INTO business Leiden zomer 2020 by INTO business

Powervrouwen met hart voor de zaak

Leiden

Familiebedrijven | Zomer 2020

EEN GREEP UIT ONS AANBOD

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR AALSMEER

TE HUUR KATWIJK

Rietwijkeroordweg 48

Ca. 23.400 m² nieuwbouw bedrijfsruimte (waarvan 980 m² ‘turn key’ kantoorruimte)

deelverhuur mogelijk vanaf ca. 800 m² tweetal “turn key” kantoorunits van in totaal 237 m² vrije hoogte van ca. 8 meter beschikt over 15 loading docks 130 parkeerplaatsen op eigen terrein. Huurprijs: € 350,-- per parkeerplaats per jaar. energielabel A

TE HUUR LEIDEN

Ambachtsweg 1/a

Nieuwstraat 7

Ca. 340 m² bedrijf/ kantoorruimte

Ca. 72 m² winkelruimte

gelegen midden in het historische centrum van Leiden nabij Hudson’s Bay, By May, Bagels & Beans, Sundays en Rituals. goed bereikbaar via de Rijksweg A4 en de Rijksweg N11. frontbreedte ca. 4 meter zeer goed bereikbaar met het openbaar vervoer per direct beschikbaar.

ca 275 m² showroomruimte en ca. 65 m² kantoor ideaal in gebruik te nemen voor commerciële doeleinden gelegen nabij Albert Heijn en Beddenreus frontbreedte ca. 8 meter 3 eigen parkeerplaatsen per direct beschikbaar

Huurprijs: € 37.500,-- per jaar.

Huurprijs: € 2.000,-- per maand.

Huurprijs: € 45,-- per m² per jaar (bedrijfsruimte) en € 120,-- per m² per jaar (kantoorruimte).

TE HUUR LEIDEN TE KOOP Vijf Meiplein 18

TE HUUR LEIDEN

Haagse Schouwweg 8

Haarlemmerstraat 213

Ca. 120 m² winkelruimte

Ca. 4.305 m² kantoorruimte

Ca. 155 m² winkelruimte

deelverhuur mogelijk vanaf 400 m² Solitair, modern kantoorgebouw, bekend als ‘Leidsche Schouw II’ gevestigd naast Zorg & Zekerheid en Holliday Inn energielabel C goed bereikbaar via de Rijksweg A4 en de provinciale weg N206

gelegen in stadsdeelcentrum ‘De Luifelbaan’ nabij Albert Heijn XL, Lidl, Pearle, Kruidvat en HEMA ca. 6,5 meter frondbreedte station Leiden Lammenschans op loopafstand per direct beschikbaar voldoende parkeergelegenheid in de omgeving

Huurprijs: € 18.000,-- per jaar Koopsom: € 295.000,-- kosten koper

TE HUUR NOORDWIJK

gelegen op toplocatie aan de Haarlemmerstraat te Leiden nabij H&M, Pull&Bear, Bershka, HEMA en C&A. ca. 5 meter frondbreedte CS Leiden op loopafstand gelegen in het stadscentrum hoogwaardig opleveringsniveau

Huurprijs: € 35.000,-- per jaar

Huurprijs: € 135,-- per m² per jaar

TE HUUR NOORDWIJK

De Hooge Krocht 2

TE KOOP ZOETERWOUDE

Van Panhuysstraat 15

Nieburch

Ca. 470 m² kantoorruimte

Ca. 237 m² kantoorruimte

Ca. 78 tot 226 m² nieuwbouw bedrijfsunits

gelegen op Businesscenter ‘Cleypoort’ kantoorunits beschikbaar vanaf 19 m² gelegen op de tweede verdieping repressief kantoorgebouw voorzien van moderne faciliteiten uitstekend bereikbaar via de A44, alsmede Katwijk, Noordwijk, Rijnsburg en de N206 vrij parkeren op openbaar terrein per direct beschikbaar

Huurprijs: € 115,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 140,-- per m² per jaar

deelverhuur mogelijk vanaf ca. 88 m² tweetal “turn key” kantoorunits van in totaal 237 m² maatschappelijke bestemming uitstekend bereikbaar via de A44 en provinciale weg N206 vrij parkeren op openbaar terrein in directe omgeving van Woningstichting Stek, De Witte School, KwikFit, Shell en het sportcomplex van Voetbalvereniging Noordwijk

uitstekende bereikbaarheid vanaf A4 en N11 gelegen aan Produktieweg bedrijventerrein Grote Polder meerdere units koppelen is mogelijk eigen parkeerplaatsen uitgebreide brochure op aanvraag beschikbaar

Koopsom: v.a. € 119.750,-- v.o.n.

EEN GREEP UIT ONZE TRANSACTIES

Vrijheidslaan 35 | 2321 JR Leiden | tel. 071 - 5233 277 e-mail: leiden@basis.nl | website: www.basis.nl

TE HUUR KATWIJK

Ambachtsweg 13

Badstraat 3

HO V LL ERH AN U Ca. 165 m² winkelruimte D UR gelegen op toplocatie in winkelgebied Katwijk & D nabij Douglas, Blokker, Hema en Kruidvat A B ca. 8,5 meter frontbreedte A A actieve winkeliersvereniging RR N nabij Boulevard en al haar faciliteiten ET hoogwaardig opleveringsniveau T Huurprijs: € 55.000,-- per jaar

PA RT VE IC RK UL O Ca. 2.597 m² winkelruimte IE CH deelverhuur is bespreekbaar RE terrein T vrij parkeren op openbaar A aangewezen PDV locatie BE A diverse bedrijven gevestigd opLgebied EGN van volumineuze detailhandel GE aanvaarding in overleg met verhuurder nabij bouwmarkten Gamma en Karwei R

Jan Evertsenlaan 2

DI VE VO RH Ca. 2.238 m² kantoorruimte RC UU E RD voormalig schoolgebouw HO deelverhuur bespreekbaar uitstekende (zicht)locatie USAAN BTW vrije verhuur is bespreekbaar IN flexibele huurtermijnen zijn bespreekbaar G

nabij Supermarkt Dirk en Rabobank Huurprijs: € 70,-- per m² per jaar

Huurprijs: van € 45,-- m² per jaar tot € 65,-- m² per jaar

TE HUUR RIJNSBURG

TE HUUR LEIDEN

Katwijkerbroek 37a

VE R AB HU Ca. 550 m² bedrijfsruimte RI UR BO D‘Katwijkerbroek’ gelegen op bedrijventerrein vrije hoogte van ca. 7 meterB AA .V N overheaddeuren . maakt onderdeel uit van een bedrijfsverzamelgebouw goede bereikbaarheid aanvaarding in overleg

W VE ES RH P U FI U Ca. 86 m² kantoorruimte NA RD representatieve uitstraling NC A vrije hoogte van ca. 3,5 meter E AN gelegen op het voormalige Groenoordterrein B. twee parkeerplaatsen V. en ca. 250 kg/ m² vloerbelasting van ca. 1.000 kg/ m² (BG)

(1e verdieping) oplevering 1 april 2020

Huurprijs: € 25.000,-- per jaar

TE HUUR LEIDEN

Gabriël Metzustraat 52

Kooilaan 49

VE PR RH IJS UU Ca. 1.008 m² winkelruimte M R ca. 20 meter frontbreedteE D PP AA nabij Albert Heijn en Hoogvliet ER N casco oplevering per direct beschikbaar inclusief laad- en losruimte goede bereikbaarheid Huurprijs: € 120,-- per m² per jaar

Huurprijs: € 1.300,-- per maand

TE KOOP LEIDEN

Sint Aagtenstraat 4 - 14/a / 2e Binnenvestgracht 14 - 14/a

PA RT VE IC RK Ca. 1.300 m² strategisch UL O vastgoed C IEwoonruimte waarvan ca. 600 m² RE HT gelegen in binnenstad Leiden BE AA nabij CS Leiden volledig verhuurd LE N diverse huurders GG

uniek beleggingsproduct Koopsom: N.o.t.k.

TE KOOP NOORDWIJK Huygensstraat 44

PA A RT AN IC G Ca. 2.843 m² kantoorruimte UL EK IE OCPark Noordwijk gelegen op Space Business solitair / hoogwaardigRkantoorpand E HT 65 parkeerplaatsen BE A grotendeels verhuurd LE AN energielabel C G uitstekend bereikbaar via de A44 enGprovinciale ER weg N206 Koopsom: N.o.t.k.

TE HUUR ZOETERWOUDE TE KOOP Oranjelaan 29-31

RK EL OC EK H Ca. 1.435 m² bedrijfsruimte TR T A met kantoor O AN“Grote Polder” gelegen op bedrijventerrein strategische ligging T EC DE verhard buitenterrein HN G gunstige prijs-/kwaliteitverhouding kantoorruimte ca. 215 m² op 1e verd. IE RO K O 10 parkeerplaatsen T

Huurprijs: vanaf € 47.500,-- k.k. per jaar - € 85.000,-- k.k. Koopsom: Vanaf € 510.000,00 k.k. - € 960.000,00 k.k.

Inhoud Coverstory 6

Hart voor de Zaak

Het gesprek 14

Jolanda van der Maden in gesprek met Bert en Lisa van Ommen

Columns 25 39 55 71

Hart voor de Zaak

Thijs Hemmes Erik Versnel Ramses Braakman Rico Verhoeven

Reportages 10 20 26 43 52 56 60 63 64

Themaverhaal familiebedrijven Sloosgroep Ricoh Document Center Haaglanden The Field BDO Den Haag Credion Gemeente Leiden – Autoluw TEEKENSKARSTENS advocaten notarissen Ondernemersvereniging BioScience Park Leiden

Het gesprek

Sloosgroep

Ricoh Document Center Haaglanden

Corona nieuws 30 32 35 40 44 46 50

Crisisteam Economie HBK ﬁscalisten accountants en expat consultants Zorg en Zekerheid Leiden Basketball TEEKENSKARSTENS advocaten notarissen Rapport Blaauwberg – Economie071 Rabobank Leiden-Katwijk Ondernemend Leiden

En verder 24 28 58 69

Feiten en Cijfers INTO business Golf Cup INTO businessclub Colofon

Editorial Welkom in de anderhalvemetereconomie

ZZ Leiden

TK advocaten notarissen

Credion

Bio Science Park Leiden

Van de eerste schok zijn we bekomen. Nu het vervolg. Voor de een is dat makkelijker dan voor de ander. Immers, het is nogal een verschil of je in de evenementenbranche of als zakelijk dienstverlener actief bent. Wil de echte ondernemer opstaan? Het is een veelgehoorde vraag. Een vraag die te simpel is. Immers, je zou maar een restaurant hebben. Het op stel en sprong op poten zetten van een bezorgservice is een doekje voor het bloeden geweest. Toch druipt de inventiviteit van veel ondernemers af. Er worden soms bijzondere bokkesprongen gemaakt om toch maar rendabel te kunnen zijn. Hulde voor deze entrepreneurs. In dit magazine staat het familiebedrijf centraal. Wat blijkt? Corona heeft op iedereen vat, maar de familiebedrijven blijken opnieuw bovengemiddeld crisisbestendig te zijn. Ze hebben vet op de botten, de lange termijn voor ogen en maken nu dankbaar gebruik van hun trouwe netwerk. Hoe doen zij dat toch? INTO business geeft antwoord. Q2 is voor INTO business geen business as usual gebleken, maar wie harder werkt kan, met en zonder creativiteit, toch een eind komen. Zie hier het resultaat. Daar zijn we trots op. En we zijn trots op alle organisaties die de ondernemers dagelijks ondersteunen. Maar we zijn bovenal trots op de ondernemers hier. Chapeau voor de wijze waarop zij hun ondernemingen voortzetten. Hun tip: niet klagen, maar kansen grijpen. Want die doen zich desondanks volop voor. Welkom in de anderhalvemetereconomie. Oscar Middeldorp

HART VOOR DE ZAAK HANTEERT PRINCIPES VAN FAMILIEBEDRIJF Dit jaar gaat Hart Voor De Zaak haar 25e levensjaar in. Hoe blijf je als bureau relevant? Hoe zorg je dat je blijft innoveren? Hoe borg je de continuïteit? Ramses Braakman: “Goede vragen waar we eigenlijk altijd mee bezig zijn. Relevantie betekent dat je van grote waarde blijft voor je klanten. Dat je met creativiteit écht het verschil maakt in resultaat. Niet voor niets hameren wij altijd op meetbaarheid van onze campagnes in termen van traffic, omzet of merkbekendheid. Relevant zijn, betekent ook blijven innoveren. Zo hebben we bewust ons team verjongd. Talenten hebben de ruimte en verantwoordelijkheid om nieuwe initiatieven te ontplooien. Het team dat er nu staat, is een mix van ervaren jaren en jonge toptalenten in ons vak. Met elkaar delen we de drive om klantverwachtingen te overtreffen. Die mentaliteit vormt de basis van onze continuïteit. En het maakt ons ook een leuke club om bij te werken.

Zingeving belangrijker dan maximale winst Ik ben opgegroeid met het mooie Leidse familiebedrijf van mijn vader. Mijn jongste broer zet dit gelukkig voort. Ik ken de waarde van continuïteit van dichtbij. Niet streven naar winstmaximalisatie voor aandeelhouders, maar werken aan relevantie op de langere termijn. Dat heeft raakvlakken

met dingen als goed zorgen voor je team, voor je omgeving en ook met zingeving, wat tegenwoordig purpose schijnt te moeten heten. Verder anticipeer je altijd op de mogelijkheid, dat er mindere tijden kunnen komen. Je wilt vet op de botten om de onverwachte, maar nodige investeringen te kunnen doen. Bij Hart Voor De Zaak hanteren we de principes van een familiebedrijf. We hebben duurzame relaties met onze klanten, we investeren anticyclisch en hebben ons langdurig verbonden aan Leidse clubs zoals o.a. Xenia Hospice, ZZ Leiden basketball en Rugbyclub DIOK. Ook zijn we actief in tal van besturen en netwerken ter ondersteuning van de economie in de stad.” En hoe is het dan nu –in tijden van corona– met de mannen van Hart Voor De Zaak? “Ha ha…met de mannen gaat het goed. En dat is voor een groot deel te danken aan de vrouwen van Hart Voor De Zaak. Onze powervrouwen met een missie. Kijk, je hebt een bepaalde mix nodig van eigen creatief initiatief en onderlinge praktische afstemming. Onze powervrouwen vormen hier een soort eigen middenveld. En je weet: op het middenveld wordt de slag gewonnen. Ik zou zeggen: maak kennis met de toekomst van Hart Voor De Zaak: Jacqueline de Groot, Marta Klement en Lisa Colstrup. ‘Dat is een goed stel, hoor,’ zou Theo Reitsma zeggen.”

Coverstory

Winkelwagen als wieg Jacqueline de Groot (1976) leerde al vroeg, dat er een verband bestaat tussen klantvriendelijkheid en geld verdienen. Haar wieg was een winkelwagen. Zij hadden thuis een supermarkt. Kinderen in een supermarktgezin krijgen vanzelf van alles mee op het gebied van logistiek en commercieel inzicht. Dat talent kan overal van pas komen, maar zeker op het snijvlak van projectmanagement en communicatie. Jacqueline vervult de rol van senior accountmanager. En hoe! Zij is een accountmanager van het type terriër. Wat ze beetkrijgt, laat ze pas los als het allemaal tiptop in orde is voor haar klanten. Continu zijn er veel en verschillende dingen te regelen. Dan heb je het liefst zo’n ervaren accountmanager die doorvraagt, details dubbelcheckt en die regelmatig –ook in het weekend– zelf polshoogte komt nemen... of het allemaal wel gaat zoals gepland.

Zeldzaam: creatieve allrounder Vorig jaar trok Marta Klement (1990) met haar succesvolle Buro Millennial in bij Hart Voor De Zaak. Naar verwachting klikte dat zo goed, dat de geplande fusie met ingang van 2020 een feit werd. Marta combineert als artdirector evidente designkwaliteiten met een gestructureerde benadering van projecten en klanten. Die combi kom je zelden tegen. Bij Marta krijgen klanten én-én; topcreatie en toporganisatie. De veelzijdigheid van Marta doet zich ook voor op het graﬁsche vlak. Als dochter van een drukker heeft ze een grote liefde voor alles wat van de pers komt. Als millennial is zij opgegroeid met en verknocht aan online design. Hoe zij deze expertises naadloos in elkaar laat overvloeien kun je zien in een campagne als Trakteer jezelf op Leiden.

Content is Queen Elke dag vertellen wat je te bieden hebt. Lekker meebewegen met de seizoenen, de feestdagen en andere dingen die de stemming van de consument bepalen. En dat allemaal via kanalen die heel goed zijn in het segmenteren van doelgroepen. Wie goed gebruik maakt van social media gaat op den duur het verschil merken. Alleen: wat is goed? Lisa Colstrup is goed. Zij zorgt ervoor dat een uiting –élke uiting– bijdraagt aan je merkuitstraling. De post moet aandacht trekken, graﬁsch verzorgd zijn, inhoudelijk correct, taalkundig juist én bondig geformuleerd. Het werk van een social media en community manager vraagt om een mix van inventiviteit en precisie. Lisa (1994) heeft een stinkhekel aan losse eindjes. Dat is een goede eigenschap als je een contentkalender continu gevuld wilt houden.

Moeten ze bij u zijn? Dan moet u bij ons zijn. Weten hoe? Marta en Jacqueline nodigen je graag uit voor een kennismakingslunch. Mail naar marta@hvdz.nl of jacqueline@hvdz.nl

8 TEKST & FOTO'S Hart voor de Zaak

TRAKTEER JEZELF OP LEIDEN De Stad van Ontdekkingen heeft bezoekers veel te bieden. Maar in de Leidse en de omringende regioâ&#x20AC;&#x2122;s is niet iedereen zich daarvan bewust. Daarom heeft Centrum Management Leiden Hart Voor De Zaak gevraagd een campagne te ontwikkelen die duidelijk maakt, waarom een consument (even afgezien van corona) naar de binnenstad zou moeten gaan. Leiden is een veelzijdige grote stad met een historische kern, waar altijd wat valt te beleven. Kortgezegd is Leiden een beloning. De campagne nodigt daarom mensen uit om

Coverstory

Hart Voor De Zaak werkt voor een breed en gevarieerd scala aan inspirerende klanten: (inter) nationaal gerenommeerde bedrijven, retail en winkelcentra, overheden, startende ondernemers, instituten en belangengroepen. Neem een kijkje op onze website: hartvoordezaak.nl

zichzelf (en anderen) op Leiden te trakteren. De bezoekredenen zijn ingedeeld in vier categorieĂŤn: SHOP, PROEF, BELEEF en ZIE. De multimediale campagne voorziet ook in een enthousiast ontvangen trakteerkaart (cadeaubon) en een toolkit met handige middelen voor ondernemers. Deze zijn inzetbaar bij winkels, horecabedrijven en culturele instellingen. Een campagne voor een stad gaat vooral leven, als zij gedragen wordt door mensen die dagelijks hun rol in gastvrijheid vervullen.

