ZRZUTY LOTNICZE DLA POWSTANCZEJ WARSZAWY mi liczyła ok. 1400 km i była licznie obsadzona przez stanowiska artylerii przeciwlotniczej, a na bombowce polowały niemieckie nocne myśliwce.
B-24 LIBERATOR Mk VI GR-R (EW275) (A. Gucwa, Odwaga i nadzieja. Historia katastrof lotniczych w Olszynach i Banicy, Sękowa-Gorlice 2013)
Trasy lotniczych operacji nad Polskę z Anglii i Włoch wykonywanych m.in. przez polskie załogi ze zrzutami „Cichociemnych”, zasobników oraz pomocy dla walczącej Warszawy (A. Gucwa, Odwaga i nadzieja. Historia katastrof lotniczych w Olszynach i Banicy, Sękowa-Gorlice 2013)
1 sierpnia 1944 r. oddziały powstańcze przystąpiły do walki niedostatecznie wyposażone w broń i amunicję. Gdy po pierwszych nieudanych atakach na cele niemieckie nie udało się uzupełnić braków sytuacja stała się krytyczna. Dzięki zabiegom władz powstańczych oraz polskiego rządu, ministrów, ambasadorów i wielu innych osób udało się uruchomić pomoc lotniczych eskadr polskich (PAF), angielskich (RAF) i południowo -afrykańskich (SAAF) w postaci zrzutów zaopatrzenia dla osamotnionych w walce powstańców. Od 1940 r. działała brytyjska tajna organizacja SOE (Special Operations Executive), której celem była pomoc dla podziemnego ruchu oporu w krajach okupowanych przez Niemców m.in. w postaci zrzutów uzbrojenia i wyposażenia przez podporządkowane SOE lotnictwo - 138 dywizjon do zadań specjalnych RAF. W ramach SOE została utworzona także sekcja polska z 1586 Eskadrą do Zadań Specjalnych RAF wyposażona w 3 Halifaxy i 3 Liberatory. W grudniu 1943 r. eskadra została przerzucona do Włoch. Trasa przelotu do Warszawy nad Adriatykiem, Jugosławią i Węgra-
W okresie sierpień-wrzesień dokonano następujących zrzutów nad Warszawą i okolicą: »» W nocy z 3/4 sierpnia 7 załóg polskich i 7 brytyjskich wystartowało ze zrzutami nad Kampinos. 4 polskie załogi dokonały udanych zrzutów nad Warszawą w rejonie cmentarza na Woli. »» W nocy z 8/9 sierpnia 3 polskie załogi dokonały udanych zrzutów w rejonie Czerniakowa. Dodatkowo 4 polskie załogi dokonały zrzutów na Kampinos. »» W nocy z 9/10 sierpnia cztery polskie załogi dokonały udanych zrzutów w Puszczy Kampinoskiej. »» W nocy z 12/13 sierpnia wystartowało 5 załóg polskich i 6 brytyjskich. 4 załogi polskie i 3 brytyjskie dokonały udanych zrzutów na miasto na pl. Krasińskich i na pl. Napoleona. 3 załogi brytyjskie nie odnalazły celów i wróciły z ładunkami do bazy.
dry. Piloci otrzymali rozkaz dokonania zrzutów za wszelką cenę, nawet kosztem utraty maszyn. Samoloty dokonały zrzutów na pl. Krasińskich i pl. Napoleona. Trzy samoloty stracono. »» W nocy 14/15 sierpnia wystartowało do Warszawy 26 maszyn: 14 RAF, 7 SAAF i 5 polskiej 1586 eskadry. 12 maszyn dokonało udanych zrzutów na miasto: na pl. Krasińskich, pl. Napoleona i na zachodni brzeg Wisły za mostem Kierbedzia. Straty były duże, nie powróciło 8 załóg.
Szczątki Liberatora KG 836 C na ul. Miodowej (N. Orpen, Lotnicy ’44. Na pomoc Warszawie, Warszawa 2006)
»» W nocy 15/16 sierpnia w rejon Kampinosu i Lasu Kabackiego wystartowały 3 załogi polskie i 6 brytyjskich. 5 z nich wykonało zadanie dokonując zrzutów, 4 wróciły do bazy z ładunkiem. »» W nocy 16/17 sierpnia wystartowało 18 maszyn: 5 bombowców polskich, 13 RAF i SAAF. 15 samolotów dokonało zrzutów w rejonie Kampinosu. 6 załóg nie wróciło do bazy. »» W nocy 17/18 sierpnia w rejon Puszczy Kampinoskiej wystartowały 4 polskie załogi, z których tylko jedna wykonała zadanie, zrzucając ładunki na Las Kabacki.
