Album powiat nakielski

nakielski

przystañ powiat nakielski

Przez wieki ziemie wokół Nakła leżały na krańcach państwa polskiego. Co zresztą dało początek nazwie tego regionu – Krajna. Przygraniczne położenie, a zwłaszcza wojny i idące w ślad za nimi zniszczenia, epidemie oraz obce władanie odcisnęły swe piętno na dziejach terenów wchodzących dziś w skład powiatu nakielskiego.

Niezłomni mieszkańcy wciąż jednak odbudowywali swe miasta i wsie, palone i najeżdżane przez: Pomorzan, Krzyżaków, Szwedów, Niemców. I wbrew pruskim szykanom trwali przy polskości.

Nie brakowało i nie brakuje wśród nich jednostek wybitnych.

Jak Jan Czochralski – chemik, odkrywca metody pomiaru krystalizacji metali, która dała podstawy współczesnej elektronice – w tym komputerom. Genialny samouk, który zrezygnował z kariery w Niemczech i Ameryce, by po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wrócić do kraju i budować podstawy naszej nauki i przemysłu.

Albo Rafał Blechacz – zwycięzca XV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina, Honorowy Obywatel Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Dlatego warto poznać piękno i dzieje ziem wchodzących w skład powiatu nakielskiego, który dziś, jak przed wiekami, leży na krańcach. Tym razem jednak nie Polski, ale naszego województwa. I wraz z całym regionem, między innymi dzięki dotacjom z naszego Regionalnego Programu Operacyjnego, przeżywa okres intensywnego rozwoju.

Piotr Całbecki Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego

W zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego, na szlaku Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej leży powiat nakielski. Nasza – licząca niemal 90 tysięcy mieszkańców – ojczyzna jest osobliwym miejscem, w którym przecinają się dwie historyczne krainy – Krajna i Pałuki. Przyrodnicze bogactwo tej malowniczej granicy sprawia, że na co dzień możemy być obserwatorami niezwykle rzadkich gatunków ptaków – bocianów czarnych, bielików czy cietrzewi. Ostatnie zlodowacenie bałtyckie ukoronowało – szczególnie obszar krainy Pałuk – urozmaiconym terenem okraszonym żyzną ziemią, jeziorami i licznymi wzniesieniami… Przez serce naszego powiatu przepływa rzeka Noteć, która jako jedna z nielicznych w województwie kujawsko-pomorskim jest żeglowna. To kolejne dobrodziejstwo natury pozwoliło na stworzenie Przystani Powiat Nakielski, dzisiaj już będącej rekreacyjno-turystyczną marką naszego regionu. Inwestycja ta otworzyła nas na bezpośredni kontakt z najcenniejszymi darami fauny i flory, a także ożywiła społeczność lokalną, która chętnie uczestniczy w nadnoteckich atrakcjach serwowanych przez powiat nakielski. Poznanie najciekawszych miejsc, budynków, zabytkowych obiektów sakralnych możliwe jest nie tylko na kajakach czy statku, ale również na „kołach” trasą zmodernizowanych dróg i nowoczesnych ścieżek rowerowych.

Powiat nakielski to także, a może i przede wszystkim ludzie – mieszkańcy, którzy swoją obecnością, zaangażowaniem i pomysłami nadają temu miejscu charakter! Dobrym duchem naszej społeczności są aktywnie działające stowarzyszenia, które – dzięki wsparciu naszego powiatu – realizują wiele interesujących projektów z dziedziny nauki, kultury, sportu czy myśli proekologicznej. Angielskie kółko teatralne, żywe lekcje historii, szkolne wymiany międzynarodowe czy rozbudowa studia nagrań, to tylko niektóre z inicjatyw realizowanych przez naszą społeczność w powiecie. Warto wspomnieć także o naszych przyjacielskich relacjach z powiatem Elbe-Elster (Niemcy), z którym od niemal 20 lat wymieniamy się doświadczeniami i rozwiązaniami na tle samorządowym, edukacyjnym czy kulturowym. Powiat nakielski charakteryzuje się również bogatą ofertą szkolnictwa, znajduje się tutaj m.in. unikatowe Technikum Żeglugi Śródlądowej.

