Kleuteruniversiteit Magazine 0-nummer (inkijkexemplaar)

HET Magazine VOOR INSPIRATIE

JAARGANG 1

universiteit

NR. 0 / 2020

EEN VOORLEES-

de Gorgels

ROBOT Goed idee?

nemen je klas over

SCHOOLCAMPUS VOOR 0 TOT 13 JARIGEN

HOERA, INSPIRATIE!

inhoud

0

21 spelletjeskast

Prikbord

JUF SANNE EN MEESTER SANDER LATEN DE LEUKSTE NIEUWE PRODUCTEN ZIEN

06 Themahoek

INSPIREREND ONDERWIJS

09

Leeshoek

22

VERRASSENDE MOOIE EN ONTROERENDE VOORLEESVERHALEN

Speelzaal 12

19 IDEEËN MET PITTENZAKJES

Teamkamer

KENNIS DIE NIET VERLOREN MAG GAAN

1

27 Muziekhoek

POP(PEN)MUZIEK

Themahoek JOEBELEBAMBAM! PROJECT 'DE GORGELS'

28 schoolplein

LEREN MET JE LIJF

30 Speelwerktijd

MET JE HANDEN IN DE KLEI

18

Kopieerhoek TELPOSTER

20 digihoek

MEESTER SANDER GEEFT TIPS OP DIGITAAL GEBIED

02

32 Voorleesverhaal DE ENIGE VIJVER VAN HET LAND

35 Colofon 36 Lisan op de inspiratiedag EEN FOTOSTRIP

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Van de hoofdredactie

HOERA! Dit is het allereerste magazine van Kleuteruniversiteit.

Wij, Sander en Sanne, zijn er enorm trots op! Al jaren delen wij inspiratie via onze website en op inspiratiedagen.

Met dit magazine kunnen we nóg meer kennis en inspiratie delen. En inspiratie is de motor van mooi onderwijs.

In dit eerste nummer nemen we je mee naar Waalcampus, een kindcentrum voor kinderen van 0 – 13 jaar. Daar stellen teamleden zich continu de vraag: Waarom doen we de dingen zoals we ze doen, en hoe kan het ook anders?

Zij laten niet los, maar pakken het anders vast!

Ook waren we op visite bij een leerkracht die nog de KLOS heeft gedaan. Deze generatie leerkrachten staat op het punt om met pensioen te gaan en daarmee gaat ook heel wat kennis verloren. We vroegen juf Margret wat zij leerkrachten wil meegeven.

We gingen op bezoek bij juf Linda en juf Janneke die het project bij De Gorgels uitvoerden, met groot succes. De kinderen hadden het er maanden

later nóg over. En dat willen we heel graag zien bij Kleuteruniversiteit!

Tot slot vind je ook verwijzingen naar online video’s waar je de interviews kunt bekijken en je kunt verdiepen in het onderwerp van het artikel.

Dit nummer is slechts een inkijkje van hoe het zal worden. Het eerste officiële tijdschrift verschijnt in het najaar 2020. Dat is nog dikker, leuker en inspirerender. We gaan dus graag door! En dat kan ook, als je abonnee wordt van ons magazine! Dan kunnen wij zorgen voor een geweldige dosis inspiratie die vier keer per jaar bij jou op de mat valt.

Veel leesplezier gewenst!

Sander en Sanne P.s. Heb jij tips naar aanleiding van het lezen van dit magazine? Werk je op een inspirerende school? Wil je graag een bijzonder verhaal delen? Laat dan van je horen via onze sociale mediakanalen of mail naar info@kleuteruniversiteit.nl.

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

03

prikbord

TIPS

VAN DE VRIENDEN VAN KLEUTERUNIVERSITEIT

1

2

eds len ste len e p s n e buit teria n, ige ma bij het Neem d met hand je zakdoeke k n a a een m sters, een p aar, de ch lei mee. P apier, een s Zo heb je p r. pen en an de schuu lv sleute de hand. ij en alles b et Bak

Maak kleut erplaksel a an in lege wasmiddelfl essen. Vulle n, en schenke n maar! Kle schudden u t ers kunnen zo de potje s zelf ook v u llen en het ruikt nog le kker ook.

H er, CBS i v i l O Sigrid nisse ke in Spij

Monique Ha rms Het Startblo en, Sport IKC k in Wester voort

Wil je ook een tip delen in ons magazine? Deel het op Facebook - Vrienden van Kleuteruniversiteit.

Misschien staat jouw tip hier de volgende keer!

Fietsjes weer tiptop in orde dankzij De Kinderfietsdokter Peter Toebes ging met pensioen, maar stilzitten kon hij niet. Hij werd Kinderfietsdokter! Peter vertelt: ‘Ik had ooit een meisje in de klas met een litteken op haar wang, omdat ze op een stuurstang zonder handvat was gevallen.

Daarna heb ik meer dan 20 jaar als adviseur van een grote onderwijsleverancier over schoolpleinen gelopen en veel fietsen gezien die met een kleine reparatie weer ‘beter’ en dus veiliger kunnen worden. En zo kwam ik op het idee voor de Kinderfietsdokter! dekinderfietsdokter.nl

0

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

De GVP is een maandelijkse podcast over jeugdliteratuur.

Recensenten Bas Maliepaard en Jaap Friso interviewen auteurs en illustratoren en geven boekentips.

Te beluisteren via o.a. Spotify of iTunes.

Boeken

Het

TIP

Onderwijsvragenboek Juf Sanne zegt: ‘Op Waalcampus tipte teamleider Astrid dit geweldige boek. Deze onderwijsvragen zetten je enorm aan het denken en opent je ogen; waarom doen we de dingen zoals we ze doen en kan het ook anders?’

Het Onderwijsvragenboek door Claire Boonstra en Claudette de Graaf Bierbrauwer

Beste collega’s, ing van Van harte gefeliciteerd met de opricht ol. scho te llen exce deze nieuwe, ongetwijfeld ruiken: Mochten jullie nog leerlingen kunnen geb wij schuiven er graag een paar door. hoogHoe is jullie beleid met betrekking tot nd frie sensitieve kinderen? #askingfora vergeet Geniet van deze bijzondere periode en tocol op niet om een degelijk zindelijkheidspro chonen! vers dan r te stellen. Voorkomen is bete

Kleuteruniversit

Hartelijke groeten, Team OBS De Blije Kralenplank

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

05

eit

sit

Kle

ut

INSPIREREND ONDERWIJS

de video

op

Kijk

THEMAHOEK

er u n i ver

TE GAST OP WAALCAMPUS

i

n 2019 rees op een kale vlakte in ’s-Gravenzande een nieuwe school uit de grond: Waalcampus. Vanuit de visie dat je kinderen alle kansen moet bieden om zich te ontwikkelen begon directeur Astrid Vreugdenhil met het verzamelen van teamleden om deze ambitite vorm te geven. Astrid: ‘Ik ben geen directeur, ik ben een teamlid dat andere teamleden in staat stelt hun werk goed uit te kunnen oefenen.

We doen het samen.’

Meester Sander en juf Sanne waren een dag te gast op Waalcampus en vroegen de teamleden het hemd van het lijf.

Van half 8 tot half 7 Waalcampus is een ontwikkelomgeving voor kinderen van 0 tot 13 jaar.

Het is een organisatie waar opvang en onderwijs in één team samenwerken. Ze werken in leeftijdsgroepen, die noemen ze Walen. De eerste Waal is voor kinderen van 0 tot 3 jaar,

Waal 2 is bedoeld voor kinderen van 3 tot 6 jaar, Waal 3 voor kinderen van 6 tot 9 jaar en Waal 4 voor kinderen van 9 tot en met 12 jaar. De schooltijden zijn hier anders dan op een reguliere school. Ouders kiezen zelf op welk tijdstip ze hun kind naar school brengen en hoe laat ze het weer komen ophalen. Van half 9 tot 2 uur of van 9 tot half drie. Daarnaast wordt er een verlengde dag aangeboden van half 8 ’s ochtend tot half 7 ’s avonds. Opvang en onderwijs maken expliciet gebruik van elkaars krachten.

Astrid: ‘In Waal 1 bij de kinderen van 0 tot 3 jaar zit een teamlid dat ook in Waal 2 ondersteuning biedt. Zij is uitermate enthousiast en heeft dus echt groeimogelijkheden binnen ons systeem.’

Een eigen plan Kinderen ontwikkelen zich binnen een Waal vanuit hun kindplan. In een kindplan staan de ontwikkeldoelen beschreven. Deze doelen zijn weer uitgewerkt op een oefenplan. Elke ochtend nemen de kinderen hun oefenplan erbij en weten ze wat ze moeten doen. En ze maken zelf keuzes. De kinderen groeien in hun eigen tempo en ontwikkeling en ze worden steeds een stapje verder

06

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Dieke uitgedaagd. Zodra een kind 3 jaar is, of 6, of 9 jaar is het tijd om te kijken of het kan overstappen naar een volgende Waal.

Waalcampusteam Op Waalcampus wordt niet gesproken over leerkrachten, meesters of juffen. Het zijn teamleden en de kinderen noemen hen bij de voornaam.

Er wordt gewerkt met verschillende professionals. Er zijn bijvoorbeeld ook pedagogisch medewerkers en onderwijsassistenten. Op Waalcampus is geen onderscheid in functie.

