Hippocampus nr. 283 (maart/april 2021)

DEEP DOWN YOU WANT THE BEST

ADEMAUTOMAAT MK19 EVO/G260 BT CARBON

HET TOPPUNT VAN ROBUUSTHEID IN EEN PRACHTIG JASJE VAN CARBON

Het duikmagazine Hippocampus – kortweg Hippo genoemd – draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Maar ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws

Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: 4

Reportages

All-inclusive liveaboard Malediven 8-12

Van de redactie

DOOR IVO MADDER

Hoe lang nog tot we terug een normaal leven kunnen leiden? Ondertussen moeten we heel wat wensen, verlangens en activiteiten uitstellen. Maar we kunnen wel blijven hopen en dromen … ook van een snelle vaccinatie tegen COVID-19.

Misschien kunnen we je laten wegdromen bij het zien van de prachtige onderwaterfoto's die gemaakt werden tijdens de foto- en videowedstrijd van onze noorderburen?

Daar in Zeeland hebben ze vastgesteld dat de wasroos er zich gevestigd heeft. We hebben trouwens nog meer nieuws uit die regio: in de Oosterschelde mag er op bepaalde duikplaatsen terug gedoken worden en heeft de dader van de elastiekjesplaag zich bekend gemaakt. Nu nog wachten tot we de grens terug over mogen om er te duiken. Iets om naar uit te kijken en liefst zo snel mogelijk, zodat we onder andere de zeewieren kunnen zien ontluiken en kunnen genieten van al het onderwaterleven, zelfs als het niet-inheemse soorten betreft.

In afwachting daarvan moeten we ons tevreden stellen met bijv. een duik of vrijduik in een steengroeve of de Put van Ekeren, maar dan liefst wel zo comfortabel mogelijk. Wat denk je ervan om verwarming mee te nemen onder water? Als het project met de glasalen lukt, zien we in de toekomst misschien meer paling in deze zoetwaterduikplaatsen.

Vaste rubrieken

www.avos.be

www.bravos-vzw.be

www.limos-vzw.be

www.ovos.be

www.wevos.be

Je kan je ook opgeven om golfballen op te duiken.

Droom je liever van andere duikbestemmingen? Zuid-Frankrijk misschien, waar je naast onderwaterkabels – nodig voor het drukke internetverkeer – nu ook kunst op de zeebodem voor Île Sainte-Marguerite kan bewonderen? Of nog verder, van een duikcruise naar de Malediven? Of van een locatie waar je zaagkophaaien kan ontdekken of een ontmoeting hebt met een zwaluw etende tijgerhaai? Of misschien daar waar je de unieke gedragingen van de pygmee-inktvis kan aanschouwen of zelfs zeenaaktslakken die zichzelf onthoofden en toch blijven leven kan fotograferen met bijv. de Sony A7S III in een Nauticam NA-A7SIII onderwaterhuis?

Geniet bij deze editie van je dromen en hopelijk worden sommige ervan snel werkelijkheid.

Coverfoto: Breedhoek met model in Carrière de Vodelée. Camera: Nikon D300, ISO 250, 1/160 sec. bij f/10. Lens: 10.5 mm. Foto: Gino Meskens.

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/documentencentrum

Correcties en/of opmerkingen i.v.m. de NELOS-cursusboeken en -dossiers: cursus@nelos.be

Correcties i.v.m. met de NELOS-infomap: infomap@nelos.be. Opmerkingen over didactische documenten, zowel PowerPointpresentaties, werkboekjes, dossiers of andere formulieren, kan je bezorgen via pptx@nelos.be of documenten@nelos.be. Tips, suggesties en opmerkingen over de 'Instructor Manual' zijn welkom via instructormanual@nelos.be

AIG-ASSISTANCE

Bij je duikschool kan je het persoonlijk verzeke ringskaartje bekomen, met daarop volgende info: Policy number: ARENA 2.009.718/010.

In geval van repatriëring/hospitalisatie ten ge volge van een duikongeval in het buitenland.

Call Center: +32 3 253 69 16

NELOS Freediving Cup

69 Een ganse dag vrijduiken in de steengroeve La Gombe. Schrijf je snel in.

Duikverbod in Oosterschelde

71 Enkele duikplaatsen zijn terug vrijgegeven om er te duiken.

T-shirt Jeugdduiken

72 De uitslag van de tekenwedstrijd voor onze jeugdduikers.

Coronavaccinatie en duiken

73 Is er een risico om te duiken als je gevaccineerd bent?

Opleiding Duiker-Redder

78 De opleiding Duiker-Redder in een nieuw jasje.

15 jaar Mental Coaching

74 Al 15 jaar lang zet het Mental Coaching Team van NELOS zich in als vangnet.

3*Instructeur Vrijduiken

77 De Subcommissie Vrijduiken is een 3*Instructeur rijker: François Vissers.

Zwembadinitiatie praktisch

80 De zwembadinitiatie praktisch aangepakt.

CMAS versus ISO

84 De duiksport is gereglementeerd. Onze duiksport voldoet aan de EUF- en EN-normen.

83

Nieuwe voorzitter NELOSAC Marc Vermeiren geeft de fakkel door aan Chrisje. Ivo bracht hem een afscheidscadeau.

Wat kunnen we leren uit DIVES?

86 De data uit DIVES geeft ons meer inzicht in de noodzaak om de opleidingen bij te sturen.

Iets om naar uit te kijken

Ik heb lang gewacht met het schrijven van deze column, maar de Hippocampus moest naar de drukker. Blijven uitstellen had geen zin.

Waarom ik zo lang gewacht heb? Ik wilde het eens niet over corona hebben. Het mocht na een jaar van 'lockdowns' wel eens over andere bubbels gaan dan die bubbels die we ondertussen allemaal zo goed kennen. We kunnen er echter niet omheen, de crisis blijft ons leven en dus ook het duiken beheersen of we dat nu willen of niet.

Bij het opmaken van deze Hippocampus moet de lopende agenda steeds opnieuw worden aangepast en waarschijnlijk is ze nu alweer achterhaald. De ene na de andere activiteit wordt geschrapt. Geen opleiding Duiker-Hulpverlener dit voorjaar, geen Academische Zitting, geen Zeestages in mei en veel onzekerheid over wat nog komen moet. In het beste geval wordt de activiteit vervangen door een online variant. Maar zeg nu zelf, een onlinevergadering is niet hetzelfde als een fysieke vergadering.

We mogen dan wel specialist geworden zijn in het werken met Teams en sneller door de agenda gaan, we missen allemaal de informele gesprekken voor, tijdens en vooral na de vergadering. Zeker als in dat geval de bar open is. Maar het blijven plakken is er al een tijdje niet meer bij en we kijken er echt naar uit.

En toch is er beterschap in zicht. De zwembaden zijn open, de trainingen starten met mondjesmaat opnieuw op en we kunnen stilaan weer gaan duiken. Duiken in de Oosterschelde wordt dan wel niet als een essentiële verplaatsing beschouwd, de taalgrens mogen we wel over. Daarnaast is er het perspectief op de heropening van de horeca op 1 mei, wat ook goed nieuws betekent voor de clubhuizen. De bar kan dan

Advertentie

weer open, eindelijk! En als de vaccinatiecampagne doet wat ze belooft, ziet de zomer er veelbelovend uit.

Misschien schrijf ik volgende keer dan toch eens over iets anders dan corona? Ik hoop het van ganser harte. 

NATALIE DECROCK

Foto: Ivo Madder.

Zee en Land

Zij houdt de schelp vast tegen 't oor gedrukt

En luistert …

Aandacht maakt haar stil gezicht

Ouder en bang, maar toch zingt zij verrukt: Ik hoor de zee, ik zié de zee!

En 't licht

Doet pijn, aan oog en hart, van zuiverheid. Zo was de wereld: eenzaam, schel en wijd

Toen hij, van nieuwheid stralende, open lag

Zij hoorde en keek, omdat zij aarde en water zag, Voor de eerste maal en voor het laatst.

De kwade kwaal, de Tijd, verstoort

Elk spel

Haar arme stem, niet meer weerkaatst, Werd in dit lage land van slijk en angst gesmoord.

Advertentie

Jan Greshoff

Foto: Supermelon.

De meeste warmte verlies je via het hoofd?

Vrijdag de dertiende is een ongeluksdag, wortels zijn goed voor je ogen, via je hoofd verlies je de meeste lichaamswarmte, …. Sommige dingen hoor je zo vaak, dat je denkt dat ze waar zijn. Als iets maar vaak genoeg beweerd wordt, gelooft iedereen het, maar klopt het ook?

De argumenten waarom je veel warmte verliest via je hoofd variëren van "Op je schedel heb je minder vet ter isolatie" tot "Op je schedel lopen veel bloedvaten vlak onder de huid". De conclusie is steeds dezelfde: via je hoofd verlies je relatief de meeste lichaamswarmte. Er gaat meer dan 40% lichaamswarmte verloren via je hoofd als het koud is. Dat je daarom een goede neopreen duikkap moet dragen bij een duik in koud water, is iets wat menig duikinstructeur je als raad zal meegeven. Is dat grote warmteverlies via je hoofd echter een feit of een mythe?

Tijdens een studie in 2016 ontdekten wetenschappers dat je overal op je huid ongeveer evenveel warmte verliest. Als je in de koude loopt, gaat via je hoofd dus niet meer warmte verloren dan via andere delen van je lichaam, zoals je borst, rug en armen. Als het ijzig koud is, zijn een muts en een jas dus even belangrijk.

Waar komt die mythe dan vandaan?

De onderzoekers ontdekten dat de 'US army survival field manual' uit 1970 adviseerde om je hoofd te bedekken in koude klimaten, omdat 40 tot 50% van de lichaamswarmte verloren zou gaan via ons hoofd. Dit stamt uit een experiment van het Amerikaanse leger in de jaren vijftig, waarbij onderzoekers rekruten blootstelden aan de koude in poolgebieden met arctische survivalkleding. De kleding bedekte alleen het lichaam van de nek tot beneden, waarbij het hoofd bloot bleef.

Volgens Dr. Daniel I. Sessler, een expert op vlak van hypothermie, was dat een oneerlijk experiment, want logischerwijs kan de

warmte alleen maar ontsnappen via het hoofd. "Als je hetzelfde experiment uitvoert waarbij de rekruten enkel een zwembroek aanhebben, dan zou maar 10% warmte ontsnappen via het hoofd, omdat je dan ook warmte verliest via andere lichaamsdelen", omschrijft de dokter.

Je hoofd is geen lekkende radiator

Het experiment uit de jaren vijftig bewees dus eigenlijk dat een muts net zo belangrijk is als een jas. "Niet dat het hoofd als een lekkende radiator je interne kachel tenietdoet. En zo werkt het ook helemaal niet", meldde de Canadese thermofysioloog Gordon Giesbrecht van de Universiteit van Manitoba.

"Via je hoofd verlies je ongeveer een tiende van je lichaamswarmte, wat aardig over-

Advertentie

eenkomt met de hoeveelheid huid daar. De meeste warmte verlies je dus via de rest van je lichaam", ontdekte Giesbrecht. Hij kwam tot deze bevinding na het onderdompelen van volledig naakte proefpersonen in koude baden, waarbij hij met speciale thermometers, verspreid over de huid, bijhield waar het meeste warmteverlies plaatsvindt. Dat gaat overal op de huid ongeveer even hard, zo blijkt.

Tijdens een duik in koud water is dus een goede isothermische bescherming van zowel lichaam, voeten, handen en hoofd belangrijk om comfortabel te duiken.

IVO MADDER

Bron: New York Times (2017) en persberichten uit 2018.

Foto: Ivo Madder.

Via je hoofd verlies je ongeveer een tiende van je lichaamswarmte.

All-inclusive liveaboard Malediven

Idyllische omgeving en spectaculaire duiken

Soms krijg je van die vragen waar je geen nee op kan zeggen: "Wil je in oktober 11 dagen mee op een liveaboard in de Malediven?". Toch wel een lastige keuze voor iemand die een haat-liefdeverhouding heeft met liveaboards. Heb ik het er opnieuw voor over om zeeziek te worden of …?

Duiken in de Malediven staat al decennia lang op mijn verlanglijst. En die vraag krijg je niet elke dag.

De voorpret van iedere reis begint bij de voorbereiding. Wat mogen we verwachten, wat gaan en kunnen we zien? Hoe is het duiken daar? Welke tips hebben mensen die er al vaker zijn geweest? Wat moet er mee en wat mag er niet mee?

op reis

Maandagochtend zoals altijd vroeg opstaan. Afscheid nemen van mijn vrouw en kinderen. De laatste spullen nog inpakken, mijn checklist nog even doornemen… niets vergeten?! Duikspullen voor warm water, de nieuw aangeschafte rifhaak niet vergeten, alle fotospullen ingepakt, laders en snoertjes, … Check! Toch nog maar even wegen. De tas is wel 'iets' te zwaar ... Laten we het er maar op wagen. Zolang ze mijn handbagage maar niet gaan wegen, die weegt twee keer het toegestane gewicht. Die fotoapparatuur weegt best door, we zullen het zien.

Met mijn buddy Linda rijden we ontspannen naar Brussel. We parkeren vlak voor de vertrekhal. Het inchecken gaat gelukkig vlot en we gaan met alle bagage zonder problemen door alle controles. Tijd genoeg dus om nog even te lunchen en dan wachten op het vliegtuig.

We vliegen met Emirates. We hebben een stop-over in Dubai, 4 uurtjes is best lang op z'n vliegveld, maar ondanks het nachtelijk

uur is er volop activiteit en is er genoeg open om wat te eten, drinken en je te vermaken.

Het laatste stuk van de reis proberen we wat te slapen, kijken een filmpje en voor je het weet wordt er ontbijt geserveerd en de landing ingezet. Vergeleken bij het verre Oosten is dit goed te doen. Het tijdsverschil is maar drie uur.

Dan volgt voor mij het minst leuke deel van iedere verre reis. Je bent geland, vermoeid van de reis, nog niet gewend aan de warmte en luchtvochtigheid, maar je bent nog niet echt het land binnen. Een lange wachtrij voor de douane, de zoveelste scanner voor je bagage en dan … "Yes, we zijn op de Malediven!".

warm welkom

Buiten de aankomsthal staat Remco van 'The True Maldives' ons op te wachten. We parkeren onze bagage bij hem en lopen naar de telefoonwinkel voor een sim-kaartje. Voor een twintigtal euro heb je (bijna) de hele reis ontvangst ... En ja het is vakantie, maar toch fijn om af en toe contact te onderhouden met het thuisfront.

The True Maldives

Het is voor Linda de derde keer dat ze met 'The True Maldives' (TTM) mee op reis gaat. In 2018 namen Remco en Marco TTM over van Bas van der Mee. Tijdens de reizen is

minstens één van hen aan boord. Het karakter van TTM is na de overname niet wezenlijk veranderd. Het grootste verschil is waarschijnlijk de humor van Remco en Marco. De nadruk ligt nog steeds op duiken met het grote leven en het ontwijken van de massa.

Bijna alle andere liveaboards vertrekken in het weekend. Dat doen ze bij TTM dus niet. Ook varen ze net een iets andere route. Daardoor zijn er zelden andere duikers op de duiklocaties, iets wat de meeste duikers zeer waarderen. Ik mis de optochten van de duiktoeristen onder water echt niet.

aan boord

Als we voltallig zijn lopen we naar buiten. Dit is de eerste keer dat ik het typische karakter van de Malediven echt ervaar. Geen auto, taxi of bus (en dus geen files) maar een boot wacht op ons.

De dhoni, een typisch traditioneel vaartuig uit de Malediven, is het werkpaard van 'The True Maldives'. Het is tevens de boot van waar iedere duik gemaakt wordt. De duikspullen blijven daar de gehele trip aan boord. Je krijgt een eigen fles die na iedere duik gevuld wordt. Slechts één keer je set opbouwen en geen gesleur. Wat een comfort! In dit geval brengt de dhoni ons naar ons verblijf voor de komende weken: de Dhinasha.

Na overleg met het thuisfront en het raadplegen van de agenda was de keuze snel gemaakt: "Ik ga mee!".

Dhinasha

De Dhinasha is een schip met 28 m lengte en 9 m breedte. Een kleintje tussen de vele grote een luxe liveaboards die je af en toe tegenkomt. Dat is voor mij een groot pluspunt! De Dhinasha is prima onderhouden en kraaknet. Het schip is in veel dingen eenvoudig, maar zeker van alle luxe voorzien. De hutten hebben brede, maar helaas wat korte bedden. Iedere kamer heeft een eigen badkamer met wastafel, wc en douche. De douche is niet afgeschermd waardoor na het douchen alles in de badkamer nat is. Maar aangezien het lekker warm is en alles snel weer droogt, heb ik dat niet als vervelend ervaren. En niet onbelangrijk, de hutten zijn voorzien van airco. Het grote voordeel is dat er slechts 14 gasten aan boord zijn. Dat maakt ook dat je nooit met erg veel mensen tegelijk duikt.

Update: tijdens de coronacrisis heeft de Dhinasha een grote onderhoudsbeurt gekregen.

gevarieerde en smakelijke maaltijden. Dagelijks vlees, pasta's, rijst, groenten en vers fruit en veel zelf gevangen vis. We hebben er echt van genoten!

Na de lunch begint de voorbereiding op de eerste duik die later deze dag gaat plaatsvinden. Duikuitrusting aan boord van de dhoni: kleine spullen in een krat, set opbouwen, alles checken en dan de onderwatercamera klaarmaken.

duiktijd

Langzamerhand slaat de vermoeidheid van de reis toe. Dus goed dat we snel gaan duiken.

warm welkom en lekker eten

Eenmaal ingescheept, aan iedereen voorgevroege lunch! Gelijk een goede kennismaking met de kok. Deze kok staat heel de dag

Met het water in alle schakeringen blauw en de eilandjes met witte stranden en palmbomen, het ziet er prachtig uit. Dit beeld, bekend van de postkaarten en films maakt in het echt nog meer indruk en zal gedurende de reis alleen maar beter worden. Ik begrijp best dat veel mensen van deze omgeving komen genieten. Wel jammer is dat er steeds meer gebouwd wordt op de verschillende eilanden. Vanaf het water lijken ze allemaal op elkaar. Leuk voor een paar dagen romantiek, maar ik zou me er al snel vervelen als ik niet zou duiken. Maar geluk-

Een uitgebreide briefing van onze duikgids.

Foto: Gertjan Eg.

Foto: Gertjan Eg.

Tijdens de nachtduik met manta's komen ze het plankton voor je neus wegvangen.

dagelijkse routine

Bijna elke dag kent dezelfde routine. Voordat het licht wordt worden we gewekt; koffie, thee en wat koekjes om enigszins wakker te worden en niet met een compleet lege maag te gaan duiken. Dan de briefing voor de eerste duik. Met z'n allen de dhoni op en dan echt wakker worden onderwater. Na de duik volgt het ontbijt. Dan wat rusten tot het rond 11.00 uur tijd is voor de tweede briefing. Na de tweede duik volgt de lunch en dan relaxen tot de derde briefing en laatste duik. Na deze laatste duik lekker douchen, een drankje naar wens en diner. Deze routine wordt op sommige dagen onderbroken door leuke extra uitstapjes, een nachtduik of zelfs een zeer gezellige barbecue op een van de idyllische eilanden. Tussen de duiken door kan iedereen doen wat hij of zij wil. Wat slapen, gezellig kletsen, sterke verhalen of flauwe humor, het is altijd wel ergens te vinden. Gelukkig is de sfeer supergezellig!

diep en stroming

Duiken op de Malediven is best pittig en zeker niet voor beginnelingen. Bijna alle duiken zijn diep en vaak staat er redelijke tot sterke stroming. Voor een onderwaterfotograaf die met een grote camera extra veel weerstand heeft onder water is dat extra zwaar. En al driftend of hangend aan een rifhaak fotograferen is ook voor een ervaren onderwaterfotograaf een extra uitdaging.

indrukwekkend groot wild

Onderwater zijn de Malediven minder idyllisch dan bovenwater. De riffen hebben duidelijk geleden onder twee El Niño's. De laatste was in 2016. Een van de effecten van een El Niño is het stijgen van de watertemperatuur waardoor het koraal afsterft en er witte skeletten van koraal overblijven (coral bleaching). Zonder de beschutting van koraal verandert ook de biodiversiteit. Als je er oog voor hebt zie je deze gevolgen op vrijwel iedere duik. Desalniettemin heb ik genoten van wat er nog wel te zien is!

Bijna iedere duik zijn er haaien, schildpadden, roggen, manta's en vooral heel veel grote vissen. Gelukkig zijn er ook nog steeds heel mooie koraalriffen met zachte koralen in pasteltinten en grote gorgonen. Op zulke riffen is bovendien ook een overvloed aan vis en ander leven.

De gids van 'The True Maldives' is een van de beste van het land. Hij weet echt wat duiken is en zorgt ervoor dat de gasten aan hun trekken komen. Hij heeft ook de gave om minder ervaren duikers onder zijn hoede te nemen en de ervaren duikers hun gang te laten gaan. Dit voorkomt dat we continue als groep dicht bij elkaar moeten blijven. Het leuke van het iets uit elkaar duiken, is ook dat de verschillende buddyparen andere vissen zien en daar over kunnen praten (of opscheppen). De gids hanteert tegelijkertijd wel duidelijke regels: ieder buddypaar schiet bij de opstijging een boei, komt niet in deco en is na 60 minuten aan de oppervlakte.

manta's en haaien op je schoot

De meest bijzondere duik was de nachtduik met manta's. Ze zwemmen echt langs alle kanten over je heen en tussen je door. Wij hielden ons keurig aan de regel: "Alleen kijken, niet aanraken". De manta's namen deze regel wat minder nauw en ik heb een paar keer een klapje van een vleugel op mijn hoofd gevoeld. Wat een beleving!

Tijdens een andere duik komen de verpleegstershaaien bijna tegen je aan liggen en is het lastig om je niet te buiten te gaan aan het uitbundig 'haaienknuffelen'. Gelukkig heb ik altijd een camera in mijn handen.

De op een na laatste duik was bij de visfabriek. Daar worden de vissen iedere dag voorzien van een flinke hoeveelheid visafval. Eigenlijk absurd, maar wat je dan te zien krijgt, is niet te geloven. Murenes in alle kleuren, zo dik als je been, zitten met meerdere tegelijk te wachten op een feestmaal.

Grote roggen zwemmen in optocht, met meer dan twintig tegelijk rondjes tussen de duikers en zelfs verschillende haaien komen op de gratis maaltijd af.

aan alles komt een eind

De laatste dag staan we op de gebruikelijke tijd op om nog een duik te maken. De laatste duik is opnieuw op een mantapoetsstation en al na enkele minuten verschijnt er een manta. Ik geniet nog van de schoonheid van deze gracieuze dieren en koester deze mooie afscheidsdans! Na de duik terug naar de Dhinasha. Daar aangekomen gaat de bemanning hard aan het werk om alle duikspullen te spoelen en op te hangen om te laten drogen. Wat een service. Dat ga ik thuis zeker missen.

Na de lunch is er gelegenheid om Malé te bezoeken. Malé is de hoofdstad van de republiek der Malediven. Deze stad, met

Op diepte staan vaak grote gorgornen.

Foto: Gertjan Eg .

Het werkpaard van de True Maldives, de dhoni. De hele reis blijven de duikspullen aan boord. Geen gesleep en gesjouw, enkel gemak.

circa 150.000 inwoners, bevindt zich op het gelijknamige eiland, onderdeel van het Kaafu-atol (Noord Malé-atol), en beslaat het gehele eiland. Het eiland meet slechts

1 bij 1,7 km en is volledig volgebouwd met veelal hoogbouw. Het is het economische

Bij sterke stroming is het gebruik van een rifhaak een ontspannen manier om rustig naar de voorbij trekkende haaien te kijken. Foto's

en bestuurlijke hart van de Malediven. En dat valt goed te merken. Wat een drukte. Na 11 dagen rust en uitgestrekte wateren is dat best heftig. Wat je echt gaat beseffen als je over de markten, langs de winkels en door de straten loopt, is de wijze waarop de

mensen in dit land leven, werken en wonen. Alles gaat hier over het water. Erg indrukwekkend!

Met een groepje bezoeken we de voedsel- en vismarkt en eten een heerlijke ijscoupe in hét ijssalon van Malé. De heerlijke koffie en een

Op de riffen houden zich grote scholen vis op.

(3): Gertjan Eg .

Linda tijdens het filmen.

nog beter ijsje, zijn het hoogtepunt van dit bezoek aan de hoofdstad en de afsluiter van een geweldige reis. Wat rest is een nachtje slapen en een lange dag terug naar huis.

Wat een avontuur – 'The True Maldives'. Een beleving die je moet hebben meegemaakt! 

• Je boekt deze fantastische duikvakantie bij Dive and Travel: www.diveandtravel.nl

• Dive and Travel boekt de vluchten die aansluiten op de afvaarten van de Dhinasha.

• Kijk op de website voor meer informatie of bel 00 31 33 4571594.

Praktische informatie

• Schip: de Dhinasha is 28 meter lang en 9 meter breed.

• Aantal hutten: 9 hutten, waarvan 4 met een dubbel en enkel bed, 3 hutten met enkele bedden en 2 luxe hutten met een tweepersoonsbed.

• Max. aantal personen: 20, maar over het algemeen zijn de groepen kleiner (14 personen) om de leefruimte en het comfort te bevorderen.

• Route: tijdens deze cruise hebben we de Centrale route gevaren. The True Maldives varen ook de Noord en Zuid route. TTM wijkt af van de vaste routes omdat zij 2200 duikstekken hebben vastgelegd in hun GPS en daarmee ook op onbekende duikstekken duiken.

• Duiken per dag: 3, soms 4 met een nachtduik.

• Aantal dagen aan boord: 11 dagen 10 nachten.

• Begeleiding: Nederlandse Cruise Directors.

• Reisdocument: paspoort en negatieve PCR test.

• Opmerking: het is verboden alcohol te importeren - deze wordt in beslag genomen door de douane.

GERTJAN EG & LINDA ENGELS

Haaien trekken in de diepte voorbij. Van de eerste tot de laatste duik, volop manta's.

Foto's (3): Gertjan Eg.

Liveaboard met The True Maldives, een waar avontuur.

Val jij voor een spetterende job?

Als fanatieke duikers zijn Annique en Kirsten zeer begaan met de kwaliteit van onze Vlaamse waterlopen. Bij Aquafin vonden ze een job die perfect aansluit bij hun passie. Voor veel duikplezier heb je namelijk zuiver water nodig! Annique en Kirsten dragen elke dag bij aan propere waterlopen en een leefomgeving in harmonie met water.

Benieuwd hoe jij mee het verschil kan maken voor fauna, flora en waterplezier? We zijn steeds op zoek naar gemotiveerde medewerkers in heel Vlaanderen. Neem zeker een kijkje op www.aquafin.be/jobs. Wie weet word jij onze nieuwe collega!

“Dankzij mijn job kan ik genieten van mijn hobby!”

Glasalen

Wie zijn ze? Wat doen ze?

Waarom komen ze naar onze polders?

Juveniele palingen, ook wel glasalen genoemd, trekken elk voorjaar massaal onze waterlopen in om daar op te groeien tot volwassen exemplaren alvorens ze terugkeren naar de Atlantische Oceaan, waar ze zich voortplanten. Maar wat brengt hen hier? En nog belangrijker, hoe kunnen ze in leven blijven eenmaal hier aangekomen? Wij zijn gaan kijken wat de glasalen eten eenmaal toegekomen in onze wateren en dus met welke voeding ze de nodige energie verzamelen voor de volgende fase in hun levenscyclus.

Foto: Charlotte Van Driessche.

Via een aangepast spuibeheer, door het gedeeltelijk openen van de sluizen tijdens hoogwater, kunnen de glasalen toch stroomopwaarts migreren.

De levensweg van een paling kent heel wat uitdagingen. Zo starten ze hun leven als leptocephaluslarve in de Sargassozee (een deel van de Atlantische Oceaan), een plaats 7.000 km van hier. Dit is waar de palingen zich vermoedelijk voortplanten. Nadat de larven een tweetal jaar op de Golfstroom hebben gelift richting Europa, veranderen ze in de Noordzee in glasalen, doorzichtige palingen van slechts zeven centimeter groot. Vervolgens koloniseren ze het zoete water om op te groeien tot gele paling en uiteindelijk tot zilverpaling. De zilverpalingen trekken vervolgens terug naar de Sargassozee om te paaien.

