Zapamietywanie w cwiczeniach do druku 27 maja

Spis treści O autorze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

1. Osiągnij efekty! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

2. Poznaj swoją pamięć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

35

3. Kreatywne zapamiętywanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

57

4. Techniki pamięciowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

79

5. Szybkie uczenie się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

98

6. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję lingwistyczną . . . . . . . . . . . 111 7. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję matematyczną . . . . . . . . . . 133 8. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję muzyczną . . . . . . . . . . . . . . 149 9. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję przestrzenną . . . . . . . . . . . 163 10. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję ruchową . . . . . . . . . . . . . . 183 11. Techniki pamięciowe rozwijające inteligencję emocjonalną . . . . . . . . . . 202 12. Twój trening pamięciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 13. Wykorzystaj swoje umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261

3

Kreatywne zapamiętywanie

Z tego rozdziału dowiesz się: na czym polega kreatywne zapamiętywanie; w jaki sposób wykorzystanie metafor może pomóc w zapamiętywaniu; jakie są skuteczne techniki wzmacniania pamięci.

Czym są dla ciebie pamięć oraz proces uczenia się? Jakie skojarzenia przychodzą ci do głowy? Czy myślisz o nich w kategoriach przeszłości, teraźniejszości, czy przyszłości?

Na przestrzeni ostatnich lat zadałem to pytanie masie ludzi. Okazuje się, że większość z nas utożsamia pamięć z przeszłością, doświadczeniami, wiedzą oraz umiejętnościami, które zdobyliśmy, włączając w to proces kodowania, przechowywania oraz odtwarzania tych informacji. Myśląc na temat uczenia się, dużo częściej nawiązujemy do teraźniejszości lub przyszłości. Uczenie się rozumiemy zwykle jako konsumowanie wiedzy i wykorzystywanie zdobytych umiejętności w praktyce.

Kreatywne zapamiętywanie znajduje się na pograniczu tych dwóch światów.

Prawdziwym znakiem inteligencji nie jest wiedza, lecz wyobraźnia.

Albert Einstein

Sztuka pamięci Podstawę kreatywnego zapamiętywania stanowią klasyczne mnemotechniki. Ja postrzegam jednak to pojęcie z nieco szerszej, nowatorskiej perspektywy. Nale-

Kreatywne zapamiętywanie

57

ży zauważyć bowiem, że w kreatywnym zapamiętywaniu nie chodzi wyłącznie o samo zapisywanie informacji, lecz o rozumienie i tworzenie odwołań do znaczeń i emocji.

Aby naprawdę się czegoś nauczyć, musisz tworzyć, tylko wtedy rodzi się zrozumienie. Bez pamięci nie jesteś w stanie niczego się nauczyć. Termin „kreatywne zapamiętywanie” łączy w sobie wszystkie te zasady, co sprawia, że wykracza poza ramy wyznaczone przez klasyków.

Perfekcyjne opanowanie umiejętności tworzenia wspomnień oraz wyobrażeń dotyczących przyszłości wiąże się również ze wzrostem motywacji do osiągania i stawiania sobie coraz to nowych celów. Najlepszym przykładem są tu sportowcy olimpijscy, którzy wyobrażając sobie własne zwycięstwo, są gotowi stanąć na wysokości zadania podczas zawodów.

Kreatywne zapamiętywanie w znacznym stopniu różni się od pasywnego. To specyficzny sposób myślenia koncentrujący się na rezultatach, w który zaangażowany jest każdy rodzaj pamięci (epizodyczna, semantyczna, proceduralna, zmysłowa, priming, odruchy warunkowe), dzięki czemu konkretna informacja może być nie tylko odnotowana, lecz także zrozumiana i wykorzystana. Kreatywne zapamiętywanie pozwala pamięci roboczej na przetwarzanie olbrzymich ilości danych, czego widocznym efektem jest wzrost umiejętności analizowania i rozwiązywania problemów.

Informacje, które warto zawsze pamiętać, to m.in.: imiona i nazwiska kolegów z pracy oraz klientów; kluczowe zagadnienia do omówienia; zagadnienia do egzaminu; główne punkty prezentacji; treść przemówienia; wiedza książkowa; kroki taneczne; metafory pozwalające osiągnąć lepsze rezultaty w sporcie.