Familiebedrijf crisisbestendiger

Wie denkt dat familiebedrijven alleen goed zijn voor betrokken familieleden, heeft het mis. Ook voor werknemers zonder bloedband wordt bovengemiddeld goed gezorgd. Zij zijn geen familie, maar worden wel als zodanig beschouwd. Zij zijn als het ware een van hen. Mede daarom ﬂoreert het Nederlandse famliebedrijf en presteert dit in deze tijd van economische crisis beter dan andere bedrijven. Eigenaren van familiebedrijven danken het succes mede aan hun medewerkers en zien de binding van hun medewerkers als belangrijkste asset. Hun inzet is, zo blijkt uit onderzoek, bovengemiddeld. De medewerkers beseffen dat zij de familienaam uitdragen en daarom belangrijke vertegenwoordigers zijn van het bedrijf. In Nederland werken 4,3 miljoen mensen in een familiebedrijf. Hiermee dragen ze bij aan bijna de helft van de totale werkgelegenheid in ons land. Zoals elk bedrijf hebben ook familiebedrijven hun eigen unieke voordelen en uitdagingen. Om succesvol te zijn, moeten de voordelen worden benut en de uitdagingen overwonnen worden.

Trots en loyaal Betrouwbaar, trots en loyaal zijn positieve associaties die familiebedrijven oproepen. Niet alleen op ﬁnancieel vlak doen familiebedrijven het goed, de medewerkers zijn in het algemeen erg tevreden over hun werkgever en de continuïteit wordt beter bewaakt, waardoor familiebedrijven langer dan andere bedrijven blijven bestaan. Familiebedrijven worden van generatie op generatie overgedragen en de leiders zitten langer dan andere directieleden op hun stoel. Dit bevordert de stabiliteit binnen een organisatie. De leiders weten dat hun familienaam kwetsbaar is

Familiebedrijven

Ook voor werknemers zonder bloedband wordt goed gezorgd en dit brengt een groot gevoel van toewijding en verantwoordelijkheid met zich mee. De inzet van de leiders en medewerkers leidt op de lange termijn tot veel voordelen, zoals sterke klantrelaties en een betrouwbaar imago.

Valkuilen Met grote afstand het oudste familiebedrijf in Nederland is touwslager G. van der Lee uit Oudewater. Opgericht in 1545, dus ruim 50 jaar voor de Gouden Eeuw en de oprichting van de VOC. Sinds de overname in 2013 is het bedrijf officieel geen familiebedrijf meer, maar geen enkel ander bedrijf mocht zo lang het predikaat ‘familiebedrijf’voeren. Van der Lee ging 14 keer over van generatie op generatie.

'CIRCA 30 PROCENT OVERLEEFT DE EERSTE GENERATIEWISSELING, SLECHTS 13 PROCENT DE TWEEDE' De overdracht is de grootste valkuil van menig familiebedrijf. Slechts 30 procent overleeft de eerste generatiewisseling. Bij de tweede generatiewisseling overleeft slechts 13 procent de overdracht. De grootste oorzaak wordt toegedicht aan de vorige generatie, die het leiderschap slecht uit handen kan geven. Dat is de reden waarom veel adviseurs erop hameren dat de vroegere directie zich na de overdracht moet terugtrekken. Om verder beslagen ten ijs te komen luidt een ander advies om vroegtijdig met de overdracht te beginnen. Gemiddeld is het gezond dat dit proces 5 tot 10 jaar duurt. Op deze manier kunnen belangrijke aspecten vastgesteld worden en kan iedereen wennen aan de toekomstige CEO.

KIRSTEN ONDERWATER ZWS FACILITAIR ONDERHOUD Families kennen waarden die vaak doorgevoerd zijn in het familiebedrijf. Wat zijn jullie waarden? Dat we eerlijk en ﬂexibel zijn naar de klanten en zelf invallen mocht er geen andere optie zijn. Deze waarden hebben ons zeker tijdens de huidige coronatijd geholpen. Eerlijkheid is ons binnen de familie met de paplepel ingegoten. Empathie hebben naar de klant én ons personeel is voor ons een belangrijke waarde; in goede en slechte tijden oprecht geïnteresseerd zijn in de klant. In hoeverre merk je, los van familiebanden, dat je een familiebedrijf bent? Bij een familiebedrijf zet iedereen in tijden van nood zijn schouders eronder zonder dat dit wordt gevraagd. Het is niet meer dan normaal dat je je met veel enthousiasme blijft inzetten, een stapje harder doet en bedenkt waar je kansen liggen. Doordat er bij een crisis een heel gezin betrokken is, merk je dit ook bij maatregelen die er genomen moeten worden. Dat is toch anders dan wanneer je bij een ander bedrijf in dienst bent. Het werk loopt een beetje over in de privésferen. Hoe overleef je met je bedrijf de coronacrisis? Blijven meedenken met de klanten! Enerzijds wil de klant minder uitgeven in coronatijd en anderzijds moet alles schoon blijven. Dan moet je samen kijken wat mogelijk is. Personeel moet worden betaald en klanten willen alles schoon, maar werken minder op kantoor. Daar waar nodig is, moeten wij mensen verplaatsen en wordt er van ons personeel ﬂexibiliteit verwacht. Bezuinigen dus, maar ook uitbreiden van kansen. Hoe belangrijk is de familienaam zakelijk gezien? Alhoewel wij de familienaam niet in het logo dragen, is de naam Onderwater wel al heel lang verbonden aan ZWS. Het belangrijkste voor ons blijft echter toch de klanten personeelsrelatie!

SABINE BOONEKAMP DRANKENGROOTHANDEL BOONEKAMP Families kennen waarden die vaak doorgevoerd zijn in het familiebedrijf. Wat zijn jullie waarden? Onze kernwaarden liggen vast in de historie van ons bedrijf. Ooit zijn ze ontstaan en toegepast en nu zijn ze er gewoon. Als je een relatie bent van Drankengroothandel Boonekamp, dan ben je onderdeel van onze familie en wij beloven je dan ook een - Groot en gevarieerd assortiment - Snelle levering - Zeven dagen per week bereikbaar - Persoonlijk en betrokken - Horeca advies door experts In hoeverre merk je, los van familiebanden, dat je een familiebedrijf bent? Onze kernwaarden zitten in de genen van onze organisatie. Deze genen bepalen de relatie met leveranciers, medewerkers en klanten. Wij bestaan dit jaar veertig jaar en zijn er erg trots op dat wij klanten en medewerkers hebben die met energie, passie en betrokkenheid daadwerkelijk al veertig jaar bij ons zijn. Hoe overleef je met je bedrijf de coronacrisis? Door de coronamaatregelen is ook ons bedrijf tien weken gesloten geweest. Sinds 1 juni kunnen we gelukkig weer werken. De overheid heeft een goed steunpakket aangeboden en daar hebben we ook gebruik van gemaakt. De 1,5 meter regel voor de horeca is moeilijk. Het worden spannende tijden hoe we dit, als het weer herfst wordt, kunnen hanteren en wat dat betekent voor de omzet bij de horeca en dus ook bij ons. Ons enthousiaste team staat klaar om deze crisis te overwinnen, op naar 41 jaar Drankengroothandel Boonekamp. Hoe belangrijk is de familienaam zakelijk gezien? Drankengroothandel Boonekamp méér dan drank alleen! Onze familienaam is de zakennaam, dus heel belangrijk.

Familiebedrijven

'FAMILIEBEDRIJVEN KEREN LIEVER GEEN DIVIDEND UIT DAN DAT ZIJ MEDEWERKERS ONTSLAAN'

Hoeksteen van de identiteit

Familiebedrijven in crisistijd

Ook de waarden van een familiebedrijf komen na de overdracht op losse schroeven, waardoor het kompas uit beeld raakt. Waarden vormen de hoeksteen van de identiteit van een familiebedrijf. Bij een generatiewisseling worden de familiewaarden kwetsbaar. Nieuwe generaties leven in een andere wereld en hebben andere inzichten. Bij het herijken van bedrijfswaarden moet gekeken worden naar het feitelijke gedrag en de keuzes die in het verleden zijn gemaakt. Dit vormt de weerslag van de onderliggende waarden.

Uit onderzoek van Universiteit Nyenrode blijkt dat familiebedrijven minder hard groeien dan nietfamiliebedrijven, maar wel recessiebestendiger zijn. Het coronavirus brengt ernstige economische gevolgen met zich mee. Van de Nederlandse familiebedrijven ziet een kwart de winst of een deel van de winst in rook opgaan. Daarmee presteert het familiebedrijf beter dan andere, waar dit percentage de 60 aantikt. Baanzekerheid staat dermate hoog in het vaandel bij CEOâ&#x20AC;&#x2122;s van familiebedrijven dat het grootste deel zichzelf liever geen dividend uitkeert dan medewerkers ontslaat.

TEKST Lia Larsen | FOTO John Brussel

'Het laatste wat ik wil is frictie in de familie'

V.l.n.r. Bert van Ommen, Jolanda van der Maden en Lisa van Ommen

Tussen de wanden met brilmonturen in Pallas Optiek praten vader Bert van Ommen en zijn oudste dochter Lisa met Jolanda van der Maden over een bijzondere periode in hun leven: de overname van de zaak in Noordwijk van vader op dochter. Al meer dan 20 jaar is JAN© Accountants en Adviseurs betrokken bij dit familiebedrijf. Handen schudden kan uit voorzorg door het coronavirus niet, maar de sfeer is er niet minder

om. De winkel is ruim genoeg om te voldoen aan de coronamaatregelen. Pallas Optiek heeft gelukkig geen nadelige gevolgen ondervonden van de ‘intelligente lockdown’. Ook heeft het niet geleid tot vertraging in het overnameproces. Hoe kijk je terug op het moment dat jij destijds Pallas Optiek overnam van jouw voorganger? Toen mijn vrouw Ivonne en ik het bedrijf overnamen, werkte ik al 10 jaar voor de eigenaar. Op een gegeven moment dacht ik: wat ik voor

Het gesprek

“Een goede accountant waarmee je een vertrouwensband hebt, is belangrijk” een baas kan, kan ik ook voor mezelf. Ik was nog geen 40 jaar en besprak dit idee met de eigenaar, mijn werkgever. Dat viel gelukkig in goede aarde, want hij erkende mijn zelfstandigheid en ambitie. Ik herinner mij nog heel goed dat hij met de papieren naar mij toekwam met de jaarcijfers en een overnameprijs. Dat was voor mij allemaal heel abstract. Ik had geen idee wat de zaak moest kosten. Ivonne werkte voorheen jarenlang bij een bank en haar directeur adviseerde ons contact op te nemen met JAN© Accountants en Adviseurs (destijds Kwestro Faas Slobbe). Begeleiding door een goede accountant was belangrijk, zo overtuigde hij mij. Na ongeveer zeven weken was de zaak rond: per 1 januari 1997 was ik de eigenaar. Voor de buitenwereld veranderde er niets, maar intern natuurlijk wel.

serieuze plannen. Ik woonde al op mijzelf en zocht een manier om geld te verdienen om de huur te betalen en tegelijkertijd te studeren. Ik volgde de opleiding tot opticien via de beroepsbegeleidende leerweg en rondde die versneld in twee jaar af. Op advies van mijn ouders deed ik werkervaring op bij een keten. Na de opleiding solliciteerde ik bij Federmann Brillen en Contactlenzen in Haarlem, waar mijn vader de eigenaar nog kende omdat hij er zelf ook ooit werkte. Het was een schot in de roos en mijn ondernemerslust groeide.

Zijn er in dat eerste jaar zaken geweest waarvan je uit ervaring Lisa aanraadt om het anders te doen? Het grote verschil bij deze overname is, dat ik nog even betrokken blijf bij de zaak en zodoende Lisa kan bijstaan. Als ze wil sparren over vakinhoudelijke zaken, als ze vragen heeft of als het even tegen zit. Destijds stond ik er direct na de overname vaktechnisch gezien alleen voor, samen met Ivonne die mij altijd professioneel hielp bij de administratie. Ik verwacht dat Lisa straks veel aan jou, Jolanda, als adviseur zal hebben in dat opzicht. Een goede band met je accountant is belangrijk. Ik weet nog dat ik Piet Ruigrok (jouw voorganger) tijdens het overnameproces soms wel vijf keer in de week opbelde.

Bert: Onze samenwerking gaat enorm goed. We hebben allebei het hart op de tong. Als er iets is, zeggen we elkaar de waarheid en dan is direct de lucht geklaard. Hoe drukker het is, des te beter we zijn. We weten dus wat we aan elkaar hebben en door onze goede samenwerking verloopt dit overnameproces ook soepel.

Lisa, jij bent als het ware opgegroeid met de zaak. Op welk moment ontstond bij jou de wens om je ouders op te volgen? Na de Havo heb ik van alles gedaan, van kunstacademie tot opleidingen in marketing en horeca. Ik werkte overal en nergens. Op mijn drieëntwintigste realiseerde ik mij dat het tijd werd om richting te geven aan mijn carrière. Op zonnige zondagen werkte ik al eens mee in de zaak voor de verkoop van zonnebrillen. Nog steeds zonder

Op een avond, twee jaar geleden, belde Bert Lisa op. Zijn medewerkster bleek helaas ernstig ziek. Lisa: Toen mijn vader mij vroeg om in de zaak te komen werken hoefde ik daar niet lang over na te denken.

Jolanda: Bij overnames hebben de kopende en verkopende partij meestal een verschillend belang. Daarom luidt het algemene advies om ieder een eigen adviseur in de arm te nemen. Niet voor niets besteedt de opleiding voor Trusted Advisor Familiebedrijven (TIAS) aandacht aan de psychologische kant van overnames bij familiebedrijven. Emoties spelen immers dikwijls een rol. Zakelijk gezien behartig ik als accountant de belangen voor Pallas Optiek van Bert. JAN© wil het overnameproces gedegen begeleiden. Daarom heeft Bert – op mijn advies – een onafhankelijke waardebepaling laten uitvoeren. Hoe heb jij, Bert, het ervaren dat ik dat traject voor jullie samen begeleid? Bert: Ik waardeer het dat je veel tijd besteedt om Lisa de ﬁnanciële ins and outs van het runnen

Bert van Ommen (63) is gediplomeerd opticien en contactlensspecialist. Sinds 1997 is hij samen met zijn vrouw Ivonne eigenaar van Pallas Optiek in de Hoofdstraat in Noordwijk. Lisa van Ommen (31) is geboren en getogen in Noordwijk. Gediplomeerd opticien. Sinds 2018 assisteert ze haar vader bij Pallas Optiek. Vanaf 1 januari 2021 is Lisa officieel de nieuwe eigenaar. Jolanda van der Maden (46) werkt bijna 12 jaar bij JAN© Accountants en Adviseurs en is sinds 2015 partner accountant en verantwoordelijk voor de vestiging in Valkenburg.

van een eigen bedrijf uit te leggen. Voor mij is het namelijk het allerbelangrijkste dat er geen enkele frictie ontstaat in de familie. Openheid en vertrouwen vind ik essentiële voorwaarden in de begeleiding van dit overnametraject. Er waren ook andere geïnteresseerden om Pallas Optiek over te nemen. Ik heb een duidelijke afweging gemaakt aan wie ik zou willen verkopen. Ik herken mijzelf in Lisa en ik weet zeker dat het haar lukt om de zaak succesvol voort te zetten. Bovendien weet ik dat Lisa en jij goed samenwerken.

Jolanda: Wat gaat er door jouw hoofd, bij de gedachte dat je straks eigenaar bent, Lisa? Dat ik dan alle keuzes zelf maak, bijvoorbeeld als het gaat om merken, leveranciers en uitstraling van de zaak. Ik wil helemaal achter de producten kunnen staan, die ik verkoop. Sinds ik bij Pallas werk heb ik veel over de inkoop geleerd. Ik ben ervan overtuigd dat ondanks omstandigheden zoals nu met corona, onze klanten blijven komen. We hebben door de jaren heen met veel klanten uit alle windstreken een goede band opgebouwd. Natuurlijk moet ik ervoor zorgen dat dat zo blijft. Een mooi merkmontuur uitzoeken en een goede bril laten aanmeten is een beleving, waar we veel tijd en aandacht aan geven. Daar halen we veel voldoening uit. Jolanda: In jullie vak uitoefening kan ik jullie niet adviseren, maar wel als het gaat om ﬁnanciële bedrijfsvoering. Na uitvoerig overleg met onze jurist is een koop-verkoopovereenkomst

Het gesprek opgesteld. In eerste instantie zou Bert zich volledig terugtrekken na 1 januari 2021. Op een later moment kwam ter sprake dat Bert een dag per week betrokken blijft, tegen een zakelijke vergoeding. Dat vond jij, in het begin lastig als vader. Ik adviseerde je om dat zakelijk vooraf goed te regelen. Personeel inhuren kost immers ook geld.

ook aantrekkelijk zijn voor een jongere doelgroep met een daarbij passend assortiment brillen en lenzensystemen. De zaak heeft een chique, klassieke uitstraling, die past bij onze klantenkring. Klanten willen met veel zorg, aandacht en service een exclusieve designbril bij ons aanschaffen. Ik ben ervan overtuigd dat wij ons juist daardoor onderscheiden van de grote ketens en webshops.

Hoe kijk je daar nu op terug? Bert: Ooit zei iemand tegen mij: ‘Harde afspraken maken een zachte scheiding en zachte afspraken maken een harde scheiding’. Maar het gaat hier om mijn dochter. Ik wil er gewoon voor haar zijn. Toen ik er langer over nadacht, was ik blij met je advies. Eigenlijk heb je mij steeds op alle vragen waarvan ik ‘s nachts wakker lag (en waarover ik je dan de volgende dag belde) een geruststellend en vakkundig antwoord gegeven.

Jolanda: Wat denk jij nodig te hebben van je accountant-adviseur in de toekomst? Lisa: Openheid en eenvoud graag! Ik ben goed in mijn vak, maar cijfermatig minder sterk.

Jolanda: Lisa wat vind jij ervan dat je vader nu voor jou gaat werken? Ik moest enorm wennen aan dat idee. Nu geeft het mij veel rust te weten dat ik een vangnet heb. Zowel mijn vader als mijn moeder werken het eerste jaar een dag mee. Ook waardeer ik het dat jullie mij beiden, vanuit jullie ervaring, keer op keer geruststellen en het vertrouwen uitspreken dat het allemaal goed komt. Omdat ik mijn ouders en jou volledig vertrouw, heb ik nooit overwogen om een derde, onafhankelijke partij erbij te halen. Jolanda: Lisa, hoe ga je Pallas Optiek naar de toekomst neerzetten? Voorlopig zal ik weinig veranderen. Op termijn wil ik TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S Mike van Bemmelen

Wat zou je collega-ondernemers willen adviseren die hun bedrijf willen verkopen? Bert: Laat je bijstaan door een goede accountant die het bedrijf begrijpt. Hij of zij is namelijk de verbindende factor. En ja, daar hangt een prijskaartje aan. Zelf betaal ik liever voor goede kwaliteit en een goed resultaat dan andersom. Het past ook bij onze eigen klantbenadering. Jolanda: Lisa, wat zou jij andere ondernemers adviseren? Als het goed voelt, de onderlinge verhoudingen goed zijn en je de juiste adviseur erbij betrekt, waag dan zeker de sprong! Jolanda: Het is niet alleen voor mij prettig om te kunnen sparren met gespecialiseerde collega’s op kantoor. Ook voor jullie heeft dat veel voordelen. Advies over juridische of belastingtechnische zaken of arbeidscontracten is altijd binnen handbereik.

