Rehberlik Bilgi Bülteni Kasım 2014
“IŞIK”LI ANNE BABA REHBERİ
Bugün ödev yapmazsam, yarın özgür olamam!
Sorumluluk almaya nereden başlasam ???
1
Sevgili Velilerimiz, Tutumlarımız yasakları mı sınırları mı işaret ediyor? Verdiğimiz izinler hak mı taviz mi? Bu soruları kendimize sık sık sorduğumuz bugünlerde, “sorumluluk farkındalığı” yol göstericimiz olabilir.
Sorumluluk, bireyin uyum sağlaması, üzerine düşen görevleri yerine getirmesi ve kendine ait bir olayın başkaları üzerindeki etkilerinin sonuçlarını üstlenmesi, başkalarının haklarına saygı göstermesi ve kendi davranışının sonuçlarına sahip çıkabilmesi, olarak tanımlanmaktadır. Üretken ve mutlu bireyler olabilmeleri için, çocukların, yaptıkları davranışlar için sorumluluk almayı öğrenmesi ve verdikleri kararlara sadık kalmayı öğrenmeleri gerekmektedir.
Sorumluluk bilinci aşamalı olarak gelişen ve öğrenilen bir beceridir. Hayattaki tüm beceriler gibi sorumluluk sahibi olmak için de pratik yapmak gerekir. Bu duygunun kazandırılmasında aile içi iletişim, aile içindeki çocuğa olan tavır, uygulanan disiplin anlayışının (kararlılık ve tutarlılık) rolü büyüktür. Sorumlu çocuklar; kendi kararlarını verebilen, karar alırken ellerindeki kaynakları kullanabilen, değer yargılarını gözeten, bağımsız davranabilen, kendine güvenli, başkalarının haklarını çiğnemeden kendi ihtiyaçlarını karşılayabilen çocuklardır. Çocuğumuza sorumluluk kazandırırken sabırlı olmak, koruyucu ebeveyn tarzından uzak durmak ve yanlış mesaj vermekten kaçınmak çok önemlidir. Hemen halletme adına veya
korumak adına, işleri çocuk adına yapmak, çocuğa “sen yetersizsin” mesajı verir. Her ihtiyacı anne-baba tarafından karşılanan, devamlı neyi nerede ve nasıl yapacağı kendisine hatırlatılan, yanlış yaptığında azarlanan çocuklarda bilinçli olmayarak daha işin başında sorumluluk almak istemezler, kaçınırlar ya da huysuzluk yaparak işleri yapmayı reddederler. Çocuklarımıza
sorumluluk verirken, verdiğimiz sorumlulukların, çocuğumuzun; yaş, cinsiyet ve gelişim düzeyine uygun olmasına özellikle dikkat etmemiz gerekir. Çocuğun gelişim düzeyine uygun olmayan sorumluluklar, istenmeyen duyguların
2
pekişmesine neden olabilir. Çocuğun yerine getiremeyeceği sorumluluklar vermek kadar çocuğun çok kolay yapacağı ve bulunduğu gelişim düzeyine oranla çok kolay olan sorumluluklar vermek de gelişimini olumsuz etkileyebilir.
SORUMLU ERGENLER YETİŞTİRMEK… Sorumluluk becerisini geliştirmek, çocuğun hayatından olan tüm kişilerin ortak bilinçli ve sürekli çabasıyla gerçekleşir. - Yavaş yavaş özgür bırakın! : Eğer problemleri çocuğunuz için çözmeye devam ederseniz, onun sorumluluk sahibi bir yetişkin olmasını zorlaştırmış olursunuz. Bunun yerine, çocuğunuzun sorumluluk alması ve problemlerini kendisi çözmesi için ona fırsat verin. Bu yetişkinlik için büyük bir hazırlıktır ve çocuğunuza kendi ayakları üzerinde durmasında yardımcı olur. - Uzun dönem ebeveynlik: Yeterince zaman vermeden, sık sık ceza, uyarı ve bağırma gibi yöntemler kullanılarak çocuklara kısa zamanda isteklerimizi yaptırma yöntemi, çocukların uzun vadeli karakter özellikleri kazanmalarında her zaman işe yaramamaktadır. Yeterince sabır göstermek, zaman vermek başta işe yaramıyor gibi görülebilir. Fakat gençler, kademeli olarak sorumluluk bilincini geliştirir ve kendileri için düşünme yetisini kazanır. Çocuklarınızın kendi hatalarından öğrenmeleri için onlara fırsat verin. Onları saygıyla dinleyin. Kuralları belirlerken veya bir sorun çözerken, çocuğunuzun fikirlerine ilgi gösterin. Çocuğunuzun kendi hakkında ne düşüneceğini önemseyin. Sabırlı olun.
