Εφημερίδα Λογοτεχνικό Βήμα - Φύλλο 12 - Πέμπτη 17 Οκτωβρίου 2019

ΠΕΜΠΤΗ 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 • ΕΤΟΣ 1 Ο • ΦΥΛΛΟ 12 Ο • ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ-ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ • ISSN: 2654-1246

ΦΤΑΝΕΙ ΠΙΑ ΦΟΝΙΑΔΕΣ! Μία νέα γενοκτονία διαδραματίζεται μπροστά στα μάτια μας τις τελευταίες ημέρες. Ο λαός του Κουρδιστάν που χύνει τόσα χρόνια καθημερινά το αίμα του για να ελευθερώσει την πατρίδα του όπως έπραξαν όλοι οι βαλκανικοί λαοί- από τον τουρκικό ζυγό, τον βλέπουμε να έχει γίνει βορά στον αιμοδιψή τουρκικό στρατό και στη βάρβαρη τουρκική ηγεσία. Στις αρχές του 20ου αιώνα, πρώτα οι Νεότουρκοι με τη βοήθεια της Γερμανίας και μετέπειτα οι ορδές του Κεμάλ Ατατούρκ, έσπειραν το θάνατο σε όλη τη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Κατάσφαξαν τους Αρμενίους, τους Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Ποια ήταν η τιμωρία τους; Καμία! Έγιναν δεκτοί στον «πολιτισμένο» δυτικό κόσμο με ανοιχτές αγκάλες, ως ένα πρότυπο ισλαμικό κράτος, το οποίο υιοθέτησε τις δυτικές «αξίες». Για ποιες αξίες, όμως, μιλάμε αγαπητοί αναγνώστες; Μία είναι η αξία του δυτικού «πολιτισμού» -ο Θεός να τον κάνει πολιτισμό, το σωστό θα ήταν να τον ονομάζουμε: δυτικό βαρβαρισμό- το χρήμα! Το χρήμα και το κέρδος κάθε ανθρώπινη αξία και ζωή, τις θυσιάζουν στο βωμό της απληστίας τους. Η Ευρώπη μπροστά στην κουρδική γενοκτονία σιωπά. Το συμφέρον της, την έχει μεταλλάξει σ’ ένα αδηφάγο τέρας που το μόνο που γνωρίζει να κάνει είναι πώς θα αποκτήσει κέρδος -βλέπε Γερμανία- και πως θα υποδουλώσει και θ’ αποχαυνώσει τους ευρωπαϊκούς λαούς. Η λιτότητα δεν στοχεύει στην τσέπη μας, αλλά στο πνεύμα μας. Η κριτική σκέψη και οι ιδέες μετατράπηκαν από πνευματική «πυρκαγιά» σε φλόγα ενός αναπτήρα για ν’ ανάβουμε το τσιγάρο της απελπισίας μας. Οι Η.Π.Α. από την άλλη πλευρά, με έναν αμερικανό πρόεδρο που δεν ξέρει τι του γίνεται ή μάλλον ξέρει πολύ καλά, όπως και πως παίζεται το γεωπολιτικό παιχνίδι. Βλέπουμε λοιπόν την Ουάσιγκτον να σφυρίζει αδιάφορη, σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Δεν φοβούνται τον Ερντογάν, κάθε άλλο, είναι ο καλύτερος σύμμαχός τους που μιλάνε την ίδια γλώσσα για το πώς: να ξεκληρίζεις λαούς. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω τη θερμή συμπαράσταση εκ μέρους όλων των ελλήνων λογοτεχνών στον κουρδικό λαό. Φωνάζουμε στους φονιάδες, όλοι μαζί με μια φωνή: «Φτάνει πια! Όχι άλλο αίμα»! Πλούταρχος Πάστρας Εκδότης

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας 2018 στην Όλγκα Τοκάρτσουκ

ΜΗΝ ΧΑΣΕΤΕ Τελετή Απονομών Διαγωνισμών λογοτεχνικού Σ. 3 περιοδικού «Κέφαλος» Τελετή Απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Σ. 4 Βραβείων 2018

Στην Πολωνή συγγραφέα Όλγκα Τοκάρτσουκ απονέμεται το «Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας» για το 2018, από τη Σουηδική Ακαδημία στη Στοκχόλμη. Πέρυσι το εν λόγω βραβείο δεν απονεμή-

θηκε λόγω ενός μεγάλου σκανδάλου, το οποίο αφορά την καταδίκη του συζύγου ενός μέλους της Ακαδημίας για βιασμό. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗ ΣΕΛ. 2

ΟΧΙ ΑΛΛΟ ΑΙΜΑ!

Βραβείο Booker

Σ. 7

Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Ιδρύματος Γουλανδρή

Σ. 12

Ημερίδα για την ενίσχυση των Κλασικών Σπουδών

Σ. 19

Συνέντευξη με τον Γιώργο Ευσταθίου

Σ. 20

ΣΕΛ. 2 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Η Όλγκα Τοκάρτσουκ γεννήθηκε το 1962 και σήμερα ζει στην πόλη Βρότσλαβ. Από το 1989, όταν δημοσίευσε την πρώτη της ποιητική συλλογή, παράλληλα με το κυρίως επάγγελμά της, της ψυχολόγου και ψυχοθεραπεύτριας, έχει αναδειχθεί σε μια από τις επιφανέστερες προσωπικότητες των σύγχρονων πολωνικών γραμμάτων. Έχει γράψει μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων. Έργα της έχουν αποτελέσει τη βάση για θεατρικά κείμενα και κινηματογραφικά σενάρια. Έχει τιμηθεί τέσσερις φορές με την κορυφαία λογοτεχνική διάκριση της πατρίδας της, το Βραβείο Nike, και έχει λάβει πλήθος

ευρωπαϊκών διακρίσεων. Η γραφή της συνδυάζει ιστορία και μυθοπλασία, αξιοποιεί αφηγηματικά στοιχεία της λαϊκής παράδοσης και αντανακλά την προσήλωσή της στον Καρλ Γιουνγκ. Ως ακτιβίστρια των Πρασίνων και αντεθνικίστρια, έγινε στόχος ακραίων στοιχείων με αφορμή το τελευταίο της μυθιστόρημα Τα βιβλία του Ιακώβ (2014). Το Αρχέγονο και άλλοι καιροί είναι το πρώτο έργο της που μεταφράζεται στα ελληνικά.

Η στήλη των Αγωνιστών Ειρώνων Τους αγωνιστικούς χαιρετισμούς μου στους συντρόφους αγωνιστές είρωνες του μάταιου τούτου κόσμου. Τι πράγματα είναι αυτά που συμβαίνουν στο Κουρδιστάν αγαπητοί σύντροφοι; Βλέπουμε νεκρούς στους δρόμους να είναι σκορπισμένοι παντού και βυθισμένοι στο αίμα. Βλέπουμε τους φονιάδες του Ερντογάν να σταματούν τα αυτοκίνητα στη μέση του δρόμου και να δολοφονούν τους επιβαίνοντες. Βλέπουμε παιδιά μέσα στα συντρίμμια από τις βόμβες της κόλασης των Τούρκων να κείτονται νεκρά, να έχουν χάσει το φως της νιότης, μαζί με τα όνειρά τους. Τι να πεις σε αυτούς τους ανθρώπους; Τι να πεις για την Ευρώπη που τους γύρισε την πλάτη και τους αφήνει να σφαγιάζονται από τον τουρκικό στρατό; Τι να πεις για τις Η.Π.Α. που πρόδωσαν τους Κούρδους; Άφησαν την Τουρκία να διαπράξει μία νέα γενοκτονία, στους πρώην συμμάχους τους. Μέχρι πριν λίγες ημέρες οι Κούρδοι δεν ήταν σύμμαχοί τους; Πως μπόρεσαν και τους πρόδωσαν μέσα σε μία νύχτα; Άρα κι εμάς σκεφτείτε τι μας περιμένει. Το είπε ο Πομπέο. Εγγυούμαι ότι δεν μπορώ να εγγυηθώ τίποτα για την ασφάλεια της Ελλάδας, μπροστά στην οθωμανική επεκτατικότητα. Τι να πεις για τον Ερντογάν; Ο ηγέτης του εκσυγχρονισμού έγινε ένας αιμοδιψής Σουλτάνος που τυραννάει όχι μόνο τους γειτονικούς του λαούς με ένοπλο, υβριδικό και ψυχολογικό πόλεμο. Καταδυναστεύει και τον ίδιο του το λαό. Χιλιάδες Τούρκοι μετά το πραξικόπημα-παρωδία του 2016, έχουν χάσει τη δουλειά τους κι έχουν φυλακιστεί. Η ζωή πλέον έχει γίνει επικίνδυνη στην Τουρκία για όλους. Δεν ξέρεις τι μπορεί να σου ξημερώσει από μία σουλτανική εξουσία που δεν φοβάται τίποτα και κανέναν και δεν κρατάει ούτε καν τα προσχήματα. Τι να πεις για τον Τράμπ; Αυτός ο τρελός και εγωπαθής «ηγέτης» που βάζει τους άλλους να κάνουν τις βρώμικες δουλειές. Τον θεωρώ ως τον πιο ύπουλο και έξυπνο πρόεδρο που πέρασε τις τελευταίες δεκαετίες. Έβγαλε απέξω την ουρά του και υπογείως μπόρεσε να ξεκληρίσει κι άλλους λαούς και με αυτό τον τρόπο δίχως ν’ ανοίξει ρουθούνι να βγάζει πακτωλό χρημάτων και ο αμερικανικός στρατός να μένει αλώβητος. Τι να πεις για τους ευρωπαίους ηγέτες; Αυτοί είναι πλέον κατώτεροι των περιστάσεων. Εκατοντάδες ορόφους κάτω από το υπόγειο της πνευματικής τους αποχαύνωσης. Κάθονται και κοιτούν το πτώμα να κείτεται και εκείνοι να χαϊδεύουν τον Ερντογάν για να μην χαλάσουν οι οικονομικές τους δοσοληψίες. Τέλος, εμείς; Τι κάνουμε εμείς σύντροφοι; Πάλι ο πολιτικός μας κόσμος κρύβεται πίσω από τα φουστάνια της Ουάσιγκτον. Προσκυνούν και παρακαλούν τις Η.Π.Α. να τους προστατεύσει από τον «κακό» γείτονα. Εγώ ένα έχω να πω, με αυτούς εδώ που «ψηφίσαμε» -μηδενός εξαιρουμένου, όχι 400 χρόνια, αλλά 4.000 χρόνια θα βρεθούμε πάλι κάτω από τον τουρκικό ζυγό και βλέπουμε!

ΑΥΤΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ...

Λόρδος Είρων

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ & ΣΥΝΤΑΞΕΩΣ Πλούταρχος Σ. Πάστρας ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΚΕΦΑΛΟΣ - ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ logotexnikovima@gmail.com ISSN 2654-1246

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 3

ΣΕΛ. 4 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 5

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020 ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΟΣ

Το περιοδικό «Κέφαλος – Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς» προσκαλεί ποιητές, συγγραφείς, φωτογράφους και ζωγράφους να συμμετάσχουν στο έντυπο ημερολόγιο: «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020», το οποίο θ’ αποτελείται από ποιήματα, διηγήματα, παραμύθια, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και σκίτσα (σε φωτογραφίες ασπρόμαυρες). Σκοπός είναι το εν λόγω ημερολόγιο να μας κάνει παρέα για έναν ολόκληρο χρόνο και να μας ταξιδέψει μέσα από τις σελίδες του στον κόσμο της λογοτεχνίας. Το «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020» θα είναι έντυπο και μπορούν να συμμετάσχουν ποιητές και συγγραφείς από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο, με ποιήματα, διηγήματα, παραμύθια, φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής και σκίτσα. Το «ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2020» θα εκδοθεί στις 2 Δεκεμβρίου 2019. Η συμμετοχή για δημοσίευση έργων στο ημερολόγιο είναι δωρεάν, δηλαδή δεν υπάρχει κόστος έκδοσης από τους συμμετέχοντες -θα το αναλάβει το περιοδικό. Όταν εκδοθεί το ημερολόγιο όσοι από τους συμμετέχοντες θέλουν να προμηθευτούν αντίτυπό του, τότε θα μπορέσουν να το αγοράσουν. ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ Μπορείτε να συμμετάσχετε σε τρία μόνο είδη από τα εξής: 1. ποίηση, 2. διήγημα, 3. παραμύθι, 4. φωτογραφία, 5. ζωγραφική, 6. σκίτσο. ΟΔΗΓΙΕΣ



ΠΟΙΗΣΗ: γίνονται δεκτά από 1 έως 2 ποιήματα έως 40 στίχους (σε περίπτωση συμμετοχής με δύο ποιήματα, δεν πρέπει να ξεπερνούν τους 50 στίχους και τα δύο μαζί).



ΠΟΙΗΣΗ ΧΑΪΚΟΥ: γίνονται δεκτά από 1 έως 5 χαϊκού.



ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ: γίνονται δεκτά είτε 1 διήγημα έως 2.000 λέξεις, είτε 2 μικρά διηγήματα έως 1.000 λέξεις το καθένα.



ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ: γίνονται δεκτά είτε 1 παραμύθι έως 2.000 λέξεις, είτε 2 μικρά παραμύθια έως 1.000 λέξεις το καθένα.



ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: γίνονται δεκτές από ΄1 έως 3 φωτογραφίες (ασπρόμαυρες).



ΠΙΝΑΚΕΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ: γίνονται δεκτά από 1 έως 3 φωτογραφίες πινάκων ζωγραφικής (ασπρόμαυρες)



ΣΚΙΤΣΑ: γίνονται δεκτές από 1 έως 3 φωτογραφίες σκίτσων (ασπρόμαυρες).

Η ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ θα γίνεται μόνο μέσω email. Πιο συγκεκριμένα θα πρέπει να μας αποστείλετε στο email μας: vivlia.kefalos@gmail.com, τα έργα σας σε αρχείο word, με την ένδειξη: «Για το Λογοτεχνικό Ημερολόγιο 2020», μέχρι την Κυριακή 17 Νοεμβρίου 2019. ΚΕΦΑΛΟΣ ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΑΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΣΕΛ. 6 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

Π ΑΖΑΡΙ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΚΡΑ- PUNK 18-20 Ο ΚΤΩΒΡΙΟΥ Στις 18, 19 και 20 Οκτωβρίου το ΣΚΡΑ-punk διοργανώνει μεγάλο παζάρι βιβλίου στον φιλόξενο χώρο όπου στεγάζεται, γνωστό και ως «Εντευκτήριον της Βαλτετσίου» (Βαλτετσίου 50-52 Εξάρχεια, 6ος όροφος, κουδούνι «Εντευκτήριο»). Στο παζάρι θα βρείτε πραγματικά πολλά και καλά βιβλία σε χαμηλότατες έως εξευτελιστικά χαμηλές τιμές. Βιβλία λογοτεχνικά, ιστορικά, πολιτικά, φιλοσοφικά, επιστημονικά, παιδικά, σπάνιες εκδόσεις, κόμικς, dvd και ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε, πάντα με τη συνοδεία κεράσματος εκλεκτής ρακής εκ Κρήτης και των σχετικών μεζεδακίων. Τα έσοδα του παζαριού θα διατεθούν για τα λειτουργικά έξοδα του χώρου, ώστε να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αυτό το κύτταρο διαλόγου ζωντανό στο κέντρο της πόλης. Σας περιμένουμε λοιπόν την Παρασκευή 18 Οκτωβρίου, το Σάββατο 19 Οκτωβρίου (ωράριο 11:00-22:00) και την Κυριακή 20 Οκτωβρίου (ωράριο 11:00-20:00) για να κουβεντιάσουμε, να πιούμε, να ψωνίσουμε και να ανταλλάξουμε ωραία βιβλία. Save the dates!

ΑΝΤΑΜΩΜΑ ΠΟΙΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΑ Κι όλο να πνέει, να μας ωθεί αυτός ο άνεμος μαζί πέρ' από τόπους και καιρούς, έως ότου – φως μου – (καθώς τρελά θα χαιρετάει κείν' η κορδέλα η φανταιζί) βγούμε απ' την τρικυμία ατού του κόσμου... ~~ Γιάννης Σκαρίμπας ~~ Αντάμωμα Ποιητών στην Χαλκίδα ~~ Για πρώτη φορά η ποίηση, ταξιδεύει στην πόλη των τρελών νερών, στην όμορφη Χαλκίδα και ανταμώνει με ποιητές από διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Δηλώστε συμμετοχή με ένα ποίημα έως 31 Οκτωβρίου. Κάθε συμμετέχων ποιητής πρέπει να αποστείλει ένα ποίημα με τον τίτλο του, το ονοματεπώνυμό του, την πόλη διαμονής του και και ένα μικρό βιογραφικό 5 σειρές, στις παρακάτω διευθύνσεις: kostasba01@gmail.com bopkios@ymail.com Προϋπόθεση ο κάθε ποιητής να έχει εκδώσει τουλάχιστον ένα έργο ή να βρίσκεται σε στάδιο υπό έκδοσης. Οι Ποιητές θα ανταλλάξουμε βιβλία οπότε καλό είναι να έχουμε και μερικά από τα έργα μας μαζί.

H μετακίνηση των ποιητών από Βόρεια Ελλάδα, θα γίνει με τουριστικό λεωφορείο που θα ξεκινήσει από την Θεσσαλονίκη. Ημερομηνίες: 30 Νοεμβρίου έως 1 Δεκεμβρίου (Σάββατο και Κυριακή, 1 διανυκτέρευση). Περισσότερες πληροφορίες για το τουριστικό πρόγραμμα - λεωφορείο εδώ: bopkios@ymail.com Περισσότερες

πληροφορίες

θα

σας

έχω

σύντομα!

Ποιητές από την Αθήνα Δηλώστε συμμετοχή!

σας

θέλουμε

κοντά

μας!

Η ποιητική συνάντηση θα γίνει στις 30 Νοεμβρίου 2019 Ώρα και μέρος συνάντησης για την εκδήλωση που θα ακολουθήσει θα σας τα έχω όλα σύντομα! Ελάτε να γίνουμε όλοι μια μεγάλη αγκαλιά! ΠΗΓΗ: https://ekfrastite.blogspot.com

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΣΕ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 7

ΔΥΟ ΣΠΟΥΔΑΙΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ

B OOKER

Το Man Booker Prize, από τα πιο σημαντικά βραβεία για την αγγλόφωνη λογοτεχνία, απονεμήθηκε χθες βράδυ σε δύο συγγραφείς. Στην Καναδή Μάργκαρετ Άτγουντ και στην Αγγλονιγηριανή Μπερναρντίν Εβαρίστο, αντίστοιχα για τα μυθιστορήματα The Testaments («Τα πιστεύω», ή τα «Σύμβολα της Πίστεως», είναι ακόμα αμετάφραστο στα ελληνικά) και Girl, Woman, Other («Κορίτσι, γυναίκα, άλλη», επίσης δεν έχει ακόμα μεταφραστεί), που χαρακτηρίστηκαν από την κριτική επιτροπή τα καλύτερα μυθιστορήματα της χρονιάς στα αγγλόφωνα γράμματα. Και οι δύο είπαν ότι δεν περίμεναν να ξεχωρίσουν από τη λίστα των έξι φιναλίστ και να βραβευτούν. Είναι η τρίτη φορά από τη δημιουργία του βραβείου, πριν από πενήντα χρόνια, που δίνεται ταυτόχρονα σε δύο βιβλία, πράγμα που είχε συμβεί επίσης το 1974 και το 1997. Ήδη νικήτρια του βραβείου πριν από 19 χρόνια, η Καναδή μυθιστοριογράφος και ποιήτρια Άτγουντ το εξασφάλισε αυτή τη φορά για την πολυαναμενόμενη συνέχεια του έργου της The Handmaid’s Tale (1985), με το οποίο δημιουργεί ένα δυστοπικό, μισογυνικό σύμπαν. Μετά την διασκευή του σε επιτυχημένη τηλεοπτική σειρά, μετατράπηκε σε κάτι τος Extinction Rebellion («Εξέγερση εναντίον της εξάλειψης»). σαν φεμινιστικό μανιφέστο. Το βραβείο απονεμήθηκε ταυτόχρονα στην Μπερναρντίν ΕβαΤο βιβλίο αυτό της 79χρονης Άτγουντ -το όνομά της έχει ακου- ρίστο για το βιβλίο Girl, Woman, Other, μιστεί αρκετές φορές για το Νόμπελ Λογοτεχνίας- έχει πουλήσει α μυθιστορηματική καταγραφή της ζωής μαύρων οικογεμόνο στην αγγλική του έκδοση οκτώ εκατομμύρια αντίτυ- νειών στη Βρετανία. «Είμαι η πρώτη μαύρη γυναίκα στην οπα. Την πρώτη φορά, η Άτγουντ είχε βραβευθεί με Booker για ποία απονέμεται αυτό το βραβείο», είπε με ικανοποίηση η Εβατο μυθιστόρημά της The Blind Assassin (Ο τυφλός δολοφό- ρίστο, χαρακτηρίζοντας «απίστευτο» πως μοιράστηκε το νος). Μπούκερ με την Άτγουντ, έναν τέτοιο «θρύλο» της αγγλόφω«Είμαι κατάπληκτη, νόμιζα πως ήμουν πια πολύ ηλικιωμένη γι’ νης λογοτεχνίας. αυτό το βραβείο», ήταν η αντίδραση της Μάργκαρετ Άτγουντ, CNN.GR η οποία φόραγε μια κονκάρδα του οικολογικού κινήμα-

Ν ΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΤΗΣ

ΠΕΛ ( 2019-2020 )

Οι δραστηριότητες της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών ξεκινούν για τη νέα λογοτεχνική περίοδο ξεκίνησαν! Τα μέλη και οι φίλοι της Πανελλήνιας Ένωσης Λογοτεχνών θα έχουν και φέτος την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μια σειρά εξαιρετικών εκδηλώσεων που θα καλύπτουν όλο το φάσμα των Τεχνών (Λογοτεχνία, θέατρο, μουσική κλπ) και να συμμετάσχουν στους τρεις σημαντικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς που διοργανώνονται με επιτυχία κάθε χρόνο. Επίσης, όπως πάντα, ορισμένες φορές κάθε μήνα θα παρέχεται «ελεύθερο βήμα» για απαγγελία και ανάγνωση κειμένων, ενημέρωση για επικείμενες πολιτιστικές εκδηλώσεις, ανταλλαγή απόψεων και συζήτηση. Όσοι επιθυμούν να συμπεριληφθούν στο φετινό πρόγραμμα εκδηλώσεων μπορούν να επικοινωνήσουν με την κ.Αγγελική Τέλος παρακαλούνται τα μέλη μας ( που δεν έχουν αποστείΨακή Κωβαίου στο 6974259054, ώστε να υποβάλουν την πρό- λει ) να αποστείλουν στοιχεία επικοινωνίας (διεύθυνση, τηλέτασή τους. Το νέο πρόγραμμα της Π.Ε.Λ θα αναρτηθεί σύντο- φωνο, email κλπ) προκειμένου να ενημερώσουμε το αρχείο μας. μα στη σελίδα μας και θα σας αποσταλεί ηλεκτρονικά. Περιμένουμε τις δικές σας συμμετοχές, προτάσεις και ιδέες, Ο πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ της Πανελλήνιας Ένωσης για την διοργάνωση πολιτιστικών εκδηλώσεων, ομιλιών, λογο- Λογοτεχνών σας εύχονται καλό φθινόπωρο, υγεία, χαρά και δημιουργική λογοτεχνική περίοδο. τεχνικών αφιερωμάτων κλπ.

ΣΕΛ. 8 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Τ Ο Κ ΡΑΤΙΚΟ Β ΡΑΒΕΙΟ Μ ΕΤΑΦΡΑΣΗΣ Έ ΡΓΟΥ Ξ ΕΝΗΣ Λ ΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ Ε ΛΛΗΝΙΚΗ Γ ΛΩΣΣΑ ΑΠΟΝΕΜΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΠΛΕΙΟΨΗΦΙΑ ΣΤΗ Σ ΤΑΥΡΟΥΛΑ Α ΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ Α ΝΤΡΕΙ Μ ΠΕΛΥ ΜΕ ΤΙΤΛΟ Π ΕΤΡΟΥΠΟΛΗ Το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού ανακοινώνει τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2018, που αφορούν στις εκδόσεις έτους 2017, στα οποία κατέληξε η Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης, μέσα από μία συστηματική και γόνιμη διαδικασία. Παράλληλα, όπως επιτάσσει η νομοθεσία που διέπει τον θεσμό των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας (Ν. 3905/2010), δίνεται στη δημοσιότητα το σκεπτικό βράβευσης της αρμόδιας Επιτροπής για κάθε κατηγορία. Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στη Σταυρούλα Αργυροπούλου για τη μετάφραση του έργου του Αντρέι Μπέλυ με τίτλο Πετρούπολη, εκδόσεις Κίχλη, 2017. Το Κρατικό Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά δεν απονέμεται. Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Γλώσσας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται ομόφωνα στην ομάδα LEXIS (Andreas Gamst, Anne Gasseling, Rainer Maria Gassen, Milena Hienz deAlbentiis, Christiane HorstkotterBrussow, Klaus Kramp, Alkinoi Obernesser), υπό την καθοδήγηση και επιμέλεια της Δρ. Έλενας Παλλαντζά για τη μετάφραση του έργου με τίτλο Die Schwierige Kunst, του Δημήτρη Ελευθεράκη, εκδόσεις Reineke & Voss (Λειψία).

H σύνθεση της αρμόδιας Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης έχει ως εξής: 1. Jacques Bouchard, καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ και Διευθυντής του Διαπανε-

πιστημιακού Κέντρου Νεοελληνικών Σπουδών, Νεοελληνιστής, Πρόεδρος.

2. Παύλος Καλλιγάς, καθηγητής στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με γνωστικό αντικείμενο τη Φιλολογία και Φιλοσοφία, Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, Αντιπρόεδρος.

3. Άννα Καρακατσούλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ευρωπαϊκής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.

4. Μόσχος Μορφακίδης-Φυλακτός, καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδα, Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών Γρανάδας, Νεοελληνιστής, Μέλος.

5. Διονύσιος Μαρίνος, Δημοσιογράφος-Συγγραφέας, Κριτικός, Μέλος.

6. Ιωάννης Καλλιφατίδης, Μεταφραστής, Μέλος.

7. Ιωάννης Τσόλκας, Καθηγητής Ιταλικής Φιλολογίας στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μέλος.

8. Βίκτωρ Κωνσταντίνος Ιβάνοβιτς, επίτιμος Καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μεταφραστής, Μέλος.

9. Γιώργος Τσακνιάς, Ιστορικός στο ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, Κριτικός, Μέλος. elculture.gr

Ανοιχτή πρόσκληση προς Συγγραφείς και Μεταφραστές για το Λογοτεχνικό Πρόγραμμα Κυκλικών διαμονών «Το καταφύγιο του Οδυσσέα» ΠΡΟΘΕΣΜΙΑ ΥΠΟΒΟΛΗΣ: 09/11/2019 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το «Καταφύγιο του Οδυσσέα: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑΜΟΝΩΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ» είναι τo δεύτερο στάδιο ενός project που συγχρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόκειται για ένα δίκτυο λογοτεχνικών διαμονών, οι οποίες σε αυτό το στάδιο θα πραγματοποιηθούν σε πέντε ευρωπαϊκές χώρες. To project και το δίκτυο διαμονών απευθύνονται κυρίως σε νέους λογοτέχνες (πεζογράφους και/ή ποιητές) και μεταφραστές λογοτεχνίας. Το πρόγραμμα λογοτεχνικών διαμονών θα λάβει χώρα στο κροατικό νησί Μλιετ, στη Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), στη Λάρισα (Ελλάδα), στο Βελιγράδι (Σερβία) και σε διαφορετικούς προορισμούς της Ουαλίας. Στόχος του προγράμματος, το οποίο εστιάζει στη διεθνική κινητικότητα και τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού, είναι να δώσει την ευκαιρία σε νέους συγγραφείς και μεταφραστές να εργαστούν και να παρουσιάσουν το έργο τους σε δύο διαφορετικά κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια. Το πρόγραμμα προσφέρει τη δυνατότητα θεμελίωσης σχέσεων μεταξύ συγγραφέων, μεταφραστών, επιμελητών και εκπροσώπων διαφόρων λογοτεχνικών οργανισμών από την Κροατία, την Ελλάδα, τη Σλοβενία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σερβία. Οι διαμονές θα συμπεριλαμβάνουν μια συμπληρωματική πληθώρα δραστηριοτήτων σχετικών με τη λογοτεχνία, που θα απευθύνονται στο εκάστοτε τοπικό αναγνωστικό κοινό.

Το κεντρικό θέμα των διαμονών και του συμπληρωματικού προγράμματος για το 2020 θα είναι η «Βιβλιοθήκη», τόσο ως φυσικός χώρος όσο και ως εικονική βάση δεδομένων σημαντικών σε κάθε κοινωνικό, πολιτισμικό και καλλιτεχνικό περιβάλλον. Παράλληλα με την ανάπτυξη της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Ποίησης που σχετίζεται με τη διαμονή στο Μλιετ ως μέρος του προγράμματος «Το καταφύγιο του Οδυσσέα», οι φιλοξενούμενοι θα κληθούν να στοχαστούν πάνω στη σπουδαιότητα της βιβλιοθήκης ως ενός εκ των σημαντικότερων συμβόλων και μνημείων ειρήνης και αμοιβαίας ανθρώπινης κατανόησης, συνεισφέροντας με ένα ποίημα, ένα δοκίμιο, μια ανάρτηση σε blog ή και μια μετάφραση σχετικά με το θέμα. ΠΟΥ; Μλιετ (Κροατία), Λιουμπλιάνα (Σλοβενία), Λάρισα (Ελλάδα), Βελιγράδι (Σερβία), Ουαλία ΠΟΤΕ; Από τον Ιανουάριο έως τον Δεκέμβριο του 2020. ΠΟΙΟΙ; (Κριτήρια Επιλογής/Δικαίωμα Συμμετοχής); -ΟΙ συμμετέχοντες πρέπει να είναι συγγραφείς (πεζογράφοι και/ή ποιητές) ή μεταφραστές λογοτεχνίας.

- Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν εκδώσει τουλάχιστον δύο βιβλία ή λογοτεχνικές μεταφράσεις - Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι έως 40 ετών..

- Οι υποψήφιοι πρέπει να έχουν πολύ καλή γνώση αγγλικών.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ - Οι υποψήφιοι πρέπει να μπορούν να ταξιδέψουν σε δύο από τις πέντε χώρες, βάσει των ενδιαφερόντων τους.

- Οι διαμονές στην Ουαλία θα αρχίσουν από τα μέσα Μαρτίου του 2020 και κάθε διαμονή μπορεί να διαρκέσει δύο βδομάδες. Οι διαμονές στην Κροατία θα διαρκέσουν από τον Ιανουάριο έως τα μέσα Μαΐου 2020 και μπορεί να διαρκέσουν δύο ή τρεις βδομάδες. Οι διαμονές στη Σερβία μπορούν να διαρκέσουν δύο βδομάδες.

-Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι διαθέσιμοι για δύο διαμονές μέσα στη χρονιά (διάρκειας δύο ή τριών εβδομάδων)1 - Οι υποψήφιοι πρέπει να είναι ανοιχτοί σε συνεργασίες με τους υπόλοιπους καλλιτέχνες και συνεργάτες του προγράμματος .

- Οι υποψήφιοι πρέπει να ενδιαφέρονται για την καλλιέργεια σχέσεων με το τοπικό κοινό. ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ; - Δύο διαμονές σε δύο διαφορετικές χώρες εντός του έτους.

- Εργαστήρια, συζητήσεις, εκδηλώσεις.

- Υποστήριξη κατά τη διάρκεια της διαμονής.

- Προβολή του έργου των συμμετεχόντων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του προγράμματος «Το καταφύγιο του Οδυσσέα, στο newsletter και την ιστοσελίδα του λογοτεχνικού περιοδικού «Θράκα» όπως και στις σελίδες των συνεργατών.

- Δυνατότητες διεθνούς προβολής και δικτύωσης.

- Κάλυψη εξόδων διαμονής και ταξιδιού (οικονομικές θέσεις) - Αμοιβή καλλιτεχνών (σύνολο 400 ευρώ) και ποσό για τις ανάγκες της διαμονής (σύνολο 300 ευρώ για Κροατία, Ελλάδα, Σερβία, Σλοβενία και 490 ευρώ για Ουαλία) - Μία εκπληκτική ευκαιρία για νέους λογοτέχνες και μεταφραστές που μπορεί να τους επιτρέψει να προωθήσουν το έργο τους, να πειραματιστούν, να κάνουν έρευνα ή να ακολουθήσουν νέες προσεγγίσεις. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι υποψήφιοι πρέπει να πληρούν όλα τα κριτήρια ώστε να ληφθούν υπόψη. Προϋποθέσεις και προσόντα: Ένα αρχείο PDF που να περιλαμβάνει: 1. Βιογραφικό (έως μία σελίδα).

2. Επιστολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος σχετικά με το θέμα Βιβλιοθήκη (έως μία σελίδα).

3. Βιβλιογραφία.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 9

4. Προτιμήσεις (κάθε υποψήφιος πρέπει να απαριθμήσει τις χώρες/πόλεις κατά σειρά προτίμησης από 1 έως 5. Η επιτροπή θα προσπαθήσει να κατανείμει τους συμμετέχοντες στις διαμονές που επιθυμούν) 5. Προαιρετικά: συστατικές επιστολές. Οι αιτήσεις πρέπει να αποσταλούν στο thracamagazine@gmail.com μέχρι τις 9 Νοεμβρίου, 2019. Περαιτέρω πληροφορίες στο thracamagazine@gmail.com Δημοσίευση των αποτελεσμάτων Η τριμελής επιτροπή, αποτελούμενη από ειδικούς του χώρου, θα επιλέξει τρεις συμμετέχοντες από την Ελλάδα για το πρόγραμμα διαμονών του 2020. Τα αποτελέσματα θα δημοσιευθούν στις ιστοσελίδες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του προγράμματος και των συνεργατών του στις αρχές του Δεκεμβρίου του 2019. Οι επιλεγμένοι συμμετέχοντες θα ειδοποιηθούν με email. ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ - DSP (http://drustvo-dsp.si/en/home/) - KROKODIL (http://www.krokodil.rs/eng/krokodils-writer-inresidence/) - LAF (https://www.lit-across-frontiers.org/about/) - SANDORF (http://tovar.hr/) - ΘΡΑΚΑ (http://www.thraca.gr/) GDPR Υποβάλλοντας την Αίτηση, δίνετε τη συγκατάθεσή σας για τη διατήρηση των προσωπικών σας δεδομένων στα αρχεία των άνωθεν συνεργαζόμενων οργανισμών, ή οργανισμών και ατόμων που συνεργάζονται μαζί τους, σύμφωνα με τον κανονισμό GDPR 2018. Δήλωση για το ιδιωτικό απόρρητο Τα προσωπικά σας δεδομένα θα αποθηκεύονται και θα γίνονται περιστασιακά αντικείμενο επεξεργασίας σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία. Οι πληροφορίες που θα δοθούν θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τους σκοπούς της διαδικασίας επιλογής των υποψηφίων. Τα ονόματα και τα σύντομα βιογραφικά τους θα είναι δημόσια.

ΣΕΛ. 10 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 11

ΣΕΛ. 12 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Βαν Γκογκ, Πικάσο, Ντεγκά και άλλα αριστουργήματα στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Γουλανδρή (φωτογραφίες)

Εγκαινιάστηκε σήμερα το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Στα σχόλια του γαλλικού Τύπου της εποχής αναφερόταν: Ιδρύματος Γουλανδρή στο Παγκράτι, παρουσία – εκτός «Ένας τρελός Έλληνας τίναξε την αγορά της τέχνης στον των άλλων - του Προέδρου της Δημοκρατίας και του Πρω- αέρα». θυπουργού.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 13

Ο διευθυντής του ιδρύματος, Κυριάκος Κουτσομάλλης, χαρακτήρισε το μουσείο «χώρο κοινωνικής ανεξιθρησκίας», ενώ η υπεύθυνη της συλλογής, Μαρία Κουτσομάλλη Μορό, εξιστόρησε την ιστορία της συλλογής, η οποία ξεκίνησε το 1956 με έναν πίνακα του Ελ Γκρέκο.

Αριστουργήματα των Βαν Γκογκ, Πικάσο, Μιρό, Γκο- Εμβληματικό είναι και το έργο του Γκογκέν «Νεκρή φύγκέν, Τζακομέτι, Καντίνσκι, Τουλούζ-Λωτρέκ, ντε Κίρικο, ση με γκρέιπφρουτ», το οποίο το ζεύγος Γουλανδρή προτίΜονέ, Ντεγκά, Μπέικον, Σεζάν και Πόλοκ εκτίθενται στο μησε σε δημοπρασία έναντι έργου του Ντελακρουά, προΜουσείο Σύγχρονης Τέχνης. σφέροντας το αστρονομικό ποσόν για την εποχή εκείνη των 265.000 δολαρίων.

«Αν υπάρχει ένα εμβληματικό έργο της σύγχρονης τέχνης είναι αυτό», σχολίασε ο πρωθυπουργός για τον πίνακα του Πικάσο «Γυμνή γυναίκα με σηκωμένα χέρια»,κατά την ξενάγησή του στους χώρους του Μουσείου. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΣΕΛ. 14 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Το όραμα του Δημήτρη Λιγνάδη για το Εθνικό Θέατρο Με τον διάσημο στίχο του Ανδρέα Εμπειρίκου «Πάρε την λέξι μου. Δώσε μου το χέρι σου», από την «Ενδοχώρα», ως μότο του Εθνικού Θεάτρου για την παρούσα σεζόν. Με δύο ακόμα στίχους του σπουδαίου υπερρεαλιστή, «Η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος» και «Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια», καθώς και με τη γνωστή ρήση του Διονυσίου Σολωμού « Μ ή γ α ρ ι ς ἔ χω ἄ λ λ ο σ τ ό ν ο ῦ μ ο υ π ά ρ ε ξ ἐλευθερία καί γλώσσα;» Και με το όνειρο «να κάνουμε το Εθνικό Θέατρο πάλι τη ναυαρχίδα του θεατρικού μας πολιτισμού», ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της πρώτης κρατικής σκηνής Δημήτρης Λιγνάδης έδωσε το στίγμα της πολιτιστικής πολιτικής που θα ακολουθήσει με απόλυτη προτεραιότητα στον εκπαιδευτικό-παιδευτικό-παιδαγωγικό-εκπολιτιστικό και κυριολεκτικά ψυχαγωγικό ρόλο του Θεάτρου ώστε αυτό να καταφέρει «τον εμβολισμό ή και εμβολιασμό της νοσούσας εκπαίδευσης». Η σημερινή συνάντησή του με τους δημοσιογράφους είχε ακριβώς αυτή την αποστολή. Πολύ λιγότερο να ενημερώσει για το ρεπερτόριο, αφού άλλωστε αυτό είναι ό,τι είχε ανακοινώσει ο προκάτοχός του Στάθης Λιβαθινός με κάποιες μικρές προσθήκες. Και πολύ περισσότερο να μιλήσει με τις ιδιότητες του «ανθρώπου, του ηθοποιού, του σκηνοθέτη και του δασκάλου» («η καλλιτεχνική διεύθυνση δεν είναι ιδιότητα, αλλά αρμοδιότητα», διευκρίνισε) για το όραμά του, για τους άξονες στους οποίους κινείται η πολιτιστική του πολιτική, για τις καινοτομίες, για τις προτεραιότητες και για τους συνεργάτες του. Και κοντά σ΄αυτά και για τον εαυτό του στις εμβόλιμες εξομολογήσεις που επέτρεπε η ροή του λόγου του, όπως π.χ. ότι όταν τέλη Αυγούστου αποδέχτηκε την πρόταση της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη ν' αναλάβει το τιμόνι του Εθνικού, η απάντηση που έδωσε στην απορία της μητέρας του «που πας τώρα παιδί μου» και των φίλων του πώς θα εγκαταλείψει την αυτόνομη πορεία με τις σκηνοθεσίες του, ήταν «δεν είμαι τρελός. Ίσως μόνο Δον Κιχώτης και πολύ ρομαντικός». Και αυτά του τα στοιχεία σκοπεύει όπως είπε να τα διατηρήσει αυτούσια όπως και την «αλήθεια και τον αυθορμητισμό μου». Αυτό που δεν θα διατηρήσει είναι τη συνήθειά του να..κυκλοφορεί με βερμούδες, αλλά «μέσα μου ψυχικά θα φορώ βερμούδα», είπε χαμογελώντας ο Δημήτρης Λιγνάδης για να τονίσει την επιθυμία του να διατηρήσει νεανικά αντανακλαστικά και οικειότητα. Ανάλογη οικειότητα με αυτήν που αισθάνεται και ο ίδιος στους χώρους του κτηρίου του Τσίλερ όπου μεγάλωσε, πράγμα λογικό για τον γιο του Τάσου Λιγνάδη που σημάδεψε την πορεία του Εθνικού Θεάτρου, ως καλλιτεχνικός του διευθυντής, σ’ όλη τη Μεταπολίτευση. Ά ΞΟΝΕΣ Δεν περιορίστηκε μόνον σε οραματικές εξομολογήσεις βέβαια ο Δημήτρης Λιγνάδης. Ανέφερε τους άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η καλλιτεχνική του διεύθυνση: α) εύρος και βάθος, β) όφελος και ωφέλεια, γ) τέχνη κι επιστήμη. «Στόχος της διεύθυνσής μου είναι», είπε, «το Θέατρο να αυξήσει την έννοια του «εύρους» και με γνώμονα αυτό να κινηθούν και όλες του οι καλλιτεχνικές επιλογές. Απευθυνόμαστε σε όλο τον ελληνικό λαό αφού όλος ο λαός είναι «αιμοδότης» αυτού το θεάτρου. Κι εμείς δεν πρέπει να αφήσουμε απέξω ούτε έναν κάτοικο..» Το «βάθος» αφορά τη «μελέτη σε βάθος χρόνου για τον ερευνητικό και παιδευτικό πυλώνα που πρέπει να αποτελέσει το Εθνικό Θέατρο». Ρ ΕΠΕΡΤΟΡΙΟ Για την τρέχουσα σεζόν 2019-20 το ρεπερτόριο είχε σχεδια-

στεί και ανακοινωθεί από τον Στάθη Λιβαθινό. «Το παραλάβαμε έτοιμο, το πιστέψαμε και το ενισχύσαμε», τόνισε ο Δημήτρης Λιγνάδης που μαζί με την αναπληρώτρια διευθύντρια Έρι Κύργια έδωσαν έμφαση και εξηγήσεις για κάποιες μικρές προσθήκες: -Τον σεξπηρικό «Μάκβεθ» που θα ανέβαινε σε σκηνοθεσία Λιγνάδη στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και, καθώς η παραγωγή θα ήταν άδικο για τους συντελεστές να ματαιωθεί, θα μπει τώρα εμβόλιμη στο ρεπερτόριο, δίνοντας μάλιστα αφορμή να εγκαινιαστεί μία σειρά συμπαραγωγών-συνεργασιών με το Δημοτικό του Πειραιά.

-Τα Μαθήματα Πολεμου ΙΙΙ που ως «υβρίδιο του σκηνικού πλάσματος που επέφερε ωφέλεια στον Έλληνα θεατή», αλλά και ως «παιδαγωγικό εγχείρημα» το οποίο είχε σημαδέψει τις προηγούμενες σεζόν τη συνεργασία του Λιγνάδη με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, θα συνεχίσει τον ερευνητικό και παιδαγωγικό του χαρακτήρα στη σκηνή του Εθνικού, εγκαινιάζοντας αντίστοιχα σειρά συμπαραγωγών-συνεργασιών με το Μέγαρο Μουσικής.

-Κοντά σ΄αυτά το Εθνικό Θέατρο θα πρωταγωνιστήσει τόσο στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, όσο νωρίτερα και στις εκδηλώσεις για την Επέτειο των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.

Copyright: Eurokinissi Κ ΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ Τα καινούρια στοιχεία που εισηγείται άμεσα η καλλιτεχνική διεύθυνση του Δημήτρη Λιγνάδη είναι: Η ονομασία του Ισογείου του Ρεξ σε «σκηνή Ελένης Παπαδάκη», ώστε «να βαφτιστεί στο όνομα μίας, αδικημένης από την καλλιτεχνική ιστορία, τεράστιας ηθοποιού». Η Ελένη Παπαδάκη (1908-1944) υπήρξε ως γνωστόν μία από τις μεγαλύτερες ηθοποιούς (και) του Εθνικού Θέατρου η οποία στον Εμφύλιο κατηγορήθηκε για «φιλογερμανική στάση» και ως «φιλενάδα» του κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννη Ράλλη, διεγράφη μ' αυτή την κατηγορία από τον ΣΕΗ το Νοέμβριο του '44 και στις 22 Δεκεμβρίου καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο δικαστήριο του ΕΛΑΣ κι εκτελέστηκε από την ΟΠΛΑ. Ο επίλογος της τραγωδίας γράφτηκε αργότερα με τη συγγνώμη του γ.γ. του ΚΚΕ, Νίκου Ζαχαριάδη, και την εκτέλεση του του 23χρονου αρχηγού της ΟΠΛΑ της περιοχής ως «πράκτορα της Ιντέλιτζενς Σέρβις». Ο μετασχηματισμός της Πειραματικής Σκηνής σε ερευνητική Σκηνή για το αρχαιόθεμο δράμα (ερευνητικός – δοκιμαστικός χαρακτήρας) και ταυτόχρονα την εξάπλωση του πειραματικού

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ και ερευνητικού της έργου σε όλες τις σκηνές του Εθνικού. Η παράταση των δραστηριοτήτων του Θεάτρου στις σκηνές του και δη σ' αυτή του Ρεξ, αλλά και του «Σχολείον» της Ειρήνης Παππά και τη θερινή περίοδο. «Φιλοδοξώ από το ερχόμενο καλοκαίρι το Ρεξ να μείνει ανοιχτό με παραγωγές για τους Αθηναίους αλλά και τους επισκέπτες», εξήγησε ο Δημήτρης Λιγνάδης, προσθέτοντας ότι ανάλογα σχέδια έχει και για το καταχωρισμένο πια στη Δραματική Σχολή του Εθνικού «Σχολείον» όπου θα επιδιώξει τη δημιουργία υπαίθριου θεάτρου 1200 θέσεων. Για τα σχέδια της Σχολής καθώς και για τους καθηγητές (Δ. Μαυρίκιος, Σ. Κακάλας, Σ. Λιβαθινός, Θ. Μοσχόπουλος, Μ. Μαρμαρινός, Ακ. Καραζησης, Γρ. Ιωαννίδης κ.ά.) ενημέρωσε η νέα της Διευθύντρια Δηώ Καγγελάρη. Ο πολύ έγκυρος προγραμματισμός. Ήδη ο Δημήτρης Λιγνάδης ανακοίνωσε τα ονόματα των σκηνοθετών στο Εθνικό για την επόμενη καλλιτεχνική περίοδο 2020-21, όταν το πρόγραμμα θα ξεκινήσει με τον Στάθη Λιβαθινό (με τον «Μολιέρο» του Μπουλγκάκοφ) και θα συνεχιστεί με σκηνοθεσίες των Δ. Καμαρωτού, Δ. Καρατζά, Γ. Κιμούλη, Αμ.Μουτούση, Αν.Μπρούσκου, Γ. Νανούρη, Κ. Ρήγου, Δ. Τάρλοου, Κ. Μαρκουλάκη, Β. Μπισμπίκη, Θ. Παπακωνσταντίνου, Μ. Φριτζήλα. Στοίχημα του Λιγνάδη είναι η δημιουργία των αυτόνομων «εκδόσεων Εθνικού Θεάτρου», εκδόσεων δηλαδή με τη σφραγίδα του Θεάτρου των σημαντικών προγραμμάτων, μεταφράσεων κλπ. Η ανά τρίμηνο συνάντηση του καλλιτεχνικού διευθυντή με τους δημοσιογράφους σ ένα κοινό γεύμα στο οποίο θα επιδιώκεται η ανταλλαγή απόψεων αλλά και το…τέλος του «σπασμένου τηλεφώνου»

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 15

Τ Ο « ΑΓΚΑΘΙ » ΤΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ Η υλοποίηση όλων αυτών των σχεδίων προϋποθέτει «να ξεπεραστούν φλέγοντα ζητήματα-προβλήματα που έχουν να κάνουν με την οικονομική κατάσταση του Θεάτρου και που έχουν την καταγωγή τους σ΄ένα βαθύ χρονικό ορίζοντα. Τα αντιμετωπίζουμε», διαβεβαίωσε ο Δημήτρης Λιγνάδης, υπενθυμίζοντας ότι «ως γνωστόν τα λεφτά της επιχορήγησης πάνε όλα στη μισθοδοσία». Δεσμεύτηκε πάντως σε επόμενη συνέντευξη Τύπου να δημοσιοποιήσει την πλήρη αποτύπωση της οικονομικής πραγματικότητας του θεάτρου.

Η ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΉ ΟΠΤΙΚΗ ΤΟΥ ΑBSTRACTIVE ΣΤΟΙΧΕΙΟΥ ΤΗΣ ΟΛΓΑΣ ΧΝΑΡΑ ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΕΊ ΣΤΟ ΒΑΝΚΟΥΒΕΡ ΤΟΥ ΚΑΝΑΔΑ. Η νέα συλλογή καταθέσεων της εμπνευσμένης δημιουργού Όλγας Χναρά ,Οlga Chnara "Silence Returned" παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στις 1820 Οκτωβρίου 2019 στο χώρο Art Crawl High Dean Dreams Gibsons, British Columbia στην περιοχή Sunshine coast στο Βανκούβ ερ το υ Καν αδ ά. Η σημαντική καινούργια συλλογή της περιέχει 35 επιλεγμένες συλλήψεις αφηρημένης τέχνης . Η καλλιτέχνιδα είναι αναγνωρισμένη επαγγελματίας ζωγράφος στο εξωτερικό καθώς έχει συμμετάσχει με επιτυχία και αποδοχή του κοινού σε αρκετές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη και στον Καναδά . Έχει λάβει εγκωμιαστικές, επιδοκιμαστικές και θετικές κριτικές, κείμενα και προσεγγίσεις από

ΣΕΛ. 16 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

κορυφαίους Έλληνες και διεθνείς ιστορικούς τέχνης και κριτικούς τέχνης. Με την ευκαιρία της έκθεσης κυκλοφόρησε πολυτελής δίγλωσσος κατάλογος στα Ελληνικά και στα Αγγλικά που περιέχει φωτογραφίες των έργων και κριτικές για το έργο της και κείμενα από τον ιστορικό τέχνης Λεόντιο Πετμεζά και τον συγγραφέα –θεωρητικό τέχνης Σάντυ Νικολαρέα . Ο Σάντυ Νικολαρέας αναφέρει μεταξύ άλλων για την εικαστική εργασία της :‘’...Η αφηρημένη τέχνη δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, απαιτεί πολύ γνώση και δεξιοτεχνία, γιατί χωρίς να χρησιμοποιεί την εικόνα ως μέσο συνομιλίας με τον θεατή, έχει σαν μόνο της όπλο το σκέτο χρώμα, και πρέπει με αυτό να κάνει διάλογο με τον θεατή, που είναι πολύ απαιτητικός και εύκολα απορρίπτει ότι δεν καταλαβαίνει. Αυτό τον δύσκολο δρόμο διάλεξε η Όλγα για την τέχνη της, και με το χρώμα μόνο και τον χρωστήρα της καταφέρνει να μας βάλει στον όμορφο αυτό απαρχής κόσμο της που η ίδια δημιουργεί. Αυτό το καταφέρνει θαυμάσια, γιατί αν μελετήσετε τα έργα της θα δείτε πώς το κάθε ένα είναι πολύ διαφορετικό από το άλλο, το καθένα μας βάζει σε μια άλλη ιστορία και από ότι φαίνεται ο ιδιαίτερος αυτός κόσμος της είναι ανεξάντλητος.....’’ Ο Λεόντιος Πετμεζάς επισημαίνει για το έργο της : ’’Η ζωγραφική της Όλγας Χναρά εμπεδώνει άμεσες προθέσεις απόδοσης που απαιτούν ουσιαστική προσοχή . Η καλλιτέχνιδα επιδίδεται στην χρήση της abstractive ταυτότητας με ευνόητα και ευπρόσδεκτα μηνύματα που αναπαριστούν ένα συναρπαστικό κόσμο με υπαρξιακή οντότητα και στοιχειώδη συνεύρεση. Η τεχνική της προσδιορίζεται από την ψυχολογία της γραφής των φωτεινών έντονων χρωμάτων και σχεδιάσεων της οσμωτικής, υπερβατικής μέθεξης. Η εξέλιξη των θέσεων της αξιοποιεί τομές που ενδυναμώνουν την πλήρη αισθαντικότητα της προοπτικής .Παρέχει την γνώση της απτότητας στην σχετικότητα της διατομής που διαθέτει η διάσταση των επιμερισμών. Οι ρυθμοί της γίνονται παράδειγμα και έναυσμα. Αποτελούν σχολή για την φωβιστική προσέγγιση μέσα από ετερόκλητες ομοιογένειες διαλεκτικής σύζευξης. Η ενότητα των έργων συνδυάζει την εννοιολογική συνειδησιακή συγκυρία με το υπερρεαλιστικό μοτίβο ανασυγκρότησης. Μέσα από τις νεωτεριστικές προσεγγίσεις δένουν ενδόμυχες ψυχικές καταστάσεις σε γραμμικές εικόνες και αποτυπώνουν μια άλλη ιδιάζουσα πλευρά της πραγματικότητας. Μεταφέρουν μια μνημονική πρόθεση με αποσπασματικό κλοιό από έντεχνα, εκλεκτικά ιδεογράμματα και ιδιότυπα νεφελώματα. Η πληρότητα των δυνάμεων προκαλείτε με ευκρίνεια που οδηγεί σε μονοπάτια απόκλισης , στην ανάπτυξη των βαθμών αυτογνωσίας και στον χαρακτηρισμό των μονάδων ανακυκλωμένης εκποίησης. Με στοιχειώδη λεπτομέρεια εκφράζονται απόψεις εμφορούμενες από απεικονίσεις της έντεχνης αποκάλυψης. Προσωποποιούνται από την μεταβλητότητα της ανθρώπινης σκέψης και μεταλλάσσονται σύμφωνα με τους υπάρχοντες νόμους της ογκολογικής βαρύτητας και της αντίληψης απέναντι στην αρμονική απεικόνιση. Παρουσιάζονται εναργέστατα οι ιδιότυποι συνδυασμοί ενός πεδίου διευθέτησης προτά-

σεων που ανιχνεύει ένα υλικό πτυχών και διακυμάνσεων . Σε κάθε πίνακα κυριαρχεί με αυστηρότητα η έννοια της ευρηματικής και της εξιδανικευμένης ενεργητικής συνθήκης που επεξεργάζεται πειραματισμούς. Παρακολουθούμε μορφοπλαστικές αποτυπώσεις μετουσιωμένης δράσης με εικονιστική υφή που ενέχουν μια διαχρονική πορεία ύπαρξης και μαρτυρούν μια διάθεση εξέλιξης προς την εποικοδομητική διαύγεια της μεθοδικής μελέτης . Η δραστηριότητα τους εμπεριέχει καταθέσεις με χροιά ενδοσκόπησης. Απόρροια αυτής της κατάστασης είναι η αποτύπωση προτάσεων για συλλήψεις που συγκινούν ιδιαίτερα το θεατή χάρη στην διακριτικότητα του στοχασμού τους. Φανερώνουν πως η καλλιτέχνιδα Όλγα Χναρά διακατέχεται από την γνώση μιας ποικιλίας θεματικών και στιλιστικών οραματισμών με βάση τους οποίους παραθέτει τις αφηρημένες αλλά τονισμένες παρεμβάσεις της στο χρωστήρα. Μελετώντας πιο διευρυμένα την τέχνη της παρατηρούμε ότι με ταχύτητα και ακρίβεια προβάλλει την εξασκημένη σκέψη της τονίζοντας την ρευστότητα και την ανατρεπτική ανέλιξη των πόρων που πραγματεύεται. Το περιεχόμενο διεξαγωγής των δεδομένων στην συνολική εικαστική εργασία της κινείται ανάμεσα σε παραμέτρους διαιώνισης και σε φορτισμένες κατηγοριοποιήσεις ανασύνθεσης της υπόστασης των προβληματισμών. Ο τρόπος επιλογής της εκφραστικότητας που πραγματεύεται κινητοποιεί την αισθητηριακή νόηση σηματοδοτώντας ισοδύναμα τις τυπώσεις. Διαθέτοντας οξύτατη παρατηρητικότητα και λυρισμό συνδυασμένο με ενσυνείδητη ευαισθησία ενοποιεί στάσεις εμπλουτισμένες από μεταφυσική διάταξη. Με γνησιότητα και ουσιαστική έρευνα εκπέμπει ερεθίσματα για μια διείσδυση σε χαρτογραφημένα επίπεδα εκτόνωσης και ποιητικής απεραντοσύνης .Αποδεικνύει έμπρακτα την λειτουργικότητα της προβολής ενός πλαισίου ζωτικής αναφοράς που αποθησαυρίζει την προσφορά της στην ψυχοσύνθεση του κοινού και το καθοδηγεί δυναμικά σε οδούς που ενισχύουν και εμβαθύνουν τις επιλογές του . Με αδρό τρόπο παρασύρει σε περιδιάβαση που αποτυπώνει πληθωρικά μια ρηξικέλευθη ματιά που κυριαρχεί στην ανατομία των αισθήσεων .’’ Στην τωρινή παρουσία της η Όλγα Χναρά συμμετέχει στην ομαδική έκθεση με τους καλλιτέχνες Patricia Bowers,Cindy Ross και Bert Smulders.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 17

ΣΕΛ. 18 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ ΝΕΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 19

ΣΕΛ. 20 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Ανακρίνοντας… τον Γιώργο Ευσταθίου - Σμαραγδή Μητροπούλου Εκπέμπει φως, αρχοντιά, καλοσύνη και ηρεμία. Τα γραπτά του αγγίζουν ψυχές, συγκινούν. Ας τον γνωρίσουμε καλύτερα. Τι λέτε; Πάμε λοιπόν. Γιώργο μου, καλημέρα και να σε καλωσορίσω κοντά μας. Πες μας κάποια πράγματα για σένα, ώστε να σε γνωρίσουμε καλύτερα. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα, σε μια εργατική συνοικία, πλην όμως έλκω καταγωγή από τους Κήπους, ένα μικρό χωριό κοντά στην Κύμη της Εύβοιας. Εργάστηκα από πολύ νωρίς ως ραδιοφωνικός παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα. Ξεκίνησα το 1979 επί διευθύνσεως Μάνου Χατζιδάκι, επιλέγοντας να διαβαστεί το εξαίρετο βιβλίο «Απομνημονεύματα» του καραγκιοζοπαίχτη Σωτήρη Σπαθάρη από τον γιο του Ευγένιο. Μετά από μια μακρόχρονη διακοπή, όπου δημοσιογραφούσα ως συντάκτης περιοδικών (Marie Claire, ΚΛΙΚ, ΓΥΝΑΙΚΑ, κ.ά.), επέστρεψα στο Τρίτο και συγκεκριμένα στις 10 Φεβρουαρίου 2003, όπου παρέμεινα έως τις 11 Ιουνίου 2013, ημέρα που έπεσε το «μαύρο» στην ΕΡΤ. Οι ραδιοφωνικές σειρές «Τα παιδιά της πιάτσας» του Νίκου Τσιφόρου στην ανάγνωση του Γιάννη Μποσταντζόγλου, «Και με το φως του λύκου επανέρχονται», το εμβληματικό μυθιστόρημα της Ζυράννας Ζατέλη διαβασμένο από την ίδια την συγγραφέα, καθώς επίσης και το μεγάλης ιστορικής, όσο και αισθητικής αξίας πόνημα, «Στρατηγού Μακρυγιάννη - Απομνημονεύματα» στην ανάγνωση του Τζίμη Πανούση, υπήρξαν- μεταξύ πολλών άλλων- τρεις από τις σημαντικότερες στιγμές της δεύτερης θητείας μου στο ραδιόφωνο του Τρίτου. Η ποιητική συλλογή «Η τρυφερότητα των άκρων», που της αλήθειας μου... Η αποτύπωση καταστάσεων και συναικυκλοφόρησε το 2016 από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» του σθημάτων στα ποιήματα μοιάζει να είναι ρεαλιστική. Και Γιώργου Χρονά, είναι το πρώτο μου βιβλίο. είναι, χωρίς όμως να απουσιάζει και η μαγεία. Σύστησε μας με λίγα λόγια το νέο σου βιβλίο.

Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου Έλληνες και ξένοι συγγραφείς και πώς επηρέασαν –εάν επηρέασαν- το έργο «Η τρυφερότητα των άκρων» αποτελείται από 28 σύγχρο- σου; να ποιήματα, αλλά και πολλά παλαιότερων χρόνων. Η α- Αγαπημένοι μου συγγραφείς ήταν ανέκαθεν και παραμέπόφαση της έκδοσης λήφθηκε σε μια κομβική στιγμή. νουν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Γιώργος Σεφέρης Ήταν πλέον ζήτημα ζωής και θανάτου κυριολεκτικά. Αυτό και ο Γιώργος Ιωάννου. Σε αυτούς καταφεύγω σταθερά για που με πείσμα ανέβαλλα τόσο καιρό, έπαιρνε την εκδίκησή θαλπωρή και στήριξη στα δύσκολα. του. Κόντευε να με πνίξει έχοντας έξυπνα μεταμορφωθεί σε απελπισμένο έρωτα. Τελικά έκανα το μεγάλο σάλτο... Πες μου για ένα βιβλίο που δεν έχεις γράψει εσύ και θα και σώθηκα! ήθελες να το είχες γράψει. Θα ήθελα πολύ να έχω γράψει το σπουδαίο μυθιστόρημα «Έγκλημα και Τιμωρία» του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκυ ή το Ποιο μήνυμα θα ήθελες να περάσεις στους αναγνώστες ποίημα «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον» του Αλεξανδρινού. με το βιβλίο σου; Τόσο απλά δηλαδή! Ή επίσης την μυθιστορηματική βιογραφία «Αδριανού Απομνημονεύματα» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ. Δεν υπάρχει κάποιο ιδιαίτερο μήνυμα στο βιβλίο μου, πλην

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ Όταν ήσουν παιδί, ποιο βιβλίο είχες αγαπήσει πολύ και π ο ι ό ν σ υ γ γ ρ α φ έ α ; Τα αναγνώσματα της εφηβείας μου ήταν «Ένα παιδί μετράει τ’ άστρα» του Μενέλαου Λουντέμη, «Η Ζωή εν Τάφω» του Στρατή Μυριβήλη και τα Άπαντα σχεδόν του Καζαντζάκη. Τότε με είχαν συνεπάρει, αλλά τώρα δεν μου λένε και πολλά πράγματα.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 21

Όταν κράτησες για πρώτη φορά το βιβλίο σου στα χέρια σου, ποια ήταν η πρώτη σου σκέψη;

Όταν έφθασα μόνος στο σπίτι, έχοντας παραλάβει λίγο πριν από τις εκδόσεις «Οδός Πανός» στα Εξάρχεια μερικά αντίτυπα του πρώτου βιβλίου μου, ένιωσα μεγάλη αμηχαΤη σημερινή εποχή διαβάζουν οι Έλληνες και ιδιαίτερα νία. «Η τρυφερότητα των άκρων» ήταν πλέον γεγονός, την κρατούσα στα χέρια μου, αλλά δεν ήξερα τι να την κάνω. οι νέοι; Τι πιστεύεις; Πλησίασα τότε σαν υπνωτισμένος στην φωτογραφία με τους γονείς μου και ακούμπησα εκεί μπροστά τους το υπ΄ Δεν ξέρω αν διαβάζουν περισσότερο σήμερα απ’ ό,τι πα- αριθμόν 1 αντίτυπο. «Αυτό είναι, σας το χαρίζω», τους είλαιότερα οι Έλληνες και ιδιαίτερα οι νέοι. Νομίζω πως ναι. πα, όχι χωρίς συγκίνηση, από μέσα μου νοερά. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως γίνονται και καλύτεροι άνθρωποι. Αντίθετα μεγάλη ψυχική καλλιέργεια συναντάμε συχνά σε ανθρώπους «αμόρφωτους», που ελάχιστα βιβλία Γιώργο μου, ειλικρινά σε ευχαριστώ από καρδιάς για διάβασαν στην ζωή τους ή και κανένα. την όμορφη συζήτησή μας. Να είσαι πάντα καλά και να μας ταξιδεύεις με τα γραπτά σου. Ελληνική λογοτεχνία, ελληνικά βιβλία. Πιστεύεις πως σήμερα υπάρχουν καλά ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία, αξιόλογοι Έλληνες συγγραφείς; Ποια είναι η γνώμη σου; Υπάρχουν σπουδαίοι σύγχρονοι συγγραφείς, καθώς και ποιητές. Η παράδοση του γραπτού λόγου στον τόπο μας ευτυχώς συνεχίζεται αδιάλειπτη. Κι αυτό είναι κάτι περισσότερο από ελπιδοφόρο ή σημαντικό, είναι θεμελιώδους σημασίας για την διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και άρα της εθνική μας συνείδησης. Έχεις έντονη και δραστήρια παρουσία στο Διαδίκτυο. Διατηρείς λογαριασμό στο facebook, όπου έχεις δημιουργήσει και τη δική σου σελίδα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθάνε έναν συγγραφέα αλλά κι έναν αναγνώστη; Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βοηθάνε βεβαίως στην προβολή ενός βιβλίου ή του συγγραφέα του. Κάτι που θα ήταν ακατόρθωτο αν δεν υπήρχε το διαδίκτυο. Από την άλλη, αυτή ακριβώς η ευκολία αναρτήσεων που υπάρχει στο Facebook για παράδειγμα, δημιουργεί κάποια ολισθηρότητα, είναι και λίγο παγίδα. Και ο νοών νοείτω...

Με ποιο τρόπο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί σου το αναγνωστικό σου κοινό; Οι αναγνώστες του πρώτου βιβλίου μου κι όσων πιθανόν θα ακολουθήσουν, μπορούν να έλθουν σ’ επαφή μαζί μου αποκλειστικά και μόνον μέσω αυτού. Εμένα μου είναι αρκετό! Τα υπόλοιπα δεν χρειάζονται.

ΣΕΛ. 22 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΑΠΟΨΕΙΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ! Η ΦΡΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥΘΕΝΑ! Του Πάνου Κουμπούρα - Φιλολόγου-Λογοτέχνη ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ ιδέες – δόγματα και ανθρώπους – δεσπότες. Αυτός είναι κατά τον Έλληνα φιλόσοφο Κορνήλιο Καστοριάδη ο ορισμός της ελληνικότητας . Και πράγματι , στην ιστορική τους διαδρομή οι Έλληνες ως λαός και ως έθνος ουδέποτε προσκύνησαν τυράννους και απολυταρχικά – κατακτητικά δόγματα . Το ΟΧΙ στο φασισμό και στο ναζισμό είναι ίδιον και ταυτόσημο με το αδούλωτο φρόνημα του Έλληνα . Αρκεί να μην ξεχνάμε τα εγκληματικά και ολέθρια λάθη του παρελθόντος , γιατί η λήθη και η απραξία θα τα ξαναφέρουν μπροστά μας ως επανάληψη παρωδίας και τραγικής φάρσας . Η ιστορία μάς διδάσκει ότι η ουσία του φασισμού - και πολύ περισσότερο του νεοναζισμού - είναι η απάτη του λαού . Και ο λαός μπορεί να δείχνει , αλλά δεν είναι τόσο αφελής , ώστε να απατάται από τερτίπια πολιτικαντισμού των ανικάνων κυβερνώντων μας . Αν δεν αναζητήσουμε εσωτερικά και δεν εκριζώσουμε τα πραγματικά αίτια και τη ρίζα του κακού , που φωλιάζει μέσα μας , αν δεν συγκρουσθούμε πνευματικά με το θεριό της βαρβαρότητας που εισχώρησε στην ψυχή μας , στο ένστικτό μας και άλωσε την ψευδή και ανάπηρη « λογική » μας , τότε το ύπουλο τέρας θα ανατροφοδοτείται από το ίδιο του το πύον και θα μολύνει εξ ολοκλήρου το πολιτικό και κοινωνικό μας σώμα . Ο πολύμοχθος αγώνας κατά του φασιστικού και ναζιστικού κτήνους επαφίεται στον πατριωτισμό και στην υπευθυνότητα των Ελλήνων πολιτών , είναι πάντως κατ’ εξοχήν πνευματικό και βιωματικό έργο ΠΑΙΔΕΙΑΣ και ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Είναι αγωγή διαγωγής. Ποτέ ξανά αυγό φιδιού , που γεννά τον φασισμό . Ποτέ ξανά το τέρας του ναζισμού. Ποτέ ξανά το δηλητήριο του νεοναζισμού . Ποτέ πια η φρίκη του πολέμου. Ποτέ ξανά η θηριωδία του εμφυλίου σπαραγμού των Ελλήνων . ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ! ΟΥΧ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΕΙΝ. Ο Έλληνας δεν προσκύνησε κι ούτε θα προσκυνήσει ποτέ παρανοϊκούς Φύρερ και πολύ περισσότερο τις γελοίες καρικατούρες , έγκλειστες και μη , που καπηλεύονται προς ίδιον όφελος τα προβλήματα των ανθρώπων καθώς και την κρίση των πολιτειακών μας αξιών . Η οδός της ΠΑΙΔΕΙΑΣ και του ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ είναι μονόδρομος για να δούμε το θεριό κατάματα και να του αντισταθούμε . Καλή πνευματική πάλη , αδέρφια! ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ! « Ποτέ πια πόλεμος » , ικέτευες του ρόγχου σου την ώρα , αντάρτισσά μου μνήμη προδομένη. Και να , τα χημικά θερίζουν στον αέρα θύελλες – στάχυα στο νεκρό της γης χωράφι της ίδιας μας μητέρας Φύσης. « Ποτέ ξανά » , θρηνολογούσες χαροκαμμένη Ελληνίδα μάνα , ποτέ ξανά κομμένο αδελφικό κεφάλι σε ατιμασμένα δέντρα κρεμασμένο. Και να , διχαστικά το αδελφικό το μίσος τη λογική την πετσοκόβει. Κρέμεται στα περίπτερα του αίσχους πρώτη φιλάργυρη σελίδα , των τυμβωρύχων κερδοσκόπων η πραμάτεια . « Ποτέ πια φασισμός », κραύγαζαν καθώς ψυχορραγούσαν του Διομήδη Κομνηνού τα μάτια . Και να , το δηλητήριο του φιδιού τρυπάει

και της βουλής του σώματος τις φλέβες. Ξερνάει χολή από τεράτων στόμα, ξεχύνεται μες στης ψυχής το ξεραμένο μας αλώνι και τα διάκενα αγρύπνιας περονιάζει φαιά περιουσία του θανάτου . « Ποτέ ξανά » ναζισμός , εκλιπαρούσες του Μπρεχτ ωραία μου Εβραία, με πυρωμένο σφράγισμα στο δέρμα του ανθρωποφάγου κτήνους τη μανία . Και να , στρατόπεδα δαιμόνων προγυμνάζουν τις αγκυλώσεις απαιδεύτων και αφρόνων . Άνους και άπνους σφαγιάζεται η ζωή και αναισθήτως θάπτεται πρόωρα από τον φυσικό της τάφο , πέρα απ’ αυτόν και έξωθέν του . Ποτέ πια κατοχή . Ποτέ ξανά πείνα , έτρεμες καθώς λιμοκτονούσες , πιστέ της γειτονιάς μας σκύλε. Και να , γερμανικά λυκόσκυλα γαυγίζουν στης φτωχικής μας τράπεζας τον επιούσιο άρτο και λυσσασμένα ορμάνε μόλις μυρίσουν πεσμένα στην τρεμάμενη ψυχή μας λίγα ψιχία λευτεριάς , που τα φυλάμε αντίσταση και φυλαχτό την πείνα μας να μην ξεχνάμε , τα σωριασμένα πτώματα να μην ξεχνάμε , που έχουμε θάψει στης ιστορίας μας τον λάκκο . Ποτέ ξανά , νεοναζισμός , αντιλαλούσες προχθές ακόμη , τύμβε νεκρών από διχόνοιας μίσος . Ποτέ ξανά με λίγες ψήφους άμυλο ν’ αλέθονται στου νεοναζισμού τον μύλο οι ατροφικές , απέλπιδες ψυχές των ρημαγμένων , των μοιραίων . Φτάνει πια , φανατισμένε απαίδευτε , να σημαδεύεις μια πατάτα , σα να’ ναι η ίδια του Καποδίστρια καρδιά να τη δολοφονείς στην αγορά της εξαθλίωσης με σκουριασμένα εθνόσημα πυρά . Φτάνει πια , τυφλέ και ξεροκέφαλε υβριστή . Το δηλητήριο του μυαλού δεν το διαλύουν χειροπέδες … Αντίδοτο μοναδικό μιας τέτοιας ύβρης στο τραγικό μας δράμα της κάθαρσης η δράση , ικέτιδα μπρος στη θυμέλη της ζωής , μάς εξαγνίζει! ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ !

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 23

Ο ΝΙΤΣΕΪΚΟΣ ΥΠΕΡΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΣΜΙΟΣ ΣΤΟ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟ ΣΠΗΛΑΙΟ Δημήτριος Δακρότσης Διδάκτωρ Φιλοσοφίας ΕΚΠΑ/Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Η χαρά της πλήρωσης ενός σκοπού, που φτάνει σχεδόν μέχρι τα χέρια μας και την τελευταία στιγμή ξεγλιστρά είναι μία από τις μεγαλύτερες αγωνίες του νου· και ποιος είναι ο σκοπός του νου; Σκοπός του νου είναι η μεταβολή της πραγματικότητας σύμφωνα με λογικά κριτήρια, τα οποία θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ωφελιμιστικά. Η δε κινητήριος αρχή του λογικού νου είναι η βούληση, το σκοποθετικό ελατήριο, που μαζί με την διασκεπτική ενέργεια οδηγούν σε ολοκληρωμένα έργα. Και εάν το δούμε σε βάθος, η αξία κάθε έργου δεν συνδέεται μόνο με την ωφελιμότητα του αποτελέσματος, αλλά και με την ηθική επιβράβευση του προσώπου που πράττει. Η προέκταση της υλιστικής αξίας του σκοπού στο περιβάλλον της ηθικής, η πρακτικότητα, είναι ό,τι συνδέει την βούληση με την γενική αρχή του αγαθού. Είναι δηλαδή αγαθός, όπως επισημαίνει ο Benedetto Croce, κάθε σκοπός που παράγει έργα ομορφιάς, αλήθειας, κοινής ωφέλειας. Η πρόταση του Ιταλού φιλοσόφου είναι δηλωτική ενός καταφανούς υποκειμενισμού, όσον αφορά στα όρια των περί αγαθότητας κριτηρίων: είναι διαφορετική η ερμηνεία της ομορφιάς, της αλήθειας, της κοινής ωφέλειας από κοινωνία σε κοινωνία και από εποχή σε εποχή· η δε ωφελιμότητα του αποτελέσματος, τις περισσότερες φορές συγκρούεται με ό,τι ονομάζουμε μέσον προς την επίτευξη του σκοπού. Από την άλλη, η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των πράξεων σύμφωνα με αρχετυπικούς κανόνες είναι κατάσταση πολύ συγκεκριμένη και λογικά προσδιορισμένη, για να στηριχτεί σε υποκειμενικές ποιότητες όπως είναι οι παραπάνω. Πώς όμως η έννοια της ηθικής συσκοτίζεται από μία τέτοια ερμηνεία; Ηθικοποιώντας κάθε λογικό αποτέλεσμα σύμφωνα με υποκειμενικά κριτήρια ό,τι καταφέρνουμε είναι να προσδίδουμε αντικειμενικό κύρος στα κριτήρια αυτά. Από εδώ ξεκινά η αλλοίωση του νοήματος της ηθικής· γιατί πράγματι η ηθική μπορεί να συνυπάρχει με υποκειμενικές καταστάσεις ή πράγματα, ωστόσο οι χαρακτηρισμοί ηθικό-ανήθικο, αγαθό-κακό, αναφέρονται σε αντικειμενικές κρίσεις. Με άλλα λόγια, παρόλο που η ηθική, αναπροσαρμόζεται, παρεισφρέει και ελίσσεται μεταξύ υποκειμενικών στιγμών, η αλήθειά της δεν ολοκληρώνεται σε αυτές τις στιγμές. Η αλήθεια της ηθικής δεσμεύεται από την καθαρότητα των ελατηρίων των συνδεδεμένων με αυτή σκοπών· τα δε αποτελέσματα των σκοπών, οι πράξεις, είναι πάντοτε αντικειμενικές. Το ατόπημα που παρατηρώ στην σύγχρονη ερμηνεία της ηθικής είναι σύνθετο: από τη μία ορίζει το αγαθό και εξάγει αξιολογήσεις με κριτήριο κυρίως την έκταση της ωφελιμότητας των πράξεων, στηρίζεται δηλαδή αυστηρά στη λογική, από την άλλη συνδέει τα λογικά αποτελέσματα με υποκειμενικές ηθικές συνιστώσες, υπονοώντας ότι η ηθική, γενικά, δεν αποτελεί μετρήσιμο μέγεθος ή ότι είναι κάτι δευτερεύον σε σχέση με το αποτέλεσμα του λογικού σκοπού. Και η ηθική επιβράβευση; Η μετάθεση του κριτήριου αγαθότητας των προθέσεων από το περιβάλλον της καθαρής πρακτικότητας στο περιβάλλον της λογικής, αλλά και η συσκότιση των αντικειμενικών αξιολογικών προσδιορισμών, μεταφέρει στα κοινωνικά άτομα το μήνυ-

μα ότι ό,τι έχει σημασία δεν είναι η ελευθερία της βούλησης, αλλά η επιβράβευση του λογικού αποτελέσματος, σύμφωνα μόνο με το μέτρο της ποσότητας και της ποιότητας. Από εδώ και έπειτα είναι επόμενο, η ρυθμιστική αρχή της βούλησης να ενδιαφέρεται περισσότερο για την επιβράβευση και όχι για τον καθαρό τον εαυτό της: η ηθική επιβράβευση καταλαμβάνει την θέση του αρχικού σκοπού, ενώ ο αρχικός σκοπός καθίσταται μέσον προς αυτή την επιδίωξη. Και ποια είναι η επιδίωξη; Η κατάκτηση ενός μεγαλύτερου και επικρατέστερου λογικού σκοπού στον κανόνα των ήδη κατακτημένων είναι ό,τι κινεί τα βουλητικά ελατήρια. Έτσι ενισχύεται η έμφυτη τάση του κοινωνικού ανθρώπου για κατάκτηση περισσότερης γνώσης, προκειμένου τα αποτελέσματα των πράξεών του να είναι άξια προς επιβράβευση. Αλλά έτσι δημιουργείται και ο νιτσεϊκός υπεράνθρωπος, ο οποίος μάχεται αλαζονικά να υπερβεί τα όρια της λογικής και της ηθικής. Και η αρετή; Η σύνδεση της ενέργειας της ψυχής σύμφωνα με την μεσότητα, η οποία προϋποθέτει καθαρότητα σκοπών αλλά και μέσων που χρησιμοποιούνται για την κατάκτησή της; Η δύναμη του ανθρώπου να μεταβάλλει την πραγματικότητα έχοντας συσκοτισμένο το κριτήριο της αρετής είναι αυταπάτη. Ο νιτσεϊκός υπεράνθρωπος χαρακτηρίζεται από το στοιχείο της υπερβολής και για τον λόγο αυτό παρεκκλίνει από το ηθικό κριτήριο της αριστοτελικής αρετής: την μεσότητα μεταξύ δύο άκρων: της έλλειψης και της υπερβολής. Σοφοί του λαού και άνθρωποι του πνεύματος αντικρύζουν με δέος αυτή την αυταπάτη, η οποία μοιάζει με κατάρα του νου στην ιστορία. Μεταφερμένη από μύθους και αλληγορίες, η παλαιότατη αγωνία των επιπτώσεων της ανθρώπινης αλαζονείας φτάνει σε εμάς ως δίδαγμα. Προσφιλές και πολυσυζητημένο, το παράδειγμα της Παλαιάς Διαθήκης και η τιμωρία που υπέστησαν όσοι έθεσαν ως σκοπό να αγγίξουν τον νου του Δημιουργού χτίζοντας τον Πύργο της Βαβέλ. Την σημερινή πραγματικότητα, είτε δημιουργήσαμε εμείς με την ορμή μας, είτε την οργανώσαμε στη βάση ενός ηθικολογικού οικοδομήματος προερχόμενο κυρίως από τις τάσεις της νεωτερικότητας. Θα ήταν άδικο λοιπόν για τον σύγχρονο άνθρωπο, να χρεωθεί όλο το βάρος μιας νοοτροπίας που χαλκεύθηκε με επιμέλεια και παραδόθηκε σε αυτόν ως «λογική του συστήματος». Ωστόσο, οι παρενέργειες της συσκοτισμένης βούλησης αφορούν και πρέπει να λύνονται στο παρόν. Μα την αλήθεια, πόσα προβλήματα δεν θα υπήρχαν, εάν ο νους μας είχε αποφύγει την πλάνη; Αλλά και από την άλλη, ποιος δεν φοβάται να αντιμετωπίσει μία λογική, η οποία έχει προδώσει τον ρόλο της και από προαγωγός της ανθρώπινης ευημερίας έχει μεταμορφωθεί σε αντίπαλό της; Όλοι, λίγο-πολύ, αντιμετωπίζουμε κοινά προβλήματα· τόσο κοινά, που αρκεί μία ματιά, ένα νεύμα ή ένα μειδίαμα για να καταλάβουμε μεταξύ μας, οι συνομιλητές, ότι πορευόμαστε στο ίδιο μονοπάτι δυσκολιών. Γιατί ο νους, η λογική, η βούληση, ακόμη ό, τι βλέπουμε και δεν μπορούμε να εξηγήσουμε αλλά γνωρίζουμε ενορατικά, εκδηλώνεται ενδιάθετα, έχοντας προσλάβει χαρακτήρα γενικευμένης, πλην άτυπης αρχής. Αρχή που ξεπερνά την Ενσυναίσθηση (Empathy), όπως αποκάλεσε ο David Hume την ιδιότητά μας να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των συνανθρώπων μας και αγγίζει την αμεσότητα της τυπικής, καθημερινής μορφής επικοινωνίας. Τα προβλήματα είναι προβλήματα και ο νους είναι νους: τα προβλήματα συστηματοποιούνται με τη βοήθεια του νου και

ΣΕΛ. 24 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΑΠΟΨΕΙΣ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

εκδηλώνονται μέσα μας συναισθηματικά. Ο νους ωστόσο είναι προγραμματισμένος από την φύση, να γνωρίζει την πηγή των προβλημάτων του και τη λύση τους. Επιπλέον γνωρίζει πρακτικές επίλυσης, κατευθύνσεις ευφάνταστες, δημιουργικές, καινοτόμες. Γνωρίζει επίσης τη στιγμή της επίλυσης, εφόσον ακολουθηθούν τα σωστά βήματα. Το ερώτημα είναι γιατί, ο σύγχρονος άνθρωπος, παρόλο που έχει στο χέρι του το αγαθό της ουσιαστικής γνώσης εντούτοις δεν το αξιοποιεί; Ο νους δεν είναι μόνο λογική, αλλά και βούληση· η τελευταία είναι παραγωγός ηθικών σκοπών και πράξεων. Μπορεί λογική και βούληση να είναι μεταξύ τους σύμφωνες, αλλά το ελατήριο που ενεργοποιεί το υποκείμενο να πράξει, να είναι αδρανές. Είμαστε, με άλλα λόγια, μηχανές που αυτοκαθορίζονται, αυτο-ελέγχονται και αυτο-ενεργοποιούνται· ωστόσο, ενώ υπάρχει ο σχεδιασμός, ότι ονομάζουμε προοπτική, το τελευταίο σημείο, δηλαδή η αυτό-ενεργοποίηση, δεν υπακούει στα κελεύσματα του σχεδιασμού. Γιατί; Αντίθετα με τις μηχανές, ο άνθρωπος δεν λαμβάνει μόνον εξωτερικές, αλλά και εσωτερικές, οικείες προς τον ίδιο, εντολές. Η διαδικασία αποσαφήνισης της πραγματικότητας λαμβάνει χώρα στον θεωρητικό νου, τη λογική και την άμεση ενορατική γνώση, δηλαδή την αισθητική εποπτεία, ενώ η μεταβολή της πραγματικότητας μετουσιώνεται στον πρακτικό νου, τη βούληση. Ωστόσο, η βούληση, θέτει σε κίνηση όχι μόνον ό,τι είναι απαραίτητο για να μετατρέψουμε τους σκοπούς μας σε πράξεις, αλλά θέτει σε κίνηση και την ίδια τη λογική, προκειμένου αυτή, διαμέσου της διασκεπτικής ενέργειας, να παράξει αισθητικές μορφές και λογικές έννοιες. Τούτη η ανάλυση μάς είναι χρήσιμη για να μελετήσουμε το σημείο αναστολής του βουλητικού ελατηρίου που εξετάζουμε εδώ. Όσον αφορά στο δεύτερη περίπτωση, το βουλητικό ελατήριο ενεργοποιείται επιτυχώς: ο νους μας υπακούει στους σκοπούς της βούλησης και εκτελεί την εσωτερική ενέργεια του σκέπτεσθαι. Περιορίζουμε λοιπόν το ενδιαφέρον μας στο πρόβλημα του βουλητικού ελατηρίου, που δεν είναι άλλο από το γεγονός της μη μετατροπής των αποτελεσμάτων της διασκεπτικής λειτουργίας σε ωφέλιμους σκοπούς και -εν συνεχεία- σε πράξεις. Εξειδικεύουμε λοιπόν το ερώτημα: γιατί οι βουλήσεις, ενώ κινούν επιτυχώς τα αισθητικά και διασκεπτικά ελατήρια, δυσκολεύονται να παράξουν σκοπούς σύμφωνα με το κριτήριο της εσωτερικής ελευθερίας; Για να απαντήσουμε πρέπει να δούμε τι είναι αυτό που κινεί της βουλήσεις: όπως είπαμε, ο άνθρωπος δεν είναι ετεροκαθοριζόμενη μηχανή· είναι οντότητα με κρίση και αντίληψη. Είναι όμως και οντότητα με ψυχή, συναίσθημα, συνείδηση. Μπορεί να είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι η λογική εκδηλώνεται νευροφυσιολογικά διαμέσου χημικών μεταβολών σε περιοχές του εγκεφάλου, ωστόσο η συσχέτιση των εγκεφαλικών λειτουργιών με τα βαθύτερα επίπεδα της νόησης, δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί από το περιβάλλον της επιστήμης. Επομένως, κάθε άλλο παρά έχουμε στη διάθεσή μας κριτήρια ικανά προκειμένου να διεξαγάγουμε ασφαλή συμπεράσματα για την βαθύτερη φύση των ελατηρίων των βουλήσεών μας. Το μόνο βέβαιο είναι ότι βουλητικός και σκοποθετικός νους αλληλεπιδρούν με την ψυχολογία: ισχυρή ψυχολογία, δηλαδή ψυχολογία ενισχυμένη με το ευεργετικό συναίσθημα της καλής διάθεσης, προδιαθέτει θετικά τον νου: θετικά προδιατεθειμένες βουλήσεις αλληλεπιδρούν με καθαρές λογικές σκέψεις και αντίστροφα: θετικές σκέψεις, απεξαρτούν τις βουλήσεις από ξένα στοιχεία, που συσκοτίζουν την ενέργειά της. Όταν όμως οι βουλήσεις δεν είναι ελεύθερες, δεν μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά και δεν μπορούμε να πράξουμε ελεύθερα: τροφοδοτώντας την αισθητική μας γνώση με εικόνες ενός περιβάλλοντος

θολού και απειλητικού, οι αρνητικές προς την ωφελιμότητα του νου, σκέψεις, διογκώνονται από την αμφιβολία και παύουν να είναι λογικές. Στο περιβάλλον αυτό είναι επόμενο, ο δεσμώτης άνθρωπος να προτιμά την ασφάλεια της απραξίας από την βεβαιότητα της ηθικά προσανατολισμένης πράξης. Πρόκειται για μία κατάσταση σταθερότητας, που δεν στηρίζεται στην λογική της εξισορρόπησης ανάμεσα στην έλλειψη και την υπερβολή, δεν λειτουργεί δηλαδή ως κίνηση με σκοπό την ανεύρεση της μεσότητας, αλλά στηρίζεται σε μία κατάσταση μόνιμης ακινησίας. Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε, φοβούμενος πλέον να στοχαστεί, έχει περιέλθει σε αδράνεια· καθισμένος επάνω στις δάφνες της λογικής του, βλέπει με θλίψη και δειλία τον κόσμο να μεταβάλλεται ερήμην του. Η καταρρακωμένη από ψευδείς λογικοφανείς κοινωνικές προσταγές βούλησή του, αρνείται να ενεργοποιήσει το θυμικό επίπεδο που κινητοποιεί την έμφυτη δημιουργικότητά του. Μέσα στην παθητικότητα, ο άνθρωπος της νέας εποχής κλείνεται στον εαυτό του και γίνεται παρατηρητής της πραγματικότητας: μιας πραγματικότητας που του προκαλεί πόνο· πόνο αβάσταχτο, τον οποίο δεν μπορεί να εκδηλώσει εξαιτίας του φόβου των συνεπειών. Καλωσορίσαμε λοιπόν στο Σπήλαιο του Πλάτωνα! Τα ευχάριστα νέα; Ότι έχουμε το κλειδί της εξόδου. Το ότι η βούλησή μας είναι ηθικά προσανατολισμένη προς την πράξη της απελευθέρωσής της είναι κάτι το οποίο δεν επιδέχεται αμφισβήτησης. Ό,τι μένει είναι το θάρρος της κίνησης που θα μας απελευθερώσει από τον θολό και θλιβερό κόσμο του τίποτα, τις σκιές του Σπηλαίου, και θα μας ανεβάσει φιλοσοφικά στον κόσμο της α-λήθειας, της ζωής που όλοι δικαιούμαστε. Τούτο το θάρρος για ελεύθερη βούληση με σκοπό την γνώση, μας δίδαξε ο μαθητής του Πλάτωνα, Αριστοτέλης, συνδέοντας την ηθική με την αρετή: την απαλλαγμένη από κάθε υπερβολή ή έλλειψη, γνώση της πραγματικότητας: την καθαρή ουσία της.

Benedetto Croce, La storia come pensiero e come azione, Edizione Laterza e Figli, Bari 1938, pg. 47.

John Z. Young, Ο εγκέφαλος και οι φιλόσοφοι, Μετάφραση Μυρτώ Αντωνοπούλου, Εκδόσεις Κάτοπτρο, Αθήνα 1991, σ. 24. Κάρλ Λεβίτ, Από τον Χέγκελ στον Νίτσε,Τόμος Α’, Εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1987, σ. 311. Θεοδόσιος Πελεγρίνης, Ηθική Φιλοσοφία, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1996, σ.96.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΑΠΟΨΕΙΣ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 25

Η μετάφραση ως υπέρβαση τού γλωσσικού φράγματος γλωσσών. Το δράμα των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών Του Γεωργίου Μπαμπινιώτη Το δράμα των «μικρών γλωσσών» (σωστά: «των ολιγότερο ομιλουμένων γλωσσών») είναι ότι δεν μπορούν από μόνες τους να ξεπεράσουν τους φραγμούς που θέτει η ίδια η γλώσσα για όσους δεν γνωρίζουν μια τέτοια «μικρή» γλώσσα. Δεν μπορούν ―λόγω τής περιορισμένης χρήσης τους― να χρησιμεύσουν ως όχημα μεταφοράς καίριων μορφών πολιτισμού, όπως είναι η λογοτεχνία, το θέατρο, ο κινηματογράφος, το δοκίμιο, το τραγούδι, ο επιστημονικός λόγος. Όποιος γράφει λ.χ. ποίηση ή πεζογραφία ή επιστημονική μελέτη σε λιγότερο ομιλούμενη γλώσσα, λ.χ. στα Ελληνικά, στα Φλαμανδικά, στα Νορβηγικά, στα Φινλανδικά, στη Σερβική, στη Βουλγαρική, στην Τουρκική, στα Κορεατικά, στα Τσεχικά, στην Ουγγρική, στα Πολωνικά, δηλαδή σε όλες σχεδόν τις γλώσσες με εξαίρεση την Αγγλική, είναι καταδικασμένος σε κάποιου είδους γλωσσική απομόνωση, σε περισσότερο ή λιγότερο περιορισμένο αριθμό αναγνωστών, δηλαδή σε δραματικά περιορισμένη επικοινωνία. Πώς επιτυγχάνεται η υπέρβαση αυτού τού γλωσσικού φράγματος; Με τη μετάφραση σε μία ή περισσότερες ξένες γλώσσες και, στον προφορικό λόγο, με τη διερμηνεία. Και στον χώρο τής ατομικής (κοινωνικής, επαγγελματικής κ.λπ.) επικοινωνίας με τη γνώση ξένων γλωσσών. Το θέμα είναι μεγάλο και, για την οικονομία τού κειμένου, θα το περιορίσουμε εδώ στη μετάφραση. Ένα εμφανές κενό που αισθάνεται κανείς στην Ελλάδα, μιλώντας για πολιτισμό και διαπολιτισμικές σχέσεις, είναι η έλλειψη μεταφράσεων, ο ελά χιστος αριθμός μεταφράσεων σε άλλες γλώσσες των λογοτεχνικών μας έργων (ποίησης, πεζογραφίας, κριτικού δοκιμίου) αλλά και των επιστημονικών έργων και των κειμένων πολιτικού, κοινωνικού, πολιτιστικού στοχασμού. Παραμένουμε εν πολλοίς άγνωστοι σε όσους ―και είναι η συντριπτική πλειονότητα― δεν μπορούν να διαβάσουν και να καταλάβουν Ελληνικά και όταν ακόμη ενδιαφέρονται. Η υπόδειξη να μάθουν Ελληνικά για να μας πλησιάσουν δεν είναι ―ας το παραδεχθούμε― ρεαλιστική. Απομένει ―μιλάμε πάντοτε για τους πολλούς― ένας δρόμος: η μετάφραση. Μετάφραση λογοτεχνίας, μετάφραση επιστημονικών έργων, μετάφραση θεατρικών έργων, μετάφραση κειμένων τού νεοελληνικού και σύγχρονου στοχασμού. Μετάφραση σε ποιες γλώσσες; Μετάφραση στις μητρικές γλώσσες των αναγνωστών που μας ενδιαφέρουν εκάστοτε. Μας ενδιαφέρουν οι γείτονες των Βαλκανίων; Μετάφραση στις βαλκανικές γλώσσες. Μετάφραση σε ευρωπαϊκές γλώσσες (Γαλλική, Γερμανική, Ιταλική, Ισπανική, Ρωσική κ.ά.). Μετάφραση σε γλώσσες μεγάλων πληθυσμικών ομάδων (Κινεζική, Ινδική, Αραβική κ.ά.). Μετάφραση στην Αγγλική ως δεύτερη κυρίαρχη γλώσσα ευρύτερης επικοινωνίας. Μεταφραστές υπάρχουν. Και καλοί έως ταλαντούχοι. Και γίνονται όλο και περισσότεροι. (Και μην ξεχνάμε τους «άγνωστους ήρωες», τους Έλληνες μεταφραστές τής Ευρωπαϊκής Ένωσης, που όχι μόνο διευκολύνουν την ομαλή πρόσβαση

στις χιλιάδες των κειμένων τής Ε.Ε., αλλά ―το σπουδαιότερο― δημιουργούν νέες λέξεις, νεολογισμούς, από την ανάγκη να δηλώσουν νέες έννοιες και όρους). Αυτοί που λείπουν, όταν μιλάμε για λογοτεχνία, θέατρο, επιστήμη κ.τ.ό., είναι οι εκδότες, οι ξένοι εκδοτικοί οίκοι, οι οποίοι δεν διακινδυνεύουν οικονομικά εκδόσεις από μικρές χώρες και λιγότερο ομιλούμενες γλώσσες. Εδώ είναι που πρέπει να κινηθεί μια οργανωμένη, συστηματική και συντονισμένη δραστηριότητα από κρατικό φορέα, προικοδοτημένο με τους απαραίτητους χρηματικούς πόρους, για να πληρωθούν οι μεταφραστές και κυρίως για να αναλάβουν ξένοι εκδοτικοί οίκοι να εκδώσουν σε μετάφραση και να διακινήσουν ελληνικά έργα. Δεν μου διαφεύγει το γεγονός ότι το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω τού ΕΚΕΒΙ και με ειδική διεύθυνση (το ΕΚΕΜΕΛ) παράγει ήδη κάποιο έργο, το ίδιο και η δραστήρια Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Αλλά οι πόροι που διατίθενται είναι τελείως ανεπαρκείς. (Υπάρχουν ακόμα απλήρωτοι ξένοι εκδότες!…). Οπωσδήποτε και ό,τι γίνεται είναι πολύ περιορισμένο σε έκταση, επιλεκτικό, ενίοτε συγκυριακό, μονίμως ανυποστήρικτο και γι’ αυτό, κατά κανόνα, λιγότερο ή περισσότερο αναποτελεσματικό. Συγγραφείς που δεν είναι καλοί στις δημόσιες σχέσεις ή δεν έχουν κατάλληλες προσβάσεις παραμένουν αμετάφραστοι και άγνωστοι στο ξένο κοινό. Ας σημειωθεί ότι και πιο φιλόδοξες ―και πολύτιμες― προσπάθειες επιστημόνων εκδοτών, όπως των εκδόσεων «Ρωμιοσύνη» τού ζεύγους Hans και Νίκης Eidenaier, παρά τις 170 μεταφράσεις αξιόλογων λογοτεχνικών κυρίως έργων (παλαιότερων, νεότερων και σύγχρονων) που κατάφεραν να εκδώσουν στη γερμανική γλώσσα, βρίσκονται σε αδυναμία να συνεχίσουν. Παράλληλα προς τους ξένους εκδοτικούς οίκους, όπως έχουν εξελιχθεί σήμερα οι εκδοτικοί οίκοι και στην Ελλάδα μπορούν, κατάλληλα ενισχυόμενοι οικονομικά και συνεργαζόμενοι με ξένους εκδοτικούς οίκους και διακινητές βιβλίων, να αναλάβουν και αυτοί τέτοιες εκδόσεις και μάλιστα έργων των οποίων τα δικαιώματα έχουν οι ίδιοι. Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού μπορεί να βοηθήσει τους φορείς που ήδη έχουν τέτοια ευθύνη και δραστηριότητα. Ο πολιτισμός περνάει κατά πολύ μέσα από το βιβλίο, αλλά το ελληνικό βιβλίο, για να αποτελέσει μέσο πολιτισμικής παρουσίας, πρέπει να μεταφραστεί. Στο κάτω-κάτω δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μετάφραση (και η διερμηνεία) είναι η κυριότερη μορφή άμυνας των μικρότερων γλωσσών.

ΣΕΛ. 26 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Η βιβλιοθήκη της Μάδαινας ξενόγλωσσων τίτλων ενώ έχει διαμορφωθεί ξεχωριστό τμήμα για τους μικρούς φίλους του βιβλίου, με παιδικές και εφηβικές εκδόσεις, κόμικς, ντοκιμαντέρ και σειρές παιδικών ταινιών. Επίσης υπάρχει βοηθητικός χώρος ανάγνωσης και μελέτης, ενώ η θέση του συγκροτήματος στο κέντρο του χωριού, δίνει τη δυνατότητα μικρών αποδράσεων στα γραφικά σοκάκια. Θα ήθελα να ευχαριστήσω προσωπικά την Πρόεδρο του Συλλόγου Μαρία Καραφλόγκα, τον Αντιπρόεδρο Δημήτρη Μπαρμπάτσαλο και τον πάρεδρο Δημήτρη Δαβέρο για την εμπιστοσύνη τους καθώς και τους δωρητές τίτλων που με τη συμβολή τους καταφέραμε να έχουμε ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα που δεν στερείται υλικό και παροχές άλλων βιβλιοθηκών. Ο χαρακτήρας του χωριού της Μάδαινας, του Πολιτιστικού Συλλόγου και των δραστήριων ανθρώπων της, να γίνουν μιμητικό πρότυπο όλων των οικισμών του νομού, εκείνων που θέλουν να διατηρήσουν τη μνήμη, την ιστορία, τη ζωή και την παράδοσή τους έναντι των τοπικών πρωτευουσών. Ιωάννης Α. Ανδριανόπουλος Ιστορικός Κάθε πηγή έμπνευσης χρειάζεται τη δική της ξεχωριστή θέση στην καθημερινή ενημέρωση των πολιτών του νομού. Αυτό το μεράκι και τη διάθεση καλούμαι να παρουσιάσω, ως συνεργάτης του Πολιτιστικού Συλλόγου Μάδαινας και της κοινοτικής βιβλιοθήκης. Πρόσφατα είχα την τιμή να επισκεφθώ το χωριό και έμεινα ενθουσιασμένος παρατηρώντας πως οι ίδιοι οι φορείς και οι κάτοικοί του, έχουν μετατρέψει αυτό το μικρό κοινοτικό διαμέρισμα σε περιβάλλον πολιτισμού και ψυχαγωγίας. Ήδη από το 2014 το χωριό της Μάδαινας διαθέτει λαογραφική έκθεση, ενώ στο κτήριο της κοινότητας ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να συναντήσει πρωτόλειους αρχειακούς θησαυρούς. Το κτήριο, με την υπαγωγή του δημοτικού διαμερίσματος στο Δήμο Μεσσήνης, έχει μετατραπεί σε ανοιχτό χώρο έρευνας και ψυχαγωγίας. Στο ισόγειό του φιλοξενείται το ιστορικό αρχείο του χωριού, σε αρχειοθέτηση και ταξινόμηση από την επιστημονική ομάδα της εταιρείας διάσωσης ιστορικών τεκμηρίων και πολιτιστικής κληρονομιάς «Αρχείων Τάξις», ενώ στο δεύτερο όροφο φιλοξενείται η κοινοτική βιβλιοθήκη και ο χώρος ανάγνωσης. Ο βιβλιόφιλος ή ερευνητής θα συναντήσει μια μεγάλη συλλογή βιβλιογραφικών τίτλων στα έξι βιβλιογραφικά υποτμήματα, με πάνω από 1.600 τίτλους σπάνιων ιστορικών και επιστημονικών εκδόσεων, διαχρονικών ποιητικών συλλογών και σύγχρονων λογοτεχνικών εκδόσεων. Φιλοξενούνται σειρές φιλοσοφικού - κοινωνικού χαρακτήρα, συλλογές

Υποψήφιος Διδάκτωρ Σχολής Καλών Τεχνών

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΩΝ| 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 27

Η Δημοτική βιβλιοθήκη της Βέροιας στις Βρυξέλλες Την Τρίτη 8 Οκτωβρίου 2019, στο χώρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, βιβλιοθήκες από όλη την Ευρώπη συναντήθηκαν με πλήθος κόσμου και με μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο των δράσεων για την «Εβδομάδα του Κώδικα» (www.codeweek.eu). Ο Οργανισμός Public Libraries 2030 (https:// publiclibraries2030.eu) διοργανώνει κάθε χρόνο το «GenerationCode: Born at the Library», όπου σε μια διαδραστική έκθεση παρουσιάζονται τα κορυφαία καινοτόμα ψηφιακά εκθέματα από δημόσιες βιβλιοθήκες σε ολόκληρη την ΕΕ.

του «Κέντρου δια βίου μάθησης Easy Education» που είναι υποστηρικτής μας για το 2019. Βασικός δωρητής για το 2019 είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (Κ.Ι.Κ.Π.Ε.) Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας, http:// www.libver.gr T 2331024494 email:info@libver.gr Thetoc.gr

Στην Ευρώπη, οι 65.000 δημόσιες βιβλιοθήκες της αποτελούν έναν προσβάσιμο και ασφαλή χώρο για τα μέλη τους, παιδιά και ενήλικες. Περισσότεροι από 2,3 εκατομμύρια υπήκοοι της Ε.Ε. παρακολουθούν μαθήματα ψηφιακής παιδείας στη βιβλιοθήκη τους και καταρτίζονται με βασικές ψηφιακές δεξιότητες. Στην εκδήλωση αυτή συμμετείχε η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας (η μοναδική ελληνική Βιβλιοθήκη). Στην έκθεση, παρουσιάστηκε από τον Υπεύθυνο Τεχνολογίας κ. Γιώργο Μπίκα, ένα δείγμα από τις δράσεις που το Veria Tech Lab της Βιβλιοθήκης διοργανώνει για τα μέλη της. Δ ρ ά σ ε ι ς Ρ ο μ π ο τ ι κ ή ς , Vi r t u a l R e a l i t y, 3d Printing, Electric Circuits ήταν μερικές από τις δράσεις που ενθουσίασαν τους επισκέπτες της εκδήλωσης, παιδιά και ενήλικες. Το παρόν έδωσαν πλήθος ευρωβουλευτών απ’όλες τις χώρες της Ευρώπης. Από την Ελλάδα παρευρέθηκαν και ενημερώθηκαν οι Άννα-Μισέλ Ασημακοπούλου, Στέλιος Κούλογλου, Κώστας Αρβανίτης και Αλέξης Γεωργούλης. Η παρουσία της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Βέροιας στις Βρυξέλλες πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη

ΣΕΛ. 28 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 29

ΣΕΛ. 30 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 31

ΣΕΛ. 32 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 33

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ για το βιβλίο "Εκείνη την Πρωτοχρονιά" της Μαριλένας Ξυψιτή Διαστάσεις: 21x14 μπαντικές Διαδρομές.

1. Ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Συμπαντικές Διαδρομές https:// Δέσιμο: μαλακό εξώφυλλο www.universepaths.com/bivliopoleio Λιανική Τιμή: 10 ευρώ Κατηγορία: λογοτεχνία του φανταστικού, τρόμος, φαντά- 2. Αθήνα: Βιβλιοπωλείο ΠΑΡ ΗΜΙΝ Τρικούπη Χαριλάου 11Α, Αθήνα, 10679, ΑΤΤΙΚΗ Τηλέφωνο: 2103802542 σματα Φαξ:2103813619 ISBN: 978-960-607-187-4 3. Ζωγράφου (Αττική) - Προκόπης, Πλατεία Αγίου Θεράποντος 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ 4. Λάρνακα (Κύπρος): Academic & General Bookshop, Ερμού 1946 41 Η ήρεμη ζωή της Ροδοθέας γκρεμίζεται από μια σειρά δυσάρεστων γεγονότων. Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές Τίποτα δε θα γίνει όπως το ονειρεύτηκε... Αναγεννήσαμε τη λογοτεχνία του φανταστικού στην Ελλάδα Τίποτα δε θα μπορεί να διορθωθεί... και στην Κύπρο! Σκληροί άνθρωποι ορίζουν τη ζωή της με απρόβλεπτες συνέ- Στηρίζουμε τους συγγραφείς με πράξεις και έργα πειες. Ελάτε και εσείς στη μεγάλη οικογένεια του εκδοτικού μας! ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ 72 χρόνια μετά Καραγάτση 27, 41221, Λάρισα, 2410-236110, http:// Οι συνέπειες της απίστευτης ζωής της Ροδοθέας επηρεάζουν www.universepaths.com/ ακόμα και σήμερα τις ζωές των απογόνων της. universe-pathways.blogspot.com Άραγε, θα μπορέσουν να βρουν λύση που θα βοηθήσει και τη www.facebook.com/Universe.Pathways.Editions/ ψυχή της να γαληνέψει, αλλά και την ισορροπία να επανέλθει universepaths@yahoo.com στη ζωή τους; Μια μεταφυσική νουβέλα για όσους είναι κι οι ίδιοι ανήσυχα πνεύματα,αλλά και για όσους πιστεύουν στην αλήθεια και τη δικαιοσύνη. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΣ Η Μαριλένα Ξυψιτή γεννήθηκε το 1981 στη Λευκωσία της Κύπρου. Σπούδασε Δημοσιογραφία και εργάστηκε σε διάφορα ΜΜΕ του νησιού. Η αγάπη της για τη συγγραφή την οδήγησε στην παρακολούθηση των μαθημάτων του πρώτου εργαστηρίου δημιουργικής γραφής που ιδρύθηκε στην Κύπρο το 2011. Από τότε γράφει ασταμάτητα χωρίς, όμως, μέχρι στιγμής να έχει εκδώσει κάτι. Διηγήματα της έχουν δημοσιευθεί στο διαδίκτυο, κατακτώντας την αγάπη των αναγνωστών. Λάμβανε κι εξακολουθεί να λαμβάνει μέρος σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς κερδίζοντας επαίνους. Έχει συνεργαστεί και με άλλα άτομα που κάνουν εξίσου τα πρώτα τους βήματα στη συγγραφή. Είναι διαζευγμένη και μητέρα ενός εξάχρονου κοριτσιού. Κεντρική διάθεση για τα βιβλία των εκδόσεων Συμπαντικές Διαδρομές: Εκδόσεις ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ Καραγάτση 27, 41221, Λάρισα 2410-236110 universepaths@yahoo.com Xονδρέμπορας για τα βιβλία των εκδόσεων Συμπαντικές Διαδρομές. Αθήνα: Βιβλιοπωλείο ΠΑΡ ΗΜΙΝ Τρικούπη Χαριλάου 11Α, Αθήνα, 10679, ΑΤΤΙΚΗ Τηλέφωνο: 2103802542 Φαξ:2103813619 Προτεινόμενο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο: Ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Συμπαντικές Διαδρομές Μπορείτε να αγοράσετε άμεσα όλα τα βιβλία και τα περιοδικά των Εκδόσεων Συμπαντικές Διαδρομές από το ηλεκτρονικό μας βιβλιοπωλείο! https://www.universepaths.com/bivliopoleio Κεντρικά σημεία διανομής των βιβλίων των εκδόσεων Συ-

ΣΕΛ. 34 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της νέας ποιητικής συλλογής του Χρήστου Δούκα με τίτλο: «Γριμόριο» Την Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2019, στις 12:00 το μεσημέρι, στον πολυχώρο των Εκδόσεων Όστρια στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε η εκδήλωση παρουσίασης της νέας ποιητικής συλλογής του Χρήστου Δούκα, με τίτλο: «Γριμόριο». Στην εκδήλωση παρέστησαν πολλοί λογοτέχνες, ποιητές κα βιβλιόφιλοι. Επίσης, τίμησε με την παρουσία του τον Χρήστο Δούκα, ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης, κ. Γιάννης Ζαμπούκης. Την ποιητική συλλογή παρουσίασαν: ο Εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού «Κέφαλος - Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς» & της Εφημερίδας «Λογοτεχνικό Βήμα», Φιλόλογος, Δημοσιογράφος και Λογοτέχνης: Πλούταρχος Πάστρας, ο Συγγραφέας, Συμβ. Έκδοσεων Εκδόσεις Αρχέτυπο και περιοδικού Άβατον: Ιορδάνης Πουλκούρας, ο μουσικοσυνθέτης: Σάκης Τσιλίκης και ο Εκδότης των Εκδόσεων Όστρια: Γίαννης Κοτσαφτόπουλος. Συντονιστής της παρουσίασης ήταν ο Πλούταρχος Πάστρας.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 35

ΣΕΛ. 36 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ ΠΑΣΤΡΑ (ΕΚΔΟΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ «ΚΕΦΑΛΟΣ») ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: «ΓΡΙΜΟΡΙΟ» ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΔΟΥΚΑ Αγαπητοί φίλοι και ομότεχνοι, Σας καλωσορίζω κι εγώ με τη σειρά μου σε αυτή την όμορφη εκδήλωση για την παρουσίαση της ποιητικής συλλογής του Χρήστου Δούκα, με τίτλο: «Γριμόριο». Πριν λίγες ημέρες είχαμε τη χαρά, το περιοδικό μας «Κέφαλος - Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς», να απονείμει στον Χρήστο Δούκα, στα πλαίσια των «Λογοτεχνικών Βραβείων Λογοτεχνικού Περιοδικού Κέφαλος 2019» το «Βραβείο Ποίησης ''Ελικών''» για το πλούσιο ποιητικό του έργο και την ενεργή του παρουσία στα γράμματα, στη διανόηση και στη σύγχρονη πνευματική δραστηριότητα, με κριτήρια: την ποιότητα των έργων του και την αξιολόγηση της εργογραφίας του. Τώρα, ο τίτλος του βιβλίου μας παραπέμπει στα μαγικά μονοπάτια της ποίησης. «Γριμόριο» ονομάζεται ένα είδος βιβλίου μαγικού περιεχομένου. Ένας είδος εγχειριδίου για μαγικές ιεροτελεστίες. Έτσι και το «Γριμόριο» του Χρήστου Δούκα είναι ένα εγχειρίδιο ποίησης που αν ακολουθήσουμε κάθε στίχο του, κάθε ποίημα του, κάθε του λέξη θα μας καθοδηγήσει ανάμεσα από τις απότομες πλαγιές του σύγχρονου και άπληστου κόσμου μας, τις χαράδρες της άλογης πραγματικότητας και της πνευματικής υπνηλίας των καιρών μας, σ’ εκείνο το μονοπάτι που οδηγεί στην ψιλή κορφή του Ελικώνα. Εκεί πάνω παρέα με τις Ολυμπιάδες Μούσες και την καλλίφωνη βάρβιτο του Απόλλωνα, θα τραγουδήσουμε και θα χορέψουμε ξέφρενα, μεθυσμένοι από το κάλλος των στίχων και της ραψωδίας, σε μία ιερή μυστηλασία μπροστά στο βωμό των Ομηρικών Μυστηρίων της ποίησης του «Γριμορίου». «Αναζητώ το φως» μας εκμυστηρεύεται ο ποιητής μας στο ποίημά του: Ονειροπόλος Αναζήτησης. «Το Φως της Ισχύος, της Σοφίας και του Κάλλους. / Κάλλους πνευματικού. / Όνειρα μιας νύχτας / χαμένα στην άβυσσο της αμαρτίας μου. / Κι όσο πιο πολύ οράς την άβυσσο / τόσο πιο πολύ με κοιτάει και αυτή». Και καταλήγει σε μία στροφή αυτογνωσίας, που μόνο ένας ποιητής μπορεί να την παραδεχτεί στον εαυτό του, δίχως η λογική να κρατάει τα λουριά της καρδιάς: «Ξέρω τι φταίει / το ότι είμαι/ Υιός της Χήρας - όχι της Αμαλίας. / Ένας ονειροπόλος αναζητητής». Στο δρόμο προς το βωμό των Ομηρικών Μυστηρίων του «Γριμορίου», μας μυεί στα μυστήρια της ποίησης ερωτοτροπώντας νοητά με την Εκάτη: «Μέσα από το σάβανο, μέσα από το σύννεφο / μέσα από τη θύελλα / στο βουνό του πάθους / Ηφαίστειο που ξύπνησε/ με την οργή του μάγου / σε επικαλούμαι, σε επικαλούμαι»! Επικαλείται ο Χρήστος το πάθος που κοιμάται.

Μας καλεί ν’ αφυπνιστούμε από το λήθαργο της ύλης. Να ξετυλίξουμε το σάβανο που μας κρατά φυλακισμένους στα έγκατα της γης. Μας καλεί να ξυπνήσουμε το ηφαίστειο της ψυχής μας και να επικαλεστούμε την οργή του μάγου, το άγριο, αλλά αμόλυντο και άσπιλο συναίσθημα του ανθρώπου. Η μύηση συνεχίζεται στην τελευταία στροφή του εν λόγω ποιήματος: της «Ωδής στην Εκάτη» και μας δίνει την ιερή εντολή της αφύπνισης του πνευματικού εγώ, το οποίο θα αναδυθεί από το φως των αστεριών και θα λάμψει τη θνητή μας ζωή με τη λαμπρότητα τη φωνή του και το λόγο του και θα μας χαρίσει το μυστικό σπόρο της γνώσης του κόσμου. Ας ακολουθήσουμε λοιπόν στίχο προς στίχο τα στάδια προς την τελείωση του ανθρώπου: «Από τη νύχτα βγάλε ένα αστέρι - το δικό μου! / Τώρα εβδομήντα έτη φωτός πιο κοντά, όπως πιστεύω / Σταθερή η καρδιά μου / μέσα στην άγνωστη άβυσσο / Η δόξα του μοναδικού μου οδηγού, παράλληλα με την μορφή σου / Καθώς πλησιάζω αυτή την πύλη του φωτός / που οι άνθρωποι ονομάζουν θάνατο, / Η αστραφτερή λάμψη αρχίζει να πάλλεται, μια σφύζουσα σφαίρα / Η συστολή και η διαστολή του χρυσού / νέα ζωή αθάνατη / Μέχρι το μαύρο βελούδινο βράδυ να καίγεται στο πορφυρό, / Είναι η φωνή σου, ο λόγος σου, ο μυστικός σπόρος». Ο ποιητικός λόγος του Χρήστου Δούκα, εκείνος ο μυστικός σπόρος του ανθρώπινου όντος, μας καλεί στο ιερό καθήκον του πνεύματος, για το οποίο όμως βρίσκεται σε άγνοια: «Ιερό καθήκον / το πνεύμα φυσικώς να προσεγγίσει / την Υπερφύση που του ανήκει / όμως δεν γνωρίζει - δεν αντιλαμβάνεται.» Μας προτρέπει να κατανοήσουμε τη θέση του: «το σχέδιο, στο Όλον», και μας κάνει ν’ αναρωτιόμαστε μαζί του το μέγα ερώτημα που ούτε οι φιλόσοφοι δεν βρέθηκαν ποτέ σε θέση ν’ απαντήσουν κατηγορηματικά, παρά μονάχα τις παρυφές του ακουμπούσαν με τη διάνοια της έμπνευσης, της σοφίας που τους μετέδιδε η Θεά Αθηνά, αλλά δεν ήταν σε θέση να μεταλάβουν το νέκταρ της γνώσης της: «ποια η σχέση Θεού, ανθρώπου και Σύμπαντος»; Και ποιος είναι άραγε ο σκοπός της ζωής, σύμφωνα με τους στίχους του Χρήστου: «Ιδιαίτερη θέση - αρχέγονη κατάσταση / η επανάκτηση αυτής - ο μόνος στόχος». Πέρα όμως από την πνευματική οδοιπορία που μας οδηγεί ο Χρήστος με τους στίχους του, προσεγγίζει παράλληλα και την κοινωνική πραγματικότητα, ενός κόσμου ψεύτικου και απατηλού, που η προσήλωση στο φαίνεσθε παραγκώνισε το στοχασμό του είναι. Μέσα από την τετραλογία του απαισιόδοξου στοχάζεται και εκφράζει τα συναισθήματα της καρδιάς του ανθρώπου

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ των πόλεων, που μόνο οι στίχοι ενός σύγχρονου ραψωδού μπορούν να μετουσιώσουν και ν΄ αφυπνίσουν τη συνείδηση και την καρδιά μας. Στο πρώτο μέρος του απαισιόδοξου η τέφρα της σκέψης ουρλιάζει με πόνο: «Μύρια στάδια η θλίψης μου / Ακέραιος βίος κατακρημνισμένος / Εφιάλτης τώρα / Η νυκτερίς θανάτου / Πτώμα παρά κλεψύδρας / Δρέπανο συνοδευόμενο από έκρηξη». Κι αυτή η έκρηξη γεμίζει το νου με σφαίρες πυρός, γεμάτες από μπαρούτι πόνου και μας εκμυστηρεύεται το: «Άυλο Μυστικό / Τοπίο γυμνό, αληθές και θολό παραλλήλως με υγρασία / και σκόρπιο. / Εν το μέσω, το Φορτίον / ο Θνήσας». Στο δεύτερο μέρος ο χειμώνας είναι παντοτινά γύρω μας. Το «εγώ» μας μάς καλεί ο Χρήστος να βυθίσουμε: « εις λίμνην μιας ανάμνησης / μιας και η μοίρα όρισε για μας / Δασκάλους κακούς». Ανώδυνο θεωρεί το μειδίαμα της Αβροφροσύνης, την ψεύτικη ευγένεια στη συμπεριφορά και στην ομιλία, αυτή τη λεπτότητα, που λεπταίνει παρά μεγεθύνει τα αισθήματα. Χαρακτηρίζει αφελές αυτό το αίσθημα, γιατί η φωνή χάνει το νόημα και: «θάπτεται εν τω χώματι των πνιγόντων». Και η λήξη αυτού του δράματος αργεί μας εκμυστηρεύεται: «Το τέλος τρέφεται από τη διάρκεια. / Το τέλος έρχεται με την αρχή». Στο τρίτο μέρος μάς οδηγεί στην αύρα της θάλασσας και στο φως, που τη σκεπάζει το φύκι της απαισιοδοξίας και η ελπίδα είναι χαμένη. Τότε ανοίγει τα παράθυρα και μας βάζει μέσα στον κόσμο του ποιητή. Ο ποιητής ζει μέσα στην πραγματικότητα. Τυραννιέται από τον εγωισμό, τα πάθη, τη φτώχεια του πνεύματος και της έλλειψης ελπίδας. Μονάχα όταν γράφει ταξιδεύει στον κόσμο των ονείρων και σπάει τις αλυσίδες που τον κρατούν κλεισμένο στη χώρα των αφρόνων. Η καρδιά του στο κόσμο αυτόν εδώ, τον απατηλό και ξένο είναι μια: «Συντετριμμένη καρδιά / καύχημα ποιητού». Συντετριμμένη όμως είναι: «για τις/ γλυκές, Φωτεινές, / μεθυστικές ώρες». Και αποχαιρετά τον κόσμο των ονείρων: «μ’ ένα γλυκό άσμα / αποχαιρετώ την Ηώ / και θανατώνω τη Δύσην». Αυτός ο θάνατος της δύσης παραπέμπει στη δύση του ανθρώπινου εγώ, το οποίο πρέπει να οδηγηθεί στις αέναες φλόγες του θανάτου, για να αναγεννηθεί ύστερα από την τέφρα του, ως ένας άλλος Φοίνιξ που θα λαμπρύνει το φως του τον κόσμο μας. Και στο έσχατο μέρος του «απαισιόδοξου», μας καλεί να τον ακολουθήσουμε στην τελετουργία του θανάτου του ανθρώπινου «εγώ». Μας μεταφέρει την αίσθηση της σύγχυσης και της αγωνίας καθώς η καρδιά του οδεύει στα «έγκατα του κόσμου». Η ανταμοιβή όμως που θα λάβει γι’ αυτή τη θυσία είναι η μεγαλύτερη πνευματική έκσταση: «Κάλλος θεσπέσιον / Φωτεινή υπερηφάνεια, / Αρετή και Πίστις / Σοφία και Γαλήνη». Και το κύκνειο του άσμα αντηχεί μέσα στις καρδιές μας και η ψυχή μας σκιρτά καθώς τ’ ακούει: «Πικρός χορός - βηματισμός» / κλειστοί οφθαλμοί / οδός αδια-

ΒΙΒΛΙΟ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 37

φορίας / και τελευταία ελπίς συνάμα / Κλειστό Όναρ / Έρημοι Οδοί και / Πλατείες αδειανές / Στοχασμοί». Τώρα πριν κλείσω την ομιλία μου για το βιβλίο του Χρήστου, θα ήθελα να αναφερθώ με την ιδιότητα του Φιλολόγου, στο ύφος και τη γλώσσα αυτού του εξαίρετου ποιητή της Θράκης. Το ύφος των ποιημάτων του είναι γλαφυρό. Ο Χρήστος περιγράφει με πολλά διακοσμητικά λεκτικά στοιχεία τις σκέψεις του και τις μετουσιώνει πάνω στο χαρτί με τη γραφίδα του, χωρίς όμως να χαθεί η σαφήνεια και η καλαισθησία που τον χαρακτηρίζει, τις οποίες μάλιστα υπηρετεί με τη γραφίδα του και τις ανυψώνει. Ο λόγος του είναι παραστατικός. Διεγείρει και συγκρατεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη, ενώ παράλληλα δίνει χρώμα και ομορφιά σε έννοιες που μπορεί να μας φαίνονται απόμακρες, αλλά εκείνος τις χρωματίζει με τους στίχους του και μας κάνει και μας κοινωνούς αυτών των εννοιών. Το λεξιλόγιο του είναι πλούσιο και «προδίδει» σε εισαγωγικά έναν άνθρωπο ο οποίος κατέχει πλήρως το γλωσσικό αίσθημα. Το ύφος του αποτελείται από σαφήνεια, μας επιτρέπει έτσι να δούμε καθαρά τις ιδέες που κρύβονται κάτω από κάθε λέξη και κάθε πρόταση. Άλλο χαρακτηριστικό του είναι η ορθότητα και η καθαρότητα του λεξιλογίου του, διότι μεταχειρίζεται λέξεις, οι οποίες ταιριάζουν στη γλώσσα και στο πνεύμα της γραφίδας του. Επίσης, ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η φυσικότητα, η αβίαστη, ειλικρινής και χωρίς προπαρασκευή έκφρασή στη διατύπωση των σκέψεων του και των ιδεών του. Τέλος, θα ήθελα να χαρακτηρίσω την ποίηση του Χρήστου Δούκα με τον ορισμό του αμερικανού ποιητή Ρόμπερτ Φρόστ, για την ποίηση, ο οποίος είναι: «Ποίηση είναι όταν ένα συναίσθημα έχει βρει τη σκέψη του και η σκέψη έχει βρει τις λέξεις». Έτσι και η ποίηση του Χρήστου είναι η μέθεξη του συναισθήματος και της σκέψης του, η οποία μετουσιώνεται με το λόγο του. Πλούταρχος Πάστρας Εκδότης Λογοτεχνικού Περιοδικού «Κέφαλος - Το Λογοτεχνικό Περιοδικό της Κεφαλονιάς» & Εφημερίδας «Λογοτεχνικό Βήμα», Φιλόλογος, Δημοσιογράφος, Λογοτέχνης

ΣΕΛ. 38 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΒΙΒΛΙΟ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΕΠΙΣΤΗΜΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 39

Η πορεία της ψυχικής νόσου στην Κύπρο - ΜΕΡΟΣ Ά

Θεραπείες την δεκαετία του 1950-1959 Πιο κάτω επιχειρείται μια επικέντρωση στις σωματικές θεραπείες που εφαρμόζονταν μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, σημείο από το οποίο κι έπειτα τα φάρμακα απέκτησαν την πρωτοκαθεδρία στην αντιμετώπιση της ψυχικής ασθένειας. Τα πιο κάτω στηρίχτηκαν σε διάφορες διεθνής βιβλιογραφικές πηγές που αναφέρονται στην βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου.

1.

Θεραπεία με Antabuse (disulfiram)

Χρησιμοποιείτο σε ορισμένα άτομα με χρόνιο πρόβλημα αλκοολισμού έτσι ώστε να τα βοηθήσει να σταματήσουν την χρήση. Βοηθούσε τα άτομα στο να αποφύγουν να κάνουν χρήση αλκοόλ εξαιτίας των δυσάρεστων παρενεργειών οι οποίες προ έκυπταν εάν το άτομο κατανάλωνε αλκοόλ, ενώ λάμβανε τη δισουλφιράμη με τον αποκλεισμό ενός ενζύμου που συμμετέχει στον μεταβολισμό της πρόσληψης αλκοόλ. Στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του 50 σε συνδυασμό με μεγάλες δόσεις βιταμινών σε 16 ασθενείς (15 άντρες, 1 γυναίκα) με την διάγνωση Αλκοολική ψύχωση. Έπειτα εγκαταλείφθηκε και την θέση της είχε πάρει η θεραπεία με τα μοντέρνα φάρμακα της δεκαετίας και συγκεκριμένα το Largactil.

2.

Θεραπεία Λοβοτομής

Η λοβοτομή άρχισε να χρησιμοποιείται πιο μαζικά στα τέλη της δεκαετίας του 40 και εγκαταλείφθηκε σε λιγότερο από μια δεκαετία, με τη μαζική χρήση της χλωροπρομαζίνης στα ψυχιατρεία από τα μέσα της δεκαετίας του 50. Η μέθοδος αυτή, η οποία στην ουσία κατέστρεφε απόλυτα υγιή εγκεφαλικό ιστό, προκαλούσε μη αναστρέψιμες εγκεφαλικές βλάβες σε μεγάλο μέρος των ασθενών που υποβλήθηκαν σε αυτή, επιληπτικές κρίσεις, αλλοιώσεις στη συμπεριφορά: η εγχείρηση άφηνε πολλούς ασθενείς απαθείς και άβουλους, άλλους σε κατάσταση φυτού. Τα αποτελέσματα αυτά στη συμπεριφορά των ασθενών, η διανοητική και συναισθηματική παράλυση που προκαλούσε η λοβοτομή, θεωρούνταν από το μεγαλύτερο μέρος των ψυχίατρων της εποχής ως επιτυχία της μεθόδου, αφού συχνά η επιτυχία καθοριζόταν με βάση το κατά πόσο οι ασθενείς γίνονταν περισσότερο υπάκουοι κι ελέγξιμοι κι όχι με βάση το πραγματικό όφελος για τους ίδιους και τη ζωή τους. Στις πρώτες λοβοτομές γίνονταν δύο τρύπες στο κρανίο του ασθενή διαμέσου των οποίων έκαναν ενέσεις με καθαρό αλκοόλ, το οποίο κατέστρεφε ιστούς στο μετωπιαίο λοβό [7] του εγκεφάλου. Λίγο αργότερα ο Moniz αντικατέστησε το αλκοόλ με ένα χειρουργικό όργανο, το λευκοτόμο για την καταστροφή των ιστών. Ο λευκοτόμος εισερχόταν όχι μέσω τρυπών στο κεφάλι του ασθενούς αλλά ανάμεσα στα βλέφαρα και το μάτι του και έφτανε στο μετωπιαίο λοβό. Η συγκεκριμένη θεραπεία στο ψυχιατρικό ίδρυμα στην Κύπρο χρησιμοποιήθηκε από το 1950 έως το 1955 και συγκεκριμένα σε 12 ασθενείς ( οι περισσότερες το 1955 σε 3 ασθενείς) τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες, με τα αποτελέσματα να αναφέρονται ως ικανοποιητικά. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί για το έτος 1952 το γεγονός ότι ένας ασθενής είχε αποβιώσει μετά την συγκεκριμένη θεραπεία, όπως επίσης και το γεγονός ότι κατά το 1951 ένας ασθενής είχε υποβληθεί δυο φορές σε λοβοτομή χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Μετά το 1955 δεν αναφέρονται αλλά περιστατικά χρήσης θεραπείας με λοβοτομή. Φίλιππος Φιλίππου

ΣΕΛ. 40 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Παλαιολιθικοί άνθρωποι και Νεάντερταλ έφθασαν στη Νάξο πριν 200.000 χρόνια, περπατώντας ή με πλεούμενο Ο λόφος της Στελίδας στη δυτική ακτή της Νάξου, περίπου τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Χώρας, αναδεικνύεται στο επίκεντρο της αρχαιότερης γνωστής εγκατάστασης και δραστηριότητας στο Κεντρικό Αιγαίο. Μια νέα επιστημονική έρευνα χρονολόγησε περίπου 9.000 ευρήματα της περιοχής και βρήκε ότι αυτά εκτείνονται χρονικά -σε διαδοχικά στρώματα- πριν από 13.000 έως τουλάχιστον 200.000 χρόνια. Η περίοδος αυτή καλύπτει όχι μόνο την παρουσία των πιο σύγχρονων ανθρώπων (Homo sapiens), αλλά και παλαιότερων παλαιολιθικών ανθρώπων και Νεάντερταλ, οι οποίοι είχαν ήδη φθάσει κάπως στη Νάξο. Είναι η πρώτη φορά που επιβεβαιώνεται τόσο παλαιά πολιτισμική δραστηριότητα στο Κεντρικό Αιγαίο, κατά τη Μέση Πλειστόκαινο περίοδο. Έως τώρα μόνο στις δύο όχθες του Αιγαίου (ηπειρωτική Ελλάδα και Ανατολία) είχαν βρεθεί ίχνη Νεάντερταλ και άλλων ανθρώπων πριν τον Homo sapiens. Ανάμεσα στα ευρήματα της Στελίδας βρίσκονται ορισμένα που, σύμφωνα με τους επιστήμονες, παρέχουν βάσιμες ενδείξεις για ύπαρξη Νεάντερταλ στο νησί. Χωρίς μάλιστα να αποκλείεται -αν και ακόμη δεν αποδεικνύεται- να επρόκειτο για...ναυτικούς, αφού η παρουσία τους εκεί μπορεί να δικαιολογηθεί είτε με την υπόθεση ότι κατά καιρούς (σε εποχές παγετώνων) η στάθμη των υδάτων ήταν πολύ πιο χαμηλή και άρα ήταν πιο εύκολο να φθάσει κανείς στη σημερινή Νάξο ακόμη και με τα πόδια, είτε με την υπόθεση ότι έφθασαν εκεί με κάποιο πλεούμενο «πηδώντας» από νησί σε νησί (τότε θα υπήρχαν περισσότερα), είτε μέσα από ένα συνδυασμό και των δύο τρόπων. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον αγγλικής καταγωγής αναπληρωτή καθηγητή Τρίσταν Κάρτερ του Τμήματος Ανθρωπολογίας του καναδικού Πανεπιστημίου ΜακΜάστερ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό "Science Advances", επισημαίνουν ότι η νέα χρονολόγηση επιβεβαιώνει πως η εξερεύνηση νέων εδαφών δια ξηράς και θαλάσσης έχει πολύ αρχαιότερη προϊστορία από ό,τι είχε θεωρηθεί στο παρελθόν. Αυτό, κατά τους επιστήμονες, καθιστά πιθανό ότι υπήρξαν εναλλακτικές διαδρομές από την Αφρική και την Ανατολία προς τη νοτιοανατολική Ευρώπη τόσο για τους Homo sapiens της Πρώιμης Ανώτερης Παλαιολιθικής ή Ωρινάκιας περιόδου, οι οποίοι πιθανώς διέσχιζαν το Αιγαίο με πλεούμενα, όσο και για τους ακόμη παλαιότερους προ-sapiens μεταναστευτικούς πληθυσμούς όπως οι Νεάντερταλ, οι οποίοι ίσως έβρισκαν τρόπο να ταξιδεύουν στο Αιγαίο δια ξηράς, όταν τα νερά είχαν πολύ χαμηλότερη στάθμη, ή ακόμη κάνοντας διαδοχικές σύντομες θαλάσσιες διαδρομές. Η έως τώρα κυρίαρχη αντίληψη είναι ότι η θάλασσα του Αιγαίου αποτελούσε αξεπέραστο εμπόδιο για όσους ήθελαν πριν χιλιάδες χρόνια να περάσουν από την Μικρά Ασία στην ηπειρωτική Ελλάδα. Συνεπώς ως πιθανότερος διάδρομος για την μετακίνηση από την Ανατολή προς την Ευρώπη θεωρήθηκε η περιοχή της Θράκης. Όμως έρχονται στο φως συνεχώς νέα στοιχεία από αρχαιολογικές και παλαιογεωγραφικές έρευνες σε νησιά (Κρήτη, Φλόρες και Σουλαβέζι Ινδονησίας κ.α.), που αμφισβητούν πια αυτή την άποψη. Η έρευνα στη Στελίδα Νάξου αποτελεί κομβικό στοιχείο, επιβεβαιώνοντας ότι πριν 200.000 χρόνια στο νησί υπήρχε ανθρώπινη παρουσία. Όπως δείχνουν οι ανασκαφές, η περιοχή αυτή της Νάξου είχε κατά διαστήματα κατοικηθεί πιο μόνιμα ή περιστασιακά, μετα-

ξύ άλλων από Homo sapiens πριν 30.000 έως 40.000 χρόνια (που έφθασαν εκεί μάλλον δια θαλάσσης), καθώς επίσης πιο πρόσφατα από μεσολιθικούς κυνηγούς-συλλέκτες (μετά το 10.000 π.Χ.), οι οποίοι αναμφίβολα χρησιμοποίησαν πλεούμενα, καθώς πλέον οι πάγοι είχαν λιώσει και η στάθμη του Αιγαίου είχε ανέβει. Σύμφωνα με τους ερευνητές, πρέπει να αναθεωρηθεί ο έως τώρα παραγνωρισμένος ρόλος του Αιγαίου, όσον αφορά τα διαδοχικά κύματα εξάπλωσης των προγόνων μας από ανατολάς προς δυσμάς. Όπως τονίζουν, «τα νέα δεδομένα δείχνουν πως το Αιγαίο ήταν προσβάσιμο στους αρχαϊκούς και πιο σύγχρονους ανθρώπους δεκάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα από ό,τι θεωρείτο προηγουμένως. Είτε αυτή η ανθρώπινη παρουσία πρέπει να γίνει αντιληπτή ως εξερεύνηση είτε ως αποικισμός, αν το Αιγαίο ήταν προσβάσιμο, τότε θα αποτελούσε μια εναλλακτική διαδρομή προς την Ευρώπη». Σε κάθε περίπτωση, προσθέτουν, «είτε οι πρόγονοι του σύγχρονου ανθρώπου στη Στελίδα Νάξου κατά την Κατώτερη και Μέση Παλαιολιθική περίοδο είχαν φθάσει τότε σε ένα νησί, είτε σε ένα λόφο που συνδεόταν μέσα από ελώδεις πεδιάδες με τις γειτονικές ηπείρους, η παρουσία τους εκεί αποτελεί πρόκληση για τις σημερινές απλές θεωρίες σχετικά με την εξάπλωση τους». Αν πράγματι η εξάπλωση μέσω του κεντρικού Αιγαίου έγινε μέσω πλεούμενων, τότε αυτό σημαίνει ότι μπορεί ακόμη και οι Νεάντερταλ να είχαν πολύ ανώτερες νοητικές, γλωσσικές, τεχνικές και πρακτικές ικανότητες από ό,τι πιστεύεται συνήθως. Η σημασία της Στελίδας Νάξου Όπως τόνισε ο Τ.Κάρτερ στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, «η Στελίδα είναι η αρχαιότερη αρχαιολογική τοποθεσία στο κεντρικό Αιγαίο, ηλικίας τουλάχιστον 200.000 ετών. Εκεί έχουν βρεθεί επίσης τα αρχαιότερα στοιχεία ανθρώπινης δραστηριότητας στις Κυκλάδες. Στην ίδια τη Νάξο προηγουμένως, προτού αρχίσουμε την έρευνα μας, η αρχαιότερη τοποθεσία ήταν το σπήλαιο του Ζα ηλικίας 7.000 ετών, συνεπώς επεκτείναμε την ιστορία του νησιού κατά 193.000 χρόνια στο παρελθόν». Ο Καναδός επιστήμονας επισήμανε ότι «οι νέες χρονολογήσεις είναι έργο ενός παγκοσμίου επιπέδου εργαστηρίου στο Μπορντώ της Γαλλίας, όπου οι επιστήμονες είναι ειδικοί στους Νεάντερταλ και άλλες πρώιμες ανθρώπινες τοποθεσίες. Στη Στελίδα βρήκαμε είδη εργαλείων, πιθανώς ηλικίας 40.000 ετών, που τυπικά σχετίζονται με την πρώτη άφιξη του Homo

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ sapiens στην Ευρώπη. Επίσης ανακαλύψαμε εργαλεία που σχετίζονται με τους Νεάντερταλ και αυτό αποτελεί την πρώτη έμμεση ένδειξη για παρουσία Νεάντερταλ στο Κεντρικό Αιγαίο και στις Κυκλάδες. Ακόμη βρήκαμε εργαλεία που σχετίζονται με πληθυσμούς πριν και από τους Νεάντερταλ». Όπως είπε ο κ.Κάρτερ, «προηγουμένως θεωρείτο ότι μόνο οι σύγχρονοι άνθρωποι, οι homo sapiens, ήσαν ικανοί να ζήσουν σε αυτή την περιοχή, επειδή μόνο αυτοί είχαν τις νοητικές και τεχνικές δεξιότητες να φτιάξουν βάρκες για να φθάσουν στα νησιά, κάτι που πιστευόταν ότι ίσχυε για όλα τα νησιά της Μεσογείου. Παρόλο που οι πρώιμοι άνθρωποι ζούσαν στην Ευρώπη για πάνω από ένα εκατομμύριο χρόνια, μόνο όταν εμφανίσθηκε ο Homo sapiens, βλέπουμε τα νησιά να αποικίζονται, κάτι που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο». Όμως ο 'Αγγλος ερευνητής επεσήμανε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι «εν μέρει χάρη σε μελέτες Ελλήνων παλαιογεωγράφων, γνωρίζουμε πια ότι κατά περιόδους στη διάρκεια της Εποχής των Πάγων η θάλασσα του Αιγαίου είχε τόσο πολύ υποχωρήσει, που υπήρχε μια γέφυρα ξηράς, η οποία συνέδεε τη δυτική Ανατολία με την κυρίως Ελλάδα. Υποθέτουμε ότι σε αυτές τις πολύ ψυχρές περιόδους οι πρώτοι άνθρωποι και αργότερα οι Νεάντερταλ μπόρεσαν να επισκεφθούν τη Στελίδα. Δεν αποκλείουμε την πιθανότητα ότι είτε οι Νεάντερταλ είτε οι πρώιμοι άνθρωποι ήσαν ικανοί να φτιάξουν απλά πλεούμενα για να επισκεφθούν τη Νάξο της Εποχής των Πάγων, όμως δεν διαθέτουμε ακόμη τις σχετικές αποδείξεις. Ελπίζουμε ότι η μελλοντική έρευνα μας στη Στελίδα θα παράσχει αυτές τις αποδείξεις». Ο κ. Κάρτερ, ο οποίος κάνει έρευνα στη Νάξο από το 1994, ανέφερε ότι «το πιο συναρπαστικό εύρημα για τους περισσότε-

ΕΠΙΣΤΗΜΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 41

ρους αρχαιολόγους, με διαστάσεις μεγαλύτερες από την ελληνική αρχαιολογία, είναι πως η έρευνα μας αποδεικνύει ότι πληθυσμοί αρχαιότεροι του Homo sapiens βρίσκονταν στο κεντρικό Αιγαίο. Κατ' επέκταση, αυτό σημαίνει ότι η εν λόγω περιοχή αποτέλεσε εναλλακτική διαδρομή προς την Ευρώπη για την εξάπλωση των αρχαίων ανθρώπων. Προηγουμένως ως μόνη δυνατή διαδρομή μεταξύ Αφρικής-Ασίας-Ευρώπης θεωρείτο η περιοχή Μαρμαρά-Θράκης». Επιπροσθέτως, όπως είπε, «οι ενδείξεις στη Στελίδα για μια τόσο πρώιμη παρουσία Homo sapiens της Ωρινάκιας περιόδου δείχνουν ότι η πρώτη μετακίνηση σύγχρονων ανθρώπων μπορεί επίσης να έγινε μέσω του Αιγαίου και όχι μόνο μέσω Μαρμαρά-Θράκης, όπως προηγουμένως πιστευόταν». Στη νέα μελέτη, από ελληνικής πλευράς, συμμετείχαν ο αρχαιολόγος Δημήτρης Αθανασούλης, επικεφαλής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, και ο Παναγιώτης Καρκάνας, διευθυντής του Εργαστηρίου Wiener για τις Αρχαιολογικές Επιστήμες στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών της Αθήνας. Το διεθνές Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Στελίδας Νάξου, που ξεκίνησε το 2013, συνεχίζει τις εργασίες του -υπό τη διεύθυνση των Τ. Κάρτερ και Δ. Αθανασούλη- για να αναδείξει την αρχαιολογική και ιστορική σημασία της περιοχής. Η ερευνητική ομάδα αποτελείται από επιστήμονες από Καναδά, Ελλάδα, Γαλλία, Σερβία και ΗΠΑ, ενώ κάθε χρόνο εκπαιδεύει φοιτητές και νεαρούς ερευνητές από ελληνικά πανεπιστήμια (κυρίως Αθηνών και Ιωαννίνων) και καναδικά. Το Πρόγραμμα ετοιμάζεται πλέον να εγκαινιάσει ένα νέο πενταετή κύκλο ερευνών στη Στελίδα. ΑΠΕ-ΜΠΕ

Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι είχε σχεδιάσει για την Κωνσταντινούπολη τη μεγαλύτερη πέτρινη γέφυρα στον κόσμο Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι έγινε διάσημος για τη «Μόνα Λίζα» και τον «Μυστικό Δείπνο», όμως στις αρχές του 16ου αιώνα είχε σχεδιάσει μια πέτρινη γέφυρα μήκους 280 μέτρων για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, που θα ένωνε την Κωνσταντινούπολη με τον Γαλατά πάνω από τον Βόσπορο. Η γέφυρα όχι μόνο θα ήταν η μεγαλύτερη στον κόσμο εκείνη την εποχή (περίπου δεκαπλάσια σε μήκος από τις τυπικές γέφυρες εκείνου του καιρού), αν είχε υλοποιηθεί, κάτι που τελικά δεν έγινε, αλλά θα ήταν και απίστευτα σταθερή, όπως ανακοίνωσε ομάδα μηχανικών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου του ΜΙΤ, που μελέτησε τα σχέδια του Ντα Βίντσι. Το 1502 ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο 2ος ζήτησε να του υποβληθούν προτάσεις για μια τέτοια μακριά γέφυρα και ο Λεονάρντο ήταν ανάμεσα σε αυτούς που με επιστολή του παρουσίασε την ιδέα του. Αν και ήδη ήταν πολύ γνωστός καλλιτέχνης και εφευρέτης, δεν πήρε τη δουλειά. Οι ερευνητές του ΜΙΤ εξέτασαν τα σχέδια του Ντα Βίντσι, φτιάχνοντας σε μικρογραφία ένα ομοίωμα της γέφυρας και παίρνοντας υπόψη τους τα υλικά (βασικά πέτρες) και τον κατασκευαστικό εξοπλισμό που ήσαν διαθέσιμα πριν 500 χρόνια. Επίσης εκτύπωσαν τρισδιά- Οι μηχανικοί του ΜΙΤ εντυπωσιάστηκαν από το ότι -όπως στατα 126 λίθους (μπλοκ), αντιπροσωπευτικούς των χιλιάδων έδειξε και το ομοίωμα τους- η μονότοξη γέφυρα ήταν πολύ παρόμοιων που θα απαιτούσε μια τέτοια φιλόδοξη κατα- σταθερή χάρη στη γεωμετρία της και μόνο. σκευή. Είναι αξιοσημείωτο ότι η γέφυρα που οραματιζόταν ο Ντα Βίντσι, παρά το τεράστιο μήκος της, ήταν μια ενιαία αψίΑΠΕ-ΜΠΕ δα (καμάρα), επίπεδη στην κορυφή της, χωρίς καθόλου υποστυλώματα, αρκετά ψηλή για να περνάνε πλοία από κάτω της.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΣΕΛ. 42 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ

ΣΑΛΠΑΡΙΣΜΑ

Της απόγνωσης Υπάρχει κάτι σκοτεινό στην απόγνωση σαν ανεστραμμένο μάτι λύκου που πονάει σαν ίσκιος παράξενος στον καταρράκτη του ύπνου σαν μισοφέγγαρο που χάνεται πίσω απ’ τα σύννεφα και ξαναβγαίνει. Πάντοτε η απόγνωση ενεδρεύει στα έγκατα της ψυχής μονάχα τ’ ανυπεράσπιστα ενδεχόμενα λατρεύει με ρίγος καρφώνεται στον άγνωστο καιρό σ’ έρωτες τσακισμένους κι ημιτελείς οργασμούς. Μονάχα η απόγνωση γνωρίζει καλά πολύ καλά πώς εξαντλείται το φως πώς λιώνουν τ’ ανθρώπινα μέλη σαν λαμπάδες πώς κυλούν σφυρίζοντας οι στιγμές άστρα που καίγονται. Κρατώντας ρομφαία άπειρη κόβει αδίστακτα τα νήματα της λογικής σκορπίζοντάς τα στους τέσσερις ανέμους

Αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού απ’ τις θάλασσες λουσμένοι και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού. Είναι πικρή η φωνή του γυρισμού. Μ’ αφρό και φύκια φορτωμένοι αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού. Γιόμισε πουλιά η αυλή του νου απ’ τη ζωή την περασμένη και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού. Πάλι η πηγή ενός γιαλού του χρόνου εμάς θα περιμένει. Αποβραδίς σαλπάραμε γι’ αλλού και μας πήρε το καράβι τ’ ουρανού. Ελένη Οικονόμου

ποιος κακομοίρης τολμά να την ελέγξει; Δημήτρης Α. Δημητριάδης

Τσαλακωμένη γη Πού βολεύεται η ψυχή; Η μάχη του πολέμου κάνει τη γη να κλαίει λυπημένα. Ποιος νιώθει αλυσοδεμένος; Πέλαγος ο θυμός, η οργή, η αντίσταση... Τί μπορεί να δαμάσει τον πόλεμο; Τραγουδά η ΕΙΡΗΝΗ άγρυπνη να μπει μες τις καρδιές μας. Γλυκοφέγγει στη θυρίδα της καρδιάς ο αέρας του ναού της απόφασης να αγαπήσεις τα πάντα.

Πότε θα σπάσουμε τα τείχη της καρδιάς μας; Σπαράζουμε, αρρωσταίνουμε στο αλίμονο της στάχτης. Ξύπνια η χαρά θέλει καράβι ελεύθερο με Ειρήνη φορτωμένο. Μέσα σε τούτο το ψυχομαχητό του ανελέητου φόβου, αυθάδειας, κυριαρχίας και διαφθοράς, γίνε η ΕΙΡΗΝΗ, να ανθίσει το χαμόγελο στα μάτια του άγνωστου περαστικού ανθού, που θέλει να ραίνει με ροδόνερο τη γη, να ευωδιάζει. Μύρισε το άρωμα του, στάζει με δάκρυ στην τσαλακωμένη γη. Κυριακή Δράκου Κύπρος

Γιατί σκιάζει το φως, το βουητό μας; Η θέληση χρειάζεται να ποτίσει την αράθυμη καρδιά με δράση, στα λαβωμένα στήθη που αιμορραγούν απροθυμία.

Μην έχοντας άλλη επιλογή παρά μονάχα το αίμα Και να. Επιτάφιος κι αναστάσιμος ο ονειρικός τρομοκράτης ταχυδακτυλουργός του αιωνίου φόβου και τους θριαμβεύοντος σπαραγμού ξεγραμμένος απ’ τους πάντες κι απ’ τα πάντα ξεχύνεται άνεμος ελευθερωμένος κι ελευθερωτής γεμάτος συνθήματα κομμάτια λιωμένα πάθη κι αρχέγονες προσευχές. Ξεχύνεται χωρίς καμιά προοπτική επιστροφής -πώς να ορίσεις άλλωστε την αφετηρία της ορμής πώς να ξανακλείσεις τον αετό που εφορμά στη θύελλαανοίγοντας πυρ σε δασκάλους εργολάβους και ψυχαναλυτές

σ’ εμπόρους ιερείς χρηματιστές και κομματάρχες σε ρουφιάνους και αστυνόμους πυροδοτώντας ιερουργός εμπρηστής τον πηχτό πολτό των είκοσι λεηλατημένων αιώνων δοσμένος ολοκληρωτικά στη δαπάνη του αίματος καταδικασμένος ζωντανός μέσα στο θάνατο αθάνατος. Δημήτρης Α. Δημητριάδης

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 43

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ELISABETΤA BAGLI Η Elisabetta bagli γεννήθηκε στη Ρώμη και ζει στη Μαδρίτη. Είναι πτυχιούχος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου "La Sapienza" της Ρώμης και μεταφράστρια. Γράφει διηγήματα και ποιήματα. Μερικά από τα ποιήματά της και τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε έξι γλώσσες: ισπανικά, ελληνικά, αγγλικά, αλβανικά, γαλλικά και σερβικά. Υπήρξε πρόεδρος της κριτικής επιτροπής σε διάφορα λογοτεχνικά βραβεία. Συνεργάζεται με Ιταλούς και Ισπανούς καλλιτέχνες εμπνεόμενη από τα έργα τους. Είναι συγγραφέας των ποιητικών συλλογών “Dietro lo sguardo”, («Πίσω από το βλέμμα»), “Voce” («Φωνή» ,και στα ισπανικά, «Voz») και “Le nostre due anime” («Οι δύο ψυχές μας»). Έγραψε το “Mina, la fatina del lago di cristallo”, ("Μίνα, η νεράιδα της κρυστάλλινης λίμνης"), ένα παραμύθι για παιδιά και το "Specchi", («Καθρέπτες»), μια συλλογή από διηγήματα. Τον Ιανουάριο του 2017 έλαβε για το καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό έργο της τη μεγάλη τιμητική διάκριση Mayte Spínola από το Grupo Pro Arte y Cultura. Είναι συγγραφέας και ερμηνεύτρια των θεατρικών έργων: «En los ojos de una mujer» και «Ars Amandi». Βρίσκεται υπό έκδοση στα ισπανικά το βιβλίο της “Le nostre due anime”.("Οι δύο ψυχές μας").

“Supplica” Innanzi a giorni nuovi, cinta dal calore di genti affini, supplico il Signore di aiutarmi a tornare a casa e posare i miei piedi di donna sulla terra della mia infanzia.

Lo supplico di darmi mani nude per scrivere sul libro bianco della mia vita, di darmi braccia per cullare l’alba del nostro Mediterraneo e di portarla nei tuoi occhi.

Supplico il Signore di darmi voce argentea per intonare canti come aranceti in fiore, profumate orme dipinte sui generosi colli della Conca*.

Lo supplico anche quando so che, inconfondibile, appartengo a noi, umanità che cresce e cambia come la nave di Teseo**: alterità di sostanza e forma e mai di primitiva identità.

** Si narra che la nave in legno sulla quale viaggiò il mitico eroe greco Teseo fosse conservata intatta nel corso degli anni, sostituendone le parti che via via si deterioravano. Giunse quindi un momento in cui tutte le parti usate in origine per costruirla erano state sostituite, benché la nave stessa conservasse esattamente la sua forma originaria.

Elisabetta Bagli ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ “Ικεσία” Ενώπιον νέων ημερών, περικυκλωμένη από τη θερμότητα ομοϊδεατών, παρακαλώ τον Κύριο να με βοηθήσει να επιστρέψω σπίτι και να αποθέσω τα γυναικεία πόδια μου στη γη των παιδικών μου χρόνων. Τον ικετεύω να μου δώσει γυμνά χέρια για να γράψω στο λευκό βιβλίο της ζωής μου, να μου δώσει χέρια για να νανουρίσω την αυγή της Μεσογείου μας και να τη στολίσω στα μάτια σου. Εκλιπαρώ τον Κύριο να μου δώσει στεντόρεια φωνή για να τραγουδήσω τραγούδια όπως τα άνθη πορτοκαλιάς, σαν τα αρωματικά χρωματισμένα βήματα στους πλούσιους λόφους της Conca *. Τον παρακαλώ, ακόμη και όταν ξέρω ότι αλάνθαστα ανήκω σε εμάς, στην ανθρωπότητα που μεγαλώνει και αλλάζει όπως το πλοίο του Θησέα **: τροποποιείται η ουσία και η μορφή μα ποτέ η αρχική ταυτότητα. * Η Conca d’Oro του Παλέρμο ** Λέγεται ότι το ξύλινο πλοίο στο οποίο ταξίδευε ο μυθικός Έλληνας ήρωας Θησέας διατηρήθηκε ανέπαφο με την πάροδο των ετών, αντικαθιστώντας τα μέρη που σταδιακά χάλαγαν. Έφτασε λοιπόν μια στιγμή κατά την οποία όλα τα μέρη που χρησιμοποιήθηκαν αρχικά για την κατασκευή είχαν αντικατασταθεί, παρά το γεγονός ότι το ίδιο το πλοίο διατήρησε ακριβώς το αρχικό του σχήμα. Μετάφραση Σοφία Σκλείδα, Φιλόλογος, Ποιήτρια

*Conca d’oro di Palermo

ΒΡΟΓΧΟΣ Περιοδεύων θίασος ρηξικέλευθης μεθόδου αντιμετώπισης του άγχους, αποστασία από το μέτωπο των θλίψεων. Βασανιστικές εξηγήσεις στα θέλγητρα των αισθήσεων..., δαμόκλεια σπάθη πάνω από τα κεφάλια του μαζοποιημένου-φτωχοποιημένου πλήθους. Αυξημένη αγωνία για την χαμένη ευκαιρία για άνοιξη ιδεών και μεταρρυθμίσεων, βούληση αγνή αναμόρφωσης του..βρόγχου σε ..στόχου ανέλιξης και χαροποιάς υγείας. Στον ορίζοντα βγαίνει τελικά ο ήλιος φεύγει το άγχος-το συννεφιασμένο υποκείμενο της εξουδετέρωσης της

πηγαίας ευδαιμονίας… με τον ήλιο στο μαξιλάρι, μ' αυτό το μαξιλάρι πνίγουμε παντοτινά το άγχος του..συρμού! ΠΕΤΡΟΣ Κ ΒΕΛΟΥΔΑΣ

ΣΕΛ. 44 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ Ερωτευμένη θάλασσα

Στην κουζίνα μια φορά…. Μια κουτάλα μια φορά, στον τοίχο της κουζίνας κρέμεται καρτερικά κι όλο ψάχνει για παρέα, μα κανένας δεν την θέλει. Το παράθυρο λοιπόν ρωτά για τα νέα της γειτονιάς, κι εκείνο απαντά πως όλα έξω είναι θαυμαστά! Τα πιρούνια τότε πλησιάζει, για να τους πει πως τα θαυμάζει, μα εκείνα απαντούν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν, γιατί μαζί με τα μαχαίρια είναι προσκεκλημένα σε έναν όμορφο χορό. Τα φλιτζάνια τότε χαιρετά, για να τους πει πως την παρέα τους αναζητά, μα εκείνα τότε απαντούν πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν, γιατί μαζί με τα ποτήρια κάνουνε καλή παρέα σε ένα όμορφο τραγούδι και πως άλλους δεν αναζητούν. Η κουτάλα τότε μόνη μένει και καθώς είναι λυπημένη και από τα δάκρυα της βουρκωμένη, μια πετσέτα αναζητά,

για λίγη ζεστασιά. Η πετσέτα όμως όλο νάζι, λέει πως είναι σε δουλειά, για να γυαλίσει τα ασημικά, Θεέ μου πόση μοναξιά. Ξάφνου όμως μία μέρα, με πολύ αγέρα, μία κατσαρόλα στρουμπουλή, την κουτάλα αναζητεί και από τότε γίνανε οι δυο τους φίλες αχώριστες και καρδιακές. Λιάνα Μιχελάκη

Έχουμε την ίδια ηλικία. Εσύ της θάλασσας. Εγώ του φεγγαριού. Λέμε τα ίδια πράγματα. Εσύ, η θάλασσα, φεγγάρι το φεγγάρι. Εγώ, το φεγγάρι, θάλασσα τη θάλασσα. Εκδρομείς με κιθάρες, σαγιονάρες, ψυγειάκια μ’ αναψυκτικά και μπίρες πετάνε βότσαλα στην παραλία και δεν ξέρουν, δεν λένε λέξη για το βραδινό φεγγάρι που καθρεφτίζεται στη θάλασσα, ούτε και γι’ αυτήν που αντικατοπτρίζεται στ’ ολόγιομο φεγγάρι ερωτικά. Τίποτα για τα αιώνια δεσμά τους. Άρης Γεράρδης

Περνάνε οι χρόνοι [σονέτο Σεξπηρικό]

Η Χαροκαμένη

Περνούν οι χρόνοι κι η καρδιά σιγά-σιγ’ αναγνώθει, το συναξάρι που ’γραψαν, οι ακριβοί της πόθοι, εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, ’πό χρόνια περασμένα, που μες στα φύλλα της καρδιάς όλα ’ναι φυλαγμένα.

Μάνα καημένη, βογκά, μαδιέται, στηθοκοπιέται, Χαροκαμένη.

Πέφτει το φως του φεγγαριού στου νου μου τους φεγγίτες και φτάνει στα κατάβαθα και στης καρδιάς τις σκήτες, εκεί που μένουν άθικτα π’ αλλοτινά ζαμάνια, πόθοι της πίσω μου ζωής που βγαίνουν στα μεϊντάνια.

Στης ζωής τη στράτα, μαχαιριά της δώσαν, την κεραυνώσαν’ μαύρα μαντάτα.

Κόλαση και Παράδεισος αγκαλιαστά μου γνέφουν, πόθους, χαρές και καημούς, μέσα μου αναθρέφουν. Η μια μου βάνει δυο φτερά και ουρανούς μου δίνει, η άλλη πάντα σαν θεριό με τρώει με καταπίνει.

Άγαλμα η μάνα κι αντηχεί η καμπάνα, στους ουρανούς, σταματά στις μπόρες, στις μαύρες ώρες, τ’ ανθρώπου ο νους.

Το μεγαλύτερο θεριό είν’ η ψυχή τ’ ανθρώπου και τ’ «άγιου» και του φονιά, μα και του χαροκόπου.

19/9/19 Γιώργος Ν. Κανάκης

24/8/19 Γιώργος Ν. Κανάκης

Με το βλέμμα στην πανσέληνο Ολόγιομο φεγγάρι στολίζει την πλάση. Σαγήνη θα μοιράσει, ονείρων φυλαχτάρι. Σ’ αγρύπνιας μονοπάτια, ελπίδων τυλιχτάρι, γλυκά θα συνεπάρει, μυριάδων, τόσα μάτια.

Μαγεύονται κι ας ξέρουν πως γέρνει στον χαμό του. Της μοίρας του γραφτό. Με βλέμμα ερωτευμένου, ποθούν τον γυρισμό του, και μια απ’ αυτούς κι εγώ. Μαρία Βαρταμτζίδου

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 45

ΞΗΜΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ «Χθες ρώτησα κάποιον φαντάρο μου, του Όγδοου Λόχου, γιατί πολεμά, περιμένοντας, Ως πάντοτε όταν με βλέπουν οι άνδρες μου λένε, να μου πει Πως μάχεται για την ελευθερία της πατρίδας και του ενδόξου μας έθνους» «Και τι σου είπε;» «Τίποτα. Αυτή ήταν η μονολεκτική του απάντηση. Τίποτα. Δεν πάλευε για τίποτα. Είδε στον δρόμο πως φωνάζαν τα παιδιά, Είδε πως μάλωναν το όρνια με τα φίδια, Πως σήκωναν οι φλόγες, Κόκκινα ντουβάρια, Και βγήκε έξω, Με το τουφέκι του παππού του, Που σκοτώθηκε σε μια φιλονικία με Γιρονδίνους, Ντύθηκε το παλιό πανωφόρι του πατέρα του, Στο στήθος δίπλα στην καρδιά είχε ένα σημάδι, Που δεν ήταν το σημάδι της λευτεριάς ή της σημαίας, Αλλά μια σαρακιασμένη τρύπα, Από σφαίρα Γασκόνου, Και βγήκε στον δρόμο, να φωνάξει. Έτσι επειδή οι άλλοι φωνάζανε. Όταν οι άλλοι άρχισαν να σκοτώνουν, Ξεκίνησε κι αυτός τον σκοτωμό σαν σε γιορτή. Και όταν κούναγαν σημαίες, τα ιδεατά μας, Κουνούσε κι αυτός. Στα αλήθεια, μου απάντησε, Πως μόνο από συνήθεια πια πολεμά, Τώρα, που ο πόλεμος στα κοντινά τελειώνει.» «Μα γιατί σου φάνηκε παράξενη μια τέτοια απόκριση; Εμείς γιατί νομίζεις πως μαχόμαστε;» «Μα για την ελευθερία μας φυσικά, για την πατρίδα, το έθνος και τα δικαιώματα.» «Μου φαίνεται πως το’ χάσες πια Φρανσουά, και δεν ξέρεις τι λες. Στην πατρίδα σου ήσουν ελεύθερος, Όταν οι Καπετίδες αρπάξανε την Φλάνδρα, Κι όταν μετά από τις τόσες ευεργεσίες, Στα σπαθιά του Λουδοβίκου, Το δικό σου ακόνι σπίθισε. Κι όταν ήρθαν οι καιροί, Και μας πήρε στην μάχη ο Βοναπάρτης, Στην έρημο της Αφρικής και της αφράτης σκόνης, Ελεύθερος σύρθηκες να λογχίσεις Αιγυπτίους,

Χωρίς ντροπή που εσύ ο λεύτερος, Σηκώθηκες πάνω απ’ την λευτεριά των άλλων. Ποιο είναι το έθνος, όταν εδώ νυχτώνουν, Αλγερινοί, Μαροκινοί, Και αυτοί ακόμη οι Νησιώτες, Όταν ακόμα, Στα χέρια πιάνονται, Οι πρώτοι επαναστάτες, Με αυτούς που ήρθανε μετά, Γιατί αργήσανε να φτάσουν. Ποιο έθνος μου λες, όταν όλα τα έθνη είναι ίδια σε μας, Κι εμείς είμαστε ίδιοι σε όλα τα έθνη; Μην το σκέφτεσαι, αδερφέ μου, Κι εμείς από συνήθεια πολεμάμε. Γιατί αν σταθούμε και γυρίσουμε στα σπίτια μας, Θα περιμένουν οι ξιφολόγχες της τύψης, Και τα πρόσωπα όσων σκοτώσαμε, Για πάντα θα μας κοιτούν από τον Άδη. Γιατί στα σπίτια μας, το ξύλο που είχαμε ίδιο δεν θα είναι, Θα πέφτουν σταγόνες πολυκαιρίας, Σταγόνες γηρατειών. Μνήμες που γέρασαν μαζί μας, Θα αναμένουν στα παλιά μας στέκια, Σε ένα Παρίσι σημαιοφόρο. Αλλά οι δικές μας σημαίες από καιρό ξεθωριάσαν, Δεν έχουν πίσω τους ιδέες, Άσπρο, μονάχα, φόντο που κιτρίνισε, Μπλε που έχασε την θάλασσα του, Και κόκκινο ,αναιμικό. Κι έτσι πολεμάμε ακόμα, Κι ας τσάκισαν πάγοι Ρωσικοί τα κόκκαλα μας, Και ας βύθισαν τις κόγχες των ματιών, Ιταλοί κωπηλάτες. Η συνήθεια είναι πάντοτε, καλύτερη απ’ την θλίψη, Καλύτερη απ’ το θάνατο, ενώ είσαι ακόμη ζωντανός. Φτάνει όμως. Ας πάμε τώρα να πεθάνουμε, Κι ίσως νεκρούς, Δεν μας ανακαλύψει η θύμηση… ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

Στο φως σου ΕΙΡΗΝΗ Ζωή, στα μέσα μας ανθείς ότι η καρδιά ποτίσει. Ο θάνατος λεηλατεί, μα η ΕΙΡΉΝΗ χτίζει ανθώνες, να ακουστεί η λευτεριά σαν μυρωδιά στο σύμπαν. Το κύμα των καιρών ορμητικό, φορτωμένο οργή και εγωισμό. Τα μάτια της ψυχής γεννιούνται μέσα στη σιωπή. Το χρώμα και το άρωμα του γιασεμιού στην αυλή μας, είναι η ΕΙΡΗΝΗ. Το πέταγμα των πουλιών στην άνοιξη του νου, είναι η ΕΙΡΉΝΗ. Το γέλιο των παιδιών στην ανέμελη ζωή, είναι η ΕΙΡΗΝΗ. Ζωή, τριγύρω σέρνεται στην παραζάλη των τόσων πεποιθήσεων. Τα αρνητικά συναισθήματα κόλλησαν στα φτερά σου και βαραίνουν την καρδιά σου. Ανάσανε ουρανό, μια σταγόνα αναπνοής είσαι στο σύμπαν. ΕΙΡΗΝΗ, το φως σου άπλωσε στη γη, να χορέψει η καρδιά με το κύμα της γαλήνης.

Η αγκαλιά σου στο περβάζι των θλίψεων είναι η ΕΙΡΗΝΗ. Τ' όνειρο της γης είναι η ΕΙΡΉΝΗ. Ο χορός της Αγάπης είναι η ΕΙΡΉΝΗ. Σ' ένα κύκλο ζωής, πάρε με από το χέρι, μαζί να χορέψουμε την ΕΙΡΉΝΗ στο χρώμα της καρδιάς, στη σκέψη της συνεργασίας και στη δράση να ποτίζουμε τη γη με Αγάπη. Κυριακή Δράκου Κύπρος

ΣΕΛ. 46 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΟΙΗΣΗ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ Είμαστε σκέψεις ταπεινές διάτρητες από κενά χωρίς αισθητό βάρος. Γεννημένες παράξενες με μάτια σαν καθρέφτες που βλέπουν μέσα και έξω απ’ τον χρόνο σε κάθε πόνο και χαρά που επιταχύνει -ή επιβραδύνει το εύπλαστο τώρα, στο φως και στο σκοτάδι μα όχι στο ημίφως. Είμαστε αμαρτωλές. Ακούμε το ανείπωτο και αναπτύσσουμε τις εικασίες μας υπεξαιρώντας τον χρόνο. Το φως μας απορροφά. Είμαστε αόρατες. Τίποτα δεν μας αγγίζει. Το σκοτάδι μας ακολουθεί και οι σκιές υπογραμμίζουν το περίγραμμά μας. Είμαστε τομές στο κενό ενός άτυπου ορίζοντα. Είμαστε βαθιές σαν τον ασύνειδο κοχλία. Ακατανόητες.

Είμαστε καθάριες σκέψεις που άλλοτε διαπερνούν την ύπαρξη κι άλλοτε χάσκουν και πέφτουν μέσα της. Αναπνέουμε, αναπνέουμε. Μεταφέρουμε μηνύματα. που σχηματίζουν λέξεις. Άκουσέ μας, άκουσέ μας. Είμαστε όλα όσα είσαι -αν ήξερες μονάχα… Βασιλική Δραγούνη

Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα, στης νυχτιάς την απόλυτη ερημιά. Τ’αγέρι χαϊδεύει της μηλιάς τη φυλλωσιά. Ο κήπος,σκορπά απλόχερα μύρα. Στη γειτονιά γλυκόλαλη μια λύρα, των αισθήσεων απόλαυση γλυκιά. Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα, στης νυχτιάς την απόλυτη ερημιά. Σχέδια ερήμην μας κάνει η μοίρα. Εμείς όνειρα κεντάμε,γιασεμιά, και πόθους χαράζουμε στην καρδιά, κόντρα στων δακρύων μας την αλμύρα. Των άστρων μαγική αστροπλημμύρα. Παρασκευή Αδαμίδου-Κηπουρίδου

ΛΕΡΩΜΕΝΟΣ ΧΡΟΝΟΣ Είναι ο χρόνος σαν πορφυρός λεκές, Στης ψυχής μας τα λευκά φορέματα. Και αν πας να τον ξεπλύνεις με την λήθη, Θα τον λερώσεις πιο πολύ, Και αν πας να τον ξύσεις με το νύχι, Θα ξηλωθεί βαθιά ως την φόδρα.

Σκιρτά η αυγούλα Σκιρτά η αυγούλα,ήλιος στις γρίλιες, της ηλιαχτίδας χάδι,γλυκιά θαλπωρή, στου κήπου τα δέντρα,των φύλλων χοροί, στου αγέρα την πνοή, ικεσίες χίλιες. Αν των πουλιών λιγόστεψαν οι τρίλιες, -το γλυκό καλοκαίρι αποχωρείτούτη δω η εποχή,όπως μπορεί, με πορφυρές μας πληρώνει καντρίλιες.

Πάντα στις ραφές, Θα τριγυρνά ο θνητός λεκές. Και ως τις μέρες τις λευκές, Γαλάζιες λάμψεις και αστραπές, Θα τον σπιθίζουν.

Στα πορτοπαράθυρά μας η βροχή, μ’ολόκληρη την μπάντα παιανίζει, υδρορροές με φόρα ξεχειλίζει,

Είναι τα αστέρια μας , Κρανία λαμπρά των νικημένων χρόνων. Και το φως η μόνη επιτύμβια στήλη, Η μόνη ανάμνηση του σκότους…

ανοίγοντας τους ουράνιους κρουνούς, κεραμοσκεπές και δέντρα ραπίζει, σκορπάει φύλλα,όπου βάνει ο νους. ΙΩΑΝΝΗΣ Γ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

Παρασκευή Αδαμίδου-Κηπουρίδου

ΠΟΛΥΧΡΩΜΟ ΔΕΝΤΡΙ Η Καρδιά δεν ξεχωρίζει χρώμα Ούτε ο έρωτας τάξη, θέση και φυλή Στην ιστορία ο άνθρωπος αγαπάει Δίχως να σκέφτεται τι θα συμβεί.

Πέρασαν χρόνια , ο έρωτας ήρθε Έπεσαν τα πλούτη σκλάβα να φιλήσουν Κι έτσι ο πρίγκιπας τη φωτιά ένιωσε Χωριατοπούλα ζήτησε μαζί να ζήσουν.

Το λουλούδι έφερε τη νέα χώρα Εχθροί και φίλοι μεγάλωσαν μαζί Ποιος φταίει κανείς δε ρώτησε Πολύχρωμο ποτίζεται δεντρί.

Το μπουμπούκι της καρδιάς ανθίζει Εκεί που δεν υπάρχει γιατρειά Δυο κορμιά σε ένα σώμα Η ένωση αυτή δίνει φτερά.

Πόλεμοι γίναν για να χωρίσουν Τον τροβαδούρο από τη δεσποσύνη Μα κανείς δεν κατάφερε ως τώρα Να κόψει το άνθος-καλοσύνη.

Έτσι όπως ο Γκάντι είπε σοφά Η αλήθεια κι η αγάπη θριαμβεύουν Τύραννοι και κατακτητές θα νικούν Στο τέλος όμως πάντα θα πέφτουν. Βασιλεία Τσάκλη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΠΟΙΗΣΗ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 47

Της καρδιάς τ’ ανύπο(π)τα

Μυρτάλη η Αμβρακιώτισσα (Ολυμπιάδα)

Τρελή που γύρεψες στη θάλασσα μια αγάπη, ο αφρός τη σήκωσε και φάνηκε μια λέξη. Είναι ο καημός ενός λόγιου υπνοβάτη, που πνίγηκε με τύψεις και δεν μπόρεσε ν’ αντέξει. Όλο τον κόσμο γύρισες, μ’ εμπειρίες είσαι γεμάτη, κάπου μια ιδέα άστραψε και μέσα μας θα βρέξει. Άδειο παρέμεινε του Προκρούστη το κρεβάτι, χάραξε τον ορίζοντα και σύννεφο γίνε πριν να φέξει. Στη χώρα του φτωχού, στις όχθες τ’ Ευφράτη, η μοίρα με την πίστη θέλησε να παίξει. Χάθηκε στον λαβύρινθο, του Νότου το παλάτι, κι όλα πίσω τ’ άφησε, εκείνα που κάποτε είχε κλέψει. Ένοχα μυστικά στα βάθη, της φαντασίας κράτη, ο νους απ’ το ποτάμι πιο γλυκά θα τρέξει. Δεν το βρήκες, δε σε βρήκε το χαμένο κάτι, μιας ιστορίας πηγή που ‘χει στερέψει. Σου έλειψε τον ορίζοντα ν’ αγναντεύεις πάνω στο κατάρτι, σε ιστορίες παλιές πάλι έχεις μπλέξει. Σήμερα τη μέρα άρπαξες, στολίστηκες και κίνησες κεφάτη, κρυφά θα βρεθούμε όταν το ρολόι σημάνει έξι.

Από γενιά είσαι βασιλική ίσια από τον Πηλέα, Μολοσσοί κι Αργεάδες έσμιξαν κι ανέτειλε η μορφή του νέου Αχιλλέα. Στης Σαμοθράκης το ιερό νησί αντάμωσες τους τρομερούς Καβείρους˙ με πάθος τους υπηρέτησες και σε χαρές και θρήνους. Λαμπρός ανήρ σου έλαχε στη στράτα της ζωής σου, Φίλιππος ο Αμύντου το έτερον ήμισυ της δημιουργικής πνοής σου. Επτά φορές τη διάβηκες την άφαντη την πύλη˙ αρσενικό να ‘ναι το παιδί, λιοντάρι απ’ την κλίνη. Επτά φορές εγύρισες γύρω απ’ τον ιερό το βράχο να βυζαίνει ο νέος από λέαινα ωσάν τον ιερό το Βάκχο. Σφραγίς Διός εγχάραξε τ’ αμόλυντο κορμί σου˙ ο κεραυνός του θεού εχτύπησε στη μήτρα τη δική σου. Η ίδια η τρομερή θεά εφρόντισε στη γέννα˙ μα κάηκε ο ναός της στην Έφεσο στου ουρανού το τέρμα. Σεισθήκανε με πάταγο τα ουράνια θεμέλια˙ Διός τιμές σου πρέπουνε που γέννησες το Μέγα. Τ’ αθάνατο σου έστειλε νερό απ’ της εσχατιάς τα μέρη˙ μην κλαις μα η Γοργόνα το νέο θα σου φέρει. Άραγε που να κείτεται τ’ άγιο λείψανό σου; Μην είναι στην Αμφίπολη η υπέρλαμπρη ταφή σου; Λέοντας σε φυλάσσει να μην αναστηθείς και με τη σπάθα κόψεις εκείνους που μισείς. Με τις ευχές σου το έθνος πορεύτηκε εις την Ανατολή, μα η τύχη συνηθίζει να φθονεί εκείνους που ευτυχούν πολύ.

Γεώργιος Μπαμπανιώτης, ποιητική συλλογή “Ανάλεκτα Απωθημένα”

Γεώργιος Τζανόπουλος 6/5/18

ΕΘΝΟΣ Δεν ξέρω τι σημαίνει έθνος Έμαθα να ξεχωρίζω τους ανθρώπους Ταξιδιάρικη ταυτότητα μέσα μου ζει Ένα μπέρδεμα πολιτισμών η ομορφιά. Αιώνες πριν θέλησαν κάποιοι Σύνορα εθνικά να βάλουν στη ζωή μας Έτσι εμείς και «οι άλλοι» κατοικούμε χώρια Το ξένο μπόλιασαν βαθιά στα σωθικά μας. Μια συνέχεια, τροχοπέδη στην ευημερία Ένα βάσανο και εφιάλτης οι αποδείξεις Πως καταγόμαστε από κάπου κι ξεκινάμε Και τον μανδύα της δόξας ο χρόνος φορεί.

Μα ένα έθνος δεν μπορείς να το μετρήσεις Από χιλιάδες χρόνια πριν να το ορίσεις Η ιστορία γράφτηκε με αίμα λαών ταπεινωμένων Και όχι με ένδοξα εμβατήρια χωρών ενωμένων. Φανατισμός από μια ράτσα γεννημένος Πνίγει λαούς για δίκιο και μαχαίρι Όλο και πιο σκληρούς τους κάνει η διαφορά Στη πυραμίδα του πολέμου να ανεβαίνουν πάντα. Για ένα νύχι γη παλεύουν κορμιά και πεθαίνουν Μπροστά σε μια ιδέα-κατασκεύασμα πληγής Μόνο συντρίμμια και απώλειες μετρά η ιστορία

Ένα τέλος κάθε μέρα Ένα τέλος μπαίνει κάθε μέρα πρέπει να αρχίσουμε από την αρχή κάθε μέρα είναι τέλος για έναν κόσμο μοναδικό δεν θα ξαναβρεί κάνεις άλλον τέτοιο συνδυασμό και συ στην ζωή τι προσμένεις αφού κάθε στιγμή είναι παρελθόν τι περιμένεις ο νους όλον ταξιδεύει πίσω μας αρέσουν οι ιστορίες ίσως φοβόμαστε να γράψουμε τις δικές μας ίσως και όχι. Ένα τέλος μιας ιστορίας αιτία για να αρχίσει καινούργια. Ραφαήλ Αγγελής

ΘΛΙΜΜΕΝΟ ΔΕΙΛΙΝΟ Μετρώ τις μέρες που 'φυγες κι είναι φωτιά το δείλι, στο εικονοστάσι της ακτής καίει πάντα το καντήλι. Στη μνήμη σου, όταν περνώ, τ' ανάβω και δακρύζω, όσα μαζί σου έβλεπα, μόνη τώρα αντικρίζω! Πάντα θα λείπεις από 'δω κι είμαι μόνη το δείλι, έφυγες και αισθάνομαι πικρά να 'ναι τα χείλη! Ζαχαρούλα Γαϊτανάκη

Ανθρώπους σε γκέτο, συρματοπλέγματα δεμένους. Μένει μονάχα μια ιδέα για ειρήνη και ομόνοια Που φαίνεται πως καταλήγει σε ουτοπία Ποτέ οι λαοί δεν ήταν πιο ευτυχισμένοι Όταν δεν κυβερνούσε το έθνος ως σωτήρας. Βασιλεία Τσάκλη

ΕΝΑ ΦΙΛΙ Ένα φιλί σου έδωσα, δυο λόγια σου ψιθύρισα και πίστεψέ το ένιωσα απ' τον Ουρανό πως γύρισα! ΖΑΧΑΡΟΥΛΑ ΓΑΪΤΑΝΑΚΗ

ΣΕΛ. 48 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΧΑΡΤΙΝΟ ΟΛΟΓΙΟΜΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

Η Ειρήνη ρούφηξε με μανία το τσιγάρο της. Ακούς εκεί! “Στην ηλικία σου”! Τριάντα δύο, παρακαλώ! Μόλις! Εντάξει, δεν είχε πολ(απέσπασε 2ο έπαινο στον 1ο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Πεζογραφίας λές επιτυχίες στο ενεργητικό της, όμως τώρα, με το Ζαχαρία, τα πράγματα φαίνονταν να κινούνται επιτέλους προς τη σωστή κατεύθυνση.

- Κατηγορία Ελέυθερο Διήγημα Ενηλίκων του περιοδικού Να, ο “Κωδωνοκρούστης” φάνηκε ν’ αρέσει στο κοινό. Θα εξαρτηθεί, ΚΕΦΑΛΟΣ) βέβαια, και από τις κριτικές, όμως... Αν όλα πάνε καλά, κάποιος θα τη - Αυτό δεν ήταν πρεμιέρα! Ήταν διαδήλωση! δει, δεν μπορεί. Κάποιος θα της δώσει την ώθηση που χρειάζεται. Ο Ζαχαρίας πλησιάζει ενθουσιασμένος, αγκαλιάζει τον Αγάθωνα και τον φιλά σταυρωτά. Ο Αγάθωνας έχει βγάλει τη στολή και έχει πέσει με τα μούτρα -Μπράβο, αγόρι μου, ήσουν εξαιρετικός. Ένας θρίαμβος! στο φαγητό. Από το πρωί, είναι μ’ ένα σάντουιτς. Είχε να συναντήσει φωνάζει χαρούμενος, καθώς απομακρύνεται προς το κυλικείο, αναζη- και εκείνον τον παραγωγό, μετά να συμβουλευτεί το λογιστή του, τητώντας τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης. λέφωνα, συνεννοήσεις, πέρασε η μέρα χωρίς να το καταλάβει. Ο Αγάθωνας δεν μπορεί να μη χαμογελάσει βλέποντας τις όλο Η Φένια τον τραβάει να χορέψει. Ο Αγάθωνας γλείφει τα δάχάρη κινήσεις τού εκστασιασμένου σκηνοθέτη, που μοιάζει περισσότε- χτυλα του, τα σκουπίζει βιαστικά στην χαρτοπετσέτα και σηκώνεται. ρο να χορεύει παρά να περπατά. Κάθεται στην εξώπορτα, φορώντας Ζεϊμπέκικο βαρύ. Μόνο για άντρες! Και ο Αγάθωνας είναι από εκείακόμη τη στολή του πυροσβέστη, και απολαμβάνει το τσιγάρο του. νους τους άντρες που κάνουν τις γυναίκες ν’ αναστενάζουν, με κάθε Είναι ήσυχη βραδιά. Η μεσημεριανή νεροποντή έχει αφήσει τα πάντα τους κίνηση. Η Φένια έχει γονατίσει στο πάτωμα και κρατάει το ρυθμό βρεγμένα, που λάμπουν τώρα μέσα στο σκοτάδι. Τραβά μια τελευταία με παλαμάκια. Βλέπει το κορμί του να λυγίζει και να τεντώνεται, φατζούρα και με μια επιδέξια κίνηση στέλνει τη γόπα να προσγειωθεί σε ντάζεται τους σφριγηλούς του μύες κάτω από το πουκάμισο και το μια λακκούβα με νερά. πρόσωπό της καίει από επιθυμία. Ο Ζαχαρίας, λίγο πιο κει, απολαμβάΘυμήθηκε το βιντεοκλίπ. Ημίγυμνος, μέσα στο καταχείμωνο, νει και αυτός το κορμί που στριφογυρνά και μια πετάγεται στον ουραβρεγμένος, για να δείχνει πιο σέξυ, και η τραγουδίστρια, μια ξανθιά νό και μια πατά στη γη βαριά, παραπατώντας. Ο Αγάθωνας έχει κλείπενηντάρα, με πέντε στρώσεις μέικ απ, να τραγουδά με ηδυπάθεια και σει τα μάτια, αδιαφορώντας για το τι γίνεται γύρω του. Πρέπει να διώαφόρητη βλακεία: “Πιάσε με, αν το μπορείς, πιάσε με, φτάσε με”. ξει τις σκέψεις που τον βασανίζουν. Ό,τι ‘ναι να γίνει, θα γίνει. Κι αυτός να την κυνηγά, δήθεν, μέσα στους δρόμους και τις αποθήκες Το τραγούδι έχει τελειώσει και ο ιδρώτας τρέχει από το μέτωπό του παλιού σταθμού. Φτηνά τη γλύτωσε την πνευμονία. Δε βαριέσαι. του. Η Φένια τον σκουπίζει με το μαντήλι της, καρφώνοντας τα μεγάΤο μεροκάματο να βγαίνει. λα μαύρα μάτια της, με νόημα, στα δικά του. Εκείνος παίρνει το πιάτο του, το φορτωμένο με κρέατα, και κά- Τι έγινε; Δεν έρχεσαι μέσα; Ανοίξαμε κρασιά. Παραγγεί- θεται στο τραπέζι της κολλητής του, της Ειρήνης. λαμε και σουβλάκια. Έλα, θα κρυώσουν.

- Χρειάζομαι πρωτεΐνες, της λέει απολογητικά.

- Πάρε και το δικό μου. Δεν πεινάω. Ανάβει άλλο ένα τσιγάΟ Θανάσης είναι ο συγγραφέας του έργου. Κοντός, σαραντά- ρο. Θα με πας σπίτι, όταν τελειώσεις; Δεν μπορώ να οδηγήσω αρης, με γυαλάκια και τα πρώτα ίχνη φαλάκρας στην κορυφή. πόψε. Ζει μόνος, σε μια μικρή γκαρσονιέρα, στα Εξάρχεια. Την ημέ- Ναι, ρε κοριτσάκι, μην αγχώνεσαι. ρα, δουλεύει σε ένα μικρό γραφείο τελετών και το βράδυ, νυχτοφύλα- Μπορώ να σε πάω εγώ, πετάγεται ο Θανάσης. κας σε πολυκατάστημα. Το μπλοκάκι του, στην τσέπη. Όπου και όποτε - Έχεις αυτοκίνητο; μπορέσει, γράφει. Στο ρεπό του, θα καθίσει στο γραφειάκι του, δίπλα - Όχι, απαντά αυτός διστακτικά. Μπορούμε να πάρουμε ταξί, στο παράθυρο με τον βασιλικό, θα ρουφήξει μια γουλιά καφέ, και θα της απαντά και την ίδια στιγμή δαγκώνεται, συνειδητοποιώντας την ξεκινήσει να βάζει σε μια σειρά τις σημειώσεις του. Θα γράψει μέχρι ανοησία που μόλις ξεστόμισε. Θα πληρώσω εγώ, συνεχίζει, κάνοντας το μεσημέρι. Μετά, θα σηκωθεί, θα χαϊδέψει το βασιλικό, θα φορέσει ακόμη χειρότερα τα πράγματα. τα καλά του και θα βγει να φάει στου κυρ-Χρόνη. Δεν θα παραγγείλει.

- Μιαν άλλη φορά, του απαντά η Ειρήνη ευγενικά. ΕυχαριΟ κυρ-Χρόνης τον ξέρει από παλιά. Τακτικός πελάτης. Θα του φέρει στώ. ό,τι καλύτερο έχει ετοιμάσει η κυρα-Βασιλική. Και ένα πενηνταράκι, Ο Ζαχαρίας έχει πάρει αγκαλιά το κονιάκ, μαζί με το ποτήρι κόκκινο γλυκό κρασί, από το δικό του. του και επιστρέφει στην αίθουσα του θεάτρου. Τα μόνα φώτα που παραμένουν ανοιχτά είναι αυτά που δείχνουν τις εξόδους κινδύνου. ΚάΟ Ζαχαρίας έχει έρθει στο κέφι και χορεύει. Σε λίγο, θα καθίσει θεται στην προτελευταία σειρά και σερβίρει τον εαυτό του. σε μια καρέκλα στη γωνία, θα ακουμπήσει το κεφάλι στην παλάμη και - Στην υγειά μας! με κλειστά μάτια θα τραγουδήσει “χάρτινο το φεγγαράκι, ψεύτικη ακρογιαλιά, αν με πίστευες λιγάκι, θα ’σαν όλα αληθινά ”. Και κάΟ Αγάθωνας έχει ολοκληρώσει το δείπνο του. Η Φένια χορεύει που εκεί, ένα δάκρυ θα κυλήσει στο μάγουλό του. ένα σαγηνευτικό τσιφτετέλι, ανεβασμένη πάνω στο διπλανό τραπέζι. Το κορμί της λικνίζεται γεμάτο λαγνεία, με τα μακριά μαύρα κατσαρά Η Ειρήνη δεν έχει ξεκολλήσει από το κινητό της. Προσπαθεί να μαλλιά της να μαστιγώνουν το ξαναμμένο πρόσωπο της. Μοναδικός επικοινωνήσει με τον δικό της. Δεν της απαντά. Το πετά αγανακτισμέ- στόχος, το βλέμμα του Αγάθωνα. Εκείνος, κοιτά προς το μέρος της, νη πάνω στο τραπέζι, κάνοντας τους πάντες γύρω να κοιτάξουν ξαφ- μα δεν βλέπει. Σκέφτεται το αυριανό δοκιμαστικό και αισθάνεται το νιασμένοι. Ο Θανάσης έρχεται και κάθεται δίπλα της. λαρύγγι του να στεγνώνει. Μα πώς άφησε την Μάγκυ να τον πείσει; - Τι έγινε; Είσαι καλά; - Πάμε; θα τον αποσπάσει από τις σκέψεις του η Ειρήνη. Ε- Καλά είμαι. Το μαλάκα! κτός αν θέλεις να συνοδέψεις την Φένια. Απ’ ό,τι φαίνεται, δε θα - Δεν ήρθε; χρειαστεί να προσπαθήσεις και πολύ για... ξέρεις, και του κλείνει - Δεν ήρθε. Ο παπάρας! το μάτι πονηρά.

- Μην είσαι βλαμμένο, της απαντά ο Αγάθωνας. Ο παπάρας είναι ο Φώτης, ο αρραβωνιαστικός της Ειρήνης. Δι- Μα γιατί; συνεχίζει περιπαικτικά η Ειρήνη. Δες κορμί! Αακηγόρος το επάγγελμα και ανερχόμενο πολιτικό στέλεχος της αντιπο- αα, αν ήμουν άντρας, ευχαρίστως θα της έριχνα ένα, μην σου πω λίτευσης. και δύο.

“- Αύριο, μεθαύριο, θα είμαι βουλευτής, υπουργός, πού ξέ- Έλα, κόφ’ το. Μάζεψε τα πράγματά σου να σε πάω στον ρεις. Δεν μπορεί η γυναίκα μου να χαριεντίζεται με τον κάθε θεα- αντρούλη σου, να ηρεμήσεις. τρίνο πάνω στη σκηνή. Τι θα λένε για μένα; - Εγώ, για σένα το λέω.

- Ότι η γυναίκα σου είναι μια ταλαντούχα ηθοποιός; - Ευχαριστώ, δε θα πάρω.

- Έλα τώρα! Στην ηλικία σου;” - Τι να πω! Κρίμα το κορίτσι. Τόσο ξεγόφιασμα! Για το τίποτα; Του Τάσου Κυρτάσογλου

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ - Μη στενοχωριέσαι. Κάποιος καλός χριστιανός θα βρεθεί. Η Ειρήνη χαιρετά την παρέα, κάτω από τα φαρμακερά βλέμματα της Φένιας. Γυρνάει προς το Θανάση, που έχει σηκωθεί και αυτός να τη χαιρετήσει. Τον καληνυχτίζει με ένα τρυφερό φιλί στο μάγουλο.

- Καληνύχτα, Θανάση. Τα λέμε.

- Ναι, τα λέμε. Καληνύχτα. Λίγο αργότερα, το θέατρο θ’ αδειάσει. Θα μείνει μόνο ο Ζαχαρίας να ρεμβάζει, βυθισμένος στις αναμνήσεις του. Θυμάται τη μητέρα του, την κυρά Μερόπη. Ταξιθέτρια, σ’ αυτό το ίδιο θέατρο. Εδώ μέσα μεγάλωσε ο Ζαχαρίας. Ο πατέρας του, μηχανοδηγός στο Ακρόπολις, το τρένο που διέσχιζε όλα τα Βαλκάνια για να καταλήξει στο Μόναχο, γεμάτο Έλληνες που αναζητούσαν δουλειά στα εργοστάσια της Γερμανίας. Η κυρά Μερόπη δεν είχε πού ν’ αφήσει τον μικρό Ζαχαρία. Τον έπαιρνε, λοιπόν, μαζί της, στο θέατρο. Εκείνος, καθόταν ήσυχος σε μια πλαστική καρέκλα, πίσω πίσω, στη γωνία, για να μην ενοχλεί. Όλοι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές πέρασαν από αυτό το θέατρο. Χορν, Λαμπέτη, Κατράκης, Ηλιόπουλος, Καρέζη, Κούρκουλος, όλοι. Και μουσικές, απίστευτες, μαγευτικές! Χατζιδάκις, Ξαρχάκος, Πλέσσας! Και όταν τέλειωνε η παράσταση, και άδειαζε το θέατρο, η κυρά Μερόπη, τον έπαιρνε δίπλα της, εκεί στην προτελευταία σειρά και τον ρωτούσε για το έργο. “Τι σου άρεσε πιο πολύ, μωρό μου;”. Και εκείνος της μιλούσε επί ώρες, τις πιο όμορφες ώρες στη ζωή του, για όλα αυτά που είχε δει. Και όταν τα μάτια του γλαρώνανε πια από την κούραση, έγερνε το κεφάλι του στην αγκαλιά της και η κυρά Μερόπη τού ψιθύριζε γλυκά, με την υπέροχη βραχνή φωνή της, τραγούδια του Χατζιδάκι. Ο Θανάσης γυρνά με τα πόδια στο σπίτι του. Δεν θέλει να χαλάσει λεφτά. Εξ άλλου, η βραδιά είναι όμορφη. Το φεγγάρι, ολόγιομο, φωτίζει τα πάντα γύρω. “Με φίλησε” σκέφτεται, και η καρδιά του τρέμει από χαρά. “Με φίλησε. Δύο μόλις εκατοστά από τα χείλη. Ναι. Δεν μπορεί να ήταν τυχαίο. Κάτι σημαίνει αυτό. Μόνο εμένα φίλησε. Κανέναν άλλον. Βέβαια, έφυγε μ’ αυτόν το γορίλα, αλλά... Αν είχα και ‘γω μηχανή... Και κείνη η βλακεία με το ταξί... πώς μου ήρθε; Πρέπει ν’ αποκτήσω αυτοκίνητο, μηχανάκι, κάτι. Αλλά πώς; Δυο δουλειές, κι ούτε να συντηρήσω τον εαυτό μου δε μου φτάνουν. Κι αυτός ο Αγάθωνας... Σιγά τον άνδρα. Τον είδες πώς καταβρόχθιζε τα σουβλάκια και τα κοτόπουλα; Σαν ζώο. Όχι, η Ειρήνη είναι λεπτεπίλεπτη, μια πριγκίπισσα. Δεν μπορεί να την κερδίσει ένα γομάρι σαν τον Αγάθωνα. Δυο εκατοστά από τα χείλη. Δύο μόλις εκατοστά”.

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 49

και κορναρίσματα. Γέλια και φωνές απ’ τα μπαράκια και στο βάθος ένα συνονθύλευμα διαφορετικών μουσικών που μπλέκονται μεταξύ τους. Κάπου ακούει ένα βιολί. Πρέπει να ‘ναι από απέναντι, δεν είναι σίγουρος. Το έχει ξανακούσει. Τα βράδια, όταν δεν δουλεύει. Δεν ξέρει ποιος είναι. Ίσως εκεί, στον τρίτο, που φαίνεται να ‘χει φως. Ή και στο ρετιρέ. Κλείνει τα μάτια και βλέπει εκείνη. Τα ολόχρυσα μαλλιά της. Τα γελαστά της μάτια. Τη λεπτή γαλλική μυτούλα της. Τα χείλη της. Αυτά τα χείλη! Δυο εκατοστά από τα δικά του! Ο Αγάθωνας αισθάνεται το στομάχι του να ανακατεύεται. Δεν έχει σταματήσει να σκέφτεται την αυριανή μέρα. Πώς, στο διάολο, τον έπεισε να πει το ναι; Μα να συμμετέχει σε τσόντα; Ποτέ του δεν του πέρασε από το μυαλό. “Α, ρε Μάγκυ!”. Η αλήθεια είναι πως, από τότε που τον ανέλαβε η Μάγκυ, τα οικονομικά του έχουν βελτιωθεί σημαντικά. Όμως, με τι κόστος; Διαφημιστικά για σαμπουάν, παρακμιακά βιντεοκλίπ, αρπαχτές με περιφερόμενους θιάσους και τώρα... αυτό! Τσόντα! Δεν είχε τέτοια καριέρα στο μυαλό του, όταν τελείωνε το Εθνικό. Όχι τσόντα! Μα μήπως, τελικά, ως εκεί είναι το ταλέντο του; Και ο Ζαχαρίας; Γιατί τον διάλεξε; Για τις ερμηνευτικές του ικανότητες; Σιγά! Τον είδε μια χαρά πώς γυάλισε το ματάκι του, όταν του παρουσιάστηκε με εκείνο το εφαρμοστό μπλουζάκι! Η Μάγκυ τον συμβούλεψε. Κάτι ήξερε. “Θεέ μου, να μπορούσα να το ακυρώσω! Και η προκαταβολή;” Ευτυχώς που δεν πήγε να πληρώσει τη δόση της μηχανής. Ίσως, τελικά, να μην είναι αργά. Μπορεί, ίσως ακόμη, να την επιστρέψει. Η Ειρήνη έχει γείρει το κεφάλι της στις πλάτες του Αγάθωνα. Αισθάνεται τη ζεστασιά του κορμιού του και χαλαρώνει. Νιώθει ασφάλεια κοντά στον Αγάθωνα. Είναι καλό παιδί. Μεγάλη καρδιά. Λίγο ευκολόπιστος, αλλά ψυχούλα. Τον αγκαλιάζει πιο σφιχτά και αναστενάζει. Αχ, να του έμοιαζε μια στάλα ο Φώτης... Λίγο. Ίσα ίσα για να διώξει το φόβο που νιώθει μέσα της. Και μόνο η σκέψη πως θα ζήσει την υπόλοιπη ζωή της μαζί του τη γεμίζει τρόμο. Όχι! Δεν μπορεί! Δεν μπορεί!

- Δε θέλω να γυρίσω σπίτι! Μ’ ακούς; φωνάζει στον Αγάθωνα.

- Πού να σε πάω; - Όπου θες εσύ. “Να πάει στο διάολο! Θα τα επιστρέψω τα γαμημένα τα λεφτά. Κι ας θυμώσει η Μάγκυ. Κι ας μείνει απλήρωτη η δόση. Θα τα καταφέρω. Ναι, ρε, θα τα καταφέρω” - Πάμε Σούνιο; ρωτάει, τελικά, ο Αγάθωνας.

- Είσαι τρελός! του απαντά γελώντας η Ειρήνη - Θα προλάβουμε την ανατολή. Τι λες; - Πάμε! Ο αέρας τής χαϊδεύει τα μαλλιά καθώς η μηχανή επιταχύνει. Η Ειρήνη παίρνει βαθιά ανάσα και αφήνεται στο ταξίδι.

Το κινητό τής Ειρήνης χτυπάει. Εκείνη νιώθει τη δόνηση στην κοιλιά της, έτσι όπως έχει στριμωγμένη την τσάντα της, ανάμεσα σε αυτήν και την πλάτη του Αγάθωνα, πάνω στη μηχανή.

- Το κινητό σου, της φωνάζει ο Αγάθωνας.

- Άσ’ το να χτυπάει! Δεν έχει καμία όρεξη να του μιλήσει. Μα, να μην έρθει στην Το μπουκάλι έχει αδειάσει. Ο Ζαχαρίας έχει γείρει στο μπράτσο πρεμιέρα; Τόσο αναίσθητος, πια; Ώρες ώρες, σκέφτεται, “τι στην ευ- τής καρέκλας και κοιμάται με ένα χαμόγελο ευτυχίας, ζωγραφισμένο χή... Η ανασφάλειά μου φταίει, αυτή η καταραμένη ανασφάλειά στο πρόσωπό του. μου”. “ Χάρτινο το φεγγαράκι, Με τον Φώτη γνωρίζονται από παλιά. Συναντήθηκαν σε ένα ψεύτικη ακρογιαλιά, συνέδριο του κόμματος. Εκείνη, στην οργανωτική επιτροπή της νεοαν με πίστευες λιγάκι λαίας και αυτός, εκκολαπτόμενος πολιτευτής. Την εντυπωσίασε. Ο θα ’σαν όλα αληθινά” τρόπος που μιλούσε, το πάθος του, η ευγένειά του. Ήταν και άβγαλτο κορίτσι, ακόμα... Πάει καιρός που δεν τη γεμίζει πια αυτή η σχέση. Οι ιδέες και το πάθος έχουν δώσει τη θέση τους σε ένα παιχνίδι εξουσίας, που η Ειρήνη απεχθάνεται. Η λάμψη του αγωνιστή που θέλει ν’ αλλάξει τον κόσμο έχει χαθεί. Το μόνο που βλέπει, είναι ένας συμβιβασμένος και μεγαλομανής πολιτικάντης, χωρίς αρχές και όνειρα. Όμως, δεν μπορεί να φύγει. Ο πατέρας... Ο πατέρας δεν θα της το συγχωρούσε ποτέ. Έχει επενδύσει πολλά σε αυτόν το γάμο. Με τον Φώτη, στο Υπουργείο, ο κύριος Τέλης θα μπορέσει να πάρει κάποια δημόσια έργα, που έχει απόλυτη ανάγκη, για να ορθοποδήσει. Ο Θανάσης στέκεται ακίνητος μπροστά στο παράθυρο. Τα φώτα του δωματίου σβηστά. Χαζεύει την κίνηση στον δρόμο. Σειρήνες

ΣΕΛ. 50 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ ΝΕΑ ΑΓΩΓΗ

Ανήθικος. Ήταν ο νέος τίτλος με τον οποίο είχε στολίσει τον εαυτό του. Είναι γεγονός πως από καιρό είχε χάσει κάθε ίχνος αυταρέσκειας και πλέον επέλεγε τα πιο προσβλητικά κοσμητικά επίθετα για να αναφέρεται ενδιάθετα στον εαυτό του. Και έβρισκε είναι η αλήθεια τόσα πολλά και με τέτοια ευκολία που ύστερα από λίγο ήταν αδύνατον να τα θυμάται όλα ακόμη κι ο ίδιος. Δεν ήταν και τόσο νέος μα ούτε και μεγάλος θεωρούνταν για την εποχή μας, τριαντατριών ετών ήταν. Είχε φτάσει σε μια ηλικία δηλαδή που γνώριζε ότι δεν μπορούσε πια να ξεχειλώνει άλλο τον εαυτό του και να τον επανασυνθέτει διαρκώς. Πλέον προσδοκούσε να βιώσει μια κάποια εσωτερική στερεότητα, μια αίσθηση ταυτότητας και αν ήταν δυνατόν ακεραιότητας του χαρακτήρα. Τώρα που εργάζεται ως υπάλληλος σε μια δημόσια υπηρεσία βλέπει πια τον κόσμο διαφορετικά. Από τότε μάλιστα που πέτυχε την πρώτη του προαγωγή απολαμβάνει τον σεβασμό των συναδέλφων μα και του προϊσταμένου του. Πάραυτα φαίνεται να έχει πέσει όμως στη δυσμένεια του εαυτού του. Βλέπεται, στο χώρο που εργάζεται δεν προσελήφθη ακριβώς αξιοκρατικά αλλά αυτό δεν έδειχνε τότε διόλου να τον επηρεάζει. Το ίδιο είχε συμβεί και παλιότερα όταν υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στην αεροπορία και κατάφερνε να βρίσκεται διαρκώς αδειούχος στο σπίτι του. Τότε όμως οι μικρές αυτές παρασπονδίες φάνταζαν ασήμαντες και δικαιολογούνταν απόλυτα καθώς ήταν νέος και ακόμη διερευνούσε το κόσμο γύρω του. Διερευνούσε φυσικά, και τον ίδιο του τον εαυτό νιώθοντας τον εύπλαστο και ασχημάτιστο. Αργότερα, όταν θα το αποφάσιζε, θα ήταν ικανός να παγιωθεί και να γίνει αυτός που επιθυμεί, να ζήσει όπως αυτός έκρινε σωστά. Για την ώρα έπρεπε να συμπλεύσει με το σύστημα αξιών των γονιών του και να συμμορφωθεί με τις κοινωνικές επιταγές. Είχε μείνει, πριν τον διορισμό του, άνεργος για μερικούς μήνες και συνειδητοποίησε σύντομα πως εφόσον αποδεικνύεται δύσκολο να βρει εργασία πάνω στο αντικείμενο των σπουδών του θα έπρεπε αναγκαστικά να αναζητήσει οποιοδήποτε επάγγελμα. Αμέτρητες φορές έπιασε τον εαυτό του να τριγυρνά έξω από τα γραφεία εύρεσης εργασίας ή να ξεφυλλίζει τις μικρές αγγελίες. Πριν προλάβει να τον διεκδικήσει η απογοήτευση όμως μεσολάβησαν οι γνωριμιές του πατέρα του. Το σκέφτηκε πολύ τότε αν θα έπρεπε να δεχτεί αυτή την ευεργεσία που του προσφέρονταν κι αν θα μπορούσε να αντιπαρέλθει τυχόν κατηγορίες που θα εξαπολύονταν εναντίον του από το φιλικό και το συγγενικό του περιβάλλον. Το να παραμείνει άνεργος ενώ συνάμα θα εξαγρίωνε τους γονείς του όμως φάνταζε πολύ μεγαλύτερη αποτυχία συγκριτικά με τη χρήση αθέμιτων μέσων για την απόκτηση μιας θέσης εργασίας. Την κατακραυγή θα μπορούσε να την αντέξει. Η μικρή κοινωνία στην οποία ζει μπορεί να ενοχλείται εύκολα αλλά τελικά αποδέχεται και χωνεύει τα πάντα. Κανείς άλλωστε δεν είναι άμεμπτος κι αυτή η διαπίστωση είναι από μόνη της ικανή να απενοχοποιήσει κάθε άνομη και αήθης συμπεριφορά. Θα γινόταν κι αυτός λοιπόν, ένας από εκείνους που καθημερινά όλοι κατακρίνουν μα ενδόμυχα επαινούν. Ένας ακόμη αμοραλιστής αριβίστας. Να ένας ακόμη ωραίος τίτλος με τον οποίο θα μπορούσε να στολίσει τον εαυτό του. Η στάση ζωής του θα γινόταν έπειτα η δικαιολογία για αμέτρητες μελλοντικές φαυλότητες και θα συνέβαλε στη διαιώνιση της αθλιότητας. Κάπως έτσι συμβαίνει με όλα άλλωστε. Χέρι με χέρι περνάει η σκυτάλη της παράδοσης στους επόμενους που δεν χρειάζονται τίποτα περισσότερο για να δικαιολογήσουν τις πομπές τους παρά να αναδείξουν την σαθρή παρακαταθήκη που τους άφησαν οι προγενέστεροι. πάγος έσπασε προ πολλού, ο δρόμος χαράχτηκε και δεν απομένει παρά να τον περπατήσουμε. Κι όσο όλοι θα ακολουθούν την πεπατημένη τόσο η φαυλότητα θα σκεδάζετε και θα μπολιάζει στις συνειδήσεις. Κάθε άλλο μονοπάτι είναι δαιδαλώδες, οι Λαιστρυγόνες καραδοκούν σε κάθε στροφή και η τόλμη που απαιτείται για να το περπατήσεις δεν γίνεται να βρεθεί σε εμάς τους συνηθισμένους ανθρώπους. Ίσως ακόμη και ο πολυμήχανος Οδυσσέας, ο πιο περιβόητος των πλανήτων, να λιποψυχούσε εάν εκ των προτέρων γνώριζε τα προσκόμματα που θα αντιμετωπίσει μέχρι να προσαράξει στη

πολυπόθητη Ιθάκη. Το σώφρων άλλωστε, είναι να πορευτεί ο καθένας μας όσο το δυνατόν πιο ακόπιαστα, να δείξει επινοητικότητα στην εξεύρεση ατομικών λύσεων και να ειδικευτεί στην αποποίηση πάσης ευθύνης. Πρακτικιστής. Κι αυτός ήταν ένας τίτλος τον οποίο είχε αποδώσει στον εαυτό του. Είχε άλλωστε από καιρό διακόψει τις σχέσεις με τα νεανικά του οράματα. Μπορούσε με αυθάδεια να δηλώνει πως δυσπιστεί απέναντι σε όλες τις ιδεολογίες και πως κόρεσε τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις. Πλέον είχε αντιληφθεί το τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος και πως να παραμορφώνει κάθε ιδανικό τοποθετώντας το στη κλίνη του Προκρούστη. Ήξερε πια πως να ελίσσεται και είχε μυηθεί στη τέχνη της υποκρισίας, οντάς ικανός να διατυπώνει τις απόψεις του σιβυλλικά και να αλλάζει τεχνηέντως το δέρμα του σαν φίδι. Κι αυτά όλα είναι προσόντα πολύτιμα την σήμερον ήμερα, δεν θα μπορούσε κανείς να το αρνηθεί αυτό. Μπερδεμένο κουβάρι είναι άλλωστε τα πράγματα σε αυτή τη ζωή, το ίδιο γεγονός αλλιώς το βλέπει ο ένας κι αλλιώς το αντιλαμβάνεται ο άλλος. Λίγοι είναι εκείνοι που μπορούν να ερμηνεύσουν μονάχοι τα όσα συμβαίνουν γύρω τους, ειδικά αν δεν έχουν πρωτύτερα συζητηθεί δημοσίως, αν δεν έχει αποφανθεί για αυτά η παντοκράτειρα κοινή γνώμη. Αλλά ακόμη κι αυτοί, ποιοι είναι τάχα που θα κουνήσουν το δάχτυλο για να υποδείξουν τον φταίχτη; Μήπως οι πράξεις των ανθρώπων έχουν πάντα ως αίτια τα ατομικά τους χαρακτηριστικά κι όχι τις περιστάσεις ή τις γενικές ιδιότητες του ανθρώπου σε κάθε δοσμένη πολιτεία; Ας τον αφήσουν ήσυχο λοιπόν, να πορεύεται όπως ξέρει εκείνος. Όχι πως είχε καταφέρει στη ζωή του και κάτι το αξιοζήλευτο. Για μια επίπλαστη αίσθηση ασφάλειας και την δυνατότητα να εξασφαλίζει τα απαραίτητα έκανε τα όσα έκανε. Αν και το κυνήγι των απαραίτητων έχει μετατραπεί πλέον σε ένα ατέρμονο, ταντάλιο μαρτύριο. Τι είναι όμως αλήθεια αυτά που αποκαλούμε απαραίτητα; Και δεν αναφέρομαι μονάχα στα αναγκαία για τη συντήρηση της ζωής αγαθά, αλλά και στις απαραίτητες ενέργειες στις οποίες οφείλεις να προβείς για να τα εξασφαλίσεις. Λιγάκι αόριστη ερώτηση θα μου πείτε, καθώς καμία έννοια δεν παραμένει αμετάβλητη στο πέρασμα του πανδαμάτορα χρόνου. Για να επιβιώσεις σ' αυτή τη ζωή έπρεπε ανέκαθεν να πράττεις τα δέοντα. Ποια είναι αυτά; Τα απαραίτητα και αναγκαία φυσικά. Τα επιτρεπόμενα και εφικτά δηλαδή. Όσες ενέργειες δεν επιτρέπονται αποτελούν ολισθήματα, μα αυστηρώς χρησιμοθηρικά πιο ωφέλιμα αποδεικνύονται πάντα τα ανεπίτρεπτα. Και όσο η ηθική υπνώττει η διαφθορά εφημερεύει, εδραιώνεται και διαδίδεται έρποντας πάνω στις ράχες των βολεμένων. Κάθε δημόσια πράξη γίνεται το πρόπλασμα των μελλοντικών συμπεριφορών. Έτσι παράγεται το ήθος και σχηματίζεται η αμείλικτη κοινή λογική, αυτό το συνονθύλευμα άκρατης παραφροσύνης. Μέσω της δημόσιας πράξης και της επανάληψης πλάθονται τα πρότυπα της κάθε εποχής στα οποία προσαρμόζονται τα ατελείωτα στίφη των ανθρώπων. Ακριβώς όπως ένα κοπάδι πρόβατα που ακολουθεί καθημερινά το ίδιο μονοπάτι, υπερκεράζοντας σε κάποιο ανήφορο ένα ανύπαρκτο εμπόδιο. Ίσως επειδή στο σημείο εκείνο τους έφραξε κάποτε το δρόμο κάποιο πουρνάρι, το οποίο υπερπήδησε ο πρωτοπόρος της αγέλης δείχνοντας στα υπόλοιπα τον τρόπο. Το συγκεκριμένο εμπόδιο μπορεί να έχει προ πολλού εξαφανιστεί αλλά η συμπεριφορά που αναπτύχθηκε χάριν αυτού παραμένει. Κι όταν κάτι χαράζεται εντός μας μέσω παραδειγματισμού τότε καμιά διδαχή δεν μπορεί να το εξαλείψει. Καμιά νουθεσία δεν είναι ικανή να αποσείσει την προκατάληψη που επιβεβαιώνεται τάχα από τα ίδια μας τα μάτια και θάλλει πάνω στην εύφορη και παχυλή μας αμάθεια. Έτσι διαμορφώνεται η νέα αγωγή που ανάγει σε υπέρτερο ιδανικό τη θήρευση του ευδαιμονισμού, της επιτυχίας και της οικονομικής πλησμονής. Κάπως έτσι επιτυγχάνεται η διάστροφη όλων των άξιων, ω καιροί, ω ήθη! Όλα αυτά όμως δεν είναι παρά αβάσιμες θεωρητικολογίες. Αυτός τα έχει καταφέρει περίφημα, κάνει πλέον πιο αισιόδοξα σχέδια για το

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ μέλλον και δεν θα άλλαζε με τίποτα την τωρινή του κατάσταση. Στη τελική, το κόστος για να πετύχει τα όσα πέτυχε δεν ήταν και τόσο υψηλό. Έταξε απλώς την ψήφο του, ως ανταπόδοση για την ευεργεσία που δέχτηκε και απώλεσε έτσι μέχρι κι αυτό, το κατά πολλούς ιερό, δικαίωμα του εκλέγειν. Ποιος θα μπορούσε να τον ψέξει όμως; Καταλήγει τόσο πολύκλωνος ο κορμός της διαφθοράς που επισκιάζει τα πάντα. Είναι τόσο διαδεδομένη η ανομία που πλέον φαντάζει ματαιοπονία όχι μονάχα το να συγκρουστείς μαζί της αλλά και το να την κατονομάσεις απλώς. Άλλωστε όπου δεν εκτιμάται η αρετή η φαυλότητα δρα ανεμπόδιστα. Την συναντά κι αυτός καθημερινά αλλά την αντιπαρέρχεται γιατί φαντάζει στα μάτια του σαν μυστηριώδη φυσική δύναμη την οποία πρέπει να υπομείνει και να ανεχτεί. Όποιος όμως αποτελεί οργανικό μέρος μιας προβληματικής δομής δεν θα μπορούσε ποτέ να διαγνώσει τη ρίζα του κακού που την υπονομεύει. Η ίδια του η θέληση υποσκάπτει την αναλυτική του δύναμη και τον οδηγεί σε σύγχυση. Μια σύγχυση που θα τον ταλαιπωρεί και θα τον ταλανίζει έως ότου να το πάρει απόφαση και να θεραπευτεί μια και καλή από τη νόσο που λέγεται συνείδηση. Αποθαρρημένος, να ένας ακόμη τίτλος που θα του ταίριαζε γάντι. Ίσως απλούστατα να είναι δειλός, να αποφεύγει τις κακουχίες και συνεπώς στην ουσία να είναι ένας ακόμη φυγόπονος. Ίσως πάνω από όλα να αποφεύγει μετά βδελυγμίας το αίσθημα της αποτυχίας και της δυσανασχέτησης, αυτούς τους δυο ανθρωποφάγους υφάλους και στη προσπάθεια του αυτή να αισθάνεται ανίσχυρος και χαμένος. Έτσι όπως νιώθει ο καθένας μας δηλαδή όταν χάνει τον έλεγχο μιας κατάστασης. Το χειρότερο με τα δυσάρεστα αυτά συναισθήματα δεν είναι τόσο πως τον βασανίζουν αλλά πως θρασύτατα κατορθώνουν να καθορίζουν τις επιλογές του. Πρέπει πάση θυσία να διακόψει αυτούς τους μελαγχολικούς νυχτερινούς συλλογισμούς, σκέφτεται συχνά. Πάντοτε ξεκινά με την ψευδαίσθηση πως τους ελέγχει αλλά να που κάθε τόσο ορθώνονται και χιμάνε επάνω του σαν κύματα πελώρια κι αφηνιασμένα. Η χειρότερη ψευδαίσθηση του όμως είναι αυτή του συνειδητού καθορισμού των επιλογών του. Μόνο την τελευταία στιγμή, όταν πια όλα έχουν δρομολογηθεί, όταν βρίσκεται μια ανάσα πριν την απόφαση, μονάχα τότε εμφανίζεται η σκέψη επιτελικά για να δικαιώσει την

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 51

επιλογή. Να υποστηρίξει μια απόφαση που έχει ήδη παρθεί και να παρουσιαστεί ψευδεπίγραφα ως αφετηρία και καθοδηγήτρια της θέλησης παραγκωνίζοντας το θυμικό. Όσο κι αν αποφεύγει την ενδοσκόπηση όμως, να που κάθε τόσο έρχεται και στέκεται ανάμεσα στο βλέμμα του και το κόσμο το είδωλο του. Και τότε μόνος απέναντι στην απεραντοσύνη του εσωτερικού του κενού νιώθει χαμένος και αναζητά απεγνωσμένα πυξίδα για να οδηγηθεί προς κάποια διέξοδο ενώ η άβυσσος γύρω του καγχάζει θριαμβικά. Ανίκανος να απεγκλωβιστεί εξαϋλώνεται, ξεχειλώνει στο χώρο και το χρόνο μέχρι να αφανίσει ολότελα το τωρινό του περίβλημα. Τα πάντα μέσα του καθίστανται ρευστά και ανυπόστατα καθώς καταργεί την αλληλοδιαδοχή των γεγονότων και ανασκάπτει τη μνήμη. Επισκέπτεται συγκεκριμένες εμπειρίες για να τους δώσει νέα υπόσταση, να τις αναβαπτίσει ανοικοδομώντας έτσι την αυτοεικόνα του και εδραιώνοντας ένα νέο εναλλακτικό παρελθόν. Μέχρις ότου να διακοπεί η περιπλάνηση, να αποκτήσει πάλι συνείδηση του υπαρκτού εαυτού του και να αναδυθεί από τα μύχια της ψυχής του ξανά κραταιή η αυτοπεριφρόνηση. Κι αν τώρα βολοδέρνει μονάχος με το σαράκι των χθεσινών τύψεων και συνομιλεί με τον εαυτό του προσπαθώντας να τον δικαιολογήσει, δεν παύει κρυφά να ελπίζει πως ο βασανισμός του αυτός θα είναι παροδικός. Σύντομα θα σκληρύνει την πέτσα του περισσότερο και θα καταστεί απρόσβλητος σε κάθε κρίση συνείδησης. Βέβαια, δύσκολα πείθεται κάποιος όταν δεν θέλει να πεισθεί και ίσως αυτή του η ανικανότητα να διαμορφωθεί άτρωτος απέναντι στην αυτοκριτική να είναι και το τελευταίο ψήγμα ευσυνειδησίας που του έχει απομείνει. Μπορεί να το αφανίσει όμως, έχει άλλωστε αποδείξει πως μπορεί να γίνει τα πάντα γιατί πάνω από όλα ποθεί την ανεμελιά και το γέλιο της απολύτρωσης. Μπορεί να αδιαφορήσει για την υστεροφημία του, να προσαρμόσει στην ανημποριά του κάθε θεωρία και να περιγελάσει κάθε κριτική. Το μόνο που δεν τολμά ακόμη να οραματιστεί είναι τον εαυτό του ως γονέα γιατί τέτοιος όπως έχει καταντήσει δεν θα μπορούσε παρά να αναθρέψει απογόνους ανήθικους. ΚΩΣΤΑΣ ΛΙΧΝΟΣ

Θύμιζέ μου Είναι κάτι μέρες που έρχονται ξαφνικά στραβά, τα νεύρα σου σιγοβράζουν μέχρι που γίνονται λάστιχο. Συνεχίζεις ενώ οι Θεοί γελάνε, το αίμα μετατρέπεται σε ζελατίνη. Δεν υπάρχει χασούρα στην γραφή, βγάζεις τον θάνατο απ’ την αριστερή σου τσέπη μονό όταν προσέχεις πως γράφεις. Και να γράφεις ενώ πίνεις μες στη νύχτα αυτή είναι φοβερή ιστορία.

Αυτόν τον εξολοθρευτή άγγελο θέλω να μου θυμίζεις που ο αέρας των φτερών του χτυπά στου χλωμόθωρου προσώπου μου την άκρη. Η θύμηση ασπασμός των σιωπηλών θεμάτων, υποσχέσεις, πραγμάτων, μ’ ένα στείρο ανακάτεμα. Αν, μια στιγμή ο κόσμος μας φανταζόταν πως γκρεμίζεται στο κενό ή πως έσκαγε σε χίλια κομμάτια στο διάστημα σαν την ηχώ στο χάος θα μου θύμιζες;

Η ποίηση, η μουσική είναι τα φάρμακά μας, αφαιρούν όλα τα Η ψυχή σου ερημίτη καλλιτέχνη παραδομένη σε λογισμούς, σε σκουπίδια της ημέρας. Όχι δεν είναι ένα ασφαλές κουκούλι. Χρειά- ήχους μα και χρώματα. Και ξαφνικά οι νύχτες τόσο μεγάλες. Μέσα από τις διαβατικές τούτες συμφορές θα μου θύμιζες τα παιδικά τραζεται να βάζεις τον εαυτό σου σε επικίνδυνες καταστάσεις. Θέλω να μου θυμίζεις την κόλαση της αλαζονικής υπεραισιοδοξί- γούδια μας που ανθούς και χαρά σκόρπιζαν; Μα ποιος το ξέρει αν, ας για να καλπάζω περήφανος με το κεφάλι ψηλά. Σαν τον παλιά- μία στιγμή βρισκόσουνα κάπου που να με βλέπεις όταν περνώ και τσο μες την νύχτα με αράδες πλούτου και δόξας να ζητωκραυγά- σκύβω μαζωχτός κάτω απ' το αισθαντικό της χτύπημα. Μάντεμα χαρμόσυνο στις μοναξιάς μας τον αφρό. ζουν... Έλα ! Παράτα το ένστικτο χαμένε ποιητή ανθρωπάκο! Θα υπάρχουν πάντα άνθρωποι που λένε πάμε να περπατήσουμε Και όπως απόψε ανάτειλαν τα πορφυρά της χείλη μ’ ένα γλυκόπιοστις φλόγες χωρίς να έχουν ανοιγοκλείσει τα μάτια τους. Θα τους το φιλί σβήνοντας το σκεφτικό μου βλέμμα έτσι κάθε όνειρο κάθε έλεγα ζήστε έναν δυστυχισμένο έρωτα και μην χρησιμοποιείται το ελπίδα θωρώ σαν χάδι της το νιώθω. Θύμιζέ μου. δάκρυ σαν την μύγα που περπατά πάνω στην καλοκαιρινή κουρτίνα. Ύστερα θα τους έλεγα ζήστε έναν ευτυχισμένο έρωτα, αντιστρέψτε Δ. ΠΑΛΛΑΣ την διαδικασία και αυτό που ίσως μάθατε είναι πως κανείς δεν γνωρίζει τίποτα. Ναι, ένας μη βίαιος, αργός θάνατος όπως η θάλασσα που σκορπά υπαινιγμούς αθανασίας. Θάλασσα στην μύτη, θάλασσα στα αυτιά, θάλασσα στο μεδούλι και στα μάτια. Θα μας λείψει άραγε η αγάπη της γυναίκας, της ποίησης και της μουσικής;

ΣΕΛ. 52 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

Ο ΑΛΚΗΣ, Η ΒΟΥΛΑ, Ο ΓΙΩΡΓΟΣ, ΕΓΩ….. Κάποτε ήμασταν πολλοί. Φωνές πολλές, απόψεις και αντιρρήσεις. Γύρω από το τραπέζι, σκόρπιοι στο χώρο μας, εντός του χώρου και πάλι σε αυτόν. Μια χούφτα άνθρωποι ήμασταν, ομάδα ενωμένη τον περισσότερο καιρό αγαπημένοι όλοι, πολλές φορές περισσότερο και από αγαπημένοι. Έτσι τουλάχιστον πιστεύαμε τότε και αγαπημένοι όλοι μαζί πορευόμασταν με τις διαφορές και με τις αντιρρήσεις μας, τα πρέπει και τα θέλω του καθένα από εμάς. Οι γιορτές μας έβρισκαν γύρω από ένα τραπέζι, που να μη μας χωρά και να χρειάζεται να σκαρφιζόμαστε αστείες επεκτάσεις. Το πετυχαίναμε και αυτό. Όπως περίτεχνα πετύχαμε να τη διαλύσουμε την παρέα μας αυτή, με απίστευτες επιπολαιότητες και ευκολίες αμέτρητες. Μπορεί να υπήρχαν όμως και αγκάθια αόρατα, που έμπαιναν στις σάρκες μας και εμείς ποτέ δεν νοιώσαμε το τρύπημα τους. Σκόρπισε η παρέα. Δεν γνωρίζει κανείς πια τίποτε για την ύπαρξη του άλλου, πώς ζει, αν ζει, αν είναι χαρούμενος, δυστυχισμένος ή πια δεν υπάρχει. Μα που πήγε τόση θέρμη; Kεριά, που λιώσανε, η παρέα και τα λόγια μας, τα αστεία και τα κλάματα μας. Πολλές και άπειρες φορές ο ένας για τον άλλο και οι πολλοί για τον ένα. Αραιά και που έως σπάνια μαθαίνει κάποιος από εμάς νέα για κάποιον από εμάς, με τη μελαγχολία εκείνη των αναμνήσεων, να αναρωτιόμαστε αν υπάρχουν ακόμη φιλίες και αγάπες, που να αντέχονται. Αν υπάρχουν ακόμη τυχεροί, που τις βιώνουν έτσι όπως νοιώθαμε κάποτε και εμείς, που μετράμε τώρα μόνο απουσία και ανάμνηση γλυκόπικρη κάποιων παλιών, καλών τουλάχιστον τότε καιρών. Τυχαία αντάμωσα τον Άλκη τις προάλλες. Τον Άλκη εκείνης της εποχής. Είχε τόσο αλλάξει. Δεν λέω, θερμός, που ήτανε ο χαιρετισμός. Προς στιγμή νόμισα πως είχα να τον δω λέει από τα χθες και ας είχανε τα μαλλιά του γκριζάρει και ας είχε αλλάξει τόσο το πρόσωπο. Πόσο όμορφο ήτανε κάποτε αυτό το πρόσωπο. Προς στιγμή επιπλέον νόμισα πως θα ξαναμιλούσαμε για μουσικές και για ταινίες ασπρόμαυρες και για βωβό κινηματογράφο, που τόσο αγαπούσαμε! Τίποτε από αυτά. Λακωνικές κουβέντες, τυπικές για το παρόν και ούτε κουβέντα για το << τότε >>. Κανένα από τους παλιούς δεν

είχε δει, μα μήτε και το είχε επιδιώξει. Πολλές οι έγνοιες και ο αγώνας, ο καθημερνός, ατέρμονος μου είπε. Ρώτησα μήπως είχε ακούσει για τη Φανούλα της παρέας, την ποιήτρια, που δεν παρέλειπε συχνά πυκνά να εισπράττει τις επευφημίες και τα ζήτω μας στην κάθε ανάγνωση με στίχους, που έγραφε, για εμάς, για εκείνη, για τον κόσμο όλο. Ούτε για εκείνη ήξερε. Όταν χωρίσαμε, χωρίς υπόσχεση να δώσουμε για νέο ειδωμό, γύρισα πίσω και τον κοίταξα. Εκείνος όχι. Λίγο σκυφτός μου φάνηκε, στο βήμα αργός. Αυτός, << ο άνεμος>>, που έτρεχε πιότερο απ΄όλους μας και από εμένα πιο πολύ, που τόσο τον εθαύμαζα. Μα ούτε τότε μου έμεινε καιρός να του το πω ούτε και τώρα, γιατί πολύ βιαζότανε εκείνος και εγώ επίσης, για να επιστρέψω στης μνήμης το αλφαβητάρι γρήγορα. Ο Άλκης , η Βούλα, ο Γιώργος οι άλλοι , εγώ…. Κωνσταντίνα Βαληράκη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019 | ΣΕΛ. 53

Ψυχή από σκουλήκι Η μοναξιά του δωματίου τον σκότωνε. Μακάρι να μπορούσε να αποδράσει από εδώ. Ο ίδιος νιώθει ότι το χέρι του είναι καλύτερα και ας φαίνονται ακόμη τα κτυπήματα. Νωπά είναι τα σημάδια. Του ερχόταν να σηκωστεί σιγά-σιγά και να παραχωρήσει μέσα από τον μακρύ διάδρομο με τους ψηλούς άσπρους τοίχους που μόνο πόνο και δυστυχία κουβαλάνε. Μα είναι μεγάλη η απόσταση μέχρι την πόρτα και έπειτα η πόρτα είναι διπλά κλειδωμένη και από σίδερο σε αυτή την φυλακή που τον ρίξανε. Τον είχαν παγιδεύσει! Για μια στιγμή πέρασε από το μυαλό του ότι αυτή η μοναξιά είναι αληθινή. Μα δεν γίνεται. Πως μπορεί άλλωστε να γίνεται . Είναι σίγουρος, βέβαιος για την ακρίβεια το γνωρίζει ότι εδώ, ναι εδώ μαζί του είναι και άλλοι άνθρωποι μπορεί να μην είναι οι ίδιοι με αυτό άλλα του μοιάζουν. Έχουν σχεδόν τα ίδια χαρακτηριστικά με αυτόν μα το πιο σημαντικό έχουν το ίδιο όνειρο. Αχ όνειρο δεν πρέπει να μείνει όνειρο πρέπει να γίνει πράξη. Ναι πρέπει αν βγει ζωντανός από αυτούς του άσπρους και πελώριους τοίχους που τον έχουν εγκλωβίσει . Να, δεν ακούει κανένα νιώθει ότι όλοι έχουν φύγει και τον έχουν αφήσει αυτόν ολομόναχο εδώ μέσα. Μονό στην σκέψη αυτή ένας κρύος ιδρώτας τον τυλίγει. Χίλιες φόρες θα το προτιμούσε να ξέρει πως δεν είναι μόνος και ας είναι με τους εχθρούς του. Δοκίμασε να κάνει την γνωστή του κίνηση με τα πόδια του. Έλπιζε πως ετούτη την φορά δεν θα τον πρόδιδε κανένα από τα ποδιά του και ας τον πονούσαν και ας ήταν ματωμένα. Άλλοι τον πρόδωσαν και τον πόνεσαν του μάτωσαν την καρδία του. Προχώρησε μέχρι την άκρη του δωματίου τα βήματα του σταματούσαν πάντα στα 24 του. Τα σταματούσε για την ακρίβεια απότομα η πελώρια διπλομπαρομένη σιδερένια πόρτα όπως ακριβός σταμάτησε η ζωή του στα 24 χρόνια και αυτή απότομα όχι από μια πόρτα αλλά από την ιδία την κοινωνία. Ο ίδιος προσπαθεί εδώ και καιρό να βρει μια μυστική πόρτα που να απασφαλίζει που να τον οδηγεί στη ζωή στο έξω από εδώ. Ήταν σίγουρος ότι υπάρχει απλά μέχρι σήμερα δεν την είχε βρει. Κοίταξε τους πελώριους άσπρους τοίχους είχαν μουχλιάσει και ξεφτιλιστεί αλλά κανείς δεν νοιαζόταν για αυτό. Μπορούσε εύκολα αν ήθελε με μια απλή κίνηση να αποσπάσει ένα κομμάτι από τον τοίχο ή να χαράξει πάνω σε αυτό με τα ίδια του τα χέρια. Το σκέφτηκε, αν αποφάσιζε να χαράξει κάτι σε αυτόν το τοίχο θα έγραφε όλο και όλο μόνο εννέα γράμματα . Τι ειρωνεία συλλογίστηκε ένας ολόκληρος πελώριος τοίχος και θα έγραφε όλα και όλα εννέα γράμματα. Ήθελε αυτά τα γράμματα να είναι γραμμένα με έντονο μπλε χρώμα το χρώμα του ουρανού το οποίο και ο ίδιος κόντευε να ξεχάσει κλεισμένος τόσο καιρό στους πελώριους τοίχους που τον περιέβαλαν. Ο τοίχος ήταν τόσο βρόμικος θα είχε να βαφτεί από το καιρό που δημιούργησαν αυτό το απάνθρωπο χώρο που χειρότερο και από φυλακή μοιάζει. Η σαπίλα από τα νερά μύριζε έντονα όπως την σαπίλα των ψυχών αυτών που τον έκλεισαν σε αυτούς τους τοίχους . Το χρώμα του τοίχου τώρα είχε πάρει τα χρώματα των ξεθαμμένων ρούχων των πεθαμένων και ας ένιωθε το κορμί του πεθαμένο και σακατεμένο την ψύχη του ήθελα να την κρατήσει ζωντανή με κάθε θυσία και τίμημα. Ο ήχος της κουκουβάγιας που του κρατά συντροφιά πίσω από τον τοίχο του υπενθυμίζει ότι είναι σκοτάδι. Ο ίδιος διερωτάται αυτοσαρκαζόμενος που είναι το μεγαλύτερο σκοτάδι έξω, μέσα στους τέσσερις τοίχους ή μέσα στην ίδια την ψυχή του. Συνεχίσει να κοιτάζει με ύφος απλανές τον τοίχο, τον φαντάζεται να παίρνει διάφορες μορφές πότε ανθρώπων και πότε ζώων. Τα ζώα να έχουν ανθρώπινη μορφή, ενώ οι άνθρωποι την μορφή ζώων. Ίσως τελικά το θέαμα από τους τέσσερις κλειστούς τοίχους να είναι καλύτερο, γιατί όχι και πιο όμορφο. Ονειρεύεται την μέρα που το κεφάλι του θα δραπετεύσει από εδώ να κοιτάξει πέρα από τον τοίχο. Ξέρει ότι το μυαλό του κανείς δεν μπορεί να του το εγκλωβίσει και ας νομίζουν κάποιοι πως μια σιδερένια πόρτα και τέσσερεις τοίχοι θα το εμποδίσουν. Οι τοίχοι είναι που έχουν φθαρεί και όχι το μυαλό του.

Πήρε ανάποδες αποφάσισε να ξεσκίσει τον τοίχο όπως ο τοίχος ξέσκιζε την ζωή του . Θα έκανε την αντεπίθεση του ανεξαρτήτου κόστους . Ο ασβέστης του τοίχου σιγά-σιγά άρχισε να υποχωρεί όμως παράλληλα άρχιζε και η δύναμη του να υποχωρεί να τον εγκαταλείπει όπως τον είχαν εγκαταλείψει τόσοι και τόσα στην ζωή του. Ξαφνικά εκεί του νόμιζε ότι όλα είχαν τελειώσει κάτι ξεπρόβαλε μέσα από τον τοίχο. Ήταν ένα μικρό σκουληκάκι. Ένιωσε χαρά και ευτυχία . Επιτέλους θα είχε ένα σύντροφο ένα συγκάτοικο, ένα πλάσμα του θεού το οποίο δεν θα τον κατάκρινε μα προπαντός θα τον αποδεχόταν. Το μικρό σκουληκάκι που του φανερώθηκε έτσι ξαφνικά και απρόσμενα τούτη την νύκτα . Το άγγιξε τρυφερά και στοργικά όπως η μάνα το νεογέννητο παιδί της. Μπορούσε άνετα να χωρέσει στην άκρη του ενός δακτύλου του. Αυτό το μικρό σκουληκάκι του γέμισε την καρδιά του έδωσε δύναμη να συνεχίσει τον αγώνα του. Ώρα τώρα κάθεται και το κοιτάξει δεν θα αργήσει να διασχίσει σιγά-σιγά έστω και αργά ολόκληρη την παλάμη του. Ο ίδιος είναι ευτυχισμένος με το νέο του φίλο και ας βρίσκεται ανάμεσα στους τοίχους του θανάτου. Ξαφνικά τον πιάνει έγνοια πως κάτι μπορεί να του συμβεί, πρέπει να το προστατεύσει με όποιο τρόπο μπορεί άλλωστε είναι η μόνη ελπίδα και το στήριγμα που έχει για να μπορέσει να βγει ζωντανός από εδώ μέσα παίρνοντας δύναμη και μάθημα ζωής από το μικρό, αδύναμο και ασήμαντο σκουληκάκι. Τα μάτια του είναι κόκκινα και υγρά το κοιτάζει τρυφερά και του χαμογελά ενώ του προσθέτει «καληνύχτα , κοιμήσου τώρα με ασφάλεια» Ένιωθε την ψυχή του να χορεύει σαν πεταλούδα. Αχ και να μπορούσε να βροντοφωνάξει δυνατά με όλη του την δύναμη, το ήθελε πολύ αλλά φοβόταν μήπως και ξυπνήσει τον καινούργιο του φίλο, το σκουληκάκι του…. ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ

ΣΕΛ. 54 | 17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2019

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΗΜΑ

ΥΠΟΒΟΛΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΟ: vivlia.kefalos@gmail.com ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΠΟΙΗΣΗ, ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ ΕΡΓΑ: ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ, ΣΚΙΤΣΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