Nasz region wyróżnia również przedsiębiorczość i kreatywność społeczeństwa – działa tutaj ponad 6 tysięcy podmiotów gospodarki narodowej, z czego ponad 4,6 tys. stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Kolejne walory naszego miejsca, można by odkrywać w nieskończoność. Zachęcamy zatem, do jak najczęstszych odwiedzin naszych okolic. Wyrusz na przygodę z Powiatem Nakielskim!

Zarząd Powiatu Nakielskiego

Witajcie u zachodnich wrót Kujawsko-Pomorskiego! Jeśli gdzieś w województwie bije źródło młodości, to właśnie w powiecie nakielskim. Podczas, gdy w wielu zakątkach Polski i Europy coraz wyraźniej daje o sobie znać proces starzenia się społeczeństw, tu w ciągu ostatnich kilkunastu lat liczba mieszkańców rosła, a średnia wieku znacząco spadła.

Położony w środkowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego powiat stanowi 6 proc. jego powierzchni. Od północy sąsiaduje z powiatem sępoleńskim, od wschodu z powiatem bydgoskim, od południowego wschodu z powiatem żnińskim, od zachodu styka się z położonymi już w województwie wielkopolskim – powiatami wągrowieckim i wyrzyskim. Nakielską jednostkę administracyjną współtworzy 5 gmin: na północy – Mrocza, w centralnej i wschodniej części – Nakło nad Notecią, na południowym wschodzie – Szubin, na południowym zachodzie – Kcynia, zaś w północno-zachodniej części – gmina wiejska Sadki.

Na obszarze 1120 km2, jaki zajmuje powiat, mieszka dziś prawie 87 tys. ludzi. Choć większość z nich związana jest zawodowo z rolnictwem (28 proc.), coraz większego znaczenia nabiera przemysł, budownictwo (22 proc.) oraz usługi (19 proc.). Nie bez powodu powiat nakielski szczyci się bardzo dobrze rozwiniętą siecią komunikacyjną. Dość powiedzieć, że przebiegają tędy dwie ważne drogi krajowe – 5 i 10. Powstająca droga ekspresowa S5 sprawi, że powiat nakielski znajdzie się przy niezwykle ważnym szlaku komunikacyjnym, łączącym Dolny Śląsk z Trójmiastem. Przebiega tędy również linia kolejowa Bydgoszcz-Piła, jedna z najstarszych tras kolejowych na ziemiach Polski, prowadząca malowniczym skrajem Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Chlubą powiatu jest wpisany do rejestru zabytków Kanał Bydgoski wraz z towarzyszącą infrastrukturą hydrotechniczną, zaliczany do międzynarodowych szlaków żeglugowych – odcinek drogi wodnej E-70.

Liczby w statystykach nie dają jednak pełnego obrazu tego niezwykłego miejsca. Zakładamy więc długi obiektyw do aparatu i wyruszamy w fotograficzny plener.

nakielski Mrocza

Sadki

Nakło nad Notecią

Szubin Kcynia

nakielski

REJS NOTECIĄ Wystarczy rzucić cumy, pchnąć łódź na wodę i wybrać się w podróż szlakami wodnymi po… Europie. Już ponad sto lat gęsta sieć szlaków wodnych rozmywa granice między państwami, czyniąc Noteć fragmentem transnarodowej drogi wodnej z Berlina do Kaliningradu. Nasza podróż będzie spokojna, wręcz leniwa, niesiona łagodnym nurtem rzeki. Łatwo więc przeoczyć geograficzną linię podziału pomiędzy Kujawami i Wielkopolską. Na pewno jednak nie ominą nas przyrodnicze atrakcje, które się przed nami odsłonią. Jeszcze tylko pamiątkowe zdjęcie i ruszamy.