Dat wordt gezien als erkende ongelijkheid. Er is onderscheid in kwaliteit en expertise. Iedereen heeft dezelfde verantwoordelijkheid met allemaal een nadruk op een eigen kwaliteit.

Astrid vertelt: ‘Er is altijd een teamlid

Astrid om ondersteuning te bieden en vaak is er ook een teamlid dat aan de instructietafel zit. Wij noemen dat: het ontdekeiland. Daar leren kinderen nieuwe leerstof. Methodes hebben we niet. Wel hebben we ondersteunende middelen die ons helpen bij het uitleggen van de leerstof. We werken vanuit een thema aan de leerdoelen. Deze keer is dat het thema ruimte. Alle Walen werken met dat thema, maar elke Waal heeft zijn eigen subdoelen. Binnen die subdoelen kan de lesstof van die leerjaren worden aangeboden.’

heel duidelijk. Ze wilden heel graag weten hoe een astronaut leeft in de ruimte, hoe eet je daar, en hoe ga je naar de wc? In Waal 3 waren ze juist weer heel benieuwd hoe de aarde er vanuit de ruimte uitziet en zijn ze voornamelijk bezig met een bovenaanzicht. Hoe is precies de volgorde van de planeten in de ruimte? Waal 3 is meer aardrijkskundig aan het werk.

In Waal 4 doen ze diverse onderzoeken binnen het thema. Hoe zit het met de zwaartekracht en wat gebeurt er met je lichaam bij gewichtsloosheid?

Een thema in de praktijk

Bakker worden

Als het thema van start gaat, bekijken alle Walen eerst: wat weten ze al en wat willen ze nog te weten komen?

In Waal 2 was de wens van de kinderen

Dieke Grootscholten is één van de teamleden en legt uit hoe kinderen vanuit intrinsieke motivatie tot leren komen.

›

07

‘We hadden een mooi gesprek met een kind dat vertelde dat hij later bakker wil worden. Mijn collega ging daar meteen op in: ‘Waarom later?

Het kan ook nu!’ Hij heeft toen bij ons gesolliciteerd voor de functie van bakker. Als er speciale gelegenheden zijn bij ons op de campus, dan wordt de hulp van de bakker ingeroepen.

Al snel bleek dat de bakker wel wat hulp kon gebruiken. Daarom schreef hij een vacature uit. Er werden sollicitatiegesprekken gehouden en kinderen aangenomen voor de functie van assistent-bakker. Er moesten natuurlijk ook slechtnieuwsgesprekken worden gevoerd. En dat bleek moeilijk, want hoe doe je dat precies?’

En het breidde zich uit.

Dieke vervolgt: ‘We hebben leerlingen die de taak als gastheer of gastvrouw op zich nemen. Die zorgen ervoor dat de tafel mooi is gedekt en er lekkere broodjes zijn als we visite krijgen. Dit team moet dan natuurlijk overleg plegen met de bakker. Vanuit dit proces ontstond ook het initiatief voor de schoonmaakploeg. Twee meiden waren niet tevreden over hoe hun leeromgeving werd achtergelaten. Ze besloten om regels op te stellen en zelf af en toe extra de handen uit de mouwen te steken. Dit alles zorgt voor een hoge betrokkenheid van de leerlingen.’

Teamwork Die betrokkenheid gaat nog veel verder. Er zijn kinderen die meedenken met de inrichting van het schoolplein, hoveniers dus. Ze hielpen met het

08

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

ingraven van de glijbaan, mochten plaatsnemen in de graafmachine en hielpen bij het neerzetten van de wilgenhut.

Dieke vertelt: ‘Je staat echt een met team voor een Waal, je bent niet alleen verantwoordelijk, je volgt samen de kinderen. Het is echt teamwork.

Elk teamlid heeft zijn eigen mentorkinderen. Hij of zij onderhoudt gesprekken met de ouders. Natuurlijk heb je ook oog voor de andere kinderen. Als mijn collega naar buiten gaat met de kinderen, heb ik tijd om andere dingen te doen. En soms ruilen we. Dan neem ik de kinderen mee naar buiten. Het feit dat je mentorkinderen hebt, zorgt voor taakverlichting, want je verdeelt de taken.

ik onderbouwde keuzes naar gelang wat de kinderen nodig hebben.

Werkdruk?

Een compleet andere aanpak en een nieuwe onderwijsvisie vraagt om een andere manier van werken. Wij waren nieuwsgierig of de werkdruk met dit systeem nu groter is dan in het reguliere onderwijs. Op die vraag heeft Dieke een luid en duidelijk antwoord: ‘Nee. We pakken het anders aan met werkgroepen en vergaderingen en dit zorgt voor veel minder druk.’

•

Expertise ontwikkelen Dieke: ‘Onderling hebben we een verdeling gemaakt in lesaanbod. Ik ben voornamelijk bezig met het rekenaanbod en mijn collega richt zich op het taalaanbod. We zorgen voor een goede overdracht zodat ik wel op de hoogte ben van de ontwikkeling op taalgebied van mijn mentorkinderen.

Het grote voordeel hiervan is, dat je vakspecialist wordt en je de gelegenheid krijgt om verder te ontwikkelen binnen dit gebied. Het voornemen is dat we jaarlijks bekijken wie welk vakgebied op zich neemt.

Het is ook zo dat we expertise uitwisselen binnen de andere Walen. Als rekenspecialisten kunnen we elkaar goed ondersteunen. Ik ben verantwoordelijk voor het materiaal in onze Waal op het gebied van rekenen.

Daar krijg ik budget voor en maak

Ben je nieuwsgierig geworden?

Wil je zien hoe een dag op Waalcampus eruitziet? Bekijk dan de video op het YouTube kanaal van Kleuteruniversiteit of scan de QR-code.

LEESHOEK ‘Welk boek zal ik voorlezen?’ Er is zoveel keus!

Merel de Vink, boekenexpert bij Leesvink, helpt je uit de brand. Ze selecteert voor ons de verrassendste, mooiste en ontroerendste voorleesverhalen.

Panda en Eekhoorn

Vakantieprut en appelmummies

Door Ed Franck, illustraties Thé Tjong-Khing, uitgeverij Davidsfonds-Infodok

Door Naomi Tieman, illustraties Annelies Vandenbosch, uitgeverij Gottmer

Panda en Eekhoorn zijn dikke vrienden. Ze proberen de maan te vangen om mee te spelen, redden een kuikentje en beleven samen nog veel meer avonturen.

Zes lieve voorleesverhalen over echte vriendschap.

Ben en zijn opa zijn gek op elkaar. In dit vrolijke voorleesboek beleven ze tien avonturen. Zo crossen ze rond in opa’s rode autootje, gaan ze één dag op vakantie (want wie zegt dat vakantie altijd lang moet duren en dat je altijd ver weg moet?!), maken ze een wel heel bijzondere traktatie en worden ze allebei verliefd. Wie wil er nu niet zo’n opa?

Maantje

De Gorgels en de grote operatie

Door Sjoerd Kuyper, illustraties Alice Hoogstad, uitgeverij Hoogland & Van Klaveren

Door Jochem Myjer, illustraties Rick de Haas, uitgeverij Leopold

De papa van Maantje vindt iets engs in de tuin. Het is een klein eekhoorntje. Mama en Maantje brengen het beestje naar egel- én eekhoornopvang Egels & Zo. Maar Maantje mist de eekhoorn met haar glanzende vacht en de liefste oogjes, oortjes en pootjes van de wereld.

Ze besluit een verhaal voor de eekhoorn te schrijven.

Maar dan krijgt ze een brief terug. Een mooi verhaal over dierenliefde en loslaten.

In de Grote Stad is een aanval geweest van Rilbibberbrutelaartjes en de helft van de kinderen is ziek! Bobba en de andere Gorgels gaan hun uiterste best doen om hun mensenkinderen te beschermen tegen De Grote Griepgolf.

Maar de Rilbibberbrutelaartjes zijn met veel en ze zijn heel brutaal. Zal het de Gorgels lukken om De Grote Operatie tot een goed einde te brengen? Hakkelabambam!

Bij dit fantasievolle avontuur over de Gorgels is een project over ziek zijn verkrijgbaar bij Kleuteruniversiteit.

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

09

Advertentie

Heutink’s Kleuteruniversiteit spellen

Als warme broodjes

SPELEND LEREN Heutink ontwikkelt hoogwaardige ontwikkelingsmaterialen waarmee in meer dan 40 landen gespeeld wordt en gelooft dat het kind door te spelen vaardigheden ontwikkelt die hij vervolgens kan toepassen in het dagelijks leven.

SPELEND WIJZER Het Spelend wijzer-motto van Kleuteruniversiteit sluit hier prachtig op aan. Samen besloten we een serie spellen te ontwikkelen dat dit principe onderstreept.

De spellen zijn met zorg gemaakt, zijn heel betaalbaar, staan garant voor uren speelplezier en zijn ongemerkt ook nog eens heel leerzaam. En dat blijkt een schot in de roos: sinds de introductie vorig jaar gaan de spellen als warme broodjes over de digitale toonbank!

BESTSELLERS VANAF DAG ÉÉN!

“

Superenthousiast over de kleimatten.

