Spis treści O autorce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
1. Korzyści płynące z NLP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 2. Jak preferencja wzrokowa, słuchowa lub kinestetyczna wpływa na twoje wybory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 3. Metaprogramy, czyli bardziej osobiste reprezentacje, i ich znaczenie . . . 48 4. Ogół i szczegół na poziomach logicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 5. Dogadywanie się z innymi ludźmi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 6. Wyznaczanie celów w duchu NLP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 7. Przezwyciężanie ograniczających przekonań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 8. Pewność siebie i swoich zasobów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 9. Przezwyciężanie lęku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 10. Modelowanie – przejmowanie umiejętności od innych . . . . . . . . . . . . . . . . 155 11. Jak uczciwie wpływać na innych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167 12. Konstruktywna informacja zwrotna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 13. Połączenie umysłu i ciała . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 14. Strategie osiągania sukcesu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
NLP w wiczeniach.indd 3
2014-04-29 10:50:52
5
Dogadywanie się z innymi ludźmi
Jedna z zasad NLP mówi, że za każdą interakcją stoi pozytywna intencja. Chcesz dogadywać się z innymi, mieć z nimi dobry kontakt – ale jak tego dokonać w przypadku osób przetwarzających świat zupełnie inaczej? Sposób interakcji z ludźmi został zaprogramowany przez przekonania i wartości, tożsamość i umiejętności każdego człowieka, a także przefiltrowany przez reprezentacje WSK i metaprogramy, które również są ci już znane.
Nawiązywanie dobrego kontaktu Kontaktem nazywa się w NLP sposób interakcji z innymi. Dobry kontakt jest wtedy, kiedy czujesz harmonię z drugą osobą, rozumiesz ją (a ona – ciebie) i lubisz przebywać w jej towarzystwie. Zły kontakt (lub brak kontaktu) zachodzi wówczas, gdy czujesz się niekomfortowo, jesteś nierozumiany i nielubiany. Jeżeli kontakt jest dobry, czujesz się dobrze, ale możesz nie zdawać sobie sprawy dlaczego. Natomiast w przypadku braku dobrego kontaktu nie tylko czujesz się nieswojo, lecz także nie znasz powodu takiego stanu rzeczy. Skoro kontakt może się nawiązywać nieświadomie, uświadom go sobie – dzięki temu będziesz wiedzieć, jak go osiągać. W kontakcie z drugim człowiekiem ty sam jesteś częścią komunikatu. Komunikat to coś, co ktoś od ciebie bierze, bez względu na twoją intencję. A to oznacza, że jeśli mowa ciała lub ton głosu nie pasują do tego, co mówisz, komunikat będzie zniekształcony. Czy wiesz, że za 93 proc. komunikacji odpowiadają mowa ciała i ton głosu, a na zaledwie 7 proc. składają się użyte słowa? Możesz z tym poeksperymentować w następnym ćwiczeniu.
Dogadywanie się z innymi ludźmi
NLP w wiczeniach.indd 83
83
2014-04-29 10:51:01
Ćwiczenie 39 Przeczytaj poniższe zdanie normalnym głosem, stojąc lub siedząc w naturalnej pozycji, tak jak teraz: „Nie rozumiem, co do mnie mówisz”. Teraz wypowiedz je jeszcze raz na następujące sposoby: powoli, z naciskiem na „co”, szybko, z naciskiem na „do”, niskim tonem, z naciskiem na „mnie”, wysokim tonem, z naciskiem na „mówisz”, z rękami na biodrach, z uśmiechem, z ręką pod podbródkiem, ze zmarszczonymi brwiami, z głową przechyloną na bok, patrząc w bok, z naciskiem na „nie”, patrząc w dół, z naciskiem na „rozumiem”, patrząc w górę. Tę listę można wydłużać w nieskończoność, ale wiadomo, o co chodzi, prawda? Te same słowa zyskują zupełnie inne znaczenie, a kontakt z drugim człowiekiem zależy od sposobu ich wypowiadania. W dobie biznesu na skalę światową, gdy tak wiele komunikatów przekazuje się za pomocą e-maili i SMS-ów, istnieje ryzyko utraty umiejętności społecznych potrzebnych w komunikacji twarzą w twarz. Można nieumyślnie dawać komunikat inny od zamierzonego.
