KUJAWSKO-POMORSKA
GĘSINA
NA ŚWIĘTEGO MARCINA 2019
L I S T O P A D
2 0 1 9
ZAPRASZAMY WSZYSTKICH MIESZKAŃCÓW WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO DO WSPÓLNEGO CELEBROWANIA ŚWIĘTA NIEPODLEGŁOŚCI ORAZ DNIA ŚW. MARCINA.
Dzięki inicjatywie Marszałka Piotra Całbeckiego w naszym regionie z sukcesem udało się przywrócić tradycje świętomarcińskie. Dzisiaj Święto Niepodległości coraz częściej i chętniej świętujemy rodzinnie, wspólnie, z gęsiną w roli głównej.
P
Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina to piękna inicjatywa gromadzenia rodzin przy wspólnym stole, na którym oczywiście króluje gęś. Od jedenastu lat organizując listopadową akcję, Województwo Kujawsko-Pomorskie przypomina Polakom, że celebrowanie Święta Niepodległości to także czas rodzinny. Dziś z pełnym przekonaniem możemy mówić o sukcesie – przywróciliśmy zatarty już zwyczaj rodzinnego biesiadowania przy gęsinie właśnie w dniu 11 listopada. PIOTR CAŁBECKI MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
rzywołując postać św. Marcina i tradycje staropolskie pragniemy zwrócić uwagę na jeszcze jeden piękny zwyczaj obecny w XVI-wiecznej Polsce. Dawniej Dzień Świętego Marcina traktowano jako oficjalne zakończenie roku gospodarczego w rolnictwie i zakończenie jesieni. Kończono gromadzić zapasy na zimę, zaprzestawano pasać bydło na pastwiskach, a rybacy ogłaszali przerwę w połowach. Pełne zbiorów piwnice i spiżarnie nazywane „Marcinowymi Spichlerzami” symbolicznie zamykał gospodarz w obecności całej rodziny i pracowników gospodarczych. Zwyczajowo był to dzień wolny od pracy, który świętowali wszyscy, od gospodarza po pracowników sezonowych. Siadano przy wspólnym stole i razem dziękowano za obfite plony. Gospodarz w podziękowaniu za pracę serwował pracownikom gęsinę. Tradycją było także, iż na wzór św. Marcina każdy z gospodarzy oddawał część zbiorów potrzebującym.
Zapraszamy także do wspólnego biesiadowania podczas Festiwalu Gęsiny w Przysieku k. Torunia. Celebrując Święto Niepodległości cieszmy się, świętujmy w gronie rodziny i na Festiwalu, gdzie czeka na każdego z odwiedzających wiele atrakcji. Dla smakoszy to przede wszystkim największy w Polsce kiermasz gęsich tuszek i produktów z gęsiny. Oczywiście nie zabraknie także popularnych pokazów i warsztatów z mistrzami kulinarnymi: Michelem Moranem i Andrzejem Polanem, którzy z pewnością odkryją przed publicznością wiele tajemnic staropolskich receptur oraz nowatorskich sposobów na przyrządzenie gęsi. Wzorem ubiegłych lat gęsinę można będzie skosztować także w kilkudziesięciu restauracjach w Polsce, które biorą udział w akcji Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina (restauracje oznaczone są logiem akcji, a ich wykaz znajduje się na stronie www.czasnagesine.pl).
Od 11 lat Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego zachęca w listopadzie do przygotowania świątecznego stołu z gęsiną. Jest ona nie tylko produktem smacznym, ale też zdrowym i posiadającym wiele walorów odżywczych. Hodowana w tradycyjny sposób gęś najlepsza jest właśnie późną jesienią.
Organizując tegoroczną akcję i nawiązując do staropolskiej tradycji dzielenia się plonami, pragniemy zachęcić Państwa do podzielenia się żywnością z ludźmi potrzebującymi. Niekiedy żyją obok nas osoby zmagające się z różnymi trudnościami. Dzieląc się z nimi tym, czego mamy w dostatku, zapraszamy ich do radosnego świętowania, a tradycja wspólnego stołu nabiera większego wymiaru (więcej na str. 3).
