KullĦadd 25.09.2022

Studju dwar l-iskema tat-taper ing tal-benefiċċji, li ddaħħlet fl-2014, juri kif din wasslet biex aktar minn 9,000 persuna jtej bu l-livell tal-għajxien tagħhom u jidħlu fid-dinja tax-xogħol, minflok jibqgħu dipendenti fuq l-assistenza soċjali, bħalma hi dik tal-faqar, dik għal ġenituri li jrabbu lil uliedhom waħedhom u ovvjament dik tal-qgħad.

L-iskema wkoll irdoppjat ilpossibbiltà biex ġenituri singli fuq benefiċċji soċjali jsibu imp jieg, tant li din il-faxxa tas-soċ jetà kienet l-aktar li bbenefikat minnha, skont din l-istess riċerka.

Filwaqt li jirriżulta li aktar minn 15,000 persuna kienu qed jgħixu fuq tali benefiċċji soċja li, din is-sena l-għadd globali tniżżel għal inqas minn 6,000. It-tendenza, li kien hemm ta’ iżjed persuni dejjem jiżdiedu fuq il-listi ta’ dawn il-benefiċċ ji bejn l-2005 u l-2013, inqalbet għalkollox mill-2014 ’il quddiem permezz ta’ din l-iskema singu lari.

F’analiżi tal-kundizzjoni jiet tal-għajxien tal-Maltin u l-Għawdxin bejn l-2013 u l-2021, li għamlet il-Kummissjoni Ew ropea u ppubblikat ġimgħa ilu, joħroġ li kien hemm tnaqqis sostanzjali ta’ 13.8% fost il-per suni f’ċaħda materjali u soċjali severa.

Dan jirriżulta, fost oħrajn, minn 15,700 persuna inqas li ma kinux ilaħħqu ma’ spejjeż mhux mistennija, li fl-aħħar disa’ snin niżlu minn 23% għal 15.7%, 63,000 persuna inqas fost dawk li ma kinux jifilħu jħall su għal btala ta’ ġimgħa (minn 55.9% fl-2013 għal 33.1% fl-2021) u madwar 32,000 persuna li ma felħux iħallsu biex jieklu laħam jew ħut kull jumejn (minn 15.3% għal 6.2%).

IRID IWAQQAF LILL-GVERN MILLI JISPJEGA L-BAĠIT

Il-Kap tal-Oppożizzjoni jikteb b’ton ta’ theddid lill-Awtorità tax-Xandir biex, minflok, jingħata spazju partiġjan

PERSUNI B’BENEFIĊĊJI TA’ ASSISTENZA 1,681 4,246 1,879 4,058 12,592 2,141 4,082 2,415 3,668 2,657 4,091 13,470 2,807 3,811 2,880 3,826 4,070 mindu ġiet

Waqt li l-Baġit għas-sena d-dieħla baqagħlu xahar biex jiġi mħabbar, il-Kap tal-Oppożizzjoni Bernard Grech diġà beda jagħmel pressjoni biex jipprova jwaqqaf lill-Gvern milli jinforma lill-pubbliku b’dawk il-miżuri li se jkun qed jieħu u kif wieħed għandu jagħmel biex jibbenefika jew ikun mgħarraf aħjar dwarhom. Minflok il-Kap tal-Op pożizzjoni jrid kampanja ta’ materjal partiġjan.

Dan l-attentat iddisprat ta’ Grech laħaq il-qofol tiegħu meta fl-aħħar jiem kiteb lill-Awtorità tax-Xandir biex tkun hi li taqbad u twaqqaf materjal ta’ informazzjoni tal-Gvern milli jixxandar fuq l-istazzjon nazzjonali. Hi l-prassi li jkun hemm materjal dwar kif jaħdmu l-miżu ri, iżda, minflok, Grech irid li l-Awtorità talloka ħin għal dawk li jistgħu jkunu deskritti bħala “spots” ta’ natura partiġjana.

Tkompli f’paġna 8

Bil-miżuri kollha li ddaħħlu f’Baġit wara ieħor u b’politi ka soċjali mingħajr preċedent, l-għadd ta’ persuni mċaħħdin severament naqsu b’25,000 u b’iżjed minn 42,000 dawk imċaħħdin materjalment sal2019 meta jitqabblu mal-agħar ċifri rreġistrati fl-2013, l-aħħar sena taħt it-tmexxija ta’ Gvern Nazzjonalista.

Issa l-istudju dwar l-iskema

tat-tapering, li sar mill-ekon omista tal-Bank Ċentrali, Kurt Sant, bħala parti mit-teżi tiegħu biex jikseb il-grad ta’ Masters mill-Università Vrije ta’ Amsterdam, fl-Olanda, juri kif din attribwiet anke għal riżul tati simili fejn persuni kienu megħjuna jqumu fuq saqajhom u jsiru iżjed indipendenti.

Tkompli f’paġna 4

TENTATTIV Bernard Grech

L-Ogħla Temperatura: 27°C

L-Inqas Temperatura: 19°C

L-Indiċi UV: 7

Is-Sitwazzjoni Ġenerali: Firxa t’arja ta’ pressjoni għolja tinsab fuq iċ-ċentru tal-Mediterran

It-Temp: Ftit jew wisq imsaħħab bil-possibilità ta’ xi ħalbiet tax-xita iżolati

Ir-Riħ: Ħafif għal moderat min-Nofsinhar ix-Xlokk

Il-Viżibilità: Ġeneralment tajba

Il-Baħar: Ħafif

L-Imbatt: Baxx mil-Lvant li jsir mix-Xlokk il-Lvant

It-Temperatura tal-Baħar: 28°C

New British Dispensary, 109/110, Triq San Ġwann, Il-Belt Valletta — 21244813

Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San Ġużepp, Il-Ħamrun — 21238623

Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja, Ħal Qormi — 21499697

Rational Pharmacy, 74/75, Triq il-Wied, Birkirkara — 21441513

Remedies Chemists, Marina Court, 49A, Triq Abate Rigord, Ta’ Xbiex — 21341649

St. Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam, Tal-Ibraġġ — 21371062

Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382, Triq Manwel Dimech, Tas-Sliema — 21334627

Brown’s Naxxar Centre Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru, In-Naxxar — 21411438

Brown’s St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri, Ħ’Attard — 21436348

Parkes Pharmacy, 582, Triq San Pawl, San Pawl il-Baħar — 21571764

St. Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika, Paola — 21665848

Fgura Pharmacy, Triq il-Koppla, Il-Fgura — 21675250

Milia’s Pharmacy, Triq il-Qaliet k/m Triq il-Lampuka, Marsaskala — 27023322 Gerada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Consilii, Iż-Żejtun — 21806009 Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola, Il-Qrendi — 21680828 Deby’s Pharmacy, 1, Misraħ il-Barrieri, L-Imsida — 21227920 Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit, Is-Siġġiewi — 21462957

Għawdex

Taċ-Ċawla Pharmacy, Triq is-7 ta’ Ġunju 1919, Ir-Rabat — 21557819 St. Joseph Pharmacy, 28, Pjazza San Ġużepp, Il-Qala — 21555348

L-ispiżeriji huma miftuħin bejn id-9:00 a.m. u 12:00 p.m. u bejn l-4:00 p.m. u s-7:00 p.m.

Servizz ta’ tobba fiċ-Ċentri tas-Saħħa fil-Ħdud u l-festi pubbliċi

Iċ-Ċentri tas-Saħħa tal-Mosta, ta’ Raħal Ġdid u tal-Furjana jiftħu għall-emerġenzi 24 siegħa, sebat ijiem fil-ġimgħa. Fil-Ħdud u fil-festi pubbliċi, iċ-Ċentru tas-Saħħa tal-Gżira jiftaħ għallemerġenzi bejn it-8.00am u l-5.00pm. Ikun hemm ukoll servizz ta’ infermier bejn it-8.00am u t-8.00pm. Il-pubbliku jrid jattendi ċ-Ċentru tas-Saħħa tad-distrett tiegħu. Persuni mingħajr karta tal-identità ma jiġux moqdija.

SCOPE RATINGS TIKKONFERMA L-AĦJAR RATING GĦAL PAJJIŻNA

L-ekonomija Maltija u d-deċiżjonijiet li ttieħdu f’waqthom mill-Gvern reġgħu kisbu ċertifikat ta’ fiduċja b’saħħtu millaġenzija tal-klassifikazzjoni Ġermaniża Scope Ratings, li kkonfermat mill-ġdid l-aħjar rating, A+ bi prospetti stabbli. F’din il-valutazzjoni, l-esperti ta’ Scope Ratings jinnutaw ir-reżiljenza tal-eko nomija Maltija quddiem sfidi internazz jonali u li saħansitra se tikber b’4.8% din is-sena.

Il-klassifikazzjoni, ibbażata fuq il-fat turi prinċipali tal-potenzjal b’saħħtu fit-tkabbir ekonomiku, l-immaniġġjar tajjeb tal-politika fiskali u l-pożizzjoni barranija robusta li tgawdi l-ekonomija Maltija, isservi ta’ awgurju ieħor tajjeb għall-ekonomija lokali fiċ-ċirkostanzi bla preċedent.

Dwar il-potenzjal ta’ tkabbir b’saħħtu, l-esperti ta’ Scope bdew billi rrimarkaw il-wirja ekonomika ta’ pajjiżna qabel il-pandemija fejn ġie nnotat it-tkab bir medju ta’ 7.2% bejn l-2015 u l-2019. Madankollu, filwaqt li ġew ikkwotati l-impatti tal-COVID-19 fuq l-ekonomija Maltija, Scope Ratings innotat l-irkupru b’saħħtu li qed ingawdu.

Hawn semmiet it-tkabbir ekonomi ku ta’ 10.3% fl-2021, flimkien ma’ titjib fil-konsum privat u n-negozju.

Fil-valutazzjoni tagħhom, Scope Rat ings ipproġettaw ukoll li l-ekonomi ja Maltija tikber b’4.8% fl-2022, waqt li tkabbir ta’ kważi 4% mistenni jibqa’ jiġi sostnut sal-2027 biex b’hekk l-ekonomi

ja Maltija tibqa’ fost l-aqwa u l-aktar b’saħħithom fl-Unjoni Ewropea.

“Scope tipproġetta li l-eko nomija Maltija tikber b’4.8% fl2022, segwita minn konverġenza gradwali għall-potenzjali tagħha fuq tul medju ta’ 3.5%. It-tkabbir għandu jkun madwar 3.8% bejn l-2022 u l-2027, b’dik ta’ Malta tikklassifika bħala waħda millaqwa ekonomiji fl-Unjoni Ewro pea,” ingħad fl-analiżi tal-aġen zija ta’ kreditu.

Hi stqarret li dan hu grazzi wkoll għall-investiment pubbli ku taħt il-Pjan ta’ Rkupru u Reżil jenza flimkien ma’ domanda do mestika b’saħħitha u l-irkupru ta’ setturi kruċjali għall-pajjiż, bħal dak tat-turiżmu.

Dwar il-fattur tal-immaniġġjar tajjeb tal-politika fiskali f’pajjiżna, l-esperti nnotaw kif il-politika għaqlija fiskali talGvern qabel il-pandemija kienet kruċ jali biex tilqa’ għad-daqqa. Fost oħrajn, tissemma l-għajnuna tant bżonjuża tal-COVID Wage Supplement, li permezz tagħha ġew salvati madwar 100,000 impjieg u eluf ta’ negozji.

Fuq is-suġġett tal-impjiegi, Scope Ratings tinnota wkoll l-inqas rata ta’ qgħad fl-istorja meta f’Lulju li għadda niżlet għal 2.9%. “Ir-rata tal-qgħad laħ qet it-2.9% f’Lulju 2022, rekord ta’ kull żmien u tnaqqis sinifikanti mill-4.9% ir

reġistrati f’Awwissu tal-2020.”

Fl-istess waqt ġie nnotat ukoll li r-ra ta ta’ nies jaħdmu f’pajjiżna hi wkoll l-aqwa fl-istorja, hekk kif f’Marzu 2022 kienet tammonta għal aktar minn 76.1%. Hawn Scope Ratings qed tbassar ukoll li l-ħaddiema f’pajjiżna se jkomplu jiżdie du bi 3.5% is-sena d-dieħla u 2.1% fl-2024.

Scope Ratings issemmi wkoll l-għa jnuna li qed jagħti l-Gvern quddiem l-inflazzjoni fil-qasam tal-enerġija, fejn l-esperti jirrimarkaw kif il-Gvern qed jonfoq bejn 2.5% u 3% tal-Prodott Gross Domestiku (PGD) biex irażżan l-għoli talħajja u jtaffi ż-żidiet esaġerati fil-prezzi jiet internazzjonali.

Fil-fatt, filwaqt li tirrikonoxxi li l-in flazzjoni qed tiddomina mhux biss

f’pajjiżna, iżda fl-Ewropa kollha, Scope Ratings tgħid li l-inflazzjoni f’Malta hi moderata, grazzi għassussidji li qed jagħti l-Gvern fis-set tur tal-enerġija. “L-għoli tal-ħajja żdied sostanzjalment fl-aħħar xhur, wara l-invażjoni tar-Russja fl-Ukrajna, iżda tibqa’ moderata f’Malta mqabbla mal-bqija, grazzi għal miżuri qawwija li ddaħħlu mill-Gvern biex irażżan il-prezzi jiet tal-enerġija li għadhom jiżdie du.”

L-aġenzija Ġermaniża tgħid li, anke jekk hu mistenni li d-dejn nazzjonali jiżdied minħabba dawn l-għajnuniet kollha li qed jof fri l-Gvern, dan xorta mistenni li jerġa’ jibda jonqos. L-istess jgħodd ukoll għad-defiċit ta’ pajjiżna, hekk kif Scope Ratings qed jipproġettaw li din is-sena dan jinżel għal 5.9%.

Mil-lat ta’ governanza, Scope Ratings innotat ukoll l-impenn kbir tal-Gvern fl-aħħar snin biex tissaħħaħ l-indipen denza u l-effettività tal-ġudikatura, fil waqt li jiġu miġġielda reati bħall-ħasil tal-flus u l-korruzzjoni.

B’reazzjoni għal din il-klassifikazzjo ni mill-aktar pożittiva għal Malta, fuq il-midja soċjali tiegħu, il-Prim Ministru Robert Abela tenna l-impenn tal-Gvern, immexxi minnu, li jkompli jaħdem fa vur ekonomija progressiva li tkun ta’ benefiċċju għall-familji u għan-negozji lokali.

L-iskema Carer at Home tipprovdi servizz ieħor fil-komunità. Permezz ta’ din l-iskema, il-Gvern jagħti appoġġ finanzjarju lil dawk l-anzjani li jimpjegaw carer tal-għażla tagħhom biex taqdihom fil-ħtiġijiet tagħhom ta’ kuljum. Nagħtuk l-għajnuna li teħtieġ biex tibqa’ tgħix aħjar.

L-ISKEMA NTUŻAT L-AKTAR FL-2017

Tkompli minn paġna 1

Ir-riċerka tiegħu, li kienet im faħħra mill-istess istituzzjoni edukattiva tant li spiċċa biex jiggradwa bl-aqwa unuri, uriet ukoll li, fl-ewwel sena tal-iske ma, madwar 500 persuna bbe nefikaw minn dan l-inċentiv, waqt li l-għadd kompla jikber fis-snin ta’ wara sakemm laħaq l-ogħla livell fl-2017, b’2,600 persuna.

Punt interessanti li ħareġ mir-riċerka kien li l-iskema għenet mhux biss nies li forsi ma kellhomx ħiliet biżżejjed biex jegħlbu l-ostakli biex jidħlu fid-dinja tax-xogħol, iżda wkoll nies tekniċi u professjonali li, għalkemm b’edukazzjoni tajba, ma kellhomx il-ħiliet fit-tek noloġija diġitali li titlob id-dinja tax-xogħol illum il-ġurnata.

Anke persuni li kienu jaħd mu għal rashom preċedente ment kienu qed isibuha diffiċli biex jintqatgħu mill-benefiċċji u jsibu impjieg, iżda din l-iske ma għenithom b’mod qawwi biex jerġgħu jsibu xogħol u jibqgħu fih.

L-iskema tat-tapering kie net waħda mill-miżuri ewle nin fil-pakkett varat fl-2014 biex aktar persuni jinfatmu mid-dipendenza fuq l-għajnu na soċjali u kienet tfasslet speċifikament biex persuni,

li għal numru ta’ snin kienu jistrieħu fuq il-benefiċċji, jiġu inkoraġġuti jsibu impjieg.

Minflok jitilfu mill-eww el il-benefiċċji intitolati għa lihom, kif kien jiġri sal-2013, l-iskema ppermettiet li dawn jitnaqqsulhom b’mod grad wali fuq medda ta’ tliet snin.

B’hekk tali individwi kienu xor ta jibqgħu jgawdu minn 65% tal-benefiċċju (€557) fl-ewwel sena, 45% (€471) fit-tieni sena u 25% (€386) fit-tielet sena, waqt li fl-istess tliet snin, min ikun qed iħaddimhom ukoll jiġi in ċentivat b’25% tal-benefiċċju. L-ekonomista tal-Bank Ċen

L-iskema tat-tapering ħalliet l-akbar effett fuq single parents u residenti Għawdxin li kellhom l-akbar ċansijiet li jsibu xogħol

il-benefiċċji soċjali, iżda anke għax fil-maġġoranza tagħhom baqgħu fid-dinja tax-xogħol wara li għaddew it-tliet snin tal-iskema.

trali qatta’ ħames xhur minn din is-sena jirriċerka r-riżul tati miksubin mill-iskema u fil-preżentazzjoni tal-istudju tiegħu jiddikjara li, mingħajr dubju, l-iskema kienet waħ da ta’ suċċess. Hu jgħid li dan mhux biss għax il-benefiċjarji tbiegħdu mid-dipendenza fuq

Jispjega li fattur ewlieni ta’ dan is-suċċess kien il-mod kif tfasslet l-iskema, li ffokat l-aktar fuq dik il-faxxa ta’ per suni li għal żmien twil kienu jiddependu fuq il-benefiċċji. Hu kompla jgħid li, għalkemm it-tkabbir ekonomiku flimkien mal-introduzzjoni tal-iskema taċ-childcare b’xejn u inċentivi fiskali oħrajn għenu wkoll biex tingħata spinta f’dan ir-rig ward, l-iskema kif imfassla xor ta waħda kienet se tħalli effett pożittiv, anke mingħajr dawn il-fatturi anċillari.

L-istudju jikkonkludi wkoll li, anke meta wieħed jifli r-riżul tati miksubin fi skemi simili f’pajjiżi oħrajn, dik f’pajjiżna tat ferm aktar frott fit-tisħiħ tas-soċjetà.

Skont Sant, l-iskema tat-ta pering ħalliet l-akbar effett fost ġenituri waħedhom mhux miżżewġin, fejn instab li l-pro babbiltà li jsibu impjieg kienet aktar mid-doppju. Fl-istess waqt benefiċjarji Għawdxin kienu fost l-aktar li rnexxiel hom isibu opportunitajiet ta’ xogħol.

Ġie rrapportat ukoll kif l-is kema kellha inqas effett fost benefiċjarji fuq l-assistenza soċjali l-aktar għall-fatt li fost hom hemm persuni li, minkejja l-inċentivi li toffri, xorta waħda mhux faċli għalihom li jidħu fid-dinja tax-xogħol minħabba kundizzjonijiet ta’ mard jew dif fikultajiet oħrajn varji.

Bħala parti mill-istess studju tiegħu wkoll, Sant għamel di versi osservazzjonijiet kif l-iskema tista’ tibqa’ tiġi aġġornata ħalli tattira benefiċjarji ġodda u, fost oħrajn, isemmi l-fatt li hemm persentaġġ minn ġeni turi singli li jispiċċaw jieqfu mix-xogħol wara li jintemm it-terminu tal-iskema.

Fl-isfond ta’ dan, hu ssuġġe rixxa li għal din il-faxxa ta’ benefiċjarji t-terminu tal-is kema jitwal b’sena oħra bħala inċentiv biex ikun jaqblilhom jibqgħu jaħdmu.

Il-paċi, l-ugwaljanza u l-pros perità, tliet temi li madwarhom bena d-diskors tiegħu l-Prim Ministru Robert Abela waqt l-intervent tiegħu li kellu fis-77 sessjoni tal-Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda (ĠM) fi New York, fl-Istati Uniti tal-Amerka. Dan kien l-ewwel wieħed tiegħu b’mod fiżiku fl-Assemblea Ġen erali.

Ftit xhur qabel pajjiżna jieħu postu fl-ogħla organu tal-ĠM, il-Kunsill tas-Sigurtà, il-Prim Ministru Malti wassal messaġġ b’saħħtu b’appell favur il-paċi u l-ġustizzja soċjali, li semma li huma marbutin flimkien u jimxu id f’id.

Waqt li fakkar kif Malta dejj em kienet strument ta’ paċi, hu qal li “mingħajr il-paċi, mingħajr is-sigurtà u mingħajr l-istabilità, qatt mhu se nkunu nistgħu niffukaw fuq sfidi aktar importanti li niffaċċjaw: biex niksbu tkabbir, ugwaljanza u prosperità. Dan hu dak li Malta u niesha jirrappreżentaw.”

Bit-tema “A watershed mo ment: transformative solutions to interlocking challenges”, l-Assemblea Ġenerali ltaqgħet biex tiffoka l-aktar fuq ir-real tajiet li ġabu magħhom il-kon flitt fl-Ukrajna, il-pandemija u t-tibdil fil-klima. L-isfidi uman itarji, l-edukazzjoni, id-drittijiet tal-minoritajiet u l-ekonomija globali f’dawn iċ-ċirkostanzi kienu wkoll temi fis-diskuss joni.

