Spis treƑci Od Autora ..........................................................................................................................................6 1. Wymowa (UƩale) .......................................................................................................................... 7 1.1. Alfabet norweski ........................................................................................................................ 7 1.2. KlasyÞkacja samogųosek ............................................................................................................. 8 1.3. Wymowa samogųosek norweskich. ............................................................................................ 9 1.4. DųugoƑđ samogųosek ................................................................................................................. 10 1.5. PoųČczenia samogųoskowe (dyŌonogi). .................................................................................... 10 1.6. Spóųgųoski ................................................................................................................................. 11 1.7. Spóųgųoski nieme (niewymawiane)........................................................................................... 12 1.8. Akcent wyrazowy ..................................................................................................................... 12 1.9. Tonemy ..................................................................................................................................... 13 2. Rodzajnik (ArƟkkel) ..................................................................................................................... 15 2.1. Rodzajnik nieokreƑlony............................................................................................................. 15 2.2. Opuszczenie rodzajnika nieokreƑlonego .................................................................................. 16 2.3. Rodzajnik okreƑlony ................................................................................................................. 16 2.4. Porównanie rodzajnika nieokreƑlonego i okreƑlonego ............................................................. 17 2.5. UǏycie rodzajnika okreƑlonego ................................................................................................. 17 2.6. Opuszczenie rodzajnika okreƑlonego ....................................................................................... 17 2.7. Podwójne okreƑlenie. ............................................................................................................... 18 2.8. Konstrukcja prostego okreƑlenia .............................................................................................. 19 2.9. KlasyÞkacja rodzajników........................................................................................................... 19 3. Rzeczownik (SubstanƟv) ............................................................................................................. 22 3.1. Rodzaj gramatyczny rzeczownika. ............................................................................................ 22 3.2. Koŷcówki rzeczowników wskazujČce na rodzaj gramatyczny rzeczownika. ............................. 22 3.3. Forma nieokreƑlona rzeczownika. ............................................................................................ 23 3.4. Forma okreƑlona rzeczownika. ................................................................................................. 24 3.5. Liczba rzeczownika. .................................................................................................................. 24 3.6. Rzeczowniki uǏywanie jedynie w liczbie pojedynczej............................................................... 27 3.7. Rzeczowniki uǏywane jedynie w liczbie mnogiej...................................................................... 28 3.8. Przypadki rzeczownika. ............................................................................................................ 28 3.9. Rzeczowniki zųoǏone. ................................................................................................................ 30 3.10. Homonimy.............................................................................................................................. 31 3.11. Rzeczownik + przyimek .......................................................................................................... 32 3.12. Wybrane nazwy paŷstw i ich mieszkaŷcy .............................................................................. 35 4. Zaimek (Pronomen) ..................................................................................................................... 39 4.1. Zaimki osobowe. ...................................................................................................................... 39 4.2. Zaimki dzierǏawcze ................................................................................................................... 40 4.3. Zaimki wskazujČce .................................................................................................................... 42 4.4. Zaimki wzglħdne....................................................................................................................... 45 4.5. Zaimki zwrotne ......................................................................................................................... 46 4.6. Zaimek wzajemny ..................................................................................................................... 47 4.7. Zaimki pytajČce ........................................................................................................................ 47 4.8. Zaimki nieokreƑlone ................................................................................................................. 49
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
norweski 17.05.indd 3
3
2012-05-27 16:56:16
5. Przyimek (Preposisjoner) ............................................................................................................ 58 5.1. Przyimki proste......................................................................................................................... 58 5.2. Przyimki okreƑlajČce czas ......................................................................................................... 75 5.3. Przyimki zųoǏone....................................................................................................................... 76 5.4. Przyimki zroƑniħte .................................................................................................................... 78 5.5. WyraǏenia przyimkowe ............................................................................................................ 79 5.6. Przyimek na koŷcu zdania ........................................................................................................ 82 6. Liczebnik (Tallord)........................................................................................................................ 86 6.1. Liczebniki gųówne ..................................................................................................................... 86 6.2. Liczebniki en/ei/eƩ................................................................................................................... 87 6.3. Formy: hundrer oraz tusener ................................................................................................... 88 6.4. Liczebniki: en null (zero), en million (milion), en milliard (miliard) .......................................... 88 6.5. Liczebniki porzČdkowe ............................................................................................................. 89 6.6. Forma: andre/annen ................................................................................................................ 90 6.7. Formy: annenhver/hver annen, hver tredje, hver łerde ......................................................... 90 6.8. Formy: nest beste, tredje beste, łerde beste .......................................................................... 90 6.9. Liczebniki uųamkowe ................................................................................................................ 90 6.10. Formy: halvannen/en og en halv, halvannet/et og et halvt ................................................... 91 6.11. Liczebniki: 1/2, 1/3, 1/4, 2/5 .................................................................................................. 91 6.12. OkreƑlanie daty ...................................................................................................................... 92 6.13. Dziaųania matematyczne ........................................................................................................ 