3
-
Ortak problem çözme: Problem çözerken beyin fırtınası gibi yöntemler kullanarak çocuğunuzu sürece dâhil edin. Bu yöntem çocuklarınızın sorumluluk duygusunu öğrenmelerine ve karar verme süreçlerine yardımcı olur. Beş adımda problem çözme yöntemini uygulayabilirsiniz. Problemi tanımlayın. Durumla ilgili duygularınızı paylaşın. Olası çözümlerle ilgili beyin fırtınası yapın. Bir çözüm üzerinde karar verin. Çözümün işe yarayıp yaramadığını konuşmak için bir zaman belirleyin.
-
Süreç boyunca takip edin: Çocuğunuz, verilen kararları sonuna kadar uygulamada zaman zaman zorlanabilir. Ders vermek yerine anlaşma üzerinden konuşun. Ağırbaşlılığınızı koruyun ve çocuğunuzu ne istiyorsa yapması konusunda serbest bırakıp pes etmek yerine, sürece sadık kalın.
Sorumluluğu verip, yapılmadığında söylenerek onun yerine yapmak ergene bir şey öğretmez. Çocuğunuza saygı gösterin ve direncini kabul edin. Bazı durumlarda alınan kararları yazmak yararlı olabilir. Bunu bir tehdit olarak değil, bir kayıt olarak kullanın. Alınan kararlar üzerinde tekrar değerlendirmekler yapmak üzere belli zamanlar belirleyin.
-
İyi bir model oluşturun: Çocuklar en çok anne babalarından öğrenirler. İstikrar ve güven görmek isterler. Çocuklarımıza verdiğimiz sözleri tutmaya ayrıca bir hassasiyet göstermemiz
Çocuklar nutuklarımızdan davranışlarımızdan öğrenirler. gerekir.
4
değil
Çocuklarımıza sorumluluk becerisini öğretirken, onlara duyduğumuz koşulsuz sevginin ve kabulün onlar tarafından hissedilmesi çok önemlidir. Ona büyüdüğünü hissettirecek hoşuna gidebilecek sorumluluklar verin. Onu anlatırken sürekli sorumsuzluğundan bahsetmeyin. Bu durumda imajının zaten belirlenmiş olduğunu düşünecektir. Doğru yaptığı şeylere
odaklanarak takdir kullanın ve motivasyonunu içselleştirmesini sağlayın. Yaptığı işi eksiksiz ve kusursuz yapmasını beklemeyin. Çocuklarımızın bizler kadar sorumlu olmasını bekleyemeyiz. Onların henüz bu becerileri öğrenme sürecinde olduğunu unutmamamız gerekir. Sorumluluğun kazanılmasında en önemli etkenlerden biri de çocuğun yaptığı işin sonuçlarına katlanmasıdır. Koruyucu ebeveyn yaklaşımı süreci olumsuz yönde etkiler. Yaptığı
Aşırı korumacı bir tutum sergileyerek çocuğun seçim davranışların sonuçlarına katlanması için fırsat verin.
5
yapmasını engelleyen ailelerin hayal kırıklığı yaşaması kaçınılmaz bir durumdur. Aile tarafından sorumluluk verilmeyen çocuk, kendi üzerine düşen görevleri hep başkasının yapmasını bekleyecektir.
Aşırı disiplin ve otoriter bir ailede yetişen çocuk için de durum çok farklı değildir. Çünkü çocukta tek başına karar verme yetisi gelişmemiştir. Çocuk pasif, içe kapanık ve sorumluluktan yoksun bir şekilde büyütülmüştür. Sorumluluk bilinci, özgüvenli, kendiyle barışık, saygılı, mutlu bireyler olma yolunda atılan en büyük adımlardan biridir. Ortaokul dönemindeki çocuklar, ödev programını tek başına yürütmek, kendi başına ulaşım araçlarına binmek, kendine uygun hobileri bulmak gibi sorumluluklar alabilir. Aldıkları her sorumlukta onları destekleyerek, gerekli yerlerde yol
6
göstererek ve geribildirim vererek onları yeni sorumluluklar alma konusunda cesaretlendirebiliriz.
“Azametin bedeli sorumluluktur.” Winston S. Churchill
Kaynakça - Psikolojik Danışman Rukiye Karaköse, 2010 “Ailede Sorumluluk Eğitimi”Timaş Yayınları, İstanbul -Jesper Juul, 2008 “Çocuk Yetiştirme Rehberi”-Alfa Yayınları, İstanbul - http://www.cocukvegenc.com - PROF. DR. BENGİ SEMERCİ “Sorumluluk Nasıl Geliştirilir?” http://www.sabah.com.tr - http://www.familytlc.net
Selin Simrooğlu Psikolojik Danışman FMV Özel Ispartakule Işık Ortaokulu Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi
7
8
9