Çocuğun ruhsal gelişiminde babanın rolü aralik 2014

Rehberlik Bilgi Bülteni Aralık 2014

“IŞIK”LI ANNE BABA REHBERİ

İÇ DÜNYAMIZIN GİZLİ KAHRAMANLARI ‘BABALAR’… ÇOCUK GELİŞİMİNDE BABANIN ROLÜ

1

Sevgili Velilerimiz, Çocuğun doğal gelişim evresinde temel bir yeri olan annenin kapsayıcı işlevinin yanında, babalar da oluşturabilecekleri sağlıklı özdeşim figürleriyle, çocukların ruhsal yapılanmalarında oldukça önemli bir rol oynar.

Acaba bir çocuğun gelişiminde babanın rolü ne denli etkili olmaktadır?

Kız ya da erkek çocukların ruhsal sürecinde babanın işlevi farklılaşmalı mıdır? Çocuk yetiştirirken kurallar ve sınırların yapılanmasında babanın rolü nedir?

Babalar çocuklarıyla nasıl nitelikli zaman geçirmelidir? gibi sorular çocuk yetiştirirken birçok anne-baba gibi sizlerinde aklını karıştıran bir etken olmuş olabilir.

Aklımızı meşgul eden bu soruları biraz olsun anlamlandırabilmek adına, bu ay Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi olarak bültenimizi “Çocuğun ruhsal gelişiminde baba figürünün önemi ve baba-çocuk ilişkisi ” konusuna ayırdık.

2

Babalık bireyin hayatında doyumu sağlayan en önemli deneyimlerden biridir. İyi ve nitelikli bir baba olmak; sevgi, deneyim, sabır ve bilgilenme işidir. Babalık yaşantısı annenin hamile olup o kutlu haberi vermesiyle artık başlamıştır.

Hamilelik sürecinde eşini ve bebeğini gerginleştirecek ortamı önlemeye özen gösteren baba için bebeğinin ruhsal yapılanmasındaki ilk dokunuşlar başlamış demektir.

Doğumla birlikte ilk yıllarda, anne ile çocuk arasındaki bağımlı ilişki biçiminin babanın rolünü azalttığı düşünülse de aslında annede olduğu gibi, babanın da çocukla duygusal ilişkiyi kurabilmesi için fiziksel temasa gereksinimi vardır.

Bunun için de çocuğun beslenme ve oyun etkinliklerinde babanın etkili olması beklenir. Çocuk bakımını "erkek işi" olarak görmeyen bir baba, çocuğuyla yeterli fiziksel teması kuramayacağından, duygusal ilişki kurmakta da zorluk yaşayabilmektedir.

Babayla İlk Temas, Doğumdan Sonra Baba-Çocuk İlişkisi Annenin doğum sonrasında bebeğiyle hem fiziksel hem de ruhsal olarak çok yoğun bir birliktelik yaşadığı bu dönemde babanın rolü; bu birlikteliğe onay verip, güvenli ve sınırlı bir ortam sağlamaktır.

3

Yenidoğan için anne, dünyanın tamamı, kendi bedeninin uzantısıdır. Baba bu dönemde ayırıcı rol üstlenip çocuğunun, annesiyle yaşadığı doyum üzerine kurulu erken dönem ilişkisinden çıkabilmesine yardımcı olur. Yani baba, anne ve bebeği birbirleriyle iç içe geçmiş durumdan koruyarak, çocuktaki ilk bireyselleşme ve özerkleşme sürecini başlatmış olur.

Kısacası, anne ve bebek fiziksel olarak ayrışsalar da ruhsal olarak ayrışabilmeleri bir süre sonra gerçekleşir ve bunda da babanın rolü oldukça önemlidir. Çocuğun Ruhsallığında Babanın Rolü Baba, anneden farklı olarak çok daha uyarıcı, özgün ve aynı zamanda sınırlandırıcı bir rol oynar. Babanın büyüten ve bakım veren eğilimleri “bakıcılıktan” daha çok canlandırıcı bir etkileşimde yaşanır. Babalar geleneksel olarak çocuklarına heyecan verici dış dünyayı tanıtmada hayati bir rol oynarlar.

Yani, çocuğun ruhsallığında anne, bağlanma, bakılma, doyurulma, tutulma, dinlenme ve duyguların yansıtıldığı ebeveyn figürünü temsil ederken; öte yandan babalar, bağımsızlık ve arzu-yasak ilişkisinin tanınması, çocuğun engelleri aşarak zorluklarla yüzleşmesi gibi onları gerçek hayata hazırlayan bir rolü üstlenirler.

Babanın erkeksi ve dış dünyayı temsil eden görüntüsü, çocuğun bireyselleşmesine, iç kontrol mekanizmalarını kullanmayı öğrenmesine ve dış dünya ile daha rahat iletişim kurmasına olanak verir, onu cesaretlendirir.