Cała naprzód!

Siódma w Polsce i największa ze wszystkich rzek wpadających do Warty. Noteć cudownie meandruje łącząc po drodze liczne jeziora. Do tego, prawie na całej długości, jest żeglowna.

Aby nasz statek bez trudu dotarł do celu, przodkowie zadbali o 20 stopni wodnych i ponad 100 przekopów. Płynąć mogły tędy barki o nośności nawet 500 ton.

10

11

12

13

Zielono nam Nic dziwnego, mijamy objęte ochroną Łąki Nadnoteckie, a później Łąki Ślesińskie tworzące dziś rezerwat pełen pomników przyrody. Trudno się dziwić, że Noteć uważana jest za największy przyrodniczy skarb powiatu i najważniejszy szlak turystyczny.

Przyroda hojnie obdarowała ten zakątek Polski wielką różnorodnością fauny i flory.

14

15

16

17

Sięgnij po aparat i uważnie rozejrzyj się wokoło – tematów do fotografowania nie zabraknie. Być może dostrzeżesz w wodzie bobra albo wydrę, a na brzegu – rzadkiego kumaka nizinnego (niech ci nie przyjdzie do głowy chwytać go w ręce – jego śluz jest jadowity).

Pomarańczowo-fioletowy motyl, który usiadł na dziobie to czerwończyk fioletek, który w wielu krajach Europy jest już wymarłym gatunkiem. Pospolicie wyglądające zioło z białymi kwiatami nazywane jest starodubem łąkowym – coraz rzadziej można zobaczyć tę roślinę w naturze. A jeśli chciałbyś zanurkować, mignie ci przed oczami okoń, boleń, piskorz czy szczupak.

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Sędziwy młyn wodny i jaz w Chobielinie wzniesiono w połowie XIX wieku. W tamtych czasach młyn wykorzystujący dwie turbiny wodne Francisa był pomnikiem nowoczesności.

Notecią spławiano do Chobielina na czółnach zboże z kilku powiatów.

Dziś młyn napędzany jest elektrycznie, ale woda w jazie szumi tak samo jak w XIX wieku…

32

33

34

35

36

37

38

39

Malownicza Dolina Noteci przyciąga przyrodników. Rozciąga się na terenie dwóch województw i siedmiu powiatów. W jej skład wchodzi fragment Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej – od Bydgoszczy na wschodzie, po Wieleń na zachodzie.

Zróżnicowane siedliska, z których wycofał się człowiek, złożyły się na bogatą kolonię roślin i zwierząt.

Ptasie i siedliskowe ostoje włączono do europejskiej sieci Natura 2000. Najcenniejsze kompleksy przyrodnicze chronione są jako Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci oraz cztery rezerwaty.

40

41

42

43

44

45

W odległej przeszłości Dolinę Noteci porastały trudne do przebycia podmokłe lasy liściaste. Choć ich pozostałości można tu jeszcze spotkać, to obecnie teren ten jest w większości użytkowany rolniczo. Pozostały jednak torfowiska pokryte zalewowymi łąkami i trzcinowiskami, a także starorzecza i doły potorfowe wypełnione wodą.

Tereny Doliny Noteci częściowo pokrywają się z ostoją ptasią o europejskiej randze, w której spotkać można 22 ze 182 gatunków ptaków chronionych przez Dyrektywę Ptasią.

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

56

57

58

59

Cumujemy w Nakle…

Nowoczesna przystań jest dumą powiatu.

Mieści się tu między innymi pełniący funkcję punktu informacyjnego bosmanat, kapitanat, warsztat szkutniczy oraz hangar przeznaczony do przechowywania sprzętu wodnego.

W Przystani Powiat Nakielski odbywają się również zajęcia dydaktyczne i praktyczne dla uczniów Technikum Żeglugi Śródlądowej w Nakle nad Notecią – jednej z nielicznych tego typu placówek w Polsce.