Zwykle dążysz do towarzystwa ludzi podobnych do ciebie, z którymi nawiązałeś dobry kontakt i masz wspólne doświadczenia. Musisz się jednak dogadywać z osobami różniącymi się od ciebie, a to wymaga pracy. Pamiętaj, że elastyczność to kluczowy element NLP – i właśnie ona, w połączeniu z wiedzą na temat reprezentacji WSK oraz metaprogramów, pozwala niezauważenie dopasowywać się do osób przetwarzających informacje w inny sposób, mających odmienne doświadczenia życiowe, a co za tym idzie – przekonania i wartości. Poza elastycznością w dobrym kontakcie liczy się zaciekawienie mapą świata drugiego człowieka, być może różną od twojej. Jeśli zachowasz otwarty umysł i bę-
84
NLP w wiczeniach.indd 84
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:01
dziesz ciekawy pozytywnej intencji drugiej osoby, masz szansę nawiązać dobry kontakt – nawet z ludźmi, z którymi na pierwszy rzut oka bardzo mało cię łączy.
DOPASOWANIE Czasami dobry kontakt jest potrzebny do tego, aby wpłynąć na innych: dzieci, pracowników, członków zespołu pracowników, drużyny sportowej, komisji itp. Dzięki umiejętnościom opisanym w tej książce nauczysz się uczciwie wpływać na innych poprzez dopasowanie. Dopasowanie to decyzja o użyciu tego samego systemu wewnętrznej reprezentacji i tych samych metaprogramów, które stosuje druga osoba – po to, żeby zidentyfikowała cię jako podobnego do siebie, mówiącego podobnym językiem oraz podzielającego jej przekonania i wartości. Rozdziały 2 i 3 skupiały się na zrozumieniu reprezentacji WSK i metaprogramów. Dzięki wsłuchaniu się w sposób myślenia drugiego człowieka można sformułować swój komunikat do niego w taki sposób, aby poczuł z rozmówcą swego rodzaju połączenie. Teraz już wiesz, że jeśli dopasujesz się do kogoś pod względem mowy ciała i sposobu mówienia, to połączenie będzie skuteczne, a ty zyskasz wszelkie szanse na nawiązanie dobrego kontaktu.
Ćwiczenie 40 Co zauważasz, kiedy patrzysz na dwoje ludzi będących w dobrym kontakcie? Co widzisz?
Co słyszysz?
Co czujesz?
Dogadywanie się z innymi ludźmi
NLP w wiczeniach.indd 85
85
2014-04-29 10:51:01
Ćwiczenie 41 Czy jest ktoś, z kim chciałbyś się lepiej dogadywać? Najpierw zastanów się, dlaczego tego chcesz i jaki jest twój cel. Zapisz go poniżej. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Pomyśl o tej osobie i zapisz jej imię. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Zastanów się nad obszarami wymagającymi pracy – przypomnij sobie, co wiesz o preferencji WSK i metaprogramach. Mam preferencję wzrokową/słuchową/kinestetyczną (zakreśl odpowiednią). Ona/on ma preferencję wzrokową/słuchową/kinestetyczną (zakreśl odpowiednią). Jak mógłbyś zmienić swoje słowa, aby komunikować się w sposób zrozumiały dla tej osoby? Zastanów się nad określeniami, które pasowałyby do jej preferencji. Zapisz je poniżej. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Teraz zastanów się nad metaprogramami i ponownie zakreśl odpowiednie. Przeważnie stosuję filtr do/od. Ona/on przeważnie stosuje filtr do/od. Jeśli są to różne filtry, jak mógłbyś formułować swoje myśli, aby dopasować się do preferencji tej osoby?