Reportage

De stad wordt steeds mooier. Leuk om daar een steentje aan bij te dragen, letterlijk en ﬁguurlijk. Sloos, wie kent deze naam in de regio Leiden niet? In 1956 richtte Piet Sloos senior Sloos & Zoon op, om het later over te dragen aan zijn zoon Jan. In 1998 neemt zijn zoon Piet het op zijn beurt over en inmiddels werkt ook al de vierde generatie in dit echte familiebedrijf. Vader Piet en zoon Wesley in gesprek over hard werken, innovaties, trots zijn en leren van elkaar.

Zoals dat bij zoveel familiebedrijven gaat, kreeg Piet Sloos, nu 42 jaar werkzaam in de zaak, het ondernemen met de paplepel ingegoten. Zo ging het ook bij zijn zoon Wesley. Vader Sloos vertelt: “De eerste 15 jaar nam ik hem mee en heeft hij buiten gewerkt met de stratenmakers. Daarna ging hij de uitvoering in om te helpen.” Wesley: “Ik heb altijd alles leuk gevonden wat ze hier deden. Wat ik het meest heb meegekregen is de motivatie en het harde werken van de stratenmakers. Niet zeuren en gewoon doen. Het is zwaar werk, daar heb ik veel respect voor. Nu ben ik overal te vinden. Ze noemen me hier op de zaak vaak ‘Wegley’. Dan ben ik weer in de loods of de opslag, op kantoor in gesprek met leveranciers of ‘s ochtends vroeg in Limburg op bezoek bij een klant.”

Leren van fouten Ondernemen is de 27-jarige niet vreemd. Zes jaar geleden zette hij zijn eigen bedrijf WS Tuinproducten, ook onderdeel van SloosGroep, op. “Dat heb ik opgericht om onderhoudsproducten voor sierbestrating te verkopen. Omdat deze

producten ontzettend goed werken bij problemen zoals kalkuitbloei, verkleuring of het verwijderen van algen en mossen, werd ik benaderd door diverse betonproducenten van sierbestrating voor het oplossen van problemen met bijvoorbeeld tegels waarbij de kleur of impregnant niet goed was”, vertelt hij enthousiast. “Dat kunnen we verhelpen met onze reinigingsproducten en impregneermiddelen. Het eerste jaar ging het meteen zo goed, dat we besloten het assortiment uit te breiden met producten die echt nodig zijn in onze branche en de GWW, zoals voegmiddelen, steenlijmen en accessoires. We hebben ons verdiept in voegmiddelen en het product eigen gemaakt. We werken er veel mee en gaan geen uitdaging uit de weg. Onze kennis wordt dan ook gewaardeerd. We hebben inmiddels zo’n 125 verkooppunten in Nederland en verkopen alleen aan de vakhandel.” Zijn vader vult aan: “Het nieuwste product is je zelfherstellende voeg WS SmartSand.” Wesley vervolgt: “Klopt. Sinds een paar maanden hebben we een nieuw voegmiddel in de markt gezet en dat verkoopt boven verwachting goed. Ondergronden bewegen, waardoor voegen kunnen scheuren. We hebben een heel ﬂexibel product in letterlijke zin. Het middel van buigen en heel wat spanningen van de ondergrond opvangen zonder dat het scheurt. En stel nou dat het toch scheurt door verkeer, weersinvloeden of verzakking, dan is het voegmiddel zelfherstellend. Na een regenbui reactiveert het bindmiddel, waardoor deze soepel wordt, het gaat uitzetten en weer hecht bij eventuele scheurtjes. Super innovatief dus.” Hoe is het als vader om te zien dat je zoon ook zo ondernemend is? “Heel leuk. Van niets is WS Tuinproducten een grote speler in de markt geworden. Het is leuk om te zien dat hij zoveel

Wesley Sloos

'Vier bedrijven onder ĂŠĂŠn dak, dat is pas handig!'

Reportage passie voor het vak heeft. Hij verkoopt niet zomaar iets, maar hij wil precies weten wat erin zit, wat het doet en wat de resultaten zijn.” Piet betrekt Wesley bij allerlei aspecten van het bedrijf, ze overleggen veel. Wesley: “Iedere dag leer ik weer. Ook van fouten die je maakt. En natuurlijk zijn we het ook weleens niet met elkaar eens. Van de tien keer dat we het oneens waren, was het altijd zo dat mijn vader alle tien de keren gelijk bleek te hebben. Inmiddels is het overigens negen van de tien keer”, zegt hij met een knipoog. “Ik probeer mijzelf elke dag te ontwikkelen. Hij heeft gewoon meer ervaring. Maar ik krijg die op den duur ook.”

Vernieuwingen Voor de toekomst staat een overname op de agenda. Wanneer precies weten de heren nog niet. “Zoiets gaat natuurlijk niet vanzelf. Hij kan niet alles in z’n eentje doen, hij moet de juiste mensen om zich heen verzamelen. Dat komt nog wel.” Dat betekent niet dat Wesley geen vernieuwingen kan inbrengen. Hij vertelt: “Mijn vader heeft online marketing zoals bijvoorbeeld social media

onderschat. Als je ziet hoeveel klanten we daaruit halen. Er komen regelmatig mensen langs die ons op Instagram, LinkedIn of Facebook hebben gezien.” Piet: “Dat klopt. En ik leer nog wel meer van hem. Hij praat meer en maakt klanten echt enthousiast. Ik ben een man van weinig woorden, hij is goed in de communicatie.”

Tuin en technologie Innovatie is belangrijk voor vader en zoon. Wesley legt uit: “We hebben circulaire stenen van keramisch afval die nu zes liter water per vierkante meter kunnen opnemen. Op een steen kun je dus een beker water leeggooien, deze zuigt zich vol en geeft vervolgens het water af via verdamping aan de bovenkant en aan de onderkant. Waterhuishouding is voor ons erg belangrijk. We kijken naar nieuwe milieubesparende ontwikkelingen en durven best te stellen dat wij in onze branche hierin voorop lopen. Ik kom overal, hoor en zie alles. In Italië en Spanje waar ons keramiek wordt geproduceerd of bij de groeves van producenten in Duitsland waar onze voegmiddelen

Sloos & Zoon is van origine een aannemersbedrijf voor grond,- straaten rioleringswerkzaamheden. Piet Sloos heeft het uitgebouwd met twee specialistische bedrijven. Zo kwam in 2008 Steenplaza Leiden erbij, waar binnenen buitentegels worden verkocht. En in 2014 werd De Waard Maatwerk opgezet, de tak die meubel- en interieurbouw verzorgt. Dit jaar is Dave de Vogel als compagnon erbij gekomen. Piet vertelt: “Wij hadden de ruimte, de machines en de mensen. Dave heeft de expertise en had een eigen meubelbedrijf. Een mooie combinatie. Dave is zo gepassioneerd en heeft naast zijn waarde voor De Waard Maatwerk ook een positieve invloed op de hele organisatie SloosGroep en daar zijn we heel blij mee.” WS Tuinproducten is het bedrijf van Wesley. Hij vertelt: “Het leuke is dat we klanten kunnen doorverwijzen naar onze bedrijven die allemaal naast elkaar zijn gevestigd op het industrieterrein De Waard. Vier bedrijven onder één dak, dat is pas handig!”

worden gemaakt. Maar ook bij de producenten van sierbestrating laat ik mij graag informeren. We hebben nu bijvoorbeeld ook een VR-unit in onze showroom staan. Het neusje van de zalm! Je krijgt een VR-bril op en hiermee kun je complete tuinen in Virtual Reality zien. Je kunt zelfs verschillende tegels aanklikken en door de tuin of oprit lopen. Tuin en technologie gaan dus goed samen.”

Reportage

Sloos Groep bestaat uit 4 bedrijven

Trots op Leiden Binnen de SloosGroep zijn in totaal zo’n 90 mensen in dienst. Er is weinig verloop, een typische eigenschap van een familiebedrijf. “We hebben allemaal mensen rondlopen die hier vanaf jongs af aan tot hun pensioen werken. Dat komt doordat we een echt familiebedrijf zijn waarbij iedereen ontzettend betrokken is. Je hebt rechtstreeks contact en er zijn korte lijnen. Je kent iedereen persoonlijk. We zijn een bedrijf dat voor een tien wil gaan, met een zes nemen we geen genoegen. Zo zijn al onze medewerkers. We denken graag mee met onze opdrachtgevers. Ken niet of kan niet, komt bij ons niet voor”, vertelt Piet. Wesley vult aan: “We zijn ook echt trots op ons werk en onze mooie stad Leiden. Daar zijn we de laatste tijd toch wel meer uitgesproken over dan voorheen. Want ik vind dat als je ergens goed in bent je ook alle recht hebt om dat uit te spreken.”

'HET IS LEUK OM TE ZIEN DAT WESLEY ZOVEEL PASSIE VOOR HET VAK HEEFT' Ze zijn ook trots om in Leiden werkzaam te zijn. De Garenmarkt, Lammermarkt, de Hooigracht, de Haarlemmerstraat, Morsstraat en de boomspiegels door de hele stad met Leidse Sleutels, zomaar wat projecten van SloosGroep. Piet: “De stad wordt steeds mooier. Leuk om daar een steentje aan bij te dragen, letterlijk en ﬁguurlijk. Als we door de stad lopen, is er bijna geen straat waaraan we niet hebben gewerkt. Dat hebben wij gedaan. Mijn vader, opa, zoon of ikzelf samen met SloosGroep.”

Dave de Vogel

TEKST Marleen Hoogendoorn | FOTO'S John Brussel

SLOOSGROEP Admiraal Helfrichweg 7 2315 VC Leiden www.sloosgroep.nl

Feiten & Cijfers

92%

van de bedrijven in de landbouwsector is een familiebedrijf

Familiebedrijven verwachten in april een omzetverlies van 40% vergeleken met april 2019

60%

Ruim van de familiebedrijven legt zich toe op een duurzame bedrijfsvoering en investeert in duurzame initiatieven op het gebied van mobiliteit en energie Gemiddeld denken familiebedrijven deze coronacrisis 10,3 maanden vol te houden. 12% denkt het maximaal 3 maanden vol te houden

In de provincie Zuid-Holland zijn ongeveer

54.000

vestigingen van familiebedrijven 24

Banketbakkerij en Lunchroom Snijers is opgericht in 1829 en is het oudste familiebedrijf van Leiden

270.000 familie-

Van de ruim bedrijven in Nederland hebben slechts 4.055 bedrijven meer dan 50 medewerkers in dienst

Zandbergen Worldâ&#x20AC;&#x2122;s Finest Meat, met hoofdkantoor in Zoeterwoude, is 1 van de grootste familiebedrijven van Nederland. Het familiebedrijf begon in 1927 als slagerij in het centrum van Leiden en is anno 2020 een groothandel en totaalleverancier van vlees

68%

van de eigenaren van familiebedrijven is ook in deze tijd optimistisch over de toekomst. Slechts 12% ziet de toekomst na corona donker in.

Column

Familiebedrijven in de spotlights Wat een goed idee om weer eens familiebedrijven in het zonnetje te zetten!

Familiebedrijven kennen hun eigen, jaloersmakende, dynamiek. Hoe doen ze het? Altijd het verschil maken in bevlogenheid, scherpte en boven alles betrokkenheid? Het antwoord is simpel: er is gewoon geen enkel vangnet! En dat vraagt dus doorlopend inventiviteit, doorzettingsvermogen en lef. Ook in coronatijd zie je dat de familiebedrijven toch de beste kaarten in huis hebben om te overleven en als eerste de kansen die er wél liggen op te rapen. Een ander typerend aspect van familiebedrijven is dat de continuïteit voorop staat. Ten behoeve uiteraard van de familie, maar daarmee eveneens van haar stakeholders, waaronder werknemers, klanten, etc. En daarmee wordt intuïtief bereikt wat we bij de meeste andersoortige bedrijven vaak hardop moeten benoemen. Met het vingertje in de lucht: ‘Denk erom: alleen continuïteit bindt jullie als partners in dit bedrijf!’ Stel je toch eens voor dat iedere ondernemer, maar ook de CEO’s van deze wereld, bezig zou zijn met de continuïteit van het bedrijf, in plaats van de hoogte van het salaris en het verbeteren van de marge ten koste van de klant? Tja, dan krijgen familiebedrijven het wellicht nog heel lastig. Het is maar een ideetje… Natuurlijk kleven er ook nadelen aan familiebedrijven, want de mee-ondernemende familieleden hebben (gelukkig!) niet allemaal dezelfde talenten en eigenschappen, terwijl ze vaak wel geacht worden een rol in het familiebedrijf in te nemen. Zoiets leidt tot wrijving, vaak hoogoplopend, maar met continuïteit als FOTO John Brussel

THIJS HEMMES

Bij mijn club weet ik er alles van, al is het alleen maar omdat de zaak de plek is waar ik de grootste kans heb mijn echtgenote tegen te komen, of onze jongens die voortdurend worden ingevlogen voor sjouw-, archief-, etc.-werk, waar niemand zin in heeft.

verbindende factor en hoogste waarde (je ziet elkaar immers toch weer bij het kerstdiner) komt het meestal goed. Vanuit mijn optiek levert het in ieder geval de boeiendste gesprekken op en wordt het bedrijf er alleen maar sterker van. Ik wens u veel continuïteit! Thijs Hemmes - HBK belastingadviseurs Bezoekadres: Hoofdstraat 2 | 2351 AJ Leiderdorp 071 - 542 27 20 | t.hemmes@hbk.eu | www.hbk.eu

Gert-Wim Zandbergen en Jan Pieter Verweij

DOCUWARE IS DE NIEUWE OPLOSSING VAN RICOH

NIEUWE NORMAAL VRAAGT OM DIGITAAL DOCUMENTBEHEER De komst van het coronavirus heeft een omslag in het bedrijfsleven gebracht. Thuiswerken is meer geaccepteerd geworden. Zien we dit als het nieuwe normaal? Als er in de afgelopen maanden één ding geleerd is, dan is dat wel het belang van goed digitaal documentbeheer om efficiënt thuis te kunnen werken. “Bedrijven komen er achter dat hun medewerkers ook thuis bij alle documenten moeten kunnen komen. Met DocuWare brengen wij de gewenste oplossing”, stelt Gert-Wim Zandbergen, Senior Accountmanager bij Ricoh Document Center Haaglanden.

Document intensieve processen vinden plaats op alle afdelingen van organisaties; van inkoop, verkoop en ﬁnance tot HR. Op kantoor is het al een uitdaging om dit soort processen gestroomlijnd te laten verlopen, laat staan op afstand. “Mensen hebben in deze tijd en ook de komende tijd minder de mogelijkheid om even langs een collega te lopen om iets door te nemen of te bespreken”, vertelt Jan Pieter Verweij, Commercieel Directeur van Ricoh Document Center Haaglanden. “Alles moet centraal beschikbaar zijn.” Jan Pieter weet dat bijvoorbeeld Microsoft en Google ook oplossingen bieden voor het centraal beheren van documenten, zelfs vanuit de cloud. Toch leveren deze producten niet de volledige ondersteuning voor een digitaal werkproces.

Inzetten per documentenstroom Tot voor kort waren de multinationals al wel doordrongen van het nut van een totaal document management systeem, maar bij kleinere tot middelgrote bedrijven komt dat besef juist door het nieuwe normaal. “Zij willen hun documenten op een veilige en toegankelijke plek hebben, want dat thuiswerken gaat nog wel even door”, vult Gert-Wim aan. “Met DocuWare kunnen we dat faciliteren. Het is aan te raden met één proces te beginnen, bijvoorbeeld inkomende facturen of HRdossiers. Zo kun je snel ervaren welke voordelen document management oplevert en besluiten dit uit te breiden naar andere werkprocessen binnen ﬁnance, inkoop of verkoop.” De maatregelen rondom corona hebben ervoor gezorgd dat mensen meer thuis gaan werken. Werkgevers kijken daarom kritisch naar hun processen hoe ze thuiswerken beter kunnen faciliteren. Natuurlijk kun je documenten nog steeds in een afgesloten kast leggen, maar dan heb je geen toegang tot de documenten als je bijvoorbeeld vanuit huis werkt. En wat als iemand van een andere afdeling ook toegang TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

moet hebben tot de documenten? Gert-Wim geeft als voorbeeld een facturatieproces. Naast veel handmatige handelingen met de inkomende facturen op de crediteurenadministratie, is er voor een deel van de facturen goedkeuring nodig van verschillende budgethouders. Naast een lange doorlooptijd, waardoor je betalingskortingen en factuurtermijnen kunt overschrijden, kan het erg onoverzichtelijk zijn in welke fase van het proces de facturen zich bevinden. “Met DocuWare kom je als crediteurenadministratie weer volledig in controle over het proces en bereik je kortere doorlooptijden en minder fouten.”

Reportage

Met DocuWare ben je in staat om de documenten die benodigd zijn in je proces, direct tot je beschikking te hebben, waar en wanneer je die nodig hebt. Je hoeft niet meer te zoeken waar een document staat of ligt en je hoeft ook niet meer na te denken uit welke bron of applicatie het document afkomstig is.

Besparen op een audit Met een digitale workﬂow wordt in een audit-trail proces bijgehouden wie wat wanneer heeft gedaan. Ook op documentniveau wordt bijgehouden wat er met een document is gebeurd. Dit zorgt voor een waterdichte compliance en levert enorme tijdwinst op wanneer er een audit wordt gedaan. Je kunt bijvoorbeeld snel zien wie er goedkeuring heeft gegeven voor de betaling van een factuur. Vanuit haar ervaring met Document Management ziet Ricoh Document Center Haaglanden dat organisaties vaak beginnen met het digitaliseren van het verwerken van inkomende facturen, HRdossiers of het verkoopproces. Dit levert snel grote voordelen op voor een organisatie. “Doordat wij zo’n breed pakket kunnen aanbieden, is dat voor veel bedrijven en organisaties interessanter. De HR-toepassing en contractbeheer maken het tot een mooie totaaloplossing”, weet Gert-Wim. Herkent u zich in deze problematiek en wilt u sparren over de mogelijkheden van DocuWare voor uw bedrijf? Neem dan contact op met Gert-Wim.

RICOH DOCUMENT CENTER HAAGLANDEN De Hooge Krocht 23 2201 TP Noordwijk 071 – 402 00 19 gert-wim.zandbergen@rdchaaglanden.nl www.rdchaaglanden.nl

GOLFBAAN BENTWOUD ORGANISEERT GESLAAGDE VIERDE EDITIE

INTO BUSINESS GOLF CUP 2020:

ANDERS DAN ANDERS Het leek er lange tijd op dat door de coronaperikelen de 2020-editie van de INTO business Golf Cup niet zou plaatsvinden. Golfbaan Bentwoud wilde echter van geen opgeven weten en organiseerde samen met INTO business op 26 juni de vierde editie van de Golf Cup.