B’referenza għall-isfidi li ġa bet il-gwerra fil-Lvant tal-Ew ropa, inkluż l-inflazzjoni fl-ikel u ż-żieda fil-prezzijiet inter nazzjonali tal-enerġija, Robert Abela rriaferma l-pożizzjoni tal-Gvern Malti li jkun ta’ spalla għan-nies, bħalma kien waqt il-pandemija u, b’dikjarazzjoni

jiet ċari, saħaq li ma nistgħux inħallu n-nies waħedhom jerf għu l-piżijiet.

B’referenza għall-paċi, ilPrim Ministru qal li din tibni, tirrestawra u ssaħħaħ. Kien hawnhekk li semma wħud missitwazzjonijiet, l-aktar notevoli fosthom meta fl-1989 Malta kell ha rwol importanti fit-tmiem tal-Gwerra Bierda billi ospitat is-summit bejn il-Presidenti George Bush u Mikhail Gor bachev, u qal li pajjiżna jibqa’ impenjat aktar minn qatt qabel biex jikkontribwixxi għaż-żam ma tal-paċi, l-ordni u s-sigurtà dinjija.

Dwar il-Libja, hu awgura stabbiltà lil dan il-pajjiż ġar biex, permezz tagħha, il-poplu Libjan jgħix fil-paċi mingħajr indħil barrani, għall-ġid tiegħu stess u tar-reġjun tal-Mediter ran.

F’laqgħa bilaterali li kellu nhar il-Ġimgħa mal-President tal-Kunsill Libjan, Mohamed Menfi, il-Prim Ministru reġa’ sostna l-importanza li l-futur tal-poplu Libjan u s-soluzzjo nijiet meħtieġa għandu jsib hom il-poplu Libjan innifsu, mingħajr ebda influwenza bar ranija.

Matul din il-laqgħa bilatera li ġew diskussi wkoll setturi ta’ kollaborazzjoni bħall-enerġija, l-edukazzjoni, u s-saħħa.

Il-President Libjan Menfi es prima l-apprezzament tiegħu għad-dikjarazzjonijiet li l-Prim Ministru Malti għamel fid-dis kors tiegħu fl-Assemblea Ġen erali u talab li Malta tibqa’ sservi ta’ pont fir-relazzjonijiet mal-Unjoni Ewropea.

Il-prosperità wkoll ingħatat l-importanza fid-diskors talPrim Ministru fl-Assemblea Ġenerali tal-ĠM fejn tkellem

L-indirizz tal-Prim Ministru Malti lill-Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda fi New York

dwar prijoritajiet ambjentali u diġitali, li permezz tagħhom ikun hemm futur sostenibbli lin-nies tal-lum u t’għada. Ir refera wkoll għall-kwistjoni tat-tibdil fil-klima u hawnhekk enfasizza li pajjiżna se jimbotta iżjed din il-kwistjoni fuq l-aġen da b’mod speċjali meta s-sena d-dieħla Malta se tkun fil-Kun sill tas-Sigurtà tal-ĠM.

Dwar l-isfidi prevalenti, ilPrim Ministru għadda messaġġ ċar: “Ejjew ilkoll indawru l-is fidi li niffaċċjaw f’opportunita jiet. Nittrasformaw l-ekonomiji tagħna u nagħmluhom lesti għall-futur. Hu tant importanti li f’dan iż-żmien ta’ prova, ne vitaw it-tentazzjoni li nagħtu l-ġenb lill-kwistjoni tal-klima. Il-futur hu l-ambjent, il-futur hu diġitali.”

Il-Prim Ministru Malti saħaq li bil-koperazzjoni u bid-dja logu nimxu ’l quddiem, waqt li għalaq id-diskors tiegħu fi New York b’messaġġ li għaddietlu bintu, Georgia Mae, dwar dak li l-ġenerazzjonijiet tal-lum u t’għada jixtiequ, dik li nħallu dinja isbaħ u aħjar. Waqt dan id-diskors mirqum, bint il-Prim

Ministru kienet qed tisimgħu kelma b’kelma b’attenzjoni tant li ġibdet is-simpatija tad-dele gazzjonijiet multinazzjonali li kienu preżenti.

Dan id-diskors kien il-qofol taż-żjara li l-Prim Ministru u d-delegazzjoni mmexxija min nu għamlet matul din il-ġimgħa fl-Istati Uniti.

Minbarra hekk, iżda, hu kellu diversi laqgħat bilaterali u ind irizza laqgħat anċillari li saru, fosthom fil-LGBTI Core Group, grupp reġjonali tal-ĠM. Hawn hekk il-Prim Ministru saħaq li Malta qed tħares ’il quddiem

biex tilqa’ l-EuroPride li se tkun organizzata bejn is-7 u s-17 ta’ Settembru ta’ sena oħra u sp jega kif f’din se jkun hemm għadd ta’ attivitajiet fosthom konferenzi u laqgħat ta’ appoġġ għall-komunità LGBTIQ+.

Meta indirizza din id-di skussjoni bit-tema ‘The Right to Be Me’, marbuta mas-77 ses sjoni tal-Assemblea Ġenerali, Abela spjega li, fl-2013, Malta kienet fit-18-il post tal-indiċi ILGA-Europe b’punteġġ ta’ 35%, imma llum tinsab fl-ewwel post b’punteġġ ta’ 92%.

“Iċ-ċaqliq fil-politika u l-liġi

Ejjew ilkoll indawru l-isfidi li niffaċċjaw f’opportunitajiet u nittrasformaw l-ekonomiji tagħna u nagħmluhom lesti għall-futur … il-futur huwa l-ambjent, il-futur hu diġitali

TLIET TEMI LI JIMXU ID F’ID FAVUR  Ministru York tagħha llum, mhux fil-Libja, fost oħrajn. Għamel sew li fakkar fid-dmir ta’ Malta newtrali, li tirsisti attivament għall-paċi, is-sigurtà u l-progress soċjali li tant ħdimna biex ankrajniehom fil-Kostituzzjoni fl-1987, li ġie rikonoxxut globalment bil-laqgħa f’Malta bejn Bush u Gorbachev li difnet il-Gwerra Bierda fl-ibħra Maltin.

TKABBIR U ĠID GĦALL-UMANITÀ

BRENDAN ZERAFA, analist politiku

jiet favur aktar ugwaljanza fost persuni LGBTIQ+ sar riżul tat ta’ ħidma u sħubija bejn ilGvern u s-soċjetà ċivili,” spjega l-Prim Ministru meta spjega kif pajjiżna għamel qabżiet kbar u llum onorat li jservi ta’ mudell għal oħrajn. F’kuntest din ji, hu saħaq li fadal x’naqdfu biex persuni LGBTIQ+ madwar id-dinja jgawdu minn drittijiet ċivili u l-ħtieġa li dawn ikollhom id-dinjità u d-drittijiet funda mentali tagħhom imħarsa.

Dr Abela saħaq li, fl-aspett ta’ dawn id-drittijiet, Malta hi stor ja ta’ suċċess, għax semgħet ukoll il-vuċijiet ta’ kulħadd.

Laqgħa oħra importanti in dirizzata mill-Prim Ministru kien is-summit dwar l-edukazz joni, fejn il-mexxejja ta’ diversi pajjiżi tkellmu dwar l-impenn tagħhom biex jittrasformaw l-edukazzjoni sal-2030.

“Il-Gvern Malti hu kommess li jkompli jilħaq il-miri tiegħu fl-edukazzjoni u li jsegwi l-im plimentazzjoni tagħhom bilgħan li jħallu aktar riżultati pożittivi sa tmien snin oħra. L-edukazzjoni f’pajjiżna hi waħ da inklużiva minn kull aspett,

Il-gwerra fl-Ukrajna, m’affarijiet oħrajn, wasslet għal sfreġju sħiħ fl-ekonomija globali, u xi kultant l-aktar ħaġa faċli tkun li wieħed iċedi bl-effetti negattivi li jħoss. Għaldaqstant importanti li l-Prim Ministru tenna li Malta hi favur iċ-ċittadini Ukreni, li huma innoċenti, u kontra kull tattika millaggressuri biex jeskalaw il-kunflitt. Jawgura tajjeb ukoll li ħabbar li, fil-Kunsill tas-Sigurtà, Malta se terġa’ timbotta fuq it-theddida tat-tibdil fil-klima.

għax tiffoka fuq li nipprovdu aċċess ugwali lil kulħadd. Kull wieħed minna għandu jpoġġi l-aċċess għal edukazzjoni ta’ kwalità bħala prijorità,” qal Abela.

Hu rrefera għall-politika nazzjonali tal-inklużjoni li qed tiġi implimentata f’pajjiżna fa vur aktar miżuri. “Investejna wkoll fl-infrastruttura diġitali biex nassiguraw li l-istudenti jkollhom aċċess għal edukazz joni diġitali ta’ kwalità. L-im penn tagħna se jibqa’ li nkom plu ninvestu fil-pjattaformi diġitali u noffru l-aqwa riżorsi edukattivi,” saħaq il-Prim Min istru. “Bħala membru elett talKunsill tas-Sigurtà (tal-ĠM), Malta se tpoġġi bħala prijorità l-litteriżmu filwaqt li se tkom pli taħdem biex tħares id-dritt għall-edukazzjoni.”

Fi New York il-Prim Ministru kellu wkoll għadd ta’ laqgħat bilaterali ma’ kapijiet tal-istat u tal-gvern bil-għan li jissaħħu r-relazzjonijiet ma’ Malta. Fost dawn, hu ltaqa’ mal-President tar-Repubblika tal-Jemen, Ra shad Mohamed Ali Al-Alimi, bid-diskussjoni tiffoka fuq ir-rwol ta’ Malta fil-Kunsill tas-Sigurtà s-sena d-dieħla. IlPrim Ministru Malti qal li pajjiż na jappoġġja l-isforzi ta’ paċi mmexxija mill-ĠM fil-Jemen, u enfasizza l-ħtieġa li l-partijiet kollha, inklużi ċ-ċittadini talpajjiż, jidħlu fi proċess inklużiv lejn il-paċi u l-istabbiltà.

F’laqgħa mal-President tar-Repubblika tal-Ekwador, Guillermo Lasso Mendoza, ilPrim Ministru tenna li ż-żewġ pajjiżi għandhom jaħdmu flimkien bħala membri elet ti tal-Kunsill tas-Sigurtà bejn l-2023 u l-2024.

Mal-President tal-Ghana, Nana Addo Dankwa Akufo-Ad do, ġew enfasizzati r-rabti et b’saħħithom bejn iż-żewġ pajjiżi, partikolarment f’oqsma bħall-kummerċ u t-turiżmu, tant li ġiet indirizzata wkoll il-possibbiltà li jkun hemm titji riet diretti bejniethom.

Il-Prim Ministru wkoll iffir ma ftehim mal-Prim Ministru tal-Antigua u Barbuda, Gaston Browne, li għandu jwassal biex l-Aġenzija għall-Enerġija u l-Il ma ta’ pajjiżna tassisti lill-pajjiż fil-Karibew biex iżid il-kapaċità tiegħu fl-immaniġġjar aħjar tar-riżorsi skarsi tal-ilma.

Dan il-ftehim jimplimenta dikjarazzjoni li l-Prim Ministru kien għamel waqt il-COP26 fi Glasgow fl-inizjattiva Maltija, “Island for Islands”, biex tgħin gżejjer żgħar li għadhom qed jiżviluppaw ħalli jegħlbu sfidi relatati mat-tibdil fil-klima.

Id-delegazzjoni, li akkum panjat lill-Prim Ministru, kie net ukoll involuta f’għadd ta’ laqgħat.

Id-Deputat Prim Ministru Chris Fearne mexxa laqgħa dwar ir-reżistenza tal-anti mikrobji (AMR) fejn qal li “hu inkoraġġanti l-fatt li qed nid diskutu dan is-suġġett fuq liv ell globali, u li qed intellgħuh b’mod konsistenti fuq l-aġenda ta’ diversi laqgħat prominenti, madankollu dan l-entużjazmu għandu jiġi rifless fl-urġenza u l-impenn li bihom nattakkaw din l-isfida.”

L-AMR, li fl-2016 ġiet uffiċ jalment rikonoxxuta bħala theddida globali b’dikjarazzjoni politika tal-Assemblea Ġenera li tal-ĠM, tikkontribwixxi għal madwar ħames miljun mewta fis-sena, u tolqot l-aktar lillpajjiżi bi dħul baxx u medju. Fil-fatt, il-mexxejja esprimew it-tħassib tagħhom, li jekk ma tittiħidx azzjoni preventiva ser ja u konġunta b’mod imminen ti, jaf naslu f’punt fejn il-mediċi ni ma jkunux jistgħu jikkuraw l-infezzjonijiet fil-bnedmin, an nimali u pjanti.

Fl-intervent li għamel il-Min istru għall-Affarijiet Barranin u Ewropej u l-Kummerċ Ian Borg waqt il-laqgħa tal-Ministri tal-Affarijiet Barranin tal-Unjoni Ewropea, hu qal li “bħala pajjiż nemmnu bis-sħiħ fil-prinċipji tal-ĠM u aktar minn hekk bħala membri tal-Kunsill tas-Sigurtà

tagħha kommessi li nkomplu nimbuttaw ’il quddiem il-valuri tal-paċi u tas-sigurtà.”

Fl-2023 Malta u Franza, li hi membru permanenti, se jkunu l-uniċi vuċijiet mill-UE fuq il-Kunsill tas-Sigurtà.

Il-Ministru Borg qal li Mal ta tinsab impenjata b’ħidma li se tara li tkompli tingħata l-għajnuna kollha umanitarja meħtieġa biex id-drittijiet ta’ tfal affettwati minn konflitti armati jkomplu jkunu protetti u mħarsa. Huwa qal li Malta se tibqa’ tisħaq favur il-paċi u fa vur l-għajnuna umanitarja.

B’messaġġ pożittiv favur l-għaqda u l-paċi, il-Ministru Borg sostna li l-komunità in ternazzjonali ma tistax tonqos milli tipproteġi lit-tfal f’żoni ta’ konflitt madwar id-dinja, inklużi tfal b’diżabilità, tfal li jeħtieġu kura medika urġenti kif ukoll tfal li jiġu sforzati jit ilqu minn djarhom u dawk re fuġjati.

Sadanittant, Malta kellha di versi laqgħat bilaterali fil-marġni tas-77 sessjoni tal-Assem blea Ġenerali, bi preparament għas-siġġu li se tkun qed tok kupa fil-Kunsill tas-Sigurtà kif ukoll biex jiġu esplorati modi kif tissaħħaħ il-koperazzjoni bilat erali kemm fuq livell politiku kif ukoll ekonomiku.

Il-Ministru Borg qal li l-van taġġ ta’ fora ta’ dan it-tip hu li tkun tista’ tiltaqa’, tiddiskuti u tibni relazzjonijiet importanti ma’ pajjiżi differenti li għand hom interess f’Malta. Hu qal li kien pożittiv ferm jisma’ l-ħsibi jiet pożittivi u l-entużjażmu li bih numru ta’ kollegi jħarsu lejn pajjiżna u l-kontribut li jista’ jof fri waqt it-terminu tiegħu fuq il-Kunsill tas-Sigurtà.

Hu ltaqa’ f’laqgħat bilaterali mal-Ministri tal-Affarjiet Bar ranin tal-Qatar, tal-Ġappun, tal-Indja, taċ-Ċina, tal-Eġittu, tal-Libja, tal-Marrokk, tal-Alġe rija, tas-Serbja, tal-Etjopja, tal-Ġordan, tal-Palestina u ta’ Kiribati, waqt li kellu taħdi

INGRAM BONDIN, President, Assoċjazzjoni tar-Ramblers

tiet ukoll mal-Ambaxxatriċi Amerikana għall-ĠM, mas-Seg retarji Ġenerali tal-Lega talIstati Għarab u tal-Kunsill tal-Koperazzjoni tal-Gulf kif ukoll mas-Segretarju tal-Istat Żvizzeru.

Kienet impenjata wkoll mart il-Prim Ministru, Lydia Abela li, fil-binja ta’ Microsoft, tkellmet dwar l-importanza tal-ugwal janza bejn is-sessi fl-oqsma tas-suġġetti xjentifiċi, imsejħa STEM. Fuq stedina tal-Aspire Artemis Foundation, is-Sinjura Abela qalet li jeħtieġ li nkomp lu nsibu modi biex navvanzaw b’mod tajjeb l-opportunitajiet ugwali fost l-istudenti li jagħż lu li jkomplu jistudjaw dawn is-suġġetti, partikolarment il-bniet u t-tfajliet.

“Irridu nagħmlu dan biex inħaffu l-innovazzjoni mad war id-dinja,” stqarret Dr Abe la, filwaqt li semmiet għadd ta’ eżempji fejn is-suġġetti STEM kontinwament qed jgħinu biex jindirizzaw sfidi globali kon temporanji. Hi qalet ukoll li “rridu naraw iżjed nisa f’dawn l-oqsma li jkunu determinati u kapaċi jindirizzaw kwistjoniji et globali bħat-tibdil fil-klima, l-inugwaljanza tar-riżorsi, l-is fidi ekonomiċi u l-prevenzjoni tal-mard, fost oħrajn. Dan nist għu nagħmluh billi nħajru iżjed tfajliet jagħżlu din il-karriera li twassalhom jiżviluppaw soluzz jonijiet effettivi.”

Fi tmiem id-diskors tagħha, hi għamlet referenza għal kis biet li qed jagħmel pajjiżna f’dan il-qasam, partikolarment bir-rikonoxximent ta’ diversi studenti f’livell Primarju li dan l-aħħar ikklassifikaw fl-ewwel post f’kompetizzjonijiet globali f’suġġetti xjentifiċi.

Il-Prim Ministru u martu wkoll iltaqgħu mal-President Amerikan Joe Biden, waqt li lbieraħ Dr Abela kellu laqgħa mas-Segretarju Ġenerali talĠM António Guterres li awgura lil Malta għas-sentejn li ġejjin fil-Kunsill tas-Sigurtà.

Min-naħa tagħna nilqgħu l-enfasi li l-Prim Ministru Robert Abela għamel dwar it-tibdil fil-klima waqt id-diskors tiegħu. B’mod partikolari l-fatt li qal li se juża l-influwenza ta’ pajjiżna fil-Kunsill tas-Sigurtà tal-Ġnus Magħquda biex, f’din il-kwistjoni globali, tinżamm il-mira ffissata tal-għoli tat-temperatura għal taħt il-1.5ºC u biex jitħarsu l-oċeani tad-dinja.

Żewġ każi minn bosta b’periklu serju f’postijiet ta’ kostruzzjoni li l-OHSA tiffaċċja ta’ kuljum

MAL-2,000 SPEZZJONI XHUR MILL-OHSA

Xaftijiet u turġien miftuħin u bla lqugħ, gallariji bla ċnut, cables u wires taddawl mikxufin u esposti għall-elementi, nuqqas ta’ użu ta’ safety boots jew har ness, scaffoldings mhux siguri, ħbula mikula jew fallakki antiki u maqsumin. Minkejja kampanji u tisħiħ ta’ liġijiet, dawn sfortunatament huma l-aktar każi li jiltaqgħu magħhom ta’ kuljum l-ispet turi tal-Awtorità għas-Saħħa u s-Sigurtà fuq il-Post tax-Xogħol (OHSA).

Dawn huma wkoll iċ ċirkostanzi li jik kontribwixxu għall-aktar inċidenti fuq il-postijiet tax-xogħol, b’mod partikolari fis-settur tal-kostruzzjoni. Il-waqgħat mill-għoli, li ta’ spiss iwasslu anke għal imwiet traġiċi jew korrimenti serji, is eħħu proprju minħabba nuqqas ta’ ħsieb bħal fil-każi msemmija

Matul l-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena, uffiċjali mill-OHSA għamlu xejn inqas minn 2,177 spezzjoni f’postijiet tax-xog ħol differenti kemm waqt il-ħin tax-xog ħol kif ukoll aktar tard matul il-ġurnata jew fi tmiem il-ġimgħa.

Dawn l-ispezzjonijiet kienu jvarjaw minn intrapriżi micro sa dawk kbar fis-settur tal-manifattura, kostruzzjoni kif ukoll tas-servizzi, fost oħrajn. Bħal ma dejjem ġara, matul l-ispezzjonijiet, l-uffiċjali ħarsu lejn numru ta’ affarijiet fl-attività tax-xogħol li kienet qed issir u ħadu azzjoni skont il-livell tar-riskji li jkun hemm.

Wara l-ispezzjonijiet, l-uffiċjali kell hom ukoll kważi 400 laqgħa privata ma’ min hu responsabbli mis-saħħa u mis-sigurtà fil-post tax-xogħol par tikolari biex jiddiskutu temi relatati mal-ispezzjoni.

F’sitwazzjonijiet fejn il-periklu hu sinifikanti, iżda mhux għoli, jinħarġu avviżi għal titjib (improvement notices),

li jagħtu struzzjonijiet lil min iħaddem biex jirrimedja s-sitwazzjoni f’perjodu ta’ żmien raġonevoli. Bejn Jannar u Ġun ju li għaddew inħarġu 357 minn dan ittip ta’ avviż.

F’403 postijiet tax-xogħol, li ġew spezzjonati, il-perikli preżenti tqiesu serji biżżejjed li setgħu potenzjalment jikkawżaw mewt jew ħsara fiżika serja. Għaldaqstant f’dawn il-każi, l-uffiċja li tal-OHSA ħarġu ordnijiet biex l-atti vitajiet tax-xogħol jieqfu mill-ewwel sakemm is-sitwazzjoni tiġi rimedjata.

Dawn il-każi jkomplu jiġu segwiti biex jiġi żgurat li l-postijiet tax-xogħol jiġu konformi mar-regolamenti, waqt li jinħarġu multi amministrattivi jew jinbdew proċeduri ġudizzjarji ladarba l-investigazzjonijiet tal-OHSA jiġu finalizzati.

Aktar minn €100,000 f’multi

Jirriżulta li matul l-istess perjodu, 253 entità jew individwu nħarġulhom multi amministrattivi għal ksur tal-leġiżlazz joni relatata matul ix-xhur preċedenti, b’valur li jaqbeż ftit aktar il-€100,000. Inbdew ukoll proċeduri legali fil-Qorti f’74 każ individwali.