58

www.samosedno.com.pl

Zapamiętaj JAK TO DZIAŁA? Kreatywne zapamiętywanie jest strategią składającą się z czterech kroków: 1. Zapamiętywanie poprzez tworzenie.

2. Utrwalenie poprzez rekonstrukcję.

3. Eksperymentowanie poprzez działanie.

4. Rozwijanie się dzięki widocznym rezultatom.

Ćwiczenie 18 100 MILIARDÓW Przekonaj się, na czym polega kreatywne zapamiętywanie w praktyce.

Zrelaksuj się.

Pomyśl o informacji, którą chciałbyś zapamiętać. Zastanów się, co dla ciebie oznacza lub z czym się może kojarzyć.

Użyj wyobraźni do stworzenia angażującej i łatwo zapamiętywanej sceny. Odwołaj się do swoich wrażeń wzrokowych, słuchowych, dotykowych, zapachowych, smakowych oraz emocjonalnych.

Przeanalizuj poniższy przykład.

Mózg ludzki składa się ze 100 miliardów komórek. Co to dla ciebie oznacza i z czym ci się kojarzy? Być może oczami wyobraźni zobaczysz wyniki w wyszukiwarce Google, drzewa porastające las deszczowy bądź planety w naszej galaktyce.

W jaki sposób możesz wykorzystać te skojarzenia w celu stworzenia łatwej do zapamiętania sceny? Zapisz swoje propozycje. _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________

Kreatywne zapamiętywanie

59

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ Być może zapisałeś coś w tym stylu: „W kosmosie mieszka mózg wielkości planety, który sprawdza w Google, jakie drzewa tworzą lasy deszczowe, bo nigdy ani jednego nie widział”.

Wyobrażając sobie powyższą scenę, możesz odwołać się do swojego zmysłu słuchu i powiedzieć na głos: „Mózg człowieka składa się ze 100 miliardów neuronów, 100 miliardów planet znajduje się w naszej galaktyce, każdego miesiąca w wyszukiwarce Google rejestruje się 100 miliardów zapytań, lasy równikowe porasta 100 miliardów drzew”.

Jeśli jesteś kinestetykiem, możesz wyobrazić sobie, że sam jesteś mózgiem dryfującym w kosmosie.

Powyższy przykład: udowadnia, że myśląc kreatywnie, łatwiej zapamiętuje się informacje; uświadamia, że prawdziwe zrozumienie wiąże się z kontekstem (mózg porównany do galaktyki, wyszukiwarki Google i lasów deszczowych).

Fakt, że stworzona historia jest nierealistyczna, nie ma znaczenia. Nie istnieje przecież mózg wielkości planety poszukujący tropikalnych drzew za pomocą internetu. Niemniej jednak sensowne połączenie skojarzeń sprawia, że cała scena jest łatwa do zapamiętania.

Przepływ Przepływ to stan umysłu, w którym dana osoba jest całkowicie pochłonięta wykonywanym zadaniem. Odbywa się to bez udziału samoświadomości, lecz z głębokim poczuciem kontroli.

Stefan Engeser, Advances in Flow Research, 2012

60

www.samosedno.com.pl

Sportowcy często zastępują słowo „przepływ” wyrażeniem „in the zone”, które oznacza stan zwiększonej koncentracji pozwalający na maksymalne wykorzystanie umiejętności i osiągnięcie założonego rezultatu. Natomiast Konstanty Stanisławski, wielki rosyjski aktor i reżyser, opisywał przepływ jako „stan artystyczny, który uwalnia ciało od napięcia oraz wyzwala twórczą kreatywność”2.

Czy znalazłeś się kiedykolwiek w sytuacji, gdy przemawiając do grupy ludzi, doznałeś nagłego „zaćmienia”? Co wydarzyło się później? Sparaliżował cię strach?

Im bardziej starałeś się przypomnieć sobie, co powiedzieć, tym większy niepokój cię ogarniał. Być może podobna sytuacja przydarzyła ci się kiedyś podczas pisania testu lub egzaminu na prawo jazdy.

Pamięć bywa zawodna. Lęk i stres paraliżują aktywność kory przedczołowej odpowiedzialnej za zaawansowane myślenie. Wówczas kontrolę może przejąć jądro migdałowate, stawiając cię przed wyborem: uciekaj lub walcz. Wtedy to głos w twojej głowie podpowiada: „Zabierz mnie stąd!” lub „Niech ten egzamin już się skończy!”.