Er zijn echter verscheidene hindernissen die de palingen op hun levensweg tegenkomen. Obstakels die de achteruitgang van de soort drastisch in de hand werken, waardoor die als 'ernstig bedreigd' geclassificeerd staat op de Rode Lijst. Zo zijn er sluizen en waterpompstations in onze wateren die de glasalen verhinderen het zoete water te koloniseren. Ze raken simpelweg niet langs deze ondoordringbare muren. Oorspronkelijk kenden de meeste Europese rivieren een graduele overgang van zoet

naar zout water via een estuarium, resulterend in een hoge connectiviteit. Intussen zijn echter tal van zoetwaterhabitats kunstmatig afgesloten ter bescherming tegen overstromingen. Waterlopen werden hierbij afgesloten door sluizen om de instroom van zout water te vermijden bij

Schema levenscyclus Europese aal

hoog water. Bij laagtij worden de sluizen geopend indien afvoer van overtollig water gewenst is. Ze worden opnieuw gesloten wanneer het zeewaterniveau stijgt en het peil van de waterloop stroomopwaarts van de sluis wordt benaderd. In het kader van het soortenherstelprogramma onderWilgenbladlarve

Verspreidingsgebied van de Europese paling (Anguilla anguilla), de pijlen duiden op de Sargassozee.

zoekt het INBO (Instituut voor Natuuren Bosonderzoek), in opdracht van ANB (Agentschap voor Natuur en Bos), mogelijkheden om glasaal ongehinderd deze sluizen te laten passeren. Dit gebeurt via aangepast spuibeheer: gedeeltelijk openen van de sluizen tijdens hoogwater. Glasalen kunnen hierdoor in grotere aantallen het opgroeigebied koloniseren, maar deze onnatuurlijke en toch vrij abrupte overgang van zout naar zoet water kan evenwel energieverliezen en gedragsveranderingen met zich meebrengen. Wij vroegen ons af hoe de glasalen hierop reageren. Welk

voedsel hebben ze nodig in deze prille kolonisatiefase en is dat voedsel dan ook tijdig aanwezig in onze polder?

dieet van de glasaal ontrafeld

We trokken naar het kanaal Veurne-Ambacht, te Nieuwpoort, waar we met behulp van zogenaamde 'palinggoten' glasalen uit het water opvisten. Dit deden we in het voorjaar, van begin maart tot eind mei, wanneer de glasalen massaal arriveren voor de Ganzepoot aan de IJzermonding. We namen ze mee naar het labo, waar ze een delicate dissectie ondergingen. Vervolgens onderzochten we de maaginhoud en merkten dat de magen nagenoeg leeg waren bij de vangsten van de eerste vier weken. Naarmate de glasalen langere tijd hadden doorgebracht in het kanaal, vonden we tal van roeipootkreeftjes en watervlooien in de magen. Verder aten ze ook grotere prooien zoals muggenlarven. Vet-

zuuranalyses die we in parallel uitvoerden om te kijken in welke mate voedsel wordt opgeslagen in het spierweefsel, vertelden ons dat de glasalen dus eigenlijk de eerste weken in het estuarium nog overleven op vetzuren en energie, verzameld tijdens hun migratie. Die latere opstart van nieuwe voedingsactiviteit in het zoete water is mogelijk gelinkt aan de toenemende watertemperatuur in de eerste weken/maanden na aankomst. We kunnen dus stellen dat de paling als leptocephaluslarve eerst voldoende vetzuren verzamelt om zijn trek in te zetten, waarna een nieuw startschot voor voedselopname wordt gegeven eenmaal in de zoete waterlopen aangekomen. Vervolgens gaat de glasaal zich ergens in de polder settelen, veranderen in een gekleurde gele paling en zich gedurende 2 tot 20 jaar volvreten om een vetreserve op te bouwen. Dit is nodig om uiteindelijk terug te keren naar de Sargassozee voor de paai.

Dit onderzoek toont aan dat wanneer glasalen een onnatuurlijke zoet-zout overgang passeren via aangepast spuibeheer zich

Foto: Ireen Loots.

In zoetwaterplassen kom je nog regelmatig paling tegen, vooral tijdens een nachtduik.

Foto: Charlotte Van Driessche.

Groen gepigmenteerde glasaal.

Glasaaltjes in een petrischaal.

Foto: Charlotte Van Driessche.

Foto: Charlotte Van Driessche.

Dissectie van een glasaal om de inhoud van de maag te bepalen.

Advertentie

ENKELE VAN ONZE PARTNERS:

SCUBAPRO

SUB GEAR

BARE

SUUNTO

UWATEC

SHEARWATER METALSUB

BIGBLUE

RIFF

GREEN FORCE

MARES

SEAC

PROCEAN

DIVESYSTEM

UK

DICAPAC

BRIGHT WEIGHT

SEALIFE

DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, … showroom

Hofeinde 21, 2350 Vosselaar, België

Tel: +32(0)14 61 12 60

E-mail: Hcv.Bvba@Pandora.Be

www.duikmateriaal.be

toch kunnen voeden en settelen. Aangepast spuibeheer kan dus zeker een oplossing bieden voor één van de obstakels waar de jonge palingen mee te kampen hebben tijdens hun levensweg. Met dit beheer geven we de glasalen opnieuw toegang tot een voedselrijk zoetwaterhabitat, maar de weg naar een gezond palingbestand is nog lang, en andere pijnpunten zoals klimaatverandering, vervuiling en overbevissing dienen hiervoor zeker ook aangepakt te worden.

CHARLOTTE VAN DRIESSCHE

Foto: Jeroen Van Wichelen.

Een 'palinggoot' om glasalen uit het water op te vissen.

Glasaaltjes.

Foto: Charlotte Van Driessche.

De golfsport ontstond langs de stranden van Groot-Brittannië, vooral langs de oostkust van Schotland. Daar werd halverwege de 15e eeuw voor het eerst over golf gesproken. Zand is de ideale ondergrond voor deze sport, omdat het regenwater daar onmiddellijk in wegsijpelt.

Op de eerste golfbanen waren er nauwelijks waterpartijen, hoogstens een beekje dat van het binnenland naar de zee stroomde.

Toen de golfsport populair werd, moesten er echter meer golfbanen komen. Die konden of mochten niet meer op de stranden of in de duinen worden aangelegd en noodgedwongen werd uitgeweken naar het binnenland, op landbouwgrond en polders. Golfbaanarchitecten moesten daar grote waterpartijen uitgraven om het regenwater in op te vangen. Zo ontstonden er kunstmatige vijvers die meteen als waterreservoirs voor de golfbanen konden dienen.

Volgens de gespecialiseerde website leadingcourses.com zouden er in Europa 6.994 golfclubs zijn. De meeste liggen in het binnenland en zijn voorzien van waterpartijen.

Beginners omzeilen deze hindernissen en spelen met een ruime omweg hun balletje rond de vijver, ervaren golfers slaan er de bal met een krachtige en welgemikte

slag over. Als dat tenminste lukt… Een kleine afwijking heeft nare gevolgen. Een bal in het water betekent niet alleen een strafslag, maar is ook duur.

Een golfbal bestaat uit een rubberen kern met daaromheen één of meerdere lagen synthetisch materiaal. Je hebt ze in alle prijsklassen naargelang de kwaliteit. Gemiddeld kost een balletje zo'n één euro per stuk, maar betere exemplaren heb je niet onder de vijf euro per stuk. Niet iedereen speelt als Tiger Woods en vijf balletjes in het water slaan tijdens een wedstrijd is dus niet uitzonderlijk. Best een dure grap.

recuperatie van golfballen, een bedrijfsmodel

Er liggen snel veel balletjes in de waterpartijen van de golfbanen. Jaren geleden begonnen enkele sportduikers met het opvissen ervan. De handel erin bleek lucratief en al gauw werden er contracten afgesloten tussen duikers en golfuitbaters voor het opvissen van de ballen. Meestal zijn het individuele duikers die een afspraak maken met een club, maar er zijn ook firma's die zich hierin hebben gespecialiseerd.

In België is Mulligan actief, een Canadees bedrijf met een Europese zetel in Spanje. Zij zijn wereldleider in golfballenrecuperatie en beschikken over geautomatiseerde reinigingsapparatuur. De ballen worden eerst in chloor of een reinigingsmiddel gespoeld. Daarna gaan ze door een ballenwasser en worden ze opnieuw in een zeepoplossing

Duiken in de golfbaan of het lucratief recycleren van golfballen uit een vijver in de golfbaan.

Foto: Mulligan Europe.

Foto: Joe Sohm.

ondergedompeld. Na droging worden ze gesorteerd volgens kwaliteit en kleur.

Lakeballs, want zo worden ze genoemd, worden dan terug aan particulieren of aan golfclubs verkocht.

duiken naar het witte goud

De Amerikaan Glenn Berger slaagt erin gemiddeld 1,5 miljoen golfballen per jaar uit het water te halen. Aan een gemiddelde verkoopprijs van één dollar per stuk heeft hij op enkele jaren tijd een fortuin bij elkaar gevist.

Golfballen opduiken is niet zonder gevaar. In (sub)tropische streken kan je te maken hebben met alligators en

Advertentie

slangen. In België zijn vooral de golfspelers zelf gevaarlijk. De banen zijn immers meestal open tijdens het duiken en de golfballen vliegen om de oren van de duikers. Een bal haalt gemakkelijk een snelheid van 250 km/h en een voltreffer kan dodelijk zijn.

Waterpartijen op een golfbaan zijn zelden dieper dan 15 meter, maar de zichtbaarheid is meestal slecht. Duikers gaan soms ook 's nachts aan het werk, met het gevaar om in een rattenklem terecht te komen.

Wettelijk is er geen verbod om golfballen op te duiken, maar golfterreinen zijn privé-eigendommen die niet zonder toestemming mogen betreden worden.

Eens proberen? Mulligan International (www.mulliganeurope.eu) zoekt nog steeds duikers. 

PATRICK SWINNEN

Een pallet met 25.000 'lakeballs'.

De vangst wordt op het droge gebracht.

Foto's (3): Mulligan Europe.

De golfballen worden gesorteerd en geteld.

Niet-inh eemse soorten

Het leven in de Belgische Noordzee en het Schelde-estuarium kleurt alsmaar exotischer.

De Belgische Noordzee en het Schelde-estuarium herbergen ondertussen 79 exotische zout- en brakwaterdieren en algen (anno 2020). Een uitvoerige studie toont in het voorbije decennium een stijging van 15% aan van gevestigde niet-inheemse soorten. De geleedpotigen (Arthropoda) vertegenwoordigen hiervan 39% (31 soorten). Deze diverse groep omvat onder andere krabben, roeipootkreeftjes, zeepokken en aasgarnalen. Op een aanzienlijke afstand volgen de algen en wieren (15%; 12 soorten) en weekdieren (Mollusca) (10%; 8 soorten).

Deze nieuwe uitgebreide studie, uitgevoerd door het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee), kwam er in samenwerking met 14 nationale en internationale kennisinstellingen: het 'VLIZ Alien Species Consortium'.

Alle info over de soorten, hun gebied van oorsprong en de manier van introductie is raadpleegbaar via:

• een nieuwe gids: 'Niet-inheemse soorten in het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria', 623 pagina's, uitgeverij Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ), ISBN 978 9464 206 005;

• een interactieve website: www.vliz.be/ niet-inheemse-soorten

Het boek is in pdf-formaat beschikbaar,

maar de nieuwe interactieve website is veel handiger. Je kunt er onder andere zoeken op soortengroep, gebied van oorsprong en introductiewijze.

Van de 79 exotische soorten blijkt een vijftal soorten reeds sinds de 19e eeuw aanwezig op het Belgisch grondgebied. Het aantal nieuwe introducties kent in de loop van de 20e eeuw (tot de jaren '90) een constante toename met vijf of minder nieuwe soorten per decennium. In het jaar 1990 waren 33 niet-inheemse soorten gekend in het studiegebied. In de jaren '90 volgde ech-

ter een plotselinge toename van het aantal introducties met 23 nieuwe soorten in slechts tien jaar tijd. Niettegenstaande de introducties van nieuwe soorten sinds 2000 gestaag lijkt af te nemen, bevinden ze zich nog ruimschoots boven het niveau van vóór de jaren '90.

Een toename in het intercontinentaal scheepvaartverkeer, een betere opvolging en de aquacultuur blijken aan de basis te liggen. Vooral de internationale scheepvaart speelt wereldwijd een voorname rol

Het aantal niet-inheemse soorten in het Belgisch deel van de Noordzee en aanpalende estuaria, ingedeeld volgens hogere soortenniveaus.

Foto: Novikov Aleksey.

Het aantal nieuwe niet-inheemse soorten in het studiegebied per decennium (de soorten geïntroduceerd voor 1901 worden samen voorgesteld). Het staafdiagram toont het aantal nieuwe introducties per decennium, de lijngrafiek geeft op cumulatieve wijze het totaal aantal gevestigde niet-inheemse soorten weer op een gegeven tijdstip.

in de onopzettelijke verspreiding van organismen buiten hun oorsprongsgebied, zowel door het lozen van ballastwater en de aangroei op de romp als door cargo. Het gegeven dat de Vlaamse zeehavens zich ter hoogte van één van de drukst bevaren maritieme scheepvaartroutes bevinden,

verhoogt dan ook het risico op nieuwe introducties via maritiem transport. De oorsprongsgebieden van de gevestigde niet-inheemse soorten in het studiegebied zijn zeer divers. Bepaalde soorten komen in meerdere regio's van nature voor, terwijl er bij enkele soorten twijfel heerst over het na-

tuurlijk verspreidingsgebied. De som van de verschillende regio’s overstijgt het werkelijke aantal soorten, doordat bepaalde organismen aan meerdere oorsprongsgebieden worden gekoppeld.

Ook aquacultuur, levende import en de aanleg van kanalen tussen regio's, die initieel door fysieke barrières van elkaar gescheiden werden, hebben hun impact op de introductie van nieuwe soorten. Niet-inheemse soorten kunnen tevens opzettelijk geïntroduceerd worden door het uitzetten of aanplanten van exoten, zoals het geval is bij

Het aantal niet-inheemse soorten in het studiegebied ingedeeld volgens oorsprongsgebied.

De Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi ).

Foto: Filip Staes.

Foto: Mick Otten.

De groene golfbrekeranemoon (Diadumene luciae).

De zebrazeespin ( Ammothea hilgendorfi ).

Foto: Peter H. van Bragt.

Foto: Silvia Waajen.

Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis).

de gevestigde niet-inheemse vaatplanten in het studiegebied.

enkele exotische soorten die we goed kennen

De Oosterscheldeduikers onder ons zijn ondertussen vertrouwd met heel wat exotische soorten die tijdens de uitvoerige studie gedocumenteerd werden. Vooral enkele soorten uit de Noordwestelijke Atlantische regio zijn goed gekend, zoals het muiltje (Crepidula fornicata), de Amerikaanse zwaardschede (Ensis leei), de Amerikaanse ribkwal (Mnemiopsis leidyi), de ronde zakpijp (Molgula manhattensis), het Bache's knotsklokje (Nemopsis bachei), de Amerikaanse boormossel (Petricolaria pholadiformis) en misschien ook al het Zuiderzeekrabbetje (Rhithropanopeus harrisii)

Uit de Noordwestelijke Pacifische regio kennen we vooral de Japanse oester (Crassostrea gigas), de knotszakpijp (Styela clava), de gewone slingerzakpijp (Botrylloides violaceus), het machospookkreeftje (Caprella mutica), de zebrazeespin (Ammothea hilgendorfi), de groene golfbrekeranemoon (Diadumene lineata), de Chinese wolhandkrab (Eriocheir sinensis), de Japanse kruiskwal (Gonionemus vertens), de penseelkrab (Hemigrapsus takanoi), de blaasjeskrab (Hemigrapsus sanguineus), het Japans bessenwier (Sargassum muticum), de Japanse kelp (Undaria pinnatifida) of wakame, het roodwieren veelvertakt pluimwier (Dasysiphonia japonica) en het puntig buiswier (Polysiphonia senticulosa)

Nog enkele vaak aangetroffen soorten in de Oosterschelde, waarvan de oorspronkelijke regio niet gekend is, zijn de paarse buisjesspons (Haliclona xena), de glanzende bolzakpijp (Aplidium glabrum) en de grijze korstzakpijp (Diplosoma listerianum).

beleid en wetgeving

Naar schatting komen ongeveer 12.000 niet-inheemse soorten voor in Europa, waarvan 10 tot 15% als invasief beschouwd wordt. Gezien de potentiële impact van niet-inheemse soorten op de ecosystemen en de economie, wordt de introductie en de verspreiding van deze exoten reeds enige tijd op supranationaal niveau onder de aandacht gebracht in globale verdragen en akkoorden, in Europese regelgeving alsook in regionale verdragen. Verder zijn ook een reeks specifieke richtlijnen en gedragscodes inzake de aanpak van niet-inheemse

Het relatief belang van elk van de primaire introductiewijzen voor de niet-inheemse soorten in het studiegebied. Scheepvaart wordt hier als één enkele vector beschouwd en omvat zowel transport via ballastwater, aangroei op de romp als cargo.

soorten beschikbaar. Enkele van de belangrijkste wetgevende en beleidsinstrumenten die geldig zijn in het studiegebied zijn de Belgische wet ter bescherming van het mariene milieu en ter organisatie van de mariene ruimtelijke planning (MMM Wet, 1999), de Europese verordening omtrent invasieve uitheemse soorten (Verordening (EU) nr. 1143/2014), de Europese kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRMS, 2008/56/EG) en de Internationale Ballastwater Conventie (2004).

opwarming van de aarde

Naast de 79 aangetroffen exoten in de Belgische Noordzee en het Schelde-estuarium zijn er meer exoten bekend als we het gebied uitbreiden. Als we de volledige Noordzee en ook de Zeeuwse wateren (Oosterschelde, Grevelingen, Veerse Meer, …) mee in beschouwing nemen, dan weten we dat er op dit ogenblik al zeker 120 exoten bekend zijn. Zeer waarschijnlijk is dit een onderschatting van het werkelijke aantal.

Als duiker is het leuk om meer organismen waar te nemen onder water. Maar die uitbreiding van de biodiversiteit met exoten heeft ook heel wat nadelen. Inheemse soorten zien hun verspreidingsgebied door concurrentie met de exoten sterk inkrimpen. Sommige exoten groeien zelfs uit tot een plaag. We spreken dan van invasieve soorten, zoals het muiltje en de Japanse oester. Exoten zouden de biodiversiteit kunnen verhogen, maar de nieuwkomers zijn meestal snelgroeiende soorten, die beter bestand

zijn tegen verstoring en vervuiling. Ze voelen zich thuis in haven- en kustgebieden met artificiële harde substraten en in door visserijdruk verarmde gebieden. Zo dreigt er wereldwijd een vervlakking en uniformisering van de mariene flora en fauna. Dus ook als introducties plaatselijk een grotere biodiversiteit zouden veroorzaken, kan dit op wereldschaal een verarming inhouden.

Er bestaat ook een reëel gevaar dat de exoten organismen en ziektes meebrengen, waartegen de inheemse soorten niet bestand zijn.

De opwarming van de aarde heeft ondertussen ook haar effect op de mariene biodiversiteit. Enkele noordelijk soorten worden in de zuidelijke Noordzee minder waargenomen: garnaal, kabeljauw, schelvis en heilbot, de gele haarkwal. Een aantal zuidelijke soorten breiden hun leefomgeving in noordelijke richting uit. Dat is vooral het geval bij de ongewervelden (invertebraten): de grijze zwemkrab, het vulkaantje, de kleine heremietkreeft, de fluwelen zwemkrab, de messchede, de schaalhoorn, de fuikhoorn en het breedpootkrabbetje. Ook bij de vissen is er een toenemend aantal aan zuidelijke soorten zoals de lipvis, het zeepaardje, de sardien, de zeebarbeel en de ansjovis.

Geraadpleegde bronnen: www.vliz.be/niet-inheemse-soorten www.naturalsciences.be

De som van de introductiewijzen overstijgt 100%, omdat er vaak onzekerheid bestaat over de primaire introductiewijze (meerdere mogelijkheden) of omdat sommige soorten meerdere keren afzonderlijk van elkaar vanuit het oorsprongsgebied werden geïntroduceerd.

Drukste verkeer onder water

2020 mag dan wel een jaar zijn om snel te vergeten, het was ook het jaar waarin online vergaderingen, streamen en sociale media nog meer dan ooit deel van ons dagelijkse leven zijn gaan uitmaken. Het versturen van al die data gebeurt onder water, maar is dat wel zo veilig?

Onze liefde voor internet kent na verleden jaar geen grenzen meer. Iedereen houdt contact via sociale media of houdt zich bezig met het bekijken van filmpjes. Dat maakt dat er over heel de wereld per minuut miljoenen filmpjes bekeken worden. Dit is een enorme hoeveelheid data die verstuurd wordt, want sociale media en streaming zijn de grootste gigabytevreters. Reken daarbij het geld dat digitaal wordt verstuurd tussen bedrijven en banken en dan kom je al snel aan wat petabytes data (1 petabyte = 1.000 terabyte of een 1 met 15 nullen) die we elke minuut versturen. Die data wordt niet in de lucht of via de wolk – de 'cloud' – verstuurd, maar wordt juist diep onder de zee vervoerd.

In januari 2020 lanceerde Starling, een satellietnetwerk voor het aanbieden van internettoegang, 60 satellieten rond de aarde om wereldwijd breedbandinternet te kunnen leveren op plaatsen waar minder bereik is.

handelsroute

Het versturen van berichten is iets van alle tijden. Met de postkoets duurde het dagen om de bestemmeling te bereiken. Met de telegraaf was een bericht binnen enkele minuten verstuurd. Bij de zee stopte die hoge snelheid echter, omdat de boodschap per boot naar een ander continent moest worden verscheept.

De eerste (telegrafie)kabel is aangelegd in 1850 en dit over het Kanaal tussen Engeland en Frankrijk. De breedte van het Kanaal is daar 34 km en dat is natuurlijk niets in vergelijking met de Atlantische Oceaan, waar we spreken over een afstand van 3.800 km.

De bekende handelsroutes over de zee werden zo ook communicatieroutes. Ondertussen ligt er een wereldwijd netwerk langs die oude handelsroutes en op de bodem van de oceanen, waarbij data aan lichtsnelheid van het ene naar het andere continent raast.

kwetsbaar

De stroomkabels liggen onder, op of net boven de zeebodem. Zo kan een groot zeewezen, zoals een bultrugwalvis, wel eens verstrikt geraken. Enkele jaren geleden ging een filmpje viraal waarop je kon zien hoe een haai een internetkabel kapotbeet. Mogelijk had het dier de elektromagnetische straling van de kabel geassocieerd met signalen van een prooi. Ook sleepnetten of

ankers en zelfs aardverschuivingen kunnen kabels meetrekken. En dan spreken we nog niet over de mogelijkheid tot sabotage.

gevolgen

Een van de belangrijkste en drukste delen van het internet ligt in de Chinese Zee, in de Straat Luzon, tussen Taiwan en de Filipijnen. Het is een hoofdader die Azië met het Westen verbindt. In 2006 zorgde een aardbeving voor een kink in een datakabel, waardoor het internet platlag tussen Azië en de VS. Binnen de minuut vielen bankautomaten uit en bevroor de beurs. Bedrijven en banken aan beide kanten van de wereld lagen lam, waardoor miljoenen mensen dit meteen in hun portemonnee voelden. Een

Een transatlantische telecommunicatiekabel is een onderzeese communicatiekabel die de ene kant van de Atlantische Oceaan met de andere verbindt, ook wel bekend als de ruggengraat van het internet.

Een zeekabel bestaat uit glasvezels en wordt met een speciaal schip, dat tot 4.000 km kabel in één keer kan vervoeren, gelegd. Het leggen van kabels onder de zeebodem gebeurt met een ploeg. Die is zo groot als een huis en kruipt over de zeebodem. Met hogedrukspuiten kan de ploeg een geul maken tot 3 meter diep, waar de kabel in begraven wordt. In de diepste gedeeltes van de zee worden de kabels bovenop de zeebodem gelegd.

nadeel van internet. Ondertussen is er een heel ringnetwerk opgebouwd, zodat er een alternatieve route is wanneer een kabel niet meer functioneert.

milieu

Telkens er een kabel gelegd wordt, woelt men de zeebodem om. In de Noordzee verdwijnen volgens de vissers zo de oesterbanken en zijn grind- en steenrotsbodems veranderd in zandvlaktes. Ook bedreigt het stijgende zeeniveau de infrastructuur van het internet. Onderzeese kabels zijn wateren zoutbestendig, maar het verlengde van de infrastructuur aan wal is dat niet.

Verder legt de enorme groei van dataverkeer druk op het energieverbruik. Om dat binnen de perken te houden, wordt er al geruime tijd aan de sector gevraagd om in te zetten op doelmatigheid, zoals zuinigere koeling en hernieuwbare energie. Zo bracht Microsoft een aantal jaren geleden voor de eerste keer een datacenter onder water (zie Hippocampus nr. 270 –

Laten we hopen dat het wonder van internet de wonderen van de zee niet laat verdwijnen.

CHRISJE

Op https://youtu.be/DKHZKTRyzeg kan je een geanimeerde kaart bekijken. Die onthult de 550.000 mijl kabel verborgen onder de oceaan die het internet van stroom voorziet.

sept/okt. 2018) om tegemoet te komen aan die doelmatigheid.

DEMUYNCK

Foto: Jonathan BanksMicrosoft.

Onder de naam Project Natick liet Microsoft in de lente van 2018 een datacenter onder water voor de kust van het Schotse stadje Orkney. Die container werd in juli 2020, na een testperiode van 2 jaar onder water, weer opgevist. Microsoft meldde dat het experiment een succes was.

Foto: Sybille Reuter.

Onderwaterkabels op de oceaanbodem in de Middellandse Zee.

De internetkabels op de zeebodem. Afbeelding: submarinecablemap.com

Open Nederlands Kampioenschap 2020

Alles was anders aan het Open Nederlands Kampioenschap (ONK) 2020, behalve de kampioen: drie op een rij voor René Weterings.

Zes wedstrijdweken in plaats van de gebruikelijke twee. Beperkingen voor de Belgische deelnemers om naar Zeeland heen en weer te reizen. Geen gezelschappen aan de waterkant, virtuele juryberaadslagingen en een online uitslagenavond in plaats van de feestelijke bijeenkomst in De Meern. Het coronavirus hield het Open Nederlands Kampioenschap (ONK) onderwaterfotoen videografie 2020 van begin tot einde in haar greep. Een ietwat onwennige Erik van Vessem maakte er bij de livestream op YouTube en Facebook het beste van: "Ik sta liever voor een volle zaal, ik mis jullie!".

Foto: René Weterings.

Deze foto en de vier foto's op de volgende pagina vormen de winnende serie van René Weterings.

René Weterings bleek de constante factor in dit veranderde wedstrijdveld. De avond begon goed voor René met een gouden medaille in de nieuwe categorie 'No Limits'. Bij de masters fotografie leverde hij onder meer een boterzacht belichte opname van een wijde mantel in en een trefzeker portret van een steenslijmvisje. Beide foto's waren goed voor goud. Een groothoekfoto (zilver) bij het gemaal, waarin dochter Isis figureerde als model, stelde de winst al zeker en toen kwam er nog brons achteraan voor de themafoto. René werd daarmee

voor de derde keer op rij Nederlands kampioen. "De druk om opnieuw te winnen werd de laatste maanden al wat opgevoerd", lacht René. "Maar dat spreekt niet vanzelf. Het is geen 'Formule 1' waarin je als eerste over de streep komt; het blijft een jurysport, waarbij flink wordt gediscussieerd over de foto's. Ik ben bewust wat langzamer begonnen", vertelt hij. "In de eerste coronamaanden heb ik me een beetje gedeisd gehouden. In de zomer ben ik begonnen met de voorbereiding en dan word ik langzaamaan steeds fanatieker. Het is leuk, dan ga je jezelf uitdagen en zie je de foto's steeds beter worden. In de aanloop naar de wedstrijdweken in september heb ik ze steeds verder geperfectioneerd. Dat was in grote lijnen mijn plan". En met een blik opzij naar een glunderende Isis: "Ik heb goede hulp gehad. Dat ik dit met mijn dochter kan doen, geeft extra motivatie. We hebben gewoon een hele leuke dag gehad!".

