Corporate identity VERDER IN DIT NUMMER:
Siemen dijkstra en zijn passie voor landschap en natuur albert rademaker: grafisch ontwerper te annen bookshelf
Contact Halfjaarlijkse uitgave van KoninKlijke Van Gorcum
JANUARI 2014 1
INHOUD 4 Corporate Identity Kor IJszenga
4
Corporate Identity
10 Siemen Dijkstra en zijn passie voor landschap en natuur Pieter Jonker 14 Albert Rademaker: grafisch ontwerper te Annen Kor IJszenga 17 50+ en afgeschreven! Sonja Geurts en Marian Admiraal
10 Siemen Dijkstra
18 Samenwerken Corinne Rodenburg 20 Tijdschrift MeerTaal over taaldidactiek voor het basisonderwijs Susanne Gerritsen
14 Albert Rademaker
23 Onderwijsdeskundigen Robert Marzano en Wietske Miedema Wietske Miedema en Tieneke Verheijen 24 Het klikte gewoon, en nog steeds! Wouter Oude Groothuis 26 Het talentalfabet smaakt naar meer Pieter Taffijn
20 Tijdschrift MeerTaal
27 Ons nieuwe teamlid Vincent Vincent Vermeer 28 Bookshelf Corinne Rodenburg 30 Een standaardwerk van formaat Mirre Dieleman
28 Bookshelf
33 Recent verschenen
Van de redactie BAM! Daar ist-ie dan! Onze nieuwe Contact.
De 80ste editie rolde onlangs van de pers. Het
Aangepast aan onze nieuwe huisstijl. Begin
is zijn laatste. Hij vertelt waarom. De reden
deze week hebben we die nieuwe huisstijl in
is een mooi bruggetje naar het boek 50+ en
gebruik genomen. In dit nummer presenteren
afgeschreven! Een uitdagende titel voor een
we die ook aan u. Omdat de formule van
boek dat onder andere de doelgroep van
Contact breed wordt gewaardeerd hebben we
50-plussers moet aanspreken.
ons vooral geconcentreerd op de vormgeving.
We schreven al eens over onze unieke
Die hebben we helemaal in lijn gebracht met
samenwerking met Nyenrode Business
de nieuwe huisstijl. En op die huisstijl zijn we
Universiteit. Onlangs hebben we aan die
supertrots. We laten daarmee zien dat we
samenwerking nog een extra dimensie
midden in de multimediale communicatiewereld
toegevoegd.
staan. Ambitieus en innovatief. Dat laatste wordt
Met trots kondigen we verder een nieuw
onderstreept met wisselende statements en
tijdschrift aan: MeerTaal. Vanaf pagina 20 leest u
verschillende kleuren. Kijk maar op de volgende
er alles over. Zijn we er dan? Nog lang niet! Maar
pagina’s hoe dat eruitziet!
de ruimte van een voorwoord is te beperkt om te vertellen over de andere artikelen. En dat hoeft
We hebben de verleiding weerstaan om het
ook niet. De artikelen spreken voor zich. We zijn
hele nummer aan onze nieuwe huisstijl te
er trots op dat we deze mooie blik in onze altijd
wijden. Want we hebben meer te melden!
veranderende keuken kunnen geven. Het geeft
Zo neemt Siemen Dijkstra u mee naar zijn
onze veelkleurigheid aan. En daarmee zijn we
geliefde Dwingelderveld. Hij maakte er een
weer terug bij het begin:
geweldig boek over, dat tijdens de presentatie al nagenoeg uitverkocht bleek!
Een kleurrijk 2014 gewenst!
Albert Rademaker maakte voor Stichting Het Drentse Landschap 80 kwartaalbladen!
Namens de redactie, Kor IJszenga
Tijdens de interne presentatie van de huisstijl op 12 september
3
Met trots presenteren wij
onze nieuwe Corporate Identity Wij innoveren en anticiperen voortdurend op de ontwikkelingen in de markt. We timmeren hard aan de weg. En daarom was het tijd voor een nieuwe huisstijl. Een huisstijl die weerspiegelt waar we mee bezig zijn, die duidelijk communiceert dat we klaar zijn voor de toekomst.
4
Koninklijke Van Gorcum is een bedrijf om
De gekantelde V lijkt op een megafoon die dat
trots op te zijn. Die trots willen we uitstralen.
uitschreeuwt maar vormt ook een pijl en geeft
Uitschreeuwen zelfs. Vandaar dat ons nieuwe
richting. Tegelijkertijd vormt het een ‘groter dan’-
logo, ontworpen door communicatiebureau
teken. Het vertaalt onze ambitie om u te laten
Open, bestaat uit een steeds wisselend
groeien. Zie hier het resultaat. Strak. Stilistisch.
statement dat aangeeft waar we voor staan.
Vooruitstrevend. Helemaal Van Gorcum 2014.
5
web2print van koninklijke van gorcum biedt bestelgemak en bespaart tijd
6
de nieuwe website
7
koninklijke van gorcum naast drukwerk, bezorgen wij u graag een goed gevoel
oplossingen bedenken koninklijke van gorcum beheerst die kunst tot in de puntjes
8
koninklijke van gorcum zet, lithografeer, corrigeer, druk, vouw, bind en verhandel
als pro足actieve organisatie neemt koninklijke van gorcum je werk uit handen
9
Illustratie/fotomateriaal met toestemming overgenomen.
10
Illustratie/fotomateriaal met toestemming overgenomen.
Siemen Dijkstra en zijn passie voor landschap en natuur Na de drukte rondom het boek Dwingelderveld in transit van graficus en tekenaar Siemen Dijkstra (Den Helder, 1962) uit Dwingeloo is het de hoogste tijd voor Contact om samen met de kunstenaar terug te kijken op een succesvol en spannend traject. Een traject dat uitmondde in een indrukwekkende overzichtstentoonstelling in Galerie Wildevuur Hooghalen van nieuw werk dat in een periode van ruim een jaar werd gemaakt, en in randactiviteiten als excursies en een demonstratie van zijn technieken. Maar ook in een fraai door Sijtze Veldema van Stilet Vormgeving (Dwingeloo) vormgegeven boek, dat gedrukt mocht worden door het Grafisch Bedrijf van Koninklijke Van Gorcum in Assen. Siemen Dijkstra: ‘Ja, ik vind het prachtig om
reden het gebied binnen. Sommige ingrepen
de lezers van Contact te vertellen over mijn
in natuur en landschap heb ik als pijnlijk
drijfveren achter dit project, dat helemaal een
ervaren. Ik had behoefte om de bezoekers
Drents of noordelijk project is geworden. Daar
van het Dwingelderveld door mijn ogen te
ben ik reuze trots op: een Drentse kunstenaar,
laten kijken en kanttekeningen te maken
wiens werk tentoongesteld werd in een Drentse
bij de uitvoering van het beleid van grote
galerie, wiens boek werd vormgegeven door
natuurbeschermingsorganisaties. Voor mij is het
een Drentse vormgever en gedrukt door een
belangrijk dat mensen meedenken en meedoen
Drents drukkershuis met financiële steun van
met de discussie over de toekomst van ons
Drentse en noordelijke organisaties/fondsen. De
landschap en van onze natuur.’
boekbinder (Witlox) kwam uit de stad Groningen en de uitgever uit Oosterwolde.’