Deze editie was anders dan anders gezien alle maatregelen die de organisatie moest nemen, maar desondanks zeker niet minder geslaagd. Vier teams bestaande uit vijftien INTO business relaties uit Alphen aan den Rijn, Gouda, Leiden en Zoetermeer gingen de sportieve strijd met elkaar aan. Het team van Zoetermeer scoorde uiteindelijk de meeste punten. De captains van team Zoetermeer, Martine Schwagermann en Jente Kamphuis, waren zeer blij met het resultaat: “We zijn dit jaar echt voor het optimale gegaan en zijn trots op ons team.

Mede door de hoge temperaturen was het best pittig vandaag. De organisatie had hier gelukkig goed rekening mee gehouden en reed rond met gekoelde dranken.” INTO business uitgevers Werner van den Bosch en Oscar Middeldorp waren eveneens zeer te spreken over het golfevenement: “Ook de rijk aangeklede borrel was tot in de puntjes verzorgd. Wij willen Golfbaan Bentwoud dan ook bedanken voor dit op zo’n korte termijn perfect georganiseerde coronaproof evenement. Op naar de editie van 2021!”

Reportage FOTO'S John Brussel

Crisisteam Economie* is er voor u In de vorige editie van INTO business berichtten we u over het Crisisteam Economie: een samenwerking tussen gemeente Leiden en Ondernemend Leiden met vertegenwoordigers van ondernemers en brancheorganisaties. De afgelopen maanden heeft het Crisisteam niet stil gezeten. Op diverse vlakken zet het zich in om ondernemers lokaal te ondersteunen ten tijde van corona. Zo zijn lokale vaste lasten uitgesteld. En is er een brief gestuurd naar vastgoedeigenaren met het verzoek om coulant op te treden bij het betalen van de huur. Op deze twee pagina’s leest u meer over de activiteiten van de afgelopen en de komende maanden.

Enquête ondernemers De Leidse ondernemer heeft informatie en ﬁnanciële steun nodig, maar wil ook graag samenwerken om deze coronacrisis het hoofd te bieden. Dat is de conclusie uit de enquête die door ruim 400 Leidse ondernemers in april is ingevuld. De maatregelen om de steun en samenwerking te faciliteren zijn deels al uitgevoerd of zijn in voorbereiding. Een aantal concrete acties: het online informatiepunt is verbeterd, ondernemers zijn gewezen op het coronaloket van de Kamer van Koophandel (zie kader), en de campagne ‘Zo blijft Leiden open’ is geïntroduceerd. Lees alle uitkomsten van de enquête op deze webpagina: https://tinyurl.com/ycywnr2v/ Een initiatief van het Crisisteam Economie.

Online informatiepunt ondernemers Veel ondernemers ondervinden ﬂinke gevolgen van de maatregelen rondom het coronavirus. Op het digitaal informatiepunt vindt u informatie over bestaande en nieuwe landelijke regelingen, zoals de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers 2 (Tozo 2), waar ondernemers gebruik van kunnen maken. Daarnaast vindt u informatie over stimuleringsmaatregelen, voorbeeldbrieven voor het aanvragen van huurverlaging en lokale initiatieven. www.leiden.nl/ondernemen-corona

Zo blijft Leiden open! Met dit motto willen we bewoners bewust maken hoe zij bij kunnen dragen aan het veilig en verantwoord open houden van Leiden. Met een campagne worden bewoners en bezoekers erop gewezen dat ze ook op rustigere momenten kunnen gaan winkelen en om de instructies van de horeca goed op te volgen. Onderdeel van de campagne zijn druktemeters die geplaatst zijn in de stad en die real time laten zien hoe druk het is. Zowel in het winkelgebied als in het gebied waar veel terrassen zijn. Op de website www.leidenopen.nl is deze informatie voor iedereen te vinden. Een initiatief van het Crisisteam Economie.

*Het crisisteam economie bestaat uit afgevaardigden van: Ondernemend Leiden, Hoteloverleg, Bedrijvig Leiden, Centrummanagement Leiden, VNO-NCW Bedrijfsleven Rijnland, KHN, gemeente Leiden, Leiden Marketing, Ondernemersfonds Leiden, Leiden Bio Science Park, Business Platform Schipholweg, Vastgoed Binnenstad Leiden en BV Leiden.

Reportage

Trakteerkaart Kent u de trakteerkaart al? Deze cadeaubon met een minimale waarde van €10 is te verkrijgen bij de VVV Leiden en enkel te besteden bij aangesloten Leidse ondernemers. De bon vormt een goede manier om Leidse ondernemers gedurende deze crisis te steunen: voor ondernemers zijn er geen kosten verbonden aan deelname. De komende periode wordt de Trakteerkaart in het kader van de ‘Trakteer jezelf op Leiden-campagne’ onder de aandacht gebracht van bezoekers. Meer informatie: www.centrumvanleiden.nl. Een initiatief van Centrummanagement Leiden en Leiden Marketing.

Snel weten voor welke regelingen u in aanmerking komt als ondernemer? Doe de regelingencheck: www.kvk.nl/corona/regelingencheck/

Webinar ‘Ondernemen en coronastress’

Zomer in Leiden met afstand de beste

De coronacrisis heeft niet alleen ﬁnancieel grote gevolgen voor ondernemers. Ook mentaal is de impact groot. Omdat veel ondernemers het lastig vinden om te praten over de zorgen die ze hebben, organiseerde het Crisisteam Economie op woensdag 1 juli de webinar ‘Ondernemen en coronastress’. Tijdens het mini-college ‘Stress, angst en somberheid, waar hebben we het eigenlijk over?’ leerde Laura Steenbergen, docent aan de Universiteit van Leiden, bestuursleden van ondernemersverenigingen hoe zij klachten kunnen herkennen en hoe zij daar mee om kunnen gaan. Om deze kennis vervolgens weer te kunnen delen met de ondernemers in de stad.

Diverse stadspartners hebben de handen ineengeslagen voor een herstelplan Leiden. Onder de noemer ‘Zomer in Leiden, met afstand de beste’ zijn verschillende initiatieven samengebracht die Leiden er op de korte- en langere termijn bovenop moeten helpen. Het plan omvat campagnes, programmering en veiligheidsinitiatieven die integraal worden ingezet om de Leidse economie weer op gang te helpen. De eerste initiatieven zijn in juni van start gegaan en zijn gericht op het bereiken en activeren van bewoners van de stad en de regio. Lees het hele herstelplan op de website van Visit Leiden: https://tinyurl.com/ZomerinLeiden

Een initiatief van het Crisisteam Economie. TEKST Gemeente Leiden

Een initiatief van Centrummanagement Leiden, Cultuurfonds Leiden en Leiden Marketing.

Reportage

Ondernemen is omdenken Familiebedrijven moeten omdenken, innoveren en herijken, aldus Thijs van Gastel van HBK ﬁscalisten_accountants & expat consultants. Zo komen we deze crisis te boven. Een eerlijk gesprek over ondernemen in coronatijd. “2020 gaat wel pijn doen, maar er zijn zeker ook kansen.” Zelf lag hij precies één nacht wakker toen het coronavirus in ons land uitbrak. Niet zo gek, Thijs van Gastel was net partner geworden bij HBK ﬁscalisten_accountants & expat consultants. “Maar al gauw besefte ik: ook dit is ondernemen. Toen viel er een grote last van mijn schouders. Het is toch ook wel gaaf om in deze periode te werken voor onze klanten.” Het is anders dan anders bij HBK in Leiderdorp, waar net de voorletters van de stichters in de nieuwe huisstijl aan de muur pronken. Er wordt veel vanuit huis gewerkt. Van Gastel vertelt: “De eerste periode heb ik wel zeven dagen per week gewerkt. Alleen maar bellen, zoomen en mailen op de gekste momenten. De steunmaatregelen werden snel bekendgemaakt. Er zitten wel veel haken en ogen aan en daar hebben klanten vragen over. We moesten meteen alle kennis paraat hebben. Continue de sites van het UWV en de overheid bijhouden. Die regelingen worden letterlijk dagelijks aangepast. Het dwingt je goed in je vakgebied te zitten.”

Thijs van Gastel

Reportage

Ook zocht HBK actief hun klanten op. “Oprecht geïnteresseerd zijn. Niet alleen in de cijfers, maar ook: hoe gaat het? Contacten zijn daardoor nog beter geworden. We maken samen deze crisis mee.”

Omdenken Volgens onderzoek van het Nyenrode Business Universiteit zijn ondernemers in alle branches minder somber over de toekomst gestemd. “Zo’n 12% is somber, maar de rest is positief. Dat is het echte ondernemerschap: niet in de waan van de dag leven, maar innovatieve plannen hebben.” Omdenken noemt hij dat. “We hebben bijvoorbeeld een klant en die levert aan horecaondernemingen. Dat ligt nu helemaal plat. Die moet omdenken. Het bedrijf investeert in dure machines, waarmee ze een nieuwe afzetmarkt kunnen aanboren. Dat is eng, maar je bedrijf groeit in waarde. Dat is gunstig bij een buy out, of, als je het binnen de familie houdt, is het goed voor de nieuwe generatie.” Omdenken doet HBK graag samen met de klant. “We zijn een trusted advisor. Door de jaren heen hebben we een mooie band opgebouwd. We kunnen zeggen wat we moeten zeggen. We zitten met de familie om tafel en gaan na hoe we op de korte termijn dingen kunnen oplossen of verbeteren. Maar hoe gaan we na de zomer verder? Hoe ziet hun liquiditeit eruit? We hebben allemaal belastinguitstel gekregen, maar uitstel is geen afstel. Als je je liquiditeit niet goed managet, zit je zomaar met een drie- of vierdubbele betalingsverplichting op een bepaald moment. Dan heb je het redelijk gedaan in de crisis, maar val je daarna om. Dat moeten we niet hebben, dus houden we samen met de ondernemer de vinger aan de pols.”

Opvolging

Verwacht hij dat er veel bedrijven kopje onder gaan door corona? “Als je het over familiebedrijven hebt, wij hebben bij HBK zo’n 20 familiebedrijven onder onze klanten, dan gebeurt dat denk ik niet. Familiebedrijven kunnen wel wat hebben, die hebben de crisis van 2008 ook al meegemaakt. Er zullen er wel veel met een verlies afsluiten over 2020, maar de meesten verwachten een winsthalvering ten opzichte van 2019. Verlies is altijd vervelend, maar een kenmerk van een

TEKST Marleen Hogendoorn | FOTO John Brussel

familiebedrijf is dat ze over het algemeen een goede buffer hebben. En ﬁscaal gezien kun je verlies verrekenen.” Hij haalt Mark Rutte erbij. “Onze premier vroeg de jeugd erbij om met concrete plannen te komen. Ondernemers moeten dat ook doen. De jeugd heeft verfrissende ideeën. Een familiebedrijf zoekt naar opvolgers en dit is hét moment om daarnaar te kijken. Geef hun

'HET IS TOCH OOK WEL GAAF OM IN DEZE PERIODE TE MOGEN WERKEN VOOR ONZE KLANTEN' een platform en vraag naar nieuwe richtingen of impulsen. Bovendien: een verliesjaar zoals 2020, is wel weer positief voor de overnameprijs voor de volgende generatie. Die generatie zit er dan weer fris in, heeft de crisis meegemaakt en staat misschien nog wel meer in de maatschappij dan de vorige generatie.” Volgens Van Gastel is dit ook een goed moment voor familiebedrijven om zich op veel vlakken te gaan herijken. Stel vragen zoals: gaat het op deze manier goed genoeg? Hoe kan ik het bedrijf minder afhankelijk van mezelf maken? Moeten we een nieuwe markt aanboren? Is mijn ﬁscale en juridische structuur nog afdoende?

Positieve bevlogenheid en creativiteit De hoop is er. Er zijn kansen. Familiebedrijven hebben, in vergelijking met private equity bedrijven, een lange termijnvisie. Belangrijk, volgens Van Gastel. “Er wordt gekeken naar alle stakeholders, er is weinig verloop van personeel en veel betrokkenheid. Blijf bevlogen en innoveren, dan komen we er wel. Er gaan klappen vallen ja, maar misschien moet het zo dan ook wel zijn. Niet iedereen is immers ondernemer.” Tot slot, hoe gaat dit de geschiedenisboeken in? “Het jaar 2008 deed pijn en 2020 gaat nog meer pijn doen. Banken zeggen dat dit de ergste recessie wordt sinds 1870. Dat moet ik nog zien. Met positieve bevlogenheid en creativiteit komen we het te boven en hoe!” HBK FISCALISTEN_ACCOUNTANTS & EXPAT CONSULTANTS Hoofdstraat 2 2351 AJ Leiderdorp www.hbk.nl

Marcel Verburg

â&#x20AC;&#x2DC;Binnensporten zitten met een probleemâ&#x20AC;&#x2122;

Reportage

ZZ Leiden koerst vooralsnog op competitiestart in oktober Zorg en Zekerheid Leiden Basketball kwam op woensdag 11 maart voor het laatst in actie. In Amsterdam werd Apollo met 84-95 verslagen. Tijdens de wedstrijd sijpelde al door dat het duel tegen BAL van zaterdag 14 maart niet door zou gaan. Dit omdat de zuidelijke provincies zwaar getroffen waren door het coronavirus. Kort daarop werd de competitie tijdelijk op slot gezet, totdat een goede week later het seizoen zelfs voortijdig werd afgesloten. De hamvraag is natuurlijk wanneer de Leidse basketbaltrots weer in actie mag komen. Marcel Verburg, voorzitter van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball, gelooft niet dat corona de doodsteek voor de sport is. Voor de topsport waar met publiek wordt gespeeld, wordt het wel een stuk lastiger; zeker als het om binnensport gaat met een beperkte accommodatie. Vooralsnog zijn binnensporten tot 1 september uit den boze. “Wij koersen op oktober”, zegt Verburg. “Daar is alles op ingezet en ingericht. In ons achterhoofd houden we er rekening mee dat het anders kan worden. Er zit ﬂexibiliteit in onze afspraken en verplichtingen.” Vanuit de Dutch Basketball League worden nu twee uitersten van spelen met publiek bestudeerd: MartiniPlaza in Groningen en de Leidse Vijf Meihal. “Ik denk dat wij het grootste probleem hebben van allemaal, omdat wij relatief veel publiek hebben in een voor topsport volledig ontoereikende hal. We hebben een uitdaging om te kijken hoe we toch met zo veel als mogelijk publiek kunnen gaan spelen binnen de richtlijnen die bij de start van de competitie zullen gelden! Er zijn wel oplossingen, maar de ruimte is beperkt.”

Protocol Er wordt al wel aan een protocol gewerkt. De concepttekst komt van het Groningse Donar. Daar is zowel de Veiligheidsregio als NOC*NSF al bij betrokken geweest. In dat voorstel zou Donar in MartiniPlaza tot 2.500 toeschouwers kunnen komen. “Dat is redelijk”, vindt Verburg. “Alle stoelen zijn geplaceerd en op naam, zodat je precies weet wie waar heeft gezeten.”

Dit soort maatregelen worden in de Keuken Kampioen Divisie (betaald voetbal) mogelijk nog verder uitgediept. Iedereen die een stadion binnen komt, zou je kunnen voorzien van een tag. Als naderhand blijkt dat iemand besmet is, kun je aan de hand van de tags uitzoeken wie er in de buurt van een met corona besmet persoon heeft gezeten. Verburg vraagt zich onder meer af hoe betaalbaar dat is. “Ik denk dat binnensporten ten opzichte van buitensporten met een groter probleem zitten.” Het bestuur van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball houdt voor de toekomst rekening met een aantal scenario’s, maar vooralsnog wordt er niets concreet uitgewerkt tot er ook meer duidelijkheid van de overheid en de DBL is. “Andere clubs, andere zaalsporten en NOC*NSF kampen natuurlijk met hetzelfde probleem. We zullen moeten afwachten. Wie weet is er straks een vaccin en kijken we er heel anders tegen aan.” Als Verburg een schatting van de publieke bezetting maakt, dan hoopt hij de Vijf Meihal voor meer dan een kwart te kunnen vullen. Buiten op anderhalve meter afstand van elkaar plaatsnemen op de tribune, zijn er ook nog andere zaken waarmee rekening moet worden gehouden. “Gaan mensen in de pauze allemaal lopen of blijven ze zitten? Hoe gaan we met de horeca en het sanitair om? Aan de andere kant: hoe besmettelijk is het in the end? Stel dat er geen carnaval was geweest en we niet massaal de après ski hebben gevierd, hoe hadden we er dan voor gestaan? Als je kijkt naar Groningen en Friesland, daar is het aantal besmettingen nog steeds zeer beperkt. Natuurlijk moeten we bepaalde maatregelen in acht nemen, maar misschien zou dat ook wat minder streng kunnen, zodat we toch een heel eind gaan komen.”

ZORG EN ZEKERHEID LEIDEN BASKETBALL Boshuizerlaan 1, 2321 SG Leiden 071 – 572 25 19 commercie@eredivisiebasketballleiden.nl knijnenburg@eredivisiebasketballleiden.nl (contactpersoon voor de businessclub) www.eredivisiebasketballleiden.nl

Reportage

‘Iedereen zal moeten inleveren’ De kans is groot dat Zorg en Zekerheid Leiden Basketball komend seizoen over een lagere begroting beschikt. Verburg kreeg geregeld de vraag of de ploeg dan niet kwaliteit gaat inleveren. “Wij zullen met een lagere begroting ook minder kunnen betalen aan spelers, maar neem van mij aan dat in heel de wereld spelers minder gaan verdienen.” Het probleem speelt namelijk niet alleen in Nederland of in Europa; het is een wereldwijd probleem. “Iedereen, van spelers tot agenten, weet dat we met z’n allen iets moeten inleveren. Het hoeft dus niet ten koste van kwaliteit te gaan.” Worthy de Jong en Marijn Ververs zijn twee vaste waarden die al een contract voor komend seizoen hebben getekend. “Nette contracten”, aldus Verburg. In die contracten staan voor het eerst twee clausules die er nog nooit waren. Het contract gaat in vijf weken voor de eerste wedstrijd. Als er weer een lockdown komt, houdt het op. “Als je het er niet mee eens hebt, is dat prima. Dan heb je dit jaar geen contract bij Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Dit is overigens ook hoe andere clubs in Nederland en ook daarbuiten zichzelf ﬁnancieel indekken. Uiteindelijk weet niemand waar het op uit gaat draaien.”