Foto's

(4): René Weterings.

variatie

Aan het ONK 2020 deden in totaal 118 deelnemers mee. Juryvoorzitter Gert Jan Eg vond het opvallend dat de starters en de masters in kwaliteit van de ingeleverde foto's dichter bij elkaar komen. "De starters lijken er het laatste jaar op vooruit te zijn gegaan", zegt hij daarover. "Sommige foto's zijn niet te onderscheiden van wat de masters inleveren. Al is het wel een verschil of je twee of vijf foto's moet maken. Daarnaast zagen we dat

Filip Staes: "Af en toe vind ik zoet water een welkome afwisseling met het duiken in Zeeland. In België hebben we een hele mooie Put van Ekeren met helder water en veel leven. Voor de zoetwaterwedstrijd heb ik een andere benadering gekozen. De foto van een model op een schommel onder water had ik wel al eens gezien. Ik vond het een leuk idee. Met Kelly, het model, heb ik de foto een paar keer geoefend voor we hem gingen maken in de Nionplas. De overwoekerde takken in de achtergrond wilde ik erbij hebben, die maken het compleet. Met wedstrijdfoto's wil je proberen een zo origineel mogelijk beeld in te leveren, het moet er uitspringen".

Foto: Filip Staes. Groothoek, goud.

Groothoek, zilver.

Foto: Filip Staes.

Starters thema, goud.

Foto: Tom van Hout.

Foto: Kees Opstal.

Zoet water, goud.

Groothoek.

Winnaars Open Nederlands Kampioenschap 2020

Zoet water: Filip Staes (B).

No Limits: René Weterings (NL).

Teamwedstrijd: Team de Roma's (B).

Video starters: Rudy de Witte (B).

Video masters: Katja Kieslich (D). René van der Laan (NL), Nederlands kampioen 2020.

Fotografie starters overall: Tom van Hout (B).

Fotografie masters overall: René Weterings (NL), Nederlands Kampioen 2020.

DuikeninBeeld publieksprijs: Patrick Kranenbroek (NL).

Foto: Filip Staes.

Thema, goud.

Foto: Jos Broere.

Foto: Peter Schultes.

Groothoek met model, zilver.

Groothoek met model.

door de langere wedstrijdperiode er meer variatie in de foto's was. Fotografen kregen andere dieren voor de lens en dat leverde weer andere beelden op".

Overigens werd de top drie bij de starters 'Overall' in zijn geheel bezet door fotografen uit België: Tom Van Hout, Dion D'Hoop en Dirk Janssens. Ook bij de videowedstrijd was een verbetering in kwaliteit te zien. Juryvoorzitter Klaudie Bartelink: "Het is ongelofelijk moeilijk om een goede film te maken met een sterke boodschap en een goede shotkeuze. Hier zien we een positieve ontwikkeling: steeds meer deelnemers weten

Foto: Marco Heesman.

Groothoek, zilver.

Foto: Henny Blokvoort.

Groothoek, brons.

Foto: Henny Blokvoort.

Thema, brons. Visportret, zilver.

Foto: Raymond Wennekes. Thema, zilver.

Foto: Peter Schultes.

René Weterings: 'No Limits' is een categorie waarbij je foto's uit binnen- en buitenland mag inleveren, al dan niet bewerkt. De enige voorwaarde is dat de foto binnen de wedstrijdperiode is gemaakt. "Ik vind het een leuke toevoeging aan het ONK. Dit is een dubbelopname die ik had afgekeurd in de selectie van mijn inzending voor de masters. Hij was net niet goed belicht. Met een klein beetje nabewerken in Photoshop is het een mooiere foto geworden".

de stap te maken van losse beelden naar een samenhangend verhaal". Klaudie liet weten dat er gewerkt wordt aan een specialisatie onderwatervideo, in de verwachting dat het niveau daarmee verder stijgt.

ONK 2021

Intussen wordt alweer gewerkt aan het ONK 2021. Erik van Vessem liet aan het slot van de avond doorschemeren dat er voor de masters waarschijnlijk een dag bij komt in de vorm van een 'shoot-out'. Dat is een dag waarbij alle deelnemers op hetzelfde moment een serie foto's moeten maken, net zoals dat gebeurt tijdens het wereldkampioenschap. Maar de grootste wens is om weer 'live' bij elkaar te kunnen komen voor de prijsuitreiking. "Dat hoop ik echt", aldus Erik. "Want het leukste van het ONK is toch dat je met elkaar over fotografie en videografie kunt praten".

René van der Laan: "Na de montage was ik best tevreden met de film. Ik hoopte op een plek in de top drie, dat ik zou winnen had ik totaal niet verwacht. Met een film probeer ik iets op mijn eigen manier te benaderen, anders dan de anderen. Een eigen stijl is belangrijk. Maar boven alles vind ik het heel leuk om mee te doen. Volgend jaar ben ik er zeker weer bij".

ROB AARSEN

Screenshot video: René van der Laan.

Foto: René Weterings. No Limits, goud.

Scan QR-code om de video te bekijken.

Nieuwe zeeanemoon zich in Nederland

De wasroos ( Anemonia viridis) is een algemeen voorkomende anemoon in de Middellandse Zee en in de oostelijke Atlantische Oceaan van de Azoren, de zuiden westkust van de Britse Eilanden tot aan Orkney en het zuidwesten van Noorwegen. De dieren zijn te vinden in het intergetijdengebied, tot 25 meter diep, maar zelden dieper dan 10 meter. Ze zet-

ten zich vast met een zuigvoet op stenen en op bruinwieren (kelp). In ons deel van de Noordzee kwam deze anemoon niet voor. Vanaf het begin van deze eeuw werden opeens enkele malen solitaire exemplaren in Nederlandse wateren door duikers gerapporteerd. De meldingen van de wasroos van afgelopen zomer duiden voor het eerst op een stabiele populatie

Hoewel de wasroos zich al eerder in Nederland liet zien, bleven waarnemingen van een permanente vestiging uit. Afgelopen zomers zagen duikers op verschillende plaatsen bij de Brouwersdam solitaire exemplaren en kleine kolonies. Ook spoelden exemplaren aan op Terschelling. Met de wasroos hebben we er een inheemse zeeanemoon bij.

in Nederland en dit deel van de zuidelijke Noordzee.

beschrijving

De wasroos is een relatief grote anemoon met lange buigzame tentakels met netelcellen (cnidocyten), die gebruikt worden voor het vangen van prooi en ter verdediging tegen soortgenoten, andere

Wasroos aan de Nederlandse Noordzeekust, gefotografeerd in situ met uv-licht (380 nm).

Foto: Anne Lamers.

anemoonsoorten en predatoren. De bovenste rand van het polieplichaam is bezet met vechtknobbels (acrorhagi) met gif, die eveneens een rol spelen in de strijd om levensruimte. Aan de onderkant zit een zuigvoet, waarmee het dier zich vastzet en waarmee hij zich ook actief kan verplaatsen naar een gunstigere locatie. Bijvoorbeeld wanneer de anemoon de strijd om levensruimte verloren heeft of een voedselrijkere omgeving zoekt.

De wasroos komt voor in twee aparte vormen. Er is een kleine vorm, waarvan de voet zo'n vijf centimeter in doorsnede is, met 72 tot 192 tentakels. Hij komt niet dieper voor dan een meter of vijf en vormt kolonies. De grotere vorm, met een voet van vijftien tot twintig centimeter doorsnede en met 192 tot 384 tentakels, is solitair en leeft vooral dieper (tot circa 25 meter). De soort houdt van een relatief hoog zoutgehalte en gedijt het best bij gematigde temperaturen: 10-15 graden Celsius.

Overigens stond de wasroos voorheen ook onder andere namen bekend, waarvan Anemonia sulcata de bekendste is.

voedsel en symbiose

De wasroos voedt zich met zoöplankton, dat met de plakkerige tentakels uit het langsstromende water gevangen wordt. Maar de dieren kunnen ook bodemdieren vangen, zoals kleine kreeftachtigen. Daarnaast wordt het dier van een groot deel van koolwaterstoffen voorzien door de fotosyntheseproducten van algen die in de binnenste laag

van de tentakels leven. Deze endosymbionte algen worden zoöxanthellen genoemd. De symbiose is essentieel voor het overleven van de wasroos op lange termijn, ook omdat de algen afvalstoffen van de anemoon omzetten in stikstofhoudende voedingsstoffen.

Diverse andere symbiontische relaties, waarin de wasroos als gastheer fungeert, zijn nog niet in Nederland waargenomen. De relatie met de gladde sponspootkrab (Inachus phalangium) en de anemoongarnaal (Periclimenes sagittifer) is een commensale symbiose: de met netelcellen bezette tentakels van de anemoon bieden bescherming

aan de schaaldieren, die zelf immuun zijn voor de gifstoffen (toxines) uit de netelcellen. Voor zover bekend ondervindt de anemoon geen voordeel, maar ook geen nadeel van zijn inwoning. In de Middellandse Zee vindt ook de Bucchichi-grondel (Gobius bucchichi) bescherming onder de tentakels van de wasroos. Waarschijnlijk zijn er nog wel meer soorten die hiervan profiteren.

Omdat de gladde sponspootkrab algemeen voorkomt in het Nederlandse gedeelte van de Noordzee, vermoeden we dat deze samenlevingsvorm als eerste te zien zal zijn wanneer de kolonisatie van de wasroos in Nederland doorzet.

reproductie

De wasroos kan zich op twee manieren voortplanten. Bij de geslachtelijke voortplanting worden ei- en spermacellen door de dieren in het water uitgestoten. Die vinden elkaar in het omringende water, waarbij dan bevruchting plaatsvindt. Uit de bevruchte eicel (zygote) ontstaat een larve die zich in een later stadium op een harde ondergrond of op grote wieren vastzet om uit te groeien tot een volwassen anemoon. In de Britse wateren vindt deze geslachtelijke voortplanting plaats van juni tot in augustus. De andere vorm van voortplanting is die door overlangse (longitudinale) deling. Deze ongeslachtelijke vorm van voortplanting gebeurt relatief snel. In een tijdspanne tussen vijf minuten en twee uur tijd heeft de anemoon zich in twee nieuwe individuen opgesplitst.

De gladde sponspootkrab (Inachus phalangium) (Cornwall, Groot Brittannië).

Foto: Anne Lamers.

Wasroos met de anemoongarnaal (Periclimenes sagittifer) (Bretagne).

Foto: Anne Lamers.

fluorescerende eiwitten

Voor de fotosynthese hebben de zoöxanthellen onder andere het groene pigment chlorofyl, maar dit pigment is niet verantwoordelijk voor de kleur van de anemoon. De kleur van de zoöxanthellen is voornamelijk bruin. Bovendien zitten ze in het binnenste deel van de tentakel. De wasroos maakt zelf pigmenten aan in de buitenste laag van de tentakels, die dus de kleur van de zoöxanthellen afdekken. Deze pigmenten zijn kleureiwitten, vergelijkbaar met de bij veel koralen voorkomende fluorescerende eiwitten. De kleureiwitten in de anemoon kunnen wel of niet fluorescerend zijn. Welke kleureiwitten worden aangemaakt in de tentakels van de wasroos is afhankelijk van de omstandigheden waarin het dier zich bevindt, zoals lichtintensiteit, zoutgehalte, temperatuur en stroming. Over de functie van de verschillende pigmenten wordt gespeculeerd: veelal wordt bescherming tegen uv-straling genoemd. Bij

Kleurvormen gedetermineerd naar de aanwezigheid van kleureiwitten: 'rustica'-vorm (Connemara, Ierland).

hoge blootstelling aan uv-straling treedt 'bleaching' (verbleeking) op, waarbij de zoöxanthellen beschadigd raken en ze door het dier uitgestoten worden. De pigmenten zouden bescherming aan de zoöxanthellen

bieden. Recent onderzoek wijst ook in die richting. De fluorescerende eiwitten kunnen ook gebruikt worden als extra kenmerk bij het onderscheid van de diverse kleurvormen van de soort.

Tentakelkleur van de verschillende kleurvormen van de wasroos bij daglicht en uv-licht

Rustica Egaal groen tot grijs/bruin

Geen fluorescentie

Smaragdina Groen met lila uiteinden Egaal fluorescerend groen, punten lichten niet op

Rufescens

Groen met paarse punten en een rode streep aan de onderkant van de tentakel

Kleurvormen gedetermineerd naar de aanwezigheid van kleureiwitten: 'smaragdina'-vorm (Bretagne, Frankrijk).

Fluorescerend groen met oranje/ rood fluorescerende strepen aan de onderkant van de tentakel, punten lichten niet op

Kleurvormen gedetermineerd naar de aanwezigheid van kleureiwitten: 'rufescens'-vorm (Zeeland, Nederland).

Nieuwe zeeanemoon vestigt zich in Nederland.

Foto: Anne Lamers.

Foto's (3): Anne Lamers.

kleurvormen

Al in de 19e eeuw werden vijf vormen beschreven op basis van de kleurpatronen van de tentakels. Recent onderzoek wijst uit dat deze vijf vormen van de wasroos op basis van de aanwezigheid van onder uv-licht fluorescerende kleureiwitten teruggebracht kunnen worden naar drie aparte kleurvormen: de 'rustica'-vorm, de 'smaragdina'-vorm en de de 'rufescens'-vorm. De eerstgenoemde heeft egaal groene tot bruingrijze tentakels die niet oplichten onder uv-licht. De tentakels van de tweede vorm zijn groen met lila punten en lichten felgroen op onder uv-licht. De 'rufescens'-vorm ten slotte, heeft bij daglicht groene tentakels met rode strepen aan de onderkant en paarsrode punten. Onder een uv-lamp lichten de tentakels felgroen op en de onderkanten van de tentakels fluoresceren oranje. De toppen van de tentakels lichten niet op onder ultraviolet. de Nederlandse wasrozen

Bij daglicht hebben de Nederlandse wasrozen duidelijk rode strepen aan de onderkant van de tentakels. Dit zou dus de 'rufescens'-vorm zijn. Om dit te verifiëren zijn afgelopen zomer de anemonen bij de Brouwersdam ook gefotografeerd met een speciale uv-duiklamp. De tentakels lichten onder uv-licht inderdaad felgroen op en zijn oranje aan de onderkant (zie foto begin artikel).

Bij de Brouwersdam is inmiddels voor het eerst in de zuidelijke Noordzee een min of meer stabiele populatie van de wasroos aanwezig, behorend tot de kleurvorm 'rufescens'. Over de manier waarop de soort zich in dit deel van de Noordzee heeft weten te vestigen, blijft het nog speculeren. Dieren in de Oosterschelde bij Yerseke die in 2017 gemeld werden, zouden daar door oestertransporten terecht gekomen kunnen zijn en een exemplaar uit het Grevelingenmeer zou van een aquarium afkomstig kunnen zijn. Mogelijk hebben de wasrozen uit de Oosterschelde zich verder weten te verspreiden, ondermeer naar de Noordzee-

kust. In dat geval is het vreemd dat er geen anemonen 'onderweg' in de Oosterschelde zijn waargenomen door duikers. Een meer voor de hand liggende mogelijkheid is dat de anemonen via 'stepping stones' vanuit de zuidkust van Engeland of vanuit de Franse kust de zandbodem van de Noordzee hebben kunnen oversteken. (Nvdr: 'stepping stones', letterlijk: stapsteen. Een op zichzelf geïsoleerd steunpunt, waardoor planten en dieren zich sprongsgewijs kunnen verspreiden tussen één of meer verder gelegen gebieden). De pelagische larven van de wasroos zouden dan met de stroming van het ene harde substraat naar het volgende kunstmatige rif, bijvoorbeeld wrakken en/of betonnen voeten van windmolens, naar onze kust gekomen kunnen zijn. Wellicht hebben de laatste matige winters ook bijgedragen aan een meer permanente vestiging van het dier. 

Dankwoordje

Met dank aan Astrid Vis en Lilian Schoonderwoerd voor assistentie bij het veldwerk en aan Mick Otten voor het kritisch doornemen van de tekst. In december 2020 verscheen een artikel over dit onderwerp in het tijdschrift van de Strandwerkgemeenschap (SWG), Het Zeepaard 80 (5).

Het artikel 'Nieuwe zeeanemoon vestigt zich in Nederland', geschreven voor 'Stichting ANEMOON' (ANalyse Educatie en Marien Oecologisch ONderzoek – www.anemoon.org) werd al eerder gepubliceerd in 'Nature Today' (www. naturetoday.com) van 29/11/2020 en in Onderwatersport – het bondsblad van NOB – van februari 2021).

Waarnemingen melden

Heb je een wasroos gezien op een duikplaats in Nederland of België? Gelieve dit dan te melden aan:

• Annelamers@gmail.com

• r.leewis@casema.nl

Advertentie

Alle kwaliteitsmerken- Vulstation Eigen onderhouds- & hersteldienst Verhuurdienst - Duikopleidingen

www.aqualand.be info@aqualand.be

Ook in de Oosterschelde zou je de wasroos al kunnen tegenkomen.

Foto: Anne Lamers.

ANNE LAMERS EN ROB LEEWIS, BEIDEN VAN DE BIOLOGISCHE WERKGROEP VAN DE

Op duikvakantie trekken naar tropische bestemmingen is voorlopig nog niet aan de orde. We duiken dan maar in eigen land, in een steengroeve of waterplas. Voor sommigen is het water hier wellicht te koud, maar daar is een oplossing voor.

Met de nieuwe 'Thermalution Yellow Grade 2.0', de opvolger van de 'Yellow Grade (plus)', heb je als het ware je eigen kacheltje bij. Dit unieke verwarmingsvest en de bijhorende oplaadbare afstandsbediening is gegarandeerd waterdicht tot 100 meter en kan zowel onder een natpak als onder een droogpak gedragen worden.

Thermalution maakt gebruik van het unieke 'ThermalTec'-verwarmingssysteem dat FAR-infraroodwarmte genereert. Dit is dezelfde warmte als de (rode) warmtelamp in de sauna, met dezelfde warmtefrequentie die wij als zonnewarmte ervaren als de zon schijnt. Deze comfortabele warmte dringt diep in de huid, zodat het warmtecirculatiesysteem van het lichaam het kan opnemen en verspreiden door het lichaam. Het is een compact en efficiënt systeem dat weinig energie verbruikt, maar wel veel warmte kan afgeven. Met de twee kleine batterijpacks kan je tot wel 4 uur warmte genereren. Het warmte-element bevindt zich op de rug, want daar zit het minste lichaamsvet en kan de warmte het makkelijkste het lichaam binnendringen.

Bij de 'Thermalution Yellow Grade 2.0' zijn de pockets voor de accu’s niet meer op een vaste plaats gemonteerd. Je kan de pockets met behulp van klittenband naar believen ergens op de zijkant monteren; bijna onder je oksel of meer naar je lende toe. Om dit mogelijk te maken is de zijkant gemaakt uit materiaal waarop het klittenband zich kan vasthechten. Die zijkant rekt bovendien een

beetje uit en is langs één zijde voorzien van een verticale rits, wat het aan- en uittrekken vergemakkelijkt. Bij de aankoop moet je erop letten dat het vest goed aansluit.

Met de afstandsbediening, die je rond je arm bevestigt, kan je het vest zowel onder water als op land bedienen. Het warmtevest kent 3 standen, waarvan level 1 (groen) vaak al voldoende is voor onder een droogpak. Bij het dragen van een neopreen natpak kan level 2 (oranje) of 3 (rood) meer comfort bieden. Druk de knop van de afstandsbediening één keer omhoog om tussen de temperatuurinstellingen in te stellen. Als de instelling is ingeschakeld, gaat het lampje knipperen en trilt de ontvanger op de rug.

Ik heb dit warmtevest afgelopen winter getest bij een watertemperatuur van 4°C, onder een trilaminaat droogpak met een zomeronderpak. In dat geval is stand 2 of 3 toch aan te bevelen. Bij een tweede duik, maar dan met mijn winteronderpak, was stand 1 voldoende.

Draag je het warmtevest onder een droogpak, zorg er dan voor dat je onder de ' Yellow Grade 2.0' een dunne laag kleding draagt, want anders heb je na je duik een tijdelijke rode aftekening op je huid. Draag je het vest onder je natpak, dan kan het probleemloos rechtstreeks op je huid.

Soms moet je nadat je de gewenste temperatuur ingesteld hebt even je arm, waarop de afstandsbediening zit, naar achter steken zodat de ontvanger, die op de rug zit, het signaal goed ontvangt.

Foto: Chatchanee Chaluthong.

Met behulp van de waterdichte afstandsbediening kan je onder water de temperatuur instellen.

Als je de stekkertjes, die de verbinding vormen tussen het warmtevest en de batterij, uit elkaar trekt om ze los te koppelen, let er dan op dat je ze krachtig en in één ruk recht naar achter trekt. Begin er niet mee te wrikken, want dan zouden die dunne pinnetjes wel eens kunnen afbreken.

Verbind het batterijpack best pas op het laatste moment met het vest. De kans dat het vest al begint op te warmen zonder dat je bewust de opwarming hebt ingeschakeld, is niet gering. De warmte kan dan niet weg, omdat je het vest nog niet aanhebt en de verwarmingsdraden kunnen het omringende materiaal doen smelten.

De batterijpacks werden elektronisch gemoderniseerd, zodat ze twee producten tegelijkertijd kunnen aansturen. Op die manier kan je het warmtevest 'Thermalution Yellow Grade 2.0' samen met de 'Power Heated Gloves' bedienen met dezelfde afstandsbediening. Het formaat van de zeer betrouwbare lithium-polymeerbatterij is ook wat platter geworden. Daardoor zit die een stuk comfortabeler. Op de accu staat een inscriptie V2.

De set van de 'Yellow Grade 2.0' bestaat uit het vest, een afstandsbediening, 2 batterijpacks en een dubbele oplader van 110/220 volt om zowel de batterijen als de afstands-

bediening op te laden. De 'Yellow Grade 2.0' is met € 949,00 niet echt goedkoop, maar het is dan ook een kwaliteitsproduct dat je het nodig comfort biedt om in kouder water langer en vaker te duiken. Bovendien bedraagt de kostprijs nog steeds minder dan de helft van de prijs van een goed droogpak.

Beschikbaar in de maten XS, S, M, L, XL en XXL. Op www.thermalution.eu vind je meer info qua maatvoering. 

IVO MADDER

Advertentie

Ephyra

Duikcenter The big blue

De batterijen zijn platter dan de vorige versie, maar bieden toch dezelfde capaciteit.

Niet wrikken als je de stekkertjes uit elkaar trekt, zo niet kunnen de pinnetjes afbreken.

Van de rode ontvanger op de rug heb je tijdens de duik geen hinder. Als je met het warmtevest aan terug naar huis rijdt, dan drukt die ontvanger op je ruggengraat.

Foto: Chatchanee Chaluthong.

Zaaghaaien (orde: Pristiophoriformes) danken hun naam aan hun snuit, die de vorm van een zaagblad heeft. Ze komen voor in de gematigde wateren van de drie grote oceanen, maar vooral in de westelijke Stille Oceaan. In maart 2020 werden twee nieuwe soorten ontdekt in de Indische Oceaan.

De afgelopen decennia is het aantal zaaghaaien afgenomen als gevolg van commerciële visserij. De eierlevendbarende (ovovivipare) haaiensoorten kunnen tot ongeveer 1,5 m lang worden. Ze hebben een lange zaagachtige snuit (rostrum) met aan weerszijden een rij witachtige scherpe tanden (rostrale tanden), die afwisselen in grootte (kleinere tanden bevinden zich tussen grotere tanden). Het rostrum is een verlengstuk van de schedel, gemaakt van kraakbeen en bedekt met huid. De lengte van de snuit is ongeveer een kwart tot een derde van de totale lengte van de vis, maar varieert afhankelijk van de soort en soms met leeftijd en geslacht. De rostrale tanden zijn geen tanden in de traditionele zin van het woord, maar sterk veranderde huiddentikels (tandachtige structuur). De rostrale tanden worden groter naarmate de zaaghaai ouder wordt en een tand wordt niet vervangen als hij verloren gaat.

Zaaghaaien versus zaagvissen

Zaaghaaien (sawshark) worden gemakkelijk verward met zaagvissen (sawfishes), ook bekend als timmermanshaaien (carpenter sharks). Zaagvissen zijn echter een familie van roggen en worden gekenmerkt door een lang, smal, afgeplat rostrum of neusverlenging. Dat is bekleed met scherpe dwarse tanden, gerangschikt op een manier die lijkt op een zaag.

Zaaghaaien hebben ook een kenmerkend paar snorhaarachtige sensorische baarddraden – hun halters – onderaan in het midden van de snuit. Dat zijn organen die de haai helpen zijn prooi te detecteren. Zaaghaaien zijn carnivoren. Ze leven op een dieet van vis, schaaldieren en inktvissen en gebruiken hun gekartelde snuit om hun

prooi te doden. De snelle beweging van de snuit van links naar rechts snijdt de prooi in fijne stukjes, die gemakkelijk kunnen worden doorgeslikt.

zeskieuwszaaghaaisoorten

De twee nieuwe zeskieuwszaaghaaisoorten, Pliotrema kajae en Pliotrema annae genoemd, werden ontdekt tijdens onderzoek naar kleinschalige visserij in de Indische Oceaan. De haaien van maximaal anderhalve meter groot werden aangetroffen in de netten van plaatselijke vissers.

De Pliotrema kajae haaien werden opgevist voor de kust van Madagaskar vanuit dieptes tussen de 200 en 300 meter. Plaatselijke

vissers vingen de Pliotrema annae bij Zanzibar, dicht bij een steile onderwaterhelling. Waarschijnlijk komen de haaien, net als veel andere soorten, 's nachts vanuit de diepte tevoorschijn om in ondieper water te jagen. Beide nieuwe soorten horen bij een familie die tot voor kort uit slechts acht soorten bestond.

Leden van deze familie onderscheiden zich doordat hun kop is uitgerust met een soort zaag. Hun kenmerkende zaagkop werkt volgens bioloog Andrew Temple als een soort 'Zwitsers zakmes'. "Ze gebruiken hem om prooien te doden en in stukken te hakken. Mensen hoeven de nieuwe soorten niet te

Röntgenfoto's van de crania van de drie Pliotrema-soorten in rugaanzichten (a: Pliotrema kajae juveniel vrouwtje, totale lengte 560 mm; b: Pliotrema annae, vermoedelijk volwassen vrouwtje, totale lengte 981 mm; c: Pliotrema warreni, vrouwtje, totale lengte 785 mm).

Foto's (3): Kevin Webb'Natural History Museum', Londen.

De nieuw ontdekte annazaaghaai (Pliotrema annae), waarschijnlijk een vrouwtje, net na de vangst (a: zijaanzicht; b: bovenaanzicht; c: onderaanzicht). Schaalbalk: 5 cm.

vrezen, want enkel vissen en weekdieren staan op hun menu en ze leven alleen dieper dan 20 meter".

"De zaaghaaien met zes kieuwspleten zijn echt heel bijzonder, aangezien de meeste zaaghaaien vijf kieuwspleten per zijde hebben", zegt Dr. Simon Weigmann, een onderzoeker aan het Elasmobranch Research Laboratory aan de Universiteit van Hamburg. "Dus het was echt opwindend om een nieu-

De nieuw ontdekte kayazaaghaai (Pliotrema kajae), geconserveerd (a, b, c: volwassen mannetje, 940 mm; d: zwanger vrouwtje, 1143 mm).

Schaalbalken: 5 cm.

we soort van zeskieuwshaai te vinden en om twee nieuwe soorten te vinden – wel, dat was gewoon verbazingwekkend!".

Kaya en Anna

De ontdekking werd beschreven in een paper in het tijdschrift PLoS ONE. Simon Weigmann, de hoofdauteur van de publicatie, vernoemde de nieuwe soorten naar zijn dochter en nichtje.

Warren's zeskieuwshaai (Pliotrema warreni), vrouwelijk, totale lengte 805 mm, geconserveerd (a: hoofd in zijaanzicht; b: bovenaanzicht; c onderaanzicht).

Schaalbalk: 5 cm.