Is het een boek met mooie plaatjes of een kritisch boek geworden?
Wat beoog je met dit project?
Siemen Dijkstra: ‘In de eerste plaats heb ik delen
Siemen Dijkstra: ‘Veel mensen kennen
van het Dwingelderveld vastgelegd in technieken
mijn meerkleurenhoutsneden, en die maak
die ik beheers. Ik ben een kunstenaar. Ik wilde
je in je atelier. Ik ben eigenlijk een echte
het Dwingelderveld in alle seizoenen tekenen.
veldman, en ik wilde terug naar het werken
Ruim een jaar ben ik daarmee bezig geweest,
in het Dwingelderveld zelf. Het gebied dat
weer en wind trotserend. Tegelijkertijd heb ik ook
me van jongs af aan zo dierbaar is. Sinds
de veranderingen in natuur en landschap vast
1989, door de komst van het Nationaal Park,
willen leggen, ook als ik er zelf niet blij mee was.
veranderde er veel: shovels en graafmachines
Ik heb de uitgever gevraagd om absolute vrijheid. 11
Vrijheid van beeld en vrijheid van woord. In het
lukte het om voor verschijning van het boek
boek schrijf ik vertellenderwijs over het ontstaan
mensen over de streep te trekken om het boek
en het waarom van het werk dat ik gemaakt heb,
te bestellen. De opening van de tentoonstelling
dat natuurlijk ook is afgebeeld in het boek. Het
en de presentatie van het boek werden een
zijn mijn opvattingen, mijn gevoelens, en anderen
megavoorstelling met een kleine vijfhonderd
mogen het daarmee oneens zijn. Ik wilde de
bezoekers, zonder al te veel media-aandacht.
ruimte om te laten zien dat ik niet alleen in de
Dat had ik nooit verwacht, ik weet daar ook niet
ogen van het publiek mooi werk maak, maar
zo goed raad mee. De eerste druk van het boek
dat ik oprecht gedreven ben door wat natuur
kent een oplage van 750 stuks en die is zo goed
en landschap ten diepste voor mij persoonlijk
als uitverkocht. De excursies met de SBB-
betekenen. Ik voel het als een plicht om kritische
boswachter en mij waren heel goed bezocht
kanttekeningen te plaatsen bij wat er allemaal
en dat gold ook voor de demonstratie van mijn
gebeurt. En van de uitgever heb ik alle ruimte
technieken op 1 december. En het merendeel
gekregen om mijn boek te maken, van Pascalle
van mijn nieuwe werk is verkocht tijdens de
Verhees en Philip Wildevuur heb ik alle ruimte
tentoonstelling. Wat wil een kunstenaar nog
gekregen om mijn tentoonstelling te maken.
meer? Ik hoop toch zo dat mensen mee gaan
Dan ben je een bevoorrecht kunstenaar, een
denken over de toekomst van landschap en
bevoorrecht mens.’
natuur in Nederland. Ik weet dat ik maar een klein steentje in de vijver heb kunnen gooien.’
Hoe is er gereageerd op jouw project van het Dwingelderveld in transit?
Ga je nu op je lauweren rusten of wil je nog
Siemen Dijkstra: ‘Er zijn zorgvuldig campagnes
meer?
voorbereid. Er is een speciale editie van het
Siemen Dijkstra: ‘Na deze drukke periode met
boek gemaakt met een meerkleurenhoutsnede.
heel veel mensen wil ik weer alleen zijn, alleen
Honderd mensen konden daarop intekenen.
zijn in het atelier, alleen zijn in het werken in de
Dat lukte. Galerie Wildevuur heeft een enorme
natuur zelf. Ik moet even omschakelen. Ik ben
campagne gevoerd om van tevoren intekenaren
ontzettend dankbaar voor al die belangstelling
binnen te halen voor het boek. Ook de uitgever
van de liefhebbers van mijn werk. Ze kwamen
12
van heinde en verre naar de tentoonstelling in
En zien we jou terug bij Van Gorcum?
Hooghalen. Zoveel succes en zoveel waardering
Siemen Dijkstra: ‘Zeker weten! Jullie hebben het
is op het moment heel leuk, maar het gelukkigst
boek prachtig gedrukt. Het was voor vormgever
ben ik als ik in mijn eentje aan het werk mag
Sijtze Veldema en mij mogelijk om regelmatig ook
zijn. De samenwerking met de al eerder
mee te kijken als de pers begon te draaien. De
genoemden is me zo goed bevallen dat er zeker
korte lijnen bij de productie en de betrokkenheid
over een aantal jaren weer zo’n project zal
van de Van Gorcum-medewerkers, daar konden
ontstaan. De uitgever wil heel graag nog eens
wij mee uit de voeten. Een kunstenaar en een
een boek met al mijn prenten, maar dan wil ik
vormgever zijn niet gauw tevreden omdat het
ook voldoende nieuw werk gemaakt hebben.
origineel zo dicht mogelijk benaderd moet
Ik heb nog een belofte gedaan aan Flip Ekkers
worden en dat is bijna een onmogelijke opgave.
van Uitgeverij Philip Elchers in Groningen over
Maar zo’n prachtboek is natuurlijk ook een mooi
mijn Spitsbergen-avontuur. Het lesgeven aan
visitekaartje voor Van Gorcum. En dat de uitgever
de Klasssieke Academie vraagt ook heel veel
in Oosterwolde regelmatig met het zweet in de
energie. Het komend jaar zal ik vooral nieuwe
handen zat, daar zit ik niet mee, want die uitgever
prenten willen maken en op allerlei plekken zal
glimt natuurlijk nu van trots.’
ik wel weer deelnemen aan tentoonstellingen. Ook het werk van mijn vriendin Elysia Verhoeven
Pieter Jonker
is tijdens de tentoonstelling heel goed verkocht, zodat we beiden druk aan de slag moeten met
Dwingelderveld in transit, opgetekend en beschreven
het maken van nieuw werk. Dat vraagt rust en
door graficus-tekenaar Siemen Dijkstra. Uitgegeven door
ruimte. Ik wil beslist niet allerlei commerciële
Stichting Nobilis i.s.m. Galerie Wildevuur, vormgegeven
uitgaven van mijn werk. Ik wil gewoon Siemen
door Stilet Vormgeving Dwingeloo, gedrukt door
blijven. Door de verkoop van ons werk kunnen
Koninklijke Van Gorcum Assen, luxe gebonden door
Elysia en ik de eindjes wel aan elkaar knopen,
Witlox Groningen. ISBN 978 94 90847 08 1 met
meer hebben we niet nodig. Onze kunst moet
ruim honderd aquarellen, gouaches, tekeningen en
betaalbaar blijven voor de echte liefhebbers van
meerkleurenhoutsneden, € 35,-. www.stichtingnobilis.nl
ons werk.’ 13
Albert Rademaker grafisch ontwerper te Annen Een gesprek op een grauwe dinsdagmiddag in november. Niet zomaar een gesprek. Albert Rademaker rondt dezer dagen de 80ste editie van het Kwartaalblad van Stichting Het Drentse Landschap af. ‘Het liep vlot deze keer.’ Niet zomaar een opmerking. Albert weet als geen ander wat het betekent om met deadlines te werken. Tachtig edities in twintig jaar. Nu is hij 67. De 80ste editie wordt zijn laatste. Het voelt wat vreemd. Voor hem en mij.