92 7. Przymiotnik (AdjekƟv) ................................................................................................................. 94 7.1. Forma nieokreƑlona przymiotnika............................................................................................ 94 7.2. Forma okreƑlona przymiotnika................................................................................................. 95 7.3. Deklinacja sųaba i mocna .......................................................................................................... 95 7.4. Nieregularna odmiana przymiotników ..................................................................................... 95 7.5. Stopniowanie przymiotników................................................................................................. 101 7.6. Nieregularne stopniowanie przymiotników ........................................................................... 102 7.7. Stopniowanie przymiotników – forma opisowa ..................................................................... 104 7.8. Porównania ............................................................................................................................ 105 8. Przysųówek (Adverb) .................................................................................................................. 109 8.1. Przysųówki miejsca ................................................................................................................. 109 8.2. Przysųówki czasu ..................................................................................................................... 111 8.3. Przysųówki okreƑlajČce rodzaj i sposób................................................................................... 113 8.4. Przysųówki okreƑlajČce stopieŷ oraz miarħ ............................................................................. 113 8.5. Przysųówki pytajČce ................................................................................................................ 115 8.6. Przysųówki wskazujČce ........................................................................................................... 115 8.7. Przysųówki nieokreƑlone ......................................................................................................... 115 8.8. Przysųówki wyraǏajČce niepewnoƑđ, przypuszczenie .............................................................. 116 8.9. Przysųówki negujČce ............................................................................................................... 116 8.10. Przysųówki wyraǏajČce przeciwieŷstwo ................................................................................ 117 8.11. Przysųówki podkreƑlajČce ..................................................................................................... 117 8.12. Przysųówki pozostaųe ............................................................................................................ 117 4
norweski 17.05.indd 4
2012-05-27 16:56:16
8.13. Stopniowanie przysųówków.................................................................................................. 117 8.14. Nieregularne stopniowanie przysųówków ............................................................................ 118 8.15. Stopniowanie przysųówków miejsca..................................................................................... 118 9. Czasownik (Verb) ....................................................................................................................... 120 9.1. Czas teraǍniejszy (Presens) ..................................................................................................... 120 9.2. Tryb rozkazujČcy ..................................................................................................................... 122 9.3. Czas przeszųy – Preteritum ..................................................................................................... 123 9.4. Czasowniki sųabe (regularne) ................................................................................................. 124 9.5. Czasowniki mocne (nieregularne) .......................................................................................... 129 9.6. Pary czasownikowe ................................................................................................................ 135 9.7. Czasowniki posiųkowe............................................................................................................. 137 9.8. Czasowniki modalne............................................................................................................... 139 9.9. Imiesųów czasu teraǍniejszego ............................................................................................... 141 9.10. Imiesųów czasu przeszųego ................................................................................................... 142 9.11. Czas przeszųy – Perfektum .................................................................................................... 142 9.12. Czas przeszųy – Pluskvamperfektum ..................................................................................... 144 9.13. Formy czasów przeszųych ..................................................................................................... 145 9.14. Czas przyszųy – Futurum ....................................................................................................... 145 9.15. Tryb przypuszczajČcy – KonjunkƟv ....................................................................................... 148 9.16. Tryb warunkowy – Kondisjonalis .......................................................................................... 148 9.17. Strona bierna – Passiv .......................................................................................................... 149 9.18. Czasowniki z koŷcówkČ -s bez znaczenia strony biernej (Verba deponenƟa) ...................... 152 9.19. Czasowniki zwrotne.............................................................................................................. 153 9.20. Czasowniki nieosobowe ....................................................................................................... 154 9.21. Czasowniki zųoǏone............................................................................................................... 154 9.22. Mowa zaleǏna ...................................................................................................................... 156 10. Spójnik (Konjunksjoner) ........................................................................................................... 163 10.1. Spójniki wspóųrzħdne ........................................................................................................... 163 10.2. Spójniki podrzħdne............................................................................................................... 164 10.3. Przykųady uǏycia wybranych spójników ................................................................................ 165 11. Elementy zdania (Setningselementer) ...................................................................................... 168 11.1. Podmiot................................................................................................................................ 168 11.2. Zaimek det jako podmiot ..................................................................................................... 168 11.3. Orzeczenie ............................................................................................................................ 169 11.4. Dopeųnienie .......................................................................................................................... 169 12. Skųadnia (OrdsƟlling) ............................................................................................................... 170 12.1. Szyk wyrazów w zdaniu prostym .......................................................................................... 170 12.2. Szyk wyrazów w zdaniach pytajČcych................................................................................... 170 12.3. Szyk wyrazów w zdaniach podrzħdnie zųoǏonych ................................................................. 171 12.4. Miejsce przeczenia ikke w zdaniu......................................................................................... 171 Klucz do đwiczeŷ............................................................................................................................ 174 Tabele ........................................................................................................................................... 177
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
norweski 17.05.indd 5
5
2012-05-27 16:56:16
2. RODZAJNIK
Rozdziaï 1.
