İŞ TASARIMI VE İŞ ÖLÇÜMÜ
1. İş Tasarımı nedir? 2. Önemi ve Amaçları 3. İş Tasarımında Dikkate Alınacak Kısıtlar 4. İş Tasarım Bileşenleri
Üretim yönetiminin temel amacı; üretim faktörlerinden mümkün olan en yüksek faydayı sağlamaktır.
Önemli olan kaliteden, müşteri odaklılıktan ve hizmetten ödün vermeden çalışanların yönetilmesidir. Çalışanların, işlerin gerektirdiği fiziki ve hareketlere yönelik şartnameleri daha rahat sağlayabilmeleri için işlerin yapısal anlamda düzenlenmesinde iş tasarım tekniklerinden yararlanılmaktadır.
İş tasarımı, örgütlerde bir bireyin veya takımın yerine getirmek zorunda olduğu işlerin ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi fonksiyonudur
İş tasarımının amacı
Örgütün ve teknolojinin gereksinimlerini karşılamak üzere işlerin geliştirilmesi
Çalışanların kişisel ve bireysel gereksinimlerinin karşılanmasıdır.
İŞ TASARIMINA YÖNELİK KISITLAR KİM İŞ GÜCÜNÜN ZİHİNSEL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
NE
NEREDE
NE ZAMAN
NİÇİN
NASIL
YERİNE GETİRİLMESİ İSTENEN İŞLER
ÖRGÜTÜN COĞRAFİ KONUMU, İŞ ALANLARININ KONUMLARI
YAPILACAK İŞLERİN TARİHİ, ÇİZELGE ESNEKLİĞİ
İŞLERİN ÖRGÜTSEL AMACI; ÇALIŞANLARIN AMAÇLARI
METOT-PROSES
NİHAİ İŞ YAPISI
1.
İş tasarımını oluşturan elemanları özetle üç gruba ayırabiliriz: İş Analizleri: Bir görevi oluşturan işlerin her birinin nasıl yapılacağı /work methods ve aralarında nasıl bir uyum oluşturulacağını ortaya koymak amacıyla yapılan çalışmalardır.
2. İşçilerin analizleri: Görevin gerektirdiği spesifikasyonlara uygun kişilerin seçilmesi, sorumluluk sınırlarının belirlenmesi ve ödüllendirme konularına yönelik yapılan çalışmalar. 3. İş ortamının analizi: İmalat ve hizmet sektörlerinde görevin gerçekleştirildiği fiziksel çevrenin koşullarına yönelik yapılan çalışmalar.
1.Görev (İş) Analizleri
Görevi kapsayan işlerin tanımı İşlerin sıraları İşlerin kritikliği İşlerin fonksiyonu Yapılan işlerin diğer görevlerle ya da işlerle olan bağlantıları Performans gereksinimleri Bilgi gereksinimi Teçhizat gereksinimi Yanlış yapma olasılıkları İşlerin süresi
2. İşçilik analizleri
Kapasite gereksinimi Performans gereksinimi Beceri seviyesi Eğitim gereksinimi İş stresi Motivasyon İşçi sayısı Sorumlulukların seviyeleri Yetkilendirme seviyeleri
3. İş ortamının analizi Yerleşim durumu Sıcaklık ve nem oranı Işıklandırma Havalandırma Güvenlik Lojistik Gürültü Titreşim
İş Tasarımı kararları, insan kaynakları yönetimine hakim olan trendlerden etkilenmektedir. Bu trendler zaman içerisinde farklılaşmış ve günümüze kadar gelmiştir. 1900 lu yıllarda makine atölyelerinde fonksiyonel işlere yönelik kişilerin çalıştırılması söz konusuydu. Ve bu kişilerin de oldukça becerikli olması gerekiyor ve işleri öğrenmeleri uzun sürüyordu.
1960 lı yıllardan sonra F. Taylor’un bilimsel yönetimi anlayışı iş yönetiminde hakim olmaya başladı. Bu anlayışa göre; işlerin daha ucuz, daha kolay ve daha hızlı yapılabilmesi için bütünsel olarak ele alınmasından ziyade ; işlem, proses ve eleman şeklinde gruplandırılarak incelenmesi söz konusu olmuştur. Burada amaç, işlerin öğrenilmesini basitleştirmek ve en düşük beceride bir çalışanın bile bu işleri yapmasını sağlayabilmektir.
