Spis treści
Od autora. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
1. Zadbaj o poduszkę finansową. To wielka rzecz! . . . . . . .
9
Dlaczego warto mieć oszczędności? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pięć powodów, które powinny skłonić cię do inwestowania . . . . Potęga procentu składanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10 13 15
2. Zyskać, czyli nie stracić. Inwestujesz czy oszczędzasz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Kiedy oszczędzasz, a kiedy inwestujesz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hydra inflacji, czyli pierwszy wróg oszczędzającego . . . . . . . . . . Podatek Belki, czyli drugi wróg oszczędzającego . . . . . . . . . . . . .
20 23 28
3. Ryzyko w inwestowaniu. Czy należy się go bać? . . . . . . .
33
Nie pytaj, ile chcesz zarobić, lecz ile gotów jesteś zaryzykować . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oswajamy ryzyko, czyli… o niestabilnych warunkach inwestowania słów kilka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
34 36
4. Podstawowe zasady ograniczania ryzyka w inwestowaniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
43
Kiedy i dlaczego warto zaryzykować bez narażania się na straty finansowe? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak ograniczać ryzyko w inwestowaniu pieniędzy? . . . . . . . . . . .
44 48
5. Jak przygotować się do inwestowania?. . . . . . . . . . . . . . .
57
Zadbaj o budżet domowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wyznacz cele inwestycji i zaplanuj portfel . . . . . . . . . . . . . . . . . .
59 63
3
OSZCZEDNOSCI.indb 3
2014-03-10 16:55:21
6. Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o lokatach bankowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
69
Czym różnią się między sobą lokaty bankowe? . . . . . . . . . . . . . . . Od czego zależy oprocentowanie lokat? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jakie błędy w wyborze lokat popełniamy najczęściej? . . . . . . . . . Jakie „lokatowe” sztuczki stosują banki? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Konto oszczędnościowe zamiast lokaty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
70 72 74 76 78
7. Obligacje skarbowe, czyli pożycz rządowi . . . . . . . . . . . .
81
Wstęp do inwestowania w obligacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kupujemy obligacje skarbowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Obligacje nie tylko skarbowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
82 87 91
8. Wybrane formy inwestowania na rynku kapitałowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
95
Fundusze inwestycyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Polisy ubezpieczeniowe typu inwestycyjnego (tzw. unit-linki) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Produkty strukturyzowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inwestycje indeksowe – ETF. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Akcje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96 103 112 117 118
9. Czy ubezpieczenie może być inwestycją?. . . . . . . . . . . . . 123 Sprawdź, co masz w polisie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Czy warto traktować polisę z funduszem jako inwestycję? . . . . . 127
10. ABC funduszy inwestycyjnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Czym różnią się od siebie fundusze? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rodzaje funduszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ile kosztuje inwestycja w fundusz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak wybrać dla siebie fundusz? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cztery dylematy początkującego klienta funduszy . . . . . . . . . . . Jak założyć rejestr w funduszu? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
130 135 148 151 153 154
www.samosedno.com.pl
OSZCZEDNOSCI.indb 4
2014-03-10 16:55:21
11. Dlaczego warto inwestować nie tylko w Polsce? . . . . . . . 159 Przegląd atrakcyjnych rynków zagranicznych . . . . . . . . . . . . . . . 161 Jak inwestować za granicą? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165
12. Zanim pójdziesz z pieniędzmi na giełdę . . . . . . . . . . . . . 171 Jak pracuje giełda?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak sprzedać lub kupić akcje? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Indeksy giełdowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jak kupić akcje na tzw. rynku pierwotnym? . . . . . . . . . . . . . . . . .
172 174 175 177
13. Jak wybrać dla siebie spółkę? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Złote zasady początkującego inwestora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183 Rozstrzygamy pierwsze dylematy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Kryteria wyboru spółki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
14. Analiza fundamentalna i techniczna. Emocje i rozum na giełdzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 Metody wyceny spółek giełdowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Podstawy analizy fundamentalnej, czyli ile warta jest złotówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198 Emocje na giełdzie, czyli analiza wykresów . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
15. Krótki przegląd inwestycji alternatywnych . . . . . . . . . . . 215 Fundusze inwestycyjne typu hedge . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Złoto i inne kruszce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nieruchomości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wino i dzieła sztuki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
216 217 222 223
16. Jak stworzyć profesjonalny portfel inwestycji? . . . . . . . . 227 Podstawowe założenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Lepszy model, czyli czas na wyobraźnię . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Cztery filary portfela. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
5
OSZCZEDNOSCI.indb 5
2014-03-10 16:55:21
17. Jak inwestować w erze niskich stóp procentowych? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Jakie pułapki mogą zastawić na ciebie bankowcy? . . . . . . . . . . . . 244 Co zamiast lokaty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246
18. Mieszkanie na wynajem jako inwestycja zamiast lokaty? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 A może wziąć kredyt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Czy inwestować w mieszkanie „na spółkę”? . . . . . . . . . . . . . . . . . Gdzie najbardziej opłaca się inwestować w nieruchomości? . . . . A może kupić kawałek ziemi za miastem? . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
253 254 256 258
19. Budujemy dodatkową emeryturę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Dwa dylematy przyszłego emeryta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Najprostszy plan odkładania na emeryturę . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265 Jak żyć po okrojeniu OFE? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
20. Czego nauczył nas wielki kryzys?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Zamiast zakończenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278 Słowniczek trudniejszych pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
6
www.samosedno.com.pl
OSZCZEDNOSCI.indb 6
2014-03-10 16:55:21
5R]G]LDá -DN SU]\JRWRZDü VLĊ GR LQZHVWRZDQLD"
= WHJR UR]G]LDáX GRZLHV] VLĊ MDN XSRU]ąGNRZDü GRPRZH ¿QDQVH Z MDNL VSRVyE Z\]QDF]Dü FHOH LQZHVWRZDQLD RG F]HJR ]DF]ąü SODQRZDQLH SRUWIHOD LQZHVW\F\MQHJR
OSZCZEDNOSCI.indb 57
2014-03-10 16:55:26
Jak inwestować i pomnażać oszczędności?
Zanim przystąpisz do budowania własnego portfela inwestycji, powinieneś uporządkować domowe finanse – choćby po to, by inwestowanie nie okazało się w przyszłości niebezpieczne dla twojego budżetu i bieżącej płynności finansowej. A mówiąc wprost – żeby z powodu inwestowania w akcje lub obligacje nie powstały jakieś dziury w finansach twoich i twojej rodziny. Wtedy bowiem – prędzej czy później – znajdziesz się pod ścianą i będziesz musiał przeznaczyć pieniądze z inwestycji na spłacanie długów. Tak niestety najczęściej kończą się marzenia o budowaniu bogactwa. Składasz pieniądze, najpierw w kopercie, potem w banku, następnie lokujesz je w funduszu inwestycyjnym, a któregoś dnia okazuje się, że musisz go zlikwidować, ponieważ akurat popsuła się lodówka i nie ma skąd wziąć pieniędzy na jej naprawienie (bo debet na koncie został wykorzystany do ostatniego grosza, tak samo jak limit na karcie kredytowej). Tymczasem podstawowa zasada systematycznego inwestowania brzmi: przeznaczaj na nie wyłącznie te pieniądze, których nie potrzebujesz i których ewentualna strata nie spowoduje zapaści w twoich domowych finansach. Tylko takie podejście gwarantuje swobodę podejmowania decyzji inwestycyjnych i umożliwia takie lokowanie pieniędzy, które w długiej perspektywie czasowej pozwoli osiągać najwyższe zyski przy założonym poziomie ryzyka. Jeżeli na inwestowanie przeznaczysz drobne oszczędności, których w każdej chwili możesz potrzebować, na pewno skończy się to fiaskiem. W najlepszym wypadku niewiele zarobisz, w najgorszym – będziesz musiał zlikwidować inwestycje w najbardziej nieodpowiednim momencie.
>>
Wskazówka Zanim zaczniesz inwestować, zrób porządek w domowym budżecie i wygospodaruj takie nadwyżki finansowe, które zagwarantują ci możliwość bezpiecznego – z punktu widzenia finansów rodziny – inwestowania.
58 www.samosedno.com.pl
OSZCZEDNOSCI.indb 58
2014-03-10 16:55:26
Rozdział 5. Jak przygotować się do inwestowania?
Zadbaj o budżet domowy Zrób mały domowy remanent finansowy. Przyda ci się nie tylko na użytek inwestowania, lecz także do tego, by wiedzieć, na co wydajesz pieniądze i czy przypadkiem nie przeciekają ci przez palce.
Weź kalkulator i zrób remanent Po pierwsze, podsumuj swoje comiesięczne dochody. Rachunki sporządź według tych samych zasad, do których stosują się np. spece od rachunkowości – bierz pod uwagę tylko te dochody, które są stałe. Pomiń premie i dodatkowe przychody. Następnie spisz wszystkie oszczędności, które posiadasz: środki, które leżą na kontach, na lokatach czy w kopertach „na czarną godzinę”. Nie uwzględniaj pieniędzy, które odkładasz w ramach polis ubezpieczeniowych na życie. To taka niby-inwestycja, ale w gruncie rzeczy zabezpieczenie twojej rodziny na wypadek, gdyby – odpukać – zdarzyło się jakieś nieszczęście. Trzeci krok to spisanie długów: policz wszystkie kredyty, pożyczki od rodziny, limity kart kredytowych, debety, raty za komputer albo lodówkę, pożyczkę na samochód. Obok każdego z długów wpisz ratę, którą co miesiąc musisz spłacać. Nie uwzględniaj tu kredytu hipotecznego. Gotowe? Teraz sprawdź, na co wydajesz pieniądze. Jak to zrobić? Przykładowo ja zbieram wszystkie paragony ze sklepów, wydatki zaś dzielę na kilka części: osobno te na żywność, osobno na kosmetyki, chemię, odzież, na leki oraz lekarzy, a także na bilety, paliwo i inne cele związane z transportem. Oddzielnie sumuję również wydatki na przyjemności. Na koniec spisz wszystkie stałe rachunki: kredyt hipoteczny, opłatę za telefon, opłaty mieszkaniowe i za media, należność za kablówkę, internet itd.
59
OSZCZEDNOSCI.indb 59
2014-03-10 16:55:26
Jak inwestować i pomnażać oszczędności?
Sprawdź elastyczność wydatków Następnie musisz ustalić, na ile elastyczny jest twój domowy budżet. Czy posiadasz rezerwy, które mógłbyś przeznaczyć na inne cele, np. na systematyczne inwestowanie? Spisz obok siebie trzy sumy wydatków. Których jest najwięcej – czy więcej wydajesz na spłatę długów, na comiesięczne rachunki, czy może na życie? Jeśli wszystkie twoje rachunki stanowią „sztywne” wydatki – trudne do zmniejszenia z dnia na dzień – tym bardziej trzeba będzie się zastanowić nad poważnymi zmianami w domowym budżecie.
Porównaj wydatki z dochodami Porównaj trzy części wydatków ze stałymi dochodami. Jeśli wydatki są wyższe od dochodów, to będziesz musiał popracować nad tym, by bardziej racjonalnie nimi gospodarować. Jeżeli przeważają wpływy, ale tylko nieznacznie, również przydadzą się pewne zmiany w budżecie – pamiętaj, że powinien on pozwalać na systematyczne generowanie dodatkowych pieniędzy, które przeznaczysz na oszczędności i inwestowanie. Musi być zatem elastyczny, a nie dopięty na ostatni guzik.
Zracjonalizuj wydatki Nie ma powodu, byś całkowicie rezygnował z codziennych przyjemności. Chodzi o to, żebyś się zastanowił, jak możesz rozsądniej wydawać pieniądze – nie obniżać drastycznie poziomu życia, ale wydawać znacznie mniej. Jeśli w twoim budżecie występuje strukturalny deficyt (wydatki są wyższe od dochodów), pewnych wyrzeczeń nie da się uniknąć. Jeżeli zaś musisz zwiększyć nadwyżki dochodów, by budżet zyskał co najmniej 10–15% „luzu”, znalezienie dodatkowych pieniędzy możesz rozłożyć na kilka miesięcy, choćby po to, by sprawdzić, który system działa lepiej, a który gorzej.