Wymowa (Uttale)
1.1. Alfabet norweski Aa [a:]
Kk [kࠪ:]
Uu [ࡠ:]
Bb [be:]
Ll [el:]
Vv [ve:]
Cc [se:]
Mm [࠱m:]
Ww [dࠪbelt-ve:]
Dd [de:]
Nn [࠱n:]
Xx [࠱ks]
Ee [e:]
Oo [u:]
Yy [y:]
Ff [࠱f:]
Pp [pe:]
Zz [s࠱t]
Gg [ge:]
Qq [kࡠ]
Ææ [æ:]
Hh [ho:]
Rr [ær]
Øø [ø:]
Ii [i:]
Ss [࠱s]
Åå [o:]
Jj [je:]
Tt [te:]
1.2. KlasyÞkacja samogïosek samogųoski krótkie
samogųoski dųugie
dǍwiħk
pisownia
dǍwiħk
pisownia
[a]
a
[a:]
a
[࠱]
e
[e:]
e
[]ګ
e
[i:]
i
[ࡁ]
i
[u:]
o
1. o
[ࡠ:]
u
[ࡡ]
2. u [अ]
u
[y:]
y
[y]
y
[æ:]
1.æ
[æ]
1. æ
[ø:]
2.e ø
2. e
www.jezykiobce.pl
norweski 17.05.indd 7
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
7
2012-05-27 16:56:16
NORWESKI GRAMATYKA
samogųoski krótkie [œ]
samogųoski dųugie ø
[ࠪ:]
1. å 2. o
[ࠪ]
1. å 2. o
1.3. Wymowa samogïosek norweskich DǍwiħk
zapis
przykųad
transkrypcja
opis
[a]
a
haƩ (kapelusz)
[hat]
zbliǏone do polskiego [a]
kaƩ (kot)
[kat]
dag (dzieŷ)
[da:g]
dame (kobieta, dama)
[da:m]ګ
[a:]
a
[࠱]
e
vende (obracađ)
[v࠱n:]ګ
zbliǏone do polskiego [e]
[e:]
e
edel (szlachetny) se (widzieđ)
[e:dl]
znacznie dųuǏsze niǏ polskie [e]
beholde (trzymađ)
[bګhࠪl:]ګ
hane (kogut)
[ha : n]ګ
[]ګ
e
[se:] zredukowane, nieakcentowane, znacznie sųabsze niǏ polskie [e]
[ࡁ]
i
miƩ (mój)
[mࡁt]
krótkie polskie [i]
[i:]
i
krise (kryzys)
[kri:s]ګ
znacznie dųuǏsze niǏ polskie [i], kČciki warg cofniħte do tyųu
[y]
y
hyƩe (domek letniskowy)
[hyt:]ګ
zbliǏone do polskiego [i], wargi zaokrČglone bardziej niǏ do [u], dǍwiħk krótki
[y:]
y
fyr (ogieŷ)
[fy:r]
zbliǏone do polskiego [i], wargi zaokrČglone bardziej niǏ do [u], dǍwiħk dųugi
[œ]
ø
mørk (ciemny)
[mœrk]
krótkie [e] z zaokrČgleniem warg do [o], dǍwiħk bardzo zbliǏony do niemieckego ö
[ø:]
ø
død (smierđ)
[dø:d]
død (martwy)
[dø:]
dųugie [e] z zaokrČgleniem warg do [o], dǍwiħk bardzo zbliǏony do niemieckego ö
hull (dziura)
[hࡠl]
guƩ (chųopak)
[gࡠt]
[ࡠ]
8
dųuǏsze niǏ polskie [a]
u
krótkie [y] z zaokrČgleniem warg wiħkszym niǏ do [u], dǍwiħk zbliǏony do niemieckiego ü
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