Jaka jest różnica między osobą znajdującą się w takim stanie psychicznym a osobą będącą „in the zone”? Ta druga przejawia absolutną pewność siebie oraz trzeźwość umysłu. Sprawia wrażenie, że wie, co należy powiedzieć lub zrobić, a ponadto wydaje się zrelaksowana i pełna energii. Taki stan nazywamy właśnie przepływem.

Każdy z nas go doświadczył, kiedy wszystko szło po myśli i każda podjęta decyzja wydawała się słuszna: odpowiednie słowa same przychodziły do głowy; poruszaliśmy się w naturalny i energiczny sposób; czuliśmy się pewni siebie i zachowywaliśmy całkowitą trzeźwość umysłu.

Przepływu możemy doświadczyć w różnego rodzaju sytuacjach: przemawiając, odgrywając rolę, uprawiając sport, pisząc test, ucząc kogoś (np. własne dzieci) lub sprzedając. W tym stanie ciało porusza się w specyficzny sposób, wykonując konkretne gesty; można też używać charakterystycznego języka lub zmienić ton głosu. Towarzyszy nam wtedy wiele pozytywnych emocji, które wiążą się ze wspomnieniami sprzężonymi z danym doświadczeniem.

Cyt. za: M. Gordon, The Stanislavsky Technique, Applause Theatre Book Publishers, Milwaukee 1988, s. 234 (przyp. red.).

2

Kreatywne zapamiętywanie

61

To właśnie stan przepływu: opisuje on uczucia towarzyszące ci w momencie, kiedy wszystko idzie po twojej myśli i doskonale odnajdujesz się w danej sytuacji. Jest to stan relaksu oraz dobrej energii. Dokładnie to samo oferuje kreatywne zapamiętywanie.

Przepływ

Znaczenie

Wyobrażenie

Skojarzenie

Stan przepływu oraz kreatywne zapamiętywanie

Ćwiczenie 19 OSIĄGANIE PRZEPŁYWU Przepływ stanowi pierwszy etap kreatywnego zapamiętywania. W tym stanie masz mniejszą samoświadomość, nie czujesz upływu czasu i jesteś bardziej zmotywowany do działania.

Przypomnij sobie sytuację, w której osiągnąłeś stan przepływu. Najprawdopodobniej miałeś wówczas jasno zdefiniowany cel, czułeś się skupiony, pewny siebie i w pełni zaangażowany.

Odtwórz to wydarzenie w pamięci. Jeśli nic nie przyjdzie ci na myśl, przypomnij sobie, kiedy ostatnio robiłeś coś, co kochasz. Niech twoją wyobraźnię podsycą wrażenia wszystkich zmysłów, dostarczając wszelkich niezbędnych szczegółów.

62

www.samosedno.com.pl

12 Twój trening pamięciowy Z tego rozdziału dowiesz się: jak przeprowadzić mentalną „rozgrzewkę pamięci”; jakie ćwiczenia zwiększą szybkość zapamiętywania; w jaki sposób osiągnąć mistrzowski poziom w zapamiętywaniu.

W poprzednich rozdziałach miałeś okazję rozwinąć sześć obszarów inteligencji, odkrywając nieznane dotąd możliwości swojego umysłu. Aby utrzymać pamięć w dobrej formie, niezbędne jest regularne wykonywanie ćwiczeń. W tym rozdziale znajdziesz wiele pomysłów na to, w jaki sposób urządzić własną siłownię umysłu, na której będziesz mógł kontynuować pracę nad szybkością i jakością zapamiętywania różnego rodzaju informacji.

Możesz potraktować to jako ostry trening przed ważnym maratonem. Biegając każdego dnia, nie tylko dbasz o swoje zdrowie, lecz także zwiększasz pokłady drzemiącej wewnątrz energii. To doskonała okazja, aby lepiej poznać samego siebie, sprawdzić swoje możliwości. Przygotowując się do maratonu, powinieneś być stuprocentowo skoncentrowany na tym, co robisz. Dzięki temu nie zabraknie ci motywacji, bez której osiągnięcie ostatecznego sukcesu jest niemożliwe. Dokładnie tak samo sprawa wygląda w przypadku ćwiczeń pamięciowych.

Nauka nigdy nie jest udręką dla umysłu.

Leonardo da Vinci

Twój trening pamięciowy

225

Oto mapa myśli stworzona przez Jill (por. ćwiczenie 6).