De twee zaaghaaien gaan voortaan door het leven als 'Kaya's sixgill sawshark' en 'Anna's sixgill sawshark', ofwel de kayazaaghaai (Pliotrema kajae) en de annazaaghaai (Pliotrema annae). Ondertussen worden ze ook wel eens respectievelijk benoemd als de 'zeskieuwshaai van Kaja' en de 'Anna's zeskieuwshaai'.

Dat de vissen werden ontdekt voor de kust van Madagaskar en bij Zanzibar is geen toeval. In de Indische Oceaan werken veel minder mariene onderzoekers. Hierdoor kan er ongestoord grootschalige visserij op haaien en roggen plaatsvinden. Dit vormt een grote bedreiging voor de biodiversiteit. Bioloog Andrew Temple vreest dan ook dat

Slechts 3 zaagvissen met 6 kieuwspleten

Van de reeds bekende zaaghaaiensoorten heeft er maar één net als de twee nieuwe soorten zes kieuwspleten en dat is Pliotrema warren (Warren's zeskieuwshaai).

Beide nieuwe soorten verschillen van deze eerder bekende sixgill-soort in de positie van hun baarddraden. Bij Pliotrema kajae en Pliotrema annae bevinden die zich ongeveer halverwege de punt van de zaag – de rostrale punt – tot de mond. Bij Pliotrema warreni bevinden ze zich veel dichter bij de mond. Een bijzonder kenmerk van Pliotrema annae is het doorgaans kortere rostrum in vergelijking met Pliotrema kajae en Pliotrema warreni

Foto's

(3): Kevin Webb

'Natural History Museum', Londen.

Op dit moment zijn er 10 zaaghaaisoorten gekend:

• Pliotrema annae ('Anna's sixgill sawshark' – annazaaghaai);

• Pliotrema kajae ('Kaja's sixgill sawshark' – kayazaaghaai);

• Pliotrema warreni ('Warren's sixgill sawshark' – Warren's zeskieuwshaai);

• Pristiophorus cirratus ('Longnose sawshark' of 'common sawshark' –langsnuitzaaghaai);

• Pristiophorus delicatus ('Tropical sawshark' – tropische zaaghaai);

• Pristiophorus japonicus ('Japanese sawshark' - Japanse zaaghaai);

• Pristiophorus lanae ('Lana's sawshark' – Lana's zaaghaai);

• Pristiophorus nancyae ('African dwarf sawshark' – Afrikaanse dwergzaaghaai);

• Pristiophorus nudipinnis ('shortnose sawshark' of 'Southern sawshark' –Kortsnuitzaaghaai);

• Pristiophorus schroederi ('Bahamas sawshark' – Bahama's zaaghaai).

veel soorten uitsterven nog voor ze ontdekt worden. "Het is maar de vraag hoeveel onbekende haaiensoorten eigenlijk in de netten van vissers belanden", zegt hij.

"2020 was een spectaculair jaar voor haaien", zegt marien bioloog Lisa Becking van de Wageningen Universiteit over de dubbele ontdekking. "Begin 2020 zijn er ook al vier nieuwe haaiensoorten beschreven, die met hun buikvinnen over de riffen bij Australië lopen". Volgens Becking is het uniek dat wetenschappers zulke grote dieren nooit eerder zagen: "Bij een landdier van anderhalve

meter is dat bijna niet voor te stellen, maar grote onderwaterdieren kunnen zich blijkbaar wel verschuilen".

"Kennis van zaaghaaien in de westelijke Indische Oceaan is over het algemeen nog schaars. Maar gezien hun bekende diepteverdelingen, worden beide nieuwe soorten waarschijnlijk beïnvloed door visserijactiviteiten", zei Dr. Weigmann. "Deze veronderstelling, gecombineerd met het beperkte verspreidingsgebied en de schijnbare zeld-

Geraadpleegde bronnen:

zaamheid van beide nieuwe soorten, roept de bezorgdheid op dat ze kwetsbaar zijn voor overbevissing en mogelijk nog steeds achteruitgaan. Dit zou vooral alarmerend kunnen zijn voor de Anna's zeskieuwshaai vanwege zijn zeer kleine bekende verspreidingsgebied, zeldzaamheid en voorkomen in ondiepe wateren, aangezien de soort alleen bekend is vanaf een diepte van 20 tot 35 m", zegt Weigmann verontrustend.

IVO MADDER

• Simon Weigmann et al. 2020. 'Revision of the sixgill sawsharks, genus Pliotrema (Chondrichthyes, Pristiophoriformes), met beschrijvingen van twee nieuwe soorten en een herbeschrijving van Pliotrema warreni Regan. PLoS ONE 15 (3): e0228791; doi: 10.1371 / journal.pone.0228791.

• Diverse krantenberichten.

Advertentie

Kaart van de zuidwestelijke Indische Oceaan met de vangstlocaties van de onderzochte exemplaren van alle drie de soorten Pliotrema. Holotype (witte ster) en paratype (witte cirkels) van Pliotrema kajae; holotype (grijze ster) en paratype (grijze cirkel) van Pliotrema annae; intacte (zwarte diamant) en ontlede (zwarte driehoek) syntypes; evenals andere exemplaren (zwarte vierkanten) van Pliotrema warreni

Tijgerhaaien eten (ook) zwaluwen

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat haaien geregeld zangvogels eten.

alleen deze 'normale' voedingsresten, maar ook een aantal ingrediënten waar de mens voor verantwoordelijk is. Zo hebben wetenschappers er stukken plastic, metalen objecten en zelfs autobanden in gevonden. Deze niet verteerbare voorwerpen blijven een tijdje in het spijsverteringsstelsel van de haai, waarna ze uitgebraakt worden. Dit maakt de haai tot een interessant studieobject om de verontreiniging van de zeeën te meten.

De tijgerhaai (Galeocerdo cuvier ) staat bekend om zijn vraatzucht. Hij jaagt op kreeftachtigen, vissen, zeeslangen, zeeschildpadden, (zee) vogels en zeezoogdieren. Verder bestaat zijn menu uit krengen van bijvoorbeeld walvissen. De maag van gevangen tijgerhaaien bevat niet

Telkens een haai gevangen wordt of op een strand aanspoelt en een wetenschappelijk onderzoek mogelijk is, wordt een inventaris van de inhoud van het maag-darmstelsel opgemaakt.

Verrassend genoeg vindt men er ook geregeld resten in terug van zangvogels. De eerste waarnemingen van dit fenomeen dateren uit de jaren '60, maar een echt diepgaand onderzoek vond pas plaats tussen 2010 en 2018.

De maaginhoud van niet minder dan 105 tijgerhaaien werd onderzocht en 41 (of 39%) magen bevatten sporen van landvogels. Het ging om veren, poten en snavels van 11 vogelsoorten, waaronder zwaluwen, zanglijsters, geelgorzen en zelfs een meerkoet.

De wetenschappers stonden voor een raadsel, want tijgerhaaien worden niet geacht op het land te jagen. Hoe vangen ze dan zangvogels? Uit onderzoek blijkt dat de zangvogels tijdens hun trekperiode in de lente en de herfst even op zee neerstrijken om te rusten. Soms worden ze er ook op neergeslagen tijdens stormen en onweders. De tijgerhaai beschikt over een uitstekend zicht en kan de vogels gemakkelijk lokaliseren.

Het zijn vooral de jongere haaien die van dit voedselaanbod gebruikmaken. Om dat te verklaren moet verder onderzoek nog uitmaken of zangvogels meer voedingswaarde hebben dan andere prooien. 

Bronnen:

• Ecology http://doc.org/c55f (2019);

• National Geography, 21 mei 2019.

PATRICK SWINNEN

Foto: Marcus Drymon.

Foto: Marcus Drymon.

Wetenschappers legen de maag van een babytijgerhaai als onderdeel van hun studie.

Ze vonden niet enkel 'normale' voedingsresten, maar ook plastic en restanten van zangvogels.

zeewieren

Tijdens een bezoek aan de kust – wandelend, fietsend of duikend – kun je bijna niet anders dan zeewieren tegenkomen. Zeewieren springen echter niet altijd direct in het oog. Platgelegen over de ondergrond lijkt de zeewiervegetatie op de dijk op het eerste gezicht een uniform bruin tapijt. Wie echter wat verder zoekt – op, onder of beneden het bruine tapijt – kan een grote biodiversiteit ontdekken. Er zijn wel 275 verschillende zeewiersoorten te vinden aan de Zeeuwse kust. Ze vormen een diverse groep met enorme variatie in vorm en kleur, waarvan je een groot deel kunt tegenkomen tijdens je duik. De juiste naam aan elk zeewier geven, kan nog wel eens lastig zijn. In dit artikel geeft Stichting ANEMOON je een snelcursus zeewieren herkennen.

Voordat we het stappenplan uitrollen over hoe je zeewieren kan herkennen, geven we je eerst een woordje uitleg over Stichting ANEMOON. De stichting werd opgericht in 1993 en houdt zich bezig met het verzamelen van gegevens. Stichting ANEMOON is dé organisatie voor

vaak? Op welke duikstek zien we welke soorten? En in welk seizoen?

Alle duikers kunnen meedoen! Vul na je duik een MOO-formulier in op het digitale MOO-portaal over wat je hebt gezien tijdens je duik en draag bij aan de kennis over het Nederlandse onderwaterleven. Zeewieren maken sinds de vernieuwing van het digitale MOO-portaal standaard deel uit van het MOO-project. Geef al je waarnemingen door via: www.anemoon.meetnetportaal.nl, het ANEMOON-portaal.

zeewieren als voedselbron

Zeewieren worden steeds vaker gegeten en verwerkt in allerlei lekkere recepten. Alle zeewiersoorten zijn eetbaar (of ze allemaal even smakelijk zijn is een andere vraag).

Ziek ga je er zeker niet van worden, want zeewier is in het algemeen geen bron van voedselallergieën en bovendien zijn er in België en Nederland geen giftige zeewieren bekend. Wieren zijn een rijke bron van mineralen, sporenelementen, vitamines, proteïnen, vezels en antioxidanten. Een gezonde snack of maaltijd dus. Zeewieren bevatten echter wel veel zouten en sommige soorten ook jodium of zware metalen – je moet er dus geen kilo's van eten.

hebt, gebruiken we een driestappenplan.

stap 1: drie kleurrijke groepen

Globaal gezien kom je zeewieren tegen in drie verschillende 'kleuren': de groenwieren, de roodwieren en de bruinwieren. Deze drie groepen zijn te onderscheiden op basis van de kleurgevende pigmenten die ze bevatten. Alle groepen bevatten het pigment chlorofyl (groen), maar de roodwieren bevatten daarnaast ook rode pigmenten (fycocyanine en fycoërytrine) en de bruinwieren bruine pigmenten (fucoxanthine). De eerste stap bij het identificeren van een zeewier is dan ook om de kleurgroep te bepalen. Maar pas op, het is niet altijd even simpel. Er zijn groenige bruinwieren, roodwieren die zó donker zijn dat ze wel zwart lijken en zelfs roodwieren met een felblauwe kleur. Iriserend kraakbeenwier (Chondria coerulescens) lijkt bijvoorbeeld wel turquoise onder water. Dit wordt veroorzaakt door lichtbreking. Omdat het iriseren afhankelijk is van de hoek waaronder het licht op het wier valt, verliest het wier zijn blauwe glans zodra het uit het water wordt gehaald. Het is dan weer gewoon rood.

strandwaarnemers, duikers en andere vrijwilligers die monitoringonderzoek doen op het gebied van mariene dieren en wieren. Het letterwoord ANEMOON staat voor: ANalyse Educatie en Marien Oecologisch ONderzoek. Binnen monitoring- en atlasprojecten wordt door honderden vrijwilligers informatie verkregen over populatieveranderingen en over verspreiding van dieren en wieren. Deze informatie wordt gebruikt voor natuurbeheer, -beleid en -bescherming.

zeewierwaarnemingen doorgeven

Met het MOO-project (Monitoring Onderwater Oever) kunnen we tal van vragen beantwoorden: Welke soorten komen voor aan de Zeeuwse kust? Komen er nieuwe soorten

bij of zien we bepaalde soorten juist minder

determineren van zeewieren

Zeewieren komen overal ter wereld aan ondiepe kusten voor. Met name op rotsige bodem is de biodiversiteit enorm hoog. Om te bepalen met welke zeewiersoort je te maken

Tip: Door het wier voor een lichtbron te houden (bijvoorbeeld de zon of een duiklamp), is het vaak makkelijker om de 'echte' kleurgroep te ontdekken.

stap 2: de morfologische groep

Na het bepalen of je een rood-, groen- of bruinwier voor je hebt, is het belangrijk om

Foto: Rob Aarsen.

Zeewieren in de Grevelingen.

Foto: Mick Otten.

Iriserend kraakbeenwier is een roodwier, maar heeft onder water een felblauwe gloed.

Foto: Ivo Madder.

naar de vorm te kijken. Zeewieren zijn er in vele soorten en maten. Er zijn bijvoorbeeld bladvormige wieren die gelijkenis vertonen met een krop sla, fijnvertakte pluimen tot enkele cm hoog, leerachtige wieren die meterslang kunnen worden en zelfs korstvormende zeewieren met een kalkskelet. Dat maakt het beschrijven van een typisch zeewier lastig. Door te bepalen bij welke vormgroep (ook wel morfologische groep genoemd) het wier hoort, kun je je beperken tot het vergelijken van de soorten binnen die groep. Naast de algehele vorm kun je ook letten op grootte, vertakkingspatroon en de aanwezigheid van opvallende structuren, zoals luchtblazen, voortplantingsorganen of bladnerven.

stap 3: leefgebied

De kleurgroep en morfologische groep zijn de belangrijkste startpunten als het gaat om het identificeren van een zeewiersoort. Als je er bij het vergelijken van meerdere soorten niet uitkomt, zijn er soms andere hulpmiddelen nodig. Vooral de kleine, pluizige zeewiersoorten zijn met het blote oog vaak niet te identificeren. Een loep meenemen tijdens een duik zou dan kunnen helpen. Helaas kunnen we geen microscoop meenemen onder water, maar ook het leefgebied kan ons een aanwijzing geven over welke soort het gaat. Het Grevelingenmeer vormt bijvoorbeeld, vanwege het gebrek aan getij en stroming, een heel ander leefgebied dan de Oosterschelde. Soorten die

in de Oosterschelde vrij zeldzaam zijn, zoals viltwier (Codium fragile) en rood heermoeswier (Chylocladia verticillata), zijn in de ondiepe wierenzone van het Grevelingenmeer talrijk. Andere soorten zijn juist typisch voor het getijdengebied. De kleine zee-eik (Fucus spiralis) groeit bijvoorbeeld hoog op de dijk en lepeltjeswier (Phyllophora pseudoceranoides) groeit rond de laagwaterlijn en dieper. Ook de ondergrond (het substraat) speelt een rol: groeit het wier op stenen, is het verankerd aan kleine schelpjes in het zand of groeit het misschien op een ander wier of dier? Verder kan ook gelet worden op het zoutgehalte van het water en zelfs op het seizoen.

andere valkuilen

De grote variatie aan kleur en vorm levert niet alleen binnen de zeewieren verwarring op. Met name mosdiertjes en hydroïdpoliepen worden nogal eens aanzien voor zeewieren. Mosdiertjes zijn kolonievormende dieren die kunnen uitgroeien tot korsten of afgeplatte, bladvormige structuren. Ook hydroïdpoliepen zijn dieren die meestal kolonievormend groeien. Ze bestaan uit honderden kleine, individuele poliepen of zoïden. Die kunnen uitgroeien tot struikjes of grote bossen, zoals het geval is bij de zeecypres ( Sertularia cupressina ) en de zeedraden (Obelia-soorten). De truc? Bij mosdiertjes en hydroïdpoliepen zijn de individuele zoïden vaak zichtbaar met het blote oog (of met een loep of met behulp

van de macrostand op een camera). Als je die ziet, weet je zeker dat je niet te maken hebt met een zeewier.

Ondanks alle 'valkuilen' zijn zeewieren een ontzettend leuke groep om te bekijken onder water. Het is juist de verscheidenheid aan kleur en vorm die van de zeewieren zo'n spectaculaire groep maakt. Zo blijft er elke duik wat nieuws te ontdekken. 

Dankwoord

Dit artikel is geschreven ter gelegenheid van het verschijnen van de veldgids zeewieren. Deze veldgids is tot stand gekomen in een samenwerking met Stichting ANEMOON, Nationaal Park Oosterschelde en het Prins Bernhard Cultuurfonds. Uiteraard ook veel dank aan de co-auteurs van de veldgids (Mart Karremans en Frank Perk) en de beeldredacteur (Mick Otten).

LUNA VAN DER LOOS

Viltwier is veel algemener in het Grevelingenmeer dan in de Oosterschelde. Lepeltjeswier is een typische Oosterscheldesoort. Het groeit rond de laagwaterlijn en dieper.

Foto: Rob Aarsen.

Foto: Mick Otten.

Foto: Mick Otten.

Wieren heb je in vele vormen en maten, bijvoorbeeld korstvormende soorten met een kalkskelet.

Sommige wieren vormen dan weer meterslange uitlopers.

Foto's (2): Mick Otten.

De hydroïdpoliep zeecypres wordt soms verward met zeewieren.

Vijf mooie zeewiersoorten om naar op zoek te gaan tijdens je volgende duik

1. Vederwier (Bryopsis plumosa)

Kleurgroep: groenwieren.

Morfologische groep: sifonale wieren. (Deze groep heeft geen celwanden. Dit betekent dat elk individu in principe bestaat uit één grote, vertakte cel).

Leefgebied: het getijdengebied en dieper, voornamelijk in rustig water. Typische zomersoort.

Zoekbeeld: te herkennen aan de veervormige vertakkingen die allemaal in één vlak liggen.

2. Kroeswier (Erythroglossum laciniatum)

Kleurgroep: roodwieren.

Morfologische groep: bladvormige wieren met nerven.

Leefgebied: in water met stroming, maar meestal onder de laagwaterlijn.

Zoekbeeld: te herkennen aan de getande bladrand en nerven die met het blote oog te zien zijn.

3. Rose kalkkorstwier (Phymatolithon lenormandii )

Kleurgroep: roodwieren.

Morfologische groep: korstvormende wieren.

Leefgebied: op stenen en schelpen.

Zoekbeeld: te herkennen aan de grijs-roze kleur en het harde kalkskelet.

Foto: Mick Otten.

Foto: Wiebe Nijland.

Foto: Wiebe Nijland.

Kleurgroep: bruinwieren.

Morfologische groep: holle en buisvormige wieren.

Leefgebied: groeit meestal op andere, grotere zeewieren, vooral in het Grevelingenmeer.

Zoekbeeld: onregelmatig gelobde bollen die aan de binnenkant hol zijn.

Kleurgroep: bruinwieren.

Morfologische groep: holle en buisvormige wieren.

Leefgebied: vooral talrijk in stilstaand water (Grevelingenmeer) of op pontons, met name in het voorjaar en in de zomer.

Zoekbeeld: te herkennen aan holle, langwerpige buizen die regelmatig zijn ingesnoerd, waardoor het geheel lijkt op een snoer worstjes.

De eerste veldgids zeewieren van Nederland

Wil je, naast de in dit artikel beschreven zeewieren, ook graag Slijmerige drakentong, Bloempjeswier en nog veel meer soorten leren herkennen onder water? Met de nieuw verschenen veldgids zeewieren wordt dit een heel stuk makkelijker.

Deze veldgids behandelt meer dan 130 soorten uit de roodwieren, bruinwieren en groenwieren die goed op het oog of met een veldloep te herkennen zijn. Van elke soort worden de kenmerken, het onderscheid met gelijkende soorten, het leefgebied, de seizoenspatronen en de verspreiding beschreven.

Het boek bevat meer dan 550 onderwater- en bovenwaterfoto's. Hiermee is de gids niet alleen goed bruikbaar voor duikers en onderwaterdeterminaties, maar ook in het getijdengebied en op het strand. Daarnaast geeft de uitgebreide introductie informatie over de beste vindplaatsen in Nederland, de ecologie van zeewieren, exoten, en toepassingen en recepten.

• Beschrijft 130 soorten rood-, bruin- en groenwieren.

• Rijk geïllustreerd met foto's.

• Inclusief recepten.

Auteurs: Luna van der Loos, Mart Karremans, Frank Perk (Beeldredactie: Mick Otten)

Prijs: € 29,95

ISBN: 9789050118019

Te koop via o.a. Stichting ANEMOON, de KNNV, bol.com en boekhandels.

4. Oesterdief (Colpomenia peregrina)

5. Saucijsjeswier ( Scytosiphon lomentaria)

Foto: Wiebe Nijland.

Foto: Mick Otten.

Minuscule zeebewoners: ontmoet de pygmee-inktvis

Het is december 2015 en we bevinden ons op een boot in Noord-Halmahera. Onze Indonesische duikgids Demos kent ondertussen onze voorliefde voor macro-onderwerpen en weet steeds kleinere zeebewoners te vinden. Tussen twee duiken door zijn we in gesprek over onze interesses, wanneer hij zich laat ontvallen: "You know, we also have pygmy squid, maybe I can show you once".

Pygmee-inktvissen, dat is nieuw voor ons. Zouden we er eentje te zien kunnen krijgen? Pygmeezeepaardjes zijn er hier in overvloed, die kunnen we soms al zelf vinden als we maar lang genoeg zoeken in het juiste waaierkoraal. Dwerginktvisjes opsporen van amper 5 mm zonder vaste verblijfplaats lijkt me een heel ander verhaal. Maar kijk, heb vertrouwen in je duikgids en alles komt goed.

Enkele dagen later, tijdens een nachtduik, grijpt Demos me plots bij de arm en wijst met zijn stokje naar een schraal takje zee-gras op de zandbodem. En ja hoor, daar hangt mijn eerste 'pygmy squid' te bengelen in de stroming. Als je vindt dat een sepiola (Atlantische dwerginktvis – Sepiola Atlantica) reeds een hoge aaibaarheidsfactor heeft, dan geldt dit zeker dubbel voor dit wezentje.

Het is duidelijk dat hij me goed in de gaten houdt, terwijl ik mijn videocamera met macrolens voorzichtig in positie manoeuvreer. Het blijkt een niet zo eenvoudig karwei te zijn om onze vriend op beeld vast te leggen. De autofocus weigert om op iets scherp te stellen, zodat ik overschakel naar handmatig focussen. Omdat er een lichte stroming staat en de scherptediepte zeer gering is, moet ik mijn camera continu naar voor en achter verschuiven om het beeld scherp te krijgen. De videobeelden zijn dus niet zo geweldig. Ik kan nog net enkele foto's maken als het diertje besluit om te verhuizen. Hij komt los van zijn takje en zwemt voorzich-

tig achterwaarts op zoek naar een nieuwe schuilplaats, zonder me ook maar een moment uit het oog te verliezen. Ik blijf hem nog een tijdje observeren en verbaas me erover hoe zo een piepklein ding in hemelsnaam zijn weg schijnt te vinden in deze reusachtige oceaan.

Dwerginktvissen behoren tot de familie van de Idiosepiidae, die twee geslachten omvat: Idiosepius en Xipholeptos. Die laatste komt voor ten zuiden van Australië, dus is het exemplaar dat we tegenkwamen vermoedelijk een Idiosepius sp., misschien de

Idiosepius pygmaeus die in deze wateren voorkomt. Hun habitat zijn kustwateren en mangroven, waar ze zich ophouden tussen zeegras op een diepte van 1 tot 4 meter. Deze zone is vaak onderhevig aan getijden en stromingen die het leven van een pygmee-inktvis knap lastig kunnen maken. De natuur heeft daar echter een oplossing voor bedacht. Deze leden van deze familie van inktvissen beschikken over een epitheliaal aanhechtingsorgaan achterop de rugzijde van hun mantel. Daarmee lijmen ze zich als het ware vast aan bijvoorbeeld zeegras. Dat kon ik ook heel duidelijk waarnemen tijdens

Foto: Marcus (Budak)flickr.com.

Dwerginktvis (Idiosepius pygmaeus).

Foto: Richard Zerpe.

Dwerginktvis (Idiosepius pygmaeus) met een prooi.

onze ontmoeting. Elke keer als het diertje zich verplaatste, eindigde het met zijn rug tegen een nabijgelegen stukje zeegras, als een mini-koelkastmagneet. Het 'kleeforgaan' bevat twee soorten kliercellen, waarmee de inktvis de lijm produceert om zich tijdelijk vast te plakken aan wieren en zeegras. Vanuit die positie ligt hij op de loer om zijn prooi, die bestaat uit kleine garnaal- en krabachtigen, te verschalken.

Net zoals zijn grotere familieleden kan hij ook inkt spuiten. In aquariumomstandigheden werd dit vaak gedaan net voor het grijpen van een prooi, zodat de inktvis als het ware vanuit een zwarte wolk aanviel. Zelf kon ik vaststellen dat het ook gebruikt werd wanneer ik echt te dicht kwam en hij zich bedreigd voelde.

De voortplanting van deze pygmeeën verloopt heel gelijkaardig aan het paringsproces van de sepia's in onze wateren. Het mannetje brengt zijn sperma in de mantelholte van het vrouwtje, die op haar beurt de eitjes stuk voor stuk vastkleeft aan het zeegras. De embryo's die hieruit voortkomen beginnen hun leven als plankton,

waarna ze zich als volwassen exemplaren settelen in de getijdenzone. Net zoals onze sepia's, sterven pygmee-inktvissen na de paring.

Je kan je afvragen hoe zeldzaam deze soorten zijn. Waarschijnlijk helemaal niet. Het feit dat ze zo klein en goed gecamoufleerd zijn, maakt dat ze gemakkelijk over het hoofd worden gezien, tenzij je er specifiek naar op zoek gaat.

Diezelfde vakantie deden we nog een waarneming en een jaartje later spotte ik er in 'Lembeh Strait' nog eentje, alhoewel dat eerder toeval was. Mocht je daar dus in de buurt komen, dan loont het de moeite om er eens naar op zoek te gaan of je lokale duikgids erover aan te spreken, succes!

Met het epitheliaal aanhechtingsorgaan achterop de rugzijde van de mantel lijmt de dwerginktvis zich als het ware vast.

Foto: Minlazydiving.com.

STEF VAN UFFEL

Sinds eind januari 2021 kunnen alle 'Suunto EON Steel'-eigenaars hun 'Suunto EON Steel' gratis updaten naar het nieuwe 'Suunto Fused TM RGBM 2 '. De update gebeurt via de 'Suuntolink' of via de 'Suunto DM5'. Het maakt de 'Suunto EON Steel' nog beter dan voordien. Naast de gratis 'Suunto EON Steel' update is er ook de mogelijkheid om een upgrade op de 'Suunto EON Steel' te laten uitvoeren.

Wat houdt deze update juist in? Hieronder een opsomming van de belangrijkste wijzigingen met verduidelijking.

nieuwe vereenvoudigde manier om je 'Suunto EON Steel'

te updaten

Software-updates zijn nu eveneens beschikbaar via 'SuuntoLink'. 'SuuntoLink' is een desktopsoftware die beschikbaar is voor macOS en Windows en die de software van de Suunto-duikcomputer up-to-date houdt. De software downloads blijven momenteel ook beschikbaar via de 'DM5' (Dive Manager 5), maar aarzel niet om de 'SuuntoLink' reeds te installeren op je desktop en/of laptop. In de toekomst zal de 'DM5'-software updatemogelijkheid afgebouwd worden en van dan af kunnen er enkel via de 'Suuntolink' software updates uitgevoerd worden. Maak er je dus nu al vertrouwd mee.

diepere luchtduiken met kortere decompressiestops

Het 'Suunto FusedTM RGBM 2' algoritme berekent luchtduiken in de zone 50 à 55 m met kortere decompressiestops in vergelijking met het Suunto FusedTM RGBM. Een voorbeeld van een enkelvoudige luchtduik met het 'Suunto FusedTM RGBM' in vergelijking

met het nieuwe 'Suunto FusedTM RGBM 2' laat duidelijk het verschil zien. Onderstaande identieke duikplanning laat 30 minuten minder decompressiestops zien met het 'Suunto FusedTM RGBM 2'. Ook voor herhalingsduiken zijn de duiktijden merkbaar aangepast aan diepe luchtduiken.

