editoryal
02
Selam,
İmtiyaz sahibi MYK Medya myk-medya.com
Editörler Elif Özkaya elif.ozkaya@myk-medya.com Emek Altunparlar emek.altunparlar@myk-medya.com Elif Demirci elif.demirci@myk-medya.com
Katkıda bulunanlar Erdem Dilbaz
Tasarım Emre Parlak emre.parlak@myk-medya.com
Bu ayki sayımızda bu teknoloji işlerine bulaşmamıza önayak olan şeyleri, teknolojik oyuncakları, yani ecnebinin "gadget", bizim "zımbırtı" dediğimiz küçük makine ve aygıtları konu aldık. Tarihiyle, tarihçesiyle, saçmasıyla, kullanışlısıyla, teorisi ve pratiğiyle tekno-oyuncaklar, bir solukta gözden geçirmeniz için dergimiz sayfalarına serildi. Tabii kendi oyuncaklarınızı yapabilmeniz için kağıttan katlamacalarımızı da unutmadık. Oynamaya devam! Yahoyt.com
içindekiler
05 14 21 29 32 39
03
ZIMBIR T I Z AMAN ÇİZELGESİ AP TAL İCAT L AR EMEK A LT UNPA RL A R S T E AMPUNK GEÇİ T EL İF ÖZK AYA GİZMOSUZLUK ERDEM DİL B A Z VİDEOL AR K AĞI T OY UNCAKL AR
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
YA HO Y T DERGİ NO.5 ZIMBIR T IL A R
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
05
ZIMBIR T I Z A M A N ÇİZEL GE Sİ
1800’ler
1851
İlk dikiş makinesi
1867
İlk kullanılabilir daktilo
1877
Ticari olarak piyasaya sürülen ilk telefon YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
06
1895
1879
1888 İlk film kamerası
Elektrik ampulünün ilk kullanılışı
İlk Kodak fotoğraf makinesi YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
07
İlk radyo alıcılarının icadı
Deneme amaçlı ilk televizyon yayını
İlk radyo alıcılarının piyasaya sürülüşü
1915
1920
İlk analog bilgisayar "Differential Analyzer"
1926
1928
1939
1900’ler
İlk televizyon YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
08
Yazılımla çalışan ilk bilgisayar "Zuse Z3"
1941
1942
İlk elektronik sayısal (djital) bilgisayar "ENIAC"
İlk Polaroid fotoğraf makinesi
1948
İlk robot "Unimate"
1952
Grafik arayüzü olan ilk bilgisayar oyunu "OXO"
1956
1958
İlk modem
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
09
İlk kaset
1962
PONG!: Televizyona bağlanan ilk oyun konsolu "Magnavox Oddysey"
1971
İlk disket
1972
İlk Sony Walkman
1977
1979
Montaj gerektirmeyen ilk kişisel bilgisayar "Commodore PET"
1980
CD'nin piyasaya sürülüşü
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
İlk fare (Xerox 8010 Star bilgisayarla birlikte)
10
İlk IBM PC
İlk taşınabilir bilgisayar "Osborne 1"
1981
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
11
1988
İlk cep telefonu
İlk kapaklı dizüstü bilgisayar "GRiD Compass"
1982
1983
İlk CD çalar "Sony Discman"
1984
Grafik arayüzle piyasaya çıkan ilk bilgisayar "Apple Lisa"
İlk Macintosh YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
12
İlk mp3 çalar "MPMan F10"
1993
1998
İlk akıllı telefon "IBM Simon"
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
13
2007
İlk mini dizüstü bilgisayar "Asus Eee PC 701"
2001
İlk USB hafıza çubukları
2000
2000’ler
İlk iPod YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
14
Emek Altunparlar emek.altunparlar@myk-medya.com
APTAL İCATLAR
Tarih: 1929 Mucit: Kahraman İsimsiz İcat: Fransa'da düzenlenen bir fuara katılan icatperver dostumuz tarafından tanıtılan "Lö Gırtlaktelefon", adından da anlaşılacağı üzere ahizeyi gırtlağa dayayarak telefonda konuşmaya yarıyor. Ses tellerinin tireşimini karşıya aktaran telefon, iki kişi arasında gelişen konuşmaya üçüncü kişilerin kulak misafiri olmasını engelliyor. Cihazın şu güne kadar ulaşmamasının nedeni ise, muhtemelen konuşmayı yapanların da birbirlerini çok anlamıyor olması olabilir... YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
Tarih: 1937 Mucit: Jack Milford İcat: Hayatını kaygan zeminli bir işten, buz hokeyinden kazanan Jack, boş zamanlarını ise eşiyle buz pistinde kayarak geçirmekten hoşlanıyordu. Yeni doğan bebeklerini de bu eğlenceli aktiviteye katmak isteyen Jack ortaya bu icatla çıktı. Fikrinin ne kadar başarılı olduğunu ilk kazada anlayan Jack'den, bebeklerinden ve aile saadetinden bir daha haber alınamadı.
