BAĞLILIK MI,BAĞIMLILIK MI?

BAĞLILIK MI, BAĞIMLILIK MI?

2012-2013 REHBERLİK SERVİSİ BÜLTENİ Her anne baba çeşitli hayallerle bir bebek dünyaya getirirler. Kimi hayatta edindiği tüm deneyimleri, bilgileri aktaracağı için mutludur; kimi soyunu devam ettireceği için; kimi can verdiği bu minik bebeğe kendisinin sahip olamadığı her şeyi vermek ister, kimisi de mükemmel bir çocuk yetiştirmek… Bebeğin doğumu şöyle dursun daha varlığı öğrenildiği andan itibaren bir telaş sarar.

Nasıl bir çocuk olacaktır o? O zamana kadar bir “çift” olan anne-baba adayı artık “anne-baba” olmaya hazırlanıyordur. Farklı ailelerde yetişen, belki farklı kültürler içinde büyüyen ebeveynler ortak bir tavır belirleyip bebeklerini buna göre büyüteceklerdir. Bebeğin doğumuyla birlikte o zamana kadar yaşanan hayat neredeyse tepetaklak olur. Uykusuz geceler, kendi istek ve ihtiyaçların ikinci plana konması, anne-baba olmanın ve bir bebeğin tüm sorumluluğunun sizin üzerinizde olması… İlk adım, ilk söz, ilk diş, ilk cümle… Tüm bu güzel ve bir o kadar zorlu yolda yıllar birbirini kovalar ve bir bakmışsınız ki sizin minik yavrunuz sizden ayrılmış, bağımsızlığının ilk adımlarını atmış okula gidiyor.

Yazının buraya kadar olan kısmını okuduğunuzda “işin en zor kısmı bitmiş, artık bundan sonrası daha kolay” dediğinizi duyar gibiyim. Fakat bazı dikkat gerektiren konular esas bundan sonra başlıyor.

Yukarıda da belirtildiği gibi çocuğun okula başlaması bir anlamda aileden bağımsızlaşmaya başlaması, artık anne- baba yanında olmadan da bir şeyler yapabilmesi demektir. Yeni otoriteler tanıması, kurallar benimsemesi, yeni sosyal çevre, ödevler, dersler, sınavlar… Her aile çocuğunun bağımsızlaşmasını istediğini, bunun onun yararına olduğunu bildiğini söyler.

Peki bağımsızlaşma bir anda olabilecek bir şey midir?

FMV IŞIK OKULLARI NİŞANTAŞI KAMPÜSÜ REHBERLİK SERVİSİ

Çocukta bağımsızlaşmadan söz edebilmemiz için 0-3 yaş aralığında güvenli bir bağlanmanın kurulması gereklidir. Bağlanma her ne kadar 0-3 yaşları arasında gerçekleşse de çocuğun hayatında etkileri süreklidir. Yaşamın ilk aylarında bebek bütünüyle ona bakımı veren (çoğunlukla anne) kişiye bağımlı halde yaşar. Bebek yalnız başına var olamaz. Başlangıçta fiziksel ihtiyaçlar gibi gözükse de bebek aslında duygusal ihtiyaçlarını da ona bakım veren kişinin yüzünden, dokunuşundan, sesinden almaktadır.

Her bebeğin ihtiyaçları aynı gibi gözükse de aslında farklıdır. Anne bebeğin ihtiyaçlarını anlamaya çalışıyor ve bu ihtiyaçları karşılıyorsa o zaman aralarında güven ilişkisi oluşmaya başlamıştır. Bebek annenin onu koruyacağını ve kollayacağını bilir ve anneye güvenir. Bebek büyüdükçe anneden aldığı güven sayesinde dünyayı keşfetmeye başlar. Gelişim süresince çocuk farklı beceriler kazandıkça (dil- bilişsel beceriler, ince motor beceriler gibi) anneye olan bağımlılık da azalır.

Güvenli bağlanmayı gerçekleştiren çocuklar olumlu benlik algısı geliştirmişlerdir, kendilerine güvenirler, stres yaratan durumlarda benlik algıları değişmez, bu gibi durumlarla baş edebileceklerini bilirler. Sosyal olarak daha esnektirler, duygularını rahat bir şekilde ifade edebilir ve kontrol edebilirler. Dikkat kaliteleri daha yüksektir. Meraklı ve öğrenmeye açıktırlar. Güvenli bağlanmanın sosyal ve duygusal gelişimin yanı sıra akademik gelişime de olumlu etkileri vardır. Bu tarz çocuk ve ergenler sınıf içinde daha uyumlu olurlar, hem arkadaşları hem de öğretmenleri ile iletişim kurmaları daha kolaydır. Erken dönemde kurulan güven ilişkisinin yaşamın ilerleyen yıllarında bireyin hayatına girecek diğer kişilerle de güvenli ilişkiler kurmasına katkı sağladığı araştırmalar tarafından desteklenmektedir.