Powstańcy pozują do fotografii z uzbrojeniem z alianckich zrzutów lotniczych, 12 sierpnia 1944 (G. Jasiński, Powstanie Warszawskie. Najważniejsze fotografie, Warszawa 2014)
»» W nocy 13/14 sierpnia wystartowało 28 samolotów: 24 RAF i SAAF oraz 4 z polskiej 1586 eska-
RAF: halifax na płycie lotniska Campo Casale koło Brindisi (N. Davies, Powstanie ’44, Kraków 2014)
Program obchodów 73. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego 1 sierpnia 2017 r., w Toruniu 10:00-14:00
– barykada powstańcza ul. Szeroka/Strumykowa
16:00
– barykada powstańcza na pl. Rapackiego
17:00
– uroczystość wojskowa na pl. Rapackiego połączona ze złożeniem kwiatów pod pomnikiem Ku Czci Żołnierzy AK
18:00
– koncert „Bardowie w Malwach” na dziedzińcu Ratusza Staromiejskiego
»» W nocy 18/19 sierpnia wystartowały 3 polskie załogi ponownie do Puszczy Kampinoskiej. Przy bardzo słabej widoczności tylko 1 polska załoga dokonała zrzutu. 20 sierpnia wycofano z lotów 148 dywizjon RAF, loty wykonywała jedynie polska 1586 eskadra. Od 20 do 28 sierpnia wykonała 38 lotów do Warszawy i Puszczy Kampinoskiej, z których tylko 3 zakończyły się zrzutami nad Warszawą a 18 zrzutami na placówki w Kampinosie lub okolicach podwarszawskich. »» W nocy z 1/2 września wystartowało 5 samolotów, w tym 2 polskie w kierunku Kampinosu. Tylko 2 samoloty dokonały udanych zrzutów. »» W nocy 10/11 września do Warszawy wystartowało 20 bombowców: 5 maszyn polskich, 12 brytyjskich i 3 południowo-afrykańskie. 12 samolotów dokonało udanych zrzutów w Śródmieściu, na Mokotowie i w Puszczy Kampinoskiej. 5 załóg nie powróciło do bazy.
We wrześniu władze sowieckie wydały zgodę na amerykańską operację „Frantic 7” kierowaną do Warszawy. 18 września rano z lotnisk wschodniej Anglii wystartowało 110 bombowców B-17 „latających fortec” 3 Dywizji 8 Amerykańskiej Armii Powietrznej. Ok. godziny 12.30 rozpoczęto operację zrzutową, która trwała 10 minut. Zrzucono 1284 zasobniki, z których niestety tylko 228 podjęli powstańcy. Ponad 70% zawartości zrzutu dostało się w ręce niemieckie.
ciły 38 samolotów: 18 maszyn PAF, 12 samolotów RAF, 8 bombowców SAAF. W wyniki zestrzeleń stracono łącznie 36 załóg: 16 PAF, 11 załóg RAF i 9 załóg SAAF. W amerykańskiej wyprawie Frantic-7 stracono 2 bombowce B-17 i 1 załogę. W operacjach brało udział łącznie 2472 pilotów: 637 Polaków, 735 Brytyjczyków i Południowo-afrykańczyków i 1100 Amerykanów. Zostało zestrzelonych 256 pilotów Sił Sprzymierzonych: 112 Polaków, 133 Brytyjczyków i Południowo-afrykańczyków i 11 Amerykanów. Z zestrzelonych pilotów ocalało 41. Ogółem w Warszawie i Kampinosie podjęto ponad 100 ton zaopatrzenia, w tym 80 ton uzbrojenia, i ponad 20 ton zaopatrzenia i lekarstw.
Amerykańska „latająca forteca” B-17 w Połtawie na Ukrainie, misja „Frantic” (N. Davies, Powstanie ’44, Kraków 2014)
Zrzutowe zasobniki. Każdy wraz z zawartością waży okołu stu kilogramów (M. Ciszewski, Powstanie Warszawskie. Wędrówka po walczącym mieście, Warszawa 2016)
W operacji zrzutów uczestniczyli bohaterscy piloci z Polski, Wielkiej Brytanii, Kanady, Afryki Południowej, Australii i Stanów Zjednoczonych. Szczątki poległych pilotów spoczęły we wspólnej kwaterze na cmantarzu Rakowickim w Krakowie. Dnia 4 sierpnia 2016 r. w Parku Wolności przy Muzeum Powstania Warszawskiego został odsłonięty Pomnik Lotników, upamiętniający żołnierzy międzynarodowych sił powietrznych wspierających Powstanie Warszawskie.