15
Tarih: 1948 Mucit: Joe Gilpin İcat: Sahilde sörf yapan ve bu sırada plajdaki bayanlarla ikili ilişkiler kuran gençlere özene özene kel kalan Joe, zamanını sörf tahtasının üzerinde çalışmak yerine altında çalışmaya adamak gibi bir hata yapmıştı. Bu çalışma şeklinin meyvesini yıllar sonra alan Joe, sonunda motorlu bir sörf tahtasına ulaşmıştı ancak plajın yerini milli park, bayanların yerini ise çamlar almıştı. YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
16
Tarih: 1949 Mucit: Charles L. Langs İcat: Günlük hayatta kullandığımız nesneleri başka bir açıdan görme yeteneği olan Charles, bu yeteneğini nakte çevirmek için didinip durmaktaydı. Kafasına taktığı son nesne ise kısa yoldan ev ahalisine çay yapmak için kullanan demlik poşetleriydi. Bu poşetlerin her kullanımdan sonra çöpe atılıyor olmasından hayli rahatsız olan Charles'ın aklına bunları yeniden değerlendirmek için harika bir fikir geldi. Neden hanımlarda sıkça kaşıntı yaratan sütyen sorunu bu şekilde aşılmasındı? Çay poşedinden buraya nasıl geldiğini çok merak eden Charles, ilk ve son denemesini o sırada merakla kendisini izlemekte olan karşıdaki kahvenin sahibinin eşi üzerinde yaptı. Hayli başarısız geçen bu denemeden rahatsızlık duyan bayanın serzenişi ve kahveden boşalan hayasıza akın ile sona eren bu deneme, Charles'ın yaratıcılığının sesini sonsuza kadar kısan bir anı olarak aklına yer etmiş oldu.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
17
Tarih: 1953 Mucit: Meçhul Asker İcat: Orduya katıldığına çok pişman olan Meçhul, günlerini ya şu köşeyi dönünce karşıma bir alay düşman çıkar ve beni araya alırlarsa korkusu içinde geçirmekteydi. Bu korkusunu yenmek için sivilde edindiği kaportacılığa başvurmaya karar veren Meçhul, "Falsolu mermi manyağı" adını verdiği kendi üretimi olan düzeneği tüfeğinin ucuna takmayı başardı. Ateş ettiği yönü göremediği için kendi arkadaşlarını çürüğe çıkaran Meçhul, ertesi hafta ordudan atılıp emeline ulaşmış oldu.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
Tarih: 1954 Mucit: Robert L. Stern İcat: Yazın iyi de kış gelip de yağmur bastırdığında gribal enfeksiyondan çok çekeriz diye düşünen Robert, vakit çok geç olmadan bu işe bir çare bulmaya koyuldu. İlk olarak aklına siyasete atılıp hakkını mecliste aramak geldi ancak arkasının yeterince sağlam olmadığını düşünere bu işten vazgeçti. İşe daha ufaktan başlamayı akıl eden Robert, ilk olarak sigaranın yağmurda sönmemesini sağlayan bu cihazı geliştirdi. Daha sonra kendisi için de bir çözüm bulmaya girişmişti ki şemsiye diye birşeyin çoktan icat edildiğini hatırlayıp bir sigara içmek için evden çıktı.