L-aktar nuqqasijiet komuni li jiltaqgħu magħhom l-uffiċjali huma n-nuqqas ta’ dispożizzjonijiet biex jipprevjenu waqgħat mill-għoli, project supervisors tas-sit tal-kostruzzjoni li ma jaderixxux mal-prinċipji ġenerali tal-prevenzjoni tas-saħħa u s-sigurtà u klijenti tas-sit tal-kostruzzjoni li ma jsegwux ir-rakko mandazzjonijiet tal-project supervisors.

F’dan iż-żmien, l-OHSA vverifikat ukoll 2,466 rapport ta’ eżaminazzjoni ta’ tagħmir u 951 formola ta’ notifika ta’ kostruzzjoni, fost oħrajn.

Waqt li din il-ġimgħa l-OHSA ħarġet stqarrija biex tappella lil min iħaddem li jiżgura li l-lantijiet tax-xogħol ikunu siguri fl-isfond tal-bidla tal-istaġun, b’avviżi ta’ xita qalila u rjiħat qawwija, il-Ministru għax-Xogħlijiet Pubbliċi u tal-Ippjanar Stefan Zrinzo Azzopardi fuq Facebook għamel mistoqsija bl-iskop li jqanqal aktar kuxjenza favur is-saħħa u s-sigurtà fil-post tax-xogħol, b’mod par tikolari fejn tidħol il-kostruzzjoni.

“Kurżità… Meta tqabbad lil xi ħadd jagħmillek biċċa xogħol, tistaqsi x’mez zi ta’ saħħa u sigurtà (health and safety) ikun se juża għalih u għall-ħaddiema tiegħu?” staqsa l-Ministru.

Filwaqt li bosta daħlu jikkummentaw, qamet diskussjoni interessanti u matu ra dwar l-għarfien tar-responsabbiltaji et u l-obbligi legali tas-sidien tas-siti jew postijiet li għalihom ikunu kkummiss jonaw ix-xogħlijiet.

Ikkummentat ukoll l-Awtorità re sponsabbli li qalet, fost oħrajn, li “fejn tidħol kostruzzjoni, li bħala attività tin kludi wkoll xogħol ta’ manutenzjoni fuq bini eżistenti, il-klijent ukoll għandu obbligi legali fejn jidħlu s-saħħa u s-sig urtà … biex nagħtu eżempju, meta sid ta’ dar jitlob għall-offerti għal xogħol li jkollu bżonn, jista’ jagħti l-każ li l-irħas offerta tkun hekk, għax ma jkunux se jittieħdu l-miżuri kollha neċessarji biex ikunu protetti l-ħaddiema. Biex ma jsirx hekk u biex il-klijent ma jinżammx responsabbli għan-nuqqasijiet li jista’ jkun hemm, jew, agħar minn hekk, ma jkunx investigat f’każ ta’ inċident, il-kli jent għandu l-obbligu legali li jassigura ruħu li lil min se jqabbad, ikun se jieħu l-miżuri kollha.”

Aktar tagħrif jinstab fuq il-paġna ta’ Facebook tal-OHSA Malta.

Tkompli minn paġna 1

F’korrispondenza b’ton ta’ theddid, mibgħuta lill-Awtorità immedjatament kif tħabbret id-data tal-Baġit, joħroġ ċar ħafna kif din id-darba l-Kap Nazz jonalista jrid iwaqqaf dak li sar għal bosta snin, inkluż fi żmien Gvernijiet Nazzjonalisti passati.

Fil-fatt, kieku l-Awtorità jkollha ċċe di għal din it-talba, tkun qed toħloq preċedent li qatt m’eżista bħalu f’pajjiż na. Saħansitra dan it-tip ta’ tagħrif jin għata wkoll fuq stazzjonijiet ta’ servizz pubbliku f’pajjiżi oħrajn, hekk kif iċ-ċit tadin għandu jkun mgħarraf b’dak li jolqot lilu direttament.

Fl-ittra ta’ żewġ paġni, Grech għamel sforz iddisprat biex jagħmel l-argu ment tiegħu tant li qagħad jispjega li “tinħoloq kriżi Kostituzzjonali f’każ li l-Gvern jitlef il-maġġoranza ta’ mqar vot wieħed imressaq minnu.” Ma na qasx milli mbagħad jhedded b’artikli tal-liġi, li skont hu jkunu qed jinkisru jekk ma jsirx kif irid hu.

Bernard Grech irid jagħti l-impressjoni li hu xi ġellied li l-PN ma jistax jgħaddi mingħajru u insista li jkun hu li jiffirma l-ittra minflok is-Segretarju Ġenerali

Michael Piccinino

L-imkejjen tagħna fil-Partit Nazzjo nalista spjegaw li Grech għamilha ċara li jrid ikun hu li jiffirma l-ittra lill-Aw torità u mhux, kif jiġri s-soltu, is-Segre tarju Ġenerali, pożizzjoni llum okkupa ta minn Michael Piccinino.

“Irid jagħti l-impressjoni li hu xi ġel lied li l-PN ma jistax jgħaddi mingħaj ru. Għax jaf li għad għandu l-inkwiet. Għaddiet l-elezzjoni. Sofra l-ikbar tel fa elettorali u ddeċieda li jibqa’ kollox l-istess. L-istess kampanji fuq l-istess suġġetti u jilmenta dwar kollox, min flok jipproponi alternattivi. Mank idea ġdida,” qalulna s-sorsi tagħna.

Sadanittant, it-tħejjijiet għall-Baġit jinsabu fl-aqwa tagħhom bil-Gvern jip pubblika d-Dokument ta’ Qabel il-Baġit u bħalissa għaddejja konsultazzjoni dwaru. Quddiem kriżi internazzjonali, il-Gvern ħa miżuri mingħajr preċedent biex jgħin lin-negozji u lill-familji.

Miżuri li Bernard Grech ma jiħux gost jisma’ dwarhom u minflok jinfexx jgħajjar lill-Gvern bħala wieħed xħiħ.

SERVIZZI B’XEJN TA’ KURA MENTALI LIL

IŻJED MINN 1,660 PERSUNA SA LULJU

Kitba ta’ TRISCHIA FALZON

Minn Jannar sa Lulju ta’ din is-sena, aktar minn 1,660 per suna għamlu użu mis-servizzi ta’ saħħa mentali fil-komunità, offruti f’sitt ċentri ta’ riabili tazzjoni madwar Malta, li qegħ din f’Raħal Ġdid, fiż-Żejtun, f’Ħal Qormi, f’Bormla, fil-Fur jana u fl-Imtarfa.

F’dawn iċ-ċentri jiġu offru ti sessjonijiet individwali jew f’forma ta’ gruppi, minn occu pational therapists jew care workers li jgħinu persuni bi sfidi mentali u jiggwidawhom biex ikunu indipendenti.

Min jagħmel użu mis-ser vizzi, isirlu assessjar biex ikunu magħrufin l-abbiltajiet tiegħu u l-għanijiet li jrid jilħaq, bħal pereżempju li wieħed isib imp jieg, li juża t-trasport pubbliku b’mod indipendenti, li jitgħal lem isajjar u jnaddaf.

Fiċ-ċentru ta’ Raħal Ġdid, tkellimna ma’ Paul Buha giar, missier ta’ żagħżugħ blawtiżmu u bl-ADHD, li ħass li ibnu kellu bżonn aktar indipen denza.

“Dik hi xi ħaġa li dejjem ridt inrawmu li jkun indipenden ti, allura rajt li ladarba hawn dan is-servizz, ersaqt hawn biex jgħinuh, għax wara kollox m’iniex etern u ’l quddiem irid jaqdef għal rasu,” qalilna Buha giar, waqt li żied li, permezz ta’ dawn is-sessjonijiet, ibnu qed jiżviluppa ħiliet li mhux biss jgħinuh fl-immedjat, imma jservu tul ħajtu.

Missier ta’ żagħżugħ bl-awtiżmu u bl-ADHD jixhed kambjament u riżultati pożittivi bl-għajnuna tal-professjonisti f’sitt ċentri speċjalizzati madwar il-pajjiż

jiġi biex ikollu xi relazzjoni,” kompla Buhagiar.

Professjonisti li jaħdmu fisservizz tas-saħħa mentali fissaħħa pubblika jistgħu jirrefe ru lill-pazjenti biex jagħmlu użu minn dawn is-servizzi. Adulti bi sfidi mentali jistgħu wkoll jesprimu x-xewqa tagħhom mal-professjonisti biex jibdew jieħdu dan is-servizz.

Is-sessjonijiet isiru darba f’ġimgħa u dejjem mal-istess professjonist, biex anke tin bena relazzjoni ta’ fiduċja bejn l-individwi u l-professjonisti. Il-professjonisti li jagħtu dawn is-servizzi jaħdmu ma’ persuni oħrajn fil-qasam tas-saħħa mentali u entitajiet fil-komu nità, bħall-parroċċi, kunsilli lokali u għaqdiet mhux gover

nattivi.

“Fis-sessjonijiet jitkellmu dwar affarijiet bħal self-care, li hi importanti, għax huma ħafna drabi ma jagħtux kas iddehra tagħhom u l-immaniġġ jar tal-flus, fost oħrajn. Issa qed jitfarfar u għandu bżonn jagħmel użu tajjeb mill-flus, jit għallem isajjar u jnaddaf. Dawn huma ħiliet li jiġi bżonnhom

meta jiġi biex jgħix waħdu,” kompla l-missier.

“Rajna kambjament ukoll kemm fil-mod kif jirrelata magħna u mal-familja u anke ma’ sħabu, speċjalment massess femminili, li hu importanti għalih għal quddiem. Dan kien iħares lejn it-tfajliet b’mod dif ferenti ħafna minna u din żgur li se tgħinnu ’l quddiem meta

Paul ħeġġeġ lil ġenituri bħa lu, li għandhom tfal bi sfidi mentali, biex jersqu ’l quddi em u jieħdu dan is-servizz bla ħlas. “Meta niltaqa’ ma’ ġenitu ri li għandhom uliedhom bħal tiegħi, nissuġġerilhom kemm hu importanti li jibbenefikaw minn dawn is-servizzi li hawn ħafna minnhom, imma ħafna drabi mhux kulħadd ikun jaf bihom. Minħabba l-progress li qed nara fit-tifel, ċertament nissuġġerixxi u nirrakkoman dahom,” ikkonkluda hu.

Fiera dwar il-video gaming u l-esports, imsejħa Playcon, se tkun qed tiġbor taħt saqaf wieħed stakeholders prinċipali fiż-żewġ set turi bejn it-3 u s-6 ta’ Novembru li ġej fl-Malta Fairs & Convention Centre (MFCC) f’Ta’ Qali.

Fit-tnedija tal-avveniment, il-Ministru għall-Ekonomija, il-Fon di Ewropej u l-Artijiet, Silvio Schembri, fakkar kif fl-2019 Malta nediet strateġija dwar il-video game development u l-esports, żewġ niċeċ ekonomiċi ġodda b’potenzjal kbir għal pajjiżna.

“Illum dawn l-industriji jinsabu madwarna. Għandna tourna ments kbar tal-esports li qegħdin jittellgħu f’pajjiżna, inkluż l-ESL Pro-League Tournament li għaddej bħalissa. Fil-qasam tal-video gaming fl-aħħar ġimgħat rajna wkoll kif il-kumpanija internaz zjonali Keyworlds Studio se tkun qed tiftaħ uffiċċju lokali, waqt li l-inkubatur Basecamp beda jospita kumpaniji kemm lokali kif ukoll internazzjonali fil-qasam. Illum qegħdin f’pożizzjoni li naqt għu l-frott ta’ dik l-istrateġija. Industrija b’opportunitajiet sbieħ ta’ impjieg biex iż-żgħażagħ tagħna jiffjorixxu fiha,” tenna l-Min istru.

Qabel it-tnedija ta’ Playcon, ġiet inawgurata uffiċjalment “The Link”, sala ġdida għall-konferenzi u avvenimenti mgħammra bil-faċilitajiet kollha neċessarji biswit l-uffiċċju tal-Malta Busi ness Registry (MBR) u Gaming Malta.

L-Awtorità tal-Ippjanar (PA) qed tistieden partijiet interessati biex jipparteċipaw f’din l-espressjoni ta’ interess għal kiri temporanju ta’ uffiċċji f’Malta. Id-dokument ta’ Espressjoni ta’ Interess jista’ jitniżżel mill-websajt tal-Awtorità fuq il-link li ġej: http://www.pa.org.mt/en/expression-of-interests.

L-offerti għandhom jiġu depożitati fil-kaxxa tal-Proposti tal-Awtorità fil-Furjana sal-Ergħba, 5 ta’ Ottubru 2022 qabel l-10:00.

Kull talba għal kjarifiki dwar din l-Espressjoni ta’ Interess għandha tiġi indirizzata lid-Direttur tas-Servizzi Korporattivi fuq l-email tenders@pa.org.mt sa mhux aktar tard sal-Ħamis 29 ta’ Settembru 2022 qabel it-23:59. Sottomissjonijiet tard jew mhux kompluti ma jiġux ikkunsidrati.

Nissuġġerixxi lil ġenituri oħrajn li għaddejjin mill-istess diffikultajiet biex jibbenefikaw minn dawn is-servizzi

In-Notte Bianca se tirritorna fil-Belt Valletta s-Sibt li ġej, wara nuqqas ta’ sentejn minħabba l-pandemija tal-COVID-19, u fost l-attrazzjonijiet prinċipali li jiġbdu folol kbar lejha fis-serata nsibu l-Berġa ta’ Kastilja, li se tkun qed terġa’ tiftaħ il-bibien tagħha għall-pubbliku inġenera li. Din hi opportunità unika fejn kulħadd jista’ jidħol u japprezza din il-binja unika fejn, minbar ra li hi ġawhra arkitettonika bi storja twila, fiha tinsab loka lizzata t-tmexxija ċentrali talpajjiż

Għal din l-okkażjoni wkoll se tiġi ppubblikata kollezzjoni inter essanti dwar il-binja tal-Berġa ta’ Kastilja, li din is-sena qed tiċċelebra wkoll il-50 sena tagħha bħala s-sede tal-Uffiċċju tal-Prim Ministru. Il-pubb likazzjoni, b’ħafna tagħrif u kurżitajiet matul iż żminijiet, tingħata b’xejn lil dawk li jżuru l-binja unika.

Minbarra l-okkażjoni għal ħafna li jaraw il-Berġa minn ġewwa, bis-swa li u d-dekorazzjonijiet kollha tagħha, fis-Sala prinċipali magħrufa bħala “tal-Ambaxxaturi”, se tkun qiegħda tit tella’ wirja minn Heritage Malta b’arti fatti marbutin mal-istorja ta’ pajjiżna. Għall-ewwel darba wkoll waqt dan l-av veniment, se jkun hemm ukoll materjal

viżiv fl-istess Berġa għal aktar għarfien lill-viżitaturi.

Jekk tixtieq tara mill-qrib il-binja tal-Uffiċċju tal-Prim Ministru, tkun taf aktar fuq il-ħidma li ssir fi ħdanha llum, iżżur il-wirja storika ta’ Heritage Mal ta u anke tikseb kopja tal-imsemmija pubblikazjoni, fost oħrajn, is-Sibt li ġej int mistieden timxi parti minn din l-is torja mis-6:00 p.m. ’il quddiem.

Minbarra hekk, in-Notte Bianca se tkun qed terġa’ ddawwal il-Belt għal lejla ta’ divertiment li tolqot il-gosti ta’ kulħadd, bħal kull edizzjoni. B’diversi avvenimenti għall-famil ja kollha li jinkludu mużika, żfin, installazzjonijiet u teatru, fost ħaf na aktar.

Fit-tnedija tal-programm tasserata aktar kmieni dan ix-xahar, Annabelle Stivala, Kap Eżekuttiv ta’ Festivals Malta, kienet qalet li “l-Belt se jkollha xi ħaġa għaddejja f’kull rokna, bil-palk prinċipali fi Pjazza San Ġorġ, prestazzjonijiet li jimxu mat-toroq, palk ta’ mużika alternattiva fi Ġnien Laparelli u in stallazzjoni interessanti fi Pjazza Tri toni, li żgur se tqajjem nostalġija għax se naraw diversi karozzi tal-linja antiki esibiti b’mod mhux tas-soltu.” L-attivitajiet mifruxin mal-kapitali se jinqasmu f’diversi rotot, fosthom dik għat-tfal b’attivitajiet li jibdew mill4:00 p.m., oħra tal-mużika, li tinkludi ġeneri varjati, bħal Jazz, Blues, Pop, Rock, rotta klassika, rotta tat-teatru, rotta taż-żfin u rotta alternattiva, li se toffri mużika etnika.

Għal aktar tagħrif dwar il-programm tan-Notte Bianca ta’ din is-sena, tista’ żżur is-sit elettroniku uffiċjali (www. festivals.mt/nb).

IMMANIĠĠJAR TAL-FLUS MINN ETAJIET ŻGĦAR

Il-pjattaforma edukattiva ĠEMMA tkompli tiġġedded biex kulħadd ikun kapaċi jieħu d-deċiżjonijiet tiegħu

“Build your Future, Be Smart about Money” hi tema ġdida mnedija bħala parti mill-inizjattiva magħru fa bħala “ĠEMMA”, pjattaforma diġitali mmirata biex tgħin u tedu ka l-familji dwar it-tħaddim tal-flus. It-tema għal din is-sena ddur malkunċett ta’ tfaddil tal-flus minn etajiet żgħar, fejn it-tfal ikollhom aktar għarfien dwar l-importanza u l-valur tal-flus, infiq b’kontroll u sostenibbiltà, fost oħrajn.

It-tfal fl-iskejjel f’Malta u Għaw dex se jingħataw l-opportunità joħolqu materjal edukattiv li jinklu di tpinġija u kitba li tippromwovi ideat innovattivi ta’ tfaddil u imma niġġjar tal-flus, f’kompetizzjoni mif tuħa għall-iskejjel kollha, mill-Pri marja sas-Sekondarja.

L-għarfien finanzjarju hu parti integrali minn kull stadju tal-ħajja

Dettalji ngħataw mill-Ministru għall-Politika Soċjali u d-Drittijiet tat-Tfal Michael Falzon f’konferen za tal-aħbarijiet din il-ġimgħa fejn enfasizza dwar l-importanza ta’ edukazzjoni bikrija dwar is-suġġett.

“Irridu noħolqu kuxjenza u għar fien sa minn etajiet żgħar dwar l-importanza tat-tfaddil. Għal hekk qed ninżlu għal-livell tat-tfal u nwasslu l-informazzjoni b’mod addattat u li jinftiehem. Illum qed inniedu wkoll logo ġdid ta’ “ĠEM MA”, waqt li komplejna nġeddu u naġġornaw mhux biss id-deh ra, iżda anke noħolqu proġetti u eżerċizzji innovattivi fl-iskejjel tagħ na,” stqarr il-Ministru Falzon.

Kollox idur mal-kunċett li l-għar fien finanzjarju hu parti integrali minn kull stadju tal-ħajja, u għal hekk il-bżonn biex kull persuna jkollha l-ħiliet neċessarji ħalli tieħu d-deċiżjonijiet tagħha.

“ĠEMMA”, li hi aċċessibbli minn fuq is-sit gemma.gov.mt, qed tik kollabora wkoll ma’ diversi msieħ ba strateġiċi, bħall-Assoċjazzjoni tal-Kunsilli Lokali, banek u unjins li jirrappreżentaw lill-ħaddiema.

Infrastructure Malta bniet millġdid 128 triq residenzjali oħra fl-ewwel tmien xhur ta’ din is-sena, medja ta’ erba’ toroq fil-ġimgħa bħas-sena ta’ qabel.

Waqt żjara fi Triq il-Vitor ja, fil-Ħamrun, Infrastructure Malta spjegat li l-128 triq resi denzjali li bniet mill-ġdid bejn Jannar u Awwissu jammontaw għal madwar 27 kilometru oħra ta’ toroq b’infrastruttura ta’ kwalità ogħla. L-eluf ta’ familji li jgħixu f’dawn it-toroq jingħaq du ma’ dawk f’toroq oħrajn li l-aġenzija lestiet fit-tliet snin ta’ qabel, hekk kif il-programm nazzjonali għal toroq residenz jali aħjar f’Malta mifrux fuq seba’ snin issa jinsab fir-raba’ sena tiegħu.

Il-Ministru għat-Trasport, l-Infrastruttura u l-Proġetti Kapitali Aaron Farrugia spje ga li “mar-residenti u l-kunsilli rridu naraw kif noħolqu infra struttura għan-nies u li sservi l-ħtiġijiet tas-soċjetà. L-infra struttura jeħtieġ li ttejjeb ilkwalità tal-ħajja u tkun adatta ta għaż-żmien li qed ngħixu fih u għaż-żmien li ġej. Se noħolqu skemi biex kunsilli jkollhom inċentivi jinvestu f’active mo bility spaces fejn illum hu miksi bit-tarmak. B’dan l-in vestiment, qed naraw li nlestu lill-pajjiż b’infrastruttura mod erna u li tixraq għas-Seklu 21.”

F’dawn il-128 triq residenzjali l-aġenzija tal-Gvern żiedet jew bniet mill-ġdid 50 kilometru ta’ bankini u qiegħdet 80 kilomet ru ta’ servizzi ġodda għad-dis tribuzzjoni ta’ servizzi taħt l-art, li jinkludu pajpijiet tal-il ma, katusi tad-drenaġġ, katu si u kanali għall-ilma tax-xita, cables tal-elettriku u pajpijiet (ducts) għall-cables tal-inter

LESTI 128 TRIQ RESIDENZJALI MINN JANNAR SA AWWISSU

net u servizzi oħrajn tat-teleko munikazzjoni. Biex lestew il-bi ni mill-ġdid ta’ dawn it-toroq, il-kuntratturi tal-aġenzija użaw 73,000 tunnellata asfalt.