86
NLP w wiczeniach.indd 86
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:01
_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Zwykle stosuję filtr dopasowania/niedopasowania. Ona/on przeważnie stosuje filtr dopasowania/niedopasowania. Różnica w tym zakresie może być źródłem konfliktu. Jeśli jedno z was lubi się zgadzać, a drugie woli znajdować w komunikacie to, co w nim nie gra, powstaje uczucie dyskomfortu. Jak mógłbyś się dopasować do preferencji tej osoby? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Zwykle jestem zorientowany na ogół/szczegół. Ona/on zwykle jest zorientowana/zorientowany na ogół/szczegół. Jeśli jedno z was lubi zwracać uwagę na szczegóły, a drugie tego unika, może wam być trudno się porozumieć. Jak mógłbyś wejść na bardziej ogólny lub zejść na bardziej szczegółowy poziom komunikacji, aby dopasować się do drugiej osoby? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________
Dogadywanie się z innymi ludźmi
NLP w wiczeniach.indd 87
87
2014-04-29 10:51:01
_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Przeważnie stosuję filtr opcji/procedur. Ona/on przeważnie stosuje filtr opcji/procedur. Jeśli jedno z was lubi mieć wybór, a drugie preferuje podejście typu „krok po kroku” – bez zbyt wielu wariantów, które rozpraszają uwagę – może to prowadzić do frustracji i nieporozumień. Jak mógłbyś dzięki tej wiedzy usprawnić waszą komunikację? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Mój punkt odniesienia jest zwykle wewnętrzny/zewnętrzny. Jej/jego punkt odniesienia jest zwykle wewnętrzny/zewnętrzny. Jeśli różnicie się pod tym względem, to niewykluczone, że powinieneś zasocjować się z punktem odniesienia tej osoby i formułować myśli tak, aby to, co mówisz, wydało jej się bliskie. Jak mógłbyś tego dokonać? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________
88
NLP w wiczeniach.indd 88
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:01
13 Połączenie umysłu i ciała Sportowcy często mówią, że w sporcie różnica między sukcesem a porażką kryje się między uszami. Innymi słowy: wszystko odbywa się w mózgu, w ramach procesu myślenia. Ta zasada sprawdza się we wszystkich obszarach życia. W NLP umysł i ciało postrzega się jako części składowe jedności. Te części oddziałują na siebie nawzajem. Odczucia można zmienić za sprawą myśli, a to, co dzieje się w ciele, wpływa na myśli. Kiedy zmienia się jeden element całości, automatycznie zmienia się też ten drugi. W tym rozdziale poznasz sposoby na usprawnienie ciała poprzez ćwiczenia fizyczne. Dowiesz się, jak wykorzystywać powiązanie ciała i myśli do tego, by prowadzić zdrowy tryb życia i mieć takie ciało, jakie chcesz.
Neurolingwistyczne programowanie to studium struktury doskonałości. Sposób myślenia wpływa na to, co mówisz i robisz. Chcesz robić coś lepiej? Najpierw musisz zmienić sposób myślenia. Jeśli zawsze będziesz robić to, co zawsze robiłeś do tej pory, zawsze uzyskasz to, co zawsze uzyskiwałeś do tej pory. Aby poprawić wyniki w sporcie, zmień sposób myślenia oraz to, co robisz. Twój umysł i ciało to jedność. Każda twoja myśl nadaje przez neuroprzekaźniki do najdalszych komórek w ciele, a organy wewnętrzne są w stanie wyprodukować takie same neuroprzekaźniki, jakie masz w mózgu. Umysł i ciało działają wspólnie, jako zintegrowana całość.
192
NLP w wiczeniach.indd 192
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:13
Ćwiczenie 76 Na ile pewnie – w skali od 1 do 10 – się teraz czujesz?
q
Otrząśnij się lekko, wstań, wyprostuj się, unieś głowę i popatrz prosto przed siebie. Jak pewnie się teraz czujesz?
q
Jaką różnicę zauważyłeś, kiedy zmieniłeś postawę ciała? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________
Gra wewnętrzna [Gra wewnętrzna] rozgrywa się w umyśle gracza przeciwko chwilowym zaburzeniom koncentracji, nerwowości, wątpieniu w samego siebie i potępianiu siebie. W skrócie: rozgrywa się ją, aby przezwyciężyć wszystkie nawyki umysłowe, które hamują nas w osiąganiu doskonałości7. W. Timothy Gallwey
Timothy Gallwey – piszący o „wewnętrznej grze w tenisa”, „wewnętrznym narciarstwie” i „wewnętrznej grze w golfa” – nakłania czytelników, aby stali się świadomie nieświadomi i pozostawili skomplikowany proces myślenia poza równaniem. Dzięki temu umysł i ciało stają się jednością, a funkcje ciała mogą działać automatycznie, bez zakłóceń ze strony myśli. Autor zachęca zwłaszcza do tego, by nie oceniać: „Kiedy umysł jest wolny od wszelkiej myśli bądź oceny, staje się nieruchomy i doskonale działa jako lustro”.