norweski 17.05.indd 8
2012-05-27 16:56:16
1. WYMOWA
DǍwiħk
zapis
przykųad
transkrypcja
opis
[ࡠ:]
u
tur (podróǏ)
[tࡠ:r]
hus (dom)
[hࡠ:s]
dųugie [y] z zaokrČgleniem warg wiħkszym niǏ do [u], dǍwiħk zbliǏony do niemieckiego ü
1.o
rom (pokój)
[rࡡm]
krótkie polskie [u]
2.u
dum (gųupi)
[dࡡm]
o
bok (ksiČǏka)
[bu:k]
blod (krew)
[blu:d]
1.å
åƩe (osiem)
[ࠪt:]ګ
2.o
lokk (przykrywka)
[lࠪk]
[ࡡ]
[u:]
[ࠪ]
[ࠪ:]
[æ]
[æ:]
1.å
båt (ųódǍ)
[bࠪ:t]
2.o
tog (pociČg)
[tࠪ:g]
dųugie polskie [u]
krótkie polskie [o]
dųugie polskie [o]
1.æ
lærd (uczony)
[læ]
2.e
vert (gospodarz)
[væ]
krótkie otwarte [e] zbliǏone do angielskiego dǍwiħku [a] w wyrazach: cat, hat, bat
1.æ
være (byđ)
[væ:re]
dųugie otwarte [e] zbliǏone do [a]
2.e
der (tam)
[dæ:r]
Literħ „u” wymawiamy jako [ࡠ] albo jako [ࡡ]. JeƑli litera „u” stoi przed dwiema lub wiħcej spóųgųoskami, to w wiħkszoƑci przypadków wymawiana jest jako [ࡠ], np.: duŌ [dࡠŌ], rundt [rࡠnt], luŌ [lࡠŌ]. JeƑli natomiast litera „u” stoi przed poųČczeniem „k” z innČ spóųgųoskČ, bČdǍ przed „ng”, „nk”, „m(m)”, to w wiħkszoƑci przypadków wymawiana jest jako [ࡡ], np.: sukker [sࡡk:ګr], lukt [lࡡkt], bukse [bࡡks]ګ, drukne [drࡡkn]ګ, dum [dࡡm], hummer [hࡡm:ګr]. Istnieje jednak wiele wyjČtków od tej reguųy, np.: frukt [frࡠkt], summe [sࡠm:]ګ, gummi [gࡠm:ࡁ].
Literħ „o” wymawiamy jako [ࡡ] albo jako [ࠪ]. Nie jest moǏliwe podanie przejrzystych i jasnych reguų wymowy tej samogųoski. Doradzam, aby uczyđ siħ na pamiħđ wymowy kaǏdego wyrazu z tČ literČ. rom [rࡡm], kost [kࡡst], ost [ࡡst] ale: kom [kࠪm], som [sࠪm], post [pࠪst]
Literħ „e” stojČcČ przed: „r”, „rn”, „rl” oraz „rd” wymawiamy jako [æ:], np.: her [hæ:r], der [dæ:r], jern [jæ:ࡊ], perle [pæ:ࡄ]ګ, ferdig [fæ:ࠬࡁ]. Istnieje jednak wiele wyjČtków od tej reguųy: mer [me:r], ßere [ße:r ]ګoraz wszystkie czasowniki z koŷcówkČ –ere (nominere, analysere).
www.jezykiobce.pl
norweski 17.05.indd 9
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
9
2012-05-27 16:56:16
Rozdziaï 5.