Opmerking: Suunto raadt het diepduiken met lucht niet aan en het wordt aanbevolen

om de duikverzekering met betrekking tot deze duiken te controleren.

geen veiligheidsstop op 3 m meer na lange decompressiestops

De aanbevolen veiligheidsstop op 3 meter wordt bij lange decompressiestops uitgeschakeld. Niettemin kan iedere duiker zelf nog steeds de keuze maken om na lange decompressiestops toch nog een veiligheid-

Duikprofiel met 'Suunto FusedTM RGBM' naar 52 meter met bodemtijd van 10 minuten.

Duikprofiel met 'Suunto FusedTM RGBM 2 ' naar 52 meter met bodemtijd van 10 minuten.

FusedTM RGBM 2'-algoritme echter niet meer aanbevolen en weergegeven.

aangepaste 'no fly-time' berekeningen

Suunto berekent de 'no-fly time' in al zijn duikcomputers volgens het principe van totale stikstofdesaturatie, alvorens een commerciële vlucht te maken.

Omdat het 'Suunto FusedTM RGBM' gebruik maakt van 15 periodes in vergelijking met 9 periodes in de 'Suunto RGBM'-computers krijgen duikers die een 'Suunto FusedTM RGBM' gebruiken langere 'no-fly time' waarden dan hun buddy's. Deze verschillen zijn weggewerkt door nieuwe 'no-fly time' berekeningen in het 'Suunto FusedTM RGBM 2'-algoritme.

Het 'Suunto FusedTM RGBM 2' vereist niet dat het lichaam volledig vrij is van restgassen bij het berekenen van de 'no-fly time' voor normale commerciële vluchten. De wijziging vermindert de vereiste tijd tussen de laatste duik en vliegen, terwijl het wel veilig blijft.

mogelijkheid om de decompressiestops weer te geven volgens twee methodes

1. Volgens de vertrouwde Suunto: continue decompressiecurve met een vloer, plafond en de ertussen liggende decompressiezone.

2. Volgens het systeem van vaste decompressiestopdieptes op iedere 3 meter (12 – 9 – 6 – 3 m).

Door deze mogelijkheid heeft de 'Suunto EON Steel'-duiker de keuze welk decompressieprofiel hij zal volgen. Hij kan zijn deco-opstijgprofiel bijv. maximaal vergelijken met zijn buddy die een niet Suunto-duikcomputer gebruikt. Het decompressiestopprofiel is vooraf in te stellen en kan tijdens de duik niet gewisseld worden.

Decompressiestops volgens twee methodes.

Continue decompressiecurve.

Met vaste decompressiedieptes.

mobiele connectiviteit met de 'Suunto-app'

De 'Suunto-app' werkt als een digitaal logboek voor je duiken. Breng de duiklog na het duiken eenvoudig via Bluetooth over naar je mobiele telefoon. Via de 'Suunto-app' kunnen de duiken vervolgens ook gedeeld worden op sociale media. De 'Suunto-app' kan ook andere sporten en dagelijkse activiteiten volgen met een compatibel Suunto-sporthorloge. De 'Suunto-app' zal in de toekomst een meer en meer prominente plaats innemen ten opzichte van de 'Suunto DM5'.

nieuwe en verbeterende logboekfunctie

Er zijn nieuwe functies toegevoegd aan het logboek in de duikcomputer om de bruikbaarheid te verbeteren en de beschikbare duikinformatie te verrijken. De verbeterde en verrijkte overzichtspagina helpt bij het analyseren van de duik door de gemiddelde duikdiepte, CNS- en OTU-niveaus en de persoonlijke duikinstellingen weer te geven. Als je de 'Suunto Tank POD' gebruikt, kan je ook de ontwikkeling van het gasverbruik en SAC-rate (Surface Air Consumption) volgen.

extra taal

Naast de keuze uit 17 talen waaronder het Nederlands, is nu ook het traditioneel Chinees als 18e taal toegevoegd. Verder bevat de update verbeteringen op gebied van prestaties en bruikbaarheid van het apparaat.

Suunto EON Steel upgrade

Naast de gratis 'Suunto EON Steel' update is er ook de mogelijkheid om een upgrade op de 'Suunto EON Steel' te laten uitvoeren. Deze upgrade kan in tegenstelling tot de update niet door de gebruiker zelf gedaan worden. De 'Suunto EON Steel' dient hiervoor naar Amilco Benelux BV (invoerder/ verdeler van Suunto in de Benelux) of naar Suunto Oy in Finland opgestuurd te worden. Uiteraard kan je ook de 'Suunto EON Steel' aan je vertrouwde dealer afgeven die er op zijn beurt voor zorgt dat je 'Suunto EON Steel' bij Amilco Benelux BV afgeleverd wordt.

Via het 'Suunto EON Steel' upgrade formulier kan je op een eenvoudige manier je 'Suunto EON Steel' laten upgraden. Gebruik de QR-code in dit artikel voor een rechtstreekse link naar het formulier.

Na de upgrade kan je kiezen uit twee duikalgoritmes: 'Suunto Fused RGBM 2' of 'Suunto Bühlmann 16GF'.

kunnen worden ingeschakeld) zijn gekwalificeerd om de nieuwe software-upgrade te krijgen. Voordat de upgrade kan worden uitgevoerd, ontvangt elke 'Suunto EON Steel' een onderhoudscheck. Eventuele fouten die onze technici tegenkomen, worden gerapporteerd/gerepareerd en in bepaalde gevallen worden kostenramingen voor de bovengenoemde fouten per e-mail naar de klant gestuurd. Tijdens de upgrade wordt naast de computerrevisie ook het 'Suunto Bühlmann 16GF' duikalgoritme geïnstalleerd. De upgrade is door Suunto Oy vastgesteld op € 80,00 btw inclusief, tenzij de 'Suunto EON Steel' jonger is dan 2 jaar (dit op basis van serienummer/aankoopdatum), want dan is de upgrade gratis. De € 80,00 omvat dus software-upgrade alsook de onderhoudscheck.

Een geüpgradede 'Suunto EON Steel' heeft bijgevolg twee duikalgoritmes aan boord, waarbij de gebruiker kan kiezen welke algoritme hij wenst te gebruiken om zo veilig nieuwe duikavonturen te beleven, dit met het algoritme naar zijn keuze. Er kunnen tot 5 verschillende gepersonaliseerde duikmodusprofielen aangemaakt worden, zodat achteraf met een eenvoudige druk op de knop de 'Suunto EON Steel' zich direct activeert met alle gepersonaliseerde gegevens voor het betreffende duikmodusprofiel. Op die manier moeten de parameters, zoals GF-instellingen, schermweergaven en/of andere persoonlijke instellingen, niet steeds opnieuw op de duikcomputer aangepast te worden.

wordt. Vervolgens bevestigt de gebruiker de waarschuwing en kan hij de duik veilig verderzetten.

De 'lock'-functie is een beveiligingsfunctie die er bij Suunto-duikcomputers voor zorgt dat, indien decompressieplafonds voor meer dan drie minuten doorbroken worden, de duikcomputer voor de komende 48 uur niet meer als duikcomputer gebruikt kan worden.

Naast deze vernieuwende aanpassingen biedt de 'Suunto EON Steel' uiteraard nog steeds de vertrouwde kenmerken als schermweergave personaliseren, duidelijk afleesbaar kleurenscherm, lange autonomie, rekenen met tot 20 gasmengsels, enz. de 'Suunto DM5'

Met de mogelijkheid om de 'Suunto EON Steel' te upgraden met 'Bühlmann 16 GF' heeft ook de 'Suunto DM5' een update ondergaan en is het nu mogelijk om met de 'DM5'-duikplanningen te maken gebruikmakend van alle door Suunto gebruikte algoritmes.

Wat houdt de 'Suunto EON Steel' upgrade in?

Alle werkende 'Suunto EON Steel'-duikcomputers (= de apparaten die kunnen worden geactiveerd, de software kunnen starten en

Indien het 'Suunto Bühlmann 16GF'-algoritme geactiveerd wordt, dan kan de aanwezige 'lock'-functie, indien noodzakelijk, uitgeschakeld worden. Dit kan bijv. het geval zijn bij bepaalde grot- of mijnduiken, waarbij het decompressieplafond doorbroken dient te worden om zich naar de uitgang van de grot of mijn te begeven. In dergelijke situaties krijgt de duiker een waarschuwing dat het decompressieplafond doorbroken

De 'DM5' laat je in een oogopslag de eventuele verschillen zien tussen de verschillende algoritmes. Afhankelijk van de Suunto-duikcomputer kan je de gemaakte duikplanning direct naar de duikcomputer verzenden en dit zowel voor open circuit als voor gesloten circuit duikplanningen. Indien je een Suunto-duikcomputer met de 'DM5' verbindt, dan zijn in het algoritme keuzemenu enkel die rekenmodellen zichtbaar die voor de betreffende duikcomputer van toepassing zijn, dit om verwarring te voorkomen.

De 'Suunto DM5' is gratis van de Suuntowebsite te downloaden en geschikt voor macOS en Windows. 

PATRICK VAN DE ROSTYNE

Scan onderstaande QR-code en ga rechtstreeks naar het 'Suunto EON Steel' upgrade -formulier.

Kunst op de zeebodem voor Île Sainte-Marguerite

Voor de kust van Cannes werd een heel bijzonder kunstproject gerealiseerd: kunst onder water! De beroemde Engelse kunstenaar Jason deCaires Taylor maakte zes levensgrote beelden van gezichten van inwoners van Cannes. De beelden werden eind januari 2021 te water gelaten en daarmee is het 'Musée subaquatique' voor de kust van Île Sainte-Marguerite officieel geopend. Nu nog wachten tot we op reis mogen om ze te bekijken.

De Britse beeldhouwer Jason deCaires Taylor werkte twee jaar aan de zes loodzware twee meter hoge beelden van elk ongeveer 10 ton. Ze zijn geïnspireerd op de gezichten van zes inwoners van Cannes die hun gelaatstrekken aan de afgietsels leenden: Maurice Merenda – 78 jaar, zeeman-visser; Eugène Kustov – 30 jaar, zelfstandige; Anouk Vanghent –7 jaar, schoolmeisje; Nour Bradai – 20 jaar, student; Marion Beaudin – 29 jaar, cultureel bemiddelaar; Dominique Royal – 54 jaar, werknemer.

Het thema van het project is een levendig eerbetoon aan de man met het ijzeren masker die in de 17e eeuw 11 jaar gevangen zat in het Fort Royal op het eiland Île Sainte-Marguerite. Dit thema is dankzij de verfilming van de man met het ijzeren masker rechtstreeks verbonden met de '7e kunst', waarvan de stad Cannes en het beroemde filmfestival onafscheidelijk blijven. Op donderdag 28 januari 2021 werden de zes sculpturen van de beroemde beeldhou-

'Le 7e art'

('The 7th Art' of 'De 7e kunst')

Jaarlijks promoot de stad Cannes een uitgebreid programma van gigantische muurschilderingen, gebaseerd op filmgerelateerde thema's. Bewoners en bezoekers kunnen die op verschillende locaties in de stad ontdekken wanneer ze één van de straten of lanen inslaan. Deze '7e kunst' symboliseert de bioscopen die op je wachten in Cannes om je de nieuwste films te laten zien.

wer per binnenschip vervoerd en vervolgens afgezonken in de buurt van de zuidkust van Île Sainte-Marguerite. Dat gebeurde in een gebied dat gereserveerd is voor zwemmers en speciaal uitgebreid werd om de kunstwerken te huisvesten. De zes inwoners van Cannes, die hun gelaatstrekken aan de kunstenaar hadden uitgeleend, waren aanwezig bij de onderdompeling. De Côte d´Azur herbergt nu het eerste onderzeese ecomuseum

van Frankrijk en de Middellandse Zee, een project op initiatief van burgemeester David Lisnard, en daar is de gemeente Cannes trots op.

De burgemeester van Cannes, David Lisnard, zegt verheugd te zijn over de samenwerking tussen de stad en de internationaal bekende kunstenaar: "Wat een genot om het hoogtepunt van dit magnifieke project te kunnen aanschouwen! Door schoonheid en educatie te combineren, symboliseert het onderzeese ecomuseum van Cannes het belang van twee fundamentele waarden: culturele noodzaak en het behoud van het milieu.

Het werk van Jason deCaires Taylor is een sterk, artistiek en ecologisch werk, ondergedompeld in een kostbare omgeving, waar de zeebodem is hersteld en nu wordt beschermd. De manier waarop de kunstenaar gezichten behandelt, zowel poëtisch als serieus, is een ode aan de pracht van de mariene biodiversiteit en de plicht om dat te beschermen".

Foto: Jason deCaires Taylor.

Installatie van een sculptuur door een duiker op een zandbodem.

Met deze ondergedompelde beelden wil Jason deCaires Taylor aandacht vragen voor de bescherming van het milieu, een zeer sterke boodschap. De kunstenaar probeert over de hele wereld het belang van het behoud van de zee onder de aandacht te brengen. Het is dus een grote eer voor Cannes en Île Sainte-Marguerite dat de kunstenaar voor deze locatie heeft gekozen.

"Ik wilde een verhaal vertellen over de zee en de mensen eraan herinneren hoe kwetsbaar en delicaat deze plek is en hoe ze beschermd moet worden. (…) Overal ter wereld sterft de zee. We leven dankzij de zee, we ademen de lucht die de zee produceert. We moeten de zee beschermen, want anders is het leven niet de moeite waard", zei Jason deCaires Taylor nadat zijn beelden op de bodem stonden.

Onderwatermusea van Jason deCaires Taylor

De kunstenaar is niet aan zijn proefstuk toe. Hij staat aan de basis van vele onderwatermusea. Vóór Cannes maakte hij onderwatersculpturen in Lanzarote (de Canarische Eilanden), in de Theems (Engeland), in Oslo (Noorwegen), in Nassau (Bahama's, met het grootste onderwatersculptuur ter wereld, 5 meter hoog voor 60 ton), in Cancun (Mexico, het grootste onderwatermuseum ter wereld met 400 standbeelden) en in Granada (Caribisch gebied, werk dat door National Geographic is aangeduid als één van de 25 wereldwonderen).

Jason deCaires Taylor heeft zijn creaties gebeeldhouwd uit milieuvriendelijk materiaal met een neutrale pH. Geleidelijk aan zal de natuur de kunstwerken veroveren en ze bedekken met algen, schelpen en koralen. De kunstmatige riffen zullen dan integraal onderdeel uitmaken van het mariene ecosysteem, als een schuilplaats voor zeedieren en planten die hun toevlucht zoeken in elk hoekje en gaatje van de begroeide beelden. Het onderwatermuseum zal regelmatig een ecologische monitoring ondergaan. De kunstwerken staan op honderd meter van de kust, meer bepaald op een afstand variërend tussen 84 en 132 meter en op een diepte van 3 tot 5 meter. Ze zijn gemakkelijk toegankelijk voor het publiek, aangezien ze in zwemgedeelte gehuisvest zijn. In dit Natura 200-geclassificeerde gebied zijn geen ligplaatsen voor boten voorzien en is ankeren verboden om zodoende de herstelde bodem – samen met de beelden –nieuw leven in te blazen.

De duikplaats staat in DIVES als: Middellandse Zee - Zuid-Frankrijk - écomusée sous-marin (onderwatermuseum / Musée subaquatique) Île Sainte-Marguerite (Cannes). 

Geraadpleegde bronnen:

• Plongez! ( plongez.fr );

• Palais des Festivals et des Congrès de Cannes (www.cannes-destination.fr );

• Le Blog sur la Côtes d'Azur (www.mister-riviera.com);

• Écomusée sous-marin de Cannes (www.cannes-destination.fr );

• interview met Jason deCaires Taylor (Engelstalig met Franse ondertitels): https://youtu.be/5DvX_P1pC4I;

• de beelden onder water: https://vimeo.com/507877528

(Mairie

Foto's

(4): Jason deCaires Taylor.

Foto: Stadhuis van Cannes

de Cannes).

De kunstwerken staan vlakbij de kust op een diepte van 3 tot 5 meter en zijn gemakkelijk toegankelijk voor het publiek.

Kunstenaar Jason deCaires Taylor poseert met zijn kunstwerken.

IVO MADDER

Review Sony α7S III en Nauticam NA-A7SIII onderwaterhuis

Videoliefhebbers hebben reikhalzend uitgekeken naar de opvolger van de befaamde 'Sony α7S II'. Vijf jaar na de lancering van de 'Mark II' introduceert Sony nu eindelijk de 'Sony α7S III'.

Normaal gesproken concentreer ik me hoofdzakelijk op fotografie, maar de 'A7S'-serie van Sony heeft zoveel stof doen opwaaien (figuurlijk dan hè… gelukkig niet onder water), dat ik enorm benieuwd ben naar de prestaties van deze nieuwe camera.

Nauticam kon al in een vroeg stadium over de camera beschikken en had het onderwaterhuis al klaar voordat de camera in Europa beschikbaar was. UPS leverde de Nauticam 'NA-A7SIII'-behuizing na enkele dagen af en dan was het alleen nog even wachten op de camera. Van Sony ontving ik enkele dagen later een reviewmodel van de camera die ik een paar weken lang mocht testen. En ik was niet alleen, er was een flinke wachtrij met aanvragen voor reviews en demonstraties en er zijn slechts enkele camera's beschikbaar in Nederland.

de camera

De 'Sony α7S III' is een 'full frame systeem camera' met zeer indrukwekkende specificaties. De camera is overduidelijk ontwikkeld

voor video. 4K resolutie met 120 frames per seconde en 10 bit kleurdiepte is natuurlijk fantastisch. Met 4:2:2 chroma subsampling en SLOG-3 is het dynamisch bereik ongekend groot en biedt de α7S III vrijwel onbegrensde mogelijkheden voor 'color-grading' en kleurcorrectie in post-productie. Dat is iets wat zowel de professionele als enthousiaste videoliefhebber enorm zal aanspreken. De stand 'S&Q', 'Slow' en 'Quick Motion' biedt uitgebreide mogelijkheden om vertraagde of juist versnelde video's op te nemen. Met name 'slow motion' is voor onder water erg bruikbaar en populair. In 4K-resolutie is het mogelijk om 4x vertraagd af te spelen met nog steeds 25 frames per seconde. In 'Full HD' zelfs 8x vertraagd. Deze hoge resoluties, 'frame-rates' en kleurdiepte zorgen voor een enorme hoeveelheid data. De camera is voorzien van 2 kaartsloten die zowel SD- als CFExpress type A-kaarten accepteren.

In de hoogste resolutie en bij slowmotionopnamen kan de datasnelheid oplopen tot 600 Mb/s. Een Lexar professional 2000X SD-kaart bleek te langzaam. Een Sony CFEx-

press A-kaart werkte gelukkig perfect. De camera is redelijk compact. Niet veel groter dan mijn 'Olympus OM-D E-M1 III'. Vanwege de 'full frame sensor' zijn de lenzen wel een stuk groter. De 90 mm macrolens is een forse lens en ook redelijk zwaar. Het is raadzaam om daar rekening mee te houden bij het bepalen van een neutraal drijfvermogen en de balans van de totale onderwaterset. Zeker als je ook nog een voorzetlens gaat plaatsen. De camera is rijk uitgerust met draaiknoppen, joystick en druktoetsen voor een snelle en makkelijke bediening. Het menu is logisch en enorm uitgebreid. De structuur werd me al snel duidelijk en het kostte me weinig moeite om de nodige instellingen te wijzigen en de camera optimaal in te stellen voor gebruik onder water. Omdat je onder water maar beperkt tijd hebt, is het belangrijk om de camera zo te regelen dat je alle essentiële instellingen snel en gemakkelijk kunt aanpassen.

Bij de 'α7S III' kun je aan een hele reeks knoppen zelf een functie toewijzen. Je kunt zelfs onderscheid maken tussen de functionaliteit in foto- en videomodus, al moet je je wel afvragen of je onder water die verschillen nog kunt onthouden. Ik heb veel 'controls' (bedieningsknoppen) gepersonaliseerd, maar heb alles wel gelijk gehouden in foto en video om het overzicht te bewaren. De camera wordt gevoed door een 'NP-FZ100' batterij. Die is volgens de specificaties goed voor zo'n 600 foto's of 95 minuten video. Na een duik van 90 minuten, waarin ik de camera vrijwel constant heb gebruikt, bleek er nog zo'n 40% voeding over te zijn. Bij wat minder lange duiken zou de capaciteit voldoende moeten zijn voor twee duiken. Duik je lang en maak je zeer intensief gebruik van de camera, dan is het verstandig om de batterij te wisselen na je duik.

Het Nauticam 'NA-A7SIII'-onderwaterhuis met de 'Sony α7S II'-camera en een 90 mm macrolens.

het onderwaterhuis

Het 'Nauticam NA-A7SIII' onderwaterhuis ziet er bijzonder fraai afgewerkt uit. Alle bedieningsknoppen van de camera zijn doorgevoerd op het onderwaterhuis. Diverse kleine cameraknoppen zijn op het onderwaterhuis uitgevoerd als grote hendels die je supermakkelijk met je duim kunt bedienen zonder het handvat los te laten. Ook de draaiwielen zijn extra groot uitgevoerd en zijn zelfs met dikke handschoenen prima te bedienen. De draaiknop voor zoom/focus is nog groter en zelfs voorzien van een rubber coating voor optimale grip. De opnameknoppen voor foto en video zijn beide ook uitgevoerd als grote hendels, de zogenaamde 'thumb levers'.

Om de programmakeuzeknop te bedienen, moet je op de camera gelijktijdig de ontgrendelknop indrukken. Een slim mechanisme in het onderwaterhuis doet dit automatisch, zodat je gewoon met één hand een ander programma kunt selecteren. Helemaal handig is de 'joypad'. Met een joystick op de achterzijde van de camera kun je direct het scherpstelveld verplaatsen naar de gewenste positie. Dat is iets wat je onder

water heel vaak nodig hebt. Zeker bij het maken van visportretten, zodat de camera scherpstelt op het oog. Een grote 'joypad' op het onderwaterhuis bedient feilloos deze kleine joystick op de camera. De binnenzijde van het onderwaterhuis verhult de knappe constructie die dit mogelijk maakt. Dit is echt vakwerk.

dat ook de nieuwe HDMI 2.0 kabels kunnen worden gebruikt. Essentieel voor de 16-bit RAW-video output van de 'Sony α7S III'. De elektronica voor het vacuüm controlesysteem is standaard ingebouwd en zorgt er, samen met de optionele vacuüm klep, voor dat je met een gerust hart in het water stapt. Als de groene LED brandt, weet je zeker dat alles veilig en waterdicht is.

Nauticam heeft duidelijk weer heel veel aandacht besteed aan ergonomie en bedieningsgemak.

Aan de linker binnenzijde van het onderwaterhuis is wat extra ruimte vrijgehouden. Daar zit de 'full size' HDMI-aansluiting van de camera. Zo kan er een HDMI-kabel worden aangesloten voor het gebruik van een externe onderwatermonitor, zoals de 'Atomos Ninja V'. Deze behuizing heeft daarvoor de nieuwe grote M24-accessoirepoort, zo-

De 'Nauticam NA-A7SIII' is voorzien van het 'N100'-poortsysteem. Dat is groot genoeg voor de meeste gangbare Sony-lenzen. Voor de extra grote lenzen, zoals de 'Sony FE 2470 mm F2.8 GM' en de 'FE 16-35 mm F2.8 GM', is er een speciale 'N120'-poortadapter voor de bevestiging van de nog grotere 'N120'-serie Nauticam Dome en flatpoorten. Met deze poortadapter kun je ook alle Canon DSLR-lenzen gebruiken, zoals bijvoorbeeld de populaire 'Canon EF 8-15 mm f/4L Fisheye USM'. Om Canon-lenzen te gebruiken op een Sony-camera, wordt meestal een Metabones-adapter gebruikt.

duiken

Het is ondertussen eind november en de watertemperatuur daalt snel. Het onderwaterleven neemt al behoorlijk af. Gelukkig verschijnen er al wel wat mooie slakken en zijn er voldoende leuke heremietkreeftjes, dus richt ik me volledig op macro. De 'Sony

De Nauticam 'NA-A7SIII'-behuizing met het nieuwe 'EMWL'-lenssysteem.

De 'A7SIII' met een 'HDMI 2.0'-kabel.

FE 2.8/90 Macro G OSS' is de meest populaire macrolens voor de A7-serie en daar ga ik dan ook mee aan de slag. De beeldkwaliteit van de lens staat hoog aangeschreven. De focussnelheid wordt over het algemeen wat minder gewaardeerd, maar dat geldt eigenlijk voor iedere macrolens.

De eerste duik hield ik het simpel en koos ik voor één videolamp voor de verlichting. Het was grijs en grauw boven water, maar het water zag er gelukkig redelijk helder uit. Drijvend aan het oppervlak maakte ik snel even een foto van mijn buddy. Ik had de camera ingesteld op diafragma voorkeuze en de ISO op automatisch. Zo kon ik zelf het gewenste diafragma kiezen en zorgt de camera voor een juiste belichting met behulp van de juiste sluitersnelheid en ISO-gevoeligheid.

De foto aan de oppervlakte, zonder enige verlichting, pakte goed uit. De automatische witbalans zorgt voor een natuurgetrouwe weergave en de 90 mm lens, in combinatie met de 'full frame sensor', resulteert in een fraaie onscherpte op de achtergrond. Achteraf blijkt de camera de ISO-waarde op

4000 te hebben gezet. De 'A7S'-serie wordt geroemd om zijn prestaties bij weinig licht en gaat door het leven als 'Low Light King'. Nou, dat maakt hij waar. Bij ISO 4000, wat voor veel camera's al hoog is, is nog geen enkel spoor van beeldruis te ontdekken.

Ik dook onder en ging op zoek naar een leuk onderwerp. Na een tijdje vond ik een brede ringsprietslak en maakte er een aantal video's van. Het is een klein onderwerp en zwevend in het water beweeg je toch altijd wel iets. De kleine scherptediepte, als gevolg van de 'full frame sensor', maakt het extra lastig. Als je een paar millimeter verschuift, verandert de scherpstelling flink. De continue autofocus doet zijn werk prima, maar zorg wel voor 'onrust' in de clips. Voor macrovideo's geeft de enkelvoudige scherpstelling een stabieler resultaat. Als de afstand tot je onderwerp verandert, moet je gewoon een nieuw clip starten. Na een poosje kwam ik meerdere heremietkreeftjes tegen. Bij één exemplaar was het huisje prachtig bedekt met de ruwe zeerasp. Ik maakte er een serie foto’s van, nog steeds met alleen de videolamp als verlichting.

Het leverde een scherp en kleurrijk plaatje op. In de fotostand heb ik zowel het diafragma als de sluitertijd handmatig ingesteld. Ik koos voor 1/500 om bewegingsonscherpte te voorkomen en F/10 om wat scherptediepte te krijgen. De camera koos ISO 8000 en wederom helemaal ruisvrij. Indrukwekkend…

Thuisgekomen merkte ik op een aantal opnamen horizontale streepvorming. Dit zogenaamde 'banding'-probleem wordt veroorzaakt door de manier waarop de sensor wordt uitgelezen. Het is een 'issue' bij eigenlijk alle moderne camera's en treedt alleen op bij het gebruik van een elektronische sluiter en bepaalde sluitersnelheden in combinatie met continue kunstlicht. Normaal gesproken werk ik met flitsers en heb ik nooit last van dit probleem. Nu met de Sony en een videolamp als verlichting dus wel. Na wat uitzoekwerk kom ik erachter dat bij de 'Sony α7S III' standaard de eerste gordijnsluiter staat ingesteld op elektronisch. Nadat ik die had ingesteld op mechanisch was het opgelost. Voor fotografie althans. Bij het schieten van video gebruiken de ca-

Een videograb van een harlekijnslak. Met het nieuwe 'EMWL'-lenssysteem kan ik twee stoeiende kleine heremietkreeftjes vanaf 1 cm afstand beeldvullend fotograferen en toch ook flink wat achtergrond zichtbaar maken.

De foto aan de oppervlakte zonder enige verlichting ziet er heel goed uit.

Foto: Marco Heesbeen.

Foto's (4): Marco Heesbeen.

mera's de mechanische sluiter helemaal niet. De 'workaround' voor video is het aanpassen van de sluitertijd of het kiezen van een andere verlichtingsbron. Bij sluitertijden langer dan 1/100 wordt het nagenoeg onzichtbaar. De frequentie waarmee LED-videolampen knipperen, verschilt per merk en type. Het wisselen van videolamp kan het in één keer definitief oplossen. De volgende duiken maakte ik met de 'RGBlue System03 TWIN LIGHT'-videolamp, waardoor het 'banding'-probleem volledig opgelost was!