18
Tarih: 1955 Mucit: Leo Valentin İcat: Bacaklarını ne kadar senkronize sallarsa sallasın salıncaktan istediği verimi alamayan Leo, içinde büyük bir ukteye dönüşmeye başlayan bu eksikliği biraz benzin ve biraz da ev yapımı roket sayesinde çözebileceğine inanmaktaydı. Ertesi gün parka "Sallıncan mı belimi?" adı verdiği icadıyla gelen robert, küçük bir hesap hatası yapmış ve ipleri yanlış yöne doğru bağlamıştı. Asıl hesap hatasını atalarımızın roketle şaka olmaz sözünü kulak arkası ederek yapan Robert'ın son sözleri tarihe "3,2,1" şeklinde kaydedildi.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
19
Tarih: 1964 Mucit: Claus Scholz İcat: Hayata gözlerini kısa devre yapan bir çamaşır makinesi ve çıkan kıvılcımlarla havaya uçan piknik tüpünün mucizevi birleşimi sonucunda açan Claus, insanlarla dolu bu dünyada kendini çok yalnız hissetmekteydi. Sosyal ortamlarda aradığını bulamayan Claus, son çare olarak kendini iş hayatına vermeye karar verdi. Belli ki yeterince para kazanabilirse makus talihini yenip her kapıyı açtığı söylenen bu meta sayesinde kendine arkadaş edinebilirdi. Tanıdığı bir telesekreterden tavsiyeler alan Claus, ilk işini almayı başarmıştı bile. Tam olarak 10 dakika süren bu iş esnasında telefonu açmayı ancak konuşmayı başaramadığı için süpersonik hızda kovulan Claus, bir de üzerine ofisteki insanlar tarafından hor görülmüştü. Daha sonra kendini dünyayı ele geçirmeye adayan Claus'un macerasını Matrix serisinde takip edebilirsiniz.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
20
Tarih: 1966 Mucit: Clive Sinclair İcat: Televizyonların bu kadar büyük olmasına uzun yıllar boyunca anlam veremeyen, ancak bu hoşnutsuzluğunun takip ettiği dizilerle arasına girmesine de izin vermek istemeyen Clive, sonunda bu işe esaslı bir çözüm bulmaya karar vermişti. Uzun uğraşlar sonucu aldığı elektronik mühendisliği diplomasi ve saatçi takım çantası ile işe girişen Clive, kendisine tam da hoşuna giden ebatlarda bir televizyon seti icat etmeyi başardı. Hayatından ilk kez göz doktoruna gittiği tarihe kadar bu televizyon sayesinde sevdiği dizileri izleyen Clive, nadir görülen göz hastalığının tedavisinden sonra ise minik televizyonunu Şirinler'e bağışlamayı uygun gördü. Tarih: 1970 Mucit: Okşan Havalı İcat: Binbir uğraş sonucu kendisine başını sokacak kiralık bir ev bulmayı başaran Okşan, nihayet hareketli gece hayatına bu çatı altında devam edebilecekti. Taşındığının ertesi günü bu hareketli gece hayatına sahip kiracısınından hoşlanmayan ev sahibi Hacı dayının ise bu gidişe bir son vermesi gerekliydi. Ancak bu işi komşulara duyurup da mutaassıp ününe zarar gelmesini de istemeyen dayı, çare olarak Okşan'ın sıkça kullandığı duşuna bir arı kovanı tuzağı kurmakta bulur. Ancak Hacı dayının bilmediği bir gerçek vardır. Okşan'ın bir numaralı hobisi arıcılık sektöründe yaşanan gelişmeleri takip etmektir. Ve hayatında ilk kez bu hobisinin işine yaramış olması da duş keyfine ayrı bir eğlence katmıştı. YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
21
Elif Özkaya elif.ozkaya@myk-medya.com
STEAMPUNK GEÇİT
1900 yılından kalma Edison Gem marka fonograf. Balmumu kaplı, üstüne ses dalgaları çizili silindirler çalıyordu.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
22
Telefon her zaman cepte taşınan bir şey değildi. İlk çıktığında sabitti. Bayağı sabit. Dökme metal sabitliğinde.
1870'lerde yapılmış bu hırsız alarmı, kurulup kapının altına itiliyordu. Kapı açılınca, iğne yuvaya yerleşip "etkin ve yüksek sesli" bir zili çalarak ev sahiplerini uyarıyordu.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
23
Bezelye ayıklayıcı. Evet, elle ayıklamak muhtemelen daha kısa sürüyor.
19. yüzyılın karanlık bir yerlerinden kalma bir "elektrikle tedavi kemeri". Bir şeyin ne işe yaradığını bilmeyince, ona çeşitli nitelikler yüklemek daha kolay oluyor tabii.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
24
Limon sıkacağı.
1900'lerin başından kalma göz masajı aleti. Vakumlu kuplarıyla göz yorgunluğunu aldığı düşünülüyordu.
Göbek ısıtıcı. Arabacılar soğuk havalarda içine sıcak su doldurup, paltolarının altına sokuyordu. Çok teknolojik değil ama, hem sevimli hem de gayet işlevsel. YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
25
Kadranın etrafında dönen balıkları ve onları izleyen bir kediyi gösteren mekanik saat.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
26
1900'lerin başından kalma "çek yazma makinesi".
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
27
İmal zamanı belirsiz bir "tel ölçme makinesi". Elektrik tellerinin boyunu ölçmeye yarıyor.
1930'lardan kalma "toplama makinesi".
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
28
1920'lerden, katlanır ve taşınır Corona daktilo. Dizüstü bilgisayar niyetine.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
Erdem Dilbaz erdem.dilbaz@muhteviyat.com
GİZMOSUZLUK
29
Bilim kurguda nesli tükenen bir tür: Gizmo Her yıl aynı dönemde birçok kanalda aynı haberler tekrardan yayınlanır. Sanırsınız ki geçen seneki haberi birebir alıp koymuşlar. Hanımlara diyet müjdelemişler, yaşlılara sıcaklardan korunmalarını söyleyip 1 Mayıs’taki tekme tokadı 70’lerden kesip düzenleyip vermişler. -30 derece havada, doğuda, okula gitmek için kardan adımını zorla çıkartan çocukları yol üzerinde durdurup donan burunlarına sıcak mikrofonlarını uzatıp hallerini sorarlar ya da Karadeniz’de sırtında bir ton çay taşıyan kadına bakıp “Ya şehrin kaosundan kurtulup burada doğayı izlemek çok iyi geldi be, bir foto çekeyim” rehavetinde dinlenen kişilerin kör romantizmleriyle tartıştıkları önemli bir konu daha vardır: Bilim ve teknolojideki gelişmeler!
Bu çerçevede tartışılan konuların başında –ki bu tartışmaya babaneniz de katılmıştır- teknolojik aletlerin insanları tembelleştirdiği konusu gelir. Eskiden telefon yoktur, birbirimize mektup yazarmışız. İki adım atmıyormuşuz şimdi,vs..vs... Sanki bu aletleri başkaları için yaptık. Biz kullanıp zaman kazanıyoruz. Kazandığın zamanı boş geçirmek kişisel seçim, di mi babane?
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
30
Ben de bu robotu kısa mesafeler için kullanıyorum Teknolojinin gelişimine dur diyen yok. Saolsun The Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) desteğini eksik etmiyor Stanford’dan, MIT’den falan. Askeriye için geliştirilmeye başlanıp da ticari kullanıma çıkan faydalı ürünlerimiz var. Ancak tüm bu gelişmeleri tetikleyen insanlara ve dönemlere ilham veren bilim kurgu edebiyatında yeni teknolojik aletler (gizmo’lar) artık pek ortalarda görünmüyor. Özellikle Jules Verne alınacak yol hakkında kafamızı baya bir açmıştı. Asimov’un en temel robot yasalarını Japonya 2 sene önce geliştirip anayasasına dahi koydu. Bilim kurgu edebiyatının içindeki gizmo’ların ilk kez karşımıza çıktığı, edebiyatın da zirve yaptığı dönemler geride kaldı. 1960 – 90 arası yazılan bilim kurgu kitaplarının içindeki akıl sır ermeyen ürünler piyasada dolanıyor. Yakın dönemde bilim kurgudan artık gizmo çıkartmanın olasılığı düşük. Kimse yoktan bir icat varetmiyor. William Gibson’ın da belirttiği gibi bilim kurguda varolan ürünler farklı şekillerde kullanılıyorlar. Detaylarına kafa yorarak varolan gizmo’lara yeni görevler veriliyor.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
yazı
31