Przyimek (Preposisjoner)
Przyimki sČ wyrazami niesamodzielnymi, sČ nieodmienne i stanowiČ nierozerwalnČ czħƑđ znaczeniowČ z rzeczownikiem lub zaimkiem. Zadaniem przyimków jest ųČczenie róǏnych wyrazów w zwiČzki skųadniowe. Jħzyk norweski charakteryzuje siħ mnogoƑciČ wystħpujČcych w nim przyimków. Poprawne uǏycie przyimków zwykle przysparza wiele trudnoƑci osobom uczČcym siħ jħzyka norweskiego. Jest to spowodowane tym, iǏ nie jest moǏliwe podanie jasnych i przejrzystych reguų ich stosowania. Dlatego teǏ przyimków norweskich naleǏy siħ uczyđ poprzez przyswajanie przykųadów ich uǏycia w konkretnych kontekstach i sytuacjach. Przyimki norweskie moǏna podzieliđ na dwie grupy: proste i zųoǏone. W jħzyku norweskim wystħpujČ równieǏ liczne wyraǏenia przyimkowe, które zostanČ omówione w dalszej czħƑci tego rozdziaųu. Przyimki proste
Przyimki zųoǏone
angående, av, bak, bakpå, bakenfor, bakom, bakved, blant, borteƩer, borƟ, borƟmot, bortmed, bortom, bortover, bortpå, bortunder, bortved, eƩer, for, foran, forbi, foruten, fra, fremfor/framfor, fremover/ framover, frempå/frampå, før, gjennom, hinsides, hos, i, iblant, ifølge, igjennom, imellom, imot, inn, innen, innenfor, inni, inniblant, innigjennom, innimellom, innmed, innom, innover, innpå, innƟl, innunder, innved, langs, langseƩer, langsmed, med, mellom, mot, ned, nedenfor, nedi, nedmed, nedom, nedover, nedpå, nedved, nordenfor, nordenfra, nordover, nær, om, omkring, omtrent, opp, oppeƩer, oppi, oppom, oppover, oppƟl, oppved, oppunder, oppå, ovenfor, ovenfra, over, overfor, per, på, rundt, siden, sønnenfor, sønnenfra, sønnenom, sørover, Ɵl, tross, under, unna, unntaƩ, uten, utenfor, utenom, utenpå, uƞor, uƟ, utover, utpå, utved, ved, vedrørende, vestenfor, vestenfra, vestover, via, østenfor, østover
i anledning av, på grunn av, av hensyn Ɵl, med hensyn Ɵl, ved hjelp av, i løpet av, i kraŌ av, under forutsetning, i henhold Ɵl, for... siden, i nærheten av, ved siden av, for...skyld, i stedet for/istedenfor, i Ɵlfelle av, trass i/Ɵl tross for, på vegne av
Z powodu ograniczonej objħtoƑci niniejszej ksiČǏki niemoǏliwe jest omówienie wszystkich przyimków wystħpujČcych w jħzyku norweskim. Dlatego teǏ poniǏej zostanČ omówione najczħƑciej wystħpujČce przyimki proste oraz zųoǏone.
5.1. Przyimki proste angående
w znaczeniu „odnoƑnie, co siħ tyczy”: Han ringer angående en annonse (On dzwoni w sprawie ogųoszenia)
av
w stronie biernej: Brevet ble skrevet av meg (List zostaų napisany przeze mnie) Denne boken ble oversaƩ Ɵl polsk av A. Jansen (Ta ksiČǏka zostaųa przetųumaczona na jħzyk polski przez A. Jansen)
58
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
norweski 17.05.indd 58
2012-05-27 16:56:19
5. PRZYIMEK
ඵ
przy wyraǏeniach „av fødsel” oraz „av natur”: Jeg er polakk av fødsel (Jestem Polakiem [od urodzenia]) Han er veldig snill av natur (On jest miųy z natury)
ඵ
przy podawaniu iloƑci: Hun Þkk bare en liten del av pengene (Ona otrzymaųa tylko maųČ czħƑđ pieniħdzy) Jeg Þkk halvparten av deƩe (Dostaųem poųowħ tego)