De matten lokken enorm veel taal en creativiteit uit.

Juf Monique

Kleimatten

Deze set van 12 kleimatten is ontworpen om het spel tijdens het kleien te stimuleren en tot geweldige ontdekkingen te komen. De matten zijn voorzien van een geplastificeerde bovenlaag waardoor ze gemakkelijk zijn schoon te maken.

Ook zijn ze aan de onderzijde voorzien van een antiglijlaag zodat ze goed op hun plek blijven liggen tijdens het rollen en bewerken van de klei.

Bestelnummer 524.236

w w w.heutink.nl

” ’Welke puzzel maak jij?’

Meetpuzzel Bestelnummer

524.234

Advertentie

Kijk juf!

Hij heeft zijn emmer laten vallen!

”

Er zijn veel grappige details te zien op de plaatjes, ondertussen oefenen de kinderen met de begrippen.

Een superspel voor thuis of in de klas!

”

Een leuk spel waarbij genoeg te ontdekken valt met veel spelmogelijkheden.

“

“

Juf Merel

Juf Sharaya

NIEUW Begrippentrio

Begrippentrio oefent verschillende begrippen en stimuleert het taalbegrip en de woordenschat.

Bij Begrippentrio is het verwoorden van de begrippen belangrijk om een set van drie kaarten te krijgen.

Bestelnummer 524.239

NIEUW Meetspel

Rekenen, tellen, meten en een geheugenspel in één.

Dat biedt het Meetspel. De kinderen maken knotsgekke bouwwerken en spelenderwijs komen er meetkundige begrippen aan bod. Wie maakt het hoogste bouwwerk?

Bestelnummer 524.237

”

Kwartet vind ik sowieso leuk, maar hoe fijn dat de kinderen steeds de vormen moeten benoemen! Op een speelse manier oefenen met de vormen, top!

Juf Meriel

“

NIEUW Vormenkwartet

Het Vormenkwartet oefent logischerwijs de vormen, maar vooral het onder woorden kunnen brengen van deze vormen komt aan bod. Wie krijgt de meeste kwartetten bij elkaar en wint het spel?

Bestelnummer 524.238

Telkwartet

Met Telkwartet moeten de spelers een kwartet van dezelfde hoeveelheid bij elkaar zien te krijgen.

Cijferkennis is geen vereiste omdat de hoeveelheid (0 t/m 10) op verschillende manieren wordt aangeduid op de kaarten. Bestelnummer 524.233

Voor leerkrachten door leerkrachten

Telrijpuzzels

Bestelnummer 524.235

Racespel

Met het Racespel worden veelvuldig verschillende getalbeelden en hoeveelheden geoefend. De 100 losse kaarten bieden hoeveelheden in verschillende structuren waarbij kinderen verschillende strategieën kunnen gebruiken. Een spannend spel met diverse mogelijkheden.

Bestelnummer 524.232

Bewegingsspel

Het bewegingsspel daagt uit tot bewegen!

Je kunt dit spel uitvoeren in kleine of grote groepen, binnen of buiten. Een zeer veelzijdig spel met bijzonder veel spelmogelijkheden.

Bestelnummer 524.231

Lees meer over de spellen, download handleidingen, bekijk video’s en bestel op heutink.nl

Meer weten over de spellen?

Speelzaal

19 IDEEËN MET PITTENZAKJES

Pittenzakjes. Wie heeft ze niet op school? Ze worden vooral gebruikt tijdens gym- en spellessen, maar je kunt er nog veel meer mee doen! Hier vind je een grote variatie aan ideeën, er zit vast iets bij waar jij nog niet aan had gedacht.

In de kring Anke van Boxmeer (www.jufanke.nl) is specialist jonge kind en leerkracht op basisschool Roald Dahl in Sint-Michielsgestel. Daarnaast is ze werkzaam als educatief auteur voor onder andere Kleuteruniversiteit en uitgeverij Lemniscaat.

12

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

1 Pittenzak-memospel Elk kind verstopt een pittenzakje achter zijn rug. Noem de naam van een kind.

Hij laat zijn pittenzakje zien en benoemt de kleur. Hierna noemt hij een andere naam. Ook dit kind laat zijn pittenzakje zien. Hebben de zakjes de-

zelfde kleur? Als dit zo is, mag het kind nog een naam noemen. Hij gaat door tot hij op een andere kleur stuit. Hoeveel zakjes heeft hij gevonden? Het spel begint opnieuw. Iedereen verstopt zijn zakje en het kind dat een andere kleur liet zien, mag nu beginnen. Door goed op te letten, kunnen de kinderen veel zakjes in hun kleur vinden.

2 Pittenzak-kwartet Geef elk kind (of elk tweetal) vier pittenzakjes in een andere kleur. De opdracht is om vier pittenzakjes in één kleur te verzamelen. Dit doen de kinderen door te ruilen. Ze lopen door de kring en ruilen door eerlijk over te steken: één zakje in ruil voor een ander zakje. Als ze vier zakjes in één kleur hebben verzameld, gaan ze zitten.

3 Pittenzak-geheugentest Bedek kleine voorwerpen met verschillende kleuren pittenzakjes. Eén kind wijst een kleur aan en benoemt deze. Til dit zakje op. Wat ligt eronder? Ga zo verder. Daarna is het tijd voor de geheugentest! Noem een voorwerp. Wie weet waar het ligt?

4 Pittenzak-magneet Maak tweetallen en geef elk tweetal een pittenzakje. De kinderen gaan tegenover elkaar staan. Noem een lichaamsdeel. De twee kinderen klemmen het pittenzakje tussen dit lichaamsdeel. Bijvoorbeeld: arm. Ze klemmen het zakje tussen de arm van het ene kind en de arm van het andere kind.

Als dit bij iedereen is gelukt, noem je een volgend lichaamsdeel. Laat ook de kinderen lichaamsdelen noemen.

5 Pittenzak-schildpad Eén kind is de schildpad en gaat op handen en knieën zitten. De andere kinderen krijgen een pittenzakje. Wijs één voor één kinderen aan. Zij sluipen naar voren en leggen hun pittenzakje op de rug van de schildpad. Zo wordt het schild gemaakt. Vraag de schildpad na enige tijd hoeveel pittenzakjes er op zijn rug liggen.

Variatie: Leg vijf pittenzakjes naast de schildpad. De kinderen die naar voren komen, pakken een zakje en leggen het op zijn rug. Na verloop van tijd mag de schildpad kijken en tellen.

Hoeveel zakjes liggen er nog? Hoeveel zakjes liggen er dan op zijn rug?

6 Pittenzakken-teller Leg verschillende cijferkaarten in de kring. Zorg ervoor dat het totaal gelijk is aan het aantal kinderen in je groep. Elk kind krijgt een pittenzakje.

Geef de opdracht de pittenzakjes op de cijferkaarten te leggen, precies evenveel als het cijfer aangeeft.

Op de speelplaats 7 Pittenzak-mikken Teken met stoepkrijt een grote cirkel waar alle kinderen omheen kunnen staan. Teken dan meerdere binnencirkels. Schrijf letters of cijfers in elke cirkel of teken vormen. De kinderen gaan om de cirkel staan en krijgen een pittenzakje. Noem een letter, cijfer of vorm. De kinderen mikken het pittenzakje in de juiste cirkel. Wie heeft goed gemikt? Herhaal dit een paar keer.

8 3-pittenzakken-op-een-rij Maak met stoepkrijt een veld van zes bij zes stoeptegels. Geef twee kinderen of twee teams pittenzakjes, elk in een andere kleur. Om de beurt legt een kind of team een pittenzakje op een tegel. Wie heeft het eerst drie zakjes op een rij? Horizontaal of verticaal?

9 Pittenzak-werpen Organiseer een wedstrijd ‘pittenzakjes werpen’. Gebruik een natuurlijke maateenheid om te zien hoe ver er wordt gegooid: zet stappen, gebruik een stuk draad of leg hoepels achter elkaar.

10 Pittenzak-in-de-hoepel Leg hoepels in de kleuren van de pittenzakjes neer. De kinderen gaan een stuk bij de hoepels vandaan staan en mikken de pittenzakjes richting de juiste hoepels: een rood pittenzakje in een rode hoepel, een geel pittenzakje in een gele hoepel etc.

11 Pittenzak-smijten Hang krantenpagina’s aan een draad.

De kinderen gaan een stuk van de draad vandaan staan en mikken pittenzakjes richting de kranten. Raak?

Een punt!

12 Pittenzak-modellopen Teken een rechte of juist kronkelige lijn op de stoep of leg een touw neer. De kinderen leggen een pittenzakje op hun hoofd en volgen het touw. Lukt dit zonder het zakje te laten vallen?

13 Pittenzak-gooien Knip of snijd gaten in een flink stuk karton. De gaten zijn hoofden, waar je oren aan tekent, haren bij maakt en een leuke hoed op zet. Schrijf

er cijfers bij. De kinderen gaan een stukje van het karton vandaan staan en mikken de pittenzakjes door de gaten. Ze tellen de punten op.

14 Pittenzakkenkar Leg pittenzakjes op pionnen. Eén kind gaat op een trekkar zitten en doet een blinddoek voor. Een ander kind rijdt de trekkar langs de pionnen.