Günümüzde ise iş tasarımına ve analizlerine daha modern yönetim anlayışları hakim olmaya başlamıştır. 1900-1960 ve 1970-2000 yılları arasındaki iş tasarımına yönelik anlayış farklılıkları aşağıdaki gibidir.
İŞ TASARIMI KARARLARI
1900-1960 İşlerde uzmanlaşma Minimum düzeyde beceri gereksinimi Tekrarlar daha fazla Minumum düzeyde ve iş başında eğitim Yığın, kütle üretim Parça başına ücretlendirme Minimum düzeyde iş sorumluluğu Üst yönetimin kontrolü Zamana odaklılık
1970-2000 SONRASI Daha fazla eğitim Daha fazla sorumluluk ve yetkilerin verilmesi İşlerin kontrol edilmesi İşlerin vardiyalar halinde yapılması Daha yüksek beceriye sahip işçiler Problemlere takım anlayışı ile yaklaşım İşçilerin yönetime katılması Ödüllendirme Kaliteye odaklılık, işçiye görev olarak kalite denetiminin verilmesi Otomasyon, internet
“Çalışma hayatının kalitesi”
General Motors
“We don’t just create the vehicles,we also build the future” Hewlett-Packard; Çalışanlara güven Birlikte çalışmaya önem verme ve ödülü paylaşma Diğer firmaların özeneceği fakat ancak çok az bir kısmının ulaşabileceği bir çalışma ortamı sağlamak
İŞ TASARIMININ BİLEŞENLERİ
I.
UZMANLAŞMA DÜZEYİ
Bir işte uzmanlaşma sayesinde, iş daha hızlı ve daha düşük maliyette gerçekleştirilir. Diğer yandan uzmanlaşma, monotonluk sebebiyle çalışanlar üzerinde ters bir etki yaratabilmektedir. Bu durum da tümüyle üretim sistemine yansıyabilmektedir. Bu nedenle işler tasarlanırken uzmanlaşma düzeyinin iyi ayarlanması gerekmektedir.
İŞ TASARIMINDA UZMANLAŞMA DÜZEYİ
UZMANLAŞMA DÜZEYİ
NİHAİ İŞ YAPISI
İŞ ZENGİNLEŞTİRME VEYA GENİŞLETME
UZMANLAŞMANIN
Avantajları İş gücünün hızlı eğitimi İşe göre daha kolay personel alımı Basit olmasından ve tekrarlardan kaynaklanan yüksek miktarda çıktı Çalışanların kolaylıkla ikame edilmesinden dolayı düşük ücretler Daha basit ve az eğitim İş akışını ve iş yüklerini daha yakın kontrol edebilme Donanım yatırımlarının azaltılması
Dezavantajları Herkes kendi işinden sorumlu olduğu için tüm ürünün kalitesinden sorumlu kişinin olmaması Tekrarlardan dolayı işçinin sıkılması İşçinin motive olmamasından kaynaklanan bazı görünmez maliyetlerin olması (devamsızlık, yüksek iş gücü devri, gecikmeler v.b.) İş gücü vizyonlarının dar olmasından dolayı proseslerin geliştirilememesi İşlerin daha iyi yapılması yönünde geliştirilmesine yönelik imkanların sınırlı olması
İŞ GENİŞLETME
“Çalışanlar çeşitli işler yaparlarsa, daha iyi yaparlar ve çalışma hayatının kalitesi artar.” artar teorisine dayanarak alınan kararlardır.
İş genişletme, bir işi uzmanlık düzeyini ayarlayarak çalışana yönelik olarak daha ilgi çekici hale getirmektir.
Eğer bir çalışan aynı beceriyi gerektiren birden fazla çeşitte iş yapıyorsa işler, “yatay düzeyde” genişletilmiştir. İşçiler bu şekilde işin gerektirdiği tüm birimlerde çalışabilirler.
Çalışan kişi işin gerektirdiği çeşitli proseslerde yönetsel becerisini ortaya koymasıyla yaptığı işi zenginleştirmiş olur. Örneğin;bir çalışan işiyle ilgili planlama, organize etme ve denetleme işlerini de yapıyorsa iş; “dikey düzeyde” genişletilmiş yada zenginleştirmiştir. Eğer bir kişi farklı uzmanlık dallarını gerektirecek işler arasında sırasıyla çalıştırılıyorsa “iş rotasyonu” gerçekleştiriyor demektir.