werd hij onder andere ingeschakeld voor
Je kent elkaar al dertig jaar en dan is een
diverse ontwerpwerkzaamheden binnen
interview ongewoon. Maar het wordt een
het provinciale bestuurlijke apparaat. Zo
boeiend gesprek. Vooral over mensen, over
bouwde hij een netwerk op, dat ook leidde
de wisselwerking, over samen werken en
tot contact met bestuurders van Stichting
samenwerken. Over veiligheid en lef en natuurlijk
Het Drentse Landschap. Het was een kwestie
over zijn geliefde woonplaats Annen en
van tijd voordat hij werd gevraagd om – in
geboorteplaats Anloo.
competitie – een nieuwe huisstijl te ontwikkelen voor de stichting. Hoewel zijn ontwerp niet
Het begon allemaal twintig jaar geleden, met
werd gekozen, waren de beslissers onder
een nulnummer van het Kwartaalblad, dat met
de indruk van de inhoudelijke onderbouwing
de postkoets over de Gasterse Duinen werd
en de betrokkenheid waarmee hij het geheel
afgeleverd om aangeboden te worden aan
presenteerde. Korte tijd later leidde dat tot de
de Boermarke van Gasteren. Albert was door
vraag of hij het Kwartaalblad vorm wilde geven.
Stichting Het Drentse Landschap gevraagd om mee te werken aan het ontwikkelen van een
Albert Rademaker kreeg van huis uit de liefde
periodiek als communicatiemiddel voor het
voor de natuur en het landschap mee. Vooral zijn
contact met de donateurs. Het formaat lag vast.
moeder maakte hem bewust van zijn omgeving.
Albert voegde daar een ijzersterk typografisch
En meester Van Dijk van het schooltje in Anloo
format aan toe, dat tot op de dag van vandaag
ging maar wat graag met zijn leerlingen het
wordt gehanteerd.
veld in. Thuis bij schoolvriend Jan Evert Musch kunstschilder het landschap in zijn schilderijen
en cultuurhoek terecht is gekomen hoeft
liet ontstaan. Later zou diezelfde Evert Musch
hij niet lang na te denken. Eind zeventiger
een belangrijk aandeel hebben in de toelating
jaren vertrokken enkele collega’s van de
van Albert op de Kunstacademie Minerva te
toenmalige drukkerij Vlieghuis te Assen naar
Groningen. Hij rolde er probleemloos doorheen.
de reproafdeling van de Provincie Drenthe
Op zijn twintigste liep hij met een diploma op
in het nieuwe provinciehuis. Door hen
zak de Academie uit.
14
Foto: Sake Elzinga
zag hij hoe vader Evert Musch als begenadigd Als je Albert vraagt hoe hij zo in die natuur-
15
Foto: Sake Elzinga
Al snel kwam Albert terecht bij drukkerij
dus best duwen en trekken.’ Zijn veelzijdige
Vlieghuis. Hij leerde daar Gerrit Vlieghuis
werk bewijst dat het met die creativiteit nog
kennen, die zeer belangrijk werd in de
steeds wel snor zit…
professionele carrière van Albert. Hij kreeg kansen en greep die ook. Hij ging weg maar
Het ritme van de tachtig Kwartaalbladen zorgde
kwam weer terug. Hij verhuisde mee naar Van
voor het kind-aan-huis-gevoel dat Albert bij
Gorcum toen Gerrit het overnam. Hij kreeg van
Van Gorcum heeft. Gelukkig hebben we ook
Gerrit de ruimte om zelfstandig ontwerper te
buiten de Kwartaalbladen om veel met Albert
worden. Eerst voor een dag in de week, vanaf
samengewerkt. En dat blijft ook nog even zo.
1982 werd hij geheel zelfstandig. Een jaar later
Hij heeft nu immers meer tijd om andere dingen
leerde ik hem kennen.
te doen. ‘Hé Kor, ik ben in Anloo betrokken bij een project met schilderijen van de Magnuskerk.
Op mijn vraag hoe het toch komt dat hij een
In 2015 moet daar een publicatie bij gemaakt
groep mensen om zich heen heeft verzameld
worden…’ Ja, Albert, natuurlijk doen we dat
waar hij al tientallen jaren mee samenwerkt,
samen.
merkt Albert op dat dit vaak te maken heeft met het delen van eenzelfde passie. En als iets goed is, dan houdt hij het zo. Hij is loyaal en houdt de mensen met wie hij het goed kan vinden dicht om zich heen. Hij zoekt altijd de samenwerking en creëert daardoor een wisselwerking met de mensen met wie hij werkt en met zijn opdrachtgevers. Daarom voelt hij zich ook ongemakkelijk als er waardering wordt uitgesproken over zijn werk. Zeker als dat tot uitdrukking wordt gebracht door officiële erkenningen. Niet voor niets heeft hij naar aanleiding van het winnen van de Culturele Prijs van Drenthe in 2010 een boekje uitgebracht waarin de namen van heel veel mensen zijn opgenomen met wie hij gedurende veertig jaar heeft samengewerkt. Die liefde voor mensen komt ook naar voren als ik hem vraag waar hij zijn creativiteit en inspiratie vandaan haalt. ‘Het hangt deels af van het enthousiasme en de betrokkenheid van de opdrachtgever, maar creativiteit kun je niet met een knop aanzetten. En soms is het er ook niet direct. Maar door dan het contact te zoeken met mensen uit mijn omgeving en door me te verdiepen in het onderwerp ontdek ik vaak een richting waarin ik het kan zoeken. Het is soms 16
Kor IJszenga
50+ en afgeschreven! Vol passie en persoonlijkheid schreven de auteurs dit boek, over een problematiek die niet alleen voor veel (bijna) 50-plussers maar ook voor de gehele maatschappij steeds groter wordt. De auteurs constateren dat de huidige generatie 50-plussers wordt afgeschreven op de arbeidsmarkt, maar laten het hier niet bij zitten!