Invloed op businessclub Dat corona invloed zou hebben op de bezetting van diverse businessclubs is buiten twijfel. Verburg hoort die geluiden ook bij de leden van de businessclub van Zorg en Zekerheid Leiden Basketball. Een aantal wil of kan niet doorgaan, ook zijn er die twijfelen. Toch kan Verburg stellen dat de businessclub relatief weinig opzeggingen kent. Als het aan Verburg ligt, komen er nog nieuwe leden voor de businessclub bij. “In de bankencrisis van 2008-2009 hebben wij de basis kunnen leggen voor ons eerste kampioenschap in 2011. De businessclub groeide in die tijd hard. In de komende maanden gaan we ook weer in gesprek met (potentiële) sponsoren. Ik denk dat wij voor veel bedrijven een interessant businessplatform en diverse veel bekeken en beluisterde communicatiekanalen hebben, waarmee ze hun eigen business versneld kunnen laten groeien en dus op een relatief goedkope manier extra zaken kunnen doen. Daarnaast is het gezellige avondje uit rondom de thuiswedstrijden voor elke sponsor een vast onderdeel in de agenda geworden en zullen wij dat in het komende seizoen nog aantrekkelijker gaan maken.”

TEKST Martin Hoekstra | FOTO'S Marja van Tilburg en Mike van Bemmelen

Column

Pijlen op de grond. Gaan we de goede kant op?

De maatregelen om de verdere verspreiding van het coronavirus te remmen, hebben grote gevolgen voor onze economie. De verwachting van mijn collega’s van RaboResearch was begin dit jaar nog 1,2% economische groei in Nederland. Inmiddels is deze bijgesteld naar bijna 6% krimp. En dat is berekend zonder tweede lockdown in het najaar … Voor de Leidse regio zijn de cijfers iets anders. Wij worden gemiddeld geraakt. De dominante horeca-, recreatie- en cultuursector en de sierteelt worden hard getroffen. Maar dit wordt weer gecompenseerd door de meer dan gemiddeld aanwezige zakelijke dienstverlening, life sciences en zorg in onze regio. In welke branche je ook zit, de anderhalvemetersamenleving vraagt om creatief ondernemerschap. Ik hoor veel ondernemers zeggen dat ze verlangen naar ‘het oude normaal’. Ik snap dat, maar ik verwacht niet dat dat er snel weer komt. We moeten echt eerst ‘het nieuwe normaal’ accepteren om vervolgens onze creativiteit aan te boren om te overleven in deze crisis. Welke kansen levert dit op? Waar kan en moet ik innoveren? Hoe krijg ik mijn onderneming weer de goede richting op? Helaas zijn er voor ondernemers geen duidelijke pijlen op de grond.

FOTO John Brussel

ERIK VERSNEL

Het is maandagmorgen acht uur als ik ons kantoor binnen stap. Ik mag na maanden thuiswerken weer een dagje op kantoor zijn – in gedachten loop ik de trap op. In onze lege kantoortuin zoek ik een bureau. Pas daar valt het me op dat er allerlei stickers aangebracht zijn. Ons kantoor is anderhalfmeter-proof gemaakt. Eenrichtingsverkeer pijlen op de grond, wacht- en werkplekstickers. Zo had onze architect de inrichting toch niet bedacht. Ik heb al twee overtredingen gemaakt door het eenrichtingsverkeer te negeren. Ik moet duidelijk wennen aan deze nieuwe situatie.

Binnen de kaders blijven en de juiste richting volgen, is belangrijk om een tweede coronauitbraak te voorkomen. We moeten met zijn allen ‘het nieuwe normaal’ omarmen en in beweging blijven. Pas dan gaan we allemaal de goede kant op. Soms merk je dat je misschien nog tegen de richting in loopt, maar zorg dat je op tijd bijstuurt. Erik Versnel is directievoorzitter bij Rabobank Leiden-Katwijk

KLAAR VOOR DE TOEKOMST? De Duin- en Bollenstreek kent enorm veel bedrijven in de sector Handel en Industrie. TeekensKarstens advocaten notarissen is het enige kantoor in de omgeving dat zich volledig richt op ondernemingen en werkgevers bijstaat als het gaat om arbeidsrecht en ondernemingsrecht. René Nieuwmans is als advocaat en partner verantwoordelijk voor de sector Handel en Industrie binnen het kantoor. “Wij helpen ondernemers zich klaar te maken voor de toekomst, zeker in deze onzekere tijd.”

Om klanten direct te begeleiden bij alle juridische zaken als gevolg van het coronavirus en de geldende maatregelen, heeft TK een corona-expertiseteam gevormd. Vanaf medio maart, toen de pandemie een feit werd, waren er vooral veel basale vragen over onder meer arbeidsvoorwaarden, thuis werken en vakantiedagen. Inmiddels weten werkgevers hoe ze daarmee om moeten gaan. “Mijn ervaring is dat in goed overleg met personeel veel bereikt kan worden. De overheidsmaatregelen blijken voor steeds meer werkgevers onvoldoende. Dat is wel duidelijk voor de meeste werkgevers, maar vreemd genoeg merk ik dat niet alle werknemers doordrongen zijn van de ernst van de situatie. Voor dit moment zijn er vaak nog reserves en kunnen lonen betaald worden. Maar hoe zit dat over drie tot vier maanden? De NOWregeling loopt straks af. Dan is het nodig je organisatie op tijd klaar te maken voor de toekomst. Voor veel bedrijven zal een reorganisatie nodig zijn om eind 2020 en in 2021 te overleven.

RenĂŠ Nieuwmans

Reportage

TK adviseert en begeleidt werkgevers om op een slimme en juridisch zorgvuldige manier het personeelsbestand te laten inkrimpen. “Wij helpen ondernemers hun organisatie klaar te maken voor 2021 op de meest efficiënte wijze.”

Reorganisatieplan noodzaak Een gedegen voorbereiding op een reorganisatie kost tijd, energie en geld. “Bij overhaast reorganiseren loop je het risico om later alsnog tegen allerlei problemen aan te lopen. Denk aan juridische procedures als medewerkers niet akkoord gaan, duurdere regelingen in der minne, hogere advocaatkosten en veel onrust op de werkvloer.” Een goed reorganisatieplan omschrijft het wat, waarom en hoe. De bedrijfseconomische noodzaak van een reorganisatie moet onderbouwd worden. “Naar mijn mening is dat in deze coronacrisis goed aan te tonen. De grond voor ontslag, het laten vervallen van functies en arbeidsplaatsen, is immers werkvermindering en slechte(re) ﬁnanciële resultaten.”

Reorganisatie als kans “Ons specialistische team heeft veel ervaring met reorganisaties, van kleine waar een krimp van 5 tot 20 werknemers nodig is tot grotere collectieve ontslagen tussen 20 en 800 werknemers. Iedere reorganisatie is uniek en vraagt om maatwerk. Hoe vervelend ook voor de boventallige werknemer, voor een werkgever biedt een reorganisatie de mogelijkheid om binnen de regels, zaken anders in te richten. Geen leuke periode, maar wel een nuttige om na te denken over de strategie van de onderneming. TK adviseert over de te nemen strategische keuzes, de juridische vorm en helpt bij de uitvoering hiervan.”

Domino-effect “Veel werkgevers zien de omzet en de ﬁnanciële resultaten onder druk staan en op de langere termijn in gevaar komen. Dat heeft ernstige gevolgen voor de liquiditeit en de solvabiliteit. Dan is het zaak en simpelweg goed ondernemerschap om nu alvast na te denken over de organisatie in de toekomst. Ook al is de liquiditeit op dit moment nog goed, dan is het juridisch mogelijk een reorganisatie voor te bereiden. Voor sommige

bedrijven wringt de tijd en is snelle actie nodig." Onlangs rondde René een reorganisatie af die zes weken geleden begon. "De grote vraag naar juridische hulp en begeleiding bij reorganisaties verwacht ik echter na de zomer. Als de NOW II op zijn einde loopt in september 2020. Op termijn zullen economische gevolgen doorwerken op klanten en toeleveranciers van bedrijven waar het ﬁnancieel slecht gaat. Denk in deze regio bijvoorbeeld aan KLM, touringcarbedrijven of de evenementenbranche.”

Wakker “Veel ondernemingen weten de weg te vinden naar TK. Binnen onze sector hebben wij veel ondernemingsrechtelijke vragen over contracten, overmacht, clausules en dergelijke en veel arbeidsrechtelijke vragen. Maar als wij net zo als sommige klanten een omzetval zouden hebben, dan zou ik daar ook wakker van liggen. De pijn mag naar mijn mening meer verdeeld worden over alle Nederlanders. Het is beter nu samen in te leveren en je in te zetten voor het opnieuw opbouwen dan een gedwongen reorganisatie in te gaan. Gebeurt dat niet, dan is het arbeidsrechtelijk moeilijk om arbeidsvoorwaarden eenzijdig te wijzigen en moet je inkrimpen.“ "Wat mijn werk zo leuk maakt? Het verder helpen van klanten, het mogelijk maken om toekomstbestendig te zijn of om problemen op te lossen als hun juridisch adviseur. Klanten mogen mij op ieder moment raadplegen om problemen op te lossen. Of beter nog, om ze te helpen voorkomen. Zie mij als een verlengstuk van het bedrijf." Tot slot, en bij wijze van samenvatting, heeft René een advies aan werkgevers: “Kijk naar de toekomst en maak op tijd plannen om klaar te zijn voor 2021. Moet het personeelsbestand inkrimpen, tref dan op tijd de nodige voorbereidingen. Ik ben ervan overtuigd dat iedere reorganisatie rendabel is, soms al na een paar maanden. Als TK adviseren wij hier graag bij. Ook als het gaat om zogeheten coronaclausules of het naleven van huurcontracten en contracten met leveranciers.” TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN René Nieuwmans nieuwmans@tk.nl 06 - 513 750 93 renenieuwmans TEKST Martin Hoekstra | FOTO John Brussel

Het Circulair Paviljoen wordt gerealiseerd in samenwerking met o.a. Popma ter Steege Architecten, Bouwbedrijf Leiden, Universiteit Leiden, BeelenNEXT, Hoek Hoveniers en IMd Constructeurs.

'DE DUURZAAMSTE KILOMETER VAN NEDERLAND' GROEIT BIJ STATION LEIDEN

BELEEF THE FIELD In het gebied rondom station Leiden Centraal en de Schipholweg is een transformatie gaande. Het is een complexe uitdaging om het gebied vóór 2025 te veranderen in de Duurzaamste Kilometer van Nederland. En toch is dát precies wat we gaan doen. The Field draagt hier een uniek steentje aan bij.

Circulair Op The Field, onderdeel van de Duurzaamste Kilometer, zijn afgelopen maanden een paviljoen en drie tiny offices geheel circulair gebouwd. Van constructiestaal uit het Gorleaus Laboratorium van Universiteit Leiden tot kozijnen uit het Wellantcollege, van kleedkamers van een sporthal tot decor-materiaal van het lustrum van Minerva.

Faciliteiten • • • • • • •

Workshop- en vergaderruimte Events en congresruimte Groene stadstuin & terras Barista-koffiebar Super snelle wiﬁ Catering-mogelijkheden Perfect bereikbaar te voet, ﬁets en openbaar vervoer

TEKST PLNT | BEELDEN Popma ter Steege Architecten

Alle objecten hebben een geschiedenis en een verhaal. Middels vaste presentaties, exposities, events en workshops levert deze tijdelijke circulaire hotspot de komende 1,5 jaar een inhoudelijke bijdrage aan de totstandkoming van de Duurzaamste Kilometer van Nederland, stedelijke innovaties en het thema circulair bouwen.

Community PLNT Leiden bouwt, als initiatiefnemer van The Field, samen met partners van de Duurzaamste Kilometer aan een creatieve broedplaats. Tegelijkertijd wordt er ook gewerkt aan nieuwe producten en diensten die onderdeel gaan uitmaken van de circulaire economie. Community-leden zullen werken aan circulaire uitdagingen en deze samen proberen van oplossingen te voorzien.

me toekomst?

Meebouwen aan een duurza

em contact op via Voor meer informatie ne s. onderstaande gegeven

PLNT LEIDEN Langegracht 70 2312 NV Leiden contact@plnt.nl 071 - 527 24 67

Reportage

ECONOMISCHE ANALYSE BUREAU BLAAUWBERG:

Twee jaar crisisdynamiek in robuuste Leidse regio De Leidse regio bereidt zich voor op twee heftige crisisjaren, maar kan door haar bijzondere kennisproﬁel sterker uit de crisis komen. Dat is de brede conclusie die naar voren komt uit twee opeenvolgende coronarapportages geschreven door het Leidse bureau Blaauwberg in opdracht van Economie071. De studies bieden een overzicht van de regionale impact van de pandemie, het verwachte verloop van de crisis, de effecten op de arbeidsmarkt en de betekenis daarvan voor de beleidsagenda.

De eerste studie – verschenen april 2020 - bevat een cijfermatige inschatting van de impact van de crisis. De cijfers hebben betrekking op de Leidse regio zijnde de gemeenten Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Oegstgeest, Voorschoten en Zoeterwoude. Uit de inventarisatie blijkt dat circa 20% van de regionale werkgelegenheid direct is geraakt in de fase van de lockdown. Daaronder vallen een belangrijk deel van de B2C sectoren – detailhandel, horeca, cultuur, wellness, sport. Maar bijvoorbeeld ook het in Katwijk prominent aanwezige tuinbouwcluster waar in het vroege voorjaar grote hoeveelheden snijbloemen zijn ‘doorgedraaid’. Nog eens 28% van de economie ondervindt op middellange termijn problemen door verstoring van ketens en een gekelderde vraag. Veel bedrijven hebben in de lockdown door kunnen werken, maar zien dat er weinig orders zijn bijgekomen. Een uitgestelde economische tik volgt in het najaar of later in het jaar, verwachten de onderzoekers. Een relatief omvangrijke 52% van de regionale werkgelegenheid is economisch meer weerbaar. Daartoe behoren onder meer het grote medische complex, de kennisinstellingen en de bedrijvigheid op het Bio Science Park. Maar denk ook aan supermarkten en ICT-bedrijven. Ook deze sectoren merken de invloed van de crisis maar zijn gezien hun product en/of ﬁnancieringswijze minder kwetsbaar.

Kennis maakt minder kwetsbaar De cijfermatige vergelijking in de rapporten laat zien dat de crisisimpact in het 071-gebied nog relatief beperkt is in vergelijking met andere regio’s. In de onderste tabel volgt een vergelijking met de Bollenstreek, de Rijnstreek (Alphen en omgeving) en het landelijk gemiddelde. Tabel Omvang van sectoren naar kwetsbaarheid in termen van werkgelegenheid (%) Sectoren direct geraakt in de lockdown

Sectoren kwetsbaar op middellange termijn

Meest robuuste sectoren

Leidse regio

20%

28%

52%

Bollenstreek

26%

39%

35%

Alphen a/d Rijn

22%

45%

32%

Nederland

20%

42%

38%

Daar komt bij dat de Leidse regio relatief hoogopgeleid is. Circa 40% van de werkende populatie beschikt over een diploma van hbo of hoger. Dat kennisproﬁel maakt de regio in crisisperiodes minder kwetsbaar. Uit vergelijkende studies in Amerika blijkt dat lager gekwaliﬁceerden eerder hun baan verliezen in tijden van crisis

Van generiek naar speciﬁek In de tweede studie – eind juni 2020 – zoomen de onderzoekers verder in op het verloop van de crisis, de regionale impact en de effecten op de regionale agenda. Daaruit blijkt dat 19.8% van alle bedrijven met personeel een aanvraag voor looncompensatie via de NOW heeft gedaan. Dat is iets lager dan het landelijk gemiddelde van 23.5%. De toename van het aantal WW-uitkeringen is nog beperkt. Dat heeft alles te maken met het landelijke steunpakket. De verwachting is dat dit steunbeleid gaat veranderen naarmate de crisis voortschrijdt. Van generiek naar speciﬁek. Van iedereen steunen naar het inzetten op de meest levensvatbare bedrijven. De onderzoekers verwachten dat de overheid met een bankiersoog naar de inzet van haar steun gaat kijken. Om de variëteit aan typen steunvragen helder te maken komen de onderzoekers met een typologie van bedrijven. Liquiditeit, marktkracht, energie, investeringsbereidheid: het zijn factoren die steeds nadrukkelijker een rol gaan spelen in de afweging of een bedrijf actief gesteund moet worden. Typologie van bedrijven

Gesprek op gang brengen

Reportage

en bovendien meer moeite hebben om werk te vinden in perioden van economisch herstel. Vooral laaggeschoold routinewerk – in industrie maar ook dienstverlening – blijkt kwetsbaar te zijn voor robotisering en automatisering.

Met de analyses wil Economie071 de stand van zaken naar aanleiding van de coronacrisis voor de Leidse regio inzichtelijk maken, deze kennis delen en zo de discussie op regionale schaal faciliteren. Beide rapporten worden ook gebruikt bij de projecten van Economie071, waarbij thema’s als Human Capital (arbeidsmarkt), mobiliteit, digitalisering en ondernemerschap centraal staan. Beide rapportages zijn te vinden op www.economie071.nl.

Volledig economisch herstel dient zich volgens de onderzoekers pas aan wanneer de verspreiding van het virus onder controle is. Een vaccin kan die tijd bekorten. Een voorlopig reële tijdshorizon is twee jaar afgaande op inzichten uit de epidemiologie en historische voorbeelden als de Spaanse Griep.

Sectoren direct geraakt in ‘hamerfase’ B2C bedrijvigheid, seizoens-bedrijven, ‘mobiliteit en massaliteit’ afhankelijk, vroeg-cyclische sectoren • • • • • • • •

Horeca Detailhandel non-food Luchtvaart / reisbranche Cultuur Uitzendbedrijven Autohandel Tuinbouw Wellness, kappers, contactberoepen

Sectoren gevoelig op middellange termijn Bedrijven met matige liquiditeit voor aanvang crisis zonder robuuste reden. Bedrijven met matige liquiditeit met robuuste reden. Bedrijven met goede liquiditeit bij aanvang crisis, maar snel door ‘vet’ heen raken: • Afwachtende bedrijven • Bedrijven die ‘gevecht’ aangaan • Bedrijven met langjarig matig perspectief door aard business

B2B bedrijven, laat-cyclische sectoren • • • • • • • • •

Bouw Industrie Zakelijke dienstverlening Accountants, advocaten Architecten, ingenieurs Consultants, adviseurs Schoonmaak, beveiligers Logistiek Landbouw

Meest robuuste sectoren Startups, scale-ups afhankelijk van prikkelgeld. Publieke domein, kennisbedrijven Bedrijven die inspelen op veranderende markt. Bedrijven waar crisis slechts kleine verstoring is van langjarige horizon.

TEKST Bureau Blaauwberg

• • • • • • •

Zorg Onderwijs Life sciences Overheid Detailhandel dagelijks ICT en media Webwinkels

Reportage

De anderhalvemetereconomie volgens Rabobank Leiden-Katwijk

‘Succesvolle ondernemers omarmen de nieuwe werkelijkheid’ In slechts een paar maanden tijd veranderde onze wereld compleet. Met dank aan corona moeten we zoveel mogelijk afstand houden van elkaar. Maar wat betekent dat voor ondernemers in de regio Leiden-Bollenstreek? Kunnen zij met gemak inspelen op de anderhalvemetereconomie? Als er één partij is die daar zicht op heeft, dan is het Rabobank Leiden-Katwijk. Directievoorzitter Erik Versnel: “De onderzoekers bij RaboResearch hebben interessante dingen over onze regio ontdekt.”