Ondertussen kwam van Nauticam ook nog het nieuwe 'EMWL'-lenssysteem binnen om te reviewen. Eigenlijk te veel nieuwe dingen tegelijk, maar ik kon het niet laten om de volgende duik te maken met de Nauticam 'Extended Macro Wide Lens' op de 'Sony α7S III'.

Ik vond de heremietkreeft een dankbaar onderwerp, dus ik heb die opnieuw gezocht. Met de 'EMWL' kon ik twee stoeiende heremietkreeftjes vanaf 1 cm afstand beeldvullend fotograferen en toch ook flink wat achtergrond zichtbaar maken. Dat leverde unieke beelden op. Meer over de Nauticam 'EMWL' in een volgende aparte review.

De derde duik heb ik vooral video-opnamen gemaakt. Het weer zat helaas niet mee. Voor de derde keer op rij geen zonnestraaltje te zien. Het zicht onder water was ook beperkt, maar gelukkig waren er wel kleurrijke harlekijntjes, ringsprietslakken en heremietkreeftjes die een prachtig contrast vormden met de grauwgrijze wereld boven water. De enkelvoudige scherpstelling werkt heel prettig en zorgt voor veel rustigere beelden. De slowmotionopnamen zijn ook erg tof. Thuisgekomen zie je bewegingen en acties van heremietkreeftjes en krabben die je eigenlijk nog nooit goed hebt kunnen zien. Een hele interessante functie

van de camera is de mogelijkheid om een frame uit een video te selecteren en als losse foto op te slaan. De 4K-videobeelden produceren zo prima 8 megapixelfoto's. Het is super eenvoudig en je kunt natuurlijk exact het gewenste moment uitkiezen voor de beste foto. Je speelt daarvoor de video af op de camera en kiest voor pauze als het gewenste punt bereikt is. Vervolgens kun je frames vooruit of terugbladeren om exact het juiste moment te selecteren. Tot slot download je met een druk op de knop dat beeld als foto naar je geheugenkaart. De kwaliteit van de foto's is iets minder dan een foto gemaakt in de fotostand, maar de mogelijkheid om op de milliseconde het juiste moment te selecteren voor de foto is fantastisch.

conclusie

Ik heb het gevoel nog lang niet alle mogelijkheden van de camera te hebben gebruikt. Die zijn dan ook enorm. De camera is overduidelijk ontworpen voor video en heeft daar dan ook alles voor aan boord. 4K, 10 bit 120 frames/seconde, uitgebreide en snelle autofocus, SLOG-3 voor een extra groot dynamisch bereik en 'slow' en 'quick motion' mogelijkheden. De grootste troef is misschien wel de lichtgevoeligheid die onbegrensd lijkt te zijn, iets wat voor onderwaterbeelden zeker een grote toegevoegde waarde is. Toch maakt de 'Sony α7S III' ook uitstekende foto's. De kwaliteit van de 12 megapixelfoto's is gewoon goed en de functie om 8 megapixelfoto's te halen uit ieder gewenst moment in een 4K-videoclip biedt nieuwe mogelijkheden.

De keuze van de juiste LED-videoverlichting is zeer belangrijk met betrekking tot het voorkomen van 'banding' en verdient daarom aandacht.

Voor de macrofanaten is een onderwaterstatief sterk aan te raden om extra stabiele beelden te kunnen maken. De 'full frame Sony α7S III' met de 'Sony 90 mm' macrolens levert namelijk ultra scherpe beelden, waar-

op iedere scherpstelfout van de videograaf zichtbaar is.

Het 'Nauticam NA-A7SIII' onderwaterhuis is een plezier om mee te werken. Er is ontzettend veel aandacht besteed aan ergonomie en bedieningsgemak. Alle belangrijke functies zijn eenvoudig te bedienen met grote draaiknoppen en hendels zonder het handvat los te laten en zelfs met dikke handschoenen aan. Het vacuüm detectiesysteem zorgt ervoor dat je zorgeloos je camera mee onder water neemt. De 'M24'-accessoirepoort maakt uitbreiding met een externe monitor/recorder via HDMI 2.0 mogelijk om het maximale uit de 'Sony α7S III' te halen.

Voor de professionele of enthousiaste onderwaterfilmer is de 'Sony α7S III' een fantastische camera met een uitmuntende videokwaliteit en zeer uitgebreide mogelijkheden. Het Nauticam 'NA-A7SIII'-onderwaterhuis zorgt ervoor dat je alle functies van de camera volledig kunt benutten en maakt het bedienen van de camera nog gemakkelijker dan zonder behuizing.

Al na enkele duiken kun je prachtige opnamen maken met deze set, maar om alle functies te ontdekken en uit te proberen mag je zeker een paar maanden reserveren. Richtprijzen: de 'Sony α7S III' 4.199,00 euro,het 'Nauticam NA-A7SIII onderwaterhuis' 2.850,00 euro

MARCO HEESBEEN

Een video-opname van een brede ringsprietslak. De kleine scherptediepte, als gevolg van de 'full frame sensor', maakt het extra lastig.

Ik maak een serie foto's van een heremietkreeft met alleen de videolamp als verlichting. Het resultaat is indrukwekkend.

Marco Heesbeen.

Zeenaaktslakken ontdekt die zichzelf onthoofden

Japanse biologen onder leiding van Sayaka Mitoh hebben wel heel bizar gedrag ontdekt bij twee soorten zeenaaktslakken: Elysia marginata en Elysia atroviridis . Ze kunnen zichzelf onthoofden en daarna een volledig nieuw lichaam laten groeien.

Enkele jaren geleden schrok Sayaka Mitoh zich een bult toen ze het lab van Nara Women’s University in Japan binnenwandelde. In het labo werden tal van zeenaaktslakken bewaard, maar één van hen leek wel onthoofd te zijn. Hoe dat gebeurd was, wist Mitoh niet. Al vermoedde ze, nadat ze wat dichterbij ging kijken, dat de slak zichzelf had verminkt. Bovendien bewoog het hoofd voort, alsof er helemaal niets aan de hand was. Zodra het in de buurt van zijn geamputeerde lijf kwam, kronkelde dat ook wat verder. “Ik verwachtte dat de slak snel zou sterven, gezien zijn hart en andere belangrijke organen ontbraken”, zo blikt Mitoh terug. Maar het dier bleef leven. Meer zelfs, na drie weken had de slak een volledig nieuw lichaam geregenereerd.

Het vrijwillig afstoten van een lichaamsdeel komt veel voor bij bepaalde diersoorten, zoals geleedpotigen, buikpotigen, asteroïdea, amfibieën en hagedissen. Autotomie is een vorm van zelfamputatie. Het is een zelfverdedigingsmechanisme of afleidingsmaneuvre, waarbij een eigen lichaamsdeel plots wordt afgeworpen, om zo de vijand af te leiden en te kunnen ontsnappen. Aan

land kennen we dit van hazelwormen en hagedissen die hun staart afwerpen. Sommige andere zeeslakken autotomiseren ook, maar ze werpen kleine lichaamsdelen af, zoals staarten, parapodia (zijdelingse uitgroeiingen) of dorsale papillen (op de rug gelegen knobbels, slierten, papillen).

Sacoglossan-soorten

Het zijn herbivore weekdieren die algen grazen en de chloroplasten of bladgroenkorrels ervan gebruiken om met behulp van zonlicht fotosynthese te bewerkstellen in hun lichaam en zodoende extra voedingsstoffen te vergaren. Een gekende soort in de Oosterschelde, die deze kleptoplastietechniek toepast, is groene wierslak (Elysia viridis).

Autotomie wordt over het algemeen gevolgd door regeneratie van de afgestoten lichaamsdelen, zoals aanhangsels of staarten. Bij de twee sacoglossanzeenaaktslakken identificeren we een nieuw type extreme autotomie. Ze laten het lichaam vallen, inclusief het volledige hart en hoogstwaarschijnlijk ook de nier, de darm en de meeste voortplantingsorganen en regenereren vanuit de kop een nieuw lichaam.

De specifieke autotomietechniek die deze zeenaaktslakken toepassen is een eigenaardige en niet dodelijke eigenschap die weinig dieren gegeven is. De wetenschappers veronderstellen dat deze unieke eigenschap de overleving na autotomie en de daaropvolgende regeneratie kan vergemakkelijken. Deze bijzonder bizarre ontdekking beteken-

Foto: Jonathan Tabisaur (shutterspeed.ph).

Elysia marginata.

(A) Hoofd en lichaam van Elysia marginata net na autotomie (dag 0), waarbij het pericardium (hart) in het lichaamsdeel blijft (pijl). (B) dag 7, (C) dag 14, (D) dag 22, met regeneratie van het hele lichaam.

Foto's

(8): Sayaka Mitoh & Yoichi Yusa.

de het begin van Mitoh’s boeiende onderzoek. Het doel van haar onderzoek was om te ontdekken hoe en waarom de zeeslakken hun hoofd dumpen. Het resultaat van dat onderzoek werd op 8 maart 2021 gepubliceerd in het vaktijdschrift Current Biology. De slakjes die zichzelf onthoofden waren 226 tot 336 dagen oud. De wondsluiting van het hoofd was binnen een dag voltooid en binnen een paar uur begonnen ze zich te voeden met algen. Binnen de zeven dagen was aan het hoofd al een nieuw hart gegroeid. Op minder dan twintig dagen was er een volledig nieuw lichaam. Eén slak was zelfs in staat om het hele proces twee keer te voltooien. Oudere slakken onthoofdden zichzelf ook, maar overleefden het manoeuvre meestal niet. Ze begonnen na de autotomie niet te eten en stierven binnen 10 dagen. De lichamen van de jon-

ge onthoofde dieren bewogen, reagerend op tactiele prikkels, gedurende enkele dagen tot maanden. Geen van de lichamen regenereerde echter het hoofd. De lichamen krompen geleidelijk in, werden bleek – blijkbaar door het verlies van chloroplasten – en uiteindelijk ontbonden ze. Het kloppen van het hart was zichtbaar net voordat het lichaam uiteenviel.

Waarom de slakken zichzelf onthoofden, is nog steeds niet duidelijk. Dat ze autotomiseren om aan predatie te ontsnappen is zeer onwaarschijnlijk, omdat roofdieren deze slakkensoort vermijden omwille van hun cryptische kleur (opgelet, ik ben gevaarlijk) en de aanwezigheid van giftige chemicaliën die ze uit hun voedsel opnemen. De biologen denken dat ze zich zo mogelijk beschermen na een aanval door

parasieten. Ze suggereren dat het verwijderen van interne parasieten een waarschijnlijke functie is van autotomie, althans bij Elysia atroviridis, want alle zelfverminkte individuen hadden de parasiet Arthurius sp. (een roeipootkreeft) in hun lichaam zitten. De parasieten bezetten het grootste deel van het lichaam en remmen de voortplanting sterk af. Het verwijderen van dergelijke parasieten door autotomie verbetert dus waarschijnlijk het reproductiesucces van de gastheer. Na regeneratie werden ze parasietvrij. Elysia marginata bleek geen parasieten te hebben in de onderzochte exemplaren, maar het is geweten dat deze soort last heeft van een andere soortgelijke endoparasiet.

Hoe de slakken overleven zonder hart of andere vitale organen is eveneens onduidelijk. De biologen vermoeden dat kleptoplastiek erbij betrokken is. Het is een endosymbiotisch verschijnsel waarbij een gastheerorganisme of predator één of meer plastiden (een groep van organellen die alleen in cellen van eukaryoten, zoals planten en algen voorkomen) van een ander organisme (de prooi-cel) in zich opneemt.

De Elysia-soorten hebben een sterk vertakte spijs-

Een intact exemplaar van Elysia marginata Elysia marginata na onthoofding.

De onthoofde kop van Elysia marginata

De kop van Elysia marginata kruipt rond op zoek naar voedsel.

Foto's

(4): Sayaka Mitoh & Yoichi Yusa.

(E) Hoofd en lichaam van Elysia atroviridis net na autotomie (dag 0). (F) dag 3, (G) dag 14 en (H) dag 28.

verteringsklier verspreid over het grootste deel van het lichaamsoppervlak, inclusief het hoofd. Deze klier is bekleed met cellen die de ingenomen chloroplasten van algen vasthouden. Deze sacoglossans kunnen dus energie voor overleving en regeneratie halen uit fotosynthese door kleptoplasten, zelfs als ze geen voedsel kunnen verteren. Nader onderzoek van autotomie bij deze en andere sacoglossans zal de functie, het mechanisme en de evolutionaire oorsprong ervan ophelderen.

IVO MADDER

Video's

Bekijk de video's van de beweging van Elysia marginata vóór en na geïnduceerde autotomie:

• http://bit.ly/autotomie-Elysia-marginata

• http://bit.ly/elysia-autotomie

Bronnen

• Current Biology (www.cell.com/current-biology): 'Extreme autotomy and whole-body regeneration in photosynthetic sea slugs', correspondence volume 31, issue 5, PR233-R234, 8 maart 2021, door Sayaka Mitoh.

• The New York Times (www.nytimes.com).

Foto: Jun Imamoto. Elysia atroviridis.

Arthurius sp., de interne parasitaire roeipootkreeft van Elysia atroviridis

Foto: Sayaka Mitoh & Yoichi Yusa.

Foto: Sayaka Mitoh & Yoichi Yusa.

Gezond individu van Elysia marginata met een 'breekvlak' in de nek (stippellijn).

ULTRA ADJ 82X & ULTRA 72X

ULTRA ADEMCOMFORT . E XTREEM IN PRESTATIES .

• 1ste trap 82X met scharnierende kop of 72X met 8 LP uitgangen voor alle duikconfiguraties

• Natuurlijk DFC systeem op alle LP poorten

• Pre georiënteerde HP poorten

• AST - droog systeem op beide 1ste trappen

• Twin Power Systeem voor "turbo" ademhaling zonder inspanning

• VAD systeem voor een natuurlijke ademhaling op alle dieptes, ook in koud water

• Grote pivoterende purgeer knop

• Ultra ADJ met instelbaar ademcomfort

Wees verstandig. Kies voor voorsprong in ademcomfort.

mares.com

Elastiekjesplaag in de Oosterschelde

De Oosterschelde wordt de laatste tijd overspoeld door honderden witte elastieken. Wat zijn ze en waar komen ze vandaan?

Een oproep van een luisteraar in het radioprogramma 'Goedemorgen Zeeland' bracht de bal aan het rollen. Er volgden diverse reacties en speculaties, gaande van elastieken voor voortenten tot materiaal om kreeftenscharen bijeen te houden. Weer anderen meenden dat ze uit Engeland kwamen of dat ze aan vissers toebehoorden. Kortom, het hield de gemoederen in Zeeland begin maart flink bezig.

Ook Marthe Bouvy van 'Natuurvereniging Tholen' vond honderden elastieken en klopte aan bij 'Stichting De Noordzee' voor meer uitleg. Marijke Boonstra, programmaleider 'Schone Zee' bij 'Stichting De Noordzee' herkende de elastieken direct en wist te vertellen dat ze in de visserij gebruikt worden om mesheften of scheermessen aan elkaar te binden. Maar op de vraag waar ze dan vandaan komen, kon niemand op dat moment een zinnig antwoord geven. Waarom zou je ze in zee gooien? Of misschien lagen ze al een tijd op de bodem en spoelden ze nu aan land door de wind?

Het antwoord kwam kwam enkele dagen later vanzelf. 'Lenger Seafoods', een bedrijf gevestigd aan de Oosterschelde, heeft als

kernactiviteit het vangen, verwerken, inkopen, kweken, opslaan en distribueren van schaal- en schelpdieren. Het is één van de vier bedrijven in Nederland die op de Noordzee op scheermessen vist. Ze worden aan land gebracht en gebundeld voor verkoop. Het bundelen gebeurt machinaal, waarbij dus de bewuste elastieken worden gebruikt. Ze durven in dat proces wel eens losschieten en komen dan terecht in een afvalstroom, 'tarra' genoemd. 'Tarra' is een verzamelnaam voor organisch afval, afkomstig van onder andere de mosselteelt en omvat losse schelpen, groen, pokken, zeesterren, krabben enzovoort. Nederland heeft bepaalde plekken gereserveerd waar dit 'tarra' mag geloosd worden en in de Oosterschelde is er zo'n plek, enkele kilometers uit de kust van Yerseke gelegen.

Toen Lenger Seafoods het nieuws zag, hebben ze meteen hun verantwoordelijkheid opgenomen: "We zijn ontzettend geschrokken van de grote hoeveelheden aangetroffen witte elastieken in de Oosterschelde. Dit zijn inderdaad de elastieken die worden gebruikt bij het bundelen van scheermessen en we hebben direct actie ondernomen. Het is uitgesloten dat er nog plastic elastie-

ken vanuit onze productie te Yerseke in de Oosterschelde terechtkomen", meldde de directie van Lenger Seafoods.

Het bedrijf heeft technische wijzigingen doorgevoerd om tegen te gaan dat er nog elastieken verloren gaan en het personeel is geïnstrueerd extra alert te zijn dat er geen elastiek in de foutieve afvalstroom terechtkomt.

Natuurlijk is het probleem daarmee niet van de baan. Boonstra verwacht dat er de komende tijd nog elastieken op drift zullen geraken vanuit de stortplaats van Yerseke. Robin Valentijn ruimt dagelijks zwerfafaval op in de gemeente Kapelle en vond de afgelopen twee jaar al meer dan honderd elastieken bij Wemeldinge. En op Tholen dan weer 140 op één dag. Vermoedelijk loopt het aantal nog ronddwalende elastieken in de duizenden.

Lenger Seafoods heeft alvast toegezegd een actieve rol te willen spelen bij het op-

Amerikaanse zwaardschede of mesheftschelp naast een Japanse zakpijp.

Bij de Oosterschelde worden talloze witte elastieken gevonden.

Foto: Omroep Zeeland.

Foto: Gery Beeckmans.

Foto: Nederlandse Vissersbond.

De gebundelde mesheften zijn klaar voor transport.

ruimen van deze vervuiling. Aan de andere kant voert het bedrijf een duurzaamheidsstrategie en wil het zoveel mogelijk werken met duurzame en recycleerbare verpakkingen. Daarom houden ze ook de nieuwe marktontwikkelingen in de gaten, waardoor ze in de toekomst misschien de rubberen elastieken voor eenmalig gebruik zullen kunnen vervangen door een milieuvriendelijker alternatief.

STEF VAN UFFEL

Bronnen:

• PZC Zeeuws nieuws –www.pzc.nl

Foto's (4): Omroep Zeeland.

65 Hippocampus maart/april 2021

Close-up

Spiraalkokerworm (Spirorbis spirorbis) in de Middellandse Zee.

Caribische pijlinktvis (Sepioteuthis sepioidea) in Bonaire.

Manta (Manta birostris) nabij Nusa Penida, Bali.

NELOS-fotograaf in de kijker

Een school vissen (Bonaire, Salt Pier).

Een zeepaling (conger) en een moeraal (murene) samen in een rotsspleet (Frankrijk).

Samantha De Smet

Brevet/titel

1*Instructeur

Fotografiebrevet

KGCS Manta

Duikt sedert

Aantal duiken

OWF 1

1999 1.340 +/- 350

Aantal fotoduiken

Zeeland, Middellandse Zee, Bunaken, Lembeh, Bali, Komodo, Raja Ampat, Sydney, Nelson Bay, Osprey Reef, Bonaire

Duikplaatsen (Canon PowerShot G11), Canon G7X Mk III compact camera

Camera

Behuizing (Fisheye FIX G11), Fantasea FG7X Vacuum

Lenzen

Flitsen

Website

niet van toepassing

INON D-2000 www.flickr.com/photos/samanthadesmet

Kortsnuitzeepaardje (Hippocampus hippocampus) in de Oosterschelde.

Brede ringsprietslakken (Facelina bostoniensis) in de Oosterschelde.

Rode poon (Chelidonichthys lucerna) in de Oosterschelde.

Retro-Hippo

55 jaar geleden

uit Hippocampe nr. 11

mei 1966

45 jaar geleden

uit Hippocampe nr. 58

april 1976

25 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 158

april 1996

Een nieuwe APBO-lichting

CMAS

De 12e CMAS-bijeenkomst vond plaats te Boston (USA). Er waren zowat 1200 deelnemers gekomen om enkele grote namen van de duikwereld te beluisteren: Commandant

Cousteau, Prof. Harold Edgerton, Prof. Jacques Piccard en Scott Carpenter, de eerste oceanaut-kosmonaut.

Stages te Bendor

De Vlaamse nieuwe Federale Monitors (nu

2*I): Jan Van Moers en Jan Verschueren (Neptunus), Rudolf Verlinden (Amphora) en de nieuwe Vlaamse Nationale Monitor (nu

3*I) François Blom.

35 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 108

april 1986

John Remue, Voorzitter Nationaal Duikonderricht

Als nieuwe Voorzitter van de Commissie Nationaal Duikonderricht heb ik drie betrachtingen:

• de continuïteit van het Nationaal Duikonderricht, dat tot ontplooiing kwam onder zijn eerste voorzitter, René Crepin, te verzekeren;

Nieuwe naam

Anderzijds wensen onze Nederlandstalige lezers voor het inlichtingenblad Hippocampe een naam die niet Frans klinkt. Op voorstel van René Crepin en om verwarring te vermijden beslist de Algemene Vergadering de Latijnse naam 'Hippocampus' te gebruiken voor de beide uitgaven.

Proeven in helder water

Voor ons, Belgen, is het van belang perfect aangepast te zijn aan de gewone condities waarin we onze sport beoefenen, d.w.z. in koud en donker water. Maar er zal aan de Brevettencommissie gevraagd worden de mogelijkheden te onderzoeken om proeven, waarvan de moeilijkheidsgraad als gelijkwaardig kan beschouwd worden, toch toe te laten in helder water.

René Crepin

De Algemene Pedagogische Basisopleiding van de Vlaamse Trainersschool gegeven door NELOS-Instructeurs ging deze keer op twee cursusplaatsen door, namelijk te Brugge en te Heist-op-den-Berg. Een succes was het weer, wat maakte dat beide cursusplaatsen overbezet waren. Wij zijn ervan overtuigd dat de opgedane kennis en kunde nuttig zal toegepast worden in de opleiding van onze Vlaamse duikers.

Monique Demoustier, Wim Van Doeselaer Record

In het kader van de Vlaamse zwemweek hebben vier leden van de duikclub Fun Divers het record van 'gezelschapsspelen, onder water' verbeterd met maar liefst 10 uur. Het record bedraagt nu 25 uur.

15 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 208

april 2006

• het democratiseringsproces dat onder Jean Sax werd ingezet te respecteren;

• de modernisering van het Nationaal Duikonderricht door te voeren.

John Remue

Reglement van inwendige orde

Op de Algemene Vergadering van het Duikonderricht werd het nieuwe Reglement van inwendige orde goedgekeurd. Het Bestuur is als volgt samengesteld: John Remue (Voorzitter), Jo Lacroix (Vicevoorzitter), Luc Sels (Regionaal Verantwoordelijke NELOS), Daniel Villain (Regionaal Verantwoordelijke LIFRAS), Giovanni Salvador (Afgevaardigde Examencomité), John Maes (arts en lid van CAS; is dus niet 'onze' John Maes – nvdr) (Afgevaardigde Veiligheidscomité), André Lahaye (Afgevaardigde Brevettencomité), Marcel Van den Bosch (Afgevaardigde Materieelcomité).

Sectie Mental Coaching

Vorig jaar rees de vraag binnen NELOS naar een psychologische begeleiding voor duikers, en hun omgeving, die een duikongeval meemaakten. Daarom deed de Geneeskundige Commissie een oproep aan alle duikers die zich geroepen voelden om mededuikers te helpen in de omgang met en het verwerken van een duikongeval. Een 15-tal vrijwilligers bood zich aan. Ze kregen een korte, maar intensieve opleiding en uit hun midden groeide een nieuwe Sectie van de Geneeskundige Commissie, nl. de Sectie Mental Coaching.

Els Huybregts, Ben Engelen, Helga Verveynne

Verzameld door

Wim Van Doeselaer

Subcommissie Vrijduiken

NELOS Freediving Cup

Op woensdag 21 juli 2021 organiseert 'Vrijduiken.be' (de Subcommissie Vrijduiken) de eerste 'NELOS Freediving Cup' in de steengroeve van Esneux. Voor de gelegenheid is de hele site van ons, van 's morgens tot 's avonds. Op het programma staan een ludieke wedstrijd, de mogelijkheid om proeven af te leggen en permanente vrijduiksessies. Alle deelnemers krijgen bovendien een gratis pakje van de ondertussen legendarische frieten van La Gombe!

In 2020 kon de jaarlijkse barbecue van de vrijduikgemeenschap niet doorgaan. We kozen in de plaats voor een veiligere 'broodjeslunch' in de 'Duiktank Transfo' te Zwevegem. Maar in 2021 willen we een grootschalig vrijduikevenement organiseren. De CLAS (Club Liégeois d'Activités Subaquatiques) opent speciaal voor ons de prachtige steengroeve van La Gombe op 21 juli (Nationale feestdag) voor een exclusieve vrijduikhappening.

wedstrijd én proevendag

De 'Freediving Cup' is in de eerste plaats een wedstrijd. Geen officiële CMAS-competitie, maar een leuk onderwaterparcours dat toegankelijk is voor iedere vrijduiker, ongeacht zijn niveau. De ludieke proeven zijn zo opgesteld dat iedereen kan deelnemen, onder het motto: 'Freediving is Fun!'.

Het parcours zal een aantal 'workshops'

tellen, waarbij je onder andere in de cockpit van een vliegtuig zal zitten of aan boord van een onderwaterzeilboot zal gaan. Ook meer traditionele duiken zijn voorzien, zoals een 'DYN', een 'FIM' en zelfs een 'VWT'! Enkele van de ateliers zullen meteen ook tellen als proef voor de kandidaten die gaan voor een brevet. Op die manier zal de 'Freediving Cup' ook een proevendag zijn, waarop onze vrijduikinstructeurs proeven in open water kunnen afnemen.

Foto's (2): Laurent Schmitz.

Subcommissie Vrijduiken

All you can freedive!

Wie niet bezig is met zijn parcours kan ongelimiteerd met zijn buddy's vrijduiken. Een traditionele sessie van anderhalf uur in La Gombe is te kort om alles te verkennen en te ervaren. Op die dag zullen de vrijduikers onbeperkt kunnen genieten van de steengroeve, in een veilig kader.

'Vrijduiken.be' zal een nieuw 'counterweight'-systeem opstellen en demonstreren. Dit toestel is bedoeld om de veiligheid van diepe vrijduiken te verbeteren en is zeker de moeite om te zien en zelfs uit te testen. Daarnaast voorzien we genoeg boeien en daallijnen voor iedereen en zal de veiligheid verzekerd zijn in het water en op het ponton.

Ook aan de kant zorgen we voor de nodige 'fun'. De hele dag zal de cafetaria open zijn voor een hapje en een drankje. Iedere deelnemer krijgt bovendien een gratis bon voor een lekker pak friet met saus naar keuze. De dranken worden door de CLAS aangeboden tegen democratische prijzen. Alleen goed weer kunnen we niet garanderen, maar tegen dan zou de COVID-crisis voorbij moeten zijn. Dan zijn de kleedkamers (met warme douches!) weer open. Geen reden tot paniek dus, zelfs bij slecht weer! 

LAURENT SCHMITZ

Extra informatie

Wanneer: woensdag 21 juli 2021.

Waar: Carrière de La Gombe, Chera de la Gombe, 4130 Esneux. Voor wie? iedere NELOS-vrijduiker kan deelnemen. Partners en kinderen zijn zeker welkom (honden zijn niet toegelaten in het gebouw, maar buiten zijn ze welkom indien aangelijnd). Dankzij de ruime cafetaria, het grote terras en de prachtige site, is La Gombe ook voor niet-duikers de moeite!

Kostprijs: 12,00 euro per vrijduiker, inclusief lunch aangeboden door 'Vrijduiken.be'.

Info: vrijduiken@nelos.be.

Schrijf je nu in op: http://tinyurl.com/Freediving2021

Twijfel niet te lang, het aantal plaatsen is beperkt!

La Gombe, vrijduiken op en top!