Naast heldere analyses en praktijkvoorbeelden
Het gebonden boek is helder ingedeeld, mooi
(o.a.) door middel van interviews, bevat het
ge誰llustreerd en vormgegeven, leest lekker weg
boek concrete adviezen voor alle partijen die
en zet elke lezer aan tot actie! Kortom: verplichte
bij dit probleem betrokken (zouden moeten)
kost voor HR-professionals, managers en
zijn, zoals werkgevers, politici en natuurlijk
directieleden en natuurlijk voor iedereen die zich
de 50-plussers zelf. Zo zet het boek de
vroeg of laat geconfronteerd denkt te zien met
50-plusser aan tot het samenstellen van een
het feit dat hij of zij als 50-plusser blijkbaar niet
10.000-dagenplan, maar wordt ook geschreven
meer meetelt in het arbeidsproces.
over generatiemanagement door HR of de invoering van een combinatie-economie. Alles
Sonja Geurts en Marian Admiraal
even bondig en met de nodige eyeopeners uitgewerkt. De auteurs dagen de (bijna) 50-plusser uit om goed na te denken over zijn levensinvulling. Laat je je gaarkoken als een gekookte kikker of spring je uit de pan en kies je bewust voor een eigen, positieve invulling van je leven?
Meer informatie of dit boek bestellen? www.vangorcum.nl/50plus 17
Samenwerken Zoals bekend mag worden verondersteld is Koninklijke Van Gorcum een bedrijf dat samenwerken hoog in het vaandel heeft staan. Zo hebben wij onlangs de banden met Nyenrode Business Universiteit verder aangehaald, en zijn wij gaan samenwerken met Amsterdam University Press.
oplossingen bedenken koninklijke van gorcum beheerst die kunst tot in de puntjes
Vanuit het managementfonds is er al geruime
wetenschappelijke uitgeverij een internationaal
tijd een goede relatie met Nyenrode Business
distributienetwerk, onder meer door haar
Universiteit, die diverse auteurs ‘levert’ voor
samenwerking met de University of Chicago
onze managementboeken. Ongeveer anderhalf
Press.
jaar geleden ontstond daaruit de gezamenlijke wens om die samenwerking duidelijker te
Bij de samenwerking tussen de drie partijen in
profileren. Nyenrode wilde haar publicaties
Nyenrode University Press wordt zowel binnen
graag onderbrengen onder één noemer en
de fondsen van AUP als die van Van Gorcum
bij één uitgever; Van Gorcum wilde graag een
een subfonds Nyenrode University Press, als
university press opzetten. En zo ontstond
imprint van AUP en Van Gorcum ingericht.
Nyenrode University Press (NUP) als imprint van het managementfonds van Koninklijke Van
Het imprint NUP richt zich op professionals
Gorcum.
en op de wetenschappelijke doelgroep. De NUP-uitgaven verschijnen in het Nederlands
Afgelopen najaar werd aan die samenwerking
en/of in het Engels. Het imprint NUP zal een
een extra partij toegevoegd toen duidelijk
publicatieplatform zijn voor zowel medewerkers
werd dat Nyenrode niet alleen nationaal, maar
van Nyenrode als alumni, en ook voor het
in voorkomende gevallen ook internationaal
uitgeven van (internationale) auteurs die niet
wil publiceren. Op dat moment waren wij in
gelieerd zijn aan Nyenrode Business Universiteit.
contact met Amsterdam University Press (AUP) inzake de verkoop van enkele van onze wetenschappelijke tijdschriften. AUP heeft als 18
Het imprint NUP richt zich op uitgaven binnen de kernvakgebieden van Nyenrode: 1 Business, Management & International Finance 2 Accountancy &Â Controlling 3 Leadership, Sustainability & Ethics 4 Corporate Governance Van Gorcum werkt overigens op meer fronten samen met Nyenrode dan alleen op uitgeefgebied: alle drukopdrachten van Nyenrode, zoals dissertaties, rapporten, inaugurele redes en overige publicaties, worden voortaan door het Grafisch Bedrijf van Van Gorcum uitgevoerd. Corinne Rodenburg
19
int Een e rv me iew red t de a ct ie!
20
Tijdschrift MeerTaal over taaldidactiek voor het basisonderwijs In september verscheen het eerste nummer van het tijdschrift MeerTaal, een compleet nieuw blad voor het basisonderwijs over taaldidactiek in de breedste zin van het woord. Contact interviewde twee leden van de kersverse redactie, Hieke van Til en en Joanneke Prenger. Een nieuw tijdschrift over taalonderwijs.
bij taalonderwijs ook speelt: de behoefte
Waarom?
aan inzicht in recente ontwikkelingen
‘De laatste jaren is de belangstelling voor taal en
binnen het leergebied en aan inspirerende
rekenen in het basisonderwijs erg toegenomen,
praktijkvoorbeelden. Omdat er voor taal in
mede door de invoering van de referentiekaders
het basisonderwijs geen apart tijdschrift meer
taal en rekenen. Deze geven het gewenste
bestond (Vonk, Moer en Taal Lezen Primair zijn
niveau van leerlingen aan in elke fase van
allemaal verdwenen), leek ons de tijd rijp voor
hun schoolcarrière. De referentieniveaus taal
een nieuw blad. En dat blijkt ook zo te zijn,
en rekenen vormen sinds augustus 2010
gezien de reacties die we ontvangen hebben
de basis voor taal en rekenen in alle
tijdens het proces van het opstarten en na het
reguliere vormen van het onderwijs,
verschijnen van het eerste nummer.’
van basisonderwijs tot en met mbo. Door de invoering van deze referentieniveaus zijn leraren en docenten opnieuw naar hun
Maar welke behoefte hebben leraren dan? Goed taalonderwijs geven is toch gewoon een kwestie van een goede taalmethode aanschaffen?
taal- en rekenonderwijs
‘Dat zou je kunnen denken, maar dat blijkt niet
gaan kijken. Ze lopen
het geval. Veel mensen buiten het onderwijs
daarbij tegen allerlei vragen
(en helaas soms ook nog weleens binnen het
aan. Er is binnen het onderwijs
onderwijs) denken bij taal op school vaak aan
behoefte aan een informatiebron
het aanleren van spellingsregels en grammatica.
met betrekking tot de invulling van het
Wij dragen juist een brede visie op taalonderwijs
taalonderwijs.
uit. Gedurende een schooldag kun je de hele dag, tijdens alles wat je doet, bezig zijn met het
Voor reken- en wiskundeonderwijs bestaat er
vergroten van de taalvaardigheid van leerlingen
al jarenlang het tijdschrift Volgens Bartjens,
en dus met taalonderwijs. Ook als leerlingen
dat ook bij Van Gorcum wordt uitgegeven.
leren over het ontstaan van vulkanen of zich
Dat tijdschrift voorziet in een behoefte die
verdiepen in de werking van zonnepanelen, 21
zijn ze in feite bezig met taal. Ze leren nieuwe
willen verbinden. Dat betekent dat het tijdschrift
concepten (woorden als vulkaanuitbarsting,
een goede mix bevat van achtergrondartikelen
lava, energie), ze lezen nieuwe informatie die
waarin recent onderzoek of actuele inzichten
ze moeten verwerken en ze praten en schrijven
worden beschreven en artikelen die
over de nieuwe kennis. In ons tijdschrift willen
praktijkvoorbeelden beschrijven. Daarnaast
we laten zien hoe je binnen betekenisvolle en
bevat het tijdschrift ook een aantal terugkerende
voor kinderen interessante contexten kunt
rubrieken waarmee we vooral willen
werken aan taal. Het is belangrijk om leerlingen
enthousiasmeren en prikkelen. Zo is er een
te blijven motiveren hun taalvaardigheid te
rubriek waarin we laten zien hoe je met kinderen
vergroten zodat ze uiteindelijk taalvaardig
kunt genieten van taal in de openbare ruimte (de
genoeg zijn om in de maatschappij mee te
rubriek Taal in Beeld), een rubriek waarin we een
kunnen draaien. De aandacht voor taalonderwijs
gedicht van een kind voor het voetlicht brengen
is niet voor niets ontstaan. Vandaar dat we ook
en een aantal lekker leesbare columns over
voor deze naam voor het tijdschrift hebben
taalonderwijs vanuit verschillende perspectieven
gekozen: MeerTaal!’
(een ouder, een leraar, een schooladviseur).’
Wie willen jullie met MeerTaal bereiken?
Dat klinkt aantrekkelijk.
‘We hopen op eenzelfde soort lezerspubliek
Hoe kom ik aan MeerTaal?
als dat van Volgens Bartjens: zittende leraren
‘Ter introductie staat het laatste nummer als
in het onderwijs met een interesse voor
blader-pdf integraal op de website van Van
taaldidactiek, studenten op de pabo’s, opleiders
Gorcum. Je kunt het hele blad dus gratis
taal, taalcoördinatoren, taaladviseurs…
inkijken: www.vangorcum.nl/meertaal. Een
Eigenlijk moet het blad informatie bieden voor
abonnement nemen (individueel of als instelling)
iedereen die op een professionele manier met
kan natuurlijk ook. Je krijgt dan MeerTaal vanzelf
taalonderwijs op de basisschool bezig is.’
drie keer per schooljaar op je deurmat!’
En wat biedt MeerTaal hen dan? ‘Onze bladformule is natuurlijk nog in ontwikkeling, maar we hebben als uitgangspunt dat we de theorie en de praktijk met elkaar 22
Susanne Gerritsen
Onderwijskundigen Robert Marzano en Wietske Miedema: We make shift happen! Leren in 5 dimensies van Robert Marzano en Wietske Miedema inspireert veel leraren, zo bleek 8 oktober toen er bijna 900 bezoekers afkwamen op de internationale onderwijsconferentie Making Shift Happen in Amsterdam. Speciale keynote speaker was Robert Marzano,
In 5 dimensies naar
die het belang van activerende didactiek en
effectief onderwijs
reflectie in de professionele ontwikkeling van
Robert Marzano’s
docenten benadrukte. Wil je beter worden
baanbrekende onderzoek
in bijvoorbeeld activerende didactiek? Of in
naar effectieve didactiek
samenwerkend leren? Begin dan eens jezelf in te
is wereldwijd bekend.
schatten: waar sta je? Wat kan je volgende stap
Wietske Miedema spitste
zijn? Een reflectieve docent maakt een plan om veel te oefenen met die didactische aanpak die hij verder wil ontwikkelen: Marzano noemt dat ‘focused practice’: gerichte oefening. Je neemt datgene wat je wilt oefenen expliciet op
zijn model Dimensions of learning volledig toe op de Nederlandse situatie. De eerste druk van Leren in vijf dimensies verscheen in 2005 en voorjaar 2013 verscheen de zesde, geheel herziene editie.
in je lesvoorbereidingen, je zorgt dat je er in verschillende klassen mee oefent, eventueel
Juist samenwerkende docenten, bijvoorbeeld
ontwikkel je nieuw materiaal voor je werkvorm
docenten die samen een professional learning
en natuurlijk betrek je ook je leerlingen bij je
community vormen, brengen de school een
oefenprogrammaatje. Wat vinden zij ervan? Na
flinke stap verder! Maar dat wisten de lezers
de ‘focused practice’ is het tijd voor de ‘focused
van Leren in 5 dimensies al. Het hoofdstuk
feedback’: je vraagt feedback aan je collega’s en
Opbrengstgericht werken pleit immers
je leerlingen. Hoe ging het? Wat kan beter?
duidelijk voor het vormen van professionele leergemeenschappen op school. Zo kunnen we samen het onderwijs op een hoger plan brengen: we make shift happen! Wietske Miedema en Tieneke Verheijen
23
“Het klikte gewoon, en nog steeds!” Uitgeven heeft alles van doen met vertrouwen, continuïteit en loyaliteit. Het zijn ook de sleutelbegrippen in de werkrelatie tussen Jack Jenner en Koninklijke Van Gorcum, een werkrelatie die zich inmiddels uitstrekt over ruim 25 jaar.
24
Op de vraag of hij zich kan vinden in de
Boek over
bewering uit de intro, antwoordt Jenner
hallucinaties
volmondig ‘ja’. Hij legt uit waarom: “Toen ik in
Hallucinaties komen voor
1984 promoveerde en ik het nogal ‘onzinnige’
bij patiënten met een
aanbod van een andere uitgever inzake mijn
psychiatrische stoornis,
proefschrift had afgeslagen, werd ik benaderd
maar worden ook
door Louwe Dijkema van Van Gorcum. Die
beschreven bij psychisch
deed dat op zo’n manier dat ik dacht: daar
gezonde mensen. De
heb ik vertrouwen in; het klikte gewoon! Mijn overige boeken zijn daarna ook bij Van Gorcum uitgegeven: vandaar mijn ‘ja’ ten aanzien van continuïteit en loyaliteit.” HIT-methode Officieel is Jack Jenner met pensioen, maar dat woord zegt hem weinig. Zo start per 1 januari 2014 de polikliniek Audito (www.audito.nl), gespecialiseerd in de behandeling van stemmen horende kinderen. Centraal daarbij staat de door
behandeling is complex, en vergt een geheel eigen aanpak. In de 2de druk van zijn boek Hallucinaties – de 1ste druk verscheen in 2006 – worden de achtergronden en de betekenis van hallucinaties beschreven, met daarbij aandacht voor prevalenties en diagnostiek, en komen de therapeutische mogelijkheden aan bod. Daarnaast wordt ingegaan op de nieuwste theoretische inzichten. Uiteraard is er speciale aandacht voor de HIT-methode.
Jenner in 1994 ontwikkelde Hallucinatiegerichte Integratieve Therapie (HIT). “Onderzoek wijst
Boek over
uit dat zeven van de tien stemmenhoorders –
psychiatrische
kinderen én volwassenen – baat hebben bij HIT;
hulpverlening
twee daarvan raken hun stemmen zelfs kwijt.
Directieve oplossings
De drop-out is met 9% laag te noemen”, aldus
gerichte interventies
Jenner, om daar trots aan toe te voegen: “Bij
in de psychiatrie
een tevredenheidonderzoek onder cliënten en
behandelt alle facetten
familieleden komt een score naar voren van
van de hulpverlening
boven de 80%.” Omslagen De boekomslagen van Jenner zijn ontleend aan de schilderijen van zijn vrouw Marianne, beeldend kunstenaar (www.mariannejenner.nl). Jenner daarover: “De omslagillustratie van Hallucinaties is speciaal daarvoor geschilderd; het omslag van het andere boek is een detail uit een schilderij van een flamencodanseres. Die schreeuw, die deed ’t
aan psychiatrische patiënten aan de hand van een breed scala aan praktijkvoorbeelden. Er is daarbij aandacht voor de medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandeling, en voor de organisatorische en de juridische aspecten. Eerdere drukken verschenen in 1988, 1995 (herzien), 2003 (herzien) en 2005 (ongewijzigd), toen nog onder de naam Directieve interventies in de acute en sociale psychiatrie.
’em wat ons betreft.” Op de vraag of het moeilijk is om samen tot keuzes te komen, reageert
voegen: “Maar jullie vormgevers hebben ook heel
Jenner nuchter: “Ach, we kennen elkaar al bijna
goed werk geleverd!”
55 jaar; zijn volgend jaar 45 jaar getrouwd. Ieder z’n vak, nietwaar? Om daar direct aan toe te
Wouter Oude Groothuis 25
Het Talentalfabet smaakt naar meer “Wat is nou jouw gebrek? Praat er eens over met je buurman of buurvrouw!” Dat was ongetwijfeld de meest opvallende opdracht tijdens de presentatie van Het Talentalfabet in de Baak in Noordwijk aan Zee. De enkele tientallen aanwezigen waren overigens wel binnen de kortste keren in een geanimeerd gesprek verwikkeld.
Nadat dagvoorzitter prof. dr. ir. Kasper
De boeiende presentaties van De Regen
Boon de vier auteurs Helma van den Berg,
boogboom en Cadena de Talentos, twee van
Mariëlle Sonnenberg, Richard van der Lee
de drie goede doelen (Ixta Noa was helaas
en Pieter Taffijn had voorgesteld, hield chief
verhinderd) die meedelen in de opbrengst
inspiration officer Arko van Brakel van de
van Het Talentalfabet, veroorzaakten enige
Baak een inspirerend betoog over talent en
emotionele momenten. Deze organisaties
mindsetverandering. Aan de hand van de S-curve van Peter Robertson legde hij uit hoe organisaties een talentenestafette moeten houden
waren blij met de ‘cheque’ die Pieter uitreikte. Overigens zal het bedrag, beschikbaar gesteld door de auteurs en Van Gorcum, nog
om goed te kunnen inspelen op
groeien. De schrijvers bieden
verandering. Ook belichtte hij
hiervoor hun honorarium van de
de relatie tussen de gebreken
nog te verkopen boeken aan.
en talenten van mensen, waarbij de zaal dus heel
Bij de borrel en het hapje
direct werd betrokken.
na het officiële deel werd nog flink wat nagepraat.
De betrokkenheid
Daarbij bleek dat
was niet minder bij
Het Talentalfabet
het door Helma
naar meer smaakt,
en Mariëlle
men kijkt uit naar
gemaakte en
het volgende
gepresenteerde
alfabetboek.
talentspel. Ze waren hierbij duidelijk geïnspireerd door het
Pieter Taffijn
bekende tv-spelletje ‘Petje op, petje af’. De winnaar van de knock-out werd beloond met De Laptop op Tafel, het nieuwe boek van Richard van der Lee.
Meer informatie over Het Talentalfabet? www.vangorcum.nl/talentalfabet 26
Ons nieuwe teamlid Vincent
Ruim 36 jaar geleden ben ik geboren in het mooie, gezellige Brabant. Daar heb ik ook altijd met veel plezier gewoond, maar een aantal jaren geleden heb ik toch besloten het carnaval te verruilen voor de Amsterdamse grachten. In 2012 ben ik vader geworden van een dochter, Féline, en in 2013 ben ik in het huwelijksbootje gestapt. Samen met mijn gezin woon ik in een gezellig knus appartement in Amsterdam. In 2014 wordt het daar nog wat krapper, omdat wij in mei nog een Vermeertje verwachten. Je kunt wel zeggen dat de afgelopen jaren erg inspirerende jaren voor mij zijn geweest. In september 2013 ben ik in dienst getreden
In mijn huidige functie als accountmanager bij
bij Van Gorcum als accountmanager voor
Van Gorcum houd ik me bezig met marketing-
het Grafisch Bedrijf. Daarvoor had ik ervaring
en communicatieoplossingen voor het MKB,
opgedaan bij een drukkerij in Brabant. Ook
gericht op drukwerk en aanverwante producten.
daar was ik accountmanager en ik had bij deze
Daarbij gebruik ik mijn ‘inspiratiekoffer’ en houd
drukkerij met name veel contact met bedrijven
ik brainstormsessies bij de klant. Mijn motto
in de farmaceutische richting. Ik werkte er met
is ‘Anders denken, meer bereiken’. Begin dit
plezier, maar ik wilde ook verder kijken en mijn
jaar zal ik geleidelijk aan de werkzaamheden
horizon verbreden, vandaar mijn overstap naar
overnemen van Frans Wening van Raan, die
Van Gorcum. Ook voordat ik werkzaam was in
in de loop van 2014 met pensioen zal gaan.
een drukkerij, was ik al actief in de grafische
Daarnaast zal ik natuurlijk proberen nieuwe
industrie: enkele jaren geleden heb ik een eigen
klanten aan te trekken.
bedrijf gehad in hulpmiddelen voor drukpersen. Het ondernemerschap heeft me veel geleerd en
Ik hoop de partners van Van Gorcum gauw
ik heb veel ervaring opgedaan, maar uiteindelijk
beter te leren kennen, zodat we in goede
heb ik toch gekozen voor meer collegialiteit.
samenwerking en wellicht ‘anders denkend’ nog meer kunnen bereiken! Vincent Vermeer 27
In Contact is reeds verschillende malen gerefereerd aan de grote veranderingen waaraan de huidige uitgeverswereld onderhevig is. Met name de overgang van papier naar steeds meer digitale publicaties is daar een voorbeeld van. Speelt dit tot dusver een kleine rol bij uitgaven voor professionals, op educatief vlak heeft dit veel meer impact. Digitaal uitgeven gaat daar vaak verder dan het uitgeven van een e-book alleen. Opleidingen denken na over het werken binnen ELO’s, Electronische LeerOmgevingen, waar men meer wil dan alleen maar het voormalige papieren boek op een scherm.
Deze ontwikkeling is niet nieuw, en Koninklijke
beschikbaar gesteld. Educatieve uitgeverijen
Van Gorcum is dan ook al geruime tijd bezig
bieden zo een goed antwoord op de grote vraag
met digitaal uitgeven voor het (hoger) onderwijs.
uit het onderwijs naar digitaal studiemateriaal.
Jaren geleden introduceerden wij al Sherpa, dat vorig jaar werd vervangen en doorontwikkeld tot
Samenwerkende uitgeverijen
Teachers Channel. En recent is daar Bookshelf
Bijzonder aan dit project is de samenwerking
bij gekomen.
van diverse educatieve uitgeverijen, die soms elkaars concurrent, maar in dit geval partners
Bookshelf is een nieuw platform voor digitale
zijn. De uitgeverijen voor het hoger onderwijs
studieboeken voor studenten, docenten en
constateerden dat het belangrijk is dat zij één
hogescholen in Nederland, dat is ontwikkeld in
standaard in de markt zetten voor digitale
opdracht van de Groep Educatieve Uitgeverijen
studieboeken. Daarom is besloten gezamenlijk
(GEU), in samenwerking met CB (voorheen
een digitaal-lezen-platform beschikbaar te
Centraal Boekhuis).
maken.
Met Bookshelf worden studieboeken op een
Eind juni 2012 is een projectgroep geïnstalleerd
voor iedereen toegankelijk platform digitaal
met de opdracht om na de zomer een plan van
28
aanpak gereed te hebben voor de ontwikkeling
Het platform biedt straks ruimte aan interactieve
van dit project. Ondergetekende was ĂŠĂŠn van
en multimediale studieboeken met bijvoorbeeld
de vier projectleden die gedurende de zomer
video, instructies en testen. Studenten en
het projectplan hebben opgesteld. Na de
docenten kunnen notities maken en delen met
zomer werd dit in breder verband getoetst,
elkaar. Bovendien kunnen zij direct toegang
waarna vervolgens een aanbestedingstraject
krijgen tot e-books via de elektronische
volgde onder geĂŻnteresseerde leveranciers/
leeromgeving van de school.
ontwikkelaars. Eenvoud voor uitgeverijen en webwinkels Na een uitvoerige selectieprocedure is in
Uitgeverijen kunnen via CB hun educatieve
december 2012 CB in combinatie met Vital
e-books voor Bookshelf beschikbaar stellen.
Source (van het Amerikaanse bedrijf Ingram)
Webwinkels kunnen via een webservice bij CB,
geselecteerd om het platform te ontwikkelen.
Bookshelf e-books verkopen. Na aanschaf
De keuze viel op deze combinatie vanwege
krijgt de student direct toegang tot de door hem
enerzijds de ervaring van Vital Source, die
gekochte of gehuurde studieboeken vanaf zijn
het Bookshelf-platform al in diverse landen
persoonlijke e-boekenplank in de Bookshelf-
aanbiedt, en anderzijds de kennis en ervaring
app.
die CB van oudsher in de distributie van uitgeverijtitels heeft.
Eerste vier hogescholen Bookshelf is operationeel vanaf dit studiejaar
In de eerste helft van dit jaar is hard gewerkt
(2013/2014). Met vier hogescholen worden
aan de ontwikkeling van het platform en aan de
momenteel pilots gedraaid. Er is veel interesse
beschikbaarstelling van digitale studieboeken
en vraag vanuit de hogescholen, dus dat is
door de uitgevers. Voorafgaand aan dit
zeer positief. De gebruikservaringen en de
studiejaar is een groot aantal studieboeken
eindevaluaties van de pilots gebruiken we voor
(momenteel ca. 2500 titels van ca. tien
de verdere doorontwikkeling van het platform.
uitgeverijen) al via Bookshelf beschikbaar gesteld.
Corinne Rodenburg
Naast toegang tot alle relevante e-books biedt het platform intelligente oplossingen voor interactie tussen studenten en docenten en persoonlijke toepassingen per gebruiker. Met bijna 3 miljoen gebruikers is Bookshelf internationaal het meest gebruikte platform voor digitale studieboeken door studenten, docenten en scholen. Any time, any place, any device Via Bookshelf hebben gebruikers toegang tot studieboeken via alle mogelijke devices zoals tablets, smartphones, laptops en computers. Altijd en overal. 29
Een standaardwerk van
30
MKA-chirurgie, Handboek voor Mondziekten, Kaak- en Aangezichtchirurgie – de geheel herziene druk van het in 2000 verschenen boek Mondziekten en Kaakchirurgie – is binnen het fonds Zorg & Welzijn het meest omvangrijke boek sinds tijden. Met 816 pagina’s en meer dan 2000 foto’s en illustraties kan deze uitgave gerust een monsterproductie worden genoemd. De staf van de afdeling MKA-chirurgie van
Het schrijfwerk naast het ‘gewone’ dagelijkse
het Universitair Medisch Centrum Groningen
werk bleek in veel gevallen een te grote
heeft een forse inspanning moeten leveren om
belasting, waardoor de redactie uiteindelijk
deze herziene editie te laten verschijnen. De
‘schrijfweken’ heeft ingesteld. Stafleden werden
redactieleden vertellen:
speciaal voor dit boek uitgeroosterd om zich op het boek te kunnen concentreren. Ook dat
‘Allereerst was het zaak de bestaande
bleek niet voldoende om de gang er goed in te
hoofdstukken up-to-date te maken. Het
houden. In het laatste jaar werden daarom van
vakgebied heeft zich de afgelopen tien jaar
alle auteurs extra offers gevraagd.
sterk ontwikkeld, wat wordt weerspiegeld in de verandering van de titel van het boek. Het
‘Het hoofdstuk over Aangezichtschirurgie is
grote aantal auteurs leidde ertoe dat sommige
zo’n voorbeeld’, vertellen de redactieleden.
hoofdstukken al klaar waren, terwijl nieuwe
‘Het probleem was dat we eerst van tientallen
hoofdstukken nog moesten worden geschreven.
patiënten foto’s moesten bekijken om ‘die ene
Aanvankelijk was de verwachting dat het maken
goede’ ertussen te vinden. Voor sommige
van een herziene uitgave minder tijdrovend zou
uitgevers zou een dergelijk hoofdstuk al een boek
zijn dan het schrijven van een nieuw boek. Niets
op zich zijn geweest, maar voor een compleet
bleek minder waar.’
beeld van het vakgebied vonden wij dit hoofdstuk
Het supertrio van de redactie
Arjan Vissink
Boudewijn Stegenga
Fred Spijkervet 31
140.000 vel papier ruim 2000 foto’s en illustraties 80 liter koffie 22 kilo inkt 409 drukplaten 1716 ondervullingen 275 e-mails 3 emmers transpiratie 220 meter kapitaalband 25 kilo drukproeven 2 hernia’s honderden MB’s
Het resultaat mag er zijn: een standaardwerk van formaat. Als leerboek voor de opleidingen Tandheelkunde en Mondzorgkunde, in Groningen en daarbuiten, heeft het boek de afgelopen dertien jaar een belangrijke positie verworven. In de volledig herziene druk is de theorie aangepast aan de nieuwste kennis en inzichten en is het illustratiemateriaal op veel punten vernieuwd. Het ‘up-to-date’ houden van kennis en vaardigheden is een eerste vereiste in de opleidingspraktijk, en MKA-chirurgie voorziet volledig in deze behoefte. ‘Ondanks de huidige al beschikbare en in ontwikkeling zijnde digitale informatietechnologie blijkt een handboek als dit nog immer een prominente plaats te hebben als informatiedrager voor zowel het snel, gemakkelijk en betrouwbaar verwerven van kennis, als het snel kunnen nazoeken van informatie over een bepaalde aandoening en/
een ‘must’. Voor onszelf waren het redigeren van
of de behandeling daarvan’, schrijft prof. dr.
de teksten, het afstemmen en aanpassen van de
Lambert G.M. de Bont in het voorwoord. Het is
verschillende schrijfstijlen, de vele illustraties en
alle bloed, zweet en papier meer dan waard.
de uiteindelijke drukproefcontroles stuk voor stuk uitdagende en tijdrovende klussen.’ De laatste maanden voor verschijning heeft het team van Van Gorcum ook een belangrijke duit in het zakje gedaan. ‘Een opmaakklus van jewelste’, zegt Rutger, één van de dtp’ers. ‘Alle foto’s van chirurgische ingrepen waren wel even slikken, maar zelfs dat went op den duur.’ 32
Mirre Dieleman
recent verschenen Cultuur | Historie
Ronny Boogaart en
Bertine van Hoof,
Henrike Jansen (red.)
Rob Blomme
Studies in
Wijsheid in bedrijf
Taalbeheersing 4
De betekenis van
362 p. € 45,00
wijsheidtradities voor de
ISBN 9789023249917
managementpraktijk 144 p. € 24,95
Aly van der Mark
Management
Het prieel op de heuvel
| HRM | Verantwoord Ondernemen
180 p. € 22,95 ISBN 9789023251644
ISBN 9789023251446
Perry ten Hoor en Geeke Snijders
Jan Kraak
Het ABC van
Hak, pak en zak
regiomarketing
Traditionele joodse
Op zoek naar de essentie
beroepen op het
van een plek
platteland van
112 p. € 19,95
Noordoost-Nederland
ISBN 9789023252399
152 p. € 19,95 Bob Hoogenboom,
ISBN 9789023250401
Jan K.H. van der Meer
Aloy Soppe m.m.v.
Marcel Pheijffer,
Ashvin Gonesh
Edgar Karssing (Editors)
Grondlijnen voor een
Gorillas, markets and
nieuwe financiële ethiek
the search for economic
Een normatieve
values
benadering
Rethinking Lehman
216 p. € 41,95
Brothers and the
ISBN 9789023252214
Global Financial Crises.
Vanuit de koets bekeken
A Nyenrode Perspective
Sigismund van Heiden
prof. dr. Gert-Jan Hospers
Annelies E.M. van Vianen
360 p. € 54,95
Reinestein en zijn
Geografie en gevoel:
Dynamische loopbanen
ISBN 9789023251118
reisverslagen
wat plekken met ons
Een kwestie van
192 p. € 29,95
doen
vooruitkijken
ISBN 9789023251484
136 p. € 19,95
192 p. € 28,50
ISBN 9789023250227
ISBN 9789023251309
33
Conny de Laat,
Henk Volberda,
Erik Reijnders
Frans van den Bosch,
Communicatief
Kevin Heij
leiderschap
Re-inventing business
Succesvol
Hoe bedrijven hun
communiceren in
businessmodel
organisaties
innoveren
112 p. € 21,95
272 p. € 39,95
ISBN 9789023251538
ISBN 9789023251460
Dirk-Jan de Bruijn
Hans Hattink, Bas Hattink,
Martijn Aslander,
Waar een wil is, is
Titus Bovenberg
Erwin Witteveen
succes
50+ en afgeschreven!
Nooit af
Zó komt de zaak in
216 p. € 24,95
166 p. € 18,00
beweging!
ISBN 9789023252207
ISBN 9789023251163
160 p. € 20,00 ISBN 9789023251705
Hans Licht Regievoeren zonder macht 152 p. € 25,95 ISBN 9789023250258
Manfred te Grotenhuis & Anneke Matthijssen Basiscursus SPSS Versie 20-21 104 p. € 12,95 ISBN 9789023249825 Paul Frentrop Martijn Aslander en Erwin
De geschiedenis van
Guido van de Wiel,
Witteveen + 60 co-auteurs
corporate governance
Remco Mostertman
Zelfsturing -
Van VOC naar 21e eeuw
Innoveerkracht
PAMFLET 2.NL
208 p. € 39,95
Bottum-up organiseren
ISBN 9789023251095
12 visionairs over nieuw leiderschap en sociale
Henk Diepenmaat,
240 p. € 19,50
innovatie
Joost van Ettekoven,
ISBN 9789023251972
168 p. € 24,95
Anke van Hal
ISBN 9789023251187
Mastering three Een drievoudige werkwijze die leidt tot een vitale bouwpraktijk 124 p. € 17,95 ISBN 9789089800541
34
Ronald Dekker, Charissa
Basisonderwijs |
Freese, Véronique Oonk,
Lerarenopleidingen
Geert-Jan Waasdorp Schaarste bestaat niet Strategisch omgaan met de factor arbeid 176 p. € 29,95 ISBN 9789023252047 Ronald Stevens Raymond Zaal
Met open vizier
Manieren van bankieren
Auditing als
Over bankiers, bonussen
stimulerende interventie
Kirsten Barkmeijer, Johan
F.K.L. Spijkervet (red.)
en effectief beïnvloeden
152 p. € 25,95
Brokken
MKA-chirurgie
van onethisch gedrag
ISBN 9789023252061
Pesten aanpakken
Handboek voor
168 p. € 27,95
Lessenserie voor groep
Mondziekten, Kaak- en
ISBN 9789023251231
4-8 van het regulier en
Aangezichtschirurgie
B. Stegenga, A. Vissink, L.G.M. de Bont,
speciaal onderwijs
816 p. € 229,50
Richard van der Lee
96 p. € 19,95
ISBN 9789023249269
De laptop op tafel
ISBN 9789023251521
Groei en ontwikkeling in organisaties door een
Lorien de Koning
goede work-life-balance
Vakken en vorming in
96 p. € 17,95
onderzoek
ISBN 9789023251668
Ontwikkelingsgericht Onderwijs in de Tony de Bree
bovenbouw
Dagboek van een bankier
160 p. € 27,95
De dagelijkse
ISBN 9789023251019
werkelijkheid achter de prooi
Zorg & Welzijn
Jenny Palm
248 p. € 26,95
A.E.G.M. van der Moolen &
Hersenletsel heb je niet
ISBN 9789023252122
H. Knegtering
alleen
Depot antipsychotica
Over de complexiteit van
Willem de Lange
Een multidisciplinaire
niet zichtbare gevolgen
Dynamisch competentie-
benadering
van hersenletsel
Richard van der Lee,
management
144 p. € 26,75
232 p. € 34,75
Marielle Sonnenberg,
Sturen op competenties,
ISBN 9789023252146
ISBN 9789023252115
Helma van den Berg,
talenten en performance
Pieter Taffijn
224 p. € 19,95
Het Talentalfabet
ISBN 9789023251682
124 p. € 20,00 ISBN 9789023251590 35
Koninklijke Van Gorcum Industrieweg 38, 9403 AB Assen T +31(0)592 37 95 55 F +31(0)592 37 20 64 E info@vangorcum.nl I www.vangorcum.nl @vangorcum www.linkedin.com/company/koninklijke-van-gorcum 36