Het geblinddoekte kind pakt de pittenzakjes van de pionnen en legt ze in de kar.

•

Vijf-minutenspelletjes: Tijd voor een activiteit tussendoor?

Een motorische activiteit, een bewegingsspel of juist een rustmoment?

Geef de kinderen een pittenzakje en een opdracht: 15 Pittenzak-schild De kinderen gaan op handen en knieën zitten en leggen een pittenzak op hun rug. Als een schildpad kruipen ze door het lokaal. Langzaam natuurlijk, het schild (de pittenzak) mag niet vallen!

16 Pittenzak-test De kinderen houden één arm gestrekt naar voren en leggen een pittenzakje in de hand. Zo blijven ze staan. Wie houdt dit het langst vol? Je mag niet praten!

17 Pittenzak-balanceerspel De kinderen laten een pittenzakje op hun lichaam balanceren. Op een voet, knie, bovenbeen, schouder of hoofd. Kunnen ze nog meer lichaamsdelen bedenken?

18 Pittenzak-wandelaar De kinderen leggen een pittenzakje op hun hoofd en lopen door het lokaal. Als het pittenzakje valt, bevriezen ze. Een ander kind kan het kind ontdooien door het pittenzakje op te rapen en terug te geven.

19 Pittenzak-missie De kinderen zitten met het pittenzakje op hun stoel (aan tafel). Ze proberen het met een ander kind te ruilen, zonder dat iemand het ziet. Betrapt? Probeer het opnieuw.

Gelukt? Goed zo!

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

13

THEMAHOEK

JOEBELEBAMBAM! PROJECT ‘DE GORGELS’

Waarom dit project?

Janneke: ‘Vanaf het moment dat ik het eerste boek van de Gorgels* las, was ik fan. Het prentenboek waarin over het leven van de Gorgels werd verteld, vond ik een grote aanwinst.

Het was een mooie introductie op de Gorgel-leesboeken. Toen bleek dat er een project bij Kleuteruniversiteit van werd gemaakt, was ik meteen enthousiast. Ik wilde het graag uitvoeren in de klas. Om dit te realiseren heb ik mijn planning omgegooid. Dat

ke

Juf Janne

Janneke van de Groes werkt in groep 1/2/3 van basisschool De Drie Musketiers en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit.

In januari startte ze met het project ‘De wereld van de Gorgels’.

Linda Mooijekind werkt in groep 1-2 van basisschool De Klimboom in Roelofarendsveen. Sinds 2017 is ze ambassadeur bij Kleuteruniversiteit.

Met veel enthousiasme startte ze met het project ‘De Gorgels’. * De Wereld van de Gorgels is geschreven door Jochem Myjer, met illustraties van Rick de Haas.

1

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

is bij mij op school makkelijk, omdat ik als enige een onderbouwklas heb.

Het project was een groot succes.’

Linda: ‘Sinds het lezen van het eerste boek van de Gorgels was ik enthousiast. Mijn eigen kinderen vonden het ook fantastisch. Inmiddels hebben we thuis ook de andere titels en vinden we de Gorgels nóg leuker. Ik vond het dan ook heel erg gaaf te horen dat Kleuteruniversiteit er een project bij had gemaakt en wilde er gelijk mee aan de slag gaan.’

Wat vond je van het project?

Janneke: ‘De activiteiten waren afwisselend en goed bedacht. Op alle

vakgebieden waren er activiteiten en alle personages, zoals de Brutelaars en de hoofdpersoon Melle, uit het boek kwamen erin terug. Tijdens vrije momenten las ik de boeken voor in de klas. Ik merkte dat het project echt leefde bij de kinderen.’

Linda: ‘Dat kwam ook door de leuke, pakkende opening: een geboortekaartje van Bobba [een gorgelpersonage uit het verhaal. red.], de waakgorgel. Niet alle kinderen kenden de Gorgels, maar ze waren hierdoor gelijk nieuwsgierig. Zoals ik gewend ben van Kleuteruniversiteit bevat het project veel taal- en rekenactiviteiten, daar kon ik prima mee uit de voeten.’

gewerkt hadden met de letter G. Mila werd Gorgel Gila en Puk werd Gorgel Guk. Verder had een kind samen met zijn moeder van klei een boekenlegger gemaakt van Bobba.

Ook heb ik heb een leerling in de klas die amper praat. Hij kwam op een dag op school en zei tegen mij Joebelabambam! Je snapt wel hoe fantastisch ik dit vond.

Linda: ‘Ik vond het erg grappig dat kinderen overal Brutelaars zagen en die gingen verslaan. Of wanneer een kind ziek was werd er gezegd: ‘De Brutelaars hebben hem ziek gemaakt! Hij heeft geen waakgorgel!’’

Hoe was het om eens met een fictief thema te werken?

Wat heeft je verrast?

Janneke: ‘De betrokkenheid en het enthousiasme van de kinderen en de ouders hebben mij verrast. Twee weken nadat het thema was afgesloten lazen ouders thuis nog steeds voor uit de boeken en hadden de kinderen het er nog over.’

Linda: ‘Het heeft mij verrast dat de kinderen enorm betrokken waren bij het project. We hadden verschillende activiteiten gemaakt. Op de gang was een Gorgel verzorgingshoek waar Bobba door alle kinderen heel goed werd verzorgd. Ook hebben we het verhaal nagespeeld op de zandtafel. De kinderen vonden het erg leuk dat ze na afloop van elke activiteit een Gorgelbes konden verdienen. Daarbij zeiden we elke keer: ‘’Joebelabambam, wij zijn blij, een Gorgelbes erbij!’’ Dat heb ik zelfs na afloop van het project nog een aantal keer terug gehoord.’

klas te gebruiken. Voor mij was dat geen extra moeite.’

Linda: ‘Het project is niet veel extra werk. Het is heel compleet. Mijn collega-ambassadeur Janneke en ik hebben veel gespard, omdat we op hetzelfde moment aan dit project

Is het een aanrader, dit project?

Was het veel extra werk?

Janneke: ‘Nee, dat vond ik niet.

Net als bij andere projecten van de Kleuteruniversiteit zijn alle activiteiten duidelijk beschreven en bevatten heldere bijlagen. Voor nevenactiviteiten is wat minder te vinden, maar ik vond het juist leuk om zelf spelletjes te verzinnen en te maken, of om de ‘echte’ Gorgelspullen in de

Janneke: ‘Het geeft je juist de mogelijkheid om je eigen creativiteit de vrije loop te laten. Sommige thema’s in het onderwijs zijn best gekaderd en daardoor doe je soms de standaarddingen. Ik heb gemerkt dat ik makkelijk nevenactiviteiten kon verzinnen bij het thema.’

werkten. Samen kwamen we tot heel leuke ideeën en hebben we veel tips uitgewisseld.’

Waaraan merkte je dat de kinderen betrokken waren?

Janneke: ‘Er gebeurde zoveel leuks.

Bijvoorbeeld dat de kinderen elkaar een Gorgelnaam gaven, nadat we

Janneke: ‘Ja, het project is zeker een aanrader omdat er veel verschillende activiteiten in voorkomen. De maanden van het jaar sprongen er voor mij uit. Ik heb er zelf nog een verjaardagskalender bij gemaakt. Omdat het een fantasieverhaal is, kunnen de kinderen helemaal losgaan. Ik raad wel aan om ook het leesboek van de Gorgels voor te lezen en niet alleen uit te gaan van het prentenboek.’

Linda: ‘Ik vond het project echt de moeite waard. Het is weer eens wat anders dan de standaard thema’s.’

Janneke: ‘Ik wil nog wel meer doen met de Gorgels.

Ik kan niet wachten op het nieuwe prentenboek en het bijbehorende project.

Het zou leuk zijn als die twee projecten op elkaar aansluiten. Dan kun je er één groot project van maken!’.

›

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

15

Maandag:

DE WEEK VAN JUF LINDA

Ineens lag er een geboortekaar tje in de klas. Hoe kwam dat er? Maar vooral, van wie was het? Het was van Bobba, een waakgorgel. We hebben het boek erbij gepakt en zijn begonnen met lezen. Het is bes t een lang verhaal, dus ik dacht het in twee keer voor te lezen. Maar toen ik wilde stoppen riep de hele klas: ‘Nee juf, niet stoppen, we willen weten hoe het verder gaa t!’

woensdag:

dinsdag: Bobba wordt in de winter geboren en maakt alle seizoenen mee. Wij deden een seizoenen-sorteeroefening.

Ik had allerlei spullen van thuis meegenomen die bij de seizoenen pasten. De kinderen hadden een eigen knijpkaart met de seizoenen erop. Wanneer ik iets omhoog hield, deden zij de knijper bij het seizoen waarvan zij dachten dat dit voorwerp erbij hoorde. Samen hebben we gekeken of het klopte.

16

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

enBobba speelt graag met zandkastelen die door de mens , klaar een er stond kinderen zijn gebouwd. In de kring maar o nee, er kwam een hoge golf en weg was het len zandkasteel! Wij hebben Bobba geholpen en zandkaste ij Hierb d. egron platt nagemaakt aan de hand van een merkte ik dat de kinderen het best lastig vonden om ing ruimtelijk te bouwen; ze legden de blokken op de teken neer. Dit moeten we nog een keer herhalen.