www.czasnagesine.pl
ORGANIZATOREM AKCJI „KUJAWSKO-POMORSKA GĘSINA NA ŚWIĘTEGO MARCINA” JEST SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO PROMOCJA 029359459
NA WYDARZENIE ZAPRASZA MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI
2
www.kujawsko-pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina
www.czasnagesine.pl
Tradycje, przepisy, porady, czyli gęsina bez tajemnic Najważniejszym symbolem dnia św. Marcina jest pieczona gęsina. Z roku na rok jej zalety smakowe są coraz bardziej doceniane. Duża w tym zasługa naszego regionu, lokalnych kucharzy i producentów, a także festiwali, podczas których promujemy gęsinę oraz tradycje związane z jej spożywaniem. A tych jest co niemiara! Na dowód przygotowaliśmy mały zbiór ciekawostek na temat gęsiny i dnia św. Marcina.
11 LISTOPADA
MEDYCYNA LUDOWA
Korzenie znanych nam dzisiaj obchodów dnia św. Marcina sięgają czasów przedchrześcijańskich. Przygotowując się na ciężką zimę, nasi przodkowie ucztowali, gromadzili zapasy i składali ofiary swoim bóstwom opiekuńczym. Później część z tych zwyczajów przejęło chrześcijaństwo. 11 listopada to także bardzo ważna data w kalendarzu gospodarskim – tego dnia po raz ostatni wypędzano bydło na pastwiska i kończono prace polowe.
Gęsina odgrywała dużą rolę w medycynie ludowej. Stanowiła remedium między innymi na bóle gardła, żółtaczkę czy choroby płuc. Nasi przodkowie wierzyli, że dobrym sposobem na pozbycie się piegów jest dotykanie twarzy młodymi gąskami, katar można wyleczyć dymem z palonych gęsich piór, oparzenia zaś lepiej goją się po okładach z suszonych skórek z gęsich łapek.
PRZYSŁOWIA Z dniem św. Marcina wiąże się wiele przysłów i wróżb, szczególnie dotyczących pogody. Z tych najpopularniejszych można wymienić: „Gdy wiatr od południa w wigilię Marcina, będzie na pewno lekka zima” lub „Gdy Marcinowa gęś po wodzie, będzie Boże Narodzenie po lodzie”. We wróżbach posiłkowano się również resztkami, które zostawały po zjedzeniu upieczonej świątecznej gęsi: biała kość oznaczała suchą zimę, zaś cętkowana zwiastowała dużo śniegu i burz.
KIM BYŁ ŚW. MARCIN? Według podań św. Marcin był człowiekiem bardzo skromnym i zawsze pomagał potrzebującym. Właśnie dlatego został mianowany patronem ubogich i żebraków. Jest też między innymi patronem urodzaju, pasterzy oraz zwierząt hodowlanych, zwłaszcza gęsi. Na obrazach przedstawia się go w stroju biskupa lub jako żołnierza na koniu, najczęściej z gęsią u stóp lub gęsią na księdze. Św. Marcin patronuje wielu miastom zachodniej Europy, a w Polsce – Bydgoszczy.
PROMOCJA 019359506
GĘŚ W FOLKLORZE Także przy okazji innych świąt gęsi odgrywały dużą rolę w przepowiadaniu przyszłości. Na przykład w wigilię św. Andrzeja dziewczęta na Kujawach wróżyły sobie w następujący sposób: stawały w kręgu, chwytały się za ręce, a do środka wpuszczały gąsiora z zawiązanymi oczami. Wierzyły, że ta, do której podejdzie najpierw, niebawem wyjdzie za mąż.
ŚWIĘTOMARCIŃSKIE SMAKOŁYKI W Polsce w dniu św. Marcina tradycyjnie jada się gęsinę oraz świętomarcińskie rogale z białym makiem, których kształt pochodzi ponoć od podkowy zgubionej przez konia św. Marcina. Swoje tradycje i specjalne świąteczne smakołyki mają też inne narody – w Portugalii są to pieczone kasztany, na Malcie pieczywo drożdżowe z lukrem i owocami, a w niemieckich landach precle oraz „ciasteczkowe ludziki”, czyli Stutenkerl i Martinsbrezel. Na Słowacji, w Chorwacji i Serbii gęś podaje się z plackami chlebowymi, nazywanymi mlinci.