PSİKOLOJİK YÖNLER
İşin psikolojik gereksinimleri minimum düzeyde karşılayacak şekilde tasarlanması konusunu içerir. Araştırmacılara göre, organizasyonda çalışanların psikolojik ve fiziksel yorgunluğunu giderecek önlemler alınmalı, ekip çalışması ve birarada çalışma, güven ortamı yaratılmalı, yönetici ve çalışanlar arasındaki iletişim güçlendirilmeli ve insana değer verilip takdir edilmelidir.
HAWTHORNE ARAŞTIRMASI Amerika Birleşik Devletleri’ nde Elton Mayo (1880-1949) ve arkadaşları tarafından Western Electric adlı şirkete bağlı olan ve telefon parçaları imal eden Hawthorne işletmesinde yapılan araştırmalar ile yönetimde insan boyutu aşağıdaki boyutları ile ele alınmıştı : Işık şiddetinin performans üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. ücretlerin performans üzerindeki etkileri analiz edilmiştir. Mika yarma test odası deneyi ile sadece dinlenme araları (mola) ve haftalık çalışma süresinin artırılmasının verimlilik üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.
IV. İŞ METOTLARI (İŞ ANALİZİ)
İş analizi; işlerin daha basit ve verimli yapılma olanaklarını araştıran, yeni yöntemler geliştirmeye ve işi oluşturan faktörlerin miktarlarını saptamaya yönelik yapılan çalışmalardır.
İş analizleri; 1. metot analizi (metot geliştirme) 2. iş ölçümü olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır.
1. Metot Analizi İş tasarımının bir bölümünde; görev gereği yapılan işlerin nasıl (hangi metotla) yapılması gerektiği yönünde bir takım çalışmalar yapılmaktadır.
METOT ANALİZİ ÜRETİM PROSESİ
DİĞER İŞÇİLERLE ETKİLEŞİM HALİNDEKİ İŞÇİ
Ultimate
NİHAİ İŞ TASARIMI
Job Design
DONANIM İLE ETKİLEŞİM HALİNDEKİ İŞÇİ
SABİT İŞ NOKTASINDAKİ İŞÇİ
Modern işletmelerde, özellikle büyük firmalarda metot analizlerini yapma görevleri insan kaynakları ya da endüstri mühendisliği departmanına verilmektedir. Küçük firmalarda ise bu görev metot analizinde uzmanlaşmış danışman bir firmaya verilebilir.
Metot analizi yeni bir işin yada var olan bir işi yeniden geliştirilmesinde kullanılmaktadır.
Örneğin yeni bir iş (yeni bir makine, yeni bir ürün, kalite standartlarındaki değişiklik v.b.) var olan üretim prosesine nasıl entegre edilecek?
Metot analizinde kullanılan temel araçlar, birden fazla çeşitte olabilecek diyagramlardır. Bu diyagramlar, yöneticilere işin nasıl yapıldığına ve yeniden tasarıma ihtiyacı olup olmadığına dair bir geri besleme bilgisi verirler.
Hangi haritalama metodunun kullanılacağı; işlere ait hareketlerin durumuna ve seviyelerine bağlıdır.
Bireylerin ya da malzemelerin hareketlerini iyileştirme, gereksiz prosesleri eleme--- Proses akış diyagramı İnsan-makine uyumu,etkinliklerini arttırma---Adammakina diyagramı
Proses Akış Diyagramları:Bir tam sayfa üzerine çizilen bu diyagram üç bölümden oluşmaktadır. Sol üst kısım yapılan analizin özetine ayrılmıştır. Burada halen uygulanan metot ile önerilen metot arasındaki farkları kolaylıkla görebilecek özet bilgiler yer alır. Faaliyet sayısı ve taşıma uzaklıklarının yanı sıra bazı hallerde faaliyetin süresi kaba bir ölçme sonucu yazılır.