Kull fejn ikun meħtieġ fit-to roq li tkun qed tirranġa, Infra structure Malta qed tagħmel sistemi ġodda ta’ katusi u spra lli għall-ilma tax-xita. Fil-fatt, f’dawn l-aħħar tliet snin u nofs l-aġenzija żiedet aktar minn 53 kilometru ta’ katusi, kana li u spralli għall-ġbir tal-ilma tax-xita mit-toroq. Fl-istess waqt qiegħda tirranġa, tnaddaf

u ttejjeb sistemi tal-ilma tax-xi ta, li diġà jeżistu f’toroq oħrajn. Bħalma sar fis-snin preċe denti, uħud mit-toroq lokali li nbnew mill-ġdid din is-sena huma toroq ewlenin fil-qalba ta’ lokalitajiet differenti jew li jwasslu minn lokalità għal oħra.

Waħda minn dawn it-to roq li tlestew ftit tal-ġimgħat ilu hi Dawret il-Qalb Imqadd sa, it-triq li ddur max-xatt ta’ Birżebbuġa, mill-Bajja ta’ San Ġorġ sal-Bajja s-Sabiħa. F’din it-triq ta’ madwar 1.2 kilomet

ri, l-aġenzija investiet mal-€1 miljun inkluż fil-bini ta’ sistemi ġodda għall-ilqugħ tal-ilma tax-xita ħalli jingħaqdu ma’ oħrajn li għamlet is-sena l-oħra fi proġett ieħor madwar il-Bajja ta’ San Ġorġ, fl-istess inħawi.

L-aġenzija rnexxielha żżomm ir-ritmu tal-ħidma tagħha fit-toroq residenzjali u ttejjeb il-kwalità tagħhom fl-istess żmien li għadha qed twettaq għadd ta’ proġetti infrastrut turali kbar bħall-Kirkop Tun nels and Airport Intersection Project (KTAIP), il-Luqa Junc

tion Project, l-Imrieħel Under pass Project u l-Grand Harbour Clean Air Project fil-Port il-Kbir. Fl-istess waqt baqgħet għad dejja wkoll bit-titjib tat-toroq rurali u bi programm kontin wu ta’ tiswijiet u manutenzjoni f’ħafna toroq oħrajn.

L-investiment bla preċedent għat-titjib ta’ toroq residenzja li se jkompli bla heda fix-xhur li ġejjin, tant li Infrastructure Malta diġà għaddejja bil-bini mill-ġdid ta’ xi 120 triq oħra u xogħlijiet f’oħrajn se jibdew dalwaqt.

Dawret il-Qalb Imqaddsa f’Birżebbuġa, waħda mill-itwal toroq residenzjali mibnijin mill-ġdid din is-sena

STABBILTÀ U SOSTENIBBILTÀ

Din il-ġimgħa, il-Prim Ministru u Mexxej tal-Partit Laburis ta, Dr Robert Abela, ħabbar li l-Baġit għal din is-sena ser jinqara nhar it-Tnejn, 24 ta’ Ot tubru. Preżentement għaddej ukoll proċess ta’ konsultazz joni pubblika relatat mal-Baġit 2023 li ser jippreżenta l-Gvern.

Għadda u mar dak iż-żmien fejn kull darba li Gvern Naz zjonalista kien jippreżenta l-Baġit, kien iħalli l-poplu fuq ix-xwiek jistenna xi sorpriża b’impatt negattiv. Tajjeb li niftakru, għax xi kultant, ilkmamar tal-aħbarijiet hekk

imsejħa indipendenti f’pajjiż na jagħtuna l-impressjoni li pajjiżna nħall mit-tmexxi ja Nazzjonalista xi mijiet ta’ snin ilu, fejn f’mumenti meta d-dinja kienet għaddejja minn kriżi ferm iżgħar, ġew imposti numru ta’ miżuri ta’ awster ità li litteralment staġnaw ir-rota ekonomika ta’ Malta. Miżuri li minflok sostnew tk abbir ekonomiku, minflok ma wieżnu lill-batut, minflok ma kattru l-impjiegi, wasslu biex il-qgħad sploda għal livelli re kord, rażżnu l-investiment u qatlu kull tama ta’ fiduċ ja fil-komunità kummerċjali f’pajjiżna.

Tul dawn l-aħħar disa’ snin ta’ tmexxija Laburista, il-baġits ippreżentati dejjem nisġu tama li għada jkun aħjar. Baġits li kattru x-xogħol, fejn illum il-ġurnata qed nesper jenzaw l-inqas rata ta’ qgħad fl-istorja ta’ pajjiżna. Baġits li rawmu sens qawwi ta’ fiduċ ja mhux biss fost il-komunità kummerċjali iżda anke fost il-ħaddiema fejn ġew introdot ti numru rekord ta’ miżuri biex jitħarsu d-drittijiet tal-ħad diem fuq il-lant tax-xogħol.

Baġits li taw opportunitajiet ġodda lit-tfal u liż-żgħażagħ ta’ pajjiżna fejn sar investi ment fl-edukazzjoni, tkattru l-opportunitajiet u ssaħħew il-kundizzjonijiet tax-xogħol.

Ir-realtajiet li qed nesper jenzaw bħalissa, hekk kif elen kati mis-Segretarju Ġenerali tan-Nazzjonijiet Magħquda Antonio Guterres waqt is-77 Assemblea Ġenerali tan-Naz zjonijiet Magħquda, huma ta’ tħassib għal bosta. Hu għalhekk li dan il-Gvern im mexxi minn Dr Robert Abela qed jisħaq fuq l-istabbiltà u s-sostenibbiltà. Dan ser iseħħ b’mod speċjali fid-dawl tas-sit wazzjoni xejn pjaċevoli li qed tesperjenza d-dinja bħalissa primarjament frott il-gwer ra li għaddejja bħalissa bejn ir-Russja u l-Ukrajna.

Permezz tad-dokument ta’ qabel il-Baġit, il-Gvern diġà qed jibgħat messaġġ ċar li l-għan aħħari ta’ din l-ammin istrazzjoni f’dawn il-mumenti ta’ sfida huwa li tkompli tirren ja l-istabbiltà li tajna lil pajjiż na u dan sa minn Marzu 2020, meta pajjiżna, bħall-kumpla ment tad-dinja ffaċċja l-qilla

tal-pandemija. Fuq l-istab biltà rridu nkomplu nibnu l-inizjattivi l-ġodda li għandna għall-futur u l-għajnuna li rri du nibqgħu nagħtu lil dawk li jifilħu l-inqas.

Il-Gvern assigura li se jkom pli jissussidja l-prezzijiet tal-fuel, inkluż l-enerġija kif ukoll iż-żieda fil-prezzijiet talikel permezz ta’ injezzjoni ta’ €600 miljun.

Iżda l-Gvern Laburista mhux biss qed joffri serħan il-moħħ permezz ta’ dawn il-miżuri li ser jinċentivaw stabbiltà iżda qed jagħti garanzija li dawn il-miżuri jibqgħu fis-seħħ b’mod sostenibbli sakemm meħtieġ. Għax inutli wieħed jelenka numru ta’ miżuri li eventwalment ma jkunux prattiċi jew aktar minn hekk sostenibbli. U meta qed nit kellmu dwar miżuri, il-Prim Ministru qed jassigurana li dawn ser ikunu intiżi li jilħqu diversi setturi, ewlenin fosth om il-materja prima u l-prez zijiet fil-qasam tal-enerġija; żewġ setturi li żgur jolqtu lil kulħadd fil-laħam il-ħaj.

Għaldaqstant, il-poplu Malti jista’ jħares b’serenità lejn

L-GĦATX GĦALL-BIDLA

tibdel mhuwiex faċli, però sabiex inħejju lil uliedna għall-futur u għax-xogħlijiet tal-ġejjieni, huwa essenzjali li l-edukazzjoni offruta timxi pari passu maż-żminijiet. Għalkemm sar bosta tibdil, irridu nkomplu naħdmu biex nitbiegħdu mill-metodi tra dizzjonali li huma wisq iffu kati fuq is-sillabi, il-konte nut, il-karti u l-eżamijiet.

U xi ngħidu għal dawk li ma tantx iħobbu jistudjaw però huma tajbin f’xi sengħa partikolari? Qed nagħtuhom l-opportunitajiet adegwa ti biex huma wkoll ikollom iċ-ċans li jimxu ’l quddiem? Inħoss li wasal iż-żmien li nibdew inħarsu lejn metodi oħra ta’ assessjar, u biex dan ma jsirx kollu f’daqqa.

jekk verament irridu naraw bidla, din trid issir fl-isferi kollha. U għalhekk jekk sem mejt l-istudenti, ma nistax inħalli barra lill-għalliema.

id-data tal-24 ta’ Ottubru fejn hu ċert li għal darb’oħra, ilGvern Laburista ser ikun qed jippreżenta Baġit realistiku, b’għadd ta’ miżuri li jkomplu jixprunaw it-tkabbir ekono miku iżda fl-istess waqt isost nu lil dawk l-aktar fil-bżonn. Ir-ruħ soċjali ta’ dan il-Gvern tibqa’ tħabbat.

Tul dawn l-aħħar disa’ snin ta’ tmexxija Laburista, il-baġits ippreżentati dejjem nisġu tama li għada jkun aħjar

“Hemm ħeġġa kbira għall-bid la u l-progress, flimkien ma’ riżoluzzjoni għal azzjoni deċiżiva. Jekk nissuċċedu u nittrasformaw l-edukazzjoni, inkunu qed ninvestu fil-bid la għall-futur tagħna.” Hekk stqarr il-Prim Ministru Rob ert Abela waqt is-summit tal-Ġnus Magħquda dwar l-edukazzjoni fi New York.

Din hija t-triq ’il quddi em jekk verament irridu noffru l-aqwa edukazzjoni għal uliedna, u biex isir dan irid ikun hemm bidla kemm fis-sistema, kemm fl-istrut tura u kemm fil-kultura. Biex

Dan qed ibiegħed lill-istu denti tagħna mill-veru skop li titgħallem. L-edukazzjoni m’għandha qatt tfisser biss li tgħaddi mill-eżamijiet u l-kisba taċ-ċertifikati, iżda wkoll li twessa’ l-bagalja ta’ għarfien, tifhem il-ħtieġa ta’ ċittadinanza responsabbli u takkwista ħiliet li tuża għal ħajtek kollha.

L-enfasi żejda fuq l-eżami jiet qed toħloq ħafna stress, anki fost it-tfal tal-primar ja – u dan qed iwassal għal tagħlim bl-amment li aktarx jintesa ftit wara li jgħaddi l-eżami. Barra minn hekk, l-istudenti mhux jibqgħal hom ħin (u saħħa) biex jieħdu sehem f’attivitajiet ekstrak urrikulari jew fil-volontarjat wara l-ħin tal-iskola.

L-iskola għandha tkun dak l-ispazju li jimbotta l-kreat tività, il-mistoqsija, il-kri tika, ir-riċerka, il-lok ideali fejn wieħed iħossu liberu li jesprimi l-ideat u l-għar fien tiegħu bil-mezz li jħos su l-aktar komdu; fejn ittagħlim ma jkunx ta’ bilfors jew iddettat, iżda li wieħed jieħu pjaċir u jkun motivat li jsir jaf dejjem aktar. L-iktar ħaġa essenzjali però hija li l-iskejjel tagħna jkunu mhux biss komunità ta’ tagħlim akkademiku, iżda wkoll ilpost fejn wieħed isawwar il-karattru tiegħu; fejn l-is tudenti tagħna jibnu l-kun fidenza sabiex ikollhom per sonalità soda li twassalhom biex jilħqu l-aspirazzjonijiet tagħhom iktar ’il quddiem.

L-edukazzjoni hija katina u

L-ewwel nett nixtieq nara iktar rispett lejn l-għallie ma li jixirqilhom li jkunu stmati ta’ professjonisti li huma. Nixtieq li l-għallie ma jitħallew jużaw l-enerġi ja tagħhom kollha fuq ittagħlim u mhux fuq il-mili ta’ formoli u karti minħabba l-ħafna burokrazija eżistenti.

L-għalliema tagħna għand hom jitħallew liberi li jgħall mu lil uliedna billi jużaw il-kreattività tagħhom li ħafna drabi tiġi maħnuqa mis-sillabu li jrid jitlesta filħin sal-aħħar tas-sena akka demika. Kif digà sħaqt, għax l-għalliema huma profess jonisti nixtieq nara li jkunu involuti fit-tiswir tal-politika edukattiva. Huma l-esper ti, huma li jkunu fil-klassi u għalhekk importanti li jkunu involuti fid-deċiżjonijiet.

Fl-aħħar u mhux l-inqas, nixtieq nara fl-iskejjel tagħ na tmexxija soda, dik li bl-In gliż insejħulha ‘leadership’. Il-kapijiet tal-iskejjel tagħna

qed iqattgħu ħafna mill-ħin tagħhom magħluqin bejn l-erba’ ħitan tal-uffiċċju biex jirrispondu l-emails li ji rċievu, kif ukoll iridu jieħdu ħsieb l-immaniġġjar tal-is kola anke sempliċement jekk tinfaqa’ kanna tal-ilma.

Dan mhux qed iħalli lok fejn il-kapijiet tal-iskejjel jiffukaw fuq dak l-aktar li jgħodd, it-tagħlim. U għal hekk nara l-bżonn li fl-iskejj el tagħna jkun hemm kemm manager u kemm leader. L-ewwel wieħed li jieħu ħsieb l-immaniġġjar tal-iskola u l-ieħor li jieħu ħsieb li jittras forma l-iskola f’komunità ta’ tagħlim.

Il-bidla ssir biss jekk naħdmu lkoll flimkien u nkunu ambizzjużi u kuraġġużi li nimplimentawha. Irridu nrawmu fl-iskejjel tagħna s-sens ta’ komunità u ta’ ap partenenza, b’leaders b’viż joni ta’ teamwork u li jifhmu l-aspett uman biex b’hekk noffru lill-istudenti tagħna esperjenza li tmur lil hinn mill-kisba taċ-ċertifikati. Es perjenza edukattiva li ttejjeb l-għarfien u l-ħiliet, iżda fuq kollox, il-karattru.

Membru Parlamentari

ABIGAIL CAMILLERI

Ministru

CLINT CAMILLERI

NIPPROTEĠU LIT-TFAL MINN PRODOTTI PERIKOLUŻI

fri ż-żewġ elementi flimkien dwar il-qasam li fih tkun taħdem. Min-naħa tiegħu l-individwu huwa fl-inter ess personali tiegħu li jsegwi kull informazzjoni provduta u li jagħraf jużaha. Kif ukoll li jirrikorri għall-għajnuna li jidhirlu li jkollu bżonn.

x’għandu jagħmel. L-aspet ti edukattivi u informattivi huma mwaħħda flimkien.

ment Ewropew u tal-Kunsill tal-Ewropa.

Huwa fatt magħruf li l-eduka zzjoni, it-tfittxija u l-provvista tal-għarfien dwar kull suġġett taħt il-kappa tax-xemx huma l-aktar mezzi effettivi biex jinkisbu kemm il-benefiċċji tal-ħaġa kif ukoll iservu bħa la mezz preventiv u protettiv kontra kull forma ta’ periklu offrut mill-oġġett partikolari. Daqstant ieħor huwa fatt li dawn il-miżuri jikkumpli mentaw lil xulxin u li jekk uża ti tajjeb jikkontribwixxu mhux ftit għal kwalità ta’ ħajja aħjar ta’ kull individwu.

Huwa għalhekk li kull en tità, governattiva jew le, tof

Nagħti eżempju ta’ dan kol lu billi nirreferi għal ħidmet entità partikolari, l-Awtorità Maltija għall-Kompetizzjoni u għad-Drittijiet tal-Kon sumatur, fil-qosor magħrufa bħala MCCAA. Entità li x’ak tarx il-lenti pubblika fuq ħid mietha tkun l-aktar iffuka ta fuq dak kollu li jmiss ma’ prezzijiet u drittijiet tal-kon sumatur minn angolu ta’ pro tezzjoni. Imma ma jfissirx li ħidmet l-MCCAA tieqaf hemm, jew hija dik biss.

Il-protezzjoni lill-kon sumatur tvarja minn teħid ta’ passi biex ikun salvag wardjat u rimedjat id-dritt tal-konsumatur meta jista’ jkun hemm min ħalla impatt fuqu, għal miżuri preventivi biex ma jkunx hemm impatt negattiv. Miżuri edukattivi ta’ għarfien lill-konsumatur biex min-naħa tiegħu jkun jaf kif

B’konsistenza ma’ dawn iż-żewġ prinċipji l-MCCAA kompliet issaħħaħ is-sehem edukattiv tagħha biex tkun tista’ twassal informazzjoni importanti lill-konsumatur. L-MCCAA qiegħda tipprovdi l-għodda, il-mod, li biha l-kon sumatur ikun jaf x’għandu jistaqsi qabel jixtri prodott. Ikun jaf x’għandu jfittex fuq prodott partikolari. Ikun jaf x’informazzjoni għandu jfit tex fuq it-tikketti li jkollhom fuqhom il-prodotti, partiko larment fejn jirrigwardja l-qa sam tas-saħħa. Meta ngħid qasam tas-saħħa ma jfissirx biss ingredjenti fuq prodotti tal-ikel, imma prodotti li jvar jaw fl-użu tagħhom.

Eżempju tipiku ta’ ħidma riċenti ta’ din ix-xorta minnaħa tal-MCCAA kienet tirri gwardja l-ġugarelli. L-MCCAA applikat emendi fil-Leġiżla zzjoni dwar is-Sikurez za tal-Ġugarelli li tirregola l-ammont u t-tip ta’ sustanzi kimiċi permessi fil-ġugarel li. Emendi kif stipulati f’Di rettiva speċifika tal-Parla

LI TIŻRA’ TAĦSAD!

L-għan ta’ dawn ir-regoli huwa li tiżdied il-protezzjoni tat-tfal minn sustanzi li jħallu effetti negattivi fuq is-saħħa għax jistgħu jikkawżaw al lerġiji. Direttiva li telenka 55 sustanza allerġenika li l-użu tagħhom fil-ġugarelli huwa projbit jew ristrett fil-pajjiżi membri tal-Unjoni Ewropea. Qed insemmi din il-ħidma partikolari min-naħa tal-MC CAA bil-ħsieb li jkompli jit wassal il-messaġġ ta’ għarfien lill-ġenituri u lill-pubbliku in ġenerali biex inkunu konxji u attenti għad-dettalji li jkun hemm fuq il-kaxxi, fuq l-ippa kkjar, f’dan il-każ fejn jidħlu ġugarelli għax wisq naħseb li sfortunatament, x’aktarx, li din ikun l-inqas ħaġa li tingħata attenzjoni. Min-naħa l-oħra nammira bil-bosta, meta nkun għaddejja bix-xiri tiegħi mis-supermarkets, lillkonsumaturi li jkunu qegħ din jaqraw b’attenzjoni dak li jkun hemm fuq it-tikketti tal-prodotti partikolari.

Nerġa’ mmur lura għal ħidmet l-MCCAA fejn jidħlu ġugarelli. Din is-sena, biex

tassigura li fis-suq ikun hawn disponibbli biss oġġetti li jik konformaw mar-regolamen ti l-MCCAA kompliet saħħet is-sorveljanza u l-infurzar. Sa ftit tal-jiem ilu kienu twettqu aktar minn 100 spezzjoni fuq ġugarelli li b’riżultat tagħhom inħarġu 28 ordni biex jittieħ du azzjonijiet korrettivi xier qa dwarhom.

Ħidmet l-MCCAA tixref ukoll barra minn xtutna. Bejn is-sena 2021 u din is-sena l-MCCAA ngħaqdet ma’ awtor itajiet oħrajn minn 19-il Stat Membru differenti biex iwet tqu kontrolli fuq ġugarelli disponibbli madwar l-Unjoni Ewropea u jittieħdu l-miżuri fejn ġew identifikati nuqqa sijiet ta’ konformità. Ħidmet l-MCCAA ġiet rikonoxxuta mill-Kummissjoni Ewropea bħala l-aktar awtorità li seg wiet u ħadet azzjonijiet konk reti fuq prodotti mhux siguri. Għandna biex inħossuna kbu rin.

L-MCCAA hija dejjem di sponibbli għall-konsuma tur, li min-naħa tiegħu jis ta’ jirrikorri wkoll għas-sit elettroniku tagħha mccaa. org.mt.

Din il-ġimgħa, il-Prim Minist ru Robert Abela indirizza l-As semblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda fi New York, fejn kull sena jiltaqgħu l-mexxejja tal-193 stat membru. F’din il-pjattaforma internazz jonali, pajjiżna jmur dejjem b’wiċċu minn quddiem, għax minkejja ċ-ċokon tal-Gżejjer Maltin, l-eżempju li dejjem tajna huwa kbir.

Sintendi, din is-sena l-As semblea qed titlaqqa’ fi sfond ta’ sfidi internazzjona li sinifikanti. Verament ħadt pjaċir nisma’ lill-Prim Min istru Abela jitkellem dwar tliet temi prinċipali: il-paċi, l-ugwaljanza u l-prosperità, temi li ma jistgħux jeżistu mingħajr xulxin. Jekk wieħed jikkunsidra l-gwerra li għad dejja bħalissa bejn ir-Russja u l-Ukrajna, din mhux biss ħasdet il-ħajja t’eluf ta’ nies u kkawżat tbatija enormi għal eluf oħra, iżda għand ha effetti sekondarji li l-ef fetti tagħhom jistgħu jkunu daqstant ieħor devastanti, bħall-provvista ta’ affarijiet essenzjali bħall-qamħ. Bħa la pjan fit-tul, il-Gvernijiet madwar id-dinja se jkollhom jevalwaw sew ċerti dipenden zi fis-supply chains tagħhom biex ikunu iżjed sostenibb li. Ir-riskju tas-sitwazzjoni preżenti hu li minħabba ż-żidiet fil-prezzijiet tal-ikel,

jiżdied il-faqar u jikbru l-in ugwaljanzi fis-soċjetà: is-sin jur jibqa’ għaddej u l-fqir irid jara kif se jkampa.