GĘSINA NA ŚW. MARCINA Podczas obchodów dnia św. Marcina na naszych stołach królują potrawy z gęsiny. Najczęściej gęś pieczemy w całości i podajemy z czerwoną duszoną kapustą, kwaszonymi ogórkami albo piklami, na półmisku przybranym gałązkami zielonej pietruszki, listkami sałaty, kapusty włoskiej i jarmużu. Pieczona gęś doskonale komponuje się też z kluskami ziemniaczanymi, pyzami, makaronem i sypkim ryżem. Inne popularne dania z gęsiny to gęsie wątróbki, pasztety, faszerowane szyjki lub gęsia okrasa.
TRADYCJA DZIELENIA SIĘ Z POTRZEBUJĄCYMI W jednej z legend św. Marcin okrył zmarzniętego żebraka własnym płaszczem. Dlatego ważnym świętomarcińskim zwyczajem jest pomaganie potrzebującym. 11 listopada zamożne gospodynie dzieliły się kawałkami gęsiny z uboższymi sąsiadami, służbą, pracownikami oraz parobkami. To godna kultywowania tradycja.
www.czasnagesine.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina
Weź udział w gęsinowych konkursach!
www.kujawsko-pomorskie.pl
3
Przepis na gęsinę
,,Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina” to nie tylko Festiwal w Przysieku i przepisy na smakowite potrawy, ale także konkursy dla dzieci i ich rodziców. Na uczestników czekają atrakcyjne nagrody! KONKURS PLASTYCZNY DLA DZIECI
Lecą gąski do książki
Weź udział w konkursie plastycznym i wyślij do nas pracę, której motywem przewodnim będzie gęś. Prace laureatów znajdą się w wydanej w przyszłym roku książce kucharskiej. Malowana, wyklejana, rysowana ołówkiem – możliwości jest mnóstwo! Prace wykonane w dowolnej technice, w maksymalnym formacie A3, prosimy przesyłać od 4 do 15 listopada na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem ,,Konkurs plastyczny gęsina”. Do zgłoszenia należy dołączyć zgodę rodziców lub opiekunów, a na odwrotnej stronie pracy podać dane kontaktowe: imię i nazwisko dziecka, szkołę i klasę, w których się uczy, telefon do rodzica lub opiekuna.
KONKURS RODZINNY
Gęsinowe relacje Pokażcie nam, jak wspólnie świętujecie 11 listopada, przyrządzacie smakowite potrawy z gęsiny i razem zasiadacie do stołu! Relacja może mieć formę filmu, prezentacji, albumu lub inną, zgodnie z Waszym pomysłem. Autorów najbardziej kreatywnych prac nagrodzimy rodzinnym zestawem rowerów, sprzętem AGD, książkami o tematyce kulinarnej i voucherami na kolację złożoną z potraw z gęsiny. Na zgłoszenia czekamy od 12 do 19 listopada. Można je przesyłać pocztą tradycyjną na adres: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Plac Teatralny 2, 87-100 Toruń, pokój 219, z dopiskiem ,,Konkurs gęsinowe relacje”, a także mailowo na adres: gesina@kujawsko-pomorskie.pl.
Podziel się z innymi Piękną świętomarcińską tradycją jest dzielenie się i wspólne biesiadowanie. Dlatego warto przygotować trochę większy posiłek i jego część oddać najbardziej potrzebującym. Możemy to zrobić w jednej z jadłodzielni w regionie: • Jadłodzielnia Targowisko Manhattan ul. Zygmunta Działowskiego 13, Toruń • Jadłodzielnia Waryńskiego ul. Waryńskiego 19, Toruń • Jadłodzielnia DS nr 3 ul. Stanisława Moniuszki 16/20, Toruń
• Jadłodzielnia WSG ul. Królowej Jadwigi 14, Bydgoszcz • Jadłodzielnia Wspólna Spiżarnia ul. Gdańska 79, Bydgoszcz • Jadłodzielnia Cyganka ul. Cyganka 24, Włocławek
https://www.youtube.com/umwkp MARSZAŁEK PIOTR CAŁBECKI I MICHEL MORAN WSPÓLNIE PRZYGOTOWUJĄ SZASZŁYKI Z GĘSINY