Amerikan Makine Mühendisleri Odası tarafından önerilen semboller SEMBOLLER
Tablo1
Faaliyet
Tanım
İŞLEM
Prosesin başlıca adımları, malzemede fiziksel veya kimyasal değişiklik yapma, zihinsel olarak planlama ve hesaplama işlemleri
TAŞIMA
İşçi, malzeme veya araçların bir yerden bir yere hareketi veya taşınması
KONTROL
Kalite veya miktar açısından yapılan kontroller
DEPOLAMA
Malzemenin izinsiz alınamayacak şekilde stoklanması
BEKLEME
Ardışık işlemler arasında işin veya işçinin beklemesi
BİRLEŞİK FAALİYETLER
Aynı kişi tarafından aynı zamanda yapılan faaliyetlerde ilgili semboller içiçe gösterir örneğin kare içinde daire muayene ve işlemin aynı anda yapıldığını gösterir.
Adam (işçi)-Makina Diyagramları: Genellikle işçi ile makine faaliyetlerinin uyumunu sağlamak amacını taşımaktadır. Bir işçi -bir makine, bir işçi-iki makine v.b. gibi çeşitli kombinasyonlarda bulunabilir. İşçi ile makine arasındaki boş zamanları ortadan kaldıracak en uygun çalışma düzeninin bulunmasında oldukça yararlıdır. Genellikle, proses akış diyagramı ile birlikte kullanılır..
Üretim Prosesini İnceleme: Bir üretim prosesi üzerinde yapılan metot analizi çalışmasının amacı; gecikmeleri, taşıma mesafelerini, proses zamanlarını ortaya koyarak tüm operasyonların yapılışını kolaylaştırmak ve etkinleştirmektir.
Faaliyetler; proses, işlem ve eleman olmak üzere üç kısımda gruplandırılarak incelenir.
Proses: Bir parçanın bitmiş hale getirilişi veya bir montajın tamamlanması gibi belirli bir sonuca ulaşan faaliyetler dizisidir. İşlem: Prosesin bir parçası olup, hammadde ya da yarı mamülün fiziksel yapısında veya konumunda bir değişiklik yapmak suretiyle ona değer ekleyen birbirleriyle ilişkili faaliyetler dizisidir. Eleman: Bir işlemin ayrıntılı analiz için seçilen, başlangıcı ve bitişi açıkça belirlenen ve daha küçük anlamlı parçalara bölünme olanağı bulunamayan faaliyetlerdir
Metot analizinde incelemeler genellikle işlem bazında yapılır
İşlemleri şöyle gruplamak mümkündür:
Mamulün üretilmesi için kesinlikle uygulanması gerekenler Mamulün tasarımında yada spesifikasyonlarında yapılan hatalar nedeniyle uygulanması gerekenler Üretim faaliyetlerinde yapılan uygulama hataları nedeniyle ortaya çıkanlar Yönetim ve kontrol hatalarını gidermek için uygulanan işlemler İşçinin bilgisizliği ve yeteneksizliği ile ortaya çıkan hataları düzeltme işlemleri
Görüldüğü gibi aslında sadece birinci madde dışında kalan işlemlerin yaratılan fayda içinde bir payı yoktur. Diğer bir deyişle; bir üretim faaliyeti sadece ilk madde yapısı içerisinde kalan işlemlerden oluşması idealdir. Üretime doğrudan katkı sağlamayan gereksiz işlemleri doğuran nedenlerin büyük bir kısmını kontrol altına almak veya ortadan kaldırmak mümkündür.
Bu amacı gerçekleştirmek üzere yöntemlerinden bazıları şunlardır:
başvurulacak
Mamul geliştirme ve değer analizi Standardizasyon ve uzmanlaştırma Tüketici ve Pazar araştırmaları Metot geliştirme İş ölçülmesi ve zaman standartlarının kurulması
METOT GELİŞTİRME Analiz yapılacak işin seçimi Bilgilerin toplanması. Bilgiler toplanırken genellikle proses akış ya da adam-makina diyagramlarından yararlanılır. İşin ayrıntılarının incelenmesi ve aksak noktaların belirlenmesi.
Bazı sorulara cevap bulunmaya çalışılır: 1. Ne yapılmalıdır. İşlemlerin hepsi gerekli midir. Elimine edilebilir mi? 2. Neden yapılmaktadır. Faaliyetlerin herhangi bir amacı var mıdır? 3. Nerede yapılmalıdır? 4. Kim yapıyor? İşi yapan kişinin işe uygunluk derecesi var mıdır. 5. Ne zaman yapılıyor? 6. Nasıl yapılıyor? İşlerin sırası değişebilir mi?, Basitleştirilebilir mi? Yukarıdaki soruları her kademede tekrarlamak ve yeterli cevaplar aramak metot geliştirmenin en önemli aşamasıdır.