4

Kurallara Uymazsam Babam Neder? Çocuğun ruhsal gelişiminde sınırlar ve kuralların oldukça önemli bir yeri vardır. Çocukta sağlıklı bir otorite yapılanması için ideal olan, aile içerisinde sınırları yapılandırma ve kural koyma niteliğinin babaya ait olup bu kuralları tutarlılıkla ve babaya sadık olarak sürdürme işlevinin de anneye ait olmasıdır. Özellikle erkek çocuk-anne ilişkisinde, çocuk için annenin kuralları yıkılabilir konumda kalmakta ve çocuğun kuralları tanıması adına güvenli, yıkılmayan ve tutarlı bir baba figürüne gereksinimi olmaktadır.

Annenin duygusal konum itibariyle daha çok bakım veren ve korumacı işlevinden ötürü kural koyucu olarak nitelendirilmesi, çocuk için oldukça çelişkili ve işlevsiz bir yapılanmadır. Bu yüzden çocuğun hayatında, ona gerektiğinde ‘dur’ diyebilen ve anne ile çocuk arasındaki sağlıklı ayrışma sınırlarını getirebilecek olan sağlam bir baba figürü olmalıdır.

Kuralların yapılanması ve çocukla baba arasındaki gizli otorite anlaşmasından sonra anneye de bu kuralları sürdürmede tutarlı olması ve babanın kurallarını yıkmaması düşmektedir.

Baba fiziksel olarak o ortamda bulunmasa da annenin, sınırları ihlal eden çocuğa “babanla konuştuğun kuralları hatırlıyorsun değil mi, o yüzden bunu yapamayız” diyerek küçük hatırlatmalarda bulunması oldukça yararlı olmaktadır.

5

Erkek ya da Kız Babası Olmak Erkek çocuk-baba ilişkisinde hem özdeşim kurma hem de saldırgan ve erkeksi gücün sağlıklı olarak işlenebilmesi söz konusudur.

Babalar hem dışarıdan gelebilecek tehlikeli durumlara hem de annenin aşırı korumacı kaygılarına ve etkilerine karşı oğullarını korur. Dış dünyanın heyecanını oğluna sunarken baba aynı zamanda güçlü bir figür olan kendiyle özdeşim kurmasına da onay sağlar.

Yeterince iyi bir baba, oğlunun öznel olarak hayatta kalma deneyimini korumak için onun yoksun kalma deneyimlerinin ortalama seviyede olmasını ve bu şekilde gerekli olan gerçekliğin tanınmasını sağlar. Erkek çocuğunun olumsuz ve saldırgan duygulanımlarını düzenleyerek çocuğun dürtülerinin hakimiyetini kolaylaştıran bir baba imgesini içselleştirmesine yardımcı olurlar. İlerleyen dönemde de hem cinsel kimliğin kazanılmasındaki rol modelin oluşumu hem de saldırgan dürtülerin olumlu olarak yönlendirilebilmesinde baba rolü oldukça etkin olmaktadır.

Baba ile erkek çocuk arasında bedensel yüksek efor gerektiren futbol, boks gibi sporların izlenmesi, güreş taklidi oyunlar oynanması ve rekabete dayalı etkinlikler baba-oğul tarafından daha çok tercih edilmekte olup; erkek çocuklar maskulen tutum ve davranışları, rekabeti, yenmeyi ve yenilmeyi babayı örnek alarak öğrenirler.

Kız çocuklar ise baba ile olan ilişkilerinde karşı cinse karşı sergileyecekleri tavırlar hakkında fikir sahibi olurken aynı zamanda karşı cinsin onlara sergileyeceği davranış örüntüleri hakkında da fikir sahibi olurlar.

6

Babanın varlığı kız çocuklar için her zaman güvenle eşdeğerdir.

Onların her gereksinimi her an karşılayamayabilirsiniz, ancak işleriniz ne kadar yoğun ve önemli olursa olsun hiçbir şey onların büyüdüğü anları kaçırmanıza neden olmamalıdır ve önemli olan çocuğunuzla geçirdiğiniz zamanın uzunluğu değil, kalitesi ve niteliğidir.

Unutmayınız ki, çocukluk kapısı çok hızlı kapanan bir kapıdır. Çocuğunuzun bu çok değerli anlarına içten duygularla eşlik edebilmeniz dileğiyle.

“Otorite mi, koruyucu mu, rol model mi, destekleyen mi?

Bir çocuk için babalığın tanımı hangisi, ama baba olmak belki de hepsi”.

Tüm babalarımıza içten sevgilerle…

Büşra DAĞISTAN Psikolojik Danışman Ispartakule Işık İlkokulu Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi Kaynakça Yard. Doç. Dr. Neslihan Zabcı: Projektif Testler Eğitimi – Hizmetiçi Eğitim Notları Uzman Klinik Psikolog Şebnem Orhan- PSİ Danışmanlık Çocuk ve Aile Merkezi Prof. Dr. Acar BALTAS- Abrams, D. C. Baba Doğası: Modern Bir Baba Nasıl Olur? Güncel Psikoloji ve Psikiyatri Dergisi, 2002

7

8