F’Malta, il-Gvern għamel minn kollox biex jassorbi dawn l-impatti negattivi, u fuq din il-pjattaforma tant b’saħħitha, il-Prim Ministru kellu ċ-ċans ifakkar lill-ikbar pajjiżi fid-dinja, u dawk l-iżjed b’saħħithom, li lkoll għand hom responsabbiltà biex jas siguraw li l-popli tagħhom ma jkomplux ibatu dawn il-konsegwenzi. Il-Gvern Malti mill-ewwel intervjena b’sussidju għall-importaturi taċ-ċereali, tad-dqiq u talġwież.

Fl-istess kuntest se jsir ilBaġit 2023. Il-punt tat-tluq hu li rridu nkunu realistiċi, u nirrikonoxxu li d-dinja għaddejja minn żmien iebes li se jħalli impatt fuq pajjiż na. Imma jarralu min jaħseb li l-Gvern Laburista se juża s-sitwazzjoni internazzjon

ali biex jaħsel idejh mir-re sponsabbiltajiet tiegħu. Anzi, il-Baġit ser iservi t’oppor tunità biex nevalwaw il-pri joritajiet tagħna, imma biex inkomplu mexjin ’il quddiem, flimkien, bħalma għamilna fl-aħħar snin fi żminijiet oħra diffiċli.

Se nkomplu nagħtu s-serħan il-moħħ lill-familji tagħna, lin-negozji, u lill-in vestituri. Se jkun hawn min jipprova jdaħħal id-dubju fuq is-sostenibbiltà tal-interven ti tal-Gvern, jew jgħidilna li l-Gvern se jissikka ċ-ċintorin a skapitu ta’ kull wieħed u waħda minna. Imma hawn hekk tapprezza ferm li l-Gvern qed jagħmilha ċar u tond illi magħna, m’hemmx sorpriżi. M’aħniex se ngħollu t-taxxi, m’aħniex se nżidu taxxi ġod da. Se nippreżentaw Baġit ieħor b’saħħtu li jkompli jibni fuq ta’ qablu. Dak hu s-sabiħ tas-suċċessi ekonomiċi li kellna fl-aħħar snin, meta

kollox kien għadu ward u ża har meta pparagunat mallum – hemmhekk tapprezza r-riżultati sbieħ li ksibna u xi jfissru b’mod tanġibbli. Dan hu l-Gvern li ħadem u lleġiżla biex illum wasalna għall-in qas rata ta’ qgħad fl-istor ja ta’ dan il-pajjiż, u tnaqqis drastiku ta’ nies li jiddependu fuq il-benefiċċji soċjali. Dan hu l-pajjiż li baqa’ jirreġistra surplus wara l-ieħor, u issa dawk ir-riżultati se jservu bħala l-qafas fuq xiex nis trieħu sakemm ninnavigaw minn dawn iż-żminijiet ta’ sfida. Illum, u fiż-żmien li ġej, inkomplu naħsdu dak li żraj na.

Il-qofol ta’ kollox huwa l-bi lanċ. M’aħniex lesti li narmu dak kollu li bnejna flimkien fl-aħħar snin. M’aħniex ser nissagrifikaw il-futur t’ulied na. Aħna qegħdin hawn biex insarrfu l-fiduċja li tajtuna f’riżultati sostenibbli, illum iżjed minn qatt qabel.

Ministru

JULIA FARRUGIA PORTELLI

Membru Parlamentari

NAOMI CACHIA

Eliżabetta

Għajnejn id-dinja waqfu fuq Londra nhar it-Tnejn li għadda għaċ-ċerimonja spettakolari li tat l-aħħar tislima lir-Reġi na Eliżabetta II, l-aħħar monarka f’pajjiżna sal-1974, wara l-itwal perjodu ta’ 70 sena fuq it-tron tar-Renju Unit. Hi kienet ħadet post missierha, ir-Re Ġorġ VI, fl-1952, u mietet nhar it-8 ta’ Settembru li għadda fl-għomor ta’ 96 sena.

Waqt li eluf kienu preżenti fit-toroq tal-kapitali Ingliża u biljuni oħrajn segwew permezz tat-televixin jew tal-mi dja soċjali waħda mill-akbar purċissjonijiet militari li qatt saru fil-pajjiż, it-Tlieta ntemm l-perjodu ta’ luttu nazzjon ali. It-traffiku rritorna minn fejn għadda t-tebut tar-Reġi na, ħaddiema rritornaw fil-postijiet tax-xogħol u t-toroq tnaddfu wara aktar minn għaxart ijiem li fihom ir-realtà kienet sospiża għal ħafna fil-pajjiż.

Il-familja rjali xorta baqgħet tosserva perjodu ta’ lut tu li jintemm sebat ijiem wara l-funeral, jiġifieri għada, bil-bnadar jibqgħu jittajru mezzasta fuq ir-residenzi rjali.

Għal kważi ħamest ijiem qabel il-funeral membri tal-pubbliku stennew fi kjuwijiet twal għadd ta’ kilometri biex jagħtu l-aħħar tislima ta’ rispett lejn ir-Reġina, li t-te but tagħha kien qed jinżamm f’Westminster Hall, l-eqdem parti tal-Parlament Ingliż.

Ħafna kellhom jistennew mat-12-il siegħa sakemm kien imisshom huma, waqt li għal xi ħinijiet saru appelli biex ħadd ma jiżdied mal-kjuwijiet, minħabba l-ammont esaġerat ta’ persuni li kien hemm diġà.

Stima ppubblikata mill-Gvern din il-ġimgħa turi li kien hemm madwar 250,000 persuna li użaw dan il-perjodu biex isellmu lir-Reġina, ċifra ferm inqas minn kemm kien imbassar qabel.

Il-Parlament Ingliż kien ta stima fl-2002 ta’ 321,360 per suna li żaru t-tebut tal-Prim Ministru ta’ żmien it-Tieni

Gwerra Dinjija 200,000 li żaru Għalkemm ngħatat l-ebda suni miġburin għaddiet il-purċissjoni għal Westminster Windsor.

Il-funzjoni na tar-Reġina Prinċep Filippu, lil missierha tagħha biss. Sa ġimgħa f’Londra kellha zi kollha tal-ordni rati, inklużi tiraturi mferrxin fit-toroq viżitaturi.

Il-Ministru abbli għall-organizzazzjoni mal-ġenb tax-Xmara madwar miljun dja”. “Kien hemm tesprimi d-diqa l-fjuri fil-parks li daħlu għall-vġili,” L-istazzjon ta tal-persuni maġenb it-tebut sin l-uniformi

Wara dan

Dinjija Winston Churchill, li miet fl-1965, u madwar żaru r-Reġina Omm fl-2002 stess. Għalkemm iċ-ċifri għadhom qed jiġu kkalkulati, ma l-ebda stima ta’ kemm seta’ kien hemm per miġburin fit-toroq nhar it-Tnejn li għadda minn fejn il-purċissjoni bit-tebut minn Westminster Hall Westminster Abbey u wara l-quddiesa sal-Kastell ta’

Il-funzjoni pubblika ntemmet waranofsinhar bid-dif tar-Reġina maġenb żewġha d-Duka ta’ Edinburgh, ilFilippu, fil-kappella fil-Kastell Windsor, iddedikata r-Re Ġorġ VI, f’ċerimonja privata għall-qraba ġimgħa ilu kien qed jiġi kkalkulat li l-attendenza kellha tkun ta’ madwar 750,000 persuna, bil-for tal-ordni ngaġġati biex jgħassu t-toroq imbar tiraturi speċjali u uffiċjali tas-servizzi sigrieti fit-toroq ewlenin, fuq il-bini u anke fost l-eluf ta’

Il-Ministru għall-Kultura Michelle Donelan, respons għall-organizzazzjoni tal-kjuwijiet twal imserrpin tax-Xmara Thames, qalet li l-istimi inizjali ta’ miljun persuna kienu biss “spekulazzjoni tal-mi hemm ħafna modi oħrajn kif in-nies setgħet d-diqa tagħha u ssellem lir-Reġina, billi jpoġġu fil-parks jew jistennew u jaraw lill-familja rjali waqt għall-vġili,” qalet lill-istazzjon Talk TV.

L-istazzjon nazzjonali BBC ipprovda xandira diret tal-persuni mill-faxex kollha tas-soċjetà li għaddew it-tebut mgħolli u mdawwar minn gwardji mlibb l-uniformi ċerimonjali għall-okkażjoni. l-akbar avveniment ta’ din il-ġimgħa, li diġà

qed jitqies li se jkun l-akbar wieħed fl-istorja tal-pajjiż u hu stmat li se jiġi jiswa madwar €7.5 miljun biex ġie orga nizzat, il-ħajja fir-Renju Unit irritornat għan-“normalità”, kemm għall-futur tar-renju taħt ir-Re Karlu III u d-daqqa ekonomika li qed jiffaċċja l-pajjiż hekk kif qed toqrob ix-xitwa u mill-ġimgħa d-dieħla jiżdiedu drastikament il-kontijiet tal-enerġija.

Mill-istudju ‘Household Energy Price Index for Europe’, li wkoll analizza pajjiżi oħrajn li mhumiex membri fl-Un joni Ewropea, ħareġ kif il-kontijiet tad-dawl fir-Renju Unit kienu diġà l-ogħla fil-kontinent sa xahrejn ilu, b’rata ta’ €63.05 kWh, li hi iżjed minn ħames darbiet ogħla minn dik ta’ Malta.

Madwar sitt miljun residenza fir-Renju Unit diġà jinsa bu maqbudin b’arretrati ta’ kontijiet tal-enerġija, xhur qa bel il-bidu tax-xitwa. Id-dejn globali ta’ djun attwali li qed jiffaċċjaw il-familji Brittaniċi tela’ għal £1.3 biljun (€1.54 biljun), skont analisti minn Uswitch. Dan issa mistenni jiżdied b’mod drastiku wara li l-Gvern approva żieda ta’ 80% fil-livelli massimi tal-prezzijiet permessibbli.

Fl-aħħar jiem il-Prim Ministru l-ġdid Liz Truss, li ħadet post Boris Johnson, iżda, ħabbret li l-Gvern se jkun qed jiggarantixxi li l-kontijiet ma jkunux ogħla minn £2,500 (€2,856) fis-sena għar-residenzi sal-2024.

It-traħħis se jkun qed jingħata biss fuq ir-rata ta’ kull unit, mhux spejjeż (standing charges) oħrajn imposti mill-kumpaniji varji tal-enerġija bil-permess tar-regola tur nazzjonali Ofgem mix-xahar id-dieħel. Dan ifisser li għall-konsumaturi li jħallsu t-tariffi differenti fl-Ingilter ra, fl-Iskozja u f’Wales, ir-rati ta’ kull unit mistenni jdur mal-34p (39ċ) kull kWh u spiża (standing charge) ta’ 46p (53ċ) kuljum.

L-INĊIDENT BIS-SALIB MALTI

Fost il-purċissjonijiet simili għal dik li rajna din il-ġimgħa, waħda partikolari – dik tal-funeral tar-Re Ġorġ V – tibqa’ kkaratterizzata minn inċident li involva isem pajjiżna u kien meqjus bħala seħta fuq ir-renju.

Ir-Re Ġorġ V, in-nannu ta’ Eliżabetta II, kien ibati minn bronkite kroniku kkawżat minn tipjip qawwi u miet fl-20 ta’ Jannar tal-1936 fl-età ta’ 70 sena u 26 sena fuq it-tron. Hu kien ingħata injezzjoni letali ta’ morfina mit-tabib per sonali tiegħu biex itaffilu t-tbatija fuq is-sodda tal-mewt.

Waqt il-funeral tiegħu, fit-triq biex it-tebut jitpoġġa f’Westminster Hall, is-Salib ta’ Malta waqa’ mill-kuruna imperjali li kienet fuq it-tebut. Ibnu l-kbir u l-eredi għattron, Edward VIII, kien instema’ jistaqsi jekk dan kienx xi sinjal ħażin għar-renju tiegħu. Fi żmien sena hu abdika u ċeda postu lil ħuh Ġorġ VI, missier Eliżabetta II.

Wara dan l-inċident, l-erba’ wliedu kienu għamlu vġili lejl sħiħ, li sar magħruf bħala l-Vġili tal-Prinċpijiet.

Il-kuruna u x-xettru li nġarru fuq it-tebut

Ritratti:

INĦARSU ’L QUDDIEM GĦALL-BAĠIT

dak is-serħan il-moħħ għan-negozji u għall-ħaddiema li d-daqqiet ta’ dawn l-isfdi jkun kapaċi jassorbihom il-Gvern u l-vapur xorta jibqa’ jsalpa minkejja l-maltemp li ma nafux meta se jikkal ma. F’sentejn il-Gvern se jkun ta ’l fuq minn €1.1 biljun f’għajnuna lill-famil ji u lin-negozji. L-impjiegi mhux talli ma ntilfux bl-eluf, talli nħolqu ferm aktar, l-investiment u t-turiżmu qed jirpiljaw sew u r-rota qed terġa’ ddur għaż-żminijiet ta’ qabel il-pandemija. U dan kollu sar minkejja l-isfidi kbar bla preċedent. Ma żdiditx miżura t’aw sterita u taxxa waħda li hi waħda.

Hekk kif Ottubru qed joqrob, l-isten nija għall-Baġit tibda tikber. Infatti ġie mħabbar li Jum il-Baġit 2023 se jkun nhar l-24 t’Ottubru li ġej. Il-pop lu Malti u Għawdxi dejjem kellu din ilħeġġa għall-jum li jitħabbar il-Baġit. Fl-opinjoni tiegħi, hekk għandu jkun. Kien hawn min il-Baġit irriduċieh għal eżerċizzju matematiku, eżerċizzju biex nibbilanċjaw il-kotba finanzjarji u prattikamet ma jitħabbar xejn. Imma jiem u ġimgħat wara kienu jibdew jiġu introdotti taxxi indiretti baxx baxx. U allura kellhom raġuni għalfejn jargu mentaw li l-jum tal-Baġit ma kienx xi jum ta’ importanza partikolari, għax il-murtali u t-trikki trakki mbagħad kienu jgħadduhom lill-poplu matul is-sena.

Kienet attitudni tajba din? Jien ngħid li le. Huwa ingann fl-opinjoni tiegħi li lill-poplu tipprova tpenġilu storja flaħħar ġimgħat t’Ottubru, tipproġettalu l-futur u mbagħad mill-għada filgħodu bl-iskuża li nbidel ix-xenarju minn dak li jkun proġettat f’Ottubru, jew jibqa’ fuq l-ixkaffa, jew isir bl-iskossi jew isir bi prezz ta’ introduzzjoni ta’ miżuri t’awsterità u taxxi ġodda. Konna dra jniehom dawn.

Ħadd ma kien jieħu lill-Gvern Nazz jonalista bis-serjetà fil-projezzjoniji et tiegħu Baġit wara ieħor, la Malta u lanqas barra. Aġenziji ta’ kreditu inter nazzjonali kienu jpoġġu dubji serji fuq dak li kienu jfasslu fil-baġits gvernijiet ta’ GonziPN. L-UE stess ma kinitx tem men li kien jingħad f’dawn il-baġits u saħansitra titlob li jsiru reviżjonijiet u wasalna sal-punt li fl-aħħar tefgħuna fl-Excessive Deficit Procedure. U dan kollu ġara f’xenarju politiku u ekono miku globali li żgur ma kienx turbo lenti daqs iż-żminijiet li għaddejna u għadna qed ngħaddu f’dawn l-aħħar sentejn.

Gvern Laburista mill-2013 ’l hawn kien bil-għaqal bil-finanzi tal-pajjiż. Kabbar il-kejk sabiex l-ekonomija ddur b’ritmu aktar mgħaġġel u jinħolqu eluf ta’ impjiegi ġodda. Għaraf itaffi d-dejn u jelimina d-defiċit, u s-surplus li bdej na nesperjenzaw ġie investit fi proġetti kapitali ġodda, f’żidiet fil-pensjonijiet u benefiċċji għall-faxex t’isfel tas-soċ jetà. Investa fl-edukazzjoni, fis-saħħa u fl-infrastruttura. Faddalna sabiex meta jiġu żminijiet ta’ sfida jkun hemm

X’inhi t-triq ’il quddiem? X’inhu dak li qed iħejji dan il-Gvern immexxi minn Robert Abela? Diġà nafu li l-Gvern salaħħar ta’ din is-sena se jkun nefaq madwar €475 miljun sabiex il-famil ji tagħna ma jkollhom l-ebda żieda fil-kontijiet tad-dawl u tal-fuel kif qed jiġri b’mod straordinarju u b’mod tal-biża’ fil-bqija tal-Ewropa fejn qed naraw li l-kontijiet f’dawn il-pajjiżi għolew sa ħames darbiet aktar. Nafu wkoll li l-Gvern se jalloka €600 miljun għall-istess skop għas-sena d-dieħ la u b’hekk mhux se jkun hemm żidi et fil-kontijiet tal-enerġija u lanqas fil-prezzijiet tal-fuel. Nistennew li jkun aġġustament tal-COLA li jirrifletti r-ra ti tal-għoli tal-ħajja ta’ din is-sena kur renti u mistennija jissuktaw iż-żidiet fil-pensjonijiet u l-għajnuniet lil min jiflaħ l-anqas.

U kif qal tant tajjeb il-Minist ru għall-Finanzi, Clyde Caruana, għalkemm il-piżijiet huma kbar, xorta dan il-Gvern b’għaqal se jara li d-defiċit għas-sena d-dieħla jkun taħt kontroll u dan ser isir bla ma jingħataw skossi. Però, huwa importanti li d-defiċit jon qos sabiex ikompli s-serħan il-moħħ tagħna lkoll li l-finanzi ta’ pajjiżna jibqgħu b’saħħithom. U bit-track re cord u r-reputazzjoni li għandu dan il-Gvern fejn jidħol tħaddim tal-finan zi tal-pajjiż, għall-kuntrarju ta’ dak li kien jiġri qabel, hemm tassew konvinz joni mill-poplu, mill-korpi kostitwiti, mill-istakeholders ewlenin u mill-fora Ewropea u globali li dan se jitwettaq.

Sur Editur, Kemm kellna avvenimenti dil-ġimgħa, Sur Editur! U kellna oħrajn li ma kinux ukoll. Ħa ngħidlek jien Sur Editur. Naħseb jispikka l-funeral tar-Reġina Eliżabetta. Kemm ħadna gost jien u Melda tiegħi quddiem il-kaxxa, naraw dak l-ispettaklu kollu! Għax vera kien funeral, imma ma tistax ma tfaħħarx lillIngliżi għall-preċiżjoni u l-pompa kollha li huma kapaċissimi għaliha. U l-mod kif jirnexxilhom jagħmlu kju, wara xulxin u jimxu pass pass, għal sigħat twal. U xi tgħid għal dawk l-uniformijiet u ċ-ċerimonji kollha! Ara r-Renju Unit jirbaħ f’dan kollu e!

Kellu bżonn iż-żmien li għamlu Malta l-Ingliżi, tgħallimna d-dixxiplina minnhom! Kemm qegħdin aħjar kieku, Sur Editur! Imma nsomma.

U la qed insemmu l-funeral tar-Reġina, taf biex ftaħru l-aħbarijiet tal-partit tagħhom? Mela qanneċ, kont qed naqra l-gazzetti l-Erbgħa li għadda, u ma naqrax li bdew jiftaħru li l-aktar li kien segwit il-funeral kien fuq il-mezzi tal-aħbarijiet tagħhom! Ma nafx għalfejn ħaduha bi kbira jien. Ħa nispjegalek.

Mela jekk trid tisma’ posta rużarju, ‘suppost’ mhux fuq ir-radju tal-Knisja trid taqilbu? U jekk trid tisma’ l-aħbarijiet tal-Ingilterra mhux fuq il-BiiBiiSii trid tmur? Allura x’kull waħda, jekk trid tara funeral, mhux fuq l-istazzjon tagħhom trid tmur? Ma nafx għalfejn għamlu għaġeb jien, li l-iktar li segwew il-funeral kien fuq l-aħbarijiet tax-xibka. Jekk hu veru fuq kollox. Għax hekk qed jgħidulhom, Sur Editur, li mejtin. And so say all of us. Bħal-lum ġimgħa kien hemm opinjoni ta’ xi ħadd, issa nsejt minn il-madre kien jew kienet, li fost affarijiet oħra kienet tgħid li l-PeNe mejjet. U jien inżid, li mhux mejjet biss, imma qed jinten ukoll.

Ħaqq l-ożbreċ, din is-sena ma stajniex naraw il-gabbani talbigilla fuq il-fosos, għax m’għamlu xejn. Inġabru nofs tużżana quddiem il-monument ta’ Malta Indipendenti u rajna lil dak li jaħseb li huwa l-Kap tagħhom, jitkellem bit-togħma ta’ mewt f’ħalqu.

Aħna determinati li int ikollok kwalità ta’ ħajja aħjar, qalilna l-baħbuħ. Kemm hu helu. Lanqas ħaseb f’xi ħaġa oriġinali xi jgħid, irrepeta dak li ilu jgħid il-Partit tagħna u l-Prim tagħna. Biddifferenza li aħna ilna għaddejjin noffru kwalità ta’ ħajja aħjar. Hu jparla u jwiegħed fil-vojt biss.

Imbagħad kien hemm iben Ġorġ. Alexander il-Borg Olivier li mar jindirizza l-attività ta’ oħtu. Għax jekk missieru huwa missier l-Indipendenza, mela allura l-Indipendenza tiġi oħtu, hux, Sur Editur! Ħallina miċ-ċajt ara, ma nafx kif dan sab il-qalb jindirizza attività tal-PeNe. Issa mhux se noqgħod infakkar kif il-partit tagħhom tratta lil missieru. Naħseb kulħadd jaf l-istorja. Mhux se noqgħod infakkar li, Alla jaħrfilha dnubietha, is-Sinjura Daphne l-Caruana Galizia kienet tkissru lil dan Alexander kull meta fettlilha. Għax fost oħrajn, kienet tgħid li għamel snin ma jivvotax lin-Nazzjonalisti. Ifhem jekk vera ma nagħtihx tort ta!