60

61

To była inwestycja!

Powiat nakielski uzyskał na budowę przystani aż 6,7 mln zł z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

62

63

64

65

Przystań to azyl także dla tych, którzy cenią sobie turystykę aktywną. Można tu przypłynąć i w portowym basenie bezpiecznie zacumować jacht. Można też miło spędzić dzień i wypożyczyć kajak lub rower wodny albo po prostu pograć w siatkówkę lub badmintona. Podczas jednej z licznie organizowanych tu imprez, można zabawić się przy dźwiękach dobrej muzyki.

66

67

68

69

Przystań w kolorze Blue to sztandarowa impreza plenerowa powiatu nakielskiego.

Co roku bogaty w atrakcje program przyciąga tłumy, promując w ten sposób ofertę Przystani Powiat Nakielski. Tu każdy znajdzie coś dla siebie!

70

71

72

73

74

75

76

77

nakielski

ZWIEDZAMY W miastach – Kcyni, Mroczy, Nakle nad Notecią i Szubinie żyje prawie połowa mieszkańców powiatu nakielskiego.

Choć serce powiatu bije dziś w największym z nich – Nakle, każdy z tych ośrodków ma swoją odmienną specyfikę i każdy może poszczycić się wielowiekową historią. Łączy jest gospodarność mieszkańców i duma z własnej tożsamości. Zwłaszcza, że w miastach położonych na skraju historycznych nawałnic, trzeba było wysiłku i ofiar, aby tę tożsamość utrzymać.

78

79

Gall Anonim pisał o Nakle w XII wieku w „Kronice polskiej”. Dwa stulecia później prawa miejskie przyznał miastu król Władysław Łokietek. Monarchom polskim gród nad Notecią pozostał wierny na wieki.

80

81

Jako stolica powiatu Nakło nad Notecią przez stulecia było siedzibą powiatu, stąd w 1999 roku powrót starostwa przywrócił miastu właściwą rangę. Liczące dziś 18 tys. mieszkańców Nakło (w całej gminie 32 tys.) jest ważnym ośrodkiem przemysłu (głównie przetwórczego) oraz handlu.

Dla inwestorów przygotowano miejsce w podnakielskim Paterku – Nadnotecki Park Przemysłowy.

We wsi funkcjonuje również Muzeum Komunikacji z kolekcją zabytkowych autobusów.

82

83

84

85

86

87

W 1864 roku powołany został do życia Związek Oszczędnościowy i Pożyczkowy w Nakle. Oparta na zasadach samopomocy, spółdzielnia w krótkim czasie powiększyła liczbę członków z 21 do prawie 1,5 tys.

Materialnym śladem po tej prężnej instytucji jest piękny gmach przy ul. Hallera. Takich architektonicznych perełek przetrwało do dziś kilkanaście.

88

89

Nakielskie złoto Po podróży można wychylić kufel złocistego trunku z lokalnego browaru. Znają się tutaj na browarnictwie jak rzadko gdzie, bo pierwsze wzmianki o lokalnym piwie pochodzą ze średniowiecza, a odkrywane przez archeologów ślady po jego produkcji mają kilka tysięcy lat. Browar pod Nakłem to jedna z rozpoznawalnych marek piwa w powiecie.

90

91

Szubin Tuż przy rzece Gąsawce widać wyraźnie średniowieczny plan miasta z dawnym rynkiem na planie prostokąta i kościołem parafialnym pw. św. Marcina Biskupa.

Na dzisiejszym Placu Kościelnym odbywały się niegdyś targi. Być może przechadzał się tędy goszczony przez miasto król Władysław Jagiełło.

Zapewne podano mu wówczas lokalne wino, bo winorośl była tu z powodzeniem uprawiana od czasów Kazimierza Wielkiego. Pamiątką po uprawach szlachetnych owoców jest istniejąca do dziś ulica Winnica.