Juf a Lind

donderdag: Vandaag was de gym zaal omgetoverd tot de Waakgorgelschool, waar we leren nog leniger, sterker en sneller te worden.

We gingen springen, klimmen, balanceren en sprin ten. Vooral met balanceren werd er heel goed samengewerkt.

Kinderen die het eng vonden kregen een hand en konden zo toch aan de overkant komen. Da t was erg leuk om te zien!

vrijdag: In de klas hebben we de zwemtocht van Bobba naar Melle nagespeeld. Ik had de route van Bobba neergelegd in de klas, met veertig blauwe cirkels (water) en daar tussen zes rode cirkels (boeien).

Een dobbelsteen bepaalde hoe Bobba de handpop werd verplaatst over deze route. Wanneer hij bij een rode cirkel kwam, moesten de kinderen een woord noemen. Wanneer hij bij de volgende cirkel aankwam, moeten de kinderen het woord van de vorige boei herhalen en een nieuw woord bedenken. Dat ging supergoed! We hebben ons geheugen goed getraind. Daar heb ik van genoten!

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

17

18

6 IIII II

10 IIII IIII I

5 IIII I

9 IIII IIII

IIII

IIII IIII

2 III

1 II

I

8

12

7 IIII III

11 IIII IIII II

4

Kleuteruniversiteit maakt digitale lesmaterialen bij prentenboeken.

Bezoek onze website op www.kleuteruniversiteit.nl

3 IIII

Kleuteruniversiteit

Tellen tot en met 20 met

proefexe

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Illustraties: Margot Senden

IIII IIII IIII II

17 IIII IIII IIII III 18 IIII IIII IIII IIII 19 IIII IIII IIII IIII 20

17 IIII IIII IIII III 18 IIII IIII IIII IIII 19 IIII IIII IIII IIII 20 IIIIIIII IIIIIIII I IIIIIIII II I 16 15 IIII IIII 13 IIII IIII 14 IIII IIII

IIIIIIII II I 16 15 IIII IIII 11 IIII IIII II 12

IIII IIII IIII II IIIIIII IIII IIII

IIII IIII

IIIIIIII I 14 IIII IIII 10 IIII IIII I

IIIIIIII 13 IIII IIII 9 IIII IIII

IIIIIII IIII IIII

emplaar

19

Illustraties: Margot Senden

De digitale wereld geeft eindeloze mogelijkheden in de klas. Maar hoe zet je digitale middelen op een juiste manier in bij kleuters? Meester Sander, kleutermeester en expert op het gebied van digitaal lesmateriaal in de onderbouw, recenseert de nieuwste gadgets in de digihoek.

DIGIHOEK

LUKA DE VOORLEESROBOT Een robot die kinderen voorleest is vanaf nu werkelijkheid. Luka de Voorleesrobot kan de leerkracht niet vervangen, maar extra hulp is natuurlijk altijd welkom!

Luka aan het werk zetten

Pluspunten:

De voorleesrobot laat kinderen op een nieuwe manier genieten van een verhaal. Laat Luka de cover van het boek zien en de robot begint met lezen. Elk boek is ingesproken door een echte stem. Kinderen vinden het geweldig. Zet de robot in de leeshoek en kinderen kunnen tijdens de speelwerkles genieten van verhalen.

• Kinderen kunnen eenvoudig zelf aan de slag met de robot • De robot herkent de bladzijdes goed en daardoor kunnen kinderen er zelfstandig mee werken.

App Om Luka te kunnen gebruiken, download je de boeken in een app en stuur je ze naar de robot. Nog leuker is het om je eigen stem op te nemen bij een boek en dit naar Luka te sturen. Luka kan ook liedjes zingen en vertellen wat voor weer het is.

Wil je Luka in actie zien?

Minpunten: De robot is niet goedkoop en je moet ook de voorleesstemmen kopen in de app.

Conclusie: Een fantastisch middel om kinderen nog meer voorleestijd te gunnen. Misschien kan Luka de voorleesrobot, net als Flip de Beer, ook met iedereen een keer mee naar huis?

beoordeling:

Scan de QR-code en bekijk de videoreview.

Luka is verkrijgbaar vanaf het schooljaar 2020/2021.

20

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Spelletjeskast Regelmatig komen er nieuwe materialen uit voor in je klas.

Juf Sanne en meester Sander laten de tofste nieuwe producten zien in de spelletjeskast.

Het Kleuteruniversiteit Meetspel Rekenen, tellen, meten en een geheugenspel in één. Dat biedt het nieuwe Kleuteruniversiteit Meetspel. De kinderen maken knotsgekke bouwwerken, welk bouwwerk is het hoogst?

Spelenderwijs komen er meetkundige begrippen aan bod.

Meesteerr Sand

tipt IO Blocks De geometrische vormen klikken gemakkelijk in elkaar en met 76 blokken zijn er oneindig veel variaties mogelijk.

IO blocks stimuleert de fijne motoriek, spel, oplossingsgerichtheid en ruimtelijk denken. Inclusief gratis app met bouwvoorbeelden.

Verkrijgbaar bij Heutink, €11,95

Sushi set Hoe leuk is deze set! Lekker oefenen met stokjes en sushi eten in de huishoek. Wist je dat kennis van andere culturen stimuleert om nieuwe gerechten te proberen?

Verkrijgbaar bij Credu, €23,95

Krokodil Hop Bewegend leren was nog nooit zo leuk met de speelmat Krokodil Hop. Met twee opblaasbare dobbelstenen en spelkaarten zijn de mogelijkheden eindeloos.

De kinderen proberen de rivier over te steken en leren ondertussen kleuren, vormen en cijfers t/m 10.

Juf Sanne

Verkrijgbaar bij Heutink, €24,95

tipt

Verkrijgbaar bij Credu, €35,95

WIN!

Heutink stelt drie sushisets beschikbaar voor de lezers van Het Kleuteruniversiteit magazine.

Wil jij kans maken op zo’n sushiset? Maak dan een selfie mét ons magazine en post deze met #kleuterunimagazine op Instagram of Facebook of mail je foto naar info@kleuteruniversiteit.nl.

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

21

TEAMKAMER

22

eit

sit

Kle

ut

de video

op

Kijk

KENNIS DIE NIET VERLOREN MAG GAAN er u n i ver

KLOSSERS VERTELLEN

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Er was eens een opleiding die heette de KLOS (Kleuter Leidster Opleiding School). Daar was alles toegespitst op kleuters. De laatste generatie klossers gaat zo zoetjes aan met pensioen, dus is het de moeite waard om te vragen wat zij ons nog kunnen meegeven. Meester Sander gaat bij verschillende klossers op bezoek. Margret Pouwer (62), leerkracht op basisschool de Driekleur in ‘s Gravenzande vertelt welke KLOS-kennis in haar ogen niet verloren mag gaan.

De opleiding Margret is in 1978 geslaagd voor de KLOS. In haar herinnering was de opleiding was vooral praktisch georiënteerd.

Margret vertelt: ‘Leren door te observeren; de kinderen én elkaar.

Je bekijkt constant: wat heeft dat kind nu nodig en wat moet ik dit kind aanbieden? Dat hebben we echt geleerd op de KLOS. Studieboeken?

Die waren er niet in grote aantallen.

We leerden het vak in de praktijk.

Klossers werden uitgedaagd om activiteiten te bedenken met kosteloos materiaal en gestimuleerd om lekker te fantaseren.’

De praktijk Als Sander op bezoek komt is de klas omgebouwd tot fietsenwinkel. Rondom dat thema worden de activiteiten bij verschillende ontwikkelingsgebieden bedacht.

‘Wij werken vanuit het concept Basisontwikkeling en vinden het belangrijk dat kinderen door middel van spelen dingen leren. We proberen de echte wereld in de school te krijgen. We gebruiken echte materialen, zoals nu bijvoorbeeld fietsbanden en fietsen.

Maar we gaan ook de echte wereld in, dus naar de fietsenmaker.

Wat zeg je dan? Dat zijn handige middelen om het spel op gang te brengen. We proberen ze te prikkelen om steeds nieuwe problemen te

introduceren, die dan weer om een oplossing vragen. Er zit absoluut ook veel vrij spel bij. Maar dankzij zo’n spelscript hebben kleuters wel een idee hoe het er écht aan toe gaat in de wereld.’

Innovaties

‘ Ojebservatie is belangrijkste middel om kinderen te toetsen.

’

Er is in 42 jaar onderwijs een hoop veranderd. Er zijn natuurlijk een paar nieuwe ontwikkelingen die Margret niet meer zou kunnen missen.

‘Het digibord! Dat vind ik echt een verrijking. Je kunt de wereld binnenhalen met video. Tablets gebruiken we ook als aanvulling op een thema. Je moet zo’n ding echter wel functioneel gebruiken. We laten de kinderen een QR-code scannen en een video kijken over een onderwerp. Of we laten ze foto’s maken met een tablet. Dat geeft ze de gelegenheid om hun perceptie te vergroten.’

›

Spelscript ‘We maken ook regelmatig een spelscript. Want hoe gaat dat als je bij een fietsenwinkel komt en je fiets is stuk?

23

Zijn er ook ontwikkelingen die wat jou betreft weer mogen verdwijnen?

Wil je meer weten?