Sorulara yeterli cevaplar bulunduktan sonra işler için geliştirme çareleri tespit edilir. Geliştirme çareleri şunlar olabilir: 1. 2. 3. 4.
Eliminasyon Birleştirme Sırasını değiştirme Basitleştirme
Seçilen yeni metodun uygulanmasına geçiş. Uygulamanın takip ve kontrolü
2. İş Ölçümü İş ölçümünde temel amaç, bir işin yapılış süresini tespit ederek, iş için zaman standartlarını hesaplamaktır. Ücret yönetiminde, teşvikli ücret sisteminin kurulması; iş ölçümü sonunda bulunan standart zamanlara bağlı olmaktadır.
Frederick W. Taylor, iş ölçümü için bilimsel yaklaşımı ilk ortaya koyan insandır. Herhangi bir ölçüm yönteminin hiç ölçmemekten, herhangi bir kontrol biçiminin hiç kontrol yapmamaktan daha iyi olduğunu ifade etmiştir.
Nadler; iş ölçümünü şöyle tanımlamaktadır:
İş ölçümü; bir işlemin, belirli çalışma şartları altında belirli yöntemlerle, yeteri kadar eğitim, bilgi ve yeteneğe sahip işçi tarafından, bir iş günü boyunca aşırı bir yorgunluk yaratmayacak şekilde çalışma hızı ile yapılması için geçen sürenin tespit çalışmalarıdır
İş ölçümünün uygulama nedenleri şunlardır: 1. İşlerin çizelgelenmesi ve kapasite tahsisi 2. Çalışanların motivasyonu ve iş performansının değerlendirilmesi 3. İyileştirme yapılabilmesi için standartlarla kıyaslamanın yapılması
En sık kullanılan iş ölçüm teknikleri : 1.Zaman ölçümü 2.İş örneklemesi
Zaman Ölçümü
İşin yada onu oluşturan elemanların yapılış süresini kronometre ile doğrudan ölçerek yapılan süre tespit çalışmasıdır. Günümüzde video bandına kaydetmek suretiyle de bu çalışmalar gerçekleşmektedir.
Zaman etüdünde adımlar 1. 2. 3. 4. 5.
Metot etüdü tamamlandıktan sonra zaman ölçümü yapılacak olan işin seçimi/standart zaman hesaplaması yapılacak olan iş İşin elemanlarına ayrılması İşin kaç defa ölçüleceğinin tespit edilmesi (Gözlem sayısı, örnek sayısı) Tecrübeli bir analist tarafından her bir elemanın zamanının ölçülmesi ve kayıt edilmesi. Her elemana ait ölçümlerin ortalaması olarak tanımlayacağımız “ortalama çevrim zamanının” hesaplanması: her elemana ait sürelerin toplamı/gözlem sayısı
6. Her elemana ait normal zamanların hesaplanması Bu noktada, operatörün çalışma hızının yada temposunun süre hesaplarında takdir edilmesi gerekmektedir. Yani işçinin gözlemlenen çalışma hızının bir normal çalışma hızına göre karşılaştırılması, operatörün temposunu ortaya koyacaktır.
O halde ortalama gözlemlenen çevrim süresinin bir tempo takdiri ile normalize edilmesi o iş için normal zamanı ortaya koyacaktır Tempo takdirinin ölçümü analistlerin yeteneğine ve tecrübesine kalmıştır.
Bir operatörün bir işi 2 dak yaptığı gözlemlenmiştir. Analistler bu kişinin temposunu % 120 olarak belirlemişlerdir. O halde bu iş için normal zaman ne olmaktadır? N. Z: 2*1,2: 2,4 dak.
Ölçülen zamanın takdir edilen tempo ile çarpılması sonunda bulunan normal zamana, önceden kestirilemeyen gecikmeler, kişisel ihtiyaçlar ya da yorulmalar nedeniyle bazı eklemelerin yapılması lazımdır.
Normal zamanın bir yüzdesi olarak hesaplanan bu eklere “Tolerans” adı verilir.
Standart zaman, bu toleransları da dikkate alarak iş için hesaplanan zamandır.