92

93

Sędziwój z Szubina regent królewski, mąż o potężnych wpływach i zasługach dla Królestwa, traktował wybudowaną przez siebie warownię w Szubinie jako główną siedzibę. Oprócz zamku (rozebranego w XIX wieku) pozostawił po sobie inny symbol miasta – kościół św. Marcina. Czy to właśnie w tych miejscach rozważał sprawę sprowadzenia do Polski Jadwigi, koronowanej później na króla Polski?

94

95

Dawny rynek został przeniesiony na nowy plac. Podczas rewitalizacji całkowicie przebudowano płytę rynku, która jest dziś miejscem odpoczynku i rekreacji.

Tutaj odbywają się spotkania i imprezy okolicznościowe. Tutaj mieszkańcy witają każdy Nowy Rok. Na płycie rynku znajduje się rzeźba przedstawiająca symbol miasta i motyw jego herbu – pelikanicę, która według legendy, wykarmiła pisklęta własną krwią.

96

97

98

99

Sięgnij gwiazd!

Przy fotografowaniu gwiazd – zwykły obiektyw aparatu na niewiele się zda. Możemy zwrócić się o pomoc do amatorów astronomii w Niedźwiadach koło Szubina. W tutejszym obserwatorium, z dala od łuny świateł aglomeracji, można popatrzeć w czyste niebo pełne gwiazd, tu miłość do odległych światów i galaktyk łączy pokolenia.

100

101

102

103

Przez cały okres rozbiorów Szubin skutecznie opierał się germanizacji. Wspierane przez duchowieństwo polskie organizacje wychowały pokolenie, które w 1919 roku bez namysłu przyłączyło się do powstania wielkopolskiego, oswobadzając Szubin po zwycięskiej bitwie 11 stycznia. Zwycięstwo to miało decydujące znaczenie dla sukcesu całego powstania.

Lojalność wobec odrodzonej Polski przyniosła jednak krwawe żniwo podczas drugiej wojny światowej.

Nie przeżyło jej aż pół tysiąca mieszkańców. W położonym opodal obozie dla jeńców alianckich przebywało 20 tys. żołnierzy, w tym zięć generała Pattona.

104

105

Urokliwa Kcynia rozciąga się na morenowym wzgórzu, jednym z najwyższych punków Wielkopolski.

Językoznawcy spierają się, czy nazwa miasta wzięła się od „kwitnienia” czy „kuca” (dom).

Jedno i drugie znaczenie splata się w dzisiejszym widoku Kcyni. Łączą się tu również architektoniczne style – od gotyku przez barok aż po klasycyzm.

Wyciągnijmy więc aparaty fotograficzne i skorzystajmy z pięknych widoków na okolice.

106

107

108

109

110

111

112

113

Sławni Kcynianie Najbardziej znanym jest bez wątpienia Jan Czochralski, genialny wynalazca i przemysłowiec, który swoją metodą krystalizowania metali pchnął o dekady rozwój nauki o półprzewodnikach, stając się jednym z ojców nowoczesnej elektroniki.

Z Kcyni pochodzi błogosławiona Maria Karłowska, założycielka domów dla ubogich dziewcząt.

Z miastem związała swoje życie również Klara Prillowa – wybitna rzeźbiarka i działaczka społeczna, a także inny twórca ludowy – Stanisław Boguszyński.

Wielką i tragiczną postacią był Ismar Isidor Boas – jeden z twórców gastroenterologii. Ten wielki uczony żydowskiego pochodzenia, dożywający swych lat w Wiedniu, zakończył życie samobójczą śmiercią po wkroczeniu wojsk niemieckich do Austrii.

114

115

116

117

118

119

Niewielka Mrocza jest prawdziwą oazą spokoju. W obrębie gminy srebrzy się 21 jezior, jest zatem gdzie wypocząć po pracy.

Kto wie, czy Mrocza nie przyćmiłaby Nakła i Szubina, gdyby nie wyniszczające wojny z zakonem krzyżackim, a później jeszcze większy dramat, jakim był szwedzki Potop. Miasto długo nie mogło podnieść się z ruin.