Bekijk dan de video met het interview met Margret op het YouTube kanaal van Kleuteruniversiteit of scan de QR-code.

‘Ik hecht geen waarde aan een kleutertoets. Een toets zegt niets over de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind. We zijn niet resultaatgericht, maar kijken vooral naar het proces. Dát is veel belangrijker dan een toets. Natuurlijk hebben we observatielijsten en dat zijn handige hulpmiddelen zodat je weet wat een kind kan. Ik vind het alleen niet zo belangrijk dat een kleuter bij 4,3 jaar de kleuren kent. Je moet op bepaalde momenten observeren en als een kind het dan niet kan, vind ik dat niet erg. Het ene kind is sneller dan een ander, ieder zijn eigen ontwikkeling. Als het aan het einde van de rit maar voldoende is. Observatie is je belangrijkste middel om kinderen te toetsen. Het gaat om het totaalbeeld wat je van een kind hebt; niet alleen cognitief, maar ook creatief en sociaal-emotioneel.’

Verdwijnende leerlijnen Alle klossers hebben een praktische opleiding gehad. Daarin werden ook specifieke technieken voor kleuters behandeld die je nu steeds minder tegenkomt in de kleutergroepen.

Margret heeft daar een duidelijk voorbeeld van.

‘Prikken, vouwen, scheuren en knippen, daar zit een opbouw in.

Het gaat niet om dat een kind het per se moet leren, maar het zijn wel middelen om verschillende vaardigheden te beheersen. Die vergeten technieken zijn de moeite waard om wel aan te bieden.’

2

‘ Iwaarde k hecht geen aan een kleutertoets. ’ Welke KLOS-kennis mag niet verloren gaan?

‘Wat altijd moet blijven zijn de muzieklessen, de poppenkast en verhalen uit je hoofd vertellen. Ik heb laatst nog een workshop gevolgd over de luisterhouding van kinderen, omdat we zien dat met alle prikkels in de huidige maatschappij kinderen steeds minder goed luisteren. Daarnaast vind ik vouwen ontzettend belangrijk. Juist omdat de motoriek aanspreekt en ruimtelijk inzicht en creativiteit vraagt.’

Welke KLOS-tips wil je met ons delen?

‘Bied kinderen veel gelegenheid en uitdaging om te kunnen spelen. Je moet het natuurlijk wel een beetje leiden. Laat ze concreet handelen met echte materialen. Kies voor echte materialen uit het leven en niet het plastic alternatief. Ga niet te snel naar het platte vlak met werkbladen, maar leer ze dingen aan door te handelen. Werkbladen kunnen wel, gebruik het niet als middel om ze iets aan te leren. Dat doe je met concrete materialen en door spel.’

•

Advertentie

Advertenties

Jeroen Schipper is muzikant, docent muziekonderwijs en gespecialiseerd in muziek met kleuters. Hij is mede-auteur van het boek Zinglish.

muziekhoek

POP(PEN)MUZIEK In kleutergroepen speelt muziek gedurende de dag vaak een grote rol. Zingen bij wisselmomenten, versjes bij een thema of dansen in de speelzaal.

M

uziek is een prachtig middel om aandacht te besteden aan meerdere ontwikkelingsgebieden.

Naast de muzikale ontwikkeling zijn dat bijvoorbeeld motoriek, taal, sociaal-emotionele ontwikkeling en creativiteit.

In deze muziekhoek vind je eenvoudige tips en ideeën om meer met muziek te doen in de klas.

Dit keer draait het om poppen.

Kiekeboe!

Voor dit idee heb je stokpoppetjes nodig. Ze kunnen in en uit het kokertje

piepen. Je kunt ze op verschillende manieren inzetten bij muziek. Laat bijvoorbeeld het poppetje meedansen bij een liedje dat de kinderen al kennen. Wanneer het poppetje verdwijnt, verdwijnt ook het geluid. De muziek gaat in je hoofd wel verder. Of playback zonder geluid. Als het poppetje weer verschijnt, komt ook het geluid weer terug. Het kan ook gebruikt worden om de kinderen een nieuw liedje aan te leren. Wanneer het poppetje buiten de koker is, zingen de kinderen. Is het poppetje binnen de koker, zing jij. Zo kun je de kinderen stukjes laten zingen die ze al kennen, terwijl ze luisteren naar de zinnen die nog moeilijk zijn.

•

Dansen als Pinokkio

Het lied 'Dansen als Pinokkio' vind je in de tweetalig e liedbundel Zin glish.

De bijbehorende muziek is te vinde n op het Spotify-kanaal van Jeroen Schippe r.

Daar is ook de ins trumentale versie én de Engelse versi e te vinden.

Bij het lied Dansen als Pinokkio wordt een denkbeeldig touwtje aan verschillende lichaamsdelen gebonden. Vervolgens dansen de kinderen in het refrein met dat lichaamsdeel.

Ik heb een stukje touw, o ja Ik heb een stukje touw, joehoe!

Ik bind het aan mijn arm En als iemand er aan trekt Dan is dit, wat ik doe: Dansen als Pinokkio Dansen als Pinokkio Dansen met mijn arm aan een touw Dansen als Pinokkio Dansen als Pinokkio Dansen met mijn arm aan een touw

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

27

Judith Kuipers, Joyce van der Hoorn en Maaike van Goozen geven regelmatig buiten les. Op hun Facebook-pagina Leren met je lijf delen zij lesideeën voor bewegend leren.

schoolplein

LEREN MET JE LIJF Waar moet je rekening mee houden als je buiten een bewegend leren lesgeeft? Waarom is het zo belangrijk?

Lees er alles over in dit artikel en ga daarna meteen aan de slag met twee leuke activiteiten die weinig materialen nodig hebben en gaan over onderwerpen die in elke kleuterklas aan bod komen: rijmen en tellen!

Waarom leren met je lijf?

In het onderwijsaanbod zit veel leerstof die de kinderen moeten automatiseren. Het oefenen van deze kennis gebeurt vaak in de kring of tijdens de verwerking.

Maar uit onderzoek* blijkt dat de integratie van leerstof en een fysieke activiteit een positieve invloed heeft op de resultaten van leerlingen. Door beweging vinden veranderingen plaats in de hersenstructuur. Deze hebben een positief effect op de executieve en cognitieve functies van een kind. Er is meer onderzoek nodig om de invloed op lange termijn te zien, maar het ziet er tot zover positief uit. Daarnaast vinden kinderen het gewoon heel fijn om lekker te bewegen.

Wat moet je weten voordat je begint?

Als je aan de slag wilt gaan met bewegend leren zijn er een aantal dingen waar je rekening mee moet houden.

28

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Zorg ervoor dat je een activiteit kiest rondom leerstof die je al aangeboden hebt. Bewegend leren heeft als doel om leerstof op een actieve manier te herhalen.

Daarnaast is het belangrijk om de kinderen het verschil uit te leggen tussen bewegend leren en buitenspelen.

Vertel dat jullie naar buiten gaan om iets te leren. Welke afspraken zijn er dan nodig? Op welke plek verzamelen jullie als je iets wilt uitleggen?

Tenslotte is de voorbereiding het allerbelangrijkste.

Zorg ervoor dat alles klaarstaat. Eenmaal buiten kunnen de kinderen helpen met het plaatsen van de spullen op de juiste plek.

Geef de instructie alvast zoveel mogelijk binnen in het lokaal.

Hier heb je meer overzicht en is er meer ruimte voor kinderen om vragen te stellen.

Rol de dobbelsteen!

Benodigdheden • 10 dobbelstenen • stoepkrijt • materialen om zes verschillende parcours uit te zetten (denk hierbij aan hoepels, pionnen en stapstenen) Voorbereiding Leg tien dobbelstenen neer op een centraal punt op het plein. Markeer een ‘zoekvak’ met pionnen of stoepkrijt. Gebruik hoepels, pionnen, lijnen, stapstenen, etc. om achter het zoekvak zes parcourtjes uit te zetten. Schrijf voor elk parcours een cijfer van 1 t/m 6 groot op de grond. Doe dit ook achter het parcours. Zet een bak met krijtjes op een centraal punt achter de parcoursen.

Uitvoering De kinderen rollen met de dobbelsteen.

De kinderen beelden op hun vingers de uitkomst uit. In het zoekvak gaan de kinderen op zoek naar een maatje met hetzelfde getal. Wanneer ze een maatje hebben gevonden, gaan ze richting het parcours met het cijfer dat ze hebben gegooid.

De kinderen lopen dit parcours. Aan de overkant van het parcours pakken de kinderen een krijtje en zetten een kruis bij hun cijfer. Hierna rollen ze opnieuw met de dobbelsteen.

Variant 1: Zijn er kinderen die al meer uitdaging aankunnen? Laat die kinderen in plaats van een kruis het cijfer opschrijven.

Variant 2: Is vingerbeeld voor jouw groep nog een stap te ver? Sla deze stap over! Kinderen lopen dan in hun eentje het parcours.

Rijm je rot!

Benodigdheden • gekleurde vouwblaadjes • wasknijpers of ander bevestigingsmateriaal Voorbereiding Hang de vouwblaadjes verspreid door de ruimte op, dit kan zowel binnen als buiten.