ඵ
coƑ jest czħƑciČ czegoƑ: MålƟdet bestod av brød (Posiųek skųadaų siħ z chleba) Jeg spiste en stor del av kaken (Zjadųem duǏČ czħƑđ ciasta) Jeg Þkk en del av beløpet (Otrzymaųem czħƑđ kwoty)
ඵ
przy opisywaniu ruchu, przemieszczania siħ z jakiegoƑ miejsca: Hun drog av gårde i går (Ona wyjechaųa stČd wczoraj)
ඵ
przy podawaniu przynaleǏnoƑci, zwiČzku: Denne boka er av Anna (To jest ksiČǏka Anny) En venn av meg (Mój przyjaciel)
ඵ
przy podawaniu pochodzenia, Ǎródųa, poczČtku: Olaf av Edinburgh (Olaf z Edenburga) Jeg leser et dikt av Zbigniew Herbert (Czytam wiersz Zbigniewa Herberta) ReƩskrivningsreglene av 1979 (Reguųy pisowni z 1979 roku)
ඵ
przy podawaniu przyczyny: Hun hadde gjort det av kjærlighet (Ona to zrobiųa z miųoƑci) Pasienten døde av en farlig sykdom (Pacjent umarų w wyniku ciħǏkiej choroby) Han ristet av kulde (On trzČsų siħ z zimna) Hun gråt av lykke (Ona pųakaųa ze szczħƑcia)
ඵ
przy okreƑlaniu materiaųu, z którego coƑ zostaųo wykonane: Bordet er av tre (Stóų jest z drewna) Smykker er av gull og edelsteiner (BiǏuteria jest ze zųota i kamieni szlachetnych)
ඵ
w znaczeniu przenoƑnym: Han hadde et hjerte av gull (On miaų serce ze zųota)
bak ඵ w znaczeniu „za”:
Hun saƩ mak meg (Ona usiadųa za mnČ) Bilen står bak garasjen (Samochód stoi za garaǏem) Kosten står bak døra (Miotųa stoi za drzwiami)
ඵ
w znaczeniu przenoƑnym „za sobČ”: Regjeringen står bak det nye forslaget (RzČd stoi za [popiera] nowČ propozycjħ) Regjeringen har hele folket bak seg (RzČd ma poparcie caųego narodu/caųy naród stoi za rzČdem)
ඵ
w odniesieniu do czasu: Han har mange år i poliƟkken bak seg (On ma za sobČ wiele lat w polityce)
bakpå ඵ w znaczeniu „z tyųu na”:
Han skrev navnet siƩ bakpå konvoluƩen (On napisaų swoje imiħ z tyųu na kopercie)
bakenfor ඵ w znaczeniu „za”
Han stod reƩ bakenfor meg (On staų za mnČ)
www.jezykiobce.pl
norweski 17.05.indd 59
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
59
2012-05-27 16:56:19
NORWESKI GRAMATYKA
bakom ඵ w znaczeniu „za”
Barna var bakom huset (Dzieci byųy za domem) Det var god vilje bakom (Za tym byųa [kryųa siħ] dobra wola)
bakved ඵ w znaczeniu „za, z tyųu”:
Kosten stod bakved døra (Miotųa staųa z tyųu za dzwiami)
blant ඵ w znaczeniu „wƑród, poƑród”:
Han var blant venner (On byų poƑród przyjacióų) Blant annet (miħdzy innymi) Blant andre (miħdzy innymi l.m.)
ඵ
w wyraǏeniu przynaleǏnoƑci: Han er blant de beste på deƩe området (On jest wƑród najlepszych [jednym z najlepszych] w tej dziedzinie) Han er blant de beste (On jest wƑród najlepszych)
bortetter ඵ w znaczeniu „wzdųuǏ”
Han gikk bortetter elva (Szedų wzdųuǏ rzeki) Jeg gikk bortetter veien (Szedųem wzdųuǏ drogi)
borti ඵ w znaczeniu „daleko aǏ do”:
Han var langt borti skogen (On byų daleko w lesie) Jeg kom borti henne (Przyszedųem aǏ do niej)
ඵ
w znaczeniu „w bliskoƑci do, w kontakcie z”: Han har vært borti liƩ av hvert (On zajmowaų siħ wszystkim) Har du vært borti det her noen gang? (Czy miaųeƑ kiedyƑ z tym kontakt?)