De steengroeve van La Gombe is een van de beste Belgische vrijduiksites. Met een diepte van bijna 30 m kunnen hier zelfs de meer ervaren vrijduikers aan hun trekken komen, in een uitzonderlijk kader.

Maar dé trekpleister van La Gombe is ongetwijfeld haar rijk visbestand. Je kunt er in vaak helder water samen vrijduiken met tamme steuren, karpers, meervallen, snoeken en talloze kleinere vissen. Dit is een unieke ervaring in Europa!

Op de bodem liggen een aantal interessante voorwerpen, zoals het indrukwekkende 'F-84' gevechtsvliegtuig, een prachtige zeilboot en een pantservoertuig.

Dat allemaal in water dat redelijk warm aanvoelt door het gebrek aan uitgesproken 'thermoclines'. Voor degenen die van ver komen biedt de regio talrijke toeristische trekpleisters en accommodatie voor ieders budget. De 'Freediving Cup' combineren met een verblijf in de streek van Esneux is zeker een goed plan.

Foto: Laurent Schmitz. We voorzien genoeg boeien en daallijnen voor iedereen en de veiligheid zal verzekerd zijn.

Duikverbod in Oosterschelde

Naar aanleiding van het verstevigen van de vooroevers werden de duikplaatsen in Burghsluis, Schelphoek, Zierikzee en Oost-Bevelandpolder gemarkeerd als tijdelijk verboden duikgebied. Ondertussen zijn deze vier duiklocaties terug opengesteld. De duiklocaties te Wemeldinge-Oost en Wemeldinge-West blijven verboden duikgebied.

Bij besluit RWS-2020/39899, d.d. 17 augustus 2020, stelde ik jullie vorig jaar (augustus 2020) in kennis van het tijdelijk in te stellen verbod op het uitoefenen van de onderwatersport op een 6-tal locaties in de Oosterschelde, te weten Burghsluis, Schelphoek, Zierikzee, Oost-Bevelandpolder, Wemeldinge-Oost en Wemeldinge-West (zie Hippo 280). Dit verbod is ingesteld in verband met werkzaamheden voor het op peil brengen van het beschermingsniveau van de vooroevers van deze locaties.

Inmiddels zijn de werkzaamheden op de locaties Burghsluis, Schelphoek, Zierikzee en Oost-Bevelandpolder nagenoeg afgerond

en kunnen deze binnenkort weer worden opengesteld voor het uitoefenen van de onderwatersport. Derhalve kunnen met ingang van 15 maart 2021 de volgende vier locaties in de Oosterschelde weer worden opengesteld voor het uitoefenen van de onderwatersport:

1. Burghsluis tussen dijkpaal 23 en 32

• 45a Burghsluis

• 45b Burghsluis Oostbout

2. Schelphoek tussen dijkpaal 1 en 9

• 42a Schelphoek

• 42b Schelphoek Dam

3. Zierikzee tussen dijkpaal 181 en 188

4. Oost-Bevelandpolder tussen dijkpaal

1650 en 1657

• 63 Goese Sas

Voor wat betreft bovengenoemde vier locaties in de Oosterschelde is het eerder vermelde besluit RWS-2020/39899, d.d. 17 augustus 2020, vanaf 15 maart 2021 dus niet langer van toepassing. De op deze locaties geplaatste verbodsborden zullen dan ook worden verwijderd.

Voor wat betreft de overige locaties, Wemeldinge Oost en Wemeldinge West, blijven de besluiten RWS-2020/39899 en RWS2021/4596 onverkort van kracht!

HANS WABEKE, ADVISEUR NAUTISCH RIJKSWATERSTAAT ZEE & DELTA DISTRICT ZEE & DELTA NOORD

Uitslag tekenwedstrijd T-shirt jeugdduiken

Om de coronatijd wat leuker te maken voor onze jeugdduikers organiseerde de Subcommissie Jeugdduiken een tekenwedstrijd.

De bedoeling van de tekenwedstrijd 'Maak een ontwerp voor een T-shirt!' was om een leuke T-shirt te ontwerpen voor de nieuwe jeugdduikkledinglijn. We kregen een 14 inzendingen toegestuurd. De deelnemers waren: Aeden Sercu, Brent De Pauw, Charlotte Poukens, Jorja Sercu, Lars Witdouck, Lisa Plantaz, Milo

De Gucht, Nina Jacobs, Samuel Bamelis, Tigo

De Gucht, Vincent Staes, Ynthe Vanlancker, Yonah Essers en Zjeske Kusters. De uiteindelijke winnaar is Zjeske Kusters met haar blauwe dolfijn en het hart dat ze verloren heeft aan de onderwaterwereld.

We willen graag alle jeugdduikers bedanken voor hun deelname aan deze wedstrijd. We kijken met z'n allen uit naar de volgende uitdaging. 

JIRKA DEGOL, NAMENS DE SUBCOMMISSIE JEUGDDUIKEN

Coronavaccinatie en duiken

Is er een risico om te duiken als je gevaccineerd bent?

Intussen is de coronavaccinatiecampagne gestart. De vaccinatie is veilig, maar kan gepaard gaan met bijwerkingen. De eerste prik tegen COVID-19 veroorzaakt doorgaans weinig bijwerkingen, maar de tweede prik leidt in het algemeen vaker tot bijwerkingen.

Vanuit de Geneeskundige Commissie NELOS pleiten we niet voor een duikverbod na de vaccinatie, maar we willen wel expliciet benadrukken dat duiken enkel mogelijk is als je je goed voelt. In geval van bijwerkingen, is duiken onverstandig.

We willen bovendien ook het belang van een correcte vaccinatie benadrukken. 

CATHERINE DE MAEYER, NAMENS DE GENEESKUNDIGE COMMISSIE NELOS

15 jaar Mental Coaching Team

Duikers voor duikers!

Wanneer mensen sporten, kunnen er ongevallen gebeuren, ook bij de duiksport, dat is helaas een feit.

Duikfederaties en hun clubs zetten sterk in op het geven van een goede opleiding, zodat ongevallen tot een minimum worden beperkt. Wanneer er toch iets gebeurt, dan is er hoofdzakelijk aandacht voor het medische aspect bij de behandeling van ongevallen. Het mentale evenwicht terugvinden na een aangrijpende duikervaring is echter niet evident. Het ongeval zelf wordt meestal goed en efficient behandeld, maar de aandacht voor de mentale gevolgen bij de betrokkenen en de mensen rondom de getroffen persoon blijft soms uit.

Om het mentale evenwicht te kunnen herstellen, is het nodig om je bewust te worden van het feit dat er iets aan de hand is en dat ook te erkennen. Gedurende tientallen jaren, voornamelijk in de beginperiode van de duiksport, werd dit aspect als 'onbelangrijk' beschouwd. Er was zogezegd geen nood aan. Daar denken we nu anders over.

Ook clubs ondervinden dat het verwaarlozen van mentale aspecten gevolgen heeft die groter zijn dan eerst gedacht. Alle energie, die in de opleiding werd geïnvesteerd, verdwijnt als sneeuw voor de zon. De betrokken personen blijven achter met een onaangenaam gevoel en verlaten soms onze zo geliefde duiksport.

Een ander negatief gevolg is dat een ongeval, zeker met dodelijke afloop, uitgebreid in de pers verschijnt. Meestal gebracht door een verslaggever zonder kennis van de duiksport en niet op de hoogte van de juiste feiten en gegevens, met als gevolg een negatieve PR voor onze sport.

Wie zijn de coaches en hoe werken wij?

Het team van coaches werkt onafhankelijk binnen NELOS en biedt mentale ondersteuning na een duikgerelateerd 'accident' of 'incident'. In de eerste plaats zijn we duikers voor duikers, van alle niveaus en niet noodzakelijk opgeleid in de psychologie. We zijn

Als MCT tonen we aan de duikers en de buitenwereld dat er bij ons wel degelijk een vangnet is. We staan de betrokkenen, hun omgeving en de clubs bij. Dat er al veel duikers en hun omstaanders met ons in contact zijn geweest, zie je aan het aantal cases sinds ons ontstaan, nu inmiddels 15 jaar geleden:

Mental coaching als vangnet

Foto: Jeremy Perkins.

vooral geselecteerd op goed kunnen luisteren en het hebben van inlevingsvermogen. Omdat we zelf ook duikers zijn, zijn we vertrouwd met het duikjargon en de technische aspecten ervan. Hierdoor begrijpen we elkaar gewoon beter!

Als coach kiezen we nooit partij en veroordelen we niet. Het kan iedereen, van 1*Duiker tot 3*Instructeur, overkomen om in een ongewenste situatie te belanden.

Discretie dragen we hoog in het vaandel! Het MCT heeft dezelfde verplichtingen van vertrouwelijkheid ten opzichte van derden als dokters en verplegend personeel. We garanderen dan ook volledige vertrouwelijkheid ten opzichte van eender welke derde en informatie wordt met geen enkel orgaan binnen NELOS gedeeld!

Dit is dus wat je van ons kan verwachten en dat blijkt ook meer dan voldoende te zijn... we zijn geen therapeuten! We gaan ons echter nooit opdringen. Als ons een ongeval ter ore komt, bieden we ons aan en laten we weten dat we beschikbaar zijn. Daarnaast kunnen wij steeds gecontacteerd worden.

concreet

Onze eerste opdracht is om de mentale impact van een onaangename duikervaring te beperken voor de betrokkene(n). De eerste stap die wordt genomen, is een luisterend oor bieden na een onaangename duikervaring om de opgelopen stressfactoren te verminderen en de eventuele mentale noden te erkennen. Nadien en indien gewenst start het MCT de ondersteuningssessies op. Dit proces volgen we nauwlettend op en als dit onvoldoende mocht blijken, wordt er naar professionele hulp doorverwezen. We bieden onze diensten aan via een telefoongesprek, 'face-to-face' gesprekken en in deze tijd ook via Teams-gesprekken. Bij die gesprekken focussen we ons om op de best mogelijke manier de controle over de situatie terug te geven aan de betrokkenen, wij noemen dit het 'veerkrachtmodel'. In een volgend nummer van Hippocampus komen we hier graag op terug. Als dit niet succesvol is, wordt er doorverwezen naar professionele hulp.

Hoe verloopt de hulp?

Tijdens de eerste week/periode na het incident gebeurt de hulp intensief via telefoon en gesprekken op een plaats die door de betrokkene zelf wordt gekozen. Dit wordt

dan volgens behoefte afgebouwd naar 1x per week, 1x per maand om na verloop van tijd, in samenspraak, de ondersteuning stop te zetten.

Bij ernstige ongevallen kan dit ook gebeuren op clubniveau. Een clubdebriefing gebeurt op aanvraag en volgens de noden binnen de club. Dit gebeurt meestal na een ernstig incident met (grote) impact op het clubleven. De coach fungeert hier enkel als facilitator en zal onder geen beding een positie innemen. We creëren de ruimte om samen de opgelopen emoties te ventileren en de aanwezige stress te verminderen door middel van gesprek. Dit verstevigt de broodnodige verbondenheid en zorgt voor begrip.

De boodschap is hier duidelijk: Nadat je een minder aangename duikervaring had, weet dan dat er mensen klaarstaan om te helpen je mentale weerbaarheid terug op peil te krijgen.

We zijn er niet alleen bij een zeer ernstige en/of aangrijpende duikervaring, maar ook om bij een op het eerste zicht minder onaangename ervaring te helpen je mentale weerbaarheid te herstellen en het vertrouwen in jezelf terug te vinden. Als je bijv. een slecht gevoel overhoudt aan een minder goede ervaring in het zwembad, je 'gedwon-

gen' wordt een bepaalde verantwoordelijkheid op te nemen (waarvan jezelf denkt nog niet klaar voor te zijn), enz. Helaas blijven veel van deze onaangename ervaringen onder de radar, blijkbaar voelen duikers nog steeds een hoge drempel om naar ons te komen.

Weet dat we ook bij deze ervaringen voor jullie klaarstaan.

MCT coacht niet alleen, maar geeft ook opleiding!

Tijdens je opleiding Duiker-Hulpverlener komt het MCT langs om uitleg te geven over hoe je eerste hulp kan bieden op mentaal vlak. Hoe ga je daar als hulpverlener mee om? Wat zijn de eerste noden die de betrokkene heeft? Hoe verlaag je de opgelopen stress? Hoe herstel je de mentale veerkracht van de betrokkene? Enz.

Dankzij het MCT kan de duikgemeenschap ergens terecht met zijn vragen, zijn emoties. Als duiker hoef je dus niet alleen achter te blijven met je gevoelens. Op de volgende pagina stellen we ons team voor.

We zijn altijd bereikbaar (24/7). Via e-mail: mentalcoaching@nelos.be

Centraal aanmeldpunt: André Van Hecke, gsm: +32 493 19 25 56

Tijdens kantooruren: via het NELOS-secretariaat: secretariaat@nelos.be

Ook als je als Duikschoolverantwoordelijke, voorzitter of gewoon als duiker bezorgd bent over je buddy, neem dan gerust contact met ons op.

Hoe MCT bereiken?

FRANK DEHENS, NAMENS HET MENTAL COACHING TEAM

Foto: Ivo Madder.

Het Mental Coaching Team

Iedere regio heeft zijn eigen coaches. Zij worden ingezet naargelang hun ervaring, regio en specialisatie:

André Vanhecke

Astrid Herman

Dirk Sikora

Elfrie van Poppelen

Jan Mutsaars

Philip Moonen

Anne Muylle

Frank Dehens Veerle Levecke

Foto's (9):

François Vissers 3*Instructeur Vrijduiken

François Vissers was al van jongs af aan sterk geïnteresseerd in het vrijduiken. Dit leren we uit een artikel in Hippocampus nr. 279 bij de reeks 'Mijn buddy'. Omdat er in de beginjaren van NELOS geen vrijduikcursus bestond, werd hij in 1974 noodgedwongen sportduiker en werkte hij zich op tot 2*Instructeur. Ondertussen

biedt NELOS al meerdere jaren vrijduiken aan en François stond mee aan de wieg daarvan. Eind 2020 behaalde François de titel 3*Instructeur Vrijduiken.

Ondanks het feit dat NELOS bij haar oprichting geen vrijduikopleidingen in haar programma had, bleef hij niet op zijn honger zitten wat betreft het vrijduiken. Hij sloot zich aan bij 'LIFRAS Apnée' en behaalde er zijn eerste vrijduikbrevetten. Zijn brevet level 2 dateert van 2006, level 3 van 2008 en hij werd LIFRAS Vrij duikinstructeur in 2012.

Toen Herwig Van Cotthem in 2014, als voorzitter van de Sportcommissie, het vuur begon aan te wakkeren voor het vrijduiken binnen NELOS kwam hij automatisch bij François terecht. In 2017 bevestigde Herwig – die toen naast 3*Instructeur Sportduiken ook 3*Instructeur Vrijduiken was – de Instructeurstitel die François reeds jaren had en hij werd 2*FDI in 2018.

François is niet meer weg te denken uit onze vrijduikgemeenschap. Hij heeft twee bijzonder interessante 'papers' geschreven:

• Samen met een werkgroep schreef hij 'Advanced Breath hold trainingstechnieken'. Zijn team bestond uit Laurent Schmitz, Stefan De Smet, Dr. Martin Vanden Eede en Walter Mellaerts.

• Tussendoor werkte hij ook al een ander project op zijn eentje af: 'Taravana' of decompressieziekte bij vrijduikers. Vermits er weinig tot geen wetenschappelijke studies over dit thema beschikbaar zijn, heeft hij het internet en het schaarse wetenschappelijke onderzoek binnenstebuiten gekeerd om tot een uiterst waardevolle presentatie te komen. Dit document is geen wetenschappelijk werk, het is een samenvatting van alle betrouwbare bronnen over Taravana.

Beide 'papers' zijn downloadbaar via het NELOS-documentencentrum als respectievelijk 'Paper-Advanced_Breath_hold_ trainingstechnieken.pdf' en 'PPT_Taravana_20190817.pdf'.

Sinds vele jaren dweilt François ook alle regio's af om vrijduikinitiaties te organiseren om zodoende mensen te enthousiasmeren voor onze geliefde sport. François was ook betrokken bij de organisatie van alle vrijduikzeestages die we achter de rug hebben. Bovendien is hij de voorzitter van 'Vrijduiken.be', de Subcommissie Vrijduiken van NELOS. We mogen ons dolgelukkig prijzen met zo'n door de wol geverfde en geëngageerde voorzitter.

We hopen dat François een lichtend voorbeeld mag zijn voor de jonge generatie om zich in te zetten en het traject naar vrijduikinstructeur aan te vatten als een verdieping van hun kennis en ervaring in het vrijduiken.

WALTER MELLAERTS

Vrijduiken is 'fun'! Foto: Diederik Van Noten.

De opleiding Duiker-Redder in een nieuw jasje

De Vlarem-wetgeving eist dat er in het zwembad, ook tijdens de duiktrainingen, toezicht door een Duiker-Redder of een Hoger Redder gebeurt. In een duiktank is alleen een Duiker-Redder bevoegd om in te staan voor de veiligheid. De opleiding tot Duiker-Redder is aan een herwerking toe.

De Vlaamse Reddingsfederatie vzw, beter gekend als 'RedFed' is een door Sport Vlaanderen erkende en gesubsidieërde sportfederatie. RedFed kent een Waalse tegenhanger (L.F.B.S.) en samen vormen ze de Belgische Reddingsfederatie. RedFed heeft als doel de reddingsport te promoten en de veiligheid van de watersportbeoefenaars te ondersteunen. Ze doet dit door het organiseren van activiteiten en wedstrijden en het geven van opleidingen en bijscholingen. Binnen NELOS is RedFed vooral gekend voor de organisatie van de opleiding Duiker-Redder, waarvoor NELOS de exclusieve partner is. Om in te schrijven voor de cursus Duiker-Redder is het dus noodzakelijk om lid te zijn bij NELOS. Daarnaast organiseert RedFed ook onder meer de opleidingen Hoger Redder, Boot-Redder, Openwaterredder en de overgangsmodule Redder aan Zee naar Hoger Redder.

In maart 2020 werd Karel Logghe voorzitter van RedFed en in die hoedanigheid ook covoorzitter van de Belgische Reddingsfederatie. Danny Vanparys nam de functie van

voorzitter van de opleidingscommissie over van Karel. Beiden zijn NELOS 2*Instructeur.

opleiding Duiker-Redder

Eén van de grote opdrachten voor Danny en Karel is de hervorming van de opleiding Duiker-Redder. Het uitgangspunt daarbij is dat deze cursus in de toekomst integraal deel zal uitmaken van de NELOS-cursus en dus ook aangepast wordt aan de werk- en lesmethodes van NELOS. Dat betekent bijv. dat de gebruikte reddingstechnieken beter worden afgestemd op de realiteit van het duiken in alle omstandigheden (steengroeves, Oosterschelde, Noordzee, grotduiken, …).

Niet alleen inhoudelijk, maar ook vormelijk komt deze cursus er helemaal anders uit te zien. De jaarlijkse cursus van 7 lesdagen wordt vervangen door meerdere cursussen per jaar, verspreid over Vlaanderen en georganiseerd in samenwerking met de (V)OSSEN, waarbij de theorielessen grotendeels worden vervangen door zelfstudie (ondersteund door beeldmateriaal). De kandidaat oefent de praktijk op eigen tempo in.

Een andere belangrijke problematiek die reeds werd aangepakt, is het geven van zuurstof of het werken met de blaasballon. In principe is dit in België enkel toegestaan voor paramedisch personeel. Na onderhandelingen met de toenmalige Minister van Volksgezondheid kreeg RedFed de toestemming om gedurende de COVID-pandemie uitzonderlijk wel zuurstof toe te dienen bij reanimatie en met de blaasballon te werken. Ondertussen wordt ook het gebruik van het beademingsmasker met geïntegreerde (HMEF-)filter aangeleerd, zodat een redder die alleen is ook kan beademen in afwachting van gespecialiseerde hulp. Verdere onderhandelingen om dit voor de toekomst reglementair in orde te brengen liggen op tafel.

brevet Duiker-Hulpverlener

De kloof tussen de opleiding Duiker-Hulpverlener en Duiker-Redder wordt kleiner. Binnen de opleiding Duiker-Hulpverlener wordt daarvoor het EHBO-luik sterker uitgewerkt. Bovendien zal samen met het brevet Duiker-Hulpverlener automatisch ook het diploma Bedrijfseerstehulp worden uitgereikt, een diploma dat gelijkwaardig is aan het diploma EHBO-Hulpverlener en een door de overheid erkend diploma is. een club voor Duiker-Redders

Tot slot wordt er voor Duiker-Redders en Hoger Redders een club opgericht, erkend door zowel RedFed als NELOS. NELOS-leden zullen hierbij als tweede lid kunnen aansluiten. Dit vertaalt zich onder andere in korting op bijscholingen georganiseerd door RedFed. Het betekent daarnaast ook dat Duiker-Redders veel gemakkelijker kun-

Foto: Dennis Vandermeersch.

Foto: Roger Keersmaekers.

Redderssprong.

nen ingezet worden voor het verzekeren van de veiligheid op evenementen en wedstrijden in open water, waarbij de aanwezigheid van een Duiker-Redder echt wel een meerwaarde kan zijn.

timing

De nieuwe cursus zal in 2022 worden uitgerold. 2021 wordt gebruikt om alle materiaal te herwerken, filmpjes te maken, alles praktisch voor te bereiden en om te informeren.

NATALIE DECROCK EN MELANIE GEVAERT

Soorten redders en hun bevoegdheden

Basisredder: mag de veiligheid verzekeren in een klein zwembad (<200 m² en <1,40 m diepte).

Hoger Redder: kan instaan voor de veiligheid in (openlucht)zwembaden en recreatiedomeinen tijdens de openingsuren van een zwembad, de trainingsuren van een duik- en watersportclub, een sportief evenement, ...

Openwaterredder: staat in voor de veiligheid bij sportinfrastructuren met een openwaterzwem- en/of sportzone.

Zeeredder: kan de veiligheid van de watersporters op plassen, meren, open zwemgelegenheden, diverse watersportactiviteiten, aan en op zee bewaren.

Duiker-Redder: Het diploma van Duiker-Redder wordt door Sport Vlaanderen voor duikactiviteiten in het zwembad en in open water als gelijkwaardig aan het diploma Hoger Redder beschouwd. Een Duiker-Redder is daarnaast opgeleid om een drenkeling vanop diepte naar de oppervlakte te brengen.

Foto: Dennis Vandermeersch.

Foto: Dennis Vandermeersch.

Foto: Dennis Vandermeersch.

Een duiker in paniek.

Stijgen met een bewusteloze drenkeling.

Transport van een duiker onderwater.

De zwe mbadinitiatie praktischaangep a kt

Een eerste indruk is onuitwisbaar. En in tegenstelling tot een 'normale' eerste indruk, voegen wij daar een extra dimensie aan toe: we nemen de mensen ook nog eens mee in een wereld die onbekend is. Hoe zorgen we ervoor dat die eerste indruk niet alleen onuitwisbaar, maar ook onvergetelijk is in de positieve betekenis van het woord?

In 2016 werd NELOS-Info nr. 269 uitgegeven die in detail beschrijft wat een initiatie inhoudt. In deze Info wordt dieper ingegaan op de te volgen protocollen en hoe de initiatie georganiseerd moet worden. De NELOS-info's ouder dan 2019 zijn niet beschikbaar op de NELOS-website, maar in het Documentenarchief kan je dit document terugvinden als 'Duikinitiaties_in_Zwembad _20160720.pdf'.

Dit artikel zal geen kopie, noch een samenvatting van die NELOS-info worden. Enige overlap is onvermijdelijk, maar het uitgangspunt van dit schrijven is de praktische omzetting van de NELOS-info naar een willekeurige duikclub in een willekeurig zwembad binnen de NELOS-structuur. Dat wil ook zeggen dat de lezer dient te beseffen dat elke situatie anders is. Laat dit artikel dus vooral een extra houvast zijn die de begeleider naar eigen inzichten kan toepassen en weet dat er in deze tekst geen rekening gehouden wordt met mogelijke coronamaatregelen.

de ontvangst

Los van het promotionele, start de initiatie voor mij bij het beantwoorden van de

Foto: Liesbeth Boeye.

Foto: Wim Bollein.

aanvraag. De manieren waarop een geïnteresseerde zich kan aanmelden zijn bijna eindeloos, maar de praktijk leert dat vooral e-mail (al dan niet via de clubwebsite) en Facebook de populaire aanmeldingskanalen zijn. Om een éénduidige en consequente behandeling te verzekeren, is in onze club afgesproken dat slechts twee personen deze aanvragen beantwoorden.

In mijn antwoord bedank ik eerst de geïnteresseerde voor zijn aanvraag, maar daar houdt het natuurlijk niet bij op. Ik streef ernaar om de kandidaat reeds zo grondig mogelijk te informeren. Uiteraard geef ik aan welk materiaal hij zelf meebrengt (zwemgerief in ons geval) en welk materiaal de club voor de initiatie ter beschikking stelt (vinnen, tuba, bril, lood, fles, jacket, ontspanner). Ik vermeld eveneens dat er voorafgaand aan de initiatie een uitgebreide briefing wordt gegeven en dat er ook nog wat administratie aan te pas komt. Dat verklaart meteen waarom we ruim voor het officiële trainingsuur afspreken. Een eventuele kost voor de toegang tot het zwembad wordt ook nog vermeld en afsluiten doe ik met het meegeven van mijn persoonlijke gegevens, zodat de geïnteresseerde mij kan contacteren mochten er nog bijkomende vragen zijn. Ik heb geleerd om steeds uitdrukkelijk te vragen om de aanwezigheid op de voorgestelde training te bevestigen. Dat voorkomt frustratie bij een 'no show'. Op de datum van afspraak ben ik ruim op tijd aanwezig. Maar zelfs dan kan ik meestal wel vaststellen dat de kandidaat er nog eerder is. Als ik het wat zenuwachtig rondkijkende individu rond de plaats van afspraak aanspreek, is het zo goed als zeker raak. Zelf zorg ik ervoor dat ik het clublogo altijd zichtbaar draag, zodat ik voor de kandidaat herkenbaar ben. Ik stel mezelf voor en pols naar eerdere duikervaringen, meestal op vakantie. Een enkeling heeft zelfs reeds de kans gehad om met 'onze' wateren kennis te maken. Voor de meerderheid van de kandidaten zal deze initiatie inderdaad de eerste kennismaking zijn.

Daarna handel ik onmiddellijk het administratieve luik af. Ik overhandig een 'Initiatieformulier' en we lopen er samen even door. Hierbij benadruk ik dat de vragen niet

aan mij moeten beantwoord worden, maar dienen als zelfreflectie voor de kandidaat. Het is de kandidaat die voor zichzelf dient uit te maken of een voorafgaandelijk bezoek aan de (duik)arts op basis van de antwoorden noodzakelijk is. Persoonlijk geef ik er de voorkeur aan om de briefing niet te lang te maken. Ik kies er dan ook voor om de briefing op te delen. Op dit moment, terwijl we nog in het 'ontvangstgedeelte' zitten, zal ik me beperken tot vier elementen:

1. Vandaag is niets verplicht! Duiken is ook geen machosport! Ik leg er de nadruk op dat als een kandidaat zich oncomfortabel voelt voor, tijdens of na een oefening, hij of zij dit onmiddellijk moet melden. Geen enkele oefening 'moet' uitgevoerd worden. Liever een kandidaat die een oefening overslaat, blij en tevreden het zwembad verlaat (en mogelijk later terugkomt), dan een kandidaat die dermate schrik krijgt dat hij of zij nooit meer in de buurt van een duikuitrusting wil komen.

2. Een korte uitleg over het verloop van de les in het zwembad.

3. Uitleg over wie ze kunnen volgen om van de ontvangstruimte tot in het zwembad te geraken.

4. Als er dan geen vragen meer zijn, gaan we samen naar de omkleedruimtes.

De NELOS-Info nr. 269 geeft de voorkeur aan een volledige briefing vooraf, maar ik wijk hiervan af. Dit komt omdat wij met onze club de luxe hebben te kunnen gebruik maken van een zwembad met voldoende en comfortabele zitruimte naast en rond het water. Mits je dus voldoende op tijd afspreekt, kun je de briefing specifiek met betrekking tot het zwembadgedeelte nog voor de eigenlijke training naast het zwembad geven. Persoonlijk merk ik dat dit de aandacht van de kandidaat beter bij de les houdt.

het zwembad

Als iedereen zijn of haar materiaal heeft kunnen ophalen in de materiaalruimte, ontmoeten we elkaar terug in de zwembadhal. Let erop dat je ruim tijd voorziet voor het ophalen van het nodige materiaal, zeker als er meerdere kandidaten zijn. Dat passen en

Foto: Wim Bollein.

verzamelen kan wel eens langer duren dan verwacht, hoe goed je ook voorbereid bent.