ZAMAN ETÜDÜ NORMAL SÜRE FORMÜLLERİ NORMAL SÜRE (NS) = BİRİM BAŞINA GÖZLENEN PERFORMANS SÜRESİ x TEMPO TAKDİRİ
NS = ÇALIŞILAN SÜRE x TEMPO TAKDİRİ ÜRETİLEN BİRİM SAYISI
ZAMAN ETÜDÜ STANDART SÜRE FORMÜLLERİ STANDART SÜRE = NORMAL SÜRE + (TOLERANSLAR x NORMAL SÜRE) STANDART SÜRE = NS 1 – Toleranslar
Zaman ölçümü için genel kurallar a. Süreleri kısa ancak ölçme yapılabilecek kadar uzun süreli iş elemanları belirlenir ve süreleri yazılır b.Eğer işçiler makinelerle çalışıyorsa, işçinin makinede ayrı çalıştığı zamanlar ve makinenin ayrı çalıştığı zamanlar ölçülür. c. Operatörden yada makineden kaynaklanan her türlü gecikme belirlenir.
ZAMAN ETÜDÜ: ÖRNEK PROBLEM BİR İŞ İÇİN STANDART SÜRENİN BELİRLENMESİ İSTENMEKTEDİR. ZAMAN ETÜDÜ İÇİN SEÇİLEN İŞÇİ GÜNLÜK 8 SAAT ÇALIŞMA SÜRESİNDE 20 BİRİM MAMUL ÜRETMEKTEDİR. BAŞKASI TARAFINDAN GÖZLENDİĞİ NEDENİYLE İŞÇİNİN, NORMAL TEMPOSUNA GÖRE %10 DAHA HIZLI ÇALIŞTIĞI TAHMİN EDİLMİŞTİR. SÖZ KONUSU İŞ İÇİN TOLERANSLAR NORMAL SÜRENİN %25 İ KADAR VERİLMEKTEDİR. SORU: BU İŞ İÇİN NORMAL VE STANDART SÜRELER NEDİR?
ZAMAN ETÜDÜ: ÖRNEK PROBLEM ÇÖZÜMÜ NS = ÇALIŞILAN SÜRE ÜRETİLEN BİRİM SAYISI
x (TEMPO TAKDİRİ)
= (480 DAKİKA/20) x (1.10) = 26.4 DAKİKA STANDART SÜRE = NS/ (1 – TOLERANSLAR) = (26.4)/(1-0.25) = 35.2 DAKİKA
ÖRNEK 2 Çikolata üreten bir fabrikada uygulanan iki işlem: Kalıba dökme ve paketlemedir. Firma personeline yönelik tolerans oranını 15% olarak belirlemiştir. Kalıp döken işçinin normal zaman oranla %10 daha hızlı işlem yaptığı (Tempo:%110), paketleyicinin ise % 20 oranında daha yavaş çalıştığı (Tempo:%80) gözlemlenmiştir.Gözlem sayısı aşağıda verilmiştir.
Dakika bazında gözlem sonuçları Task
1
2
3
4
Kalıba dökme
26
30
29
31
Paketleme
4
5
30*
3
*: Gözlem dışı sayılacak değerler
CEVAP Kalıp İşlemi: Ortalama Çevrim Süresi = 29 dak Normal Zaman = NS = (29)(1.10) = 31.9 Standard time = (normal zaman)/(1- toleranslar) = (31.90/(1-0.15) = 3.2 dak
Paketleme: Ortalama Çevrim Süresi = 4 dak. Normal Zaman: NS:(4)(80) = 3.2 minutes Standard Zaman = (normal zaman)/(1- tolerans) = (3.2)/(1-0.15) = 3.76 dak
ÖRNEK 3 Abc org. hizmetleri bir seminer duyurusunu firmalara yapmak üzere davet mektupları hazırlamaktadır. Abc org’da toleranslar %15 olarak belirlendiğine göre davet mektubunu hazırlamanın standart zamanını hesaplayınız İş elemanları
Dakika bazında gözlem sonuçları 1
2
3
4
5
Tempo
Mektup Yazma
8
19
9
21
11
%120
Zarfın Üzerine adres
2
3
2
1
3
%105
Pulu 2 yapıştırma ve kapama
1
5
2
1
%110
İş Örneklemesi İş örneklemesi, bir işin, belirli istatistik kurallara göre seçilen zamanlarda işçinin/çalışanın çeşitli iş elemanları üzerinde harcadığı zamanın yüzdesini tahmin eder. Bunun için yapılacak olan işin belli bir bölümü gözlemlenir.Ancak geneli için tahminde bulunulur. Örneğin yangın kurtarma ekibini 100 rassal zamanda gözlemlediğimizde 30’unda kurtarma çağrısı ile ilgileniyorsa bu ekibin çalışma zamanının %30 nu gelen kurtarma çağrıları ile ilgilenmekle geçirdiğini söyleyebiliriz.