0-3 yaş güvenli bağlanmadan sonraki dönemlerde çocukta bağımlılık durumunu oluşturan faktörlerden biri de yanlış anne baba tutumudur. Anne babalar belli bir yaşa kadar onlara danışmadan herhangi bir şey yapmayan çocuklarını bırakıp artık kendi başlarına hareket edip karar vermek isteyen çocuklarını kabul etmede önce büyük sıkıntı yaşarlar. Hatta bazen ellerinden geldiğince bu süreci uzatmak isterler. Çocuğunu içerden veya dışardan gelebilecek zararlara karşı korumak her anne babada içgüdüsel olarak gelişen bir durumdur. Ancak bu tutum aşırı koruyuculuk noktasına geldiğinde orada tehlike çanları çalmaya başlar. İlkokul öğrencisi olan ama hala anne babalarının ellerini sıraya oturana kadar tutan, ortaokul öğrencisi olup çantasını ailesine taşıtan veya lise öğrencisi olup ertesi gün giyeceği kıyafeti anne-babası seçen çocuklar bu duruma iyi birer örnektirler.

Aşırı koruyucu anne baba tutumuna sahip ebeveynler, çocuklarına devamlı onların yardımına muhtaç oldukları hissini uyandırırlar. Çocuğa kendi kararlarını verebilmesi için yeterli zemin hazırlanmamakla birlikte çocuk hiçbir engelle karşılaşmadığı için yetenekleri yeterince gelişememiştir. Yetişkin yaşamına yeterli hazırlığı yapmaya olanak bulamazlar. Aile dışındaki kişilerle ilişkileri istenen ve beklenen düzeyde gelişemez. Günlük yaşamdaki değişikliklerden kaygı duyup ileriki yaşamlarında da sürekli bir koruyucu aramaları gözlenen bir durumdur.

FMV IŞIK OKULLARI NİŞANTAŞI KAMPÜSÜ REHBERLİK SERVİSİ

Bu tutum aileden kaynaklanabileceği gibi kimi zaman çocuğun talebi de olabilir. Yalnız şunu unutmamak gerekir ki hangi durumda olursa olsun bir çocuğa, bir ergene yaşının gerektirdiği sorumlulukları vermemek şu anda onun yükünü hafifletiyormuş gibi görünse de ilerleyen yaşamında onu oldukça zor bir hayatın içine sürükler.

NE YAPMALI? NE YAPMAMALI? 

Çocuğunuzun sizden bağımsız bir yaşamı olmasına izin verin.

Şayet çocuğunuzla güvenli bir bağlanma gerçekleştirmişseniz fiziksel olarak mutlaka birlikte olmanız gerekmez. Çocuk her ihtiyacı olup yardımı istediğinde yanında olacağınızı bilir. 

Her sorunda müdahale etmeyin.

Her sorunda müdahale etmek çocukta bir süre sonra sorunlarını kendi çözememe ve bir yetişkine ihtiyaç duyma anlayışı geliştirir. Gerçekten çözümsüz kaldığı konularda müdahale edin. 

Onun yapması gerekenleri siz yapmayın.

Anne babalar genellikle çocuğun sorumluluğunda olan ama yapılmayan veya yapılan ama yeterli

görülmeyen şeyleri yapma/düzeltme eğilimindedir. Bu, doğru bir davranış değildir. Çocuk iyisiyle kötüsüyle emeğinin karşılığını görmelidir. Burada önemli olan mükemmel sonuç değil çocuğa sorumluluk bilinci kazandırmaktır.



Yardım etmekle işi üzerinize almayı ayırın.

Çocuk eğer bir işte yardımınızı istiyorsa ona hangi konuda zorlandığını sorun.

Zorlandığı alanda gerçekten bir desteğin gerekli olduğunu düşünüyorsanız yardım edin, daha sonrasını kendisinin tamamlamasını isteyin. 

Birlikte ders çalışmayın,/ödev yapmayın.

Ders çalışma ve ödev yapma konusunda aile yönlendirici ve destekleyici olmalıdır. Ama her zaman birlikte oturulup çalışılmamalıdır. Çalışma bittikten sonra kontroller birlikte yapılabilir. 

Onun zaman zaman yalnız kalmaya da ihtiyacı olduğunu unutmayın.

Özellikle ergenlik döneminde ergenler ailelerinden uzaklaşmaya başlarlar. Yalnız veya arkadaşlarıyla yapılan aktiviteler daha cazip hale gelir. Bu durumda onun bağımsızlığını kazanmaya çalışan bir ergen olduğunu unutmadan , kendi özel alanına müdahale etmemek ama gerekli görülen durumlarda rehberlik etmekten kaçınmamak önemlidir.

FMV IŞIK OKULLARI NİŞANTAŞI KAMPÜSÜ REHBERLİK SERVİSİ