Dopiero uruchomienie Kanału Bydgoskiego, a później trasy kolejowej Berlin – Bydgoszcz – Królewiec sprawiło, że odżyło na nowo. Już na początku XX wieku Mrocza znowu tętniła życiem, stając się jednym z najważniejszych ośrodków handlowych Krajny.

120

121

122

123

124

125

Liczne wykopaliska dowodzą, że okolice Mroczy pulsowały życiem na długo przed powstaniem państwa polskiego. W roku 1136 Mrocza weszła w skład Kasztelani Nakielskiej.

Pełnoprawnym miastem została jednak dwa stulecia później, gdy tytuł ten nadał jej (według prawa magdeburskiego) król Władysław Jagiełło.

Wszystko to za sprawą ówczesnego właściciela – rycerza Arnolda z Wałdowa.

126

127

Kościół św. Mikołaja i Wniebowzięcia NMP Zaskakujący to kościół, choć powstał dopiero w 1932 roku (według projektu architekta Wiktora Soczkiewicza), w jego wnętrzu odnajdziemy wiele barokowych elementów wyposażenia poprzedniej świątyni. Na cały ponury czas okupacji zapadła tu cisza – księża uwięzieni zostali w areszcie domowym, a kościół został zamknięty.

Odnowiony po zniszczeniach wojennych urzeka rozświetlonym wnętrzem.

128

129

130

131

Sadki ciężko doświadczyła historia Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIII wieku. W XVII w. miejscowość uzyskała przywilej lokacyjny. Ci, którzy z niego skorzystali, nie mieli jednak łatwego życia.

Najpierw wieś została spustoszona podczas Potopu, później – podczas wojny północnej.

W XIX wieku podzielona była na dwie części – protestancką i katolicką.

Oba wyznania miały tu swoje kościoły.

132

133

Na skarpie w dolinie rzeki Rokitki błyszczy architektoniczna perła baroku.

Obecny, murowany kościół z połowy XVIII wieku zastąpił drewnianą świątynię, która przetrwała około 300 lat. Choć wzrok przyciąga głównie rokokowe wyposażenie, najcenniejszym zabytkiem jest rzeźba Chrystusa ukrzyżowanego, która przeniesiona została do Sadek w 1972 roku.

Wcześniej przez pięć stuleci przechowywana była w klasztorze w Koronowie.

134

135

136

137

nakielski

Krajna i Pałuki Położona na północy Krajna to wysoczyzna morenowa ukształtowana przez ostatnie zlodowacenie i wody roztopowe. Ciągi moren utworzyły tu miejscami góry, których wysokość przekracza 160 m n.p.m. To tu znajduje się najwyższe wzniesienie w województwie kujawsko-pomorskim – Czarna Góra, licząca 188 m n.p.m.). Na zboczach wzgórz rozlewają się jeziora rynnowe. Rzeźbę Pałuk również ukształtował lądolód. Na tym polodowcowym terenie na granicy Kujaw i Wielkopolski jest ponad 100 jezior!

Dwa regiony, dwie społeczności, niekiedy różne interesy.

Jedno wszak dla całego powiatu nakielskiego jest wspólne – można tu odpocząć od miejskiego ścisku i gwaru.

138

139

W Brzózkach zadomowili się artyści, przez co w małej wsi zatarła się granica między rzeczywistością a marzeniem. Brzózki stały się wsią artystyczną. Przez wiele lat mieszkańcy organizowali Święta Twórczych Brzózek, które zwieńczały plenery artystyczne. Namacalną pozostałością plenerów są liczne rzeźby stojące przy głównej drodze.

Największą uwagę przyciągają murale na ścianach szczytowych kilku domów w Brzózkach.

Fasady starych budynków pokryły malowidła inspirowane sztuką Vincenta van Gogha.

Piękna sztuka i krajobrazy wokół piękne...