Ancak burada önemli olan örnek hacminin istenen güvenilirlik düzeyinde doğru olarak belirlenmesidir.
İlk defa L.H.C.Tippet adında bir ingiliz araştırmacı tarafından ortaya atılmıştır. Başlıca 3 uygulama alanı vardır: 1. Standart zaman hesapları, 2. Faaliyet analizi (üretken ve boş zamanlar, maliyet hesabı) veya gecikme oranlarının hesabı. Buradan standart zaman hesaplarında kullanılan tolerans yüzdeleri hesaplanabilir. 3. Periodik zamanlarda yapılan örneklemelerle performans indexi oluşturulması
İş
örneklemesinde
temel
adımlar:
1.
İş örneklemesine tabii tutulacak faaliyetin seçimi ve amacın belirtilmesi. Örn. üretken ve boş zamanlarının belirlenmesi.
2.
Başlangıç örneklemi alarak elemanların toplam faaliyet zamanı içerisindeki çalışma oranlarının yada toplam gözlem içerisindeki paylarının belirtilmesi. Örneğin, bir makinenin zamanın % 80 de çalıştığının belirtilmesi. Bu tahminler analistin tecrübesine ve bilgisine bağlıdır.
3.
Çalışmada istenen doğruluk oranı (mutlak hata miktarı) ve güven düzeyi belirtilir.
4.
Gözlem yapılacak tesadüfi zaman aralıklarının belirlenmesi (Tesadüfi sayılar tablosu kullanılmaktadır)
5.
Gözlem sayısının (Örnek Büyüklüğü) hesabı ve yeterli olup olmadığının tespiti..
N: İstenen gözlem sayısı (Örnek büyük.) z: İstenen güvenirlik düzeyindeki standart sapma sayısı p: Örneklem oranı için tahmini değer ( örn.bir işçinin zamanın belirli bir kısmında boş kalma oranı) h: Doğruluk yüzdesi (Örneklem büyüklüğünün doğruluk sınırları, mutlak hata miktarı) N= {z 2x p x (1-p)}/ h 2
Standart Zaman Hesabında Kullanılması Normal Z: {Toplam Çalışma zamanı x İşçinin gözlemlenen çalışma zaman yüzdesi x Tempo Değeri} / Üretilmesi istenen miktar
Standart Z: STANDART SÜRE = NS/ (1 – TOLERANSLAR)
a. Bir işlemin örnekleme yolu ile incelenmesinde 100 gözlem yapılmış ve bunların 30’unda A elemanına rastlanmıştır. Mutlak hata miktarının (+) (-) %5 , güven sınırının %95 olması istendiğine göre yeterli örnek sayısı kaç olmalıdır? CEVAP N= {z 2x p x (1-p)} = (1,96)2 X 0,30 X 0.70 = 323 h2 (0,05)2 Örneklem sayısı 323 olmalıdır. Henüz 100 gözlem yapıldığı için gözleme devam edilmelidir.
Bir muhasebe bürosunda yapılan gözlemler sonucunda satış fişlerini işleyen memurun %80 oranında meşgul , %20 oranında boş durduğu tespit edilmiştir. Gözlemler 40 iş saati boyunca tesadüfi yapılmıştır. Bu süre içinde memurun tempo oranı %110 olduğu ve 6000 adet satış fişini işlediği görülmüştür. İş için tolerans yüzdesi % 15 olarak belirlenmiştir. Bu verilere göre bu iş (bir adet satış fişini işlemek) için standart süreyi hesaplayınız.
b.
CEVAP Memurun gerçek performans süresi (Çalışılan Süre): 2400 (60x 40)x0.80= 1920 dak. Normal ZAMAN= (1920/ 6000) X 1.10= 0.352 dak./adet Standart ZAMAN= 0,352x(1+0,15) 0,405 dak/adet Buna göre gözlem süresi içindeki standart üretim miktarının 2400/0,405= 5925 adet olması gerekmektedir. Memur %20 oranında boş durmakla beraber, standardın üstünde üretim yapmış olduğu gözükmektedir.