Drents Museum Magazine november 2019 by Uitgeverij Van Gorcum

Drents Museum –––––– nr 2 –––––– november 2019 –––––– € 2,-

MAGAZINE

BARBIZON

VAN HET NOORDEN

De ontdekking van het Drentse landschap Iran beste expo 2018

Kunstenaars kolonies in Nederland

Verhuizing topstukken archeologie

Landschaps foto's Saskia Boelsums

Colofon Karlijn de Jong, Paul Klarenbeek, Karen Mertens, Harry Tupan, Jan van Zijverden Foto’s Harry Cock, Sake Elzinga, Linus Harms, Vincent Mentzel

Grafische vormgeving Jelle F. Post

Bezoekadres Brink 1, Assen Postbus 134, 9400 AC Assen T 0592 – 377 773 E info@drentsmuseum.nl I www.drentsmuseum.nl

Druk Veldhuis Media, Raalte

Meld je via drentsmuseum.nl aan voor onze gratis digitale nieuwsbrief!

Oplage 15.000 exemplaren

Openingstijden Dinsdag t/m zondag en feestdagen van 11.00 – 17.00 uur In de schoolvakanties ook op maandag geopend. Gesloten op eerste kerstdag, nieuwjaarsdag en Koningsdag.

Illustratie Marloes de Vries

Het Drents Museum Magazine is het tijdschrift van het Drents Museum en verschijnt twee keer per jaar bij aanvang van nieuwe grote tentoonstellingen. Jaargang 37, nummer 2 November 2019

Adverteren Geïnteresseerd in adverteren in het Drents Museum Magazine? Neem dan contact op met Henk Krans T 06 513 852 70 E henk@henkkrans.nl

Eindredactie Paul Klarenbeek

Cover (Detail) Jan van Ravenswaay, Landschap met vee, 1825, olieverf op doek, Drents Museum

Redactionele bijdragen Yvet de Boer, Ayana Emmens, Rosanne Feijen, Annejet Fransen, Kester Freriks,

Oplossing Woordzoeker Drents Museum Magazine mei 2019: Sprezzatura

Wij danken onze sponsoren voor hun financiële bijdrage

Tentoonstelling Barbizon IN SAMENWERKING MET

BEGUNSTIGER

HET DRENTSE LANDSCHAP SUBSIDIEGEVER

Businessclubleden ABC Nova, A. de Boer Groentotaal, Afier accountants + adviseurs, AlbertsKleve bureau voor grafisch ontwerp BNO, Alpha Adviesbureau, Argo Schoonmaakbedrijf B.V., Atlas Letselschade, B15 I&M, Bierens van Boven advocaten, Boer & Croon, Bloemsma+Faassen, Bos&Bos Catering, Boutiquehotel De Gouverneur, Bouwmij Hendriks, Bureau Meesterschap, Comfort Payroll, DNK, Doornbos Suringar Wiersema Advocaten, draaijer+partners, Drukkerij van Gorcum, Effektief, Eijsink, Financieelgezond.nl, Gemeente Assen, Gemeente Groningen, Gemeente Hoogeveen, Gemeente Midden-Drenthe, Gemeente Westerveld, Gemeente De Wolden, GGZ Drenthe, Greenledwalls, Heyday Facility Management, Hof van Saksen, Hotel Van der Valk Assen, Hotel de Jonge, ING, JAV Studio’s, Karmelieten B.V., Karssens Vastgoed B.V., KLOK Onderhoud- en Afbouwgroep B.V., Koninklijke van Gorcum, Lanting Reizen, Leijdsman Installaties, Liff Assen, McDonalds, MTN accountants adviseurs, Multicopy Assen, Newz Marketing & Media, Oving Projectinrichting, Ploegmakers beheer B.V., Preadyz, Rabobank Assen en Noord-Drenthe, REIN Advocaten & Adviseurs, RTV Drenthe, SRC-Reizen, Sunoil Biodiesel, Switch IT Solutions, TCA Telecom & ICT, Tijdhof Daverschot & De Jong Posthumus, Trip Advocaten & Notarissen, TSC Crowd Management, Univé Noord- Nederland, UNP accountants adviseurs, Warenhuis Vanderveen Assen, Virol, WBOOKS, WelZowijs Nederland, Ziengs Schoenen, Zorggroep Drenthe

Inhoud Kort – 8

Annemiek Rens 14

DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Sonja van der Meer

Hunebed Tynaarlo – 26

‘Drenthe is voor mij één groot schilderij’

‘Natuur is verbindend in zoveel levens’

De Mesdags

Woordzoeker – 36

David Schnell 38

Hendrik Willem, Sientje, Taco en Geesje

Monumentale schilderijen in Abdijkerk

Margje Sijperda - Rupert

65 jaar Vrienden Drents Museum

En verder Kunstenaarskolonies in Nederland

Landschapsfoto’s Saskia Boelsums

Operatie verhuizing archeologie

Lezersinzendingen Mien Plekkie

Gastcolumn Kester Freriks

Uw communicatie. We raken er nooit over uitgepraat.

drukkerij Van Gorcum Kanaaldijk Oostzijde 3, 8102 HL Raalte T 0572 - 34 97 00 www.drukkerijvangorcum.nl

foto

Sake Elzinga

Voorwoord Ik ben dol op paletten. Ze laten het kleurgebruik van de schilder zien, maar ook de mate van netheid en systematiek. Is de verf ordentelijk gerangschikt of is het juist onoverzichtelijk op het palet aangebracht? Die fascinatie voor paletten bracht mij er al lang geleden toe om ze te gaan bewaren. Voor een schilder is een palet een weggooivoorwerp. Is het na verloop van tijd te veel gebruikt, dan gaat het zonder pardon in de vuilnisbak. Zonde! Daarom vraag ik sinds jaar en dag wanneer ik op atelierbezoek ben of ik een niet meer gebruikt palet mee mag nemen. En als je dat maar lang genoeg doet, ontstaat er iets van een verzameling.

D DRENTS MUSEUM MAGAZINE

e bladeren vallen van de bomen in hun roodbruine pracht. Het is herfst. Heerlijk wandelen over de Drentse heidevelden en door het bos. Tijdens zo’n wandeling vallen de prachtige, gedempte kleuren van het najaarslandschap op. En onwillekeurig dwalen je gedachten dan af naar de schilders van de 19de eeuw, die onze provincie zo dikwijls in olieverf op hun doek of paneel vastlegden.

Hoe lastig het voor ze geweest moest zijn om de juiste kleuren te mengen. En dat het een stuk makkelijker was toen ze verf in tubes konden krijgen. Daardoor kon de schilder buiten schilderen en kon de waarneming van de werkelijkheid in plaats van in het atelier direct in de natuur worden vastgelegd. Je ziet wel eens van die mooie, laat 19de-eeuwse en begin 20ste-eeuwse foto’s waarop de kunstenaar te zien is, zittend op een stoeltje achter zijn veldezel, kwast en palet in de hand.

Een aantal van die paletten omringt mij in mijn kantoor en elke dag is er weer de verwondering hoe belangrijk kleur is in ons leven. Daarom verheug ik mij zeer op de tentoonstelling Barbizon van het Noorden - De ontdekking van het Drentse landschap 1850 - 1950, die een ode is aan het Drentse landschap in al haar veelzijdigheid. Deze tentoonstelling maken we in samenwerking met Stichting Het Drentse Landschap dat dit jaar 85 jaar bestaat. Het Drentse Landschap beheert prachtige natuurgebieden en vele daarvan zien er nog net zo uit als in de 19de eeuw toen Vincent van Gogh, Max Liebermann en Jozef Israëls ze probeerden te doorgronden door middel van vorm, kleur en compositie. De neerslag van hun interpretatie van Drenthe en ook die van nog veel meer schilders is te zien in de tentoonstelling. Veel van de getoonde schilderijen werden over een lange periode door de Stichting Vrienden van het Drents Museum verworven ten behoeve van de museumcollectie. Ook de Vrienden vieren feest: zij bestaan 65 jaar in 2020. Van harte! Ik nodig iedereen uit om naar Barbizon van het Noorden te komen kijken. En neem dan ook de wandelschoenen mee, want het Drentse landschap heeft onuitputtelijk veel te bieden.

Harry Tupan directeur Drents Museum

De mooiste kunstreizen

Ontdek meer met onze reisleiders!

Op onze kunstreizen wordt u ondergedompeld in schoonheid. Met de mooiste verhalen nemen onze reisleiders u mee in een kunststroming of het leven van een kunstenaar. U komt als een rijker mens terug!

3 tot 5 dagen

Van Eyck in België

369

3 dagen v.a. 369

De Aanbidding Lam Gods Expo Van Eyck in Museum Schone Kunsten Hof van Busleyden in Mechelen Sint-Baafskathedraal in Gent Vertrek 18 maart • 1 april

Art nouveau en art deco in Brussel 3 dagen v.a. 429

rondleiding Hortahuis rondleiding Hôtel Solvay rondleiding Hôtel Max Hallet rondleiding Autrique huis Vertrek 18 en 25 maart

Kunst in Florence 5 dagen v.a. 659

Uffzi en San Marcoklooster Galleria dell’Accademia Santa Maria Novella Medici-kapellen en Bargello Vertrek(garantie) 9 en 23 maart

Musea in Madrid 5 dagen v.a. 769

exclusief bezoek Thyssen-Bornemisza kunst Spaanse gouden eeuw in Prado moderne kunst Reina Sofía Madrid en Toledo Vertrekgarantie 14 maart

SRC-reizen.nl/kunst 050 - 3 123 123

SRC Reizen is trotse partner van het Drents Museum

Prijs per persoon, inclusief: vluchten of busreis • overnachting in 2-persoonskamers • excursies • audiosysteem • begeleiding door de beste SRC-reisleider Exclusief: entreegelden • Calamiteitenfonds

Geef Museumtijdschrift cadeau! (aan jezelf of aan een ander)

tentoonstellingsagenda

OKT

het meest complete overzicht

NOV

Speciaal aanbod: 3x Museumtijdschrift voor € 17,50 (i.p.v. € 29,85)

diap

ROTTERDAM Kunsthal LONDEN Barbican Art Gallery 04

OKT

NUNSPEET Noord-Veluws Museum 05

JAN

OKT

DIEPENHEIM Kunstvereniging 21

MRT

gratis bijlage bij museumtijdschrift nr 7 / 2019

SEP

JAN

www.museumtijdschrift.nl

Museumtijdschrift, het grootste kunsttijdschrift van Nederland, biedt een unieke mix uit het tentoonstellingsaanbod, van kunst, fotografie tot erfgoed en design, en van vroeger tot nu. Museumtijdschrift is het meest originele cadeau voor kunstliefhebbers. Inclusief chique cadeaubon, leuk om te geven. Bel 038 - 467 34 00 of ga naar museumtijdschrift.nl/ winkel/DrentsMuseum2019

Voordelen van dit abonnement: • Het abonnement loopt automatisch af • De abonnee ontvangt exclusieve boekaanbiedingen • De abonnee kan deelnemen aan arrangementen en winacties museumtijdschrift • Inclusief de tentoonstellingsagenda op handig zakformaat met ruim 1000 exposities • Inclusief digitaal lezen

inclusief cadeaubon

Museumtijdschrift is al 30 jaar het grootste kunsttijdschrift van Nederland. De komende maanden ontvangt u een jaarabonnement van 8 nummers. nummers

Dit abonnement is voor

Dit cadeau wordt u aangeboden door

Museumtijdschrift, hét blad voor de museumbezoeker, is informatief, actueel en verrassend, en biedt een unieke mix uit het tentoonstellingsaanbod, van kunst, fotografie tot erfgoed en design, en van vroeger tot nu. Met in ieder nummer een column van Oek de Jong en wandelrubriek van Maria Barnas. Als bijlage ontvangt u bij ieder nummer de meest complete tentoonstellingsagenda van Nederland op handig zakformaat.

Uw eerste exemplaar ontvangt u op 22 november. Het abonnement loopt na een jaar automatisch af.

Veel leesplezier gewenst!

Dit aanbod is geldig tot 1 mei 2020

museumtijdschrift.nl/winkel/DrentsMuseum2019

postbus 900 9400 ax assen (0592) 37 97 00

www.ipn-ip.nl inTERiM pROFESSiOnAlS

Kort

Rubriek met korte nieuwsberichten over het Drents Museum: opmerkelijke gebeurtenissen, maar ook nieuwe initiatieven, tentoonstellingen of nieuwe aanwinsten.