Initiaties worden in onze club steeds op dezelfde plaats in het zwembad gegeven, waar de kandidaten comfortabel kunnen zitten om verder gebriefd te worden. Een bijkomend voordeel is dat onze leden dan weten dat er een initiatie aan de gang is, zonder dat dit nog apart dient vermeld te worden.

De briefing begint met een korte uitleg over de veiligheidsregels in het zwembad. We maken de gekende en in de NELOS-In fo beschreven afspraken. Hierbij kan het belang van het benadrukken van de cor recte klaartechniek en het uitademen bij stijging nooit overschat worden. Het volgende is wat mij betreft een de licaat evenwicht zoeken tussen een wat langere uitleg met betrekking tot het zwembad en het comfort van de kandi daat. Men zou ervoor kunnen kiezen om dit nog op te delen in een apnee/basis oefeningen gedeelte, maar dan wordt het risico te groot dat je natte kandidaten te veel gaan afkoelen, dus is dat liever te vermijden.

Het verdere verloop van de zwembadinitiatie vind je in de bestaande NELOS-Info nr. 269 of in 'Duikinitiaties_ in_Zwembad _20160720.pdf'.

de après

Na de initiatie worden de kandida ten mee uitgenodigd naar de bar. Zo proeven ze ineens mee van de warme clubgeest en krijgen ze een degelij ke debriefing. Die start ik steeds met de vraag wat ze zelf van de initiatie vonden en of die voldeed aan hun verwachtingen. Daarna geef ik ze ker nog het volgende mee:

• Een heel korte uitleg CMAS –NELOS, waarbij ik benadruk dat de door NELOS uitgereikte brevetten internationaal er kend zijn en je met onze bre vetten overal ter wereld met open armen ontvangen wordt.

• Ik wijs er de kandidaten op dat ze nog op twee bijkomende gratis lessen recht hebben om de sport beter te leren ken nen.

• Ik vertel wat er zal gebeuren als ze aansluiten: lidgeld, benodigd materiaal, verloop van de opleiding, …

Foto: Wim Bollein.

Nieuwe voorzitter NELOSAC

Na zes jaar geeft Marc Vermeiren de fakkel door aan de nieuwe voorzitter.

Marc begon bij de Sectie Onderwaterfotografie als voorzitter van deze sectie. Later nam hij ook het voorzitterschap van het Bureau van de Audiovisuele Commissie (NELOSAC) op zich. Eén van zijn stokpaardjes was het Open Belgisch Kampioenschap (OBK) naar een hoger level brengen, wat hem aardig gelukt is. Vanwege de commissie willen we hem dan ook bedanken voor zijn jarenlange inzet. Als afscheidsgeschenk kreeg Marc een 'Amuerte coca leaf gin –White Metal box giftpack', die door onze penningmeester bij hem thuis overhandigd werd.

nieuw

Voor de Sectie Onderwaterfotografie hebben we nu Ivo Madder als voorzitter en Erik De Groef als secretaris. Ik zit voortaan in de voorzitterstoel van de Audiovisuele Commissie. Het is een eer om niet alleen de kunstenaars onder ons te vertegenwoordigen, maar ook een genoegen om het hele team voor te stellen.

Team NELOSAC

Samenstelling Bureau:

3 Voorzitter: Chris Demuynck

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Penningmeester: Ivo Madder

3 Wedstrijdcommissaris: Ivo Madder

3 Gecöopteerd lid: Marc Vermeiren

Samenstelling Sectie OWF (foto):

3 Voorzitter: Ivo Madder

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Verantwoordelijke brevetten: Jef Driesen

Samenstelling Sectie OWV (video):

3 Voorzitter: Jo De Smedt

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Verantwoordelijke brevetten: Erik De Groef 

CHRISJE DEMUYNCK, VOORZITTER AUDIOVISUELE COMMISSIE

Advertentie

ONDERHOUD HERSTELLING MAATWERK VERKOOP

CMAS versus ISO

De duiksport is gereglementeerd. Al jaar en dag voldoen onze duikbrevetten aan de CMAS-standaarden. Nadien voldeden ze ook aan de EUF- en de EN-normen. Ze voldoen eveneens al geruime tijd aan de ISO-normen.

In januari 1959 werd de 'Confédération Mondiale des Activités Subaquatiques' (CMAS) – een wereldwijde confederatie van duiksportfederaties – opgericht in Monaco door 17 landen, waaronder België. Uiteraard weten we ook allemaal dat Cdt. Jacques-Yves Cousteau de eerste voorzitter was van CMAS. CMAS schreef de eerste standaarden uit voor de duiksport en wereldwijd was er vanaf dan één referentie, namelijk de CMAS-standaarden. Overal ter wereld kon een duiker zijn niveau spiegelen aan de gekende CMASstandaarden om zijn duikkwalificaties aan te geven.

In 1966 werd PADI opgericht, een duikfederatie die oorspronkelijk lid was van CMAS, maar later koos voor de commerciële aanpak en CMAS verliet (nvdr: vanaf dan werd PADI een wereldfederatie). Dit neemt echter niet weg dat hun werking grotendeels was gebaseerd op de werking van CMAS. Gezien deze eerste commerciële brevetten als enig voorbeeld de standaarden van de CMAS-

brevetten hadden, waren ze vrij vergelijkbaar met de CMAS-brevetten.

De tijd ging voorbij en naast PADI ontstonden nog verschillende andere duikfederaties. Die sloten zich aan bij bestaande wereldfederaties (CMAS, PADI, …), duikfederaties (BEFOS, NOB, …) of duikorganisaties (SSI, NAUI, IDD, BSAC, …) die hun eigen brevettensysteem opstelden om zo een eigen koers te varen. Hierdoor werd het hoe langer hoe moeilijker om duikers, die ergens een brevet behaalden, te kwalificeren volgens een uniform systeem.

Met deze problematiek in het achterhoofd stelde het 'Europees Instituut voor Normalisatie' opnieuw standaarden op en zocht hiervoor contact met de grote wereldfederaties CMAS en PADI. Dit resulteerde in de publicatie van de EN-standaarden in 2003. Die hadden als bedoeling binnen Europa opnieuw alle duikbrevetten te kunnen vergelijken. In overeenstemming met het ontstaan van deze normen werd de 'European

Underwater Federation' (EUF – www.euf.eu) aangeduid als bevoegd orgaan om de conformiteit ervan met de kwaliteit van de verschillende opleidingen te controleren. Het mag dan ook niet verbazen dat de verschillende duikorganisaties en -federaties lid zijn van EUF: CMAS-Europe, PADI, PADI-Europe, SSI, BSAC, RSTC, NOB, VDST … en BEFOS (de overkoepelende Belgische Duikfederatie, die wordt geleid door leden van het Bestuur van NELOS en het bestuur van LIFRAS).

In 2008 behaalde BEFOS (audit van NELOS) de eerste EN-kwalificaties (EN 14153 en EN 14412) voor zijn duikers en instructeurs. De conformiteit met deze normen wordt nog steeds om de 5 jaar gecontroleerd tijdens een audit, waarbij een EUF-auditor nagaat of BEFOS (NELOS en LIFRAS) brevetten homologeert die in lijn liggen met de eisen gesteld door deze normen. In 2013 werd LIFRAS geaudit en in 2018 was NELOS opnieuw aan de beurt. Het is aan de Nationale Raad (deel van BEFOS) om te zorgen dat de opleidingen van NELOS en LIFRAS niet significant van elkaar verschillen.

Later werden de EN-normen overgenomen door ISO-normen en in 2014 werden de ENnormen volledig vervangen door wereldwijd erkende ISO-normen. Concreet betekent dit dus dat alle brevetten van NELOS en LIFRAS zowel voldoen aan de eisen gesteld door de CMAS-normen als aan de eisen gesteld door de ISO-normen met betrekking tot sportduiken. Daarnaast voldoen onze Assistent-Instructeurs ook nog aan de eisen van Sport-Vlaanderen, zodat ze ook erkend zijn als 'Initiator Sportduiken'.

Zodoende ziet onze brevettenstructuur er momenteel uit zoals opgegeven in de PowerPointdia 'Structuur Brevetten'. Dit is interessant, omdat een NELOS-brevet zo wereldwijd erkend wordt en je er overal ter wereld in zowel CMAS- als niet-CMAS-duikcentra mee terecht kan.

Helaas betekent dit ook dat het NELOSDuikonderricht steeds moet opletten dat wijzigingen in het Duikonderricht (ook al staat iedereen hierachter) geen afbreuk doen aan de bestaande erkenningen met hun bijhorende eisenpakket. Dit betekent dat de wijzigingen in de normen moeten worden opgevolgd en dat diezelfde wijzigingen ook moeten vertaald worden naar het NELOS-Duikonderricht om de erkenningen te behouden. De ontwikkeling van nieuwe normen staat niet stil. De ISO-normen voor duikers en duikinstructeurs zijn reeds geruime tijd ingeburgerd en de norm voor nitroxduiken wordt momenteel gereviseerd, maar intussen bestaan er ook normen voor gasblenders en zijn de normen voor rebreatherduikers op komst… misschien zijn

Ter info:

de ISO-normen de CMAS-standaarden wel aan het voorbijsteken …

We kunnen dus stellen dat NELOS-duikers traditioneel duikers zijn die voldoen aan de CMAS-standaarden, maar ondertussen ook al meer dan 10 jaar voldoen aan de internationaal erkende ISO-standaarden. Deze dubbele erkenning is zonder meer een voordeel voor de NELOS-leden die overal ter wereld gaan duiken.

NELOS-duikers zijn dus CMAS-duikers, maar ook ISO-duikers. 

SVEN VANDEKERCKHOVE

• ISO 24801 : 'Recreational diving services' – 'Requirements for the training of recreational scuba Divers';

• ISO 24802: 'Recreational diving services – 'Requirements for the training of scuba Instructors';

• ISO 11107: 'Recreational diving services – 'Requirements for training programmes on enriched air nitrox (EAN) diving';

• ISO 13293: 'Recreational diving services – 'Requirements for gas blender training programmes'.

DIVES Wat kunnen we leren uit ?

Bij de start van DIVES werd al gemeld dat de beschikbaarheid van meer data inzicht geeft in de noodzaak om de opleidingen bij te sturen. Op basis van de data van 2019 en 2020 werd een analyse gemaakt van de locatievoorwaarden van bepaalde proeven, zoals vastgelegd in de NELOS-Infomap 2020.

We geven je een beknopt overzicht wat er uit die statistieken kan geconcludeerd worden.

vaardigheden

Het is al enkele jaren niet meer toegelaten om de vaardigheden van kandidaten 1*D 'indoor' af te nemen. Dit is de meest voorkomende fout die werd vastgesteld bij het analyseren van de data. Het is mogelijk dat deze beperking niet bij iedereen bekend is, want het gaat toch over een 8 tot 10% van

de vaardigheden die 'indoor' werden afgenomen (zie tabel 'Vaardigheden').

opleidingsduiken

Nieuw ingevoerd sinds 2020 is het verplicht uitvoeren van de opleidingsduiken in open water (dit is een ISO-vereiste).

Als we 2019 met 2020 vergelijken, zien we geen dalende trend in het aantal opleidingsduiken dat 'indoor' werd uitgevoerd. Dat wijst erop dat nog niet iedereen op de hoogte is van deze verandering.

Het aantal 'indoor'-duiken is iets minder hoog dan bij de vaardigheden, maar toch nog rond de 6% (zie tabel 'Opleidingsduiken').

duikleidingen en openwaterproeven

Duikleidingen, maar ook alle openwaterproeven, zowel stijgproeven als vinzwemmen moeten steeds in open water gebeuren. Bij de stijgproeven zien we dat hier weinig fouten tegen worden gemaakt (minder dan 1% bij de kandidaten 2*D en een zo goed als verwaarloosbaar percentage bij de kandidaten 3*D en 4*D). Wat wel opvalt, is dat als deze proeven 'indoor' plaatsvinden het altijd op dezelfde locatie is, namelijk de Duiktank Transfo. Misschien wordt dit niet door iedereen als een indoorlocatie gezien?

Het vinzwemmen gebeurt in ongeveer 1% van de gevallen niet op de juiste locatie: een zestal keer in een zwembad of 'indoor', 4 keer in tropisch water en zelfs acht keer in de Oosterschelde op plaatsen waar duidelijk stroming is (bijv. Wemeldinge parking).

De proef vinzwemmen moet worden afgenomen in niet-stromend water en mag daarnaast ook niet 'indoor' gebeuren. Het mag duidelijk zijn dat de proef vinzwemmen niet in de Oosterschelde afgenomen kan worden. Zoetwaterplassen, steengroeven en zelfs de Grevelingen kunnen wel.

Dat de proef in tropisch water afgenomen wordt, is op zich niet verboden, maar we

Foto: Stock Photo.

weten daarbij niet met zekerheid of het niet in stromend water gebeurde. We hebben er natuurlijk wel vertrouwen in dat de beoordelende instructeur een locatie zonder stroming uitkoos.

locatievoorwaarden

Daar waar het huidige DIVES-systeem er al voor zorgde dat opleidingsonderdelen door het juiste bevoegde niveau worden afgevinkt, gaan we in een volgende versie van DIVES nog een stapje verder en zullen ook locatievoorwaarden mee opgenomen worden. Uiteraard is het de verantwoordelijkheid van de (Assistent-)Instructeur om proeven op de juiste plaats en diepte en in de juiste omstandigheden af te nemen.

Recente wijzigingen en info DIVES 1.0

Alle proeven en duikleidingen, alsook de vaardigheden en opleidingsduiken voor het behalen van een brevet dienen uitgevoerd in 'open water'. De duiktank Transfo wordt gezien als een 'indoor'-duiklocatie. Vinzwemmen mag niet uitgevoerd worden in 'stromend water'.

Verder zal DIVES 2.0 ook het aantal duiken op een bepaalde diepte (bijv. 30 m of 40 m) berekenen op basis van de openwaterduiken. In het huidige systeem is dit niet ingebouwd. 

BEFOS

Belgische Federatie voor

Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Voorzitter: Ronny Margodt

Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Medevoorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez

Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles

Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com

Penningmeester: Dirk Saman

Groeningenlei 106 – 2550 Kontich

Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be

Bestuursleden:

Marc Hiernaux

Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo

Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be

Marc Lycops

Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean

Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu

Jean-Pierre Vlieracker

Rue Georges Rodenbach – 1420 Braine-l'Alleud Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com

Ivo Hubert

Stijn Streuvelslaan 24 – 2630 Aartselaar

Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be

Sven Vandekerckhove

Acaciastraat 76 – 9890 Asper

Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

BEFOS-secretariaat:

Margaux Montrieux

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht

Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

LIFRAS

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez

Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles

Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com

Vice-Président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be

Het is vanaf 2021 niet meer mogelijk om duiken te loggen met de 'INSTR DO-NELOS'. Indien je duikt met iemand die geen lid is van NELOS of die niet aangemeld is in het DIVES-systeem, kan je kiezen uit drie mogelijk 'dummyfiguren'. Het is nooit de bedoeling geweest om te duiken met 'INSTR DO-NELOS'. Deze account is de admin-account die gebruikt wordt door het secretariaat.

Als je duikt met een buddy die je niet terugvindt in de NELOS-DIVES-database heb je 3 opties:

1. Het betreft een lid van NELOS die niet terug te vinden is in DIVES: je gebruikt 'NELOS DUIKER NIET AANGEMELD'.

2. Het betreft een instructeur van LIFRAS (dit kan onder andere in kader van het afnemen van proeven): Je gebruikt 'LIFRAS INSTRUCTEUR Technical'.

3. Het betreft geen van bovenstaande: je gebruikt 'NELOS NIET LID'.

Het is niet meer mogelijk om duiken in te brengen met personen waarvan de medische keuring verstreken is. Ze komen niet meer voor in de lijst van buddy's. De reeds gelogde duiken blijven wel behouden.

Is er een nieuwe Duikschoolverantwoordelijke in je club en wil je die persoon opleidingsverantwoordelijke maken van alle lopende opleidingen in je club? Dan kan je dit eenvoudig op het secretariaat aanvragen met een lijst van de kandidaten en naam van de nieuwe opleidingsverantwoordelijke. Opgelet! Dit kan niet voor de hogere opleidingen vanaf 4*D/AI, omdat hier 'DO-NELOS' standaard opleidingsverantwoordelijke is.

Secrétaire Général: Roland Thiebault Hoogstraat 31 – 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03 – roland.thiebault@proximus.be

Trésorier: Marc Lycops

Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu

Administrateurs:

Didier Arts

rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine

Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be

Sylviane Godin

Rue Bruyère St Jean 95 – 1410 Waterloo

Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com

Jean-Pierre Vlieracker

Rue Georges Rodenbach 4 – 1420 Braine-l'Alleud

Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com

Frédéric Willem

Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur)

Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Secretariaat:

Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be

Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be

Boekhouding: comptabilite@lifras.be

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel

Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72

LUTGART STALS

Foto: Elvire Verlinden.

Vaardigheden mag je wel oefenen in de duiktank, maar mag je niet loggen in DIVES.

NELOS-boetiek

Alle artikelen kunnen besteld worden via het NELOS-secretariaat. De bestellingen worden opgestuurd vanuit het NELOS-secretariaat of worden afgehaald bij de regioverantwoordelijken. Meer informatie: boetiek@nelos.be. Bij het opsturen worden verzendingskosten aangerekend.

NELOS-boetiek

Algemeen verantwoordelijke

Rik Olievier

Gsm 0475 64 31 71 boetiek@nelos.be

Rekening boetiek: BE45 4016 5136 2189

NELOS-boetiek Duikerhuis

Brusselsesteenweg 313-315

2800 Mechelen

Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be

Regionale verantwoordelijken

Antwerpen: Frederik Rausenberger

Brandheide 2

2880 Bornem

Gsm 0468 57 58 75 boetiek.ant@nelos.be

Vlaams-Brabant: Tiny Heremans

Janseniusstraat 8

3000 Leuven

Tel. 016 22 56 98 boetiek.vbr@nelos.be

Limburg: Stefan Paas

Slakweidestraat 20

3630 Maasmechelen

Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be

Oost-Vlaanderen: Mark Bulte

Hendrik Consciencelaan 6 9950 Waarschoot Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be

West-Vlaanderen: Kurt Lommens

Jules Deconinckstraat 16 8560 Wevelgem

Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be

NELOS-structuur?

Raadpleeg de brochure

NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...

Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum.

Longsleeve € 17,00

Fleece € 45,00

Polo € 20,00

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

www.facebook.com/NederlandstaligeLigaVoorOnderwateronderzoekEnSport

Raad van Bestuur

Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Penningmeester & vice-voorzitter: Dirk Saman

Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be

Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier

Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be

Bestuurslid: Ivo Hubert

Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be

Bestuurslid: Sven Vandekerckhove

Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be

Bestuurslid: Franklin Forrez

Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be

Bestuurslid: Michel Declercq

Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Secretariaat, ombudsman & API

Duikershuis – Margaux Montrieux

Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen

Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat

Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels

Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie

Arena NV: tel. 02 512 03 04 – www.arena-nv.be arena@arena-nv.be (contactpersoon Inge Ghijsels)

Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Hulpdiensten

UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN

Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)

HYPERBAAR CENTRUM

Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382

ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112

Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Commissies

Commissie Duikonderricht

Voorzitter: Sven Vandekerckhove

Gsm 0476 34 00 64

voorzitter.duikonderricht@nelos.be

Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen

Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Ereraad: Tony Devolder

Gsm 0478 45 51 42 – voorzitter.ereraad@nelos.be

Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez

Gsm 0492 25 12 33

voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Brevettencomité: Koen Van Dyck Gsm 0476 65 02 96 voorzitter.brevettencomite@nelos.be

Sectie duiktechnieken: Patrick Valkenborghs Gsm 0473 70 68 94 – voorzitter.sdt@nelos.be

Sectie EDIT: Lutgart Stals

Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be

Veiligheidscomité: Hans Engels

Gsm 0478 73 30 21 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be

Geneeskundige Commissie

Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be

Mental Coaching: Elfrie van Poppelen Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Audiovisuele Commissie (NELOSAC)

Voorzitter NELOSAC: Chris Demuynck

Gsm 0496 75 96 85 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be

Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie (Sectie OWF):

Ivo Madder – owf@nelos.be

Gsm 0475 73 32 01

Voorzitter Sectie Onderwatervideografie (Sectie OWV):

Jo De Smedt

Gsm 0474 27 07 73 – owv@nelos.be

Commissie Biologie

Voorzitter: Tiny Heremans

Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus

Hoofdredacteur: Ivo Madder

Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap

Voorzitter: Jan Decrock

Gsm 0483 66 79 01 – voorzitter.cdmh@nelos.be

Commissie Innovatief Sporten

Voorzitter: Mario Verhaeghe Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be

Juridische Commissie

Voorzitter: René Van Leeuwen Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Sportcommissie

Ambassadeur / voorzitter ad interim: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 voorzitter.sportcommissie@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Vrijduiken: François Vissers – francois.vissers@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Vinzwemmen: Free Duerinckx – free.duerinckx@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Onderwaterhockey: Niels Balens – niels.balens@nelos.be

Commissie Solidariteitsfonds

Leden: Ronny Margodt , Sven Vandekerckhove, Dirk Saman

Erevoorzitters

Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be

Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw

Hoofdredacteur: Ivo Madder

De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen)

Tel. 03 290 54 06 – gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt

Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Wim Bollein, Natalie Decrock , Chrisje Demuynck , Jan Dieu, Melanie Gevaert , Ivo Madder, Katrijn Ools , Patrick Swinnen , Marijke Van Cauwenberghe , Jozef

Van den Berghe , Wim Van Doeselaer , Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens

Ambassadeur: Ivo Hubert

Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools

Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen

Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be

Drukkerij: Moderna Printing

Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be

Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december. Oplage: meer dan 10.000 exemplaren. ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Deadlines artikels Hippocampus

Editie januari/februari: vóór 5 december

Editie maart/april: vóór 5 februari

Editie mei/juni: vóór 5 april

Editie september/oktober vóór 15 juni

Editie november/december: vóór 5 oktober

Advertentietarieven

Zie 'MediaPack' op: www.nelos.be/mediapack

Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief

Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder

De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning.

Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR –General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), die op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat je persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. Je hebt inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Lid van:

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.

Heb jij onze Faceboopagina al geliket?

Ten gevolge van de coronacrisis werden en worden er heel wat activiteiten afgelast of uitgesteld. Afhankelijk van wat de Nationale Veiligheidsraad beslist, kunnen sommige geplande activiteiten misschien toch nog doorgaan. Check dus dubbel of een bepaalde activiteit al dan niet plaatsvindt.

April 2021

01 Regionale bijscholing API – AVOS

Locatie: Duikershuis Mechelen

20.00 – 22.30 u

Inschrijven: www.avos.be

09 Indienen verhandeling examen 3*I

12 Regionale bijscholing: DHV – BRAVOS

'Hoofdpijn bij duikers' & 'Duiken en corona'

Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

18 GEANNULEERD – Academische Zitting

19 Regionale bijscholing: DHV – OVOS

'Hoofdpijn bij duikers' & 'Duiken en corona'

Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: secretariaat@ovos.be

22 Regionale bijscholing: API – WEVOS

Locatie: Clubhuis DNBO, Polderstraat / Vicognedijk, 8450 Bredene – 20.00 – 22.30 u

inschrijven: allan.soreyn@nelos.be

25 Examen 2*I – Theorie

Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

Mei 2021

04 Regionale bijscholing: API – OVOS

Locatie: Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopflaan, 9050 Gentbrugge – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: secretariaat@ovos.be

05 Regionale bijscholing: API – BRAVOS

Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

06 Examen 2*I – Theorie – Herkansing

Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

08 Geannuleerd: DHV – examensessie 1

16 Regionale bijscholing: DHV – WEVOS

Hoofdpijn bij duikers & Duiken en corona

Locatie: online-sessie – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: danny.vanparys@nelos.be

18 Examen 3*I – Verhandeling

Locatie: Duikershuis NELOS – 19.00 - 23.00 u

20 Regionale bijscholing:

Mental Coaching – LIMOS

Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen

20.00 – 22.30 u

Inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

29 College der 3*Instructeurs

29-06

OBK shoot-out

Meer info: www.nelos.be/OBK_2021

Juni 2021

02 Safety Dive Day 2021

15 Geannuleerd: DHV – Train the Trainer

21-27

ONK/ONK starters

Inschrijven: www.fotokampioenschap.nl

Juli 2021

02 NELOS Freediving Cup

Locatie: Carrière de La Gombe, Chera de la Gombe, 4130 Esneux Info: vrijduiken@nelos.be

September 2021

05 College der 3*I + workshop

Locatie: Duikershuis NELOS - 09.00 u

05 Zeestage 2*I en 3*I – pre-Boulouris

Locatie: Duikershuis NELOS – 14.30 u

06-12

ONK/ONK starters

Inschrijven: www.fotokampioenschap.nl

07 Regionale bijscholing:

Mental Coaching – WEVOS

Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112114, 8200 Brugge – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: allan.soreyn@nelos.be

08 Regionale bijscholing:

Mental Coaching – AVOS

Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.avos.be

12 Doortocht van het Albertkanaal

Vinzwemwedstrijd, organisatie: Nautilus

Locatie: Hasselt

13 Regionale bijscholing:

Mental Coaching – OVOS

Locatie: Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, 9000 Gent – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

18-26

OBK shoot-out

Meer info: www.nelos.be/OBK_2021

19 Doortocht van het Schulensmeer

Vinzwemwedstrijd, organisatie: LDL

Locatie: Lummen

20 Regionale bijscholing:

Mental Coaching – BRAVOS

Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: inschrijvingen@bravos-vzw.be

28 Jeugdduikorganisatie Subcommissie Jeugdduiken

Oktober 2021

03-07

Zeestage voor kandidaten 2*I en 3*I

03 OBK / Beker van het Zilvermeer

Vinzwemwedstrijd, organisatie: Nautilus

Locatie: Mol

06-10

CMAS Wereldkampioenschap onderwaterfotografie en -videografie

Locatie: Madeira

16 Duiker-Hulpverlener – examensessie 2

Locatie: nog te bepalen – 08.30 - 17.00 u

18 Regionale bijscholing: DHV – LIMOS

Locatie: GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen 20.00 – 22.30 u

Inschrijven: www.limos-vzw.be/agenda

19 Regionale bijscholing: DHV – OVOS

Locatie: Gentse Dolfijnen, Robert Rinskopflaan, 9050 Gentbrugge – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: secretariaat@ovos.be

21 Regionale bijscholing: DHV – BRAVOS

Locatie: Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: inschrijvingen@bravos.be

23 Regionale bijscholing: DHV – WEVOS

Locatie: Clubhuis Stingrays, Lendedreef 48a, 8750 Vichte – 14.00 – 16.30 u Inschrijven: danny.vanparys@nelos.be

24 Examen AI/Initiator – M1 + M3

Locatie: Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

28 Regionale bijscholing: DHV – AVOS

Locatie: Duikershuis NELOS – 20.00 – 22.30 u Inschrijven: www.avos.be

28 Regionale Ronde Tafel – WEVOS

Locatie: Brugs duikershuis, Doornstraat 112114, 8200 Brugge – 20.00 – 22.30 u

November 2021

07 Examen 1*I – Theorie

Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 09.00 - 12.30 u

07 Zeestage 2*I en 3*I – Post-Boulouris

Locatie: School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 13.00 - 15.00 u

Op www.nelos.be/sdt vind je meer info over de opleiding extended range, trimix, CCR, ...

Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Weet je van interessante evenementen of organiseer je zelf een activiteit die in onze Lopende Agenda kan opgenomen worden?

Bezorg ze dan aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be

LATEN WE SAMEN ONTDEKKEN.

SUUNTO D5

De nieuwe Suunto D5 is zo duidelijk en gebruiksvriendelijk dat u onbezorgd de onderwaterwereld kunt verkennen en van de duik kunt genieten. Speel met stijl door de polsband met uw outfit te matchen. Na het duiken verbindt u de Suunto D5 draadloos met de Suunto-app om uw avonturen opnieuw te beleven en met vrienden te delen.