Uitvoering Bespreek met de kinderen welke kleuren er hangen. Wijs de kleuren aan zodat de kinderen weten waar ze zijn. Roep nu een woord dat rijmt op een van de kleuren. De kinderen rennen zo snel mogelijk naar deze kleur. Herhaal deze activiteit een aantal keer.

Variant 1: Als er te weinig ruimte is voor de hele groep, verdeel de klas dan in kleinere groepen.

Wijs een groep aan die van jou een rijmwoord krijgt. De rest van de klas blijft staan.

Variant 2: Maak het moeilijker.

Geef een zin waarin een rijmwoord zit verstopt. Bijvoorbeeld: Op de boerderij is een pauw. De kinderen rennen naar blauw.

* Fit en vaardig op school, Mullender Wijnsma et al., 2015

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

29

Monique van Essen is werkzaam in groep 0/1 op de Achtbaan in Tiel.

Het jonge kind heeft haar hart gewonnen.

Ze houdt van lezen, het creeren van een inspirerende leeromgeving en is een meester in organiseren.

de video

eit sit

Kle

ut

MET JE HANDEN IN DE KLEI op

Kijk

Speelwerktijd

er u n i ver

In een kleuterklas is klei onmisbaar.

Klei heeft aantrekkingskracht op kinderen.

Klei voelt lekker in je handen, het laat zich makkelijk vervormen en bij een foutje begin je gewoon opnieuw. Elke aanraking brengt resultaat. Ook bij het werken met klei doorloop je verschillende stappen.

30

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Verkenningsfase Geef de kinderen klei en laat ze dit zelf ontdekken met hun handen.

Voeg water toe en bekijk wat er gebeurt. Vraag niet: ‘Wat ben je aan het maken?’ Maar vraag: ‘Wat voel je? Wat zie je? Zou je die stukken ook aan elkaar kunnen plakken? Wat zou er gebeuren als …?’ Ga met de kinderen mee in hun verkenning en verwondering.

In de verkenningsfase zullen kinderen de klei met de handen rollen, knijpen, drukken en duwen. Voeg later materialen toe, zodat ze de klei op een andere manier kunnen manipuleren. Bijvoorbeeld met een kleirol, een hamer of een spatel. Voeg ook eens losse onderdelen toe, bijvoorbeeld: doppen, deksel of kralen om de verkenningsfase te verrijken.

Een jonge kleuter zal zijn hele lichaam gebruiken tijdens het kleien.

Een oudere kleuter zal steeds meer bewegen vanuit de pols.

De voordelen van het verkennen van klei: • het ontwikkelt de fijne motoriek; • het biedt meerdere zintuigelijke ervaringen; • het biedt mogelijkheden voor de ontwikkeling van taal; • het stimuleert de concentratie van kinderen; • het zorgt voor een natuurlijke progressie in de fases van hun ontwikkeling met materialen.

tip Wil je kinderen wat sturing geven?

Geef het goede voorbeeld: ga er lekker bij zitten en doe mee.

Speltip Heb je tijd over? Speel een kort spelletje in de kring.

Druk willekeurige voorwerpen af in tegels van klei.

Laat de kinderen vervolgens raden met welk voorwerp de afdruk is gemaakt.

Wij adviseren om de verkenningsfase met rivierklei te beginnen. Het vraagt iets meer voorbereiding en geeft meer rommel, maar het grote voordeel is dat het een natuurlijk product is. Je kunt het afbakken, het is stevig en je kunt het daarna verven.

Slangen rollen Een van de eerste technieken die kinderen vanzelf al oppakken is het rollen van slangen. Met twee handen duwen ze de klei al rollend tegen het oppervlak en maken zo lange slierten. Als je ziet dat ze deze techniek beheersen, kun je ze prikkelen door de slangen te vlechten met verschillende kleuren. Hiervoor kun je prima synthetische klei gebruiken.

Balletjes draaien Balletjes zijn de basis van veel technieken en figuren. Het lijkt zo makkelijk, maar het draaien van een bal vraagt een specifieke techniek. Beide handen moeten in tegengestelde richting gedraaid worden. Daarnaast moeten de kinderen opletten hoe hard ze op het balletje drukken. Als kinderen ballen en slangen kunnen maken, kun je aansturen op het aansmeren van twee balletjes. Zo kunnen er mens- of dierfiguren ontstaan.

Aansmeren Een andere manier om een balletje te vervormen is door het in te duwen of uit te hollen. Start met het balletje en duw van boven met twee vingers het balletje naar binnen. Op die manier krijg je een fruitschaaltje, een vogelnestje of een bakje.

Het idee achter induwen en uithollen is dat je kinderen leert te kleien vanuit één basisvorm. Zo blijft je kunstwerk stevig. Wil je later nog iets toevoegen aan je kleiwerk, dan moet je aansmeren. Wanneer je een toevoeging, bijvoorbeeld een arm, alleen op het balletje zou duwen, valt deze er na

het drogen vanaf. Door kinderen de techniek van aansmeren, induwen en uithollen aan te leren, leer je ze een stevig kunstwerk te maken dat ook na het drogen aan elkaar vast blijft zitten.

Druktechnieken Vanuit een balletje of een grote brok klei kun je makkelijk een plakkaat rollen. Plakkaten zijn zeer geschikt om in te tekenen, stempelen of snijden.

Ga op zoek naar een mooi blad van een boom, leg dit op een plak klei en rol er stevig overheen met een roller.

Daarna kun je het gaan uitsnijden.

Laat de kinderen de contouren van het blad volgen met een prikpen.

Haal het voorzichtig van de klei af.

Je hebt nu een prachtige afdruk.

Gebruik ook eens ontwikkelingsmaterialen om druktechnieken toe te passen. Scope, Lego, logiblocs of Figurovorm laten zich goed afdrukken in klei. Kinderen kunnen zo prachtige mozaïekvormen maken.

Tips?

Wil je meer tips over verschillende kleisoorten en kleitechnieken? Bekijk dan de instructievideo op het YouTube kanaal van Kleuteruniversiteit.

•

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

31

VOORLEESVERHAAL

GESCHREVEN DOOR JONNE KRAMER, AUTEUR VAN HET KINDERBOEK HET RAADSEL VAN DE ZEE.

DE ENIGE VIJVER VAN HET LAND Oma bleef maar roepen dat Tess binnen moest komen.

Ze kon het in de verte horen.

Maar Tess luisterde niet.

Steeds verder liep ze het bos in.

N

og een stukje, en nog een stukje. Ze sprong over een grote tak en kroop onder een struik door. Ze wist niet waar ze uit zou komen, maar het moest wel een magische plek zijn.

Want ze volgde een kikker, die haar vriendelijk had begroet.

32

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

‘Hallo meisje,’ had hij gezegd. ‘Wat een leuke jurk heb jij aan.’

Tess vond het fijn dat hij dat zei, want het was toevallig haar lievelingsjurk. Er stonden kleine vlinders op, in allemaal verschillende kleuren. Toen de kikker weg was gehopt, ging Tess hem achterna.‘Waar ga je heen?’ riep ze. Ze raakte nu toch wel erg ver van de boerderij af.

‘Naar de vijver,’ antwoordde de kikker.

‘Waar is die dan?’

‘Daar.’

De kikker wees in de verte. Tess zag nergens een vijver, dus liep ze maar stevig door.

‘Echt wel,’ zei Tess. Ze wist er zo een heleboel te noemen. Maar weer schudde de kikker zijn hoofd.

‘Echt niet.’

‘Wat is er bij die vijver te doen?’

De kikker haalde zijn schouders op.

‘Niet veel. Gewoon. Vijverdingen.’

‘Zoals wat dan?’ vroeg Tess.

‘Je kunt er touwtjespringen met de haren van een zeemeermin. Of je kunt een spelletje spelen met een poes, maar meestal speelt die vals, dus dat is helemaal niet leuk. Je kunt er ook hinkelen op de rug van een slapende reus. Of croissantjes eten.’

Tess kon haar oren niet geloven. Het klonk écht als een magische plek.

‘Zijn dát normale vijverdingen?’ vroeg ze.

De kikker knikte.

‘Kun je die dingen dan doen bij elke vijver in het hele land?’

De kikker keek haar verbaasd aan.

Toen zuchtte hij en schudde zijn hoofd. ‘Er zijn geen andere vijvers in het land.’

Toen stond de kikker stil.

Tess verstijfde, want ze viel bijna over hem heen.

Hij hupte nu een tak op, zodat hij ter hoogte van haar gezicht kon komen. Toen dat gelukt was, keek hij diep in haar ogen. Ze moest ervan blozen, want hij had ogen waar je in kon verdrinken.

‘Luister,’ fluisterde hij, ‘als je bij deze vijver bent geweest, zullen alle andere vijvers niet meer belangrijk zijn.’

Tess fronste haar wenkbrauwen en dacht even na over hoe belangrijk die vijvers dan nu voor haar waren.

‘Als je eenmaal op een roze lelieblad van de waterval bent afgeroetsjt,’ zei de kikker dromerig, ‘zullen alle andere vijvers je niet eens meer opvallen.’

‘O, wauw,’ riep Tess uit.

‘Kan dat echt daar?’

De kikker knikte.

‘Natuurlijk,’ antwoordde hij, ‘hoe denk je anders dat ik op mijn werk kom elke dag?’