Imma kulħadd indipendenti fil-mod kif jivvota fuq kollox. Dak tiegħek u ħadd ma jindaħallek kif tużah.

Alexander il-Borg Olivier fakkar kif l-Indipendenza kienet mument li biddlet ir-rotta ta’ pajjiżna. Qal li din kienet kisba demokratika, u li fetħet it-triq biex bħala poplu niddeċiedu għalina nfusna. Qalilhom ukoll li Jum l-Indipendenza għandu jkun il-jum li jgħaqqad il-poplu Malti kollu.

Ma kontx hemm f’dawk il-ħames metri kwadri fejn saret l-attività, Sur Editur. Imma kieku kont hemm kont indur fuq ilKap tagħhom u kont ngħidlu – and it starts at home, dear Bernie! Ibda għaqqad il-partit tiegħek, neħħi dawk il-qabda sriep valenużi li għandek f’ħobbok, imbagħad oqgħod ipprietka x’għandu jsir f’Malta.

Sur Editur, isma’ naqra, x’qal il-Kap tagħhom! Li l-Gvern jixtieq li m’hemmx Oppożizzjoni, jew li l-Oppożizzjoni tkun waħda bla effett. Dan mhux aħna qed ngħiduh, imma ta’ madwaru stess! Għad-dieħla!

Ħadd ma kien jieħu lill-Gvern Nazzjonalista bis-serjetà fit-tbassir tiegħu Baġit wara ieħor, la Malta u lanqas barra

Segretarju tal-Eżekuttiv Nazzjonali tal-PL

CATHERINE FENECH

IT-TALKIES SE JIĊĊELEBRA 95 SENA!

“The Jazz Singer”, l-ewwel film mitkel lem li ntwera fuq liżar taċ-ċinema, kien ħareġ għall-pubbliku l-Ħamis 6 ta’ Ot tubru tal-1927 fil-Warners’ Theatre ta’ New York, fl-Istati Uniti tal-Amerka, pro prjetà tal-aħwa Warner, li waqqfu l-War ner Brothers Vitaphone Corporation u li ħadmet il-film.

Is-sistema tal-ħoss, li kien jisimha Vitaphone, ippermettiet biex jinstema’ għall-ewwel darba d-diskors tal-attu ri u l-ħsejjes fl-istess film. Din li vvintat it-talkies, kif nafuh, kienet maħluqa mill-Warner Brothers flimkien mal-Wes tern Electric. L-attur protagonist fil-film kien il-kantant leġġendarju Al Jolson, meqjus ukoll bħala r-“Re ta’ Broadway”.

Biex ikun iċċelebrat il-95 anniversar ju mill-wiri ta’ dan l-ewwel film mitkel lem u musical, il-fergħa Maltija tas-Soċ jetà Internazzjonali Al Jolson se ttella’ wirja bejn nhar it-2 u l-11 ta’ Ottubru li ġej fil-Galleria Cinema, il-Fgura. Il-wirja, li se tkun miftuħa bejn id-9:00 ta’ filgħo du u l-10:00 ta’ filgħaxija fl-aħħar sular taċ-ċinema, faċċata tal-kjosk tal-biljetti, tikkonsisti f’diversi ritratti u informazz joni dwar l-ewwel film li rrivoluzzjona l-mod ta’ dan il-mezz ta’ divertiment.

Ta’ min jinnota li kien hemm diver si kantanti oħrajn li, għal raġuni jew oħra, irrifjutaw li jaħdmu l-parti prinċi pali f’“The Jazz Singer”, kemm għax ma waslux fi ftehim mal-aħwa Warner dwar il-ħlas tagħhom kif ukoll għax kien hemm min beża’ mill-effetti mhux magħrufa li l-ħoss fil-films seta’ jħalli fuq il-karriera tagħhom.

Iżda mhux hekk Al Jolson, imwieled fil-Litwanja minn familja Lhudija, li daħal għal din l-isfida b’kuraġġ kbir. Jol son, imlaqqam bħala l-aqwa entertain er fid-dinja, baqa’ magħruf ukoll bħala l-aqwa Minstrell, prattika komuni għal żmienu fejn kantant jiżbogħ wiċċu iswed u jkanta l-aktar kanzunetti Afro-Ameri kani. The Black & White Minstrel Show, li kien ferm popolari fir-Renju Unit u lil hinn bejn l-1958 u l-1980, kien ispirat mill-karriera mużikali tiegħu.

L-interpretazzjoni u l-kant li ta f’“The Jazz Singer” difen għal dejjem il-film mutu, li dam jirrenja għal kważi 25 sena, u fl-istess nifs welled il-film talkies. Din il-qalba, iżda, xejn ma kienet faċli u għal ħafna snin saru attentati biex l-atturi taċ-ċinema ma jinstemgħux jitkellmu minn fuq il-liżar taċ-ċinema. Minkejja dan, kull tentattiv falla fl-Amerka stess u anke f’diversi pajjiżi fl-Ewropa.

Il-kanzunetti li Al Jolson kanta fl-ew wel film talkies kienu “Dirty Hands, Dirty Face”, “Toot, Toot, Tootsie Good bye”, li qajmet furur kbir fost l-udjenza tat-teatru Warner, “Blue Skies”, “Mother Of Mine I Still Have You”, “Kol Nidre”,

kienet għanja Lhudija reliġjuża u “My Mammy”, li biha ngħalaq il-film.

Il-mużika kienet mill-Vitaphone Or chestra, taħt id-direzzjoni tas-Surmast Lou Silvers, li wkoll ħa ħsieb l-arranġa menti mużikali.

“The Jazz Singer” kellu direzzjoni ta’ Alan Crosland, waqt li l-istorja talfilm kienet miktuba minn Alfred Cohn minn fuq id-dramm ta’ Samson Rapha elson. Dan l-ewwel film mitkellem kien rebbaħ lill-Warner Brothers unur speċ jali fis-serata tal-Academy Awards, l-ew wel Oscars, għall-1927/28, li ġie ppreżen tat lil Al Jolson innifsu f’isem l-aħwa

Fid-19 ta’ Settembru tal-1928 kien ħareg it-tieni film ta’ Al Jolson, bl-isem “The Singing Fool”, li tant għamel profitti li fl-10 snin ta’ wara baqa’ l-iżjed wieħed ta’ suċċess fid-dinja. F’dan l-istess film, Jolson kanta għall-ewwel darba l-kanzu netta popolari “Sonny Boy”, li aktarx kienet l-ewwel diska li l-bejgħ tagħha qabeż il-miljun kopja. Maż-żmien in biegħu aktar minn tliet miljuni.

Għal aktar tagħrif dwar il-wirja li se tittella’ mill-ġimgħa d-dieħla, wieħed jista’ jċempel lil Vince Williams, li hu membru

ARTIJIET TAL-KAĊĊA U BAŻIJIET TAL-GŻEJJER

Meta l-kursari Maltin kienu joħorġu għall-priża, mhux darba u tnejn kellhom isibu l-kenn f’xi gżejjer oħra, kemm minħabba xi ħsara li jġarrbu waqt it-tbaħħir, kif ukoll minħabba l-irjieħ kuntrarji li jsibu. Ħafna drabi kienu jidħlu għall-kenn ta’ Għawdex u Kemmuna, iżda mhux darba u tnejn li daħlu Lampedusa wkoll. Hemm aktarx kien hemm kappillan ta’ dixxendenza Maltija.

LIAM GAUCI, kuratur tal-Mużew Marittimu fi ħdan Heritage Malta, jispjegalna aktar fuq dawn is-sejbiet.

Minn CHARLES B. SPITERI

Facendo prora per Barberia: ma ebbi a prendere la volta di levante, forzato dai ven ti gagliardi, che dopo una piccola navigazione si sveg liarono, ed approdai in uno scoglio appellate Calam nelle vicinanze della Cefalonia...

Il-Kaptan Giuseppe Briffa jispjega fix-xhieda tiegħu kif kien imġiegħel jikkaċċja għall-priża tiegħu fil-Lvant.

Il-kaptan tal-kors li jaħdem minn Malta ried jagħmel profitti mill-bas timent li kellu u kien jik konċentra l-attività tiegħu fil-Lvant tal-Mediterran. Dan sar kontinwament matul il-perjodu 1760-1798. Il-Lvant kellu prejjeż sinjuri li taw profitti kbar, u hu evidenti li jekk kien hemm pressjoni in ternazzjonali biex jitrażżnu l-kursari Maltin fil-Lvant, l-Ordni għalqet għajnejha għal dawn l-operazzjoniji et tal-kursari. Il-profitti u l-qligħ ekonomiku għallistat gżira ta’ Malta kienu qawwija wisq.

Possibbilment, fis-seħħ kien hemm sistema użata mill-kaptani tal-kors biex jgħattu l-fatt li kienu qed ibaħħru fil-Lvant.

Il-vapuri tal-kursari li telqu minn Malta salpaw lejn Korfù, Ċefalonja, Lixan dra, Rodi, Kreta, Santorini, Anatolja, Ċipru, u saħansitra marru tul il-Kosta tal-Bar barija.

Meta kaptan tal-kors kien ikun mistoqsi mill-uffiċ jali ta’ Lazzarett f’Manoel Island għaliex salpa lejn ilLvant, hu sempliċement kien jistqarr li “minħabba l-ir jieħ kuntrarji kont obbligat naqbad it-triq lejn il-Lvant.

Fl-1785 il-Kaptan Pietro Zela lich spjega hekk lill-uffiċjali tal-Ordni f’Lazzarett: “Fl-4 ta’ Frar salpajt lejn Barbarija iżda l-irjieħ imbuttawni lejn Zante (illum magħrufa bħala Zakynthos, fil-Greċja).”

Meta Giovanni Gera telaq minn Malta fis-7 ta’ Ġun ju 1787, fl-istqarrija ver bali tiegħu spjega, li kellu jsalpa lejn il-Lvant fl-ibħra Levantini minħabba r-riħ kuntrarju. Sal-1798, il-kur sari baħħru f’kull rokna talLvant tal-Mediterran. Dawn li ġejjin huma ftit eżempji ta’ żoni li fihom il-qabdi et inqabdu legalment mat ul il-perjodu taħt reviżjoni: Korfù, Ċefalonja, Lixandra Rodi, Kreta, Santorini, Ana tolja u Ċipru.

Il-kursari baħħru wkoll lejn il-Punent tal-Medi terran. Tul il-kosta kollha tal-Barbarija huma ħarġu l-bastimenti tagħhom kontra l-bastimenti tal-għadu. Ittbaħħir sar prinċipalment tul il-kosta tat-Tuneżija u l-Libja tal-lum, madwar Djerba, Sfax u Tripli. Il-kruċieri lejn il-Pu

nent kienu jsiru minn feluk ki indipendenti jew galjotti żgħar. Ġeneralment dawn il-bastimenti kienu jqattgħu ftit jiem ’il bogħod minn Mal ta u jirritornaw hawn biex jiksbu l-provvisti tagħhom mill-ġdid u jħottu l-iskjavi li jkollhom. Madankollu, kien hemm okkażjonijiet fejn matul il-perjodu msemmi, bastimenti akbar bħal xam bekki kienu jgħaddu lejn il-Punent.

Meta kienu jduru fil-Medi terran, il-bastimenti tal-kur sari kienu jagħmlu użu minn bosta gżejjer għall-proviż jonijiet, biex inaddfu l-bas timent u kull xogħol ieħor għal vjaġġ ta’ suċċess. Num ru ta’ gżejjer partikulari jafu kienu użati minn sekli qabel min-nies tal-baħar, u l-qa għdiet ta’ fejn jinsabu tgħad dew minn ġenerazzjoni għal oħra. U kien meta naqas dan l-għarfien li bdew deħlin

il-portulani.

L-atlases portulani nħolqu madwar is-seklu 14, u x’ak tarx li oriġinaw fil-Katalun ja jew fl-Italja. Għall-ew wel, dawn il-portulani kienu jikkonsistu f’mapep fuq paġna waħda taż-żoni kostali. Kienet tingħata en fasi lill-għerejjex u s-sikek, u l-kosta kienet murija b’mod preċiż, filwaqt li l-in tern tal-pajjiż kien imwar rab għalkollox. Aktar tard dawn il-mapep ġew miżjuda b’deskrizzjonijiet ta’ ank raġġi tajbin, il-preżenza ta’ ilma ħelu, u r-riħ prevalenti fiż-żona.

Portulani bħal dawn baqgħu jintużaw sas-sek lu 20. Ħafna minnhom jin kludu mijiet ta’ paġni, u hemm xhieda ta’ portulani li nkitbu minn piloti Maltin. Għall-wiri fil-Mużew Marit timu ta’ Malta, wieħed isib bosta portulani tal-perjodu,

inkluż trattat dwar in-navi gazzjoni mill-Malti Frances co Lanzon, miktub fis-snin 70. Dawn huma xhieda oħra li f’Malta, tali xogħlijiet u trattati dwar in-navigazzjoni kienu fiċ-ċirkulazzjoni. Kap tani korsarji kienu jżommu l-portulani għad-dispożizz joni tagħhom fl-istess ka bini tagħhom. Fil-lista ta’ strumenti tan-navigazzjoni misjuba abbord il-bastiment tal-Kaptan Lorenzi, kien hemm ukoll portulan.

Madanakollu, xi drabi l-kursari baħħru lejn gżejj er li kienu faċli jinstabu. Eżempji ta’ dan kienu Kem muna u Għawdex. Fl-1778 il-Kaptan Francesco German baħħar il-feluka tiegħu lejn Kemmuna. Hemm għamel ġurnata jieħu l-ilma.

F’April tal-1787 il-Kaptan Gaetano Cavasso ħareġ millPort il-Kbir: minħabba r-riħ kuntrarju kellu jsalpa għal

Irjieħ kuntrarji

Ritratt mis-satellita miġbud fis-27 ta’ Marzu 2014

Kemmuna, fejn baqa’ għal ftit jiem minħabba l-maltemp. Fl-1792, fit-tieni tluq tiegħu mill-port, il-Kaptan Bened etto Valentini li kien abbord il-feluka ċkejkna tiegħu, tant intlaqat minn maltemp qa wwi, li l-ewwel kellu jfittex kenn f’San Ġiljan, imbagħad fil-Bajja tas-Salini, wara filBajja ta’ San Pawl il-Baħar u finalment kellu jistkenn f’Kemmuna, fejn qatta’ l-lejl.

Lil Għawdex kienu jżuruh ta’ spiss. Iż-żewġ tenenti tal-Kaptan Benedetto Val enti abbord il-feluka tiegħu; Francesco Polanda u Vincen zo Marinovich, it-tnejn minn Ragusa, qablu max-xhie da tal-kaptan: dik li kienu telqu minn Malta fid-19 ta’ Marzu 1791. Hekk kif baħħru lejn it-Tramuntana, waqfu f’Għawdex, fil-bajja magħru fa bħala ‘Il-Ġebla tal-Ġener al’, fejn il-kaptan xtara xi ikel mingħand il-Gvernatur ta’ Għawdex, u wara telqu bil-fe luka għall-kruċiera tagħhom fil-Punent tal-Mediterran.

Talba għall-provvisti

Mar-ritorn fl-ibħra Maltin, wara kruċiera ta’ suċċess, il-feluka, issa ffullata żżejj ed, mgħobbija b’14-il skjav, kellha tbaħħar lejn is-sig urtà tal-istess bajja. It-Torri tad-Dwejra kien mitlub jis supplixxi ftit ħobż u nbid. Iżżewġ ħtiġiet kienu pprovduti lill-kaptan bi ħlas. Għall-ħab ta tal-ħamsa ta’ wara nofsin har, dgħajsa żgħira, mimlija bl-iskjavi maqbuda, bdiet timtela bl-ilma baħar u Piet ro Stellini ntbagħat jistaqsi

lit-torri jekk l-iskjavi set għux jitniżżlu l-art.

It-torri ppermettielu jiżbarka lill-iskjavi, iżda qa llu li kellhom ikunu mgħas sin sew. Il-Kaptan Valentini bagħat żewġ gwardjani ar mati sew mal-iskjavi maqbu da, waqt li l-Gvernatur ta’ Għawdex bagħat tnejn oħra. L-erbgħa qattgħu l-lejl jgħas suhom sew.

L-għada, l-iskjavi ttellgħu fil-feluka u ngħatat l-ordni li jbaħħru lejn Malta. Fuq ilbaħar, il-feluka ma setgħetx tirkeb il-mewġ sew, u l-mal temp tefagħhom b’mod peri koluż, qrib l-art.

Fl-aħħar marru għal darb’oħra f’Għawdex, fejn rabtu l-feluka f’Cala Sindri. Hawnhekk għamlu kamp u ħejjew l-ikla ta’ filgħaxija. Kif wieħed jara minn xiex għadda Valentini, jinduna li Għawdex kien jintuża l-aktar għall-kenn jew għall-prov vista. Kienet gżira li kienet tipprovdi sigurtà lill-kursa ri fl-aħħar tappa tal-vjaġġ tagħhom.

L-aktar gżira importan ti ’l barra mill-ibħra Maltin, li kienet l-aktar iffrekwen tata mill-kursari Maltin kienet Lampedusa. L-impor tanza tal-gżira għall-kors hi bla xkiel. Fid-dizzjunar ju ġeografiku ppubblikat fl-1826, Lampedusa hija deskritta bħala:

Għandha l-kosta eleva ta mill-baħar u port li joffri s-sigurtà fin-naħa t’isfel; jinstab bejn żewġ ponot, dik ta’ Vilgia u ta’ Cavallo Bianco. Għalkemm għand ha port kbir, ma tkunx ċert

minn ankraġġ sigur għal ak tar minn tmien jew għaxar bastimenti. F’ħafna postiji et, l-ilma mhux fond f’dan il-port. Forti żgħir u bat teriji żgħar jiddefendu din il-bajja. In-nies tal-lokal dejjem attenti għall-pirati u jwissu lill-popolazzjoni blużu tas-sinjali tan-nar fuq diversi torrijiet imxerrdin mal-gżira.

Il-gżira żgħira ta’ Rabit tinsab fil-kosta tan-Nofsin har (hu interessanti li dan l-atlas Taljan jiddeskrivi gżira bħala Isolletto Rabit, filwaqt li d-dokumenti jid deskrivuha bħala Isola del Conigli, li t-tnejn ifissru l-ist ess ħaġa, minkejja li wieħed hu bl-Ingliż filwaqt li l-ieħor bit-Taljan). Il-klima ta’ din il-gżira hi identika għal dik ta’ Sqallija.

Hi pjuttost ċatta lejn il-Punent u mimlija siġar varji, prinċipalment siġar taż-żebbuġ selvaġġi, filwaqt li l-parti opposta hi kkultiva ta. Wieħed isib ukoll knisja li kienet twaqqfet fuq moskea antika. Il-ħut hu abbundanti fuq il-gżira, speċjalment ittonn. Ir-renju taż-Żewġ Sqa lliji jqis lil din il-gżira bħala parti mid-dominji tiegħu, iżda Malta wkoll tippreten di li hi proprjetarja ta’ din il-gżira.

Il-parti finali tad-dikjaraz zjoni ta’ hawn fuq hi impor tanti ħafna. Id-dokumenti li ġew ikkonsultati taw xi għar fien utli fuq il-preżenza talMaltin fuq Lampedusa matul l-1775-98.

Tiswijiet f’Lampedusa

ta kursari tal-perjodu. Fl1792 il-Kaptan Valentini xtara żewġ btieti u nofs in bid Venezjan u tliet imtat en mingħand is-saċerdot tal-gżira Don Benigno Gauci, li jidher li kien involut ħafna fil-forniment tal-bastimenti tal-kursari. Fis-17 ta’ Mejju 1778 ipprovda bi ħlas, ġobon lill-feluka tal-Kaptan Ger man.

Xahar wara, il-qassis reġa’ biegħ ftit ġobon, fażola, bajd, tewm u basal lil German. L-irċevuta għal dawn il-prov vedimenti kienet iffirmata minn Matteo Micallef, il-pi lota tal-feluka ta’ German. Dun Benigno Gauci, li kien il-kappillan ta’ Lampedusa, aktarx kien Malti, peress li f’Malta kellu ziju, jismu Dun Francesco Xerri. Mal-felu ka ta’ German, Dun Gauci bagħat bosta oġġetti lil zijuh, fosthom kartell ta’ ħut im mellaħ u ittra. Magħruf sew mal-kursari, hu kien jieħu ħsieb is-santwarju meqjum tal-Madonna ta’ Lampedusa.

Lampedusa kienet tintuża, bħal ħafna gżejjer żgħar oħra tal-Mediterran. Meta basti ment ikollu bżonn tiswijiet, il-kaptan tal-kursari kien jiżbarka lill-ekwipaġġ tiegħu fuq l-art u jsiru t-tiswijiet meħtieġa. Fl-1787, il-Kap tan Gaetano Cavasso kien qed ibaħħar qrib Lampedu sa u niżżel l-ankra fil-bajja msejħa Calanca della Ma donna. Il-bastiment tal-kur sari baqa’ Lampedusa għal ġimgħa. Matul dan iż-żmien il-Kaptan ta ordni li baħri kellu joqgħod fuq l-irdumi jiet fil-viċin, attent għall-va puri tal-għadu.

Fl-1 ta’ Awwissu 1779 il-Kaptan Giovanni Andrea Preziosi salpa fil-port ewlie ni ta’ Lampedusa għat-tis wijiet. Malli wasal, iltaqa’ mal-Kaptan Salvatore Fab ri. Hemm mill-ewwel ħatt żewġ kanuni tax-xambekk tiegħu u ġarrhom fuq l-art sal-bokka tal-port biex jof fri protezzjoni żejda lill-bajja waqt it-tiswija tal-bastiment tiegħu.

