4.4. Odrodzenie mocarstwa. Wersja 2008

W kolejnych częściach zwraca się uwagę na konieczność wzmocnienia współdziałania międzynarodowego na rzecz pokoju i stabilizacji. Jest to stary, dobrze znany zabieg, pochodzący z czasów radzieckich, gdzie odwołanie się do instytucjonalnej architektury systemu światowego, w szczególności do ONZ jako jedynej płaszczyzny decyzyjnej, miało być środkiem zapobiegania inicjatywom USA. Trudno zatem się dziwić, iż Koncepcja… z 2000 roku wyraźnie konstatuje, że choć Rosja opowiada się za reformą ONZ, powinna ona wychodzić od „niezbywalnego prawa weta członków stałych Rady Bezpieczeństwa”355 .

Jak słusznie wskazuje Agnieszka Bryc, uwagę zwraca także zamiana miejsc w kierunkach priorytetowych, gdzie po niezmiennie pierwszym miejscu obszaru WNP na kolejnym znalazła się Europa zamiast Stanów Zjednoczonych356. Był to wyraźny sygnał, że rosyjskim decydentom zależało na wzmocnieniu partnerów mniej postrzeganych jako konkurent militarny. Warto również odnotować wyrażone w trzecim rozdziale Koncepcji… przekonanie o konieczności rozwoju stosunków z Iranem (do czego najbardziej sceptycznie nastawione były wówczas Stany Zjednoczone wraz z Izraelem).

Kolejna Koncepcja…, zatwierdzona 15 lipca 2008 roku, była już owocem innych doświadczeń Rosji, nade wszystko jej rosnącej pozycji międzynarodowej jako „mocarstwa energetycznego”. Nominalnie jednak stanowiła tylko modyfikację poprzedniczki. Mocnym akcentem tej wersji jest kolejne, tym razem bardziej dobitne zwrócenie uwagi na konieczność wsparcia i popularyzacji języka rosyjskiego i kultury narodów Rosji (rozdz. I)357 .

W rozdziale drugim zwraca uwagę passus o wzroście potencjału nowych centrów globalnej akumulacji, co odpowiada postulatowi bardziej równomiernej dystrybucji zasobów, głównie dzięki liberalizacji rynków światowych. Z kolei w rozdziale trzecim, dotyczącym priorytetów Federacji Rosyjskiej w rozwiązywaniu światowych problemów, interesujące uwagi znajdujemy w punkcie 5, gdzie mowa jest m.in. o przeciwdziałaniu zjawiskom neofaszyzmu (trzeba pamiętać, że tekst tej wersji Koncepcji… powstał już po „pomarańczowej rewolucji”), antysemityzmu, ksenofobii, próbom przepisywania

355 Ibidem, cz. III, pkt 1. 356 Bryc A., Cele polityki zagranicznej…, s. 35. 357 Концепция внешней политики Российской Федерации, утверждена Президентом Российской Федерации Д.А. Медведевым 12 июля 2008 г., http://kremlin.ru/acts/785 (dostęp: 19.08.2015).

na nowo historii w celu wykorzystywania jej do konfrontacji i rewanżyzmu w polityce światowej.

Rozdział czwarty, mówiący o priorytetach regionalnych, zdecydowane pierwszeństwo oddaje krajom obszaru postradzieckiego. Mowa jest w nim m.in. o budowaniu państwa związkowego Rosji i Białorusi poprzez przejście w obrotach dwustronnych na zasady w pełni rynkowe. W szerszym kontekście autorzy dokumentu kreślą wizję powstania unii celnej między Rosją, Białorusią i Kazachstanem, a w dalszej perspektywie – jednolitej przestrzeni gospodarczej w ramach Eurazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej.

Jeśli chodzi o kierunek europejski, Rosja miała występować jako promotor otwartego, demokratycznego systemu regionalnego bezpieczeństwa i współpracy, która zapewniałaby jedność regionu euroatlantyckiego – „od Vancouver do Władywostoku”. Celem tych działań miałoby być zapobiegnięcie nowej fali fragmentaryzacji i odtworzenia podejścia blokowego, których bezwładność utrzymuje się w architekturze europejskiej. Rosja opowiadała się zatem za pełnym zjednoczeniem Europy, bez dotychczasowych barier. Tym samym występowała za wzmocnieniem roli Rady Europy jako organizacji określającej standardy prawne we wszystkich państwach kontynentu.

W tymże rozdziale czwartym znajduje się fundamentalne zdanie, według którego „z długofalowym interesem Rosji zgodne jest wypracowanie z Unią Europejską umowy o strategicznym partnerstwie, ustanawiającej szczególne, maksymalnie rozciągnięte formy równoprawnej i wzajemnie korzystnej współpracy z Unią Europejską we wszystkich dziedzinach z perspektywą porzucenia reżimu wizowego”. Oznaczało to wyraźną eksplikację wizji strategicznego wyboru proeuropejskiego, w którym, jak należało się domyślać, Unia Europejska otrzymałaby szczególnie korzystny dostęp do surowców obszaru eurazjatyckiego, zaś Rosja i jej mniejsi partnerzy zjednoczeni z nią w Unii Celnej zyskaliby dostęp do technologii pozwalający w dalszej perspektywie na skok cywilizacyjny.

Rozdział zawiera także uwagi na temat współpracy z NATO. Autorzy dokumentu wyraźnie zaznaczają gotowość do równoprawnego partnerstwa według zobowiązań podjętych w ramach Rady NATO-Rosja. Mimo to bardzo kategorycznie stwierdzają, iż ta ostatnia przeciwna jest rozszerzaniu paktu, w szczególności o Gruzję i Ukrainę, jak również zbliżaniu się jego infrastruktury wojskowej do granic FR.

W odniesieniu do Stanów Zjednoczonych mówi się o konieczności przekształcenia stosunków do „stanu strategicznego partnerstwa”. Kluczowe jest zatem porzucenie strategicznych barier przeszłości i skupienie się na realnych zagrożeniach. W sytuacji różnicy zdań konieczna miałaby być praca nad ich przezwyciężeniem.

Podobnej retoryki nie stosuje się wobec obszaru Azji i Pacyfiku, mimo że mowa jest o rozwoju przyjaznych stosunków z Chinami i Indiami. Owszem,