Powstańcy po podjęciu zrzutu broni i amunicji na ul. Brackiej (N. Orpen, Lotnicy ’44. Na pomoc Warszawie, Warszawa 2006)
»» W nocy 13/14 września do Warszawy wystartowały 2 polskie Liberatory. Jeden samolot dokonał zrzutu na miasto, drugi został zestrzelony. Były to ostatnie loty eskadry 1586. Po zajęciu Pragi przez Armię Czerowną od 13 września zaczęły zrzuty samoloty sowieckiej Dywizji Nocnych Bombowców i polskiego 2 Pułku Nocnych Myśliwców „Kraków” (na samolotach Polikarpow Po-2 zwanych „kukuruźnikami”). Zrzutów dokonywano z niewielkiej wysokości najczęściej bez spadochronu co powodowało uszkodzenia broni i amunicji uniemożliwiające ich użycie. Zrzuty trwały z przerwami do 24 września. Zrzucono ok. 120 ton żywności, 500 kg leków i różnego sprzętu oraz tysiące sztuk broni, min, granatów i amunicji.
Jedna z nielicznych fotografii przedstawiająca powstańców odbierających materiały ze zrzutów sowieckich na ul. Pogonowskiego na Żoliborzu (G. Jasiński, Powstanie Warszawskie. Najważniejsze fotografie, Warszawa 2014)
Most powietrzny do Warszawy, wrzesień 1944 r. (N. Davies, Powstanie’ 44, Kraków 2014)
»» W nocy z 21/22 września 12 maszyn z załogami RAF-u i SAAF podjęło ostatnią próbę zrzutu, niestety pokrywa chmur nad Warszawą była tak gruba, że piloci nie mogli odnaleźć celów. Tylko 5 maszyn dokonało zrutów, nie nadeszło jednak potwierdzenie o wykonaniu misji. Loty przerwano. Podsumowanie akcji zrzutów dla powstańczej Warszawy: wystartowało 306 samolotów, w tym 110 amerykańskich (jednorazowo), 91 polskich, 50 brytyjskich i 55 południowoafrykańskich - łącznie 3006 samolotów. Siły SOE wykonały 196 lotów: 91 lotów 1586 eskadra polska PAF, 50 lotów brytyjskie dywizjony 148 i 178 RAF i 55 lotów 31 dywizjon południowo-afrykańskich SAAF. W tym czasie dokonano 115 zrzutów na Warszawę, Kampinos i Las Kabacki, 74 zrzuty były dokonane bezpośrednio na Warszawę. Samoloty SOE zrzuciły łącznie 870 zasobników, z czego 427 bezpośrednio na Warszawę. Żołnierze AK podjęli łącznie 514 zasobników, z czego 235 w Warszawie. Siły SOE stra-
Mieczysław Jurgielewicz, Edmund Burke, Do broni w szeregach AK, plakat, 1944 (J. Jaworska, Polska sztuka walcząca 1939-1945, Warszawa 1985)
W Gazecie wykorzystano informacje oraz zdjęcia z następujących publikacji: K. Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków 1994; R. Brodacki, Powstanie Warszawskie. Fakty mniej znane, Czerwonak 2014; M. Ciszewski, Powstanie Warszawskie. Wędrówka po walczącym mieście, Warszawa 2016; N. Davies, Powstanie ‚44, Kraków 2014; M. M. Drozdowski, Świat wobec Powstania Warszawskiego 1944, Warszawa 2015; A. Gucwa, Odwaga i nadzieja. Historia katastrof lotniczych w Olszynach i Banicy, Sękowa-Gorlice 2013; G. Jasiński, Powstanie Warszawskie. Najważniejsze fotografie, Warszawa 2014; N. Orpen, Lotnicy ‚44. Na pomoc Warszawie, Warszawa 2006; J. Pawlak, Nad Warszawą. Warszawskie Termopile 1939 i 1944, Warszawa 2000; http://www.sppw1944.org/index.html?http://www.sppw1944.org/powstanie/powstanie_zrzuty.html http://dzieje.pl/aktualnosci/odslonieto-pomnik-lotnikow-w-muzeum-powstania-warszawskiego Redakcja: Dorota Kromp