“Waar we in maart vooral paniek zagen bij ondernemers, zien we nu dat succesvolle ondernemers de nieuwe werkelijkheid snel hebben omarmd. En dat ze hun weg zoeken in die nieuwe wereld. De sectorprognoses van RaboResearch helpen daarbij. In tijden van onzekerheid is het goed om op feiten en kennis te vertrouwen. Onze

onderzoekers zien bijvoorbeeld dat in Nederland zo’n 85 procent van alle beroepen uitgevoerd kan worden met ten minste anderhalve meter afstand tot anderen. En een groot deel van deze beroepen kan zelfs vanuit huis worden beoefend. Dat betekent dat een groot deel van de economie gewoon kan doordraaien. Dat is overigens niet altijd gemakkelijk voor ondernemers. Ik hoor In hoeverre kan er bij een bepaalde branche thuisgewerkt worden?xxxxxxx nog vaak de verzuchting dat mensen terug naar Financiele instellingen het oude normaal willen. Informatie en communicatie Maar ik verwacht niet dat Zakelijke diensten die tijd nog terugkomt.” Openbaar bestuur Onderwijs Cultuur, sport en recreatie Groot- en detailhandel Overige diensten Industrie en energie Vervoer Bouw Zorg

Landbouw, winning van delfstoffen Horeca 0% Thuiswerken

10%

Contactrijk buitenshuis

20%

30%

40%

Contactarm buitenshuis

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Hoe hebben jullie als Rabobank de nieuwe werkelijkheid omarmd? Erik: “We zijn in maart direct begonnen met het bellen van onze zakelijke klanten. En dat zijn er veel. Honderden telefoontjes om te vragen hoe het met

Vlnr Johan Klerks (Brasseriegroep), Erik Versnel (Rabobank) en Wim van der Plas (Floral Trade Group)

hen ging en wat we voor hen konden betekenen. We zochten eerst contact met de bedrijven die het hardst getroffen werden. Vervolgens keken we of die ondernemers gebaat waren met extra liquiditeit. Of hielpen we ze met de weg vinden in het pakket overheidssteun, het aanvragen van uitstel van aflossingen of extra financieringen. Wim van der Plas [zie kader] wist bijvoorbeeld precies wat hij nodig had om deze crisis het hoofd te kunnen bieden. Daardoor konden we voor hem heel snel schakelen. Daarnaast is de rol van onze bank ook om mensen met elkaar te verbinden. Dat deden we nu virtueel. We zochten bijvoorbeeld de accountants op in de regio. We vroegen hen welke ontwikkelingen zij zagen en bespraken samen hoe we onze wederzijdse klanten konden helpen.” Hoe gaan jullie om met bedrijven die eigenlijk voor de crisis al niet zo gezond waren? “Dat is best een dilemma. Als je geen financiële steun geeft, kan zo’n bedrijf het niet redden. Maar als bank willen we ondernemers ook niet met schulden opzadelen die ze niet kunnen terugbetalen. Dus hebben we soms ook nee moeten zeggen. Je mag van een financiële

sparringpartner verwachten dat deze ook kritisch en eerlijk is. En dat zijn we. Daarom helpen we alleen bedrijven die hard geraakt zijn, maar die in essentie gezond zijn. Het grootste deel van de ondernemers konden we gelukkig helpen. Tijdens zo’n gesprek kaarten we ook hun worst case scenario aan. Een van onze klanten had in dat scenario, gebaseerd op drie maanden lockdown en drie maanden langzaam herstel, een extra ﬁnanciering nodig van enkele miljoenen. Omdat het bedrijf een goede marktpositie had, konden we die toezegging doen. Nu ontwikkelt zich een veel beter scenario en is er veel minder nodig. Je zou denken dat het werk voor niets was, maar soms het is goed om je op het slechtste voor te bereiden. Risicomanagement heet dat. We zien het als onze rol om dat gesprek aan te gaan.” Wat heeft corona intern bij jullie teweeggebracht? “Binnen enkele dagen werkte iedereen vanuit huis. Die omschakeling heeft voor veel collega’s, zeker die met jonge gezinnen, forse impact gehad. Ik ben trots op hun ﬂexibiliteit. Vanuit huis hebben ze de afgelopen maanden meer dan 200 particuliere klanten aan een nieuwe hypotheek voor hun

Reportage

Johan Klerks, mede-eigenaar de Brasserie Groep

‘Zitten is het nieuwe uitgaan’ In februari hield Johan Klerks, medeeigenaar van de Brasserie Groep, al rekening met een sluiting van de horeca. “Het was een periode waar je doorheen moet, maar ik was blij dat we eindelijk weer open mochten.” De Rabobank was zijn financiële sparringpartner en zorgde snel voor een financieel vangnet. “Dat was superfijn.” Tijdens de lockdown is Johan gaan kijken naar de mogelijkheden voor de toekomst. Zo bleek het mogelijk om met compartimenten te werken, zodat je meer bezoekers tegelijkertijd kunt ontvangen. “Al onze brasseries hebben meerdere compartimenten met een eigen ingang, terras en toiletten. Door middel van aanwijzingen wordt de gast geïnformeerd waar hij naartoe moet.” Bij Brasserie Buitenhuis werd deze mogelijkheid ook ingezet. Sinds zaterdag 13 juni kan men op die locatie eveneens terecht bij de Buitenkantine. Johan vergelijkt het met een foodtruckterras met anderhalve meter afstand. “Daar ga je zittend dansen, eten en drinken, want het nieuwe uitgaan is zitten”, stelt Johan. Er zijn onder meer lange tafels en tenten, en geregeld is er muziek. “Dat slaat echt aan, ook voor de zakelijke markt.” Johan spreekt over een uitdagende tijd. “Je moet snel handelen en heel creatief en inventief zijn.” Voordeel van de Brasserie Groep is, dat de locaties in één keer te vergroten zijn om aan de anderhalve meter economie te voldoen. “Dat zal zeker het komende jaar nog wel zo blijven. Wij hebben er alle vertrouwen in dat het goed komt, ook omdat we zelf graag zitten.”

woning geholpen. Dat ging prima via videobellen en digitaal ondertekenen. Ook hebben we razendsnel nieuwe processen ingericht. Denk aan het snel en accuraat verwerken van bijvoorbeeld uitstel van aﬂossingen of BMKB-leningen met overheidsgarantie. Los daarvan worden wij als bank ook ﬁnancieel geraakt. We hebben als totale Rabobank-organisatie twee miljard aan voorzieningen opgenomen. Gelukkig hebben we grote kapitaalbuffers, waardoor wij tegen een stootje kunnen.” Het onderzoek naar de anderhalvemetereconomie door Rabo Research richtte zich op de economische effecten van corona per regio. In hoeverre verschilt de regio Leiden-Bollenstreek van het landelijke beeld? “Grote delen van de recreatiesector waren stilgevallen, denk aan de binnenstad van Leiden met alle winkels, horeca, musea, maar denk ook aan congressen. Of alle activiteiten rond de universiteit. En wat te denken van de sierteelt en bollensector. De export van bloemen kwam grotendeels tot stilstand en ook de bollensector is geraakt. Dat bezorgde veel bedrijven een economische schok. Tegelijkertijd werden andere branches - onze bouw, de handel, de zakelijke dienstverlening - minder geremd door de gevolgen van corona. Inmiddels herstellen horeca en recreatie in onze regio zich weer, omdat we massaal in eigen land op vakantie gaan. Samengevat zijn er dus plussen en minnen voor onze regio en worden we vergeleken met de rest van Nederland gemiddeld geraakt.”

Verwachte groei per regio in 2020xxxxxxxxx

Reportage

Wim van der Plas, algemeen directeur Floral Trade Group

‘Grip op de knip was leidende gedachte’ Floral Trade Group is met een omzet van 350 miljoen euro een van de grote spelers in de sierteeltexport. Door het coronavirus gingen veel landen op slot. “Vakhandel, tuincentra en sommige retailers hebben ﬂinke klappen gekregen”, vertelt algemeen directeur Wim van der Plas.

klanten nog kunnen betalen en hoe lang dit gaat duren.” Sneller dan verwacht gingen de markten weer open en konden de klanten van de bedrijven binnen Floral Trade Group ook weer open. “Zoals het er nu voor staat, had ik eind maart niet durven dromen. Alle bloemenwinkels en supermarkten die wij beleveren, zijn weer open. Gelukkig is er een noodfonds gekomen voor de kwekers, die het echt nodig hebben. Zonder kwekers zijn wij niets en vice versa.”

Er werd snel een crisisteam geformeerd en praktisch alle investeringen en een lopende overname werden on hold gezet. Rabobank gaf snel commitment. “De bank was meteen bereid om het krediet fors te verhogen. Dat gaf ons meteen lucht.” Met uitzendbureaus werd afgevloeid, om zo de eigen mensen aan het werk te houden. “Grip op de knip en cash is king, waren de leidende gedachten. Je weet niet of

Ondanks de ﬂinke klap is Wim positief gestemd. “Ik had niet durven denken dat we nu al op dit niveau zouden zitten. Wij hebben er zo langzamerhand wel weer vertrouwen in.”

Wat zegt RaboResearch over de toekomst? “De vooruitzichten zijn een economische krimp van bijna 6% in 2020 in Nederland. Per sector zijn er grote verschillen. De onzekerheid is de lengte van het herstel. We houden nu rekening met een herstel in de vorm van een soort wiskundig wortelteken. Na een diepe dip een snel herstel en dan geleidelijke groei. We hebben ook per sector de voorspellingen voor 2021 afgegeven en daar

zie je geleidelijk herstel en pas in 2022 of later komen de meeste sectoren weer op het oude niveau. Het is goed om als ondernemer in onzekere tijden kennis van dit soort prognoses te hebben. Wij helpen bedrijven graag ook met kennis en netwerk.”

De laatste voorspellingen van de economische groei per sectorxxxxxxxxxxxxxxx Tabel 1: Sectorprognoses 2019

2020p

2021p

Landbouw, bosbouw en visserij

Toegevoegde waarde, jaar-op-jaar mutatie (%)

0,8%

-4%

Industrie

0,8%

-10%

Bouwnijverheid

4,8%

-5%

-3%

Handel

3,0%

-7%

Vervoer en opslag

0,8%

-5%

Horeca

1,5%

-41%

32%

Informatie en communicatie

3,5%

-9%

Specialistische zakelijke diensten

3,7%

-5%

Overige zakelijke diensten

1,6%

-13%

-0.3%

-2%

2,6%

-3%

Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg

Bron: RaboResearch

TEKST Dennis Captein | FOTO John Brussel

Ongewild is het een fascinerende tijd om nu bankier te zijn. “Ja, zo kun je dat wel stellen. De vorige crisis was een ﬁnanciële crisis en waren banken de oorzaak. Nu hebben we een gezondheidscrisis met zware economische gevolgen. Het doet ook pijn als je ziet dat betrokken ondernemers hun levenswerk weg zien glippen. Maar ook dan proberen we er voor hen te zijn en dat wordt gewaardeerd. We zijn de hele dag bezig om bedrijven te helpen en het daagt ons ook extra uit in ons vakmanschap. Het is ﬁjn om als bankier nu een onderdeel van de oplossing te zijn. Onze missie is immers ‘Ondernemers helpen duurzaam groeien’, ook in lastige tijden." Voor meer informatie over de publicaties van RaboResearch: https://economie.rabobank.com/

Reportage

ONDERNEMEND LEIDEN BRENGT ONDERNEMERS, POLITICI EN EXPERTS SAMEN

Nieuwe Talkshow ‘Economie van Morgen’ zet stip aan de horizon Hoe is het gesteld met het ondernemersklimaat in Leiden en waar moet de stad naartoe in 2025? In de nieuwe talkshow ‘Economie van Morgen’ staat deze vraag voorop. Onlangs presenteerde Ondernemend Leiden via Unity.nu de eerste twee aﬂeveringen. Natuurlijk werd er stilgestaan bij de gevolgen van de coronacrisis, maar er was ook aandacht voor twee zeer belangrijke andere actuele onderwerpen: mobiliteit en ruimte voor bedrijven. Voor het onderwerp mobiliteit schoof verantwoordelijk wethouder Ashley North aan. Samen met Chris Verplancke van het

Stadsparkeerplan en Erwin Roodhart van Ondernemend Leiden sprak hij met Talkshowhost Leendert Beekman over de onlangs gepresenteerde Mobiliteitsnota. Een ambitieuze nota waarin het college toewerkt naar duurzaam vervoer en uiteindelijk een autoluwe binnenstad. Dat houdt in dat er meer ruimte wordt gemaakt voor duurzame vervoersoplossingen, zoals de ﬁets. “Met die missie zelf is niets mis. Wij willen allemaal dat Leiden groen bereikbaar wordt. De pijn zit in de volgordelijkheid. Er moeten wel eerst alternatieven worden geboden. Niet de parkeertarieven al verhogen, als er nog geen alternatieven worden geboden”, reageerde Roodhart op de presentatie

Ondernemend Leiden

Stichting Ondernemend Leiden organiseert in samenwerking met Unity.nu, INTO business en PLNT iets nieuws: de talkshow ‘Economie van Morgen’. Hoe blijven bedrijven bereikbaar als de stad steeds voller raakt? Hoe komt men aan goed personeel en welke voorzieningen heeft de stad de ruim 70.000 medewerkers te bieden? Ondernemers, politici en experts gaan onder leiding van talkshow-host Leendert Beekman in op deze vragen. Waar liggen de knelpunten? En nog belangrijker: wat zijn de oplossingen op weg naar 2025?

Stichting Ondernemend Leiden bestaat uit de volgende platformen: Leiden Bio Science Park, Centrummanagement Leiden, Bedrijvig Leiden, BV Leiden. Hoteloverleg, Business Platform Schipholweg-Schuttersveld en Ondernemersfonds Leiden. Ondernemend Leiden zet zich in om ondernemerschap te stimuleren en voor de stadsbrede belangen van ondernemers. Kijk voor meer informatie op ondernemendleiden.nl

Reportage

Talkshow

volgorde. In de volgende Raadsvergadering wordt de Mobiliteitsnota besproken.

Wonen of bedrijven? van de Mobiliteitsnota. Om de juiste volgorde ook in de Mobiliteitsnota op te nemen is Leiden Groen Bereikbaar (zie kader) een petitie gestart. Via https://petities.nl/petitions/maak-leiden-groenbereikbaar kunnen ondernemers, werknemers, bewoners en bezoekers tekenen voor de juiste

Leiden Groen Bereikbaar Leiden Groen Bereikbaar zet zich in voor een stadsbreed overleg over de bereikbaarheid van Leiden in 2030 en verder. De basis voor het overleg vormt de Mobiliteitsnota 2020 – 2030. Leiden Groen Bereikbaar is een initiatief van diverse ondernemersverenigingen in en om de stad. Kijk voor meer informatie op leidengroenbereikbaar.nl.

TEKST Kim van Dijk | FOTO'S John Brussel

Leiden groeit en krijgt de komende jaren te maken met een woningtekort. Er moet daarom ruimte gecreëerd worden voor nieuw te bouwen woonruimte. Maar waar plaats je die? Moeten bedrijven plaats maken voor de bouw van woningen? Het is een van de onderwerpen die is vastgesteld in de Bedrijventerreinenstrategie. Wethouder Yvonne van Delft legde aan tafel uit dat de regio in gezamenlijk overleg is gekomen tot een bedrijventerreinenstrategie. “Een strategie waarin de balans tussen woonruimte en ruimte voor bedrijven duidelijk is verankerd. Bedrijventerreinen die op termijn voor woningbouw worden bestemd, dienen elders te worden gecompenseerd met gelijke milieucategorie”, vulde Martijn van Pelt van VNO-NCW Rijnland aan. Aﬂevering 3 en 4 van de talkshow ´Economie van Morgen´ staan in het teken van corona en de gevolgen voor de Leidse economie. Kijk voor de uitzendingen op unity.nu.

BDO ACCOUNTANTS & ADVISEURS OOK ZONDER HARINGPARTY BETROKKEN BIJ LEIDEN Wij spreken Eddy Staas, Fiscalist en partner BDO, en Steven den Ouden, Accountant en partner BDO, in de sfeervol ingerichte BDO-unit in het Crown Business Center in Leiden over het gemis van de Haringparty, de footprint die BDO realiseert voor de toekomst en de rol van familiebedrijven. Dé Leidse Haringparty is een initiatief van BDO. Wat ooit begon als openingsfeestje van de BDO-vestiging in Leiden groeide in de afgelopen jaren uit tot een Leids begrip. Eddy Staas: “Voor de twintigste editie van dit fenomeen waren de voorbereidingen al vroeg in 2020 gestart, maar helaas gooide de huidige

ontwikkelingen rondom COVID-19 roet in het eten. Deze teleurstelling geldt niet alleen voor ons en onze gasten, maar ook voor onze trouwe leveranciers, waaronder Boonekamp, Sligro en Nieuwenburg Sfeer & Evenementendecoraties. Voor ons is de Haringparty altijd een mooi feestje waarin we de ondernemers uit de Leidse regio ontmoeten en onze lokale betrokkenheid en gastvrijheid laten zien."

Lokaal betrokken Steven den Ouden: “In de regio werken wij vanuit Leiden, Alphen aan den Rijn en het Westland waar

Reportage wij beschikken over perfecte locaties om onze klanten en relaties te ontmoeten. Het kantoor van BDO in Den Haag vormt het hart van de regio. In Den Haag zal BDO per 1 september een nieuw kantoor betrekken in het Forepark. Deze nieuwe locatie past goed bij de footprint die wij creëren, ook voor de toekomst. Uiteraard kunnen onze relaties altijd op de verschillende locaties in de regio terecht. Daarnaast merken wij dat jong talent een groot kantoor in een bruisende stad aantrekkelijk vindt. Dit is voor ons de reden om te kiezen voor een nieuw regiokantoor in Den Haag. Het belangrijkste uitgangspunt is dat wij kwaliteit op hoog niveau blijven bieden. BDO beweegt mee in de huidige wereld en het is belangrijk dat er een aantal processen succesvol worden samengevoegd om nog beter onze relaties van dienst te kunnen zijn. De regiokantoren die wij nu hebben blijven allemaal in tact, BDO Den Haag is het grotere kantoor in dit gebied waar onze backoffice en grote teams samenwerken. Hiermee maken we de mix van dichtbij, lokaal en betrokken. Tegelijkertijd zijn we in staat om als dynamische organisatie te fungeren en aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt. We groeien in de markt en dit bevestigt dat we met deze aanpak de juiste route hebben gekozen.”

non-proﬁt organisaties. Of het nu gaat om een bouwbedrijf, een tandartspraktijk of een bedrijf in de foodsector, BDO is een grote speler in alle branches. Beide heren herkennen het beeld dat familiebedrijven een belangrijke factor in de Nederlandse economie zijn. Ook, of misschien wel juist in deze tijd zien zij veel weerbaarheid en ondernemerschap. Het streven naar continuïteit en vaak ook het doorgeven van de onderneming naar een volgende generatie is een mooi aspect van het werken met familiebedrijven. Tot slot zegt Eddy Staas: “Met de huidige omstandigheden rondom COVID-19 weten de meeste ondernemers zich na deze dreun weer te herpakken en dat is geweldig om te zien. Om dit proces zo goed mogelijk te laten verlopen, adviseren wij ook hierin. De mix van persoonlijk en zakelijk betrokken zijn bij het ondernemerschap waarin dromen worden gerealiseerd, daar zit een belangrijk menselijk component in en dat maakt ons vak zo mooi.” BDO DEN HAAG Oude Middenweg 3, Den Haag 070 - 338 08 08 | www.bdo.nl BDO LEIDEN | CROWN BUSINESS CENTER Schipholweg 103, Leiden

Dienstverlener MKB/Familiebedrijven en Non-proﬁt organisaties

BDO ALPHEN AAN DEN RIJN Laan der Continenten 172, Alphen aan den Rijn

De focus van BDO ligt op het MKB/familiebedrijf. Daarnaast heeft BDO een behoorlijke portefeuille

BDO WESTLAND | WORLD HORTI CENTER Europa 1, Naaldwijk

TEKST Bo Vrolijk | FOTO John Brussel

Waar moeten we heen in de zomervakantie? Ook aan het worstelen met je vakantiebestemming? Blijven we veilig thuis, of niet?