bortimot czasu „okoųo, mniej wiħcej, w okolicy”: ඵ wDetokreƑleniu hendte
bortimot påske (To wydarzyųo siħ mniej wiħcej w okolicy Wielkanocy) Vi er veldig opptaƩ i Ɵden bortimot jul (JesteƑmy niezmiernie zajħci w okolicy _wiČt BoǏego Narodzenia) w „okoųo, mniej wiħcej”: ඵ Detznaczeniu var bortimot 1000 mennesker der (Byųo tam okoųo 1000 ludzi) bortover w znaczeniu „wzdųuǏ, w kierunku”: ඵ Hun gikk bortover veien (On szedų wzdųuǏ drogi) etter ඵ w znaczeniu „po, nastħpnie”: Etter middag gikk hun en tur (Po obiedzie poszųa na wycieczkħ) Hva gjør hun etter skoleƟd? (Co ona robi po zajħciach szkolnych?) Etter sommerferien skal han begynne på et norskkurs (Po letnich wakacjach on rozpoczyna kurs jħzyka norweskiego) Etter klokken Þre skal jeg ringe deg (Po godzinie czwartej zadzwoniħ do Ciebie)
ඵ
60
w znaczeniu „podČǏađ za, Ƒledziđ”: Jeg gikk etter henne (Poszedųem za niČ) Lukk døren etter deg (Zamknij drzwi za sobČ) Han drog vognen etter seg (On ciČgnČų wózek za sobČ) dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
norweski 17.05.indd 60
2012-05-27 16:56:19
5. PRZYIMEK
Elevene fulgte etter læreren (Uczniowie szli za nauczycielem) Hunden løp etter bilen (Pies biegų za samochodem)
ඵ
w znaczeniu „po (kimƑ)”: Hun arvet huset etter sin mor (Ona odziedziczyųa dom po swojej matce) Jeg ble døpt Jan etter min far (Na chrzcie dano mi po ojcu imiħ Jan/Ochrzczono mnie po ojcu) Det har hun etter sin far (Ona to ma po swoim ojcu)
ඵ
w róǏnych wyraǏeniach: Jeg lengter etter sol og sommeren (Tħskniħ za sųoŷcem i latem) Din far leter etter deg (Twój ojciec Ciħ szuka) Ɵme etter Ɵme (godzina po godzinie) mil etter mil (mila po mili) år etter år (rok po roku)
ඵ
w znaczeniu „zgodnie z, wedųug”: Jeg sang etter noter (_piewaųem zgodnie z nutami) Alt går etter planen (Wszytko idzie zgodnie z planem) Genseren ble strikket etter et veldig gammelt mønster (Sweter zostaų zrobiony wedųug bardzo starego wzoru) etter loven (zgodnie z prawem) etter forskriŌ (zgodnie z przepisem) etter hva jeg har hørt... (zgodnie z tym co sųyszaųem...)
for ඵ uǏywane przy okreƑlaniu celu „po to aby, Ǐeby”:
Jeg gikk Ɵl buƟkken for å kjøpe mat (Poszedųem do sklepu po to, aby kupiđ jedzenie) Jeg leser deƩe for å lære mer (Czytam to, aby siħ wiħcej nauczyđ)
ඵ
w znaczeniu „przed”: Det skjedde reƩ for øynene mine (To wydarzyųo siħ tuǏ przed moimi oczami/na moich oczach) Jeg er redd for deg (Mam strach przed TobČ/Bojħ siħ Ciebie)
ඵ
uǏywane w oznaczeniu dųugoƑci czasu: De reiste fra Polen for godt/for alƟd (Oni wyjechali z Polski na dobre/na zawsze) For Ɵden er hun syk (Obecnie ona jest chora) Jeg har penger for eƩ år (Ja mam pieniČdze na rok) for to år (na dwa lata) for en uke (na jeden tydzieŷ) venner for livet (przyjaciele na caųe Ǐycie)
ඵ
uǏywane w okreƑlaniu powodu, przyczyny: Han ble arestert for promillekjøring (On zostaų aresztowany z powodu jazdy w stanie nietrzeǍwoƑci) Han ble straīet for forseelsen (Zostaų ukarany z powodu wykroczenia) Hun stoppet for rødt lys (Zatrzymaų siħ z powodu czerwonego Ƒwiatųa) for sikkerhets skyld (z powodu bezpieczeŷstwa) for skams skyld (ze wstydu)
ඵ
w znaczeniu „dla”: De kjemper for en bedre framƟd (Oni walczČ o lepszČ przyszųoƑđ) Det er for deg (To jest dla Ciebie)
ඵ
uǏywane w okreƑlaniu wartoƑci bČdǍ ceny: Jeg kjøpte det for Ɵ kroner (Kupiųem to za 10 koron) ikke for noen pris (za ǏadnČ cenħ)
www.jezykiobce.pl
norweski 17.05.indd 61
dla poczČtkujČcych i zaawansowanych
61
2012-05-27 16:56:19