Kwartaalblad nr.31

Het Drense Landschap

Kwartaalblad sept. 2001 no. 31

31

Het Oude Diep

3

Kwartaalblad van de Stichting Het Drentse Landschap

Uitgave Stichting ‘Het Drentse Landschap’ Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89, e-mail: mail@drentslandschap.nl Web-site: www.drentslandschap.nl Bankrek. nr. 43.97.50.962 Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meer m.m.v. J.G. Schenkenberg van Mierop en B. Zoer Vormgeving Albert Rademaker BNO, Annen

3 4

Kom er even voor zitten

Pre-Press Von Hebel bv, Groningen

— bestuursberichten

Lithografie Arfo, Groningen

Nieuwe toekomst Oude Diep

— natuurontwikkeling Eric van der Bilt

Druk en afwerking Boom Pers Drukkerijen BV, Meppel Omslag Het Oude Diep (Jaap de Vries)

11

Week van het Landschap

ISSN 1380-3263

12

‘Kluiven’ langs het fietspad

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk de opvattingen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

— flora en fauna Eef Arnolds 14

Berend Groen

— interview Sonja van der Meer 17

Rond het Oude diep

— fietsroute Bertus Boivin/Eric van der Bilt 21

WMD

22

Inbrekers en moordenaars

— jeugdrubriek Geert de Vries 24

Kortweg

— berichten 29

Vlees van het landschap

32

Veenhuizen

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’. Het geeft informatie over de terreinbezittingen en activiteiten van de Stichting. Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de begunstigers van het Landschap. Begunstiger kan men worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 (ƒ 38,50) per jaar. Begunstiger voor het leven € 304,40 (ƒ 750,– ).

Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze: Lijfrente-termijnen In plaats van uw begunstigersbijdrage. Dit is een voor de Inkomstenbelasting aftrekbare periodieke bijdrage (minimaal 5 jaar), die u met een eenvoudige notariële acte toezegt.

De kosten van de acte worden door ‘Het Drentse Landschap’ betaald.

Nadere informatie bij het bureau van de Stichting.

Giften Indien uw giften in enig jaar zowel 1% van het onzuiver inkomen als ook € 54,45 (ƒ 120,– ) te boven gaan, is het meerdere aftrekbaar tot ten hoogste 10% van het onzuivere inkomen.

— opinie Eric van der Bilt 34

Agenda

Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van € 7.755,10 (ƒ17.090,–) (voor 2001) is ‘Het Drentse Landschap’ geen successierechten verschuldigd. Voor grotere bedragen geldt voor ‘Het Drentse Landschap’ het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

Bestuursberichten

3

Kom er even voor zitten Een beeldenroute door het Dwingelderveld, mysterieuze zwerfstenen beelden op de Hondsrug, een theatervoorstelling rond een ven en poëzie bij hunebedden.

Steeds vaker lijken in Drenthe de natuur en het landschap gekozen te worden als decor voor kunstprojecten van zeer uiteenlopende aard.

Onlangs nog genoot koningin Beatrix in onze provincie een hele dag van zo’n combinatie van kunst en natuur.

Schilders, dichters en schrijvers lieten zich al in de Gouden Eeuw inspireren door het Nederlandse landschap. En dat gebeurt nog steeds.

In dit nummer treft u een interview aan met de Drentse schilder Berend Groen. Met een geheel eigen interpretatie van het landschap en met een zeer karakteristieke techniek toch een echte landschapschilder.

Sinds het midden van de vorige eeuw heeft de landschapskunst echter een andere wending genomen. Het geschilderde landschap is niet meer het toonaangevende genre uit het begin van de 20e eeuw. In toenemende mate gaan kunstenaars ertoe over het landschap letterlijk te gebruiken. Het meest extreme voorbeeld van gebruik is land art, een kunstvorm waarbij in het landschap zodanige veranderingen worden aangebracht dat het landschap zelf het kunstwerk wordt.

‘The broken circle’ in Emmen is daarvan een beroemd voorbeeld.

Maar meestal gaan kunstenaars niet zo ver en gebruiken ze het landschap alleen als entourage voor hun kunstwerken. Vanuit kunstperspectief gezien niet zelden met verbluffend boeiende resultaten.

Kunst en natuur kunnen elkaar versterken. Ook kan door de verstrengeling van beide zowel de natuur- als de kunstbeleving intenser worden.

Maar mag dat, kan dat, is dat toelaatbaar? In hoeverre moet en wil een natuur- en landschapbeschermende en beherende instelling als de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ hieraan meewerken? Het is zeker niet eenvoudig een éénduidig en simpel antwoord op die vraag te geven. Er zullen steeds zeer zorgvuldige afwegingen moeten worden gemaakt als de Stichting met verzoeken van kunstenaars of kunstinstellingen geconfronteerd wordt.