DRENTS MUSEUM WINT TENTOONSTELLINGSPRIJS MET IRAN Uit handen van Adriana Esmeijer, directeur van het Prins Bernhard Cultuurfonds, ontving directeur Harry Tupan van het Drents Museum op 18 oktober een cheque van € 10.000 voor de Tentoonstellingsprijs Museumtijdschrift 2019.

V.l.n.r. Adriana Esmijer (directeur Prins Bernhard Fonds), Harry Tupan (directeur Drents Museum), Marina de Vries (hoofdredacteur Museumtijdschrift) Peter van Duinen (directeur Vrije Academie)

Het Drents Museum won de prijs met de tentoonstelling Iran – Bakermat van de beschaving, die in 2018 115.000 bezoekers trok. Na de publieksprijs van de Global Fine Art Award in New York heeft het Drents Museum nu met Iran de publieksverkiezing gewonnen voor de beste tentoonstelling van het afgelopen culturele jaar. In totaal brachten 16.000 museumliefhebbers een stem uit op een van de tien genomineerde tentoonstellingen.

Harry Tupan is trots op deze prijs: ‘Bijzonder eervol en prachtig dat het Drents Museum als winnaar uit de bus is gekomen. Vooral omdat het een publieksprijs is, waarbij het Nederlandse publiek haar waardering uitspreekt, want als museum doe je het voor de mensen.’ Over een bestemming voor het prijzengeld is al nagedacht. ‘We gaan het bedrag gebruiken voor het aanbrengen van een traplift in onze grote tentoonstellingszaal. Zo willen we deze ruimte nog beter toegankelijk maken voor ons publiek.’

Foto Heleen Haijtema

KIEKEN OP ZIEN DRENTS

INTO NATURE 2020

NIEUWS

Renovatie Abdijkerk In 2017 is onze Abdijkerk al als tentoonstellingsruimte klaargemaakt. Dit najaar start de tweede fase van de renovatie. De houten trap is weggehaald en de plavuizen van de vloer zijn verwijderd en afgevoerd. Door de aanwezigheid van vloerverwarming is dit een hele zorgvuldige en arbeidsintensieve klus. Een gevlinderde betonvloer wordt gestort en een nieuwe stalen trap verbindt straks de twee verdiepingen in de kerk weer. De eerste grote tentoonstelling in de ‘vernieuwde’ Abdijkerk is de expositie Saison van de Duitse kunstenaar David Schnell (zie pagina 38) die op 19 januari 2020 opent voor het publiek.

Foto Sanne Bruining

DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Into Nature keert weer terug! Na de fascinerende eerste twee edities in Noord-Drenthe en Frederiksoord strijkt de tweejaarlijkse beeldende kunstmanifestatie Into Nature in 2020 neer in de Zuidoosthoek van de provincie Drenthe. Het Bargerveen bij Emmen vormt het decor waarin bezoekers de hele zomer van 2020 wandelend en fietsend op zoek kunnen naar spectaculaire kunstwerken van internationaal aansprekende kunstenaars. Into Nature is een initiatief van de samenwerkende kunstinstellingen het Drents Museum, Stichting Kunst & Cultuur en Stichting Kunst in Kolderveen (KiK). Into Nature is mede mogelijk gemaakt door de provincie Drenthe en gemeente Emmen. Kijk voor meer info op intonature.net

‘Baankie’, ‘eernsachtig’, ‘krallenket’ of een ‘veugel’. Zo op het eerste gehoor exotisch klinkende Drentse woorden zijn in het boekje 100x Kieken op zien Drents gekoppeld aan 100 archeologische, historische en kunstobjecten uit de collectie van het Drents Museum. In de uitgave zijn onder meer werken te zien van Jans Muskee, Max Liebermann en Matthijs Röling, maar ook het meisje van Yde, de kano van Pesse en het schrijfbureau van Berlage. De publicatie is een mooie samenwerking tussen het Drents Museum, Huus van de Taol en uitgeverij Koninklijke Van Gorcum. 100x Kieken op zien Drents is voor € 10,- in onze Museumshop en in de boekhandel te verkrijgen. Het boek is verschenen in de reeks 101 x Kunst op z’n Grunnegs en 111 x Keunst op syn Frysk. De Drentse woorden worden bijgestaan door vertalingen in het Nederlands, Engels, Duits, Frans en Chinees.

Deborah Poynton, Ship triptych, 2017, olieverf op doek, copyright Deborah Poynton

Deborah Poynton, The Labours of Hercules, 2017,olieverf op doek, copyright Deborah Poynton

DEBORAH POYNTON IN DRENTS MUSEUM Komend voorjaar komt werk van de Zuid-Afrikaanse kunstenaar Deborah Poynton naar Assen. De monumentale schilderijen van Poynton (Durban, 1970) zijn met grote aandacht voor het kleinste detail geschilderd. Met enkele vaste modellen, de natuur en alledaagse voorwerpen componeert zij een niet-bestaande werkelijkheid. Het Drents Museum presenteert schilderijen die zij in de afgelopen tien jaar maakte. Hieronder is ook een nieuw drieluik, dat Poynton speciaal voor de tentoonstelling maakte. Beyond Belief is te zien in de Abdijkerk van 17 mei tot en met 27 september 2020.

OP ZOEK NAAR VAN GOGH Het Drents Museum, Drents Archief en Het Drentse Landschap hebben de handen ineengeslagen voor een grondig onderzoek naar monumenten en erfgoedlocaties die te maken hebben met de periode dat Vincent van Gogh in Drenthe verbleef. Vincent kwam op 11 september 1883 met de trein aan in Drenthe en vertrok uit Drenthe op 5 december 1883. Een onderzoeksteam is vanaf het voorjaar 2019 op pad om de Van Gogh-locaties bij onder meer Hoogeveen, Nieuw-Amsterdam en Zweeloo in kaart te brengen. De resultaten van dit inventarisatieproject worden â&#x20AC;&#x201C; hoe kan het ook anders â&#x20AC;&#x201C; op 11 september 2020 gepresenteerd. Meer weten over het Drentse Van Gogh-onderzoek? Ga dan naar drentsmuseum. nl/vangogh

Een onderzoeksteam bestaande uit Annemiek Rens (Drents Museum, links), Erwin de Leeuw (Drents Archief, midden), Egbert Brink (Drents Archief, rechts) en Frank van der Velden (Het Drentse Landschap, niet op de foto) is in de omgeving van Hoogeveen op zoek naar sporen van Vincent Van Gogh.

Jannes de Vries, Bloeiend koolzaad, 1979. aquarelverf en pen op papier, Drents Museum

PERSPEKT VERZORGT INRICHTING FRIDA KAHLO

OPROEP: SCHRIJF EEN NIEUWE ODE AAN DRENTHE

NIEUWS DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Drenthe als de ongerepte OER-provincie van Nederland. Dit beeld zie je terugkeren op websites, in reclamespotjes, maar soms ook in muziek en poëzie. Heide, bos, schapen, hunebedden en de gemoedelijke bevolking spelen vaak een hoofdrol. Dat beeld komt natuurlijk ook naar voren in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden (zie pag 14). Het Drents Museum daagt nu iedereen uit – vooral alle ‘rebellen & dwarsdenkers’ (thema Boekenweek 2020) – om een nieuwe ode aan Drenthe te brengen. Wordt dat een ode aan de windmolen, een ode aan de boer of een ode aan de terugkeer van de bever? Alle dichters amateur en professional - mogen één gedicht insturen in het Nederlands of Drents met een maximale lengte van 200 woorden. Laat je daarbij vooral inspireren door het landschap! Je kunt natuurlijk altijd inspiratie opdoen in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden… Stuur je inzending vóór 16 februari 2020 naar communicatie@drentsmuseum.nl Op 14 maart 2020 is de prijsuitreiking en worden de odes voorgedragen. De winnende inzendingen worden opgenomen in de volgende editie van dit magazine. Kijk voor meer informatie op drentsmuseum.nl

Bureau Perspekt Studio’s heeft de opdracht gekregen om de tentoonstellingsvormgeving te verzorgen van de grote Frida Kahlo-tentoonstelling Viva la Frida! die op 11 oktober 2020 opent. Bij een pitch met meerdere bureaus kwam Perspekt als winnaar uit de bus. Het bureau uit Haarlem heeft eerder ook het ontwerp gemaakt voor de prijswinnende tentoonstelling Iran – Bakermat van de beschaving [zie pag 8] en tekende ook voor de The Great Liao in 2017. Voor de grafische vormgeving en campagne van de tentoonstelling heeft het museum de opdracht gegeven aan 178 Aardige Ontwerpers in Utrecht. Ontwerphaven verzorgt de publicatie die bij de tentoonstelling verschijnt.

Timar de Keijzer en Mariëlle Beek van Perspekt Studio’s, foto Bram Belloni

VOORTVARENDE VROUWEN IN DE 19DE EEUWSE VEENKOLONIÃ&#x2039;N

13-10-2019 / 26-01-2020

Op loopafstand van het Drents Museum ligt het gastvrije City Hotel de Jonge****, sinds 1874 een begrip in de hoofdstad van Drenthe en omstreken. Het sfeervolle onlangs gerenoveerde restaurant is het culinaire hart van Assen. Hier kunt u genieten van een uitgebreid ontbijtbuffet, lunch of overheerlijk diner. Wij staan elk moment van de dag voor u klaar om u te adviseren over de lekkerste dranken en gerechten.

Op vertoon van uw entreekaart van het Drents Museum ontvangt u bij ons 10% korting op een 2 of 3-gangen diner naar keuze van de dinerkaart.

10% ng Korti

*Geldig tot en met 22 maart 2020, niet te gebruiken in combinatie met andere acties en/of aanbiedingen. Exclusief dranken.

100 x kunst op zien Drents In dit compacte, fraai vormgegeven boekje wordt er een verrassende verbinding gelegd tussen de collectie van het Drents Museum en de Drentse taal. Kriskras door de collectie heen worden 100 archeologische, historische en kunstobjecten op speelse wijze gekoppeld aan een Drents woord. Samenwerking tussen: Drents Museum, Huus van de Taol en Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum ISBN: 9789023256496 Prijs: €10,00

Monumentaal Assen Stadsgezichten uit de Collectie W.H. Berghuis Monumentaal Assen – Stadsgezichten uit de Collectie W.H. Berghuis is het langverwachte boek met daarin de complete Collectie dr. W.H. Berghuis. 112 werken van maar liefst 70 verschillende kunstenaars worden afgebeeld en beschreven. Auteur: Annemiek Rens, Martin Hiemink ISBN: 9789023256304 Prijs: €24,95

Meer informatie over deze uitgaven vindt u op www.vangorcum.nl VG adv voor DM.indd 1

uitgeverij koninklijke van gorcum 24-09-19 12:03

tekst Annejet Fransen

zelfstandig tekstschrijver

foto

Sake Elzinga

'Drenthe is voor mij

één groot schilderij' Interview Annemiek Rens, samensteller Barbizon van het Noorden (Detail) Anton Mauve, Bij Vries, ca. 1880, olieverf op doek, De Mesdag Collectie, Den Haag

nnemiek Rens is hoofdconservator van het Drents Museum. Ze weet precies hoeveel parels van de schilderkunst er in de Drentse kunstcollectie liggen. De provincie Drenthe heeft kunstenaars altijd gefascineerd, maar nooit zoveel als in de periode tussen 1850 en 1950. Volgens Rens is het hoog tijd voor een tentoonstelling die dit verhaal gaat vertellen: Barbizon van het Noorden - De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950.

INTERVIEW

at heeft Drenthe met het Franse Barbizon te maken? ‘Barbizon was in de 19de eeuw de eerste plek in Europa waar kunstenaars zich verzamelden om in de open lucht het landschap te gaan schilderen. Het dorp was gemakkelijk te bereiken vanuit Parijs en bovendien was de tubeverf net uitgevonden. Dat maakte buiten schilderen veel gemakkelijker dan wanneer je de verf zelf moest mengen! In een tijd van industrialisatie en verstedelijking gingen veel kunstenaars op zoek naar een ongerept landschap en het eenvoudige boerenleven. Nederlandse kunstenaars gingen ook naar Noord-Frankrijk, kwamen in aanraking met de schilderijen, namen de inspiratie mee terug en zochten naar mooie plaatsen in Nederland. Samen met andere plekken op het Nederlandse platteland ging Drenthe eenzelfde rol vervullen voor Nederland als Barbizon voor Frankrijk. Veel van de schilderijen, schetsen, aquarellen en tekeningen die hier tussen 1850 en 1950 gemaakt zijn, hebben wij in de collectie. Dat Drentse verhaal brengen we graag onder de aandacht.’

'Veel kunstenaars gingen op zoek naar een ongerept landschap en het eenvoudige boerenleven.'

Hoe beleef jij het Drentse landschap het liefst? Met een wandeling door de natuur of door de ogen van kunstenaars? ‘Graag een combinatie van die twee. Kunstenaars nemen je via hun schilderijen mee in het landschap. Ik vind het interessant om daar nu rond te lopen en te kijken of het nog hetzelfde is. Ik kom voor mijn werk op de meest gekke, mooie plekken. Dan zie ik zelf vaak schilderijen in het landschap: de wolkenpartijen van Roelofs of de boerderijen van Van de Sande Bakhuyzen. Voor mij is Drenthe gewoon één groot schilderij!

Julius van de Sande Bakhuyzen, Rustende koeienhoeder aan oever van door bomen omzoomde waterkant, ongedateerd, olieverf op doek, Drents Museum, schenking Stichting Vrienden van het Drents Museum

ANNEMIEK RENS Jan Wiegers, Winterlandschap Drenthe, 1928, wasverf op doek, Drents Museum, aangekocht met steun van de Stichting Beringer Hazewinkel en de BankGiro Loterij

BARBIZON DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Voor Barbizon van het Noorden werkt het Drents Museum nauw samen met Stiching Het Drentse Landschap, dat dit jaar zijn 85ste verjaardag viert. Rens: ‘We willen niet alleen het kunsthistorische maar ook het landschapsverhaal van Drenthe vertellen. Kunstenaars hebben een belangrijke rol gespeeld in het bepalen van het beeld van Drenthe, omdat ze de eersten waren die het vastlegden en verspreidden. Dit landschap is cultuurlandschap. Het is niet echt ongerept, mensen hebben er allerlei invloed op uitgeoefend. Maar het vóelt ongerept, omdat er zoveel natuur is. Dat trekt mensen aan.’ Wat is je favoriete Drentse landschap? ‘Ik kom oorspronkelijk uit Brabant en heb pas een paar jaar geleden voor het eerst een hunebed gezien. Ze blij-

ven fascineren. Sommige staan midden in het bos. Dan ervaar je de mysterieuze plek die de schilders zagen: de dramatische lucht, de kraaien die rond de stenen vliegen. Maar ik houd ook van de uitgestrektheid. Ik heb Drenthe in mijn hart gesloten en wil hier nooit meer weg.’ Hoe komt het dat ‘zand-Drenthe’ onder kunstenaars zo populair was en ‘veen-Drenthe’ niet? ‘Kunstenaars gingen naar idyllische, pittoreske plekken. Die schilderijen verkochten namelijk goed. Schilderijen met van die riet-gedekte boerderijen, een schaapskudde... geen donkere hutten en armoede. Vincent van Gogh is de uitzondering: die schilderde wel de veengebieden. Hij hield zich meer bezig met wat hij zélf belangrijk vond en ging op zoek naar het harde bestaan.’

INTERVIEW ANNEMIEK RENS

Wat vonden de Drenten eigenlijk van al die kunstenaars in hun dorpen? ‘Die vonden dat waarschijnlijk heel vreemd. In die tijd kwamen er niet vaak mensen van buiten naar Drenthe: het was nog voor de tijd van toerisme en veel dorpen waren slecht bereikbaar. En dan komen er van die vage kunstenaarstypes... Ze moesten flink hun best doen om het vertrouwen van de bevolking te winnen. Ik had daar weleens rond willen lopen om te kijken hoe dat ging.’ Je hebt een wish list van schilderijen die je aan de Drents Museum-collectie zou willen toevoegen. Heb je al iets weten te bemachtigen? ‘De Drentse Madonna van Jozef Israëls stond met stip op één! Israëls had het schilderij zelf zo genoemd. Dan hoort het toch in Drenthe? Als we dat toch eens konden vinden, dacht ik... Maar het doek was in 1910 naar Amerika gegaan en zwierf sindsdien rond in privécollecties. We kwamen het op het spoor via een veilinghuis in Londen, dat ons in contact bracht met de eigenaar in Praag. Uiteindelijk hebben we het in 2018 dankzij de Stichting Vrienden van het Drents Museum kunnen aankopen.’

Wat mist er nog in de museumcollectie? ‘We willen meer focussen op vrouwelijke kunstenaars. We kennen kunstenaressen, zoals Sientje Mesdag, Albarta ten Oever en Marie Bilders-van Bosse, waarvan ook werk in deze tentoonstelling te zien is. Maar er waren er vast meer. Daar is alleen heel weinig over bekend. Wat dat betreft hebben we nog een inhaalslag te maken. In de 19de en eerste helft van de 20ste eeuw waren er bijvoorbeeld kunstenaarsechtparen, waarvan de vrouw soms zelfs beter schilderde dan de man.’ Welk schilderij gaat de bezoekers enorm verrassen? ‘Met name werken uit de ‘epiloog’ van de tentoonstelling: de werken van ná 1950 die mensen niet zo goed kennen, zoals die van de Ploegkunstenaars in Drenthe. Het sluitstuk in Barbizon is gemaakt in 2019 door Saskia Boelsums. Ze woont in Drenthe, werkt met fotografische technieken en exposeert over de hele wereld. We hebben haar werk Erica aangekocht voor onze collectie.’ (zie ook pag. 32)

Werken van grote meesters In Barbizon van het Noorden heeft conservator Annemiek Rens onder meer werken van grote meesters bij elkaar gebracht, die de unieke eigenschappen van Drenthe op doek hebben vastgelegd. Denk aan Vincent van Gogh, Jozef Israëls, Hendrik Willem Mesdag, George Hendrik Breitner, Julius van de Sande Bakhuyzen en Max Liebermann. Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie, een uitgave van WBOOKS (Zwolle). Het boek kost € 22,95 en is verkrijgbaar in onze Museumshop. Deze uitgave is gebaseerd op het eerder verschenen boek De schilders van Drenthe.

Max Liebermann, Voorstudie voor Bleek te Zweeloo, 1882, olieverf op papier op paneel, Drents Museum, Schenking van de Stichting Vrienden van het Drents Museum en de Vereniging Rembrandt

Albarta ten Oever, Koetsreizigers in Schipborg, 1806, olieverf op doek, Groninger Museum

'Ik heb Drenthe in mijn hart gesloten en wil hier nooit meer weg.'

ONBEKENDE PARELS

ONBEKENDE PARELS VAN ANNEMIEK

BARBIZON 1

DRENTS MUSEUM MAGAZINE

1 – Simon Moulijn, Landschap met boerderij in Drenthe, 1894 ‘Dit is een vroeg werk, maar zó modern! In 1892 schilderde hij nog een veel traditionelere ‘Boerderij in Drenthe’. Maar daarna jaar zag hij een tentoonstelling met werk van Van Gogh in Amsterdam, de eerste in Nederland. Hij raakte er zo door geïnspireerd dat hij zijn eigen weg ging zoeken in de moderniteit: bijna geabstraheerd, strakke lijnen, felle kleuren. We zien hier ook weer die ‘Drentse Madonna’.’ Simon Moulijn, Boerderij in Drenthe, 1894, olieverf op doek, Drents Museum, aangekocht met steun van de BankGiro Loterij

2 – László Paál, Landschap bij Beilen, 1871 ‘De Hongaar Lásló Paál (1846-1879) was zeer geïnspireerd door de School van Barbizon. Omdat deze Franse kunstenaars hun inspiratie uit de Nederlandse 17de-eeuwse meesterwerken haalden, reisde hij met zijn Weense vriend Eugène Jettel in 1870 naar Nederland om daar in de musea de Hollandse schilderijen te bekijken. Hij maakte wel veertig schilderijen met Drentse onderwerpen. Landschap bij Beilen dateert waarschijnlijk uit zijn tweede bezoek aan Nederland in de herfst van 1871. Zijn werken zijn erg modern in vergelijking met die van tijdgenoten.’ Lászlo Paál, Landschap bij Beilen, 1871,olieverf op doek, De Mesdag Collectie, Den Haag

3 – George Hendrik Breitner, Drents gezin in een interieur, 1883 ‘De schetsboeken van Breitner hebben we in bruikleen van het Rijksmuseum. Breitner is vooral bekend als schilder van grote steden als Rotterdam en Amsterdam, maar hij is ook in Drenthe geweest. Deze boeken bieden een uniek kijkje in hoe hij het hier beleefd heeft en wat hem interesseerde.’ George Hendrik Breitner, Schetsboek Drenthe: Drents gezin in een interieur, 1883, Rijksmuseum Amsterdam

tekst Paul Klarenbeek

marketing en communicatie

foto

Sake Elzinga

‘Natuur is verbindend in zoveel levens’ Sinds 1934

zet Stichting Het Drentse Landschap zich in voor het behoud van de ongerepte natuur in Drenthe. Door de jaren heen is het takenpakket enorm uitgebreid. Dit jaar viert de stichting haar 85ste verjaardag. Directeur Sonja van der Meer is trots: ‘Wij hebben ons ontwikkeld tot een breed maatschappelijk georiënteerde organisatie met een eigen gezicht en een sterke erfgoedpoot. Wij zijn er vóór alle Drenten, vóór de Drentse samenleving en zetten ons in voor het beheer en behoud van de natuur en het erfgoed in Drenthe.’ ‘Het jubileum is een prachtige aanleiding om de samenwerking met het Drents Museum aan te gaan in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden. De expositie laat heel mooi zien hoe wij als Het Drentse Landschap en Drents Museum twee werelden met elkaar kunnen verbinden. Veel mensen halen inspiratie uit de natuur. Natuur is verbindend in zoveel levens. Het Drents Museum verbeeldt in de expositie die geweldige Drentse natuur en wij kunnen vanuit Het Drentse Landschap die natuur duiden.’

Interview Sonja van der Meer, directeur Het Drentse Landschap

SONJA VAN DER MEER – HET DRENTSE LANDSCHAP

Bewustwording natuur ‘Persoonlijk zou ik het geweldig vinden dat als bezoekers uit de expositie Barbizon van het Noorden komen, beseffen hoe bijzonder de Drentse natuur is. Niet alleen vroeger, maar ook nu nog. En dat die natuur het waard is om te behouden. Wat dat betreft heeft de provincie Drenthe altijd voorop gelopen als het gaat om goede plannen te maken voor de ruimtelijke kwaliteit. We staan voor grote opgaven die van invloed zijn op het landschap zoals de energietransitie, anticiperen op klimaatveranderingen, verlies aan biodiversiteit en omvorming naar een meer natuurinclusieve landbouw. Bij dit soort ingrijpende veranderingen gaat het erom dat er goede regie is zodat Drenthe haar karakteristieke landschappen en natuurkwaliteiten weet te behouden.’

BARBIZON DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Reestdal, waar ik graag uren wandel over de oude zandpaden.’ Hoopvol ‘Natuurlijk zijn er veel zorgen om het behoud van natuurgebieden in Nederland. Er is verlies van biodiversiteit, er zijn veel minder insecten en minder vogelsoorten. Het is toch wrang dat je nu hoort dat jonge koolmezen door kalkgebrek met kapotte poten in hun nest blijven liggen en doodgaan. Ook hebben we de afgelopen twee jaar met extreme droogte te maken waardoor het grondwaterpeil maar laag blijft en er is het stikstofdossier. Er zijn veel mensen die inzien dat er zaken moeten veranderen. Daarom ben ik hoopvol over de toekomst. Mooie initiatieven komen van de grond zoals het Drentse groenmanifest natuurinclusieve landbouw, een herstelplan biodiversiteit en het project Panorama Nederland.’

'Als Het Drentse Landschap en Drents Museum kunnen wij twee werelden met elkaar verbinden.' Ongeschonden ‘Zo weinig Nederlanders beseffen dat er in Drenthe nog veel ongeschonden plekken zijn. Ik word zelf heel erg blij van zowel oude als nieuwe landschappen. De ontwikkeling van het Hunzedal laat heel mooi zien dat je nieuwe natuur kunt creëren door de juiste keuzes te maken. Ik houd heel erg van die regio omdat het heel gevarieerd is. Er zijn uitgestrekte landschappen en hele mooie bossen. Aan de andere kant kan ik me ook helemaal verliezen in het oude cultuurlandschap van het

Berend Groen, Stroomlandschap bij Taarlo, 1998, olieverf op paneel, Drents Museum

Berend Groen ‘Mijn favoriete schilderij in de tentoonstelling? Ik ben heel erg fan van het werk van Berend Groen. Hij legt een soort mystiek over het landschap heen. Voor mij hoeft een werk niet figuratief te zijn, maar mag het ook wel abstract zijn. Het landschap in dit schilderij van Groen lijkt te verdwijnen, maar is tegelijkertijd ook erg tastbaar. En dat is waar wij ook voor staan.’

Fiets– en wandelroutes Speciaal voor Barbizon van het Noorden heeft Het Drentse Landschap een aantal fiets- en wandelroutes uitgezocht die aansluiten bij de thema’s van de tentoonstelling. Ervaar het Drentse landschap zoals de kunstenaars dat ook hebben gedaan. Fiets bijvoorbeeld vanuit Assen naar het zuiden door drie grote heidegebieden of maak een wandeling door en rond Kampsheide, het oudste terrein van Het Drentse Landschap. De route brengt je langs heideveldjes, kletsnatte stukken heide, een ongelooflijk mooi ven, schitterende jeneverbesstruwelen, strubben, een fraaie es met een hunebed, meer dan vijftig grafheuvels, drasse madelanden in een oud beekdal, oude eikenbossen, beukenbossen en houtwalletjes. Kijk voor meer informatie op drentslandschap.nl

tekst Karlijn de Jong

zelfstandig kunsthistorica

Bernard Blommers, Dag vader, olieverf op doek, Kunsthandel Simonis en Buunk, Ede

ACHTERGROND

Kunstenaars kolonies in Nederland BARBIZON DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Sfeervolle dorpen als Laren, Bergen, Volendam, Katwijk en Oosterbeek staan sinds jaar en dag bekend als toeristische trekpleisters. Ontspannen toevluchtsoorden waar men van de omringende natuur en de vriendelijke bewoners kan genieten. Dat deze plaatsen veel mensen van buitenaf aantrekken, is niet iets van de laatste tijd: ook honderd jaar geleden was dit al zo. Net zoals kunstenaars naar Drenthe trokken, werden in de 19de eeuw ook deze schilderachtige plekken voor het eerst ontdekt door kunstenaars. Weg uit de stad In heel Europa vormde de stad tot ver in de 19de eeuw het werkgebied van kunstenaars. Hier waren kunstenaars opgeleid aan de academie en hadden ze hun atelier. De groei van de steden en de industrie wakkerde bij hen een verlangen naar rustiger oorden aan. De schilders in Parijs voelden dit verlangen misschien wel het sterkst. Zij waren het niet eens met het heersende academische systeem. Op de academie werden schilders voornamelijk opgeleid in het maken van prestigieuze historiestukken, met geïdealiseerde figuren in historische kledij. De afstand tot de eigen tijd en de ‘gewone’ mens was enorm. De Parijse schilders wilden deze afstand verkleinen, en bovenal hun liefde voor de natuur verbeelden. Ze trokken al in de eerste helft van de 19de eeuw weg uit de stad en vestigden zich rond 1830 in Barbizon, een dorp in de bossen van Fontainebleau onder Parijs. Nieuwe uitvindingen, zoals de verftube en de draagbare schildersezel, zorgden ervoor dat de schilders in de vrije natuur konden werken. De onderwerpen lagen voor het oprapen: het landschap en de hardwerkende boeren op het land werden en plein air op het doek vastgelegd. Niet alleen de School van Barbizon was

Nieuwe uitvindingen, zoals de verftube en de draagbare schildersezel, zorgden ervoor dat de schilders in de vrije natuur konden werken.

geboren, maar ook een nieuwe manier van schilderen.

Ware kunstenaarsdorpen In Nederland was de academische traditie niet zo overheersend als in Frankrijk. Toch ontstond ook hier het verlangen naar het authentieke landleven, los van de stedelijke regels. In de rustige en geïsoleerde dorpen, midden in de ongerepte natuur, was het leven nog onbedorven. Het landschap rondom de dorpen bood de schilders bovendien nieuwe onderwerpen voor hun werk. Verschillende pittoreske plaatsen in Nederland veranderden rond dezelfde tijd in ware kunstenaarsdorpen. Deze verandering werd vaak ingezet door een reislustige kunstenaar, die tijdens zijn omzwervingen werd gegrepen door de natuur of de traditionele klederdracht van een bepaalde plek. In enthousiasmerende brieven nodigde hij vervolgens bevriende kunstenaars uit om langs te komen. ‘Je moet hier zijn geweest!’, schreef Anton Mauve bijvoorbeeld aan zijn vriend Willem Maris over Oosterbeek. ‘’t Is het eenige mooije land dat ik ken!’ Verenigde kunstenaars De groeiende groepen kunstenaars trokken er op uit om de omgeving van het dorp te schilderen. Ze discussi-

tekst Karlijn de Jong

zelfstandig kunsthistorica Jan Toorop, Zee en duin bij Zoutelande, 1907, olieverf op karton, Kunstmuseum Den Haag

eerden over kunst, organiseerden tentoonstellingen en richtten meer dan eens een eigen vereniging op. Oosterbeek was het eerste dorp waar kunstenaars zich verzamelden, en Bergen in Noord-Holland was de laatste plek waar zich rond 1910 een kunstenaarskolonie begon te vormen. Vanwege de verschillen in ligging en omringende natuur liepen de schilderijen uit de afzonderlijke kunstenaarsdorpen sterk uiteen. Binnen hetzelfde dorp kon deze diversiteit echter ook bestaan, omdat kunstenaars er in verschillende stijlen konden schilderen. Oosterbeek Als een van de oudste kunstenaarsdorpen in Europa neemt Oosterbeek een bijzondere plaats in: al in de jaren veertig van de 19de eeuw woonde een kleine groep schilders er afgezonderd in de bossen. De spil van de groep, de Utrechtse Johannes Warnardus Bilders, had zich in 1841 in Oosterbeek gevestigd. Om hem heen verzamelden zich jonge kunstenaars die de natuur bestudeerden en er geïdealiseerde schilderijen van maakten. Schilders als Anton Mauve en Willem Maris, die in de jaren zestig vooral gedurende de zomers in Oosterbeek verbleven, gingen in een steeds lossere stijl en in soberder kleuren schilderen. Na 1870 trokken zij terug naar de stad, vooral naar Den Haag, waar zij zeer succesvol

werden als schilders van de Haagse School. Oosterbeek had echter wel hun liefde voor het schilderen op andere plekken aangewakkerd. Zo bracht Sientje Mesdag-van Houten gedurende enkele jaren de zomermaanden door in Drenthe en zochten Mauve en Paul Gabriël ook op latere leeftijd ongerepte oorden op. Katwijk De schilders van deze Haagse School voelden zich in de jaren tachtig van de 19de eeuw genoodzaakt om hun werkgebied te verplaatsen. De kunstenaars hadden zich op de zee en de duinen bij Scheveningen gericht, maar omdat Den Haag groeide moesten ze op zoek naar nieuw, nog ongerept kustgebied. Ze kwamen uit in Katwijk. Jozef Israëls, die eerder het vissersgenre nieuw leven had ingeblazen, was de wegbereider en bezocht het dorp al in 1856. Schilders als Bernard Blommers, Jan Zoetelief Tromp en Evert Pieters volgden rond 1880 en legden de dagelijkse werkzaamheden van de Katwijkse vissers op zonnige wijze vast en Frederika Henriëtte Broeksmit maakte levendige etsen van zee, strand en de schepen. Jan Toorop schilderde de traditionele bomschuiten, die in het najaar door paarden het land op werden getrokken, in een moderne stijl met felgekleurde stippen.

ACHTERGROND

Domburg De stad Domburg had in de loop van de 19de eeuw grote faam verkregen als kuuroord. Vanuit het hele land, maar ook vanuit omringende landen, kwamen badgasten naar de Zeeuwse kustplaats om er heilzame zeebaden te nemen. Aan het einde van de 19de eeuw werd hier een nieuwe aantrekkingsfactor aan toegevoegd. De beroemde en innemende kunstenaar Jan Toorop, zelf naar Domburg gekomen vanwege het bijzondere Zeeuwse licht, nam tal van kunstenaars in zijn kielzog mee. Er verzamelden zich ook schrijvers, musici, kunstliefhebbers en critici, en tussen 1907 en 1923 ontstond er een bloeiende Domburgse kunstenaarskolonie. Met onder anderen Mies Elout, Ferdinand Hart Nibbrig, Jacoba van Heemskerck en Jan Heyse organiseerde Toorop jaarlijks de Domburgse schilderijententoonstelling. Hierop was luministisch, kubistisch en expressionistisch werk te zien. Ook de schilderijen van Piet Mondriaan, die vele zomers in Domburg werkte, waren op de tentoonstellingen te zien. Hij ging echter zo op in zijn eigen modernistische experimenten dat hij nauwelijks deel uitmaakte van de groep Domburgse kunstenaars.

Einde van de ongereptheid Hun afkeer van de industrialisatie en de hang naar nostalgie had de kunstenaars in de 19de eeuw naar de dorpen geleid. Tegenstrijdig genoeg konden in de meeste van die dorpen de kunstenaarskolonies alleen tot bloei komen dankzij een van de belangrijkste voortbrengselen van de IndustriĂŤle Revolutie: de trein. In Laren nam het aantal bezoekers bijvoorbeeld enorm toe nadat de Gooische Stoomtram in 1882 de verbinding met Amsterdam had verbeterd. Herbergier Jan Hamdorff speelde hier slim op in door zijn herberg tot een groot hotel te verbouwen en ateliers en modellen voor de schilders te regelen. Door de uitbreiding van het spoornet en de aanleg van betere wegen konden niet alleen de kunstenaars zelf de dorpen gemakkelijker bereiken, maar ook de kunstkopers. Het toerisme kwam op gang, en hotels en restaurants werden in rap tempo gebouwd. Toen het authentieke, ongerepte gevoel waar de kunstenaars naar zochten door de toenemende drukte verloren ging, vertrokken zij uit de dorpen. De meeste kunstenaars hadden zich rond 1910 weer over Nederland verspreid.

BARBIZON DRENTS MUSEUM MAGAZINE

25 ThĂŠodore Rousseau, Hut in het bos van Fontainebleau, ca. 1855, olieverf op doek, Museo Thyssen-Bornemisza, Madrid

foto

Harry Cock

Hunebed D6

â&#x20AC;&#x2030;

Het is een van de kleinste hunebedden van Nederland, Hunebed D6 bij Tynaarlo. Kunstenaar Willem Roelofs toog in 1861 naar Drenthe om daar het grafmonument te schilderen. Op zijn schilderij dat te zien is in Barbizon van het Noorden, lijkt het hunebed immens groot. Met een schaapsherder en zijn kudde in een desolaat landschap en het hunebed dat daar grimmig in oprijst. Hoe anders is de werkelijkheid in 2019: Hunebed D6 gefotografeerd door Harry Cock. Hier is geen sprake van overweldigende natuur, maar een klein lieflijk hunebed op een grasveld, met de huizen van Tynaarlo tegen de achtergrond.

(Detail) Willem Roelofs, 1897), Het Hunebed van Tynaarlo, 1861, olieverf op doek, Drents Museum, langdurig bruikleen van Kunstmuseum Den Haag

IN BEELD

tekst Karen Mertens

educatie

De Mesdags

Begin

november eindigde de succesvolle tentoonstelling Sprezzatura, waarin maar liefst zes kunstwerken van de Italiaanse schilder Antonio Mancini te bewonderen waren. In dezelfde zaal hangen nu schilderijen van Hendrik Willem Mesdag, de mecenas van Mancini. Maar niet alleen van Hendrik Willem, ook van z’n familieleden zijn schetsen en schilderijen te zien in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden. Hendrik Willem, zijn broer Taco, echtgenote Sientje en schoonzus Geesje veroverden het culturele leven van Den Haag. Toch bleven ze trouw aan het noorden. In Drenthe kwamen ze tot rust en probeerden ze zoveel mogelijk vast te leggen van het prachtige, ongerepte ‘Olde Landschap’. Het is een bijzondere familie, die Groningse familie Mesdag. Vader

Geesje Mesdag-van Calcar, Schetsen op een blad (Bij Vries, Rolde, Donderen en Tynaarlo), 1896, potlood, rietpen en sepia op papier, Drents Museum

Klaas Mesdag is bankier, eigenaar van een stijfselfabriek en hij handelt in graan, effecten en in kunst. In zijn spaarzame vrije tijd schildert Mesdag senior graag. Taco en zijn anderhalf jaar jongere broer Hendrik Willem werken jarenlang op het kantoor van hun vader, maar elke week zijn ze één ochtend te vinden op Academie Minerva: de kunstacademie in hun woonplaats Groningen. Het volgen van tekenen schilderlessen lijkt vader Klaas een goede tegenhanger voor het kantoorwerk. Hendrik Willem en Sientje In 1856 trouwt Hendrik Willem op 25-jarige leeftijd met de vier jaar jongere Sientje van Houten, de oudste dochter van dé houthandelaar van Groningen. Sientje ziet al snel dat haar echtgenoot veel schildertalent heeft. Wanneer haar vader overlijdt - ze is dan bijna 30 - erft Sientje een aanzienlijk bedrag. Ze spoort Hendrik Willem

aan te stoppen met zijn kantoorbaan. Dat doet hij in 1866. Sientje wordt zijn mecenas en samen reizen ze naar kunstenaarskolonie Oosterbeek. Hendrik Willem schrijft daar in een brief aan zijn achterneef Lourens Alma Tadema: ‘Ik ben vijf en dertig jaar. Ik heb een vrouw en een kind. Ik ben opgeleid voor den handel, maar daar deug ik niet voor. Ik ben schilder. Help mij.’ En Alma Tadema schiet inderdaad te hulp. Hij tipt Hendrik Willem naar Brussel te gaan om daar lessen te volgen bij Willem Roelofs. Sientje kan ook goed tekenen en schilderen. Toch besluit ze pas in 1871 tekenles te nemen, na de dood van haar enige zoon Klaas. Sientje blijkt zeer getalenteerd te zijn en Hendrik Willem is hard op weg om een beroemde zeeschilder te worden. Taco en Geesje Ondertussen werkt Taco nog altijd in het bedrijf van zijn vader. Maar zijn

DE FAMILIE MESDAG

BARBIZON

Pulchri Studio Net als Hendrik Willem en Sientje gaat het kersverse echtpaar wonen in Den Haag. Daar waar Hendrik Willem net zijn maritieme Panorama heeft opengesteld voor publiek. De vier Mesdags worden allemaal lid van het gerenommeerde Haagse Schilderkundig Genootschap Pulchri, dat wordt gezien als het kloppend hart van kunstzinnig Den Haag. Hendrik Willem is van 1889 tot 1906 voorzitter van Pulchri Studio, zoals het genootschap ook wel wordt genoemd. Hij krijgt het onder meer voor elkaar dat de verkoop van tekeningen en schilderijen gigantisch stijgt. Ook organiseert hij een groot aantal exposities. En hij zorgt ervoor dat Pulchri-leden hun werk mogen laten zien op prestigieuze tentoonstellingen. Hendrik Willem wordt een ware societyfiguur. Maar ook Taco is geliefd. Hij is jarenlang de Pulchri-penningmeester. Het Schilderkunstig Genootschap heeft nooit kastekorten. Die vult Taco namelijk aan uit eigen zak. Sientje en Geesje zijn twee van de weinige vrouwen die lid zijn van Pulchri Studio. Hendrik Willems onafscheide-

lijke vriend Jozef Israëls noemt hen ‘voorbeelden voor het feminisme.’ Als de kans zich voordoet, reizen alle Mesdags graag naar Drenthe. Met hun schilderkisten en veldezels onder de arm maken ze graag tripjes vanuit Huize Rezzago. Ook nodigen ze andere kunstenaars uit om in Drenthe aan het werk te gaan. De ‘Drentse’ werken van de familie Mesdag en veel van hun vrienden zijn te zien in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden.

Sientje Mesdag - van Houten, Schaapskooi met vrouwtje en schaap, ongedateerd, aquarelverf op papier, Drents Museum

hart ligt bij het schilderen. In 1877 koopt hij, via contacten binnen de doopsgezinde kerk, het buitenhuis Rezzago in Vries. Hij richt er een atelier in en is er te vaak te vinden. Als de oude Mesdag in 1881 overlijdt, laat Taco de zaak na aan zijn jongste broer Gilles. Op zijn 51ste kiest Taco ook voor een bestaan als schilder. En er verandert meer in zijn leven. In hetzelfde jaar ontmoet hij de Hoogezandse artsendochter Geesje van Calcar. Zij is net gestart met het volgen van lessen aan Academie Minerva. Geesjes verloofde is bezweken aan tuberculose. Ze hoopt dat ze afleiding en troost vindt in de tekenen schilderlessen. Een van haar docenten denkt dat het Geesje goed zal doen om vanuit Huize Rezzago wat landschappen te schilderen. Daar ontmoet ze Taco met wie ze in 1882 trouwt.

tekst Paul Klarenbeek

marketing en communicatie

foto

Sake Elzinga

Interview Saskia Boelsums, landschapsfotograaf

'Met code rood of oranje pak ik direct mijn camera'

anuit haar woonhuis de Wilmsboo in Nieuw-Schoonebeek kijkt Saskia Boelsums direct het open Drentse landschap in. Het is dé voedingsbodem en inspiratie voor haar werk als fotograaf. Vanuit deze voormalige ossenstal die in 2008 volledig herbouwd is, is haar leven veranderd en heeft ze een nieuwe koers ingezet. Nu exposeert Boelsums wereldwijd haar landschapsfoto’s en is ze winnaar geworden van de verkiezing Kunstenaar van het Jaar 2020. Haar werk Erica uit 2019 is aangekocht door het Drents Museum en opgenomen in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden. Saskia Boelsums (1960) studeerde af in ruimtelijke en grafische vormgeving aan de Academie Minerva in Groningen. Aanvankelijk maakte ze ruimtelijke installaties, maar sinds 2013 heeft Saskia zich helemaal toegelegd op de fotografie. ‘Het begon ermee dat ik de ongelooflijke schoonheid van een granaatappel wilde vastleggen en delen met anderen. Fotografie leek me daarvoor een spannend medium. Ik heb mezelf vier jaar gegeven om te onderzoeken of fotografie me ligt door het gewoon te gaan doen. Dan loop je vanzelf tegen alles aan.’ Ze begon met het fotograferen van stillevens, experimenteerde met portretfotografie en kwam vervolgens uit bij het landschap.

Weer of geen weer

In 2008 is Saskia Boelsums in Drenthe neergestreken. ‘Het wonen en werken op de Wilmsboo heeft mijn leven

TE GAST-LEZING SASKIA BOELSUMS Op zondag 15 december 2019 om 14.00 uur is Saskia Boelsums te gast in het Drents Museum. In de Statenzaal licht ze haar werkwijze toe en vertelt ze uitgebreid over haar werk dat wereldwijd wordt tentoongesteld. De lezing is gratis toegankelijk voor museumbezoekers met een geldig entreebewijs.

veranderd. De natuur is zo overweldigend hier, als je buiten loopt – zeker ‘s avonds en ‘s nachts onder de sterrenhemel – dan voel je je heel nietig. Daar stel ik me helemaal voor open. Ik vind Drenthe heel bijzonder omdat je hier allerlei verschillende landschappen kunt ervaren. En je hebt hier nog de ruimte. Niemand zit elkaar in de weg.’ Het fotograferen van landschappen is voor Boelsums een intensief proces. Eerst trekt ze er op uit, weer of geen weer. ‘Soms dringt een foto zich aan mij op, dan kom ik onderweg een mooie plek of situatie tegen. Maar ik heb ook een hele lijst met locaties en landschappen die ik nog wil fotograferen. Maar dan wel onder omstandigheden die zo’n plek bijzonder maken, met het juiste licht en een interessante wolkenhemel. Met code rood of oranje pak ik in ieder geval direct mijn camera.’ Minutieuze bewerking Vervolgens gaat ze binnen aan de slag met de foto, achter de computer die is afgeschermd door een verduisterend gordijn. ‘Ik ga uit van het onbewerkte ruwe bestand van de foto, de RAW-file. Dat is de basis. Die bestanden zijn nogal flets en worden pas interessant door het toevoegen van kleur, contrast, scherpte, onscherpte, donker en licht. Ik bewerk de foto alsof het een schilderij is dat op een ezel staat. Heel minutieus, want bij een uitsnede kunnen een paar pixels extra al een groot verschil uitmaken. Waar het mij om gaat, is dat ik mijn beleving kan overbrengen op de kijker.’

SASKIA BOELSUMS

Instagram Opmerkelijk is het vierkante formaat van de foto’s waarmee Boelsums werkt. ‘Ooit ben ik begonnen mijn foto’s op social media te plaatsen, als een soort open atelier. Dat deed ik al met mijn stillevenfoto’s. Eerst op Facebook en later op Instagram. Instagram maakt foto’s vierkant. Ik vond dat een fascinerend formaat, het dwingt je de essentie uit het landschap te halen. Je moet kiezen wat belangrijk is in het beeld en je daartoe beperken. Mijn foto’s zijn daarom nu altijd vierkant. Ze worden daardoor intens.’

‘Deze foto

heb ik gemaakt bij het Drentse dorp Erica, laat op een lentedag met een bijzondere lichtval die heldere accenten en scherpe contrasten geeft. De bloesemblaadjes worden van achteren door de zon aangelicht en het zonlicht beroert nog heel subtiel het hoge gras.’

BARBIZON

31 Saskia Boelsums, Erica, 2019, foto, Drents Museum, aangekocht met steun van de BankGiro Loterij

tekst Annejet Fransen

zelfstandig tekstschrijver

foto

Sake Elzinga

OPERATIE VERHUIZING ARCHEOLOGIE DRENTS MUSEUM

Carola Steenbergen en Jan Bruggink bij de verhuiskisten. Foto Sake Elzinga

ACHTER DE SCHERMEN

Het

is oktober 2019. Het Drents Museum staat aan de vooravond van een grootscheepse herinrichting van de vaste collectie. Na negen jaar is het tijd voor een compleet andere presentatie. Eerst wordt begonnen met de bouw van de nieuwe publieksruimte. Voor die verbouwing moet de afdeling archeologie tijdelijk wijken. Na de verbouwing keert de collectie naar verwachting eind 2022 terug in een spiksplinternieuwe tentoonstellingspresentatie. Het 'verhuisteam' van het Drents Museum leidt ons rond tussen kisten, bubbeltjesplastic en zuurvrij papier. Hoofd collectiemanagement Carola Steenbergen, collectiebeheerders Jan Bruggink en Gea Popken, ondersteund door de technische dienst en depotbeheerder Herman van Straten, pakken de collectie in.

ARCHEOLOGIE

We nemen plaats op karren en kratten in de archeologiezaal. De archeologische objecten van de begane grond zijn al ingepakt, de kelderverdieping moet nog. Alle voorwerpen gaan naar het depot van het Drents Museum of, als het gaat om langdurige bruiklenen, terug naar de eigenaar. Ze zijn naar verwachting weer te zien eind 2022, als het museum heringericht is. Carola Steenbergen: ‘De doorgang naar Het Grootste Poppenhuis van Nederland en Codename: Energy proberen we zo lang mogelijk open te houden. In het Drostenhuis is de vaste presentatie Kunst 1885-1935 nog toegankelijk en vanaf 19 januari 2020 is er in de Abdijkerk weer een tijdelijke tentoonstelling te zien.’

Met zorg inpakken Duizenden bezoekers hebben met veel plezier de vaste presentatie van het Drents Museum in de afgelopen jaren bezocht. ‘Er is heel veel werk in die presentatie gestoken, maar nu is het tijd voor iets nieuws’, zegt Gea. ‘Het museum is altijd in beweging. Deze presentatie

heeft negen jaar gestaan. De meeste tentoonstellingen lopen vaak maar een half jaar.’ Elk voorwerp wordt met de grootst mogelijke zorg ingepakt. De collectie veenlijken is de grootste uitdaging. ‘De veenlijken zijn broos. We zetten ze vast met klittenband, om ze te fixeren met zo min mogelijk druk,’ vertelt Carola.

Vitrines hergebruikt

De ruimte staat vol met de overblijfselen van de inspanningen van de afgelopen paar dagen. Stevig afgesloten houten kisten, hekken die niets meer beschermen en lege vitrines. Carola: ‘De vitrines worden niet weggegooid, maar hergebruikt. Ze gaan naar twee andere musea: het Drukkerijmuseum in Meppel en het Museum of Contemporary Tibetan Art in Emmen.’ Beneden zijn al een paar vitrines leeggeruimd, maar de meeste staan er nog. Straks zijn de topstukken aan de beurt: de veenlijken, de kano van Pesse, de Romeinse goudschatten en de glazen puntbekers. Kano van Pesse De meest ingewikkelde verhuizing is de drie meter lange kano van Pesse, 10.000 jaar oud en daarmee de oudste overgebleven boot ter wereld. Jan Bruggink licht toe: ‘De kano van Pesse werd gevonden bij de aanleg van de A28 en is toen aan de kant gelegd, in de veronderstelling dat het een varkenstrog was. Ergens in de jaren vijftig is hij gevriesdroogd.' Onder leiding van Carola en met vereende krachten wordt de eeuwenoude boot vanuit de vitrine in een speciale kist gelegd waarin de kano compleet ondersteund is. Carola: ‘De vrachtwagens van de transporteur hebben gelukkig goede veringen. Als je de voorwerpen écht voor de eeuwigheid wilt bewaren, dan moet je ze in het depot laten. Vervoeren en tentoonstellen is altijd een risico. Maar wij zijn een museum en wij willen de objecten graag laten zien.’

OP WEG NAAR EEN NIEUWE COLLECTIEPRESENTATIE IN 2022

•

September 2019 Start aanpassingen tentoonstellingszaal Abdijkerk

•

Januari 2020 Tentoonstellingszaal Abdijkerk gereed Start bouw nieuwe publieksruimte

•

Oktober 2019 Verhuizing collectie archeologie naar depot

•

April 2020 Start tentoonstelling In de ban van de Ararat

•

November 2019 Start tentoonstelling Barbizon van het Noorden

•

Juli 2020 Museumcafé en publieksruimte gereed

•

Oktober 2020 Start tentoonstelling Viva la Frida!

•

Mei 2021 Start herinrichting collectiepresentatie

•

Eind 2022 Nieuwe collectiepresentatie gereed

MIEN PLEKKIE!

In de vorige editie van het Drents Museum Magazine hebben we een oproep gedaan voor de favoriete plekjes in de natuur van Drenthe. Inmiddels hebben we al rond de 250 inzendingen binnenkregen. Hier alvast een compilatie van bijzondere fotoâ&#x20AC;&#x2122;s van landschappen in Drenthe. Alle ingezonden beelden worden tijdens de tentoonstellingsduur van Barbizon van het Noorden afwisselend getoond in het museum. Inzenden kan nog tot 1 maart 2020. Kijk voor meer informatie en deelname op drentsmuseum.nl/mien-plekkie

Aad Stikkelorum, Oranje

Adriaan Holsappel, Reestdal

Alex Kruizinga, Bronneger

Anja Turkstra, Dwingelderveld

Anouk Bijl-Schamper, Westerbork

Hans Buls, Havelterberg

Marise Timmenga, Gasselte

Henk van de Wal, Drents-Friese Wold

Henk Mulder, Orvelte

Ilse Boverhuis, BalloĂŤrveld

Klaas Koops, Schipborgerzand

Lenie Doornkamp, Exloo

foto

Vincent Mentzel

KESTER FRERIKS

Barbizon in Drenthe ten, in het verlangen. Leegte is het mooiste Nederlandse landschapskunstwerk, en als we Drenthe zo benoemen, dan telt deze provincie het mooiste Nederlandse landschap. Want het meest ongeschonden, onaangeroerd. Leegte geeft ruimte aan het licht. En het is altijd het licht dat schilders inspireert. Zelfs de wat donker aangezette schilderijen van het Drentse landschap zijn als licht.

GASTCOLUMN DRENTS MUSEUM MAGAZINE

e lege ruimte, de lage horizon, de verte: deze ervaringen zijn steeds zeldzamer in het Nederlandse landschap van nu. De openheid van ons landschap is verdwenen. ‘Nederland is een uitgestrekte vlakte,’ schreef een Russische reiziger aan het einde van de 19de eeuw. Die ‘landschapsleegte’ kenmerkt de veenlandschappen, heidevelden en zandverstuivingen van het oosten, vooral in Drenthe. Daar is ons landschap niet gerept maar ongerept, vinden we een wereld terug waarvan we vaak denken dat we die zijn kwijtgeraakt. Bargerveen, Aekingerzand, Dwingelderveld, Amsterdamscheveld, Drents-Friese Wold, boswachterij Appelscha, al deze landschappen heb ik doorkruist, ze zijn me vertrouwd en dierbaar. Open vlakten en afgelegen plekken maken iets in mensen los. Ze lijken uit te nodigen om erin te verdwijnen. Niet daadwerkelijk, maar in gedach-

De inspiratiebron daarvan ligt in de Franse schilderstroming de School van Barbizon, een plaatsje bij Fontainebleau waar tussen 1830 en 1870 schilders naar buiten trokken om het landschap weer te geven. Deze schilders verzetten zich tegen de romantiek, ze wilden het authentieke, oorspronkelijke landschap. Wat hun werk uitdrukt, is verbondenheid. Door de eeuwen heen waren de woeste gronden en de veenkolonieën van Drenthe gebieden waar buitenstaanders zich niet waagden. Ruige en lege landstreken riepen angst op. Halverwege de 19de eeuw, toen de School van Barbizon bloeide, kwam hierin een kentering. Schilders ontdekten als eersten de betovering en schoonheid van Drenthe, en ze legden daarvan getuigenis af. Drenthe werd met schilders als Van Gogh, Breitner, Anton Mauve, de broers Mesdag, Jan Meine Jansen en Arie van der Boon het Nederlandse Barbizon. Deze schilders raakten gefascineerd door de verlatenheid van Drenthe en door de mensen die er wonen, in huizen en dorpen omsloten door leegte. Alsof zij heroïsche ontdekkingsreizigers zijn.

Drenthe, dat is het mooist denkbare geschilderd licht op lege vlakten

Wat het Drentse Barbizon ons leert, is de innigheid van een geschilderd landschap ervaren. Zeg nooit dat een landschap grauw of eentonig is. Wij zijn het die dat vinden. Het landschap is dat niet. Het Drentse land, uitgebeeld op schildersdoek, nodigt ons uit het te betreden, erin op te gaan en vooral: je omringd te weten door een schitterende en betoverende weidsheid, tot aan de horizon. Drenthe, dat is het mooist denkbare geschilderd licht op lege vlakten. Die helemaal niet leeg zijn, maar vol onverwachte kleuren, dieptes en weerkaatsingen. Van de hemel en het land, die twee samen.

Gastcolumnist Kester Freriks is journalist en auteur van natuurboeken als Verborgen wildernis. Ruige natuur en kaarten in Nederland en Stilte, ruimte, duisternis. Verkenningen in de natuur. In beide boeken speelt de provincie Drenthe een grote rol.

PUZZELPAGINA WOORDZOEKER Doe mee met de woordzoeker en maak kans op mooie prijzen die in het teken staan van onze grote wintertentoonstelling Barbizon van het Noorden. Mail de oplossing uiterlijk 21 februari 2020 naar communicatie@drentsmuseum.nl De prijswinnaars krijgen vóór 28 februari 2020 bericht.

HOOFDPRIJS Foto van Sake Elzinga van Hunebed D15 bij Loon

ATELIER BOER CAMERA CONTRAST DORPEN DRENTHE EEUW FOTO HUNEBED INSTAGRAM IRAN KUNST LANDSCHAP MONUMENTAAL MUSEUM NATUUR NOORDEN ODE ONTMOETEN STEEN STIJL UITSNEDE VERF VERHUIZING WERK

De woorden uit de lijst links staan kriskras verborgen in het veld met letters. Als je alle woorden uit de lijst in het letterveld hebt doorgestreept, vormen de overgebleven letters (in de leesrichting) de oplossing van de puzzel.

2DE PRIJS (2X) Eenjarig lidmaatschap Beschermer van Het Drentse Landschap óf eenjarig lidmaatschap Vriend van het Drents Museum (naar keuze)

3DE PRIJS (3x) Barbizon van het Noorden – De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950 Boek bij de tentoonstelling

ZOEK DE VERSCHILLEN! Er is iets aan de hand met dit schilderij van de kunstenaar Reinhart Dozy (18801947), Dorpsfeest te Elp (ongedateerd). Boven zie je het kunstwerk zoals het nu in de tentoonstelling Barbizon van het Noorden te zien is. Maar onder ziet het schilderij er toch opeens anders uitâ&#x20AC;Ś Zoek de 10 verschillen in Dorpsfeest te Elp! Kijk voor de antwoorden op pagina 46.

tekst Paul Klarenbeek

marketing en communicatie foto Stefan Fischer

‘Mijn schilderijen moeten zo open zijn dat elke kijker zichzelf erin kan vinden’ Interview kunstenaar David Schnell

at betekent voor u een solotentoonstelling in het Drents Museum? ‘Een tentoonstelling in een Nederlands museum is altijd iets bijzonders. Helemaal omdat mijn laatste expositie in Nederland, in het Gemeentemuseum Den Haag, inmiddels alweer bijna tien jaar geleden is. Wat ik bijzonder vind aan het Drents Museum, is dat er niet alleen hedendaagse kunst te zien is, maar ook cultuurhistorische en archeologische tentoonstellingen. Sinds mijn verblijf in Rome is historische architectuur een thema in mijn werk, ook antieke opgravingen. En dan is dat een interessante link. Ook het feit dat ik in Assen in een voormalige kerk exposeer, heeft een indirecte link met mijn werk. De laatste jaren heb ik veel gedaan met het thema kerkruimtes en daarnaast heb ik ook glas-in-lood ramen in kerken gemaakt.’ Hoe verhoudt uw werk zich tot dat van andere Leipziger Schule-kunstenaars? ‘Anders dan bij veel kunstenaars van de Leipziger Schule speelt de men-

selijke figuur in mijn werk nauwelijks een rol. In mijn schilderijen refereer ik alleen maar aan de menselijke figuur, bijvoorbeeld door te werken met verdwijnpunten, die immers een persoon tegenover je of het perspectief van de kijker suggereren. Ik blijf het lastig vinden om mijn werk te vergelijken met andere Leipziger kunstenaars, omdat je te maken hebt met heel verschillende mensen met heel eigen ideeën en werkwijzen. De term Leipziger Schule is ook niet door de kunstenaars zelf bedacht. Die naam beschrijft niet een bepaalde schilderschool in eigenlijke zin, maar meer het feit dat we allemaal in Leipzig hebben gestudeerd en we ons toen tijdens de basisopleiding grotendeels bezighielden met figuratieve schilderkunst. Dat deden we wel allemaal op een heel vrije en eigen manier.’ Wat heeft de hereniging van Oost- en West-Duitsland voor u en uw schilderkunst betekend? ‘De Duitse eenwording stelde mij natuurlijk in staat om naar Leipzig te gaan en daar te studeren. Ik woon

David Schnell (1971) is een van de belangrijkste hedendaagse Duitse kunstenaars. Van 19 januari tot en met 3 mei 2020 presenteert het Drents Museum zijn monumentale schilderijen in de tentoonstelling Saison in de vernieuwde Abdijkerk. Schnell woont en werkt sinds 1995 in Leipzig waar hij studeerde aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst. Vanaf 2009 heeft het Drents Museum in zijn programma regelmatig de focus gelegd op kunstenaars die studeerden aan deze Hochschule – bekend onder de naam Leipziger Schule. Na Rosa Loy, Aris Kalaisis en Laura Eckert staan nu de schijnwerpers op David Schnell.

inmiddels bijna 25 jaar in Leipzig. Voor mij was het heel interessant om mee te maken hoe de stad door de Wende veranderde. Het was een enorme eer om in de Thomaskerk in Leipzig, de kerk waar Johann Sebastian Bach cantor was, een glas-in-lood raam te mogen maken. Ter ere van het 20-jarige jubileum van de vreedzame revolutie en ter nagedachtenis aan Bach. De Wende is een vreedzame revolutie die zorgde voor openheid, zowel ruimtelijk als in het denken. In mijn

DAVID SCHNELL

David Schnell, Saison, 2018, olieverf op doek, Galerie EIGEN + ART, Leipzig

DRENTS MUSEUM MAGAZINE

David Schnell, Ton, 2018, olieverf op doek, Galerie EIGEN + ART, Leipzig

ABDIJKERK

'Een van de redenen dat ik abstract werk, is omdat ik niet bij voorbaat te veel wil aanreiken.'

schilderijen speelt het openen van ruimtes en het oplossen van statische vormen ook een belangrijke rol. Hoe zou u uw werk kenschetsen dat u de afgelopen jaren heeft gemaakt? ‘Heel lang is het landschap mijn thema geweest. En dan wel de door mensen gemaakte natuur en hoe

mensen ernaar kijken. De laatste jaren is het thema architectuur belangrijker geworden. Met name hoe die architectuur wordt weergegeven en oplost door de schilderkunst. Door mijn jaar in Rome ben ik me gaan bezighouden met historische gebouwen. Verder speelt reizen een steeds belangrijkere rol in mijn werk. Voorheen zijn veranderingen en gedaantewisselingen in mijn di-

recte omgeving in Leipzig heel lang een thema geweest voor mij. Maar inmiddels spelen plekken, landschappen en gebouwen die ik op mijn reizen tegenkom een grotere rol.’ Wat wilt u de bezoekers van uw tentoonstelling in Assen meegeven? ‘Een van de redenen dat ik abstract werk, is omdat ik niet bij voorbaat te veel wil aanreiken. Ik wil geen

DAVID SCHNELL David Schnell, Niemandsland, 2017, olieverf op doek, particuliere verzameling Hannover

concrete verhalen vertellen. Mijn schilderijen moeten zo open zijn dat elke kijker zichzelf erin kan vinden en er genoeg plek blijft voor eigen associaties en ideeën. Ik hoop natuurlijk dat de kijker iets meeneemt, ik wil alleen niet voorschrijven wat dat moet zijn.’

Bij de tentoonstelling verschijnt de gelijknamige publicatie David Schnell – Saison, een uitgave van WBOOKS. Het boek is verkrijgbaar in onze Museumshop en kost € 24,95.

Ook Leipziger Schule in Museum De Fundatie In dezelfde periode is er nog veel meer moois uit Leipzig te bewonderen. Vanaf 18 januari 2020 laat Museum de Fundatie in Zwolle een groot overzicht zien van vier schilders uit Leipzig: Martin Kobe (1973), Mirjam Völker (1977), Robert Seidel (1983) en Titus Schade (1984). Net als David Schnell studeerden deze vier ook aan de Hochschule für Grafik und Buchkunst, waar ze les kregen van Neo Rauch en Arno Rink. De invloeden van Rauch en Rink zijn onmiskenbaar aanwezig en de virtuositeit in beheersing van schildertechniek is opvallend. De tentoonstelling CRUX – schilderijen van Martin Kobe, Mirjam Völker, Robert Seidel en Titus Schade is te zien van 18 januari tot en met 5 mei 2020. Ga voor meer informatie naar museumdefundatie.nl

CONTAC T

VEEL MEER DAN EEN HOTEL

→ LUXUEUZE HOTELKAMERS

→ VERGADERINGEN, FEESTEN & CONGRESSEN

VAN DER VALK HOTEL ASSEN BALKENWEG 1 ASSEN

→ RESTAURANT 28DINING

→ HIGH WINE / HIGH TEA

+31 - 592 85 15 15

→ 28EVENTS

→ LAZY SUNDAY BRUNCH

INFO@ASSEN.VALK.NL

→ LIVE COOKING BUFFET

→ BEAUTYSALON

HOTELASSEN.NL

→ EIGEN MOESTUIN

28BEAUTYBAR

MARLOES DE VRIES

FRIDA KAHLO - DEEL 2 -

Als opmaat naar onze tentoonstelling Viva la Frida! die vanaf 11 oktober 2020 te zien is, verbeeldt illustrator Marloes de Vries – zelf een groot Frida Kahlo-fan – het bijzondere en roerige leven van Frida Kahlo in vier opeenvolgende delen in de edities van het Drents Museum Magazine.

DRENTS MUSEUM MAGAZINE

tekst Yvet de Boer

marketing en communicatie

Sake Elzinga

Margje Sijperda-Rupert vóór De Drentse Madonna

Interview Margje Sijperda-Rupert, bestuurslid Stichting Vrienden Drents Museum

'Als Vriend maak je deel uit van het museum'

M VRIENDEN DRENTS MUSEUM MAGAZINE

foto

argje Sijperda-Rupert (1987, Soest) werd grootgebracht in een gezin waar kunst en cultuur een belangrijke plek innamen. Na haar studie rechten in Groningen verhuisde ze in 2013 naar Assen. Niet lang daarna werd ze met haar man Vriend van het Drents Museum. Sinds 2017 is Margje bestuurslid van de Vriendenstichting, die het komende jaar 65 jaar bestaat. Ze spoort iedereen aan om Vriend te worden: ‘Het is zoveel meer dan een financiële bijdrage en gratis toegang. Als Vriend ben je betrokken bij al het moois wat ze in het museum doen’. ‘Toen ik hier in Assen kwam wonen, leerde ik de stad vrij snel kennen door het Drents Museum. Het museum neemt in de stad een hele centrale positie in. Inwoners en ondernemers van Assen, maar ook de mensen daarbuiten, dragen het museum overduidelijk een warm hart toe. Iedereen is trots op het museum en dat zie je terug in ons Vriendenbestand, een van de grootste van Nederland!’ Vriend zijn is zoveel meer ‘Het is waardevol om als Vriend een bijdrage te mogen leveren aan het Drents Museum, dat zich zowel nationaal als internationaal gepositioneerd heeft. Het leuke van de Vriendenstichting is dat je echt

'Je komt meer ontspannen het museum uit, dan dat je er bent ingegaan' deel uitmaakt van het museum. Het lidmaatschap is zo veel meer dan alleen steun verlenen. Je wordt continue geïnformeerd over de gang van zaken binnen het museum. Je ontvangt uitnodigingen voor Vriendenbijeenkomsten, kunt als eerste de tentoonstellingen bekijken en hebt de kans zo vaak binnen te lopen als je wilt. Toen de functie van bestuurslid vrijkwam, heb ik meteen gereageerd. Het was me opgevallen dat er binnen de Vrienden weinig actieve jongere Vrienden zijn en ik wilde heel graag iets extra’s voor het museum betekenen. Ik werd met open armen ontvangen. De samenwerking binnen het bestuur is prettig. Het is fijn om te merken dat nieuwe ideeën gedragen worden en enthousiast worden ontvangen.’ Aankoop Drentse Madonna ‘Dat we met de steun van Vrienden aankopen mogen doen en daarmee op een tastbare manier een bijdrage aan het museum kunnen leveren,

is bijzonder. Voor mijzelf was de aankoop van De Drentse Madonna van Jozef Israëls extra speciaal. In diezelfde periode is onze jongste dochter geboren. De emotie in het schilderij doet me nog steeds veel. Het is een prachtig sereen beeld van de pure, onvoorwaardelijke liefde die een moeder voor haar kind voelt. Maar ook het verhaal achter de aankoop van de Drentse Madonna vind ik fantastisch. Dat Annemiek Rens het schilderij na een ware zoektocht naar Assen heeft weten te halen, is een prachtig voorbeeld van doortastendheid. Het schilderij hoort ook echt in Drenthe thuis.’

Toptentoonstellingen 'Drie tentoonstellingen zijn me extra bijgebleven. Vanuit historisch perspectief vond ik de tentoonstelling over de Dode Zeerollen erg indrukwekkend. Peredvizhniki was prachtig.

VRIENDEN

Mijn toen driejarige zoon was zo onder de indruk van het schilderij Sadko van Ilja Repin, dat hij ervoor op de grond is gaan zitten, met zijn vader ernaast. De mensen van de beveiliging gingen daar erg leuk mee om en lieten hem zijn gang gaan. Het was een bijzonder gezicht hoe ook kleine kinderen op hun eigen wijze kunst kunnen beleven. Op de opening van Iran – Bakermat van de beschaving waren mensen zichtbaar geëmotioneerd vanwege de uitstraling van de tentoonstelling. Door de aankleding en sfeer waande je je in

de Iraanse cultuur, waardoor je nóg ontvankelijker werd voor het verhaal achter de objecten.’ Social club 'Momenteel onderzoeken we als bestuur of er belangstelling is voor een social club. We willen heel graag een jongere groep Vrienden aanspreken door meer activiteiten te organiseren en meer verdieping aan te brengen. Een culturele ontmoetingsplaats waarin kunst en netwerk centraal staan. Hiervoor zijn we op zoek naar ambassadeurs

die het museum een warm hart toedragen en binnen de Vriendenstichting actief willen worden. In een creatieve setting samen kunst beleven kan je zoveel opleveren! Zeker in deze drukke maatschappij waarin we leven is het fijn om een plek te hebben waar je even tot stilstand kan komen. Voor mij is een museumbezoek een moment van rust en bezinning. Als ik met mijn gezin of vriendinnen naar het Drents Museum ga, merk ik dat we meer ontspannen het museum uitkomen dan dat we er zijn ingegaan.'

Presentatie aankoop De Drentse Madonna van Jozef Israëls in 2018

Al 65 jaar Vrienden! In 2020 bestaan onze Vrienden 65 jaar! Op 30 juni 1955 werd de Stichting ‘Vrienden van het provinciaal Museum van Drenthe’ opgericht. Inmiddels behoort de Stichting ‘Vrienden van het Drents Museum’ met meer dan 2.200 leden tot een van de grootse Vriendenverenigingen in Nederland! Volgend jaar vieren we het 65-jarig bestaan met speciale activiteiten, waaronder de uitgave van een speciaal Vriendenmagazine. Het jubileumjaar luiden we alvast in met de tentoonstelling Barbizon van het Noorden waarin veel schilderijen te zien zijn die door de Vrienden zijn geschonken.

WORD VRIEND! Vanaf 35 euro per jaar ben je al Vriend van het Drents Museum. En je geniet van allerlei voordelen. Je hebt altijd toegang tot het Drents Museum, je krijgt uitnodigingen voor previews, lezingen en Vriendenreizen. Het Drents Museum Magazine krijg je thuisgestuurd. Meer weten? Kijk op drentsmuseum.nl

Vriendenreis in 2016 naar Guatemala in het kader van tentoonstelling Maya’s

Postbus 900 9400 AX assen (0592) 37 97 37

www.unp.nl

DuiDelijk betrouwbaar no-nonsense

AccountAnts Adviseurs

NA DEZE INDRUKWEKKENDE TENTOONSTELLING GENIET U BIJ LIFF VAN EEN HEERLIJK DINER

ART OF

BARBIZON

MUSEUMDINER 2 gangen | €22,-

LUNCH • DINER • DRINKS SCHUIN TEGENOVER HET DRENTS MUSEUM

Brink 14 - Assen 0592 - 302 777 liffinassen.nl liffinassen

liffassen

Agenda TENTOONSTELLINGEN

Barbizon van het Noorden David Schnell De ontdekking van het Drentse landschap 1850-1950 Met werk van grote kunstenaars, zoals Israëls, Mesdag, Van Gogh en Liebermann, die de unieke eigenschappen van Drenthe op doek vastlegden.

24 november '19 t/m 22 maart '20

Saison - Schilderijen Monumentale schilderijen van de Duitse kunstenaar David Schnell (1971), die behoort tot de derde generatie Leipziger Schule kunstenaars.

19 januari t/m 3 mei 2020

Gustaaf van de Wall Perné (1877-1911) Schenking uit de collectie M. Rumpff Meest belangrijke werken van de Nederlandse kunstenaar Gustaaf van de Wall Perné met onder meer werken op papier, boekbanden, houten decoratiestukken en een meubelstuk.

t/m 19 januari 2020

Alle Jong in KINK Mijne Kinderlijke traanen – Installaties en tekeningen Alle Jong (Hemrik, 1988) bekijkt de wereld vanuit het verleden. Dat verleden werkt diep door in zijn gedachten, taal en in zijn beelden.

VERWACHT

Kunst in De Nieuwe Kolk (KINK), tentoonstellingsruimte van het Drents Museum, bezoekadres Weiersstraat 1, Assen

t/m 5 januari 2020

VIVA LA FRIDA! IN DE BAN VAN DE ARARAT Schatten uit het oude Armenië

Armenië & Ararat spelen de hoofdrol in de archeologietentoonstelling In de ban van de Ararat. Schitterende objecten uit het History Museum of Armenia in Yerevan én een uniek reliek van de Ark van Noach komen naar Assen.

12 april t/m 13 september 2020

Leven en werk van Frida Kahlo In Viva la Frida! is een unieke combinatie van Kahlo’s kunst en persoonlijke voorwerpen te zien. Hiervoor werkt het Drents Museum samen met Museo Dolores Olmedo en Museo Frida Kahlo (Casa Azul, het Blauwe Huis) in Mexico Stad. Deze verzamelingen worden aangevuld met enkele bruiklenen uit andere collecties. 11 oktober 2020 t/m 28 maart 2021

Oplossing Zoek de verschillen, zie pag. 39

ACTIVITEITEN

AGENDA DRENTS MUSEUM MAGAZINE

Alle activiteiten zijn gratis toegankelijk voor bezoekers met een geldig entreebewijs, tenzij anders vermeld. Kijk voor het actuele en uitgebreide activiteitenprogramma op drentsmuseum.nl

HILDE VAN CANNEYT INTERVIEWT ALLE JONG

TE GAST IN HET DRENTS MUSEUM: ERIK VAN OMMEN

TE GAST IN HET DRENTS MUSEUM: JYOTI VERHOEFF

Al vele bekende en minder bekende kunstenaars uit BelgiĂŤ en Nederland zijn geĂŻnterviewd door interviewster Hilde Van Canneyt. Nu legt ze kunstenaar Alle Jong in KINK het vuur aan de schenen.

In het kader van Barbizon van het Noorden vertelt kunstenaar Erik van Ommen over zijn grote passie en inspiratiebron: vogels. Aan de hand van korte videofilms en afbeeldingen laat Van Ommen zien hoe hij werkt.

Zangeres Jyoti Verhoeff staat bekend om haar neo-klassieke filmische composities. Naast muziek van haar nieuwste album gaat Verhoeff ook muziek spelen uit de prachtige documentaire De Nieuwe Wildernis.

Zondag 5 januari, aanvang 14.00 u In KINK, bezoekadres Weiersstraat 1, Assen

Zondag 19 januari 2020, aanvang 14.00 u

Zondag 23 februari 2020, aanvang 14.00 u

Activiteiten bij Barbizon van het Noorden GRATIS LEZING BARBIZON Tijdens de gratis lezing vertelt onze museumdocent over de ontwikkelingen in de 19de eeuw die leiden tot de massale trek van kunstenaars naar Drenthe, over wat zij er aantreffen, over het onderlinge contact en over het werk dat zij maken. Elke donderdag- en zondagmiddag van 24 november 2019 t/m 22 maart 2020 om 14.00 uur en 15.00 uur (kijk voor uitzonderingen op drentsmuseum.nl) FAMILIEROUTE BARBIZON Met de gratis familieroute bekijk je de tentoonstelling eens van een heel andere kant. Leuk voor jong en oud! Haal de familieroute op bij de Infobalie van het Drents Museum. Na afloop van je bezoek ontvang je een leuke verrassing.

PERFORMANCES Het Drentse landschap is niet alleen een inspiratiebron voor schilders, maar ook voor muzikanten, schrijvers en dichters. Tussen de schilderijen presenteren drie Drentse dichters een bloemlezing uit hun eigen werk waarin Drenthe, de Drenten en natuurlijk het Drentse landschap een hoofdrol spelen. 28 december 2019 (Ria Westerhuis), 25 januari 2020 (Anne Doornbos) en 29 februari 2020 (Suze Sanders) om 13.00, 14.00 en 15.00 uur

activiteiten bij Alle Jong

OPA- EN OMADAGEN Hunebedden bouwen, schilderen in de stijl van Vincent van Gogh of zingen in het Drents? Tijdens de opa- en omadagen bruist het van de activiteiten in het Drents Museum en Drents Archief. Leuk voor jong & oud.

KINDERWORKSHOP PIMP YOUR PICTURE Museumdocent Kirsten gaat met kinderen aan de slag om tweedehandsfotolijstjes een nieuw leven in te blazen.

17 t/m 19 februari 2020 vanaf 11.00 tot 16.00 uur voor kinderen van 4-12 jaar en hun (groot)ouders (zie voor prijzen en tickets drentsmuseum.nl)

EEN NIEUW LEVEN! Dichters, theatersporters en muzikanten treden op in de Verkoopfabriek Assen en laten zich ter plekke inspireren door anonieme voorwerpen die daardoor een nieuw leven krijgen! Zaterdag 14 december, vanaf 14.00 uur, Locatie: Verkoopfabriek Assen, Oude Molenstraat 4

Zaterdag 28 december 2019 voor kinderen onder 12 jaar, vanaf 14.00 uur in KINK

CULTUUR EN ENERGIE PASSEN BIJ ELKAAR! De Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. (NAM) verdiept zich sinds 1947 in de Nederlandse bodem. Wij houden ons bezig met de opsporing en winning van aardgas en aardolie. Onder ons land - ook hier in Drenthe - en onder ons deel van de Noordzee wordt aardolie en aardgas gewonnen. Op dit moment produceren wij de laatste procenten gas uit de overgebleven Drentse gasvelden. Ondertussen werken we vanuit Drenthe met andere organisaties ook aan de energietransitie en onderzoeken we de mogelijkheden van duurzame energiebronnen. Net als het Drents Museum hoort NAM bij Drenthe. Het Drents Museum toont een blik op de wereld en biedt de wereld een blik op Drenthe. Dat spreekt ons aan. Daarom is NAM hoofdsponsor van het museum. Sinds 2012 zijn wij ook partner van Codename: Energy. Een bijzondere ruimte voor families met kinderen in de leeftijd van 8 tot 14 jaar waar men samen op een speelse manier aan de slag gaat met energie. Energie en cultuur gaan dus goed samen!

BRON VAN ONZE ENERGIE

@NAMbv

Binnenkort te zien in het theater

TONEEL

Noord Nederlands Toneel & KVS Dear Winnie,

BERLIN & Het Zuidelijk Toneel True Copy

WO 18 DEC | 20:00 | GROTE ZAAL INTIEM

ZO 12 JAN | 16:00 | GROTE ZAAL INTIEM

De levens van negen vrouwen met Afrikaanse roots worden verbonden met het leven van Winnie Mandela. Een voorstelling vol kracht, hoop, muziek en strijdvaardigheid. Ook geschikt voor doven en slechthorenden!

Meestervervalser Geert Jan Jansen doet een boekje open over hoe hij meer dan 20 jaar de kunstwereld, waaronder Picasso én Appel, in het ootje nam. Spot jij de leugen?

KLASSIEK

TONEEL

Noord Nederlands Orkest Beethoven en zijn erfgenamen

Tjitske Reidinga & Mark Rietman Dangerous Liaisons

DO 13 FEB | 20:00 | GROTE ZAAL

VR 13 & ZA 14 MRT | 20:00 | GROTE ZAAL

In het 250e geboortejaar van Beethoven trekt het NNO een lijn tussen Beethovens revolutionaire muziek en de hedendaagse realiteit. Inclusief voorprogramma door kunstenaarscollectief ZuHause!

Een cast om van te watertanden, een script om van te duizelen, een regie om nooit te vergeten: ‘Dangerous Liaisons’ heeft alle ingrediënten om uit te groeien tot een grote toneelhit.

meer info en tickets dnk.nl

Assen Assen Assen Assen Assen Assen Assen

|| Kruisstraat Haren Kruisstraat 30 30 Haren || Brinkhorst Brinkhorst 4/8 4/8 | Kruisstraat 30 Haren | Brinkhorst | Kruisstraat 30 - Angels - Ana Alcazar - Beaumont - Catwalk Ju nkie - Culture - Creenstone -Haren | Brinkhorst 4/8 4/8 Alan Eroke Assen Kruisstraat Alan & & Red Red - Angels - Ana Alcazar - Beaumont -|| Catwalk Ju 30 nkie - Culture - Creenstone -Haren Eroke -- |Fresh Fresh || Kruisstraat 30 Assen Kruisstraat 30 Kruisstraat 30 Haren | Brinkhorst Brinkhorst 4/8 4/8 Alan & Red - --Angels - Ana Alcazar - Beaumont Catwalk Ju 30 nkie - Creenstone Eroke - Fresh Frank Lyman Gardeur - Geisha - Jane Lushka Jans en Mos -- Maryley Nümpf-Object Assen -- -|Juffrouw Kruisstraat Frank Lyman Juffrouw Jans en---Culture Mos Mosh Mosh Maryley --Haren Nümpf-Object | Kruisstraat 30 Gardeur - Geisha - Jane Lushka | Brinkhorst 4/8 Assen || Poools Kruisstraat 30 Haren | Brinkhorst ||Ju 30 Alan & -- Angels -- Ana Alcazar Beaumont -- Assen Catwalk nkie Culture Parami Rhino & -- Reset -- Smash Lemon Summum -- Sandwich --- Tramontana Alan & Red -- -Angels Alcazar - Beaumont Catwalk JuRed --Culture - Creenstone Eroke - Fresh Assen Kruisstraat 30 --- Ana Haren 4/8 Assen Kruisstraat 30 -- Creen Alan &Jans Red Angels Ana Alcazar Beaumont Catwalk JuKruisstraat nkie --4/8 Culture Creen Frank Lyman Gardeur - Geisha - Jane ---Juffrouw en Mos Mosh Maryley - Nümpf-Object Angels - Beaumont Catwalk Junkie - Lushka Culture Creenstone ---nkie Gardeur - Geisha -- Inwear - Jane Lushka - | Brinkhorst Poools Parami Rhino & Pelle Pelle Reset Smash Lemon Summum Sandwich Tramontana Assen | Poools Kruisstraat 30 - Ana Haren | Brinkhorst 4/8 Assen | Kruisstraat 30 Alan & Red Angels Ana Alcazar Beaumont Catwalk Ju Frank Lyman Gardeur Geisha Jane Lushka Juffrouw Jans en Mos Mosh Parami Rhino & Pelle Reset Smash Lemon Summum Sandwich Tramontana Alan & Red Angels Alcazar Beaumont Catwalk Ju nkie Culture Creenstone Eroke Fresh Frank Lyman Gardeur Geisha Jane Lushka Juffrouw Jans en Mos Mosh Maryley Nümpf-Object Frank Lyman - Gardeur - Geisha - Jane -Lushka - -Juffrouw Jans en - Mos Mosh -- M M Juffrouw Jansen - Mart-Visser - Mos Mosh - Maryley - Nukus - Nümpf-Object - Poools Parami Alan & Red -- Angels Ana Alcazar -- Beaumont -- Catwalk Ju nkie -- Culture -- Creenstone -- Eroke -- Fresh Alan & Alan & Red Angels Ana Alcazar Beaumont Catwalk Ju nkie Culture Creenstone Fresh & Red Red -- -Angels Angels Frank Lyman Gardeur Geisha Jane Lushka -Eroke Juffrouw Jans Poools Parami Rhino & Pelle Reset Smash Lemon --Alan Summum Sandw FrankPoools Lyman- -Parami Gardeur Geisha Jane Lushka Juffrouw Jans en Mos Mosh Maryley Nümpf-Object Poools Parami Rhino & Pelle Reset Smash Lemon Summum Sandw Rhino & Pelle Reset Smash Lemon Summum Sandwich Tramontana Rhino & Pelle- -Ana Reset - Smash Lemon - -Summum Sandwich - Tramontana Alan & Red - -Angels Alcazar - Beaumont Catwalk -Jans Ju nkie ---Culture - Creenstone Eroke - Fresh Frank Alan & Red - --Angels Frank Lyman Gardeur - Geisha -- Jane Lushka en Mos Mosh - Maryley -- Nümpf-Object Lyman Gardeu Frank Geisha Jane LushkaLemon - -Juffrouw Juffrouw Jans en Mos & Mosh Nümpf-Object Lyman Gardeu Poools - Parami - Rhino Pelle -Maryley Reset - Smash Lemon Frank - Summum Poools - Lyman Parami--Gardeur Rhino & -Pelle - Reset - Smash - Summum - Sandwich --Tramontana

Vergaderzalen

Restaurant Flinck

Plaza

Events

Subtropisch zwemparadijs

Congreszaal

Schoonheidssalon

Restaurant Dapper

Fitnesscentrum

e Grenzeloz den! mogelijkhe VERGADEREN

Viersterrenhotel

EVENTS

CONGRESSEN BEDRIJFSFEESTEN

SPORTEN

ARRANGEMENTEN

PRESENTATIES

-ABW0699.indd 1

CafÃ©straat

LUNCHEN

BORRELEN

BEURZEN DINEREN

Bowling

OVERNACHTEN BOWLEN

ntewever.n

www.debo

28-10-2019 14:14

10% KORTING OP VERTOON VAN DEZE ADVERTENTIE OF UW ENTREEKAART VAN HET DRENTS MUSEUM*

Alleen geldig in: ECCO store Assen Weierspoort 25, Assen

*Niet geldig i.c.m. andere aanbiedingen en/of promoties

WIN MEER,BELEEF MEER

De BankGiro Loterij is de cultuurloterij van Nederland. Deelnemers maken elke maand kans op vele geldprijzen en krijgen een BankGiro Loterij VIP-KAART. Deze kaart geeft gratis toegang tot ruim 90 topmusea en tot wel 50% korting op tickets voor theater, musicals, festivals, bioscopen en overnachtingen. Zo gaan deelnemers van de BankGiro Loterij gratis naar het Drents Museum. Speel mee, krijg de VIP-KAART en maak kans op prijzen tot wel 1 MILJOEN!

GRATIS naar 90 topmusea Tot 50% KORTING op dagjes uit KANS OP VIP-evenementen

Ook meespelen en uw eigen VIP-KAART ontvangen? Ga naar www.bankgiroloterij.nl