140

141

142

143

144

145

146

147

W czasie suszy… przyroda rozkwita przynajmniej w stepowym rezerwacie Skarpy Ślesińskie. Ponieważ ilość opadów na tych terenach jest rekordowo niska – porosły na nich rośliny bardzo odporne na brak wody. Łąka mieni się żółcią miłka wiosennego, bielą wężymordów stepowych, błękitem dzwonków syberyjskich i fioletem sasanek. Prawdziwą ucztą dla oka jest jednak majowe kwitnienie ostnicy Jana, której białe nici porywa wiatr…

148

149

150

151

Jezioro Wieleckie Niełatwo się tu dostać ludziom i może dlatego płytkie (średnia głębokość to ledwie 0,5 m) Jezioro Wieleckie stało się ptasią oazą. Na 103 hektarach najmłodszego rezerwatu w Krajeńskim Parku Krajobrazowym zadomowiły się m.in. żurawie, łabędzie krzykliwe, bociany czarne, kormorany oraz czaple (biała i siwa). Można tu również spotkać ptasich drapieżników – kanię, jastrzębia, a nawet bielika. Trudno sobie wyobrazić lepsze miejsce na fotograficzne łowy.

152

153

154

155

156

157

158

159

Orle park Mroczna tajemnica związana jest z XIV-wiecznym dworem obronnym w Orlu. Przeciwko jednemu z jego dziedziców w XVII wieku wytoczono proces o zabójstwo.

Szczegóły sprawy nie są bliżej znane, wiadomo tylko, że słuch po domniemanym zabójcy zaginął.

Zamek zniszczyli Szwedzi podczas Potopu.

Pozostały po nim jedynie fundamenty.

160

161

Najpierw drewniany, później ceglany. Gotycki kościół św. Marcina został przebudowany w XIX wieku w neogotyckim stylu.

Wśród okolicznych mieszkańców do dziś nie ustaje pamięć, że nawet pruska polityka germanizacyjna nie wykorzeniła ze świątyni języka polskiego.

162

163

164

165

166

167

Grocholin miał szczęście do właścicieli. Zarówno tych polskich, którzy w XVII wieku wznieśli dwór obronny, jak i niemieckich – którzy troskliwie o niego dbali w kolejnych stuleciach oraz tych, którzy ocalili go przed zniszczeniem w czasach powojennych.

Zachował się, ku radości potomnych, również XIX-wieczny pałac oraz park.

168

169

W nazwie zachowała się historia tego miejsca. Pierwsza wzmianka o wsi Grocholyno pochodzi z 1384 roku. Według językoznawców, wywodzi się od staropolskiego imienia Grochoła. Kim był człowiek, po którym pozostało tylko imię? Jedno jest pewne – przyszło mu żyć w pięknym miejscu.

170

171

172

173

174

175

176

177

Sadki Tradycję trzeba chronić, zwłaszcza gdy dotyczy ona tak niewielkiego regionu kulturowego, jak Krajna.

Na szczęście w Sadkach nie brakuje ludzi, dla których przeszłość jest ważna. Mieszkańcy są niezwykle przywiązani do swojego regionu i pamiętają o jego historii. Wędrówkę po niezwykłej naturze powiatu nakielskiego warto zacząć od tego miejsca.

To prawdziwa uczta dla fotografów.

178

179

180

181

182

183

184

185

186

187

188

189

190

191

192

193

194

195

Publikacja powstała w serii wydawniczej

na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Starostwo Powiatowe w Nakle nad Notecią ul. gen. H. Dąbrowskiego 54 89-100 Nakło nad Notecią tel. 48 52 386 66 22, fax. 52 386 66 25 www.powiat-nakielski.pl FOTOGRAFIE: Pachphoto www.pachphoto.pl TEKST: Ewa Lemke

WYDAWCA: ArtStudio www.klonowski.eu Wszelkie prawa zastrzeżone

196

ISBN 978-83-946861-4-7

ISBN 978-83-946861-4-7