De kikker sprong weer op de grond en hupte verder het bos in. Tess holde achter hem aan. Ze was nu nog veel nieuwsgieriger. Wat een geluk dat deze kikker haar gevonden had, dacht ze steeds. Wat een geluk dat ze hem achterna ging.

‘Sssst!’ zei de kikker opeens. Hij hield een slijmerige kikkervinger voor zijn mond. Tess klemde haar lippen stevig op elkaar. Ze zag niks waar ze stil voor moest zijn, maar ze deed het toch maar.

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

33

‘Hoor je die libellen?’ fluisterde de kikker.

Tess concentreerde zich. Ze hoorde helemaal niks.

Maar ze wist ook niet goed hoe libellen klonken.

Ze schudde haar hoofd.

‘Wat moet ik dan horen?’

‘Ze laten heel zachte scheetjes,’ zei de kikker.

‘Daarmee komen ze vooruit.’

Tess giechelde.

‘Maar ze kunnen toch vliegen?’ vroeg ze.

De kikker schudde zijn hoofd.

‘Nee, dat lijkt maar zo. Met hun vleugels kunnen ze wel in de lucht blijven hangen, maar ze komen er niet mee vooruit.’ Hij wees naar boven. Daar zag Tess inderdaad een libelle stilhangen in de lucht, vlakbij haar.

‘Maar als ze scheetjes laten, zoeven ze een stukje verder.’

Tess hield de libelle goed in de gaten. En toen hoorde ze inderdaad heel zacht pfrrt pfrrt, en de libelle bewoog naar voren. Tess grinnikte en liep vrolijk verder.

De kikker leek nergens heel vrolijk over te zijn en nergens om te lachen.

Misschien kunnen kikkers wel niet glimlachen, dacht Tess. Dat zou vervelend zijn.

‘Kikker?’ vroeg ze. ‘Kun jij glimlachen?’

De kikker stopte met hoppen en draaide zich om.

Hij hield zijn hoofdje scheef.

‘Nee,’ zei hij. ‘Wat is dat?

Een soort truc?’

‘Dat is wat je mond doet als je je vrolijk voelt.

Je mondhoeken gaan dan omhoog. Kijk zo,’ antwoordde Tess en ze deed het voor.

‘Dat ziet er leuk uit, zeg,’ zei de kikker. Hij probeerde het ook. Zijn gezicht trok allerlei kanten op, maar een echte glimlach kwam er niet uit. Met zijn vingers hield hij zijn mondhoeken omhoog.

‘Zo?’ zei hij. Tess grinnikte.

‘Ja, en nu loslaten,’ zei ze. De kikker probeerde het, maar zijn mondhoeken zakten meteen weer terug.

‘Hoe doe ik dat dan?’ vroeg de kikker gefrustreerd.

‘Je moet aan iets heel leuks denken,’ zei Tess.

‘Dan word je heel vrolijk en ga je vanzelf glimlachen.’

De kikker dacht diep na.

‘Kun je niks bedenken?’ vroeg Tess bezorgd. Wat zielig als de kikker helemaal niks vrolijks zou hebben om over na te kunnen denken. ‘Kun je niet aan de vijver denken?

Word je daar niet vrolijk van?’

De kikker keek opeens heel verdrietig.

Dat kon hij blijkbaar wel. Hij staarde naar de grond en schudde zijn hoofd.

‘Ik…’ stamelde hij, ‘ik ben de vijver kwijtgeraakt.’

‘Kwijtgeraakt?’ vroeg Tess geschrokken. ‘Maar we lopen er nu toch naartoe? Het is toch die kant op?’ Ze wees in de richting die ze op liepen. Weer schudde de kikker zijn hoofd.

3

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

Colofon ‘Ik weet het niet,’ zei hij. ‘Ik ben al heel lang verdwaald en op zoek naar de vijver. Hij was zo mooi!’ De kikker keek haar aan met verlangende ogen. ‘Zo mooi…’ fluisterde hij nog een keer.

‘Maar waarom zei je dan dat we daarheen gingen?’ vroeg Tess.

‘Omdat ik er altijd naar onderweg ben,’ legde de kikker uit, ‘maar het duurt heel lang, omdat ik de weg niet weet.’

Teleurgesteld ging Tess op een steen zitten. De kikker kwam naast haar zitten. Even waren ze samen stil.

‘Sorry,’ zuchtte de kikker.

‘Geeft niet,’ antwoordde Tess, hoewel ze wel heel veel zin had gekregen om bij die vijver te spelen. Maar toen kreeg ze opeens een briljant idee.

‘Kom mee,’ riep ze en ze trok de kikker van de steen af. Ze zette het op een lopen, in de richting waar ze vandaan waren gekomen. De kikker kon haar maar nauwelijks bijhouden.

Al snel herkende Tess het bos weer, en ze wist precies welk pad ze op moest om bij de boerderij te komen. Toen ze langs het erf liep, hoorde ze dat haar oma nog steeds aan het roepen was. Maar Tess luisterde nog steeds niet.

‘Kikker,’ zei ze toen ze bij een hoge rietplant net voorbij de boerderij waren aangekomen, ‘sluit je ogen.’

De kikker keek haar verward aan.

En toen deed hij zijn ogen dicht.

‘Weet je nog hoe de enige vijver van het land eruit zag?’ vroeg ze. De kikker knikte.

‘Oké,’ fluisterde Tess. Met haar hand schoof ze de rietstengels aan de kant. ‘Nu mag je kijken!’

De mond van de kikker viel open. Het was een klein, modderig vijvertje. Helemaal niet zo magisch of mooi als de vijver van de kikker.

Maar Tess wees naar een grote steen die aan de oever lag.

‘Kijk, daar is de slapende reus!’ zei ze. ‘En hier is het haar van de zeemeermin,’ riep ze terwijl ze het touwtje van een oude hengel uit het water viste.

‘En kijk daar!’ De poes van oma en opa kwam aanlopen en gaf Tess een kopje tegen haar been. ‘De spelletjespoes!’

De kikker keek zijn ogen uit. Hij kon het niet geloven. Met een grote sprong hopte hij naar een drijvende bloesemtak.

‘Zelfs het roze lelieblad is er nog,’ verzuchtte hij gelukkig. Hij keek Tess aan.

En hij glimlachte van oor tot oor.

•

Kleuteruniversiteit Magazine is een samenwerkingsproject tussen Kleuteruniversiteit, Meester Sander, Ten Brink Uitgevers B.V. en Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum B.V. en wordt uitgegeven door de twee laatstgenoemden. Het is een inspirerend en onafhankelijk magazine, bedoeld voor professionals in basisonderwijs en kinderopvang en studenten van pabo en pedagogiek die werken met kinderen van 3 t/m 7 jaar. Het tijdschrift verschijnt vier keer per schooljaar.

REDACTIE Hoofdredacteuren Sanne Ramakers (Kleuteruniversiteit) en Sander Gordijn (meestersander.nl), eind- en beeldredactie Patsboem! educatief.

REDACTIEADRES redactie@kleuteruniversiteitmagazine.nl ABONNEMENTEN Particulier € 36,Instelling € 60,Particulier buitenland € 48,Instelling buitenland € 84,Los nummer € 15,- (excl. verzendkosten) Ga naar: www.kleuteruniversiteitmagazine.nl om een abonnement af te sluiten. Een abonnement loopt van 1 september t/m 31 augustus. Een abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij een schriftelijke opzegging is ingediend via: info@kleuteruniversiteitmagazine.nl.

ADVERTENTIES Neem contact op met OnderwijsMedia: sales@onderwijsmedia.nl T 020 - 3308998 W www.onderwijsmedia.nl FOTO’S EN ILLUSTRATIE Foto’s: Sander Gordijn - archief Kleuteruniversiteit Illustratie cover: Margot Senden VORMGEVING EN DRUK Opmaak: FIZZ | Digital Agency - fizz.nl Druk: Drukkerij Van Gorcum, Raalte UITGEVERS Ten Brink Uitgevers B.V., Meppel www.tenbrinkuitgevers.nl Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum B.V., Assen www.vangorcum.nl ISSN 2666-9021 © 2020, Kleuteruniversiteit, Voorburg; Meester Sander, Meppel; Ten Brink Uitgevers B.V., Meppel en Uitgeverij Koninklijke Van Gorcum B.V., Assen.

Alle auteursrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden.

www.kleuteruniversiteit.nl

www.meestersander.nl

www.tenbrinkuitgevers.nl

www.vangorcum.nl

Kleuteruniversiteit Magazine / jrg. 1 / nr. 0 / 2020

35

LISAN OP DE INSPIRATIEDAG Welkom op de inspiratiedag in Tilburg!

Lisan

Kom maar e op dan, op mijn vrij zaterdag.

Ken je die mop van die kleuter die te laat kwam?

Interessant.

Dit ga ik maandag meteen uitproberen.

Hahaha, ja allang! en Digitale vaardighedg zijn een verrijkin van je lessen.

De beste zaterdagbesteding sinds tijden!

Zullen we nog een keer gaan?

Ik ga toch die tablet in de klas weer eens aanslingeren.

Wil je net als Lisan naar een inspiratiedag van Kleuteruniversiteit? Kijk dan op kleuteruniversiteit.nl bij evenementen.