania. Wygłoszono wiele referatów (jednym z mówców był też Tuszko). Autor przedstawił ponadto kilka nowości, stwierdzając, że istnieje tendencja do automatyzowania procesu ekspozycji.

Sierpniowy numer „Fotografii” rozpoczyna artykuł Antoniego Dzieduszyckiego pt. Nowa Galeria, inna fotografia. Autor omówił w nim pokaz Natalii Lach-Lachowicz, który zainicjował działalność nowej wrocławskiej galerii „Permafo”. Galeria ta zamierza interesować się m.in. „takim wzmacnianiem sygnałów z rzeczywistości, by wszystko, co wydaje się być znane i banalne, ujawniło swą niezwykłość, nowość i obcość”. Artykuł został zilustrowany wybranymi pracami autorki, zaliczanej do młodej generacji artystów wrocławskich.

Halina Krüger pisze o fotografii litewskiej. Na wstępie stwierdza, że prace litewskich artystów w ostatnich latach mają pewne wspólne cechy, co pozwala na mówienie o litewskiej fotografice. Dalej stwierdza, że w centrum zainteresowania prawie wszystkich autorów jest człowiek. Najczęściej stosowaną formą przekazu jest (foto)reportaż. Tematem dosyć często spotykanym w litewskiej fotografii jest też akt kobiecy, wykonywany na łonie przyrody, co autorka zilustrowała fotografią Rusałki autorstwa Liudvikasa Ruikasa (1938–2004). Zwązek Fotografików Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej z władzami centralnymi w Wilnie skupiał wówczas około 150 członków, którymi byli profesjonaliści i zaawansowani amatorzy. Litewscy

[51]

fotograficy mogli poszczycić się nie tylko katalogami wystawowymi, ale też almanachami zdjęć. Artykuł został zilustrowany wybranymi pracami.

W dodatku „Fotoamator” Halina Krüger pisze o studenckiej fotografii w Szczecinie, przy okazji omawiania wystawy prac studentów politechniki. Henryk Hermanowicz przedstawia sylwetkę niedawno zmarłego krakowskiego fotografika Józefa Rosnera (1892–1971). Jak pisze — jest to uzupełnienie artykułu z 1965 r., dlatego też tekst zawiera informacje dotyczące działalności fotografika w Krakowie od 1936, czyli od chwili przybycia do miasta.

Krystyna Gorazdowska uzupełnia wspomnienia o prof. Bronisławie Kupcu (1909––1970), opublikowane przez Janinę Mierzecką w 10 numerze „Fotografii” (w roku 1970). W swoich wspomnieniach opisuje jego działalność w powojennym Wrocławiu.

W Małym leksykonie fotografii krótko przedstawiono biografię Konrada Brandla.

Wrześniowy numer czasopisma rozpoczyna artykuł Urszuli Czartoryskiej pt. Myśląca kamera — fetysz czy ogniwo badania świata? Autorka zaczyna swą wypowiedź od stwierdzenia:

Pisząc o relacjach między fotografią a plastyką nie można pominąć zmian w tej materii, jakie się dokonały parę lat temu za sprawą tzw. sztuki konceptualnej. Fotografia, zatracając tu swoje „prywatne” walory estetyczne i piętno autorskiego wykonania, przełamując reprodukcyjną służebność, spełnia albo rolę ważnego przekaźnika dokonań plastycznych, inną drogą niedających się w ogóle sformułować, albo też stanowi jedyną formę bytowania dzieła.

Po krótkim ustosunkowaniu się do sztuki konceptualnej autorka dokonała analizy działalności artystycznej wybranych twórców wraz z omówieniem kilku ich prac.

Wojciech Tuszko omawia wystawy artystyczne na Interkamera’71, których było kilkanaście: Jeden dzień, przygotowana przez redaktora „Sowietskoje Foto”, Szkoła fotograficzna Wielkiej Brytanii, Japonia 12 × 10, IFAM-Hobby’70, Słońce świeciło jasno całą noc, Kryzys Ameryki, Świat w konturach, Fotografia włoska wczoraj i dziś, Wystawa Johna Heartfielda, Wystawa Viléma Heckla, NRD w barwach, Fotografia sportowa NRF.

Jan Sunderland przygotował wspomnienie o Januszu Podoskim, zmarłym 5 marca 1971 r. w Warszawie. Artysta ten urodził się 4 września 1898 r. w Łosicach na Podlasiu. W 1925 r. ukończył Warszawską Szkołę Sztuk Pięknych (obecnie ASP). Aby pozostawić u siebie ślad po sprzedanych lub darowanych obrazach, zaczął je fotografować. Z czasem fotografowanie rozszerzył na zdjęcia rodziny, znajomych, kolegów malarzy. Znakomicie opanował światłocień. W ostatnim roku przed wojną należał do nieformalnego Fotoklubu Warszawskiego, do którego należeli też m.in. T. Cyprian, M. i W. Dederko, J. Sunderland. Podolski należał do ojców-założycieli ZPAF-u. W ostatnich latach życia jego pasją stała się muzyka. Sporo zdjęć artysty zakupiło Ministerstwo Kultury i Sztuki.

W Małym leksykonie fotografii umieszczona jest notatka o Janie Jaroszyńskim (1876––1956), urodzonym w okolicach Krasnegostawu. W 1907 r. artysta ten przyjęty został do Towarzystwa Miłośników Fotografii w Warszawie. Twórczość jego leży na pograniczu dobrego dokumentu krajoznawczego i artyzmu. Niestety, cały dorobek Jaroszyńskiego spłonął w czasie powstania warszawskiego (1944). Z jego twórczością możemy się zetknąć w czasopismach i książkach, w których zostały umieszczone reprodukcje jego zdjęć.

Z prac Komitetu Historii Fotografii ZPAF dowiadujemy się między innymi o „odkryciu zespołu 1400 autorskich odbitek prac Jana Bułhaka z lat 1916–1920”. Z rubryki „Wystawy” dowiadujemy się natomiast, że w Krakowie, w tym czasie można, było oglądać wystawy: w Salonie KTF wystawę zorganizowaną z okazji jubileuszu 75-lecia Krakowskie-

[52]

go Towarzystwa Fotograficznego, pokonkursową wystawę pn. Przyroda i krajobraz regionu krakowskiego oraz potrzeba ich ochrony, można było też odwiedzić II Międzynarodowy Salon Fotografii Artystycznej „Wenus’71, tym razem odbywający się pod hasłem: Akt i portret. W klubie Aktora SPATiF odbyła się natomiast wystawa Klimaty Krakowa autorstwa Stanisława Markowskiego. W Galerii Krzysztofory z kolei gościła wystawa: Fotografowie poszukujący. W Galerii Klubu MPiK można było obejrzeć prace Eugebniusza Wilczka z Jugosławii, w Galerii „Rytm” ZDK HiL w Nowej Hucie — audio-wizualną wystawę fotografiki studium aktu Witolda Michalika

Medale lub pierwsze nagrody na międzynarodowych wystawach i konkursach za granicą otrzymali Jerzy Wardak, Andrzej Krynicki i Zbigniew Zielonacki.

Post scriptum: 75 lat temu, w sierpniu 1946 r., ukazał się pierwszy po wojnie numer czasopisma „Świat Fotografii”. Periodyk poświęcony był sprawom fotografii użytkowej i artystycznej. Wydawało go Stowarzyszenie Miłośników Fotografii w Poznaniu. Więcej o tym wydawnictwie przedstawimy w kolejnym numerze „mgFoto Magazynu”.

[53]

Grzegorz Żądło, Zbuntowane niebiosa

[54]