SZASZŁYKI Z GĘSIĄ WĄTRÓBKĄ, BOCZKIEM I SOSEM SKŁADNIKI: • 250 g wątróbki gęsiej • 200 g wędzonego boczku • 1 papryka • 1 biała cebula • 1 łodyga selera naciowego • kilka łyżek oliwy z oliwek • 100 ml czerwonego wina • sok z jagód • łyżka masła 82 proc. • cukier brązowy • sól i pieprz do smaku • kilka liści cykorii i pomidorki cherry • rozmaryn PRZYGOTOWANIE: Seler naciowy i cebulę kroimy w krążki, wrzucamy na patelnię z oliwą z oliwek, mieszamy. Kiedy zmięknie, dodajemy czerwone wino i cukier, odparowujemy na małym ogniu. Pod koniec dolewamy sok z jagód, dosypujemy sól oraz pieprz, zdejmujemy z palnika, zagęszczamy łyżką masła. W międzyczasie na drugiej patelni podsmażamy pokrojone w grubą kostkę papryki oraz wędzony boczek, przekładamy do innego naczynia. Czyścimy wątrobę z żył, obtaczamy w mące i układamy na tej samej patelni, doprawiamy solą i pieprzem, smażymy 3–4 minuty z każdej strony. Wątróbka musi być lekko różowa, delikatna i soczysta. Przygotowujemy szaszłyki z wątróbki, boczku i papryki, układamy na blasze, dodajemy gałązki świeżego rozmarynu, zapiekamy w piekarniku. Szaszłyki układamy na liściach cykorii, z przekrojonymi na pół pomidorkami cherry, polane winnym sosem z selera naciowego, cebulki i soku z jagód. Smacznego!
PROMOCJA 019359510
4
www.kujawsko-pomorskie.pl
Kujawsko-Pomorska Gęsina na św. Marcina
www.czasnagesine.pl
Stolica gęsiny znajduje się w Przysieku Degustacje regionalnych przysmaków, pokazy kulinarne oraz konkursy dla całych rodzin – tak zapowiada się kolejna edycja znanego i lubianego Festiwalu Gęsiny w Przysieku. Jedną z gwiazd wydarzenia będzie Michel Moran.
K
ujawsko-Pomorski Festiwal Gęsiny w Przysieku na stałe wpisał się do kalendarza najważniejszych kulinarnych wydarzeń w Polsce. To właśnie tutaj można zasmakować w regionalnych produktach, zobaczyć mistrzów kuchni w akcji, poznać tajniki przyrządzania gęsiny, a do tego ciekawie, aktywnie i rodzinnie spędzić dzień św. Marcina. Tegoroczna edycja Festiwalu odbędzie się 9 i 10 listopada. MISTRZOWIE KUCHNI GOTUJĄ GĘSINĘ Jak co roku na Festiwalu Gęsiny będzie można wziąć udział w specjalnych degustacjach oraz pokazach kulinarnych, prowadzonych przez znanych i lubianych kucharzy. To wyjątkowa okazja, żeby spróbować gęsiny w najlepszym wydaniu. Pierwszego dnia pokazy kulinarne dla festiwalowych gości poprowadzi dwóch mistrzów kuchni: Michel Moran, juror polskiej edycji MasterChef i Master Chef Junior, oraz Józef Sadkiewicz, kucharz, specjalista żywienia i wykładowca. Z kolei w niedzielę (11 listopada) obejrzy-
PODCZAS FESTIWALU ODBĘDĄ SIĘ PREZENTACJE I DEGUSTACJE KULINARNE, BĘDZIE TEŻ MOŻNA ODWIEDZIĆ GĘSIĄ KARCZMĘ I KIERMASZ my popisy kulinarne Agaty Wojdy, czterokrotnie wyróżnionej Bib Gourmand Michelin, a także Andrzeja Polana, znanego m.in. z kącika kulinarnego „Dzień Dobry TVN”, programu „Polska ze smakiem”, autora książki „Kuchnia Polana w obiektywie Wellmana”. DLA SMAKOSZY Pokazom i degustacjom towarzyszyć będzie kiermasz świeżych gęsi,
potraw z gęsiny oraz produktów regionalnych, przygotowywanych według tradycyjnych receptur, często przekazywanych w rodzinach od pokoleń. Warto również odwiedzić gęsią karczmę, w której odpoczniemy przy granej na żywo muzyce biesiadnej i specjałach polskiej kuchni. W menu przewidziano np. czerninę, rosół z kluseczkami, gęsie pipki, gęś w kiszonej kapuście albo duszoną z warzywami i fasolą.
RODZINNE ŚWIĘTOWANIE Festiwal Gęsiny to przede wszystkim wydarzenie rodzinne, okazja do świętowania, wspólnego spędzania czasu oraz dobrej zabawy. Dlatego w Przysieku nie zabraknie atrakcji zarówno dla najmłodszych, jak i tych odrobinę starszych. Nie lada gratką dla małych kucharzy z pewnością będą warsztaty kulinarne z Akademią Kulinarną Sadkiewicza, podczas których dzieci poznają tajniki przyrządzania potraw i zdrowego odżywiania. Poza tym dla najmłodszych przewidziano zabawy z animatorami, zajęcia plastyczne oraz dmuchaną zjeżdżalnię. Tradycyjnie już na Festiwalu będzie można wziąć udział w konkursach z nagrodami, odwiedzić fotobudkę albo zrobić sobie pamiątkowe zdjęcie z krzyżackim monidłem. Organizatorzy przewidzieli też całkiem nowe atrakcje: gęsinowy szlak z fotostacjami oraz rajd rowerowy z Torunia do Przysieka. Jego trasę wytyczono przez malownicze tereny leśne, w okolicach Barbarki i nadleśnictwa Olek-Chorab. To oczywiście nie wszystko. Odwiedźcie Przysiek i przekonajcie się sami, że warto.
BEZPŁATNY TRANSPORT Mieszkańcy województwa mogą liczyć na bezpłatny transport do Przysieka. Specjalne autobusy będą kursowały w oba dni trwania Festiwalu. Z Torunia autobus będzie odjeżdżał z Placu Św. Katarzyny (przystanek pośredni – Osiedle Młodych) o godzinach: 9:30, 10:00, 10:30, 11:00, 11:30, 12:00, 12:30, 13:00, 13:30, 14:00, 14:30, 15:00, 15:30. Z Bydgoszczy spod Hali „Łuczniczka” (przystanek pośredni – IKEA) o godzinach: 9:30, 11:30, 14:00. Z Grudziądza odjazd zaplanowano o godzinie 9:00 spod restauracji McDonald's przy ul. Józefa Włodka 13. Z Inowrocławia odjazd o godzinie 9:00 spod hali sportowej przy Al. Niepodległości 4. Z Włocławka – o godzinie 9:00 spod Hali Mistrzów przy Al. Fryderyka Chopina. Na kursy z Bydgoszczy, Grudziądza, Inowrocławia i Włocławka obowiązuje rezerwacja miejsc. Można jej dokonać pod numerem telefonu: 56 62 18 282 lub mailowo: j.pietka@kujawsko-pomorskie.pl do 6 listopada.
Restauracje w całej Polsce zapraszają na gęsinę Ponad 200 restauracji przyłączyło się do ogólnopolskiej akcji „Czas na gęsinę”, której organizatorem jest samorząd województwa kujawsko-pomorskiego.
J
esienią w polskiej kuchni zaczyna się sezon na gęsinę. Najlepszym sposobem, żeby poznać jej niezwykły smak, walory zdrowotne i sekrety przyrządzania, jest wizyta w Przysieku. Na odbywającym się tutaj Festiwalu można będzie skosztować tradycyjnych i nowoczesnych potraw z gęsiną w roli głównej, ale też wziąć udział w prezentacjach znanych szefów kuchni, odwiedzić kiermasz oraz gęsią karczmę, cieka-
PROMOCJA 019359514
wie spędzić czas z rodziną i najbliższymi. Posmakować gęsiny będzie też można… w restauracjach w całej Polsce. Przez miesiąc, od 11 listopada zaczynając, w ramach akcji „Czas na gęsinę” w wybranych lokalach pojawi się specjalne gęsinowe menu. Restauracje, które biorą udział w organizowanej przez województwo kujawsko-pomorskie akcji „Czas na gęsinę”, zostaną oznaczone plakatami i naklejka-
mi. Kampania z roku na rok budzi coraz większe zainteresowanie – tym razem przystąpiło do niej już ponad 200 restauracji w całym kraju, od Kołobrzegu po Przemyśl. Do akcji wciąż zgłaszają się kolejne lokale. Na stronie internetowej www.czasnagesine.pl można znaleźć pełną listę restauracji zaangażowanych w akcję, a także informacje o konkursach, w którch do wygrania są m.in. vouchery na dania z gęsiną.