Just Notarissen is al sinds 16 maart 2020 thuis aan de Albert Einsteinlaan 50 Zoetermeer om u ook tijdens deze periode van dienst te zijn! Levering en hypotheekakte voor €

JUST | Notarissen Albert Einsteinlaan 50 2719 ER Zoetermeer

079 323 97 61 www.justnotarissen.nl

763,-

voor overdrachten in Zoetermeer en Benthuizen obv KIK-tarief, inclusief kadastraal recht, recherchekosten en btw (vraag naar onze voorwaarden) Verkoper géén kosten doorhaling 1e hypotheekrecht en volmacht bij aanlevering koopcontract nieuwe woning!

Covid19 heeft mensen bewuster gemaakt van hun kwetsbaarheid. Het bracht de dood letterlijk dichterbij; in werkelijkheid en op TV. Men is aanzienlijk angstiger geworden en misschien ook wel gemaakt door de vele aandacht in de media. Hoe confronterend ook, het is belangrijk om als maatschappij de dood minder als taboe te accepteren als onderdeel van het leven.

Oeps Van mijn eigen kwetsbaarheid ben ik mij al veel langer bewust. 14 jaar geleden werd bij mij de diagnose testiskanker vastgesteld. Na diverse operaties en behandelingen keerde deze helaas terug na twee jaar. Een nieuwe vorm van bestraling bleek uiterst effectief. Na 10 jaar van intensieve controles werd ik genezen verklaard. Ik ben 12 jaar vrij geweest van kanker, maar begin dit jaar werd de ziekte weer bij mij ontdekt. Een andere en zeer gevaarlijke soort tongkanker.

Column

RAMSES BRAAKMAN

Hart op de tong

Smaak en spraak Gelukkig was ik er door mijn alertheid razendsnel bij. Op 5 februari en 25 maart ben ik geopereerd, deels in hectische coronatijden. Bij de eerste operatie is een fors stuk uit mijn tong verwijderd en bij de tweede operatie nog eens een stuk onder mijn tong. Al snel werd duidelijk dat er geen uitzaaiingen waren en dat er geen nabehandeling nodig is. Uiteraard wel weer intensieve controles de komende 5 jaar (gelukkig maar). Mijn spraak en smaak zijn behouden en de eerste controle heb ik inmiddels met goed nieuws afgesloten. Ik ben onverminderd positief en kijk zoals altijd met vertrouwen vooruit.

Lekker gevoel De vrouwen van Hart Voor De Zaak stralen op de cover van deze editie. En dat is niet zonder reden. Natuurlijk omdat ik zeer trots ben op mijn coole team. Maar ook omdat ons bedrijf het afgelopen jaar bewust is uitgebreid en verjongd op essentiële posities. Het team dat er nu staat, is een mix van FOTO Hart Voor De Zaak

jonge toptalenten en ervaren jaren. Daarmee is Hart Voor De Zaak klaar voor de toekomst. En dat is een lekker gevoel. Het enthousiasme spat van de club af en we hebben ongelooﬂijk veel lol met elkaar.

Effe doorbijten Over lol gesproken. Om mij na de eerste operatie op te beuren ontving ik van mijn team de “effe doorbijten dinerbon” voor een Chinees restaurant in Noordwijk, met de voor oud-Leidenaars fameuze naam Tong Ah.

Ramses Braakman is eigenaar van Hart Voor De Zaak.

Reportage

Credion Leiden bundelt krachten met hypotheekadviseur Zo’n 3 jaar geleden startten Mark Buytelaar en Daniël van Egmond de Leidse vestiging van Credion. Naast de expertise op het gebied van bedrijfsfinanciering, is dit Leidse bedrijf nu ook hét adres voor hypotheekadvies voor ondernemers en particulieren. Want sinds dit jaar is daar hypotheekadviseur Martine de Vries bij gekomen. “Voor alle financiële diensten kunnen klanten nu bij ons terecht.” “We zijn dit nieuwe bedrijf begonnen”, vertelt Mark Buytelaar, “zodat we een fullservice bedrijf kunnen zijn en zowel de zakelijke als de particuliere financieringsoplossing kunnen bieden.” De naam wordt binnenkort op feestelijke wijze bekendgemaakt. Martine de Vries is 3,5 jaar werkzaam als zelfstandig hypotheekadviseur en heeft daarvoor ruim 10 jaar als financieringsadviseur bij een grootbank gewerkt. “Mark ken ik al vele jaren. Hij vertelde dat er binnen hun bedrijf plannen waren om een eigen hypotheektak op te zetten. We hebben onze krachten gebundeld en gaan nu samen verder. Ik spreek veel particulieren en ondernemers die ook bedrijfsfinanciering nodig hebben, en andersom is er binnen het netwerk van Mark en Daniël ook behoefte aan hypotheekadvies. We vullen elkaar uitstekend aan.” De samenwerking bevalt goed. “Ons netwerk in Leiden en omgeving bestaat uit veel ondernemers. Die stellen regelmatig de vraag hoe om te gaan met hun woonhuis bij eventuele verhuisplannen. Het is fijn dat we dat kunnen uitbreiden op dezelfde manier als dat wij aan dienstverlening doen. Zo kunnen wij onze klanten ook met hun privésituatie optimaal

adviseren”, aldus Daniël van Egmond. Buytelaar vult aan: “Martine is iemand met de ja-mentaliteit. Voor ondernemers kan het ingewikkeld zijn om hun ﬁnancieringen rond te krijgen, ook voor een particuliere woning. Je hebt daarvoor doorzettingsvermogen nodig, dat heeft Martine zeker.”

Onafhankelijk advies Hypotheken kunnen complexe materie zijn. Voor particulieren komt er veel bij kijken en voor ondernemers al helemaal. Als een ondernemer een hypotheek wil aanvragen is er een waslijst aan documenten nodig voor de geldverstrekker: de jaarcijfers van afgelopen 3 jaar, aangiftes, aanslagen en omzetbelasting van elk kwartaal. Daarin begeleidt Martine. “Bij het eerste vrijblijvende kennismakingsgesprek gaan we na wat de wens is van de klant en breng ik in kaart wat de mogelijkheden zijn. Het prettige in de samenwerking met Mark en Daniël, is

Daniël van Egmond, Mark Buytelaar en Martine de Vries op het dak van De Meelfabriek

dat zij bij ondernemers de ﬁnanciële analyse van de bedrijfsactiviteiten goed en volledig in kaart brengen: dat is hun expertise. Hierdoor verloopt het acceptatieproces bij banken veel soepeler. In de keuze van geldverstrekkers heb ik de keuze uit circa 40 partijen. Hierin zijn wij geheel onafhankelijk, en is de keuze niet alleen afhankelijk van rentestanden maar ook van voorwaarden. Tevens breng ik, naast de hypotheek, advies uit op het gebied van risico’s bij overlijden, arbeidsongeschiktheid of de situatie bij pensioen. Het onderscheidende in het traject zit onder andere in de persoonlijke begeleiding: klanten hebben mijn mobiele nummer, maar kunnen ook altijd langskomen op ons kantoor aan de Rijnsburgerweg.” De klanten die Martine bedient zijn heel divers: van jong tot oud en van starter tot senior.

Van second opinion tot echtscheiding De Vries begeleidt niet alleen het verstrekken van hypotheken, maar ook bij het geven van updates TEKST Marleen Hogendoorn | FOTO John Brussel

van de huidige hypotheek, een second opinion en wat de mogelijkheden zijn bij een echtscheiding als het huis op naam staat van beide partners. En niet alleen bij het aankopen van een woning, maar ook bij bedrijfsmatig vastgoed of een beleggingspand. Van Egmond: “Beleggingsvastgoed is hier in Leiden bijvoorbeeld heel populair, denk maar aan ouders die een appartement kopen voor een studerend kind of om te verhuren." De Vries: “Vaak weten mensen niet wat er allemaal mogelijk is. Elke situatie is anders, dat houdt het ook afwisselend. Elke klant verdient maatwerk.” Buytelaar: “Wat wel hetzelfde is, is dat we alle drie de intrinsieke motivatie hebben om onze klanten te helpen met wat ze willen bereiken.” CREDION LEIDEN Rijnsburgerweg 159, 2334 BP Leiden Tel. kantoor 071 - 301 60 16 Tel. Martine de Vries: 06 - 143 276 77 Mark Buytelaar: 06 - 192 792 70 Daniël van Egmond: 06 - 132 395 23 www.credion.nl

Businessclub

Leiden

Het totaalconcept van INTO business Leiden bestaat uit het zakelijk kwartaalmagazine en INTO businessclub Leiden. Deze club biedt de leden diverse extra mogelijkheden, zowel online als offline. De kosten bedragen € 295,- ex. btw per jaar. Wat kunt u daar allemaal voor verwachten? •

Toegang tot vier verzorgde netwerkbijeenkomsten per jaar, waarbij de lancering van het magazine centraal staat.

•

Logo en contactgegevens vermelding in het magazine op INTO businessclub Leiden ledenpagina, waarvan de eerste keer extra uitgelicht.

•

Zes keer per jaar de gelegenheid om een persbericht/nieuwsbericht te laten plaatsen op www.intobusiness.nu/leiden

•

Een uitgebreid online bedrijfsproﬁel.

•

De mogelijkheid om kosteloos in elk magazine kort nieuws over uw bedrijf te publiceren.

Geïnteresseerd? U kunt zich aanmelden door een mail te sturen naar oscar@intobusiness.nu We heten u van harte welkom bij de INTO businessclub Leiden!

Businessclub

De volgende bedrijven hebben we recentelijk mogen verwelkomen als nieuw clublid: Al sinds de oorsprong van ons kantoor in 1850 kijken we bij De Clercq vooruit. Waar liggen de kansen van onze cliënten? Waar liggen de onze? En hoe kunnen we samen excelleren? Dat vergt visie, maar ook focus. Onze specialisten werken voor ondernemers die kansen willen grijpen en willen groeien, voor overheden die streven naar een optimale uitvoering van hun publieke taak en voor ondernemingsraden die hun leden constructief willen vertegenwoordigen. Wij maken graag kennis!

Wij geloven nog in één op één contact, waarbij een helder advies leidt tot duidelijke afspraken. Een benadering waarbij de klant nog centraal staat en onze werkwijze gericht is op het transparant maken van energie vraagstukken. Daarbij bieden wij een zeer scherpe prijs, waarbij duurzaamheid niet uit het oog wordt verloren.

Untitled-1 1

09-07-14 11:52

Reportage

Agenda Autoluwe Binnenstad

Leiden maakt ruimte voor een groene en vitale binnenstad

“Leiden is een prachtige stad. Ik ben een van de vele Leidenaren die trots is op zijn Leiden. Al jaren woon ik met veel plezier in Leiden Noord en blijf ik het een beleving vinden om door de binnenstad te wandelen. Mijn favoriete plek in de binnenstad is de Boisotkade. Alles wat de binnenstad zo mooi en prettig maakt, komt hier prachtig samen; historie, groen en bedrijvigheid. In onze historische binnenstad genieten we van ons rijke verleden en bouwen we verder aan onze toekomst. We leggen nieuwe parken aan, maken nieuwe pleinen en samen met bewoners en ondernemers ontstaan allerlei initiatieven om – ook nu - de stad te vergroenen en levendig te houden. We zijn een aantrekkelijke stad vanwege onze ligging, goede voorzieningen, de oudste universiteit van het land, een krachtig bedrijfsleven en een groot aantal (nationale) musea. Ook het Bio Science Park zorgt ervoor dat Leiden op de kaart staat. We wonen graag in Leiden en we groeien, ook in de binnenstad. Om ervoor te zorgen dat onze binnenstad nu, straks en later een nog ﬁjnere plek wordt, stelt de gemeente samen met de stad een ‘Agenda Autoluwe Binnenstad’ op. De agenda is een van de uitwerkingen van de overkoepelende mobiliteitsnota ‘Leiden Duurzaam Bereikbaar’ en past bij de ambities van onze culturele en historische stad. Deze zomer nodig ik u uit om mee te denken over de kansen die er zijn om de binnenstad samen groener, gezonder en aantrekkelijker te houden. Houd doemee.leiden.nl in de gaten!”

Wethouder Ashley North (Duurzaamheid, Mobiliteit en Beheer Openbare Ruimte)

Ruimte voor iedereen Samen kunnen we Leiden nog veel mooier maken en daardoor de leefbaarheid en de economie in de stad versterken. Door ruimte te maken om langs het water te kunnen lopen en te genieten van de historische architectuur, om vrienden te ontmoeten op een zonnig terras of om zorgeloos met kinderen door de stad te ﬁetsen. De binnenstad is niet gebouwd voor veel verkeer of veel geparkeerde auto’s. Omdat Leiden naar verwachting blijft groeien qua inwoners, bezoekers, studenten en werknemers, willen we de ruimte zo goed mogelijk besteden. De ruimte die er is delen we daarom anders in. Dat doen we aan de hand van de ‘Agenda Autoluwe Binnenstad’. We maken de binnenstad van Leiden stap voor stap groener, gezonder en aantrekkelijker. Voor iedereen. Vervoer dat weinig ruimte inneemt krijgt een hoofdrol. We geven de voetgangers, ﬁetsers, het openbaar vervoer en deelvervoer ruim baan. De bereikbaarheid van de binnenstad blijft gewaarborgd en bevoorrading is een topprioriteit voor een bloeiende economie. De auto blijft aanwezig in de stad, maar minder prominent. We voegen groen toe, zorgen voor ontspanning en maken de binnenstad voor iedereen aantrekkelijk en toegankelijk.

Kansen, nu, straks en later We beginnen niet op nul, integendeel. De binnenstad heeft de afgelopen jaren al een prachtige impuls gehad. Met de ontwikkeling van het Singelpark ontstaan aangename plekken voor mensen om te verblijven en recreëren. En de parkeergarages onder de Garenmarkt en Lammermarkt maken het mogelijk aantrekkelijke pleinen en straten te creëren. De RijnlandRoute en de Leidse Ring Noord leveren een belangrijke bijdrage aan minder doorgaand verkeer in en langs de binnenstad en versterken tegelijkertijd de routes voor het autoverkeer in de regio. We zijn goed op weg, maar we zijn er nog niet. Er liggen nog genoeg kansen die de leefbaarheid, aantrekkelijkheid en daarmee ook de economische vitaliteit van de stad kunnen vergroten. Op basis van onderzoeken en verzoeken uit de stad zien we quick wins die snel een bijdrage aan deze doelen kunnen leveren alsook kansen die nog nadere uitwerking nodig hebben. We denken hierbij bijvoorbeeld aan kansen op het gebied van het toevoegen van groen, water of plekken waar je prettig kunt verblijven. Natuurlijk hoeven niet alle kansen per direct benut te worden, er zijn ook kansen die op de langere termijn een goede bijdrage leveren.

Reportage

Van kans tot agenda, samen met de stad Veel wensen uit de stad zijn bij ons bekend uit eerdere participatietrajecten, zoals voorafgaand aan de Mobiliteitsnota, Parkeervisie of het ﬁetsbeleid. Door deze en onze inzichten nogmaals aan de stad voor te leggen, wordt het uiteindelijk een gedragen agenda. Binnenkort start de gemeente het participatietraject voor het maken van de agenda autoluw. Samen met bewoners, ondernemers, belangenorganisaties, de regio en andere belanghebbenden onderzoekt de gemeente welke kansen Doel 1: Hogere kwaliteit van de openbare ruimte er nu, straks en in de toekomst zijn om de binnenstad autoluw te maken. Deze kansen worden vastgelegd in een kansenkaart die vervolgens de input levert voor de agenda autoluw. In januari 2021 wordt deze agenda autoluw vastgesteld.

Doelen

Doel 2: Meer ruimte en kwaliteit voor voetgangers, fietsers en OV

Ook in de situatie waarin we nu leven is het belangrijk dat meningen, zorgen en wensen van bewoners en ondernemers, maar ook de bezoekers van de stad goed in beeld zijn en dat uiteindelijk het voorstel kan rekenen op breed draagvlak. We gaan (digitaal) in gesprek met de verschillende organisaties, belangengroepen, kennisinstellingen en bewonersverenigingen. Daarnaast peilen we online de mening van de bewoners, waarbij we ook de kansenkaart voorleggen. Meer informatie over het participatietraject is vanaf juli te vinden op doemee.leiden.nl.

Doel 3: Versterken economische vitaliteit

Buiten de singels Doel 4: Meer ruimte voor voorzieningen

Doel 5: Schone lucht, minder geluidshinder, minder hittestress en minder wateroverlast

Doel 6: Inclusieve en toegankelijke stad

Ook in wijken buiten de singels in Leiden zijn volop kansen om te vergroenen of ﬁetsparkeerplekken toe te voegen om zo de leefbaarheid te vergroten en in te spelen op thema’s als hittestress en wateroverlast. Zo kunnen inwoners in overleg met de gemeente parkeerplekken vergroenen, een geveltuintje aanvragen of een ﬁetsparkeerplek in de wijk. Hierbij sluiten we aan bij lopende werkzaamheden zoals het wijkvervangingsprogramma, waarbij de riolering in verschillende wijken wordt vervangen.

Een mooie toekomst Als we met elkaar de kansen benutten die nodig zijn om de binnenstad gezond, leefbaar en bereikbaar te houden dan bereiken we de volgende doelen en kunnen we over een aantal jaar nog trotser zijn op Leiden dan we nu al zijn.