L-għada nħatt it-tagħmir kollu fuq l-art, biex il-bas timent seta’ jingħata l-ma nutenzjoni meħtieġa. Wara jumejn ta’ xogħlijiet inten sivi, il-kanuni ttellgħu lura f’posthom u kulħadd rikeb il-bastiment mill-ġdid biex ibaħħar minn Lampedusa. Magħhom abbord, ħadu l-il ma ħelu u provvedimenti oħrajn.

Saċerdot negozjant

Lampedusa kienet tintuża għall-provvista minn bos

Dan is-santwarju kien partikolari ħafna, u huwa xhieda tas-superstizzjoni jiet tal-baħħara. Il-kaptan tal-kursari Alonso De Con treras isemmiha fil-memo rji tiegħu, li nkitbu fis-seklu 16. Jispjega kif il-viżitaturi kollha ta’ dan is-santwarju, kemm Kristjani kif ukoll Mu sulmani, qiemu dan il-post qaddis u ħallew l-ikel bħala offerta għall-baħħara naw fragati.

L-Ispanjol Alonso de Con treras semma li jekk xi dar ba, xi ħadd, kien żaqqieq iżżejjed u jieħu ikel aktar milli jmissu mis-santwar ju, il-bastiment tiegħu qatt ma jitlaq mill-port. Jidher li dan it-twemmin baqa’ ħaj sas-seklu 18, meta l-Kap tan Gaetano Cavasso qabad sandale mgħobbi bil-qamħ u l-ħobż. Cavasso salpa lejn Lampedusa fejn ta xi ħobż lill-grotta sagra taħt il-kura ta’ Don Gauci.

Il-kappillan ta’ Lampedu sa kien involut ukoll f’kun tratti ta’ kursari. Meta tnejn jew aktar kaptani tal-kursari qablu li jaħdmu fil-conserva, kellu jiġi abbozzat kuntratt. Gauci aġixxa bħala xhud ta’ kuntratt bħal dan bejn tliet kursari, tnejn li tajru l-ban diera tal-Ordni filwaqt li l-ieħor tajjar il-bandiera tażŻewġ Siċilji.

Il-Kaptan Giovanni Val entin, magħruf aħjar bħala Spadaciatta, qabel li jbaħħar f’conserva mal-feluka tal-Kaptan Gaetano Cumbi u l-feluka tal-Kaptan Ger man. Spadaciatta kellu ji rċievi 50% tal-profitti filwaqt li Cumbi u l-German jaqsmu 25% kull wieħed. Il-ftehim kien iffirmat f’Lampedusa fl-1778, fil-preżenza ta’ Dun Gauci.

Ix-xatt

VILLA GUARDAMANGIA SE

TKUN POST T’AMMIRAZZJONI

Kitba ta’ CLIFFORD GALEA

Bla dubju l-mewt tar-Reġi na Eliżabetta t-Tieni li kienet ukoll Reġina ta’ Malta meta pajjiżna ħa l-Indipenden za fl-1964, ġibet l-attenzjoni tad-dinja kollha. Mhux inqas f’Malta; il-pajjiż li r-Reġina se jħitlu darha wkoll apparti l-In gilterra. L-uniku pajjiż fid-din ja li qisitu bħalha darha. Tkellimna ma’ Heritage Malta dwar l-andament tar-restawr li beda f’Villa Guardaman gia fejn għexet il-Prinċipessa Eliżabetta qabel laħqet Reġi na flimkien mal-Prinċep Filip pu bejn l-1949 u l-1951.

X’inhu s-sinifikat ta’ Villa Guardamangia, qabel u llum?

L-oriġini ta’ Villa Guarda mangia tmur lura għal nofs is-seklu 18. Din il-binja hija importanti fiha nfisha bħa la waħda mill-ewwel, jekk mhux l-ewwel binja ta’ villeġġjaturi li nbniet f’dawn l-inħawi, li kienu tant viċin tal-Belt Valletta f’każ ta’ bżonn, iżda fl-istess ħin tant ’il bogħod, qrib il-baħar u fil-kampanja, fi żmien meta dawn l-inħa wi kienu kom pletament dif ferenti mil-lum. Ovvjament mhux kulħadd kien ikollu post ta’ villeġġjatura.

Fil-fatt, is-sidien ta’ din il-binja dejjem kienu famil ji ta’ ċerta klassi li setgħu jaffordjaw kapriċċ bħal dan. Sintendi Villa Guardamangia hija magħrufa l-iżjed minħab ba li f’nofs is-seklu 20 kienet ir-residenza tal-Prinċipessa Eliżabetta u l-Prinċep Filip pu għal madwar tmien xhur bejn l-1949 u l-1951 – l-unika residenza barra r-Renju Unit li qagħdet fiha l-Prinċipes sa Eliżabetta u li kkunsidrat bħala d-dar tagħha, peress li hawnhekk, għall-ewwel u l-aħħar darba f’ħajjitha, set għet tgħix ħajja ‘normali’ mingħajr ħafna obbligi for mali. Minħabba f’hekk, din il-proprjetà llum tissimboliz za wkoll ir-relazzjoni mill-qrib ta’ bejn Malta u l-Ingilterra għal dawn l-aħħar 200 sena. Dan is-simboliżmu issa żdied fil-qawwa tiegħu wara l-mewt

tar-Reġina. Villa Guardamangia għand ha l-potenzjal li ssir dak li wieħed forsi jista’ jiddefinixxi bħala post ta’ pellegrinaġġ għal dawk kollha li jħobbu lill-familja rjali b’mod ġen erali, u lir-Reġina Eliżabetta b’mod partikolari.

X’memorji għandna miktuba jew mgħoddija bil-fomm dwar l-użu ta’ din il-villa fi żmien li għexu fiha l-Prinċipessa Eliżabetta u d-Duka Filippu?

Memorji miktuba huma skar si. Teżisti xi korrispondenza mill-Prinċipessa Eliżabetta nnifisha li tikkummenta dwar min għandu jagħmel xiex waqt li hi tkun fid-dar, u oħra jn li wittew it-triq għall-wasla

tagħha fil-villa, u eventwal ment għal meta telqet fl-1951.

Hemm ukoll xi ittri ta’ Lou is Mountbatten, li kien jgħix fl-istess villa qabel, waqt u wara l-prinċipessa. Barra minn hekk, għandna wkoll xi inventarji ta’ kif kienu jin tużaw il-kmamar u l-għamara li kien fihom. Wieħed ma jridx jinsa wkoll l-awtobijografija ta’ Pamela, it-tifla ta’ Louis Mountbatten, li għamlet xi żmien tgħix fil-villa flimkien mal-prinċipessa, u ddeskrivi

et sewwa l-ħajja fil-villa f’dak iż-żmien.

Iżda fuq kollox Heritage Malta ġabret ix-xhieda diret ta ta’ nies li kienu joqogħdu fil-villa qabel u wara li għex et fiha l-Prinċipessa, kif ukoll ta’ oħrajn li ħadmu fiha jew li kienu jipprovdu s-servizzi tagħhom lill-koppja rjali fl-istess żmien, jew inkella ta’ qrabathom. L-għajnuna tal-pubbliku ma naqsitx, speċ jalment wara l-open day li or ganizzajna f’Diċembru tas-se

na l-oħra. Dan l-eżerċizzju importanti ħafna ta’ intervis ti, li għadu għaddej, tana in formazzjoni imprezzabbli.

X’sar minn meta din il-Vil la għaddiet f’idejn Heritage Malta?

Heritage Malta ħadet pus sess ta’ din il-binja f’Ġunju tal-2020 wara li l-Gvern kien xtraha fis-sena ta’ qabel meta dak iż-żmien kien hemm l-ist ess Ministru li hemm illum, Dr

Owen Bonnici, imexxi l-Min isteru għall-Kultura. F’dawn il-ftit iktar minn sentejn sar ħafna xogħol ta’ preparazzjoni li qed iwitti t-triq għal meta jibdew ix-xogħlijiet struttur ali maġġuri li hemm bżonn. L-ewwel nett ġew mirfuda żewġ partijiet mill-faċċata li kienu f’periklu imminen ti ta’ kollass, u sar xi xogħol ieħor f’partijiet oħra tal-bin ja sabiex iwaqqaf il-ħsara li kienet qed issir. Ftit wara, ġiet imnedija esperjenza virtwa li fuq il-website ta’ Heritage Malta sabiex kulħadd ikun jista’ jżur Villa Guardamangia, fl-istat attwali tagħha, minn daru.

Sar ukoll survey arkitet toniku dettaljat tal-proprjetà kollha, tista’ tgħid ġebla ġe bla, ħalli jiġi identifikat dak li jrid jinbidel, dak li jista’ jiġi restawrat, u dak li jista’ jiġi kkonservat. Sar ukoll survey bi ground penetrating radar li wassal għal skoperta ta’ ġibjun imdaqqas taħt parti mill-ġnien. Abbażi ta’ dawn l-eżerċizzji ġiet sottomessa applikazzjoni għax-xogħol ta’ restawr meħtieġ lill-Awtorità tal-Ippjanar, li ġiet approva ta. Barra minn hekk, tneħħew tunnellati ta’ materjal tal-bini u materjal ieħor bħal asbes tos minn ħafna nħawi fil-villa, inkluż l-ispazji ta’ taħt l-art –xogħol li għadu għaddej.

Tneħħew mis-sit xi statwi li kienu jiddekoraw il-ġnien u xi appliances domestiċi tassnin 50, bħal forn, sabiex jiġu restawrati. Inġabret ukoll informazzjoni ta’ sena sħiħa fuq l-ambjent (sħana, um dità, eċċ) tal-villa sabiex jig gwidaw deċiżjonijiet futuri. Iktar kmieni din is-sena stu denti tal-University College of London użaw din l-informazz joni sabiex ippreparaw studju preliminari fuq il-kundizzjoni strutturali tal-binja.

Ta’ min ifakkar ukoll li kon servaturi tal-pitturi ta’ Heri tage Malta qattgħu xhur sħaħ jittestjaw partijiet mill-ħitan sabiex kixfu skemi dekorattivi mpinġija mal-ħitan ta’ kważi kull kamra tal-villa – xogħol ta’ tħejjija għar-restawr sħiħ li għad irid isir. Fuq kollox, beda u għadu għaddej proċess ta’ riċerka fuq l-istorja tal-binja, is-sidien tagħha, u l-arreda menti tagħha matul is-snin.

Dan huwa l-pedament talproġett kollu għax mingħajr din l-informazzjoni ma jist għux jittieħdu d-deċiżjonijiet meħtieġa ta’ restawr, u event walment ma tistax tiġi offruta esperjenza kemm jista’ jkun awtentika lil dawk kollha li għad iridu jżuruha.

Fiex jikkonsisti l-proġett ta’ restawr li għaddej fuqha?

Nistgħu ngħidu li l-proġett ta’ restawr jinqasam fi tliet fażi jiet. Bħalissa ninsabu fl-ew

wel fażi: it-tħejjijiet kollha meħtieġa, inkluża r-riċer ka, sabiex ikun jista’ jibda x-xogħol maġġuri, kif spjegat hawn fuq. It-tieni fażi tinklu di l-biċċa l-kbira tax-xogħol ta’ riabilitazzjoni, restawr u konservazzjoni. Peress li l-vil la tinsab f’kundizzjoni ħazina ħafna, din se tkun l-iktar fażi twila u diffiċli. Imbagħad flaħħar fażi nikkonċentraw fuq li nerġgħu noħolqu l-ambjent fil-villa li kien hemm fis-snin 50 sabiex inkunu nistgħu nof fru esperjenza ta’ dar stori ka tal-perjodu lill-viżitaturi kollha. Il-proġett kollu huwa stmat li se jiswa madwar €10

miljun u se ssir applikazz joni għal fondi Ewropej taħt il-programm il-ġdid biex dan il-proġett ikun jista’ jsir.

Meta nistennew li narawha miftuħa? U x’jistenna minnha l-pubbliku?

Kif għedt, aħna se nkunu qed napplikaw għall-fon di Ewropej biex inkunu nistgħu nagħmlu dan ilproġett. Is-sejħa għall-of ferti għax-xogħlijiet maġġuri li hemm bżonn f’din il-binja mistennija li jiġu ppubblika ti s-sena d-dieħla. Il-kundiz zjoni ħażina ħafna li tinsab

fiha din il-proprjetà jfisser li hemm bżonn madwar ħames snin xogħol minn meta dan jibda, peress li ċerti partiji et, bħal pereżempju xi ħitan u soqfa, iridu jitwaqqgħu u jinbnew mill-ġdid.

Ladarba dan ix-xogħol ta’ konsolidament u restawr strutturali jkun lest, im bagħad ngħaddu għall-arre dament. B’mod ġenerali, fis-sular t’isfel wieħed se jsib il-faċilitajiet ġenera li li wieħed jistenna f’binja miftuħa għall-pubbliku bħa la mużew, bħal pereżempju r-reception, faċilitajiet san itarji, ħanut tas-souveniers,

kif ukoll wirja żgħira u do kumentarju sabiex tispjega r-relazzjonijiet bejn Malta u l-familja rjali tul is-sekli, kif ukoll il-kuntest storiku għal fejn il-koppja rjali ġiet f’Mal ta fl-1949.

Min-naħa l-oħra, fis-su lar ta’ fuq se jkun hemm rikostruzzjoni kemm jista’ jkun fidila ta’ kif kienu jin tużaw u jidhru l-kmamar u l-ispazji meta kienu joqogħdu fihom il-Prinċipessa Eliżabet ta u l-Prinċep Filippu f’nofs is-seklu 20. Konvinti li dan ilproġett se jattira l-attenzjoni tal-pubbliku Malti u internaz zjonali.

TRISTAN ZAMMIT

JOĦLOQ ATMOSFERA TA’ BRIJU

Kitba ta’ RAMONA PORTELLI

Dan l-aħħar sirt naf b’individ wu li fil-qasam tiegħu huwa magħruf bħala artist. Fil-każ tiegħu xogħlu huwa li joħloq atmosfera ta’ briju permezz ta’ żfin, kariżma, kummiedja li jof fri l-karattru ta’ Trihanna. Qed nirreferi għal Tristan Zammit, magħruf aħjar bħala Trihanna Wildé.

Għandu 22 sena, trabba ż-Żurrieq u jgħix il-Qrendi. Jaħdem xogħol amministrattiv kif ukoll fis-settur tal-midja. Ilħin liberu jqattgħu fuq il-midja soċjali, jiżfen, isajjar, jissoċjal izza ma’ sħabu, jara film/ser je u jippjana diversi proġetti differenti. Huwa bniedem av venturuż, organizzat u perfez zjonist.

Ridt inkun naf minn fejn ġab l-istage name tiegħu Trihanna Wildé u fil-fatt ikkonfermali li l-isem Trihanna Wildé twieled fis-sena 2018. “Kienet proprju f’din is-sena waqt il-ġimgħa fejn Malta tiċċelebra d-diversi tà u l-komunità LGBTIQA+, ġiet organizzata l-ewwel lip sync battle f’Malta. Għaldaqstant, ħassejt li kienet opportunità fejn stajt niffjorixxi t-talen ti tiegħi, b’hekk ħloqt l-isem Trihanna Wildé bħala marka tal-bidu tal-passjoni tiegħi,” beda jgħidli.

Ta’ min jgħid li kull meta jagħti shows, kulħadd jaf li jagħmilhom b’enerġija sħiħa. Fil-fatt, sirt naf li għalkemm Trihanna bdiet fis-sena 2018, tliet snin qabel, il-ħajra diġà kienet hemm. “Kont inkun ħer qan għal avvenimenti bħal Kar nival u Halloween għax kienu ta’ opportunità fejn nesperi menta f’dan il-qasam. Primar jament il-ħajra bdiet meta ġejt espost għat-teleserje Amerika na, RuPaul’s Drag Race”.

Mistoqsi xi kemm sigħat iqatta’ ħin jipprattika x-shows li jkun irid ittella’, Tristan stqarr miegħi li dan kollu jiddependi fuq l-udjenza, il-klijent u s-sa la. Ġeneralment minn ġimgħat sħaħ u ftit jiem.

Ta’ min jgħid li d-debutt tiegħu seħħ meta lura fis-se na 2018 kien rebaħ l-ewwel kompetizzjoni f’Malta. Fil-fatt, jinsab ambizzjuż għal aktar suċċessi.

Il-maġġoranza tal-kostumi tiegħu jsiru bl-għajnuna t’ommu

Miegħu tkellimt ukoll dwar it-

tip ta’ ħwejjeġ elaborati li jiżfen bihom, jekk jirrikjedux ċertu ammont ta’ finanzi. “Idealment il-kostumi jkunu stravaganti u jleqqu kemm jista’ jkun. F’Mal ta hawn nuqqas ta’ stabbili menti fejn artisti bħali jistgħu jinvestu flushom fil-kostumi. Iżda dan m’għandux ikun meq jus bħala ostaklu. Fil-każ tiegħi ċerti kostumi nixtrihom online, iżda l-maġġoranza tal-kostumi tiegħi jsiru bl-għajnuna t’om mi. Flimkien noħolqu prodott oriġinali b’taħlita ta’ drappiji et riċiklati jew mixtrijin u jkun ta’ aktar sodisfazzjon għalina t-tnejn,” sostna miegħi.

Tkellimt miegħu wkoll dwar it-tip ta’ ħajja tiegħu normali matul il-ġurnata bħala Tristan u dwar dik ta’ meta jagħmel xi shows bħala Trihanna. “Filħajja ta’ kuljum, jiena pjuttost bniedem ordinarju. Il-proċess biex ninbidel fi Trihanna huwa twil. Ta’ bniedem organizzat li jien, niprepara l-għodda ta’ l-irtokk ġurnata qabel. Ma nilbisx ta’ Trihanna fuq bażi regolari, imma meta jkolli xi okkażjoni fejn entitajiet jew kli jenti jitolbu s-servizzi tiegħi jew għall-fini ta’ proġetti. Il-proċess tal-irtokk jieħu madwar tlie ta sa erba’ sigħat. Dan għaliex l-irtokk huwa wieħed kum

pless fejn noħloq illużjoni ta’ wiċċ femminili. Wara l-bażi talproċess, inwaħħal il-parrok ka, nilbes kurpett u kkuttunar biex ġismi jieħu xejra ta’ mara. Fl-aħħar nilbes il-kostum u l-aċċessorji,” stqarr miegħi.

Il-proċess jibda mill-għażla tad-diska

Miegħu tkellimt ukoll dwar ittip ta’ preparazzjoni, x’hemm bżonn qabel kull show li jkol lu. “Għalija l-proċess jibda mill-għażla tad-diska. Minflok diska waħda, ġieli ngħaqqad diversi diski differenti biex noħloq atmosfera aktar ko mika. Mas-smigħ tad-diska, nibda nimmaġina lil Trihanna mill-perspettiva ta’l-udjenza, tagħti l-prestazzjoni tagħha. Wara, nagħmel l-koreografi ja u nippjana d-dehra tiegħi għall-irtokk. Fejn nista’, immur fuq il-post qabel d-data tal-av veniment biex ikolli idea tal-is pazju. Qabel kull prestazzjoni, nagħmel diversi provi sabiex naċċerta ruħi li l-kliem tad-dis ka nkun nafhom bl-amment, għaliex dak huwa l-aktar el ement importanti f’każ ta’ Drag Queen li tagħmel lip sync mad-diska, li x-xufftejn jaqblu mal-kliem tad-diska”.

Lura f’Settembru 2018, Tristan kien rebaħ titlu fejn kiseb l-ewwel post waqt il-Lip Sync Battle in Malta li kienet parti mill-Pride Week. B’hekk imbagħad kien ingħata l-oppor tunità li jieħu sehem fil-Pride Week 2018. “Il-Lip Sync Battle li ġiet organizzata f’Settemb ru 2018, kienet l-ewwel kom petizzjoni li ġiet organizzata f’Malta. Meta ħarġet s-sejħa għal din il-kompetizzjoni, domt naħsibha għandix nieħu seh em jew le. Bl-appoġġ ta’ sħabi, tal-partner u tal-familja, rabbe jt il-kuraġġ biex napplika. Im nalla kienu dawn n-nies għali ja, niftakarni nippjana kif ser inwettaq spettaklu mill-aqwa. Il-mira tiegħi ma kinitx biss ir-rebħa, iżda li nuri l-udjen za dik l-enerġija li ilha tinħeba wara l-ħitan ta’ dari. Il-mument fejn ġejt magħżula bħala r-reb bieħa tal-ewwel kompetizzjoni f’dan is-settur kien ta’ unur għalija”.

Barra minn hekk, kien ġie of frut jagħmel show waqt il-Malta Pride Concert f’Settembru 2019 wara li kien ipparteċipa f’Ħadd Għalik. “Għall-programm Ħadd Għalik kont impenjat u ħerqan. Preparajt mhux biss il-kostum u l-irtokk, imma ftehemt anke mal-preżenta

triċi tal-programm, Angie Laus u staqsejtha għall-possibbiltà li l-viżwali tal-monitor ta’ wara l-palk nippreparhom jien. Laus issorprendiet ruħha bil-ħerqa li wrejt għall-programm tagħha u sintendi aċċettat u għaddiet ni mat-tim tekniku ta’ Ħadd Għalik. Sintendi kont ir-reb bieħa tal-episodju. Il-premju prinċipali kien iċ-ċans li nagħ ti spettaklu fuq il-palk prinċi pali tal-Malta Pride Concert f’Settembru 2019. Kont tassew preparat għal dan, iżda kelli nkun imsiefer u ċ-ċirkustan zi ma ppermettewx li nagħ ti dan l-ispettaklu. Il-kunċert tal-Malta Pride tal-2020 tħas sar minħabba l-pandemija tal-COVID-19. Għaldaqstant, kienet sena fjakka mhux biss għad-drag queens, iżda anke għas-settur tad-divertiment fost oħrajn”.