60 www.samosedno.com.pl
OSZCZEDNOSCI.indb 60
2014-03-10 16:55:26
Podsumowanie Zanim zaczniesz inwestować, uporządkuj domowe finanse. Dopóki nie masz pewności, że w twoim domowym budżecie jest strukturalna nadwyżka dochodów nad wydatkami, która pozwala na systematyczne odkładanie pieniędzy, nie zabieraj się do budowania planów inwestowania. Bez zaprowadzenia porządku w rodzinnych finansach prędzej czy później pieniądze przeznaczone na inwestycje rozejdą się na łatanie bieżących dziur w budżecie. Zrób spis inwentarza i zbadaj elastyczność budżetu. Sprawdź, jaką część twoich wydatków stanowią sztywne opłaty, wynikające z koniecznych do zapłacenia rachunków lub długów, a jaka część to wydatki na życie. Kontroluj bieżące wydatki. Spróbuj założyć sobie dzienne limity na wydatki bieżące. Ustal je na takim poziomie, który odpowiada twoim obecnym wydatkom. Nie chodzi o to, żeby rezygnować z przyjemności, ale żeby wyznaczyć sobie limit na beztroskie wydawanie pieniędzy. Jeśli jednego dnia go przekroczysz, następnego dnia spróbuj go „dogonić”. Zarządzaj długami. W miarę możliwości postaraj się zamienić droższe kredyty na tańsze, żeby obniżyć miesięczne raty obciążające twój budżet. Zbuduj rezerwę finansową na nieprzewidziane wydatki. Chodzi o to, abyś w ramach nadwyżki w domowym budżecie wygospodarował pewną rezerwę, którą przeznaczysz na nieprzewidziane bądź też rzadkie, ale kosztowne wydatki. Ustal cele, na które chcesz odłożyć pieniądze. Po uporządkowaniu domowego budżetu oceń, ile mniej więcej pieniędzy potrzebujesz na spełnienie swoich marzeń i w jakim czasie musisz zgromadzić potrzebny kapitał.
OSZCZEDNOSCI.indb 68
2014-03-10 16:55:27
Słowniczek trudniejszych pojęć
Słowniczek trudniejszych pojęć Analiza fundamentalna – sposób obserwacji sytuacji finansowej spółki, który ma pozwolić na możliwie najbardziej rzetelną wycenę jej akcji. W ramach analizy fundamentalnej sprawdza się, jakie wyniki finansowe uzyskała spółka, ile gotówki generuje, ile wart jest jej majątek, jaki zysk przypada na akcję i w jakiej wysokości dywidendy spółka wypłaca akcjonariuszom. Analiza techniczna – analiza wykresów opartych na cenie giełdowej danej firmy, służąca do przewidywania przyszłych cen aktywów tej spółki notowanych na giełdach. Arkusz zleceń giełdowych – miejsce w systemie informatycznym giełdy, do którego napływają zlecenia kupna i sprzedaży akcji. Od zawartości arkusza zależy cena akcji danej spółki. Benchmark – punkt odniesienia, w stosunku do którego określa się efektywność inwestycji. Celem każdego zarządzającego jest pobić benchmark. W roli benchmarku występują przeważnie indeksy giełdowe bądź zespoły kilku indeksów albo też indeksy cen obligacji. Bessa – systematyczny spadek cen akcji, który prowadzi do ich skrajnego niedowartościowania. BRIC – potoczne określenie grupy państw rozwijających się, pochodzi od pierwszych liter nazw Brazylii, Rosji, Indii i Chin. C/WK (z ang. P/BV ratio) – wskaźnik określający, ile złotych – przy obecnej cenie giełdowej – trzeba zapłacić na giełdzie za złotówkę majątku firmy.
279
OSZCZEDNOSCI.indb 279
2014-03-10 16:55:39