FOTO'S Erfgoed Leiden en Omstreken en Buro JP

Reportage

‘TOONAANGEVEND EN HERKENBAAR OP NATIONAAL NIVEAU’

TK WIL VERDER Binnen zes sectoren toonaangevend en herkenbaar zijn, niet alleen in de huidige regio maar landelijk. Dat is het doel van het strategisch marketingplan voor de komende jaren. Bas Bosman is vanaf dit jaar bij TeekensKarstens advocaten notarissen in dienst als Business Partner Marketing en pakt deze uitdaging met beide handen aan. “De goede positie die we nu hebben in Leiden, zullen we onderhouden, maar er liggen nieuwe kansen elders in het land.” De aangepaste koers zal een oplettend lezer van INTO business straks zeker opvallen. “Het betekent namelijk voorlopig geen artikelen meer in de editie Leiden, maar bijvoorbeeld wel in die van de Duin- en Bollenstreek.”

TK investeert in marketing om het kantoor verder te brengen op nationaal niveau. “We realiseren ons dat we meer naar de markt toe moeten bewegen. Daarom zullen we ons nog duidelijker positioneren, oftewel bewuster onze doelgroepen kiezen. Voordeel voor klanten hiervan is, dat onze advocaten en notarissen beter begrijpen wat er gebeurt in het speelveld van de klant. Daardoor is dus minder uitleg nodig en wordt de klant sneller bediend. Een goede arbeidsrechtadvocaat voor een technisch bedrijf hoeft immers nog niet de beste advocaat te zijn voor de zorg of het onderwijs. Voorop staat dat onze klant altijd vertrouwen houdt in zijn toekomst, door zich te koppelen aan ons vakmanschap.” Positionering en branding zijn onderwerpen waar Bas zich met name mee bezig zal houden. “Een sterk merk, zoals TK, is een voorwaarde om herkenbaar te worden. Onze kernwaarden zijn niet veranderd. Wel zijn ze duidelijker omschreven. Intern zijn we ons meer bewust van de waarden. Plezier en humor zouden daar nog aan toegevoegd mogen worden, wat mij betreft.” TEKST May-lisa de Laat | FOTO John Brusel

Bas Bosman: “De sport rugby kent veel overeenkomsten met ons vak. Dat de Leidse rugbyclub RC DIOK de huidige Nederlands Kampioen is, vind ik inspirerend voor TK."

Marketing als investering “Het marketingbudget wordt nu gezien als kostenpost. Aan mij de taak om daar een investering van te maken. Dat marketing vooral iets oplevert en niet alleen geld kost. Ik ben ervan overtuigd dat TK zijn landelijke ambitie waar gaat maken, maar in welk tempo is nog de vraag. Kansen krijg je niet, die moet je zelf creëren. Daar moet je dan ook keihard je best voor doen. Selectief positioneren is een must. We zullen onszelf in ieder geval niet vergelijken met kantoren op de Zuidas in Amsterdam.” TEEKENSKARSTENS ADVOCATEN NOTARISSEN Bas Bosman 06 - 212 53 309 bosman@tk.nl LinkedIn: basbosman1979

Reportage

VAN MUUR TOT POORT

V.l.n.r. Erik Manting, Hans de Nobel, Jeroen de Groot, Wouter Bruins, Bas Reichert, Nettie Buitelaar en Thijs de Kleer.

Reportage

De ondernemersvereniging BioScience Park Leiden (OV BSP) maakt vanaf dit jaar een nieuwe start onder leiding van Bas Reichert, CEO van BaseClear BV. Het lijkt soms wel of de spoorlijn die tussen de stad Leiden en het Leiden Bio Science Park ligt, ook letterlijk een barrière vormt. Gesproken wordt zelfs over een ‘Berlijnse muur’. Er is behoefte aan meer uitwisseling tussen beide delen, want het één kan niet zonder het ander. Mede daarom vindt op een zonnige dag medio juni een rondetafelgesprek plaats tussen een aantal managers van bedrijven in het Leiden Bio Science Park . Met elkaar wisselen zij van gedachten over wat er goed gaat en wat er beter kan binnen het park. En de rol die de ondernemersvereniging daarbij kan spelen. Plaats van handeling in deze coronatijd is een ruime vergaderkamer in het Hilton Hotel naast Corpus, met uitzicht op het nieuwe pand van Genencor/DuPont.

De aanwezigen vormen samen een mooie doorsnee van de diversiteit aan bedrijven op het park zelf: zowel jonge, snel groeiende bedrijven als gevestigde ondernemers. Wie zijn het? Wat doen ze? En waarom kozen ze voor vestiging op het Leiden Bio Science Park ? Bas Reichert, directeur van BaseClear BV – een servicebedrijf met 65 medewerkers, gespecialiseerd in ‘genomics’, dna-onderzoek met als specialisatie microbiologie. Het bedrijf is sinds de start, 27 jaar geleden, gevestigd op het Leiden Bio Science Park en levert zowel aan bedrijven op het park als aan klanten wereldwijd in diverse sectoren van voedingsindustrie en farmaceutische industrie tot plantenveredeling. Bas is sinds 2020 voorzitter van de OV BSP. “Het park gaat mij aan het hart. Wij zijn hier groot geworden.” Nettie Buitelaar, Chief Business Officer bij BiosanaPharma – een bedrijf van nu ca. 10 medewerkers, actief op het gebied van productie van monoclonale antilichamen voor biosimilars, medicijnen waarvan het octrooi is verlopen. Bovendien heeft het bedrijf een techniek voor orale toediening, waarmee veelbelovende resultaten in dierproeven zijn behaald. Nettie was van 2005 tot

Jeroen de Groot

en met 2014 directeur van Leiden Bio Science Park en sinds 2020 bestuurslid van de OV BSP. Jeroen de Groot, site director van Charles River Laboratories, een internationaal bedrijf met wereldwijd 17.000 medewerkers, doet contract research voor de ontwikkeling van medicijnen vanaf de ontdekking tot het moment dat het veilig in mensen getest kan worden. In Nederland zijn er vestigingen in Leiden (100 medewerkers), Groningen, Schaijck en Den Bosch. In Leiden vindt het allereerste begin van medicijnontwikkeling plaats. Jeroen is verantwoordelijk voor de Leidse vestiging. Wouter Bruins, directeur bij In Ovo BV, een hightech biotechnologie bedrijf voor de agrifood sector. Ontwikkelde een innovatieve manier voor het machinaal scheiden naar sexen van grote hoeveelheden eieren. Zodat mannelijk pluimvee niet langer vernietigd hoeft te worden (nu jaarlijks 6 miljard), maar de eieren bruikbaar zijn in bijvoorbeeld diervoeder. Duurzaam, efficiënt en beter voor zowel dieren als boeren in de pluimveesector. De eerste commerciële boerderij is een feit. In Ovo ontving onlangs een Europese subsidie van 2,5 miljoen euro waarmee het zijn groeiambitie verder wil realiseren.

Nettie Buitelaar

Reportage Hans de Nobel

Thijs de Kleer, directeur van Biopartner, een bedrijf dat huisvesting en faciliteiten biedt aan startende en groeiende ondernemers op het Leiden Bio Science Park. Begin dit jaar werd de eerste paal geslagen voor BioPartner 5. Thijs is bestuurslid van OV BSP en was van 2014 tot en met 2019 directeur van Leiden Bio Science Park. Thijs werkt momenteel aan een boek dat dit jaar verschijnt over de geschiedenis van het Leiden Bio Science Park . Hans de Nobel, algemeen directeur bij Genencor International BV, onderdeel van DuPont. Het biotech onderdeel in Leiden ontdekt en verbetert enzymen voor toepassing in wasmiddelen, diervoeding en voedingsindustrie. Werkt wereldwijd aan duurzame oplossingen voor alledaagse toepassingen via biotechnologie. Gevestigd op het Leiden Bio Science Park sinds 1999. Erik Manting, algemeen directeur van DC Prime sinds 2018. Opgeleid in medische biologie en afgestudeerd in moleculaire microbiologie. Was

Bas Reichert

15 jaar werkzaam in verschillende commerciële en managementfuncties, voornamelijk in investment banking. DC Prime ontwikkelt vaccins tegen kanker, gericht op het verbeteren van het immuunsysteem. Momenteel vindt een fase 2 studie plaats met een medicijn tegen AML, een vorm van leukemie. Gevestigd in BioPartner 3 gebouw.

Niet alleen pharmacie De deelnemers zijn het levende bewijs dat de bedrijven op het wetenschappelijk kennispark niet alleen actief zijn in de ontwikkeling van geneesmiddelen. Bas: “Die diversiteit is juist de kracht van het park. In de afgelopen jaren is veel veranderd in de organisatie van het park. Ooit startten we als ‘facilitaire club’. Inmiddels is er ook een ondernemersfonds en sinds dit jaar een aparte stichting gevormd om het park te proﬁleren. De universiteit, het LUMC, ondernemers en de gemeenten Leiden en Oegstgeest dragen ﬁnancieel bij. Een nieuwe invulling van de ondernemersvereniging is nodig en er zijn plannen om een business club op te richten.”

Ligging uniek

Thijs de Kleer

TEKST May-lisa de Laat | FOTO'S John Brussel

De nabijheid van andere bedrijven versterkt elkaar. Niet zelden ontstaan daardoor commercieel succesvolle spin-offs. Hans: "De ligging van het park is ideaal, zowel qua bereikbaarheid als wat betreft de nabijheid van hoger onderwijs en universiteit. Dat vergroot de aantrekkingskracht voor investeerders, alsmede voor bedrijven om zich hier te vestigen. En het maakt ons aantrekkelijker als werkgever. Wel is beter vervoer door het park heen nodig." Nettie: "Al jaren wordt er gewerkt aan

Reportage

een betere verbinding tussen de stad Leiden en het BioScience Park, onder meer met wandelen ﬁetsroutes en informatie via QR-codes."

Verhaal vertellen Wouter: "Het Leiden Bio Science Park zou meer een campus moeten worden. Een plek met voldoende reuring, waar je de hele dag wilt zijn om te wonen, werken en leven. Met voldoende ontmoetingsplekken, winkels en horeca." Hans: "We moeten als ondernemers veel meer met trots ons verhaal vertellen: waarom is het zo belangrijk voor de maatschappij wat we hier doen. Laten we van de muur een poort maken! Dat maakt de waarde voor investeerders ook groter. De vestiging van meer grote bedrijven is nodig om andere bedrijven te blijven aantrekken en een goede balans te houden tussen de starters en meer gevestigde ondernemers op dit mooie park."

uit de universiteit en koos daarom bij de start voor Leiden. Nu groeit zijn bedrijf snel uit zijn jasje en kloppen Enschede en Delft aan de deur… Als het park aantrekkelijker is, komen investeerders vanzelf, zo luidt de algemene mening.

Gezamenlijke faciliteiten

Business club

Erik: "Een bruisende community ontwikkelen op het Leiden Bio Science Park zou zeker helpen om de exposure te verbeteren. Als je dagelijks in een laboratorium werkt, is de behoefte aan sociaal contact groot." Thijs: "De ruimte voor gebouwen is beperkt. Daarom zou het zinvol zijn om meer gezamenlijke faciliteiten te ontwikkelen. Denk aan parkeren en horeca, in plaats van afzonderlijke bedrijfskantines bijvoorbeeld." Erik: "Goede voorbeelden, die ook investeerders interessant vinden, zijn er in Boston en België."

Hoewel er zich veel nieuwe bedrijven vestigen in het Leiden Bio Science Park, vertrekken er soms helaas ook bedrijven omdat ze er geen goede vestiging konden vinden die rekening hield met

Wouter spreekt uit ervaring over het gebrek aan ruimte voor groeiende bedrijven. In Ovo ontstond

Wouter Bruins

Erik Manting

'DE DIVERSITEIT IS JUIST DE KRACHT VAN HET PARK' hun groei. Door de ontwikkeling van bedrijven beter te monitoren (of er zelfs een business case van te maken met gegevens van de afgelopen jaren), voorkom je dat. Elkaar beter kennen, meer onderlinge verbinding zou daarbij zeker helpen. Ook de bestaande interactie tussen studeren en leren ondernemen kan versterkt worden, vinden Bas en Nettie. Bas: "Deze lunchmeeting was tevens een aanzet om tot beter onderling contact te komen. De ondernemersvereniging heeft plannen om dat met een business club verder te organiseren." De aanwezigen vinden dat een goed idee en Wouter stelt voor eens bij andere clubs, zoals in Eindhoven en Enschede, te kijken hoe zij dat aanpakken. Samen met elkaar iets actiefs doen om elkaar op een andere manier te leren kennen, werkt altijd.

Colofon Thema's 2020 Herfst Building the future Winter Van internationaal naar hyperlokaal

UITGEVERIJ ADRES TELEFOON E-MAIL INTERNETADRES UITGEVER HOOFDREDACTIE REDACTIE

EINDREDACTIE FOTOGRAFIE

VORMGEVING VERKOOP DRUK VERSPREIDING ADRESWIJZIGINGEN

INTO business Leiden A. van Leeuwenhoekweg 36-A5 2408 AN Alphen aan den Rijn 06 - 51 57 78 86 oscar@intobusiness.nu www.intobusiness.nu Oscar Middeldorp (06-51577886) Oscar Middeldorp Martin Hoekstra, Marleen Hogendoorn, Bo Vrolijk, May-lisa de Laat, Kim van Dijk, Lia Larsen en Dennis Captein Martin Hoekstra John Brussel, Marja van Tilburg, Mike van Bemmelen, Marta Klement en Mirella Sleenhoff Sevenwords, Erik Straver Oscar Middeldorp (06-51577886) Damen Drukkers, Werkendam Mail Management International Adreswijzigingen kunnen doorgegeven worden via oscar@intobusiness.nu

INTO business Leiden Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond, Wassenaar, Roelofarendsveen INTO business Leiden verschijnt 4x per jaar en wordt gratis verspreid bij alle bedrijven en instellingen binnen Leiden, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Oegstgeest, Warmond, Wassenaar en Roelofarendsveen.

Andere INTO business regio's Alphen Alkmaar Amstelland De Venen Duin- en Bollenstreek Gouda Haarlem Haarlemmermeer Zoetermeer

Dit magazine wordt via een gratis abonnement verzonden aan ondernemers in het MKB, bestuurders van organisaties en (eind-)beslissers bij gemeenten in het verspreidingsgebied. Wilt u ook het magazine ontvangen of liever niet meer? Mail ons op oscar@intobusiness.nu en uw aan- of afmelding wordt verwerkt. Wilt u weten welke gegevens wij van u bewaren in onze administratie? Op onze website www.intobusiness.nu leest u onder ‘over ons’ onze privacyverklaring. COPYRIGHT | Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, ﬁlm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever-directie. INTO business Magazine BV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave en niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave.

PLASTICVRIJ & DUURZAAM HOOGWAARDIG RVS PERSONALISEER MET NAAM 24 UUR KOUD & 12 UUR WARM B2B ÉN PARTICULIER

OP ZOEK NAAR EEN GAAF EN DUURZAAM

RELATIEGESCHENK?

Bedruk of graveer de Saywhat Bottle, Coffeemug of Tumbler met je eigen logo, naam of tekst. Creëer een duurzaam en uniek product als personeels- of relatiegeschenk. Onze flessen, koffiebekers en andere producten kun je ook los bestellen in verschillende kleuren, maten en afwerkingen in de webshop. Check hiervoor onze site!

Meer info: www.saywhatbottles.nl | info@saywhatbottles.nl | T +31 (0)172 748110

Column

Even slikken en weer doorgaan…

Onlangs bijvoorbeeld zag ik in de media dat ik een nieuwe vriendin zou hebben. Dat begint vaak bij roddelprogramma's zoals SBS Shownieuws en wordt dan klakkeloos overgenomen door anderen. Bizar eigenlijk. Maar ook vervelend dat mijn naasten er telkens mee worden geconfronteerd. Je kookt van binnen, maar moet toch rustig blijven. Waarna ik aan mijn omgeving en aan wildvreemden moet vertellen dat dit niet waar is. Even slikken en weer doorgaan… Op 5 maart van dit jaar opende ik samen met Eveline Wu ons restaurant Mood Street Food in Eindhoven. Twee weken volle bak. Tot corona! Ineens was er een nieuwe realiteit. Helaas was dat niet de enige tegenslag. Ik zat in voorbereiding op een Hollywood-ﬁlmproductie waarin ik de hoofdrol speel. Ik had 15 gastspreekopdrachten in de agenda. Dagelijks werk ik in de sportschool met mijn trainers en trainingspartners, fysiotherapeut en osteopaat, op weg naar een volgend gevecht. Allemaal tot nader order uitgesteld.

RICO VERHOEVEN

Aan de top komen is al een ding op zich. Maar er blijven... Altijd in de spotlights staan maakt dat nog meer mensen je goed kunnen analyseren en van de troon willen stoten. Minder rust vanwege toegenomen verplichtingen, verzoeken en kansen buiten de sport. De keerzijde is dat iedereen iets van je vindt en dat je op je tellen moet passen.

Even slikken en weer doorgaan… Erg vervelend (mentaal, fysiek, ﬁnancieel), maar ik ben altijd positief ingesteld. Het restaurant ging direct volledig over op thuisbezorging. Voor mijn ﬁlmrol werk ik aan mijn uitspraak en verdieping in mijn rol. Trainen deed ik buiten in aangepaste vorm en in plaats van gastspreken maakte ik een serie inspiratie- en motivatievideo’s voor diverse bedrijven. En ik had extra tijd met mijn kinderen. Het ‘positieve’ aan corona is de collectieve bereidheid om elkaar te helpen. Wat mij betreft ook FOTO Mirella Sleenhoff

direct een uitstekend keerpunt voor bezinning om jezelf en je omgeving eraan te herinneren dat we als mens gelijk zijn en niet moeten kijken naar hoe we van elkaar verschillen, maar juist naar wat we met elkaar gemeen hebben. Rico Verhoeven (1989), GLORY wereldkampioen zwaargewicht kickboksen / ondernemer. Hij is sinds 2013 regerend wereldkampioen kickboksen in de zwaargewichtklasse. Hij verdedigde die titel inmiddels 11 keer op rij. Rico heeft twee dochters en een zoon en is naast sportman ook een begenadigd ondernemer.

TE P O O K

Nieburch Nieburch

19 BEDRIJFSUNITS TE ZOETERWOUDE

Unieke bedrijfsunits aangeboden.

Op het bedrijventerrein Grote Polder aan de Produktieweg in Zoeterwoude kunt u een bedrijfsruimte kopen in het complex Nieburch. Iedere bedrijfsunit, variërend van 78 m2 tot 226 m2, heeft de mogelijkheid voor kantoorruimte, opslagruimte en eigen parkeerplaats(en).

Makelaar:

071 5 233 277 | leiden@basis.nl

Bouw:

• Goed bereikbaar via de A4 en N11 • Fantastisch beleggingsobject • Moderne uitstraling met hoogwaardige materialen • Mogelijkheid voor kantoorruimte, opslagruimte en eigen parkeerplaats(en) • Prijzen vanaf € 119.750,- V.O.N.

Projectontwikkeling: