W I L D VA N N AT U U R
ERIK COOMAN
BIODIVERSITEIT Biodiversiteit overstijgt de wereld van de natuurliefhebber. Het is verweven met andere urgente thema’s op mondiaal niveau zoals klimaatverandering, coronacrisis, internationale migratie, armoede, conflicten. Bovendien beïnvloedt het evengoed rechtstreeks gezondheid, welbevinden en levenskwaliteit in onze eigen Zuid-West-Vlaamse regio.
WAT IS ER GEWORDEN VAN HET DECENNIUM VAN DE BIODIVERSITEIT (2011-2020)? Even leek het allemaal mee te zitten in 2010: het jaar werd door de Verenigde Naties uitgeroepen tot internationaal jaar van de biodiversiteit. Even later volgde de Europese biodiversiteitsstrategie 2010-2020. Lokaal sloot Natuurpunt heel wat biodiversiteitscharters af met enthousiaste steden en gemeenten. Maar, we zaten toen in de nasleep van een andere crisis, de bankencrisis. Tenzij lippendienst was er toen niet veel tijd en aandacht voor zoiets als duurzaamheid. Het was dan ook geen verrassing toen halfweg, in 2015, bleek dat er geen vooruitgang was geboekt in het terugdringen van het verlies aan biodiversiteit. Kwam daar nog bij dat de Europese Commissie dat jaar, onder druk van lobbygroepen, de 2 belangrijkste Europese natuurwetten (Habitaten Vogelrichtlijn) terugschroefde. Het kostte grote moeite om dat tegen te houden (campagnes, petities). Ondertussen lag de natuurbescherming op het terrein praktisch stil. 2020 moest eindelijk hét jaar worden om zowel de biodiversiteit als het klimaat te redden. Maar het coronavirus besliste er anders over. Toch hangt er verandering in de lucht. Wereldwijd zijn allerlei acties gestart om de staats- en regeringsleiders ervan te overtuigen de switch te maken naar een fossiel-, vervuilings- en grondstofarme samenleving die gezond en eerlijk is voor iedereen. Daarnaast blijft de Europese Commissie overtuigd van haar voornemen om van de Green Deal een succes te maken. Dit is het meest duurzame plan ooit om onze economie en samenleving te hertekenen. Een van de hoekstenen is het biodiversiteitsherstel.
LICHTPUNTJES BIODIVERSITEIT, voluit ‘biologische diversiteit’, staat voor de hele verscheidenheid aan soorten, de genetische variatie binnen de soorten en de complexiteit van hele ecosystemen op onze planeet.
12
•
Projecten zoals het herstel van de Zwinvlakte geven prachtige resultaten. Er is ruimte voor nieuwe natuurgebieden. En de wolf maakt zijn “blijde (her)intrede”. Of de soort ooit heel België gaat koloniseren, is zeer de vraag. Feit is dat in onze contreien wolven tot in de zestiende
eeuw (een conflictueuze periode) aanwezig waren. In de archieven kan je nalezen hoe roedels wolven mens en vee aanvielen, en hoe klopjachten (Bouvelobos, Anzegem, Ingooigem, Vichte) hieraan een einde maakten. Minder opzienbarend, maar minstens zo belangrijk nu: er zijn in elke provincie bevers. Zelfs de otter begint aan een schuchtere comeback. Ze bieden kansen op landschapsherstel en -verwildering (“rewilding”). Naast deze fortuinlijke zoogdieren doen ook soorten uit andere klassen het behoorlijk: boomkikker, weidebeekjuffer en grote vogels als oehoe en raaf.
OVERSCHADUWD Laat je echter niet in slaap wiegen! Om één bron, het IPBES-rapport, te citeren: 1 miljoen planten- en diersoorten zijn met uitsterven bedreigd. Sommige wetenschappers gaan zover om te spreken over “defaunation” of ont-dieren van hele regio’s. Zo is er de tragische achteruitgang van insecten (vlinders, kevers), van weide- en akkervogels (grauwe gors) en van planten en dieren uit open leefgebieden (hooilanden, heiden en moerassen). Het gevolg van verdroging, versnippering en vermesting, versterkt door opeenvolgende jaren van droogte en hitte. Over onze vertrouwde plattelandsomgeving zegt Natuurpunt: “De soundtrack van de boerenbuiten is aan het uitsterven.” Een heel ecosysteem gaat teloor. En om het nog penibeler te maken: de opmars van invasieve exoten. Een paar notoire voorbeelden: Japanse duizendknoop en Chinese wolhandkrab.
OOK MINDER MENS Geen respect voor de natuur, is ook geen respect voor de eigen menselijke soort in al zijn diversiteit. De rijke schakering aan natuurvolkeren en wilde stammen worden door de voortrazende ontginningen (Afrika, Amazonegebied) bedreigd door ziektes, intimidaties, verdrijving, moord. Ook de cultuurdiversiteit – meestal onder de radar – degradeert: de teloorgang van inheemse talen, oeroude kennis, gebruiken en rituelen. Het brengt een enorme verschraling teweeg.
NIET ALLEEN HÚN BELEID, OOK ÓNZE MENTALITEIT Er zijn nog altijd veel te veel mensen die ervan overtuigd zijn dat ze zich buiten de natuur kunnen plaatsen, en daar ook naar handelen. Ze delen planten en dieren in enerzijds nuttig of aaibaar en anderzijds nutteloos of schadelijk. Bij die laatste rangschikken ze het onkruid; de Fransen doen het nog overtuigender met