Veri toplantısı! Greg Bear sanırım sadece bir klavye kullanıyor. Onun hikayelerinde temel olan sosyal yaşam. Çakıya bile ihtiyacı olmuyor kendisinin. Birayı çakmakla açıyordur kesin. Kendisi de sosyal içerik insanı. Gizmo’lar tanrının eli mi? Hayal ettiğiniz bir gizmo’nun ertesi sabah internette resmini görme olasılığınız bazen teknoloji üzerinden hayal kurmayı bile çekilmez yapıyor. Herhangi bir web sitesinde gördüğünüz bilgi birkaç saat sonra birçok siteden duyuruluyor. Doğru ağa dahil olan bilgi herkese yayılıyor. Ortak beğenilerimiz oluşuyor. Geçtiğimiz günlerde bu sorunu kafama takmış güneşte yürüyordum; illa bir gizmo düşünüp bir öykümde kullanacaktım. “Ulan” dedim. “Bilim insanları global ısınmadan dolayı yetersiz gıda kaynakları sorununu Dünya’yı yörüngesinden dev roketlerle ilerleterek çözsünler. Ben de hayalini kurayım, yazayım.” Aylardır düşünmenin sonucunda böyle bir noktaya vardım ve kısmen tatmin olmuştum; evet, ben de bilim kurgu öykü yazacaktım! Peki sonra noldu? Tam 2 gün sonrasında bir haber geldi ki evlere şenlik. NASA’da dayaklık bir bilim insanı bakın ne düşünmüş de tartışmaya açmış: ‘Dünya’ taşınıyor! Verilerin bu kadar hızlı yer değiştirdiği bir dünyaya öykü getirmek istemiyorum artık. Tüm hevesim kaçtı. Bu orjinal gizmo yaratım sorunsalını etraflıca kurcaladığımda gördüm ki son yıllarda ortaya çıkan bilim kurgu romanlarında da yeni gizmo’lar yok. Hemen hepsi fantastik kurguları sosyolojik içeriklerle karıştırarak kağıda yatırılmış hikayeler. Toplumsal ilişkiler üzerinden ilerleyen distopik öyküler ya da filmler. Bakalım bu süreç daha ne kadar gidecek? Belki de yaşam süremiz boyunca içinde daha önce hiç görmediğimiz bir gizmo olan öykü ya da film izleyemeyeceğiz. Öte yandan insan ilişkileri bilim kurgu edebiyatında daha derinlemesine irdelenecek. Bir zamanlar yeni icatlara ilham kaynağı olan bilim kurgu artık gelecekte nasıl bir sosyal yapı olacağının ipuçlarını verecek.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
32
F U T URE G A DGE T S F OR T HE HOME
Geleceğin teknolojik cihazlarını bir de History Channel'dan izleyelim.
Videoları izlemek için Adobe Acrobat 9 yüklemelisiniz.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
33
BE S T BOND G A DGE T S
Teknolojik gelişimin birkaç yıl önceden takip edilmesini sağlayan film serisi: James Bond. Önce bu filmlerde görülüp özenilen cihazlar, üreticilerin de hoşuna gitmiş olacak ki çok geçmeden birer birer piyasa düşmüş.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
34
S ON Y V S. NIN T ENDO
Nintendo'nun Sony'e attığı kazıkla başlayan konsol savaşları ve PlayStation serisinin doğuşu.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
35
G A DGE T S A ND A SINGING HUM A NOID ROBO T
Gün geçmiyor ki Japonya'da bir fuar, robotların yeni yeteneklerini ortaya çıkarmasın. Neredeyse ip inceliğinde bir yol üzerinde bisiklete binebilen minik dostumuz ve piyasadaki çoğu şarkıcıdan yetenekli olan hanım kızımız ise bu videodaki fuarın yeni yetenekleri olmuş.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
36
T HE L AT E S T ' WOW ' G A DGE T S
Çamuru içme suyuna çevrien bileşim, kan grubu öğrenmek kadar hızlı yapılan kanser testi ve elektrikli araçlar. 2008 ve sonrasında geliştirilen teknolojilerin küçük bir bölümü 3 dakika içerisinde tanıtılıyor.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
video
37
MEG AW H AT SP Y G A DGE T S RE VIE W S
Güç kaynakları küçülüp kameralar da bit kadar yapılabildiğinden beri ajanlık zımbırtısı pazarı hayli talep görmeye başladı. Bu video da, tamamen zararsız görünümlü İngiliz kardeşimizin bu cihazlarla geçirdiği bir günü takip edebilirsiniz.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
K AĞI T O Y UNCA K L A R Çıktısını al, kes, yapıştır ve geçmişin oyun zımbırtılarıyla arkadaşlarına hava at!
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
kağıt oyuncak
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
kağıt oyuncak
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
kağıt oyuncak
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
kağıt oyuncak
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM
BİR S ONR A K İ S AY I
KONU: KORS A N Katkıda bulunmak için yazılarınızı dergi@yahoyt.com'a gönderebilirsiniz.
YAHOYT DERGİ EKİM 09 / YAHOYT.COM