HO

U

ZA

AEROBIK ELAST YCZNOŚ

72 cm

IA

KOND Y

Ć

DR

OW IE

0B

O TĘ TN

BMI

PM

22

PILATES

E

CEL

AEROBIK

U Wi

CIAŁO

MÓJ ŚWIAT R K ARIE

CELE

GOTOWANIE

WYZWANIA

A

ŻY WIENIE

ZŁA

DIETA ZERO!

WiU

AS

I

WYZ

N WA

!

DL A SIEBIE

C

LĘK ZARZĄDZANIE

ZW

CZ

A

MA R K E T I N G

EL

E

WY

ZWANIA

STRES

IĄ

ZK

WYZWANIA

Wi U

AKUPUNK TURA

AL

IE

E

57 kg

BRAK

NOW A

JAK

A

NS

NAUKA

PAMIĘĆ

CJ

FINA

N WA ŻO

A NI

MEDYTACJA

U Wi

JE

GA

E

A WYZW

STRES

L

POBUDKA 6:30!

ZERO!

AN

OK

WiU

OSZCZĘDZANIE

WIEDZY

CE

IA

A Y Z W NI A

S

6

E

6 C YF R/ R PIENIĄDZE PSYCHO LOG

W

WY

MO TYW ACJA

Z

CEL

TRE

KO N T R O L A

T

O

A

UCZ

ON

DZINA

CI

T YM I Z M

RELAKS

OC

RO

U Wi

OB

ZW AN

10%

IA

IA

PR

DAĆ

ZB

G LO

DAĆ

OP YT

S

MAŁO PSYC

EM

OPANOWAĆ

TEC

HN

SK IK A

POMODORO

UP

IEN

I

CELE W iU

ZA

KONTAK T BAW A

TEATR IE

TANIEC

Twoja wersja mapy powinna przedstawiać jasny obraz celów, wyzwań, umiejętności oraz wiedzy, którą musisz posiąść, aby osiągnąć wymarzony sukces. Pomyśl o strategiach, których się nauczyłeś, i uaktualnij swój rysunek. Trzymaj go w dobrze widocznym miejscu, dzięki czemu nie będziesz musiał za każdym razem zastanawiać się, dlaczego dobra pamięć jest dla ciebie tak ważna.

Ciekawostka MISTRZOSTWA ŚWIATA PAMIĘCI Pomysł zorganizowania Mistrzostw Świata Pamięci narodził się w głowach Tony’ego Buzana i Raymonda Keene’ego w 1991 r. „Nie rozumiem, dlaczego w czasach, gdy organizuje się zawody w niemal każdej dyscyplinie, nikt nie wpadł na pomysł testowania pamięci” – wyjaśnił wówczas Buzan.

226

www.samosedno.com.pl

W pierwszych mistrzostwach w Londynie wzięło udział 10 osób mających nadzwyczajną pamięć. Rywalizowały one ze sobą na oczach ponad 100 widzów, dziennikarzy i członków ekipy filmowej. Niekwestionowanym zwycięzcą został wówczas Dominic O’Brien, który w sumie wygrywał zawody aż osiem razy.

Turnieje tego typu odbywają się obecnie w ponad 30 krajach na całym świecie. Aby otrzymać tytuł Wielkiego Mistrza Pamięci, należy zgłosić swój udział w jednym z nich. W czasie, gdy pisałem te słowa, standardem było zapamiętanie sekwencji 1000 cyfr w 60 min, sekwencji 520 kart (10 opakowań) w 60 min i sekwencji jednego opakowania kart w 2 min.

Mistrzowskie ćwiczenia Zaprezentowane poniżej ćwiczenia oparte są na prawdziwych konkurencjach, którym muszą stawić czoła uczestnicy mistrzostw, ale zostały specjalnie opracowane na potrzeby treningu i uzupełnione poradami dotyczącymi poprawiania wyników.

Podzielono je na trzy kategorie: ćwiczenia na rozgrzewkę, ćwiczenia szybkościowe i ćwiczenia wytrzymałościowe. Gdy uda ci się wykonać je wszystkie, zaprojektuj własny trening na każdy dzień. Wyznacz konkretne cele – obszary inteligencji, które chcesz rozwijać – i monitoruj czynione postępy.