Barra minn hekk, Tristan kien ħa sehem ukoll waqt Cabaret Shows. S’issa ma kel lux l-opportunità li jagħti prestazzjoni barra minn Mal ta, iżda ħadem ma’ ekwipaġġ Amerikan. “F’Settembru 2021 ġejt ikkuntattjat minn produt tur li taħdem fuq programm Amerikan, Below Deck Medi terranean. Nista’ ngħid li dan kien l-ogħla punt għal Trihan

SKEDA ONE

06:30 ONE News

06:45 Popcorn 07:15 Popcorn 07:30 ONE News 07:45 Tentufiet 07:50 HazZzard Update

08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Klassi Għalina 09:30 Esperti

TLIETA

06:30 ONE News 06:45 Żona Sport 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

06:30 ONE News

06:45 Esperti

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 PrimeTime

07:50 HazZzard Update

08:00 Quddiesa tal-jum

08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa

ĦAMIS

na. Qatt ma bsart li ekwipaġġ Amerikan jikuntattjani għasservizzi tiegħi, f’art twelidi. Id-dehra tiegħi fuq dan il-pro gramm ixxandret proprju fil11 ta’ Lulju 2022 fuq stazzjon televiżiv Amerikan, għal min hu interessat, jista jara d-dehra tiegħi fuq il-pjattaformi tiegħi permezz ta’ dan l-link https:// linktr.ee/TrihannaWilde”.

Kull udjenza dejjem uriet sodisfazzjon mill-ikbar lejn Trihanna

Mistoqsi kif jaħseb li jintlaqgħu minn ħaddieħor shows simili bħalma joffri huwa bħala Drag Queen, Tristan weġibni: “Nins ab ċert li kull prestazzjoni li tajt, l-udjenza dejjem uriet sodis fazzjon mill-ikbar għal Trihan na, speċjalment f’avvenimen ti appoġġjati mill-komunità LGBTIQA+. Minn dejjem ħsibt li l-ġenerazzjoni antika mhux ser tapprova l-arti tiegħi, kont nirraġuna b’dan il-mod għaliex kelli diversi xenarji fejn nies ta’ ċerta età jassoċjaw il-karattru tiegħi ma’ dnub jew att ribelluż. Iżda dan il-ħsieb inbibel kemm ili li tajt żewġ prestazzjonijiet quddiem udjenza ta’ din l-età u laqgħuni u appoġġjawni mill-bidu sal-aħħar”.

Ridt inkun naf ukoll jintal ab spiss ix-xogħol tiegħu bħa la drag queen. “L-aktar ris ervazzjonijiet li jkolli jkunu fi żmien s-sajf, għalkemm huwa l-agħar żmien minħabba s-sħana, ikolli minn tnejn sa

tliet prestazzjonijiet fix-xahar. Fix-xitwa dejjem ikolli inqas, iżda nipprova nibqa’ dejjem attiv fuq il-pjattaformi tiegħi permezz ta’ proġetti viżwali”.

Mistoqsi jaħsibx li f’Malta għadna lura f’dawn it-tip ta’ shows, jew humiex qed ikunu aktar mfittxija dan l-aħħar, Tristan stqarr miegħi li bilmod il-mod, Malta qed tiġi esposta għal aktar prestazz jonijiet f’dan is-settur. Illum il-ġurnata ssib gruppi li jixti equ s-servizzi ta’ Drag Queen waqt hens parties, brunch, clubs eċċ..., mentri qabel l-uni ka post fejn stajt tara din l-arti kien speċifikament ġo klabb identifikat bħala spazju sigur għall-komunità, pjuttost iżolat mill-bqija tal-poplu minħabba r-raġuni li l-komunità nnifisha kellha tgħaddi minn diversi battalji biex tinsab fejn tinsab illum il-ġurnata”.

Finalment Tristan ħalla messaġġ għall-qarrejja ta’ din il-gazzetta. “Il-messaġġ tiegħi huwa sempliċi, tostako lax, taħbix jew tarmix it-tal enti u l-passjoni li jimirħu fik. Ser taffaċċja diversi nies li mhumiex ser japprovaw ix-xewqat tiegħek. Mill-espe rjenza nixtieq ngħid li l-kun tentizza f’ħajtek, ħadd mhu ser jaqdef għaliha ħlief inti stess. Nagħlaq billi ngħid, nit tama li min qalli li m’għandix entużjażmu u impenn, jara li kliemu mhux minnu, hekk kif muri bis-suċċessi tiegħi,” temm jgħid.

10:00 Programm Speċjali: Reġina Elizabetta II 17:00 Indigo 19:15 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News

20:10 Tentufiet 20:20 HazZzard Update

09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 Flimkien ma’ Nancy

12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita

15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 Dak li Jgħodd 17:00 Mill-Chcina ta’ Dari 17:15 Pink Panther 18:00 What’s Cooking

20:30 Pjazza 21:30 The Big Step 22:50 Il-Willy 23:30 ONE News

06:30 ONE News 06:45 The Local Travel 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari

07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update

06:30 ONE News 06:45 Taste & Travel 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Quddiesa tal-jum 08:30 Pjazza 09:20 Telebejgħ 09:50 HazZzard Update 09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa

SIBT

06:30 ONE News 06:45 Country Jamboree

07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update

08:00 Il-Quddiesa tal-jum

08:30 Dak li Jgħodd 09:30 The Local traveller 10:00 Aroma Kitchen

06:30 ONE News 06:45 Ondroad 07:15 Mill-Chcina ta’ Dari 07:20 PrimeTime 07:50 HazZzard Update 08:00 Il-Quddiesa tal-jum 08:40 Paperscan 10:00 Indhouse 10:55 Esperti 11:20 What’s Cooking

09:55 Denfil 10:00 Fost il-Ġimgħa 12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 What’s Cooking 16:30 Esperti

12:30 ONE News 12:35 Telebejgħ 12:50 Denfil 13:00 Kalamita 15:30 ONE News 15:35 PrimeTime 15:55 HazZzard Update 16:00 Aroma Kitchen 17:00 Popcorn 17:30 Indhouse 18:30 Pjazza

11:00 Popcorn 11:30 Żona Sport 11:55 Telebejgħ 12:30 ONE News 12:35 Awla 14:00 Brillanti 15:30 ONE News 15:35 Brillanti 16:15 Flimkien ma’ Nancy 17:15 Sabiħa l-Ħajja

11:55 Telebejgħ

12:30 ONE News 12:35 HazZzard 14:35 Brillanti Finali 17:00 Taste & Travel 17:30 L-Argument 18:55 PrimeTime 19:25 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 Ieqaf 20 minuta

17:00 Ondroad 17:30 Dak li Jgħodd 18:30 Pjazza 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Esperti 21:00 Awla 22:45 Country Jamboree 23:30 ONE News

ERBGĦA

18:30 Pjazza 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 The Local Travel 21:00 Jackpot 4 22:15 Imqades L-Istorja 23:00 Ondroad 23:30 ONE News 28-09

17:00 Żona Sport 17:30 Aroma Kitchen 18:30 Pjazza 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Taste & Travel 21:00 Mara 22:10 The Big Step 23:30 ONE News

19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 PrimeTime 20:35 Niftakru 21:00 Pandora 21:00 Imqades l-Istorja 22:30 Żona Sport 23:00 Ieqaf 20 Minuta 23:30 ONE News

17:45 Ondroad 18:15 Pink Panther 18:55 PrimeTime 19:20 ONE Sports & Temp 19:30 ONE News 20:05 Ieqaf 20 Minuta 20:35 Mara 21:40 ONE 23:30 ONE News

20:35 Teżori fil-Garaxx 21:30 CMM Dok 22:00 Country Jamboree 22:30 Jackpot 4 23:30 ONE News

reċensjoni

SKWADRA SIGRIETA

Sa minn ċkunitu, John xtaq isir ditektiv famuż. Flimkien mal-kuġini tiegħu Frans u Doris, l-Iskwadra Sigrieta tibda tiltaqa’ fir-razzett tan-nannu Toni.

F’dawn il-kwartieri tibda l-avventura tagħhom flistħarriġ ta’ 13-il każ polizjesk marbutin ma’ frodi, serq u l-bqija.

Mistoqsija: Min huma l-membri tal-Iskwadra Sigrieta?

Ibagħtu r-risposta tagħkom lil: Kompetizzjoni Ktieb, KullĦadd, ONE Complex A 28B, Industrial Estate, il-Marsa MRS 3000, u tidħlu biċ-ċans li tirbħu l-ktieb SKWADRA SIGRIETA. Ir-rebbieħ jitħabbar nhar il-Ħadd 2 ta’ Ottubru. Ir-rebbieħa huma mitluba jiġbru l-ktieb mill-ONE Complex, il-Marsa, billi jippreżentaw il-karta tal-identità, flimkien mal-ittra li se tintbagħtilhom minn din il-gazzetta, mit-Tlieta sal-Ġimgħa bejn id-09.00 u s-13.00, u s-Sibt bejn il-11.00 u l-16.00, festi pubbliċi esklużi.

Intant, ir-rebbieħa tal-ktieb BELGĦA TE hija:

M.GATT - MOSTA

Ġemma’ l-kupuni ta’ ħames ġimgħat wara xulxin kif ukoll wieġeb il-mistoqsija marbuta mal-aħbarijiet. Ibgħathom f’daqqa

lil: KOMPETIZZJONI €100, KullĦadd, ONE Complex, A 28 B, Industrial Estate, Il-Marsa MRS 3000

Kastilja kemm ilha tintuża bħala uffiċċju tal-Prim Ministru?

Tweġiba: Isem:

Indirizz:

Numru tat-telefown:

Paul Michael Stephani kien qattiel tal-massa Amerikan magħruf bħala The Weepy-Voiced Killer. Stephani ngħata dan il-laqam minħabba l-fatt li wara li jkun wettaq ċerti attakki, hu kien iċem pel lill-pulizija biex jgħarrafhom, u kien jagħmel dan b’ton imbikkem. Minkejja l-ilfiq, hu ma kienx jgħidilhom min hu iżda kien jokrobilhom biex jaqbduh. B’kollox, Stephani attakka ħames nisa u tlieta minnhom qatilhom. Hu nstab ħati bi qtil wieħed u b’attentat ta’ qtil u weħel 40 sena ħabs. Stephani ammetta għall-attakki u l-qtil tal-vittmi l-oħrajn hekk kif skopra li kellu kanċer tal-ġilda fl-1997 u sar jaf li kellu biss sena ħajja.

Min kien Paul Michael Stephani

Paul Michael Stephani twieled fit-8 ta’ Settembru tal-1944 f’Austin, Minnesota, fl-Istati Uniti. Hu kien l-aħħar wild minn għaxart itfal ta’ familja reliġjuża. Meta kellu tliet snin, ommu reġgħet iżżewġet u l-missier tar-rispett kien jerfa’ idu fuq Stephani u ħutu, fejn saħansitra ġieli tefagħhom it-taraġ.

Stephani żżewweġ lil Beverly Lider u flimkien kellhom tifla. Iż-żwieġ ma tantx dam minħabba l-fatt li Stephani ma kienx ikollu xogħol stabbli. Fl-1977, il-Malberg Manufacturing Company keċċiet lil Stephani waqt li kien qiegħed jaħdem bħala purtinar hemmhekk. In teressanti l-fatt li l-katavru tal-ewwel vittma nstab qrib din il-binja.

Il-vittmi

L-ewwel vittma ta’ Stephani kienet Kar en Potack. Fil-31 ta’ Diċembru tal-1980, Stephani ta xebgħa lil Potack fejn ħal lieha għal mejta. Fit-3.00 ta’ filgħodu, hu ċempel lill-pulizija biex jgħarrafhom “li hemm tfajla midruba” u tahom il-post fejn isibuha. Fortunatament, Potack ma mititx u ngħatat il-kura meħtieġa.

It-tieni vittma, Kimberley Compton ta’ 18-il sena, ma kellhiex daqshekk xorti tajba. Stephani qatel lil din l-istuden ta fit-3 ta’ Ġunju tal-1981 f’Minneapolis. Wara li qatilha, hu ċempel lill-pulizija jokrobilhom biex isibuh għax ta daqqi et b’oġġett bil-ponta lil waħda tfajla. Qalilhom li ma jistax jieqaf u kull darba jispiċċa joqtol. Jumejn wara, hu reġa’ ċempel lill-pulizija u qalilhom li kien jiddispjaċih li attakka lil Compton u li se jagħti ruħu b’idejh iżda m’għamilx dan. Fis-6 ta’ Ġunju, Stephani ċempel lill-pulizija għal darb’oħra u qalilhom li l-gazzetti kienu qegħdin jgħaddu infor mazzjoni mhux korretta dwar l-omiċ idju. Fil-11 ta’ Ġunju, Stephani ċempel lill-pulizija u b’vuċi bilkemm tinftiehem minħabba l-ilfiq, reġa’ qalilhom li jid dispjaċih għal dak li għamel lil Compton.

Il-vittma li jmiss kienet Kathleen Greening, li nsabet mejta fid-dar tagħha. Din id-darba, hu ma ċempilx lill-pu lizija biex jgħidilhom x’għamel. Fil-fatt, Stephani ammetta li qatilha wara snin

mill-arrest tiegħu, fejn qal li għerriqha fil-banju tad-dar tagħha.

Ir-raba’ vittma kienet Barbara Si mons ta’ 40 sena. Stephani ltaqa’ ma’ Simons f’bar wara li talabha sigarett. Mid-dehra, Simons qalet lill-barista li Stephani kien se jwassalha d-dar. Steph ani qatel lil Simons u ċempel lill-pulizija fejn qalilhom biex jisimgħuh u li jid dispjaċih li qatilha u li taha 40 daqqa ta’ arma bil-ponta. Waqt it-telefonata sem mielhom ukoll lill-ewwel vittma li qatel, Kimberly Compton.

Fil-21 ta’ Awwissu tal-1982, Stephani rikkeb lil Denise Williams, prostituta ta’ 19-il sena. Williams bdiet titħasseb xħin Stephani beda jsuq lejn post imwarrab u kif waqaf fi triq li ma tinfidx, hu taha 15il daqqa b’turnavit. Williams irnexxielha tagħtih daqqa ta’ flixkun tal-ħġieġ f’ra su u l-għajjat tagħha ġibed l-attenzjoni ta’ wieħed raġel li kien jgħix fl-akkwata. Dan ir-raġel mar jissielet ma’ Stephani u

dan tal-aħħar ħarab minn fuq il-post.

Kif irritorna d-dar, Stephani kellu ġrieħi fuq wiċċu u fuq rasu bid-daqqa tal-flixkun u b’hekk ċempel għall-għa jnuna medika. Din it-telefonata wasslet għall-arrest tiegħu u r-raġel li salva lil Williams ikkonferma mal-pulizija li kien Stephani li attakkaha. Iktar investigazz joni wasslet biex torbot lil Stephani malqtil ta’ Simons.

Il-ġuri, il-ħabs u l-mewt

Stephani tressaq il-qorti mixli bil-qtil ta’ Simons u bl-attentat ta’ qtil ta’ Williams. Hu weħel 40 sena ħabs. Fl-1997, waqt li kien qed jiskonta s-sentenza, Stephani sar jaf li kellu kanċer tal-ġilda u li kellu biss sena ħajja. Kien għalhekk li ammet ta li hu kien dak li sawwat lil Potack u li qatel lil Compton u Greening. Stephani miet bil-kanċer tal-ġilda fl1998.

Kitba

Il-karozza ta’ Stephani wara l-attakk fuq Williams Kimberly

Compton, Kathleen Greening u Barbara Simons

Għaqqad skont kemm hu l-valur li hemm fil-kaxxi.

Eżempju:

Jekk f’waħda mill-kaxxi hemm valur ta’ 10, trid tgħaqqad 10 kaxxi żgħar li jridu jkunu jmissu ma’ xulxin u f’forma ta’ kaxxa jew rettanglu. Ilkaxxi kollha jridu jintużaw u kaxxa tista’ tintuża darba biss. In-numru huwa indikazzjoni tat-total ta’ kaxxi żgħar u mhux neċessarjament juri minn fejn għandha tibda l-kaxxa.

Li kellek tieħu lill-Kap tal-Oppo żizzjoni Nazzjonalista Bernard Grech fuq il-kelma tiegħu, bil fors ikollok tispiċċa tikkonfon di u tħokk rasek. Għax kif ngħi du: “It-taħdit irħis, imma huma l-azzjonijiet li jgħoddu l-aktar”.

xejn tajjeb.

Editorjal

Il-messaġġ pwerili tal-Kap tal-Oppożizzjoni għall-Indipendenza jiġi rredikolat minn kliemu stess, mill-fatti kollha li jikkontradixxuh u anke minn esponenti ewlenin li qatgħu jieshom li l-PN jista’ jeżisti b’xi mod

Meta f’laqgħa għall-Indipen denza din il-ġimgħa, minflok il-meeting tradizzjonali fuq ilFosos tal-Furjana, Grech kellu okkażjoni biex jikkonvinċi linnies jersqu lejn il-viżjoni politi ka ġdida li jista’ joffri, reġa’ falla miżerjament. U falla anke aktar min-numri li għażlu li jingħaq du miegħu fil-Mall, uffiċjali u deputati tal-Partit inklużi.

Din il-ġimgħa l-Kap Nazzjo nalista kompla jħawwad l-im ħuħ b’diskorsu, għax fl-istess ħin li pprova jpinġi stampa nazzjonali li teżisti biss fl-im maġinazzjoni fertili ta’ moħħu u ta’ dawk li hu assoċjat magħ hom, jidher li tkellem bl-esper jenza ta’ x’inhu għaddej minnu l-Partit tiegħu stess. Minflok, ittanta jgħabbih fuq kulħadd u kullimkien.

Bħas-soltu, kantaliena taddlamijiet irriċiklata minn qa bel l-2013, jiġifieri li taħt Gvern Laburista ma jista’ jkun hemm

Il-messaġġ prinċipali, li ħej ja jew ħejjewlu, kien dwar kif Malta tista’ tkun indipendenti biss meta l-poplu tagħha ma jkunx oppressat mir-realtà li jgħix. Iżjed fantaxjentifiku minn hekk, stqarr li l-indip endenza ta’ pajjiżna ma tistax tintilef għal xi superpotenza jew imperu, imma għal politiċi li jagħżlu li ma jagħmlux xog ħolhom.

Anke b’daqqa taħt iċ-ċinto rin bħal dik f’wiċċ it-tbatijiet u s-sagrifiċċji kollha li għamlu l-antenati tagħna f’eluf ta’ snin maħkumin minn ġnus oħrajn, inkluż 166 sena taħt il-kuruna Brittanika jew il-bażijiet milita ri tagħha, il-Kap Nazzjonalista ma jagħmilx ħażin jitkellem bl-istess mod mal-poplu Ukren illum biex forsi jara jekk jifh mux iżjed

Minbarra hekk, fiċ-ċirkos tanzi mingħajr preċedent tallum, ukoll kien kompletament żbaljat li jara lill-poplu Malti u Għawdxi oppressat. Kull statis tika u rapport internazzjonali jiżżuffjettaw b’din id-dikjarazz joni tiegħu ladarba l-qagħda ta’ pajjiżna hi għalkollox bil-maq

lub ta’ għadd ta’ pajjiżi oħrajn madwarna.

Jekk hemm “politiċi li mhu miex jagħmlu dmirhom” kif mistenni, il-Kap tal-Oppożizz joni jkun biss qed jara rifless joni tiegħu nnifsu fil-mera.

It-tieni żelqa tiegħu fis-sera ta kienet meta stqarr li l-PN hu distint minn kull partit ieħor lokali, “grazzi għar-ruħ soċja li tiegħu”. Ġejja minn wieħed li qies bħala ħela u tberbiq il-mil juni kollha li ġew ipprovduti mill-Gvern biex jgħin isalva mi jiet ta’ eluf ta’ impjiegi u nego zji matul il-pandemija, għadu jemmen bl-istess miżuri ta’ aw sterità li fnew il-pajjiż sal-2013 u jikkontradixxi l-istatistika Ewropea dwar il-faqar, li llum hu nofs dak li konna nsibu taħt l-aħħar Gvern tal-PN, allura m’hemmx wisq x’wieħed iżid.

La fuq tlieta toqgħod il-bor ma, il-Kap tal-PN ma setax ma jagħlaqx bil-pompożità li tis pikka fil-messaġġi tiegħu meta ddikjara li t-tentattivi tal-Gvern li jimmina lill-Oppożizzjoni se jfallu kompletament. Huwa qal lill-folla: “Nafu x’inhu r-rwol tagħna u determinati li nwett quh.” Minn dawk li kien hemm

quddiemu wkoll jaf issib min jargumenta li ħadd m’għandu għax jimmina lill-Oppożizzjoni, meta l-PN qiegħed il-ħin kollu jagħmel biċċa xogħol tajba ħaf na f’dan ir-rigward.

Biex tali diskors almenu jser vi għal xi ħaġa u ma jispiċċax mormi fil-landa taż-żibel, kif ġralhom oħrajn pwerili qabel, jaqbel li Grech u sħabu jaddat tawh għalihom infushom. Żgur jisiltu ftit sugu minnu.

Forsi jibdew jieħdu l-aħjar azzjonijiet li jixirqu fi ħdanhom stess, avolja għandna dubji serji kemm il-mentalità op pressiva, li imponew fuqhom stess, se tippermettilhom li jagħmlu dan.

Din it-tendenza Nazzjonalis ta issa ndrat sew kemm min na fil-Partit Laburista, millpubbliku inġenerali u anke minn esponenti ewlenin li jafu l-għeruq tagħhom fl-istess PN u llum mhux biss ma jim maġinawx li jista’ jkun hemm xi forma ta’ titjib, imma saru jiddeskrivuh xejn aħjar minn xi ħaġa mejta – katavru.

U la jgħiduh b’konvinzjoni Nazzjonalisti nfushom, spiċċat anke t-tama – l-aħħar li tmut.