7
W. Timothy Gallwey, Tenis. Wewnętrzna gra, tłum. zbiorowe, Wydawnictwo ParaFraza, Pszczyna 2007.
Połączenie umysłu i ciała
NLP w wiczeniach.indd 193
193
2014-04-29 10:51:13
Ćwiczenie 77 To ćwiczenie pokaże ci, jak przełożyć idee Gallweya na praktykę. Najpierw sprawdź, jak się czujesz w swoim ciele. Oceń napięcie mięśni barków, pleców, bioder, ramion i nóg w skali 1–10. Cyfra 1 oznacza brak napięcia, a 10 – bardzo duże napięcie.
Następnie po prostu zamknij oczy i przestań myśleć. Wyobraź sobie własne myśli jako motyle lub ptaki – coś, co może odlecieć. Po prostu odpraw myśli z umysłu. Zrób to kilkakrotnie. Wydłużaj czas, przez jaki udaje ci się zachować spokój umysłu. Skup się na oddechu. Myśl o nim, gdy wdychasz i wydychasz powietrze. Zauważ rytm. Może ci w tym pomóc otwieranie dłoni podczas wydechu i zamykanie ich podczas wdechu. Zwróć uwagę na to, czy twój brzuch rozszerza się przy wdechu i kurczy przy wydechu. Połóż ręce na brzuchu i sprawdź to. Będziesz oddychał skuteczniej, jeśli wciągniesz brzuch na etapie wydechu i pozwolisz mu się rozszerzyć, wdychając powietrze. Teraz ponownie przyznaj napięciu swoich mięśni punkty od 1 do 10.
194
NLP w wiczeniach.indd 194
q
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:13
Co zauważyłeś podczas tego ćwiczenia? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Jak mógłbyś to wykorzystać w celu zarządzania swoim stanem w pracy, w domu lub podczas uprawiania sportu? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________
W części sportów można wykorzystać oddech w celu poprawy wyniku, np. wdychać powietrze podczas brania zamachu i wydychać je w trakcie uderzania piłki. Zastanów się, jak mógłbyś użyć prawidłowego oddechu w sporcie, który uprawiasz. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________
Połączenie umysłu i ciała
NLP w wiczeniach.indd 195
195
2014-04-29 10:51:13
Aby uzyskać możliwie najlepsze wyniki, musisz uwierzyć, że masz potencjał, że już teraz dysponujesz zasobami potrzebnymi w danym sporcie. To fundamentalna zasada NLP: „Już teraz masz wszystkie zasoby potrzebne do zrobienia lub nauczenia się dowolnej rzeczy – a jeśli ktoś inny to potrafi, możesz się tego nauczyć poprzez coaching i modelowanie doskonałości”. Musisz również zdecydować, że to zrobisz – i uwierzyć, że potrafisz. Uwierz: najlepsze jest w tobie. Twój umysł nieświadomy pozwala ciału oddychać, poruszać się i reagować na temperaturę; podczas uprawiania sportu podbiegasz przecież do piłki lub kopiesz ją instynktownie – bez świadomych, ukierunkowanych na to procesów myślowych. Aby jednak uzyskać inny, lepszy wynik, nieświadomość musi zostać uświadomiona, tak abyś mógł ją przeanalizować, a następnie zmienić niekonstruktywne, ograniczające przekonania. Zacznij od eksperymentów, które pokażą ci, jak skutecznie twój umysł kontroluje ciało.
Ćwiczenie 78 Możesz ułatwić sobie to ćwiczenie: poproś kogoś, aby czytał ci polecenia na głos, podczas gdy ty będziesz je wykonywał. Stań i wyciągnij do przodu prawą rękę. Wskaż palcem przed siebie. Z twarzą skierowaną przed siebie przenieś wyprostowane ramię jak najdalej w bok, a jeśli możesz – nawet w tył. Zwróć uwagę na punkt, którego dosięgasz palcem. Na co teraz wskazujesz? _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Zamknij oczy i powtórz ćwiczenie. Tym razem wizualizuj (wyobrażaj) sobie, że sięgasz jeszcze dalej – nadal zrelaksowany, w komfortowej pozycji.
196
NLP w wiczeniach.indd 196
www.samosedno.com.pl
2014-04-29 10:51:14