PRZYGOTOWANIE Zacznij od przygotowania zestawu sieci skojarzeń. Na początek powinno wystarczyć około 100. Jeśli zamierzasz trenować codziennie, powinieneś mieć ich co najmniej 300. Pozwoli ci to uniknąć monotonii związanej z wykorzystaniem tego samego materiału bazowego.

Pamiętaj, aby notować wyniki po wykonaniu każdego ćwiczenia.

Twój trening pamięciowy

227

WYBÓR ODPOWIEDNIEJ CHWILI Czy miałeś kiedykolwiek noworoczne postanowienie polegające na zapisaniu się na siłownię? Czy nie było przypadkiem tak, że zacząłeś uczęszczać codziennie, ćwicząc bez umiaru, po czym nabawiłeś się kontuzji i szybko straciłeś ochotę na kontynuowanie treningu? Takie same zasady obowiązują, jeśli chodzi o ćwiczenie pamięci. Należy zacząć od małych kroków, stopniowo podnosząc poprzeczkę.

Na trening powinieneś poświęcić ogólnie 15 min dziennie, ćwicząc od trzech do pięciu dni tygodniowo przez pierwsze trzy tygodnie. To w zupełności wystarczy, abyś złapał bakcyla i miał ochotę na więcej. Po upływie trzech tygodni trenuj trzy razy w tygodniu – wydłuż czas rozgrzewki oraz ćwiczeń szybkościowych i wytrzymałościowych do 30 min.

Twój zestaw ćwiczeń Przed rozpoczęciem rozgrzewki zapoznaj się z poniższym zestawem ćwiczeń. Zaznacz pozycje, które wydają ci się najbardziej interesujące bądź przykuły twoją uwagę. Ćwiczenia na rozgrzewkę

Ćwiczenia szybkościowe

¨ Pobudzenie

¨ 5-minutówka słowna

¨ ¨ ¨ ¨ ¨

N-back Historyjkowe kostki Rozpoznanie Trening relatywistyczny Metafory

228

¨ ¨ ¨ ¨ ¨ ¨

5-minutówka liczbowa 5-minutówka karciana 5-minutówka z imionami Pięć artykułów dnia Cytat dnia Trzy muzyczne hity

www.samosedno.com.pl

Ćwiczenia wytrzymałościowe ¨ ¨ ¨ ¨

30-minutówka liczbowa 30-minutówka karciana 20 obcych słów Przemowa

Ćwiczenie 96 ĆWICZENIA NA ROZGRZEWKĘ Każdy trening powinno się rozpoczynać od rozgrzewki. Jeśli chodzi o ćwiczenia pamięciowe, niezbędne jest w tym przypadku pozytywne nastawienie oraz spokój wewnętrzny. Zanim rozpoczniesz sesję, znajdź pomieszczenie, w którym będziesz mógł w skupieniu pracować przez 5–10 min, wyłącz komórkę i pozbądź się wszystkiego, co mogłoby rozproszyć twoją uwagę.

Musisz być stuprocentowo skoncentrowany na tym, co robisz.

Pamiętaj, aby unikać przeforsowywania się, zwłaszcza na początku. Kilka rund w zupełności wystarczy.

Zapoznaj się z opisem różnego rodzaju ćwiczeń rozgrzewkowych. Możesz zdecydować się wykonywać jedno, kilka lub każde z nich. Nic nie stoi na przeszkodzie, żebyś na początku wykonywał jedynie tego typu ćwiczenia – właściwy trening możesz rozpocząć w dogodnym dla ciebie momencie.

Pobudzenie Ćwiczenie to jest częścią programu opracowanego przez Tony’ego Robbinsa. Polega na głębokim oddychaniu przeponowym mającym na celu stymulację układu limfatycznego, co jest istotne w procesie usuwania złogów z komórek. Tego rodzaju rozgrzewka doda ci energii do ćwiczeń i pobudzi pracę umysłu.

Gdy robisz głęboki wdech, zatrzymaj oddech na chwilę, zanim zrobisz długi wydech. Zastosuj proporcję 1 : 4 : 2 – np. 1 s wdechu, wstrzymanie oddechu na 4 s, 2 s wydechu.

Powtórz 10 razy.

N-back Skuteczność kreatywnego zapamiętywania zależy od jakości pamięci roboczej. Jest to odpowiednie ćwiczenie na rozgrzewkę, które pomoże ci wejść w stan przepływu. Wróć do ćwiczenia 15, gdzie zostało dokładnie omówione.

Twój trening pamięciowy

229