De voornaamste criteria zijn dat de natuur of het landschap er op geen enkele manier schade van mag ondervinden of in zijn waarde mag worden aangetast. Bovendien moeten dergelijke kunstmanifestaties uitzonderingen blijven. We hoeven ons echter ook het genot, de spanning en de schoonheid die kunst in de natuur ons kan bieden, niet altijd en overal te ontzeggen.

Aleid Rensen Voorzitter Stichting ‘Het Drentse Landschap’

4

Natuurontwikkeling Nederland staat bekent als waterland. Onze landschappen zijn rijkelijk bedeeld met sloten, kanalen, meren, rivieren en beken. In Drenthe hebben we een aantal prachtige beekdallandschappen waarvan de Drentse Aa en het Reestdal de meest aansprekende zijn. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ is momenteel bezig met het deels herstellen van een tweetal beekdalen, de Hunze en het Oude Diep.

Dit doet zij samen met andere partijen in het kader van het zogeheten Gebiedsgericht Beleid. Dit artikel beoogt u in te voeren in het wel en wee van het gebiedsgerichte proces in het Oude Diep.

Eric van der Bilt*

De overheid heeft naam gemaakt als het gaat om verkokering van beleid, subsidiestromen en regelingen. Om het plattelandsbeleid effectiever vorm te geven is een aantal jaren geleden het fenomeen Gebiedsgericht Beleid in het leven geroepen. Doel hiervan is om in een gebied samen met belanghebbende partijen integrale plannen te bedenken, te financieren en uit te voeren. Het beekdal van het Oude Diep werd door de Provincie Drenthe als een van de eerste voorbeelden gekozen en wel onder de naam Integrale Gebiedsontwikkeling Oude Diep (IGOD).

In het stroomgebied van het Oude Diep liggen verschillende prachtige natuurgebieden min of meer geïsoleerd, zoals de Mantinger bossen, Landgoed Vossenberg, de Boerenveensche Plassen, het Kinholt en de bossen van Echten. De verbindende schakel tussen deze gebieden is het beekdal. Cultuurtechnische ingrepen hebben er echter in de loop der tijd voor gezorgd dat er weinig meer zichtbaar was van de oorspronkelijke loop van de beek. Wanneer we in staat zouden zijn om de beek weer haar natuurlijke karakter terug te geven, zou een waardevol nieuw landschap ontstaan: een meanderende beek, orchideeënrijke schraallanden en broekbossen. Bovendien

een prima ecologische verbindingszone tussen Zuidwest en Midden Drenthe.

Onder de titel ‘Nieuwe Kijk op het Oude Diep’ verscheen in 1995 een rapport van ‘Het Drentse Landschap’. In de kwartaalbladen 6 (juni 1995) en 10 (juni 1996) heeft de auteur van het rapport, Marco Glastra, zijn onderzoek naar de waarden en potenties van natuur en landschap in het Oude Diep uitvoerig beschreven. Op basis van inventarisaties van flora en fauna in heden en verleden bleek het sterk verknipte beekdal van het Oude Diep te bruisen van de ontwikkelingsmogelijkheden.

Het rapport ‘Nieuwe Kijk op het Oude Diep’ kwam tot stand met steun van vele partijen, waaronder Provincie Drenthe, ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV), Waterschap Meppelerdiep (nu Reest en Wieden), Wereld Natuur Fonds en Prins Bernhard Cultuur Fonds. De kern van de bevindingen werd opgenomen in de Natuur, Bos en Landschapsvisie Middenveld van LNV en Provincie. Vanaf dat ogenblik stond het Oude Diep voor wat betreft de ontwikkeling van natuur- en landschapswaarden definitief op de kaart.

Bureaucratie

In 1996 startte het project met het instellen van een Stuurgroep, gevormd door de Provincie Drenthe, de gemeenten Hoogeveen, Midden Drenthe en De Wolden, ‘Het Drentse Landschap’, NLTO, Waterschap Reest en Wieden, de VAM (nu Essent Milieu) en de Grontmij. Vervolgens zijn zes werkgroepen opgericht die vanuit hun eigen aandachtsgebied een visie op de toekomst van het Oude Diep moesten ontwikkelen. Hierbij werden de volgende aandachtsgebieden onderscheiden: de Stadsrandzone Hoogeveen, Landbouw,

foto: John Stoel

foto: Collectie Hiemink

Een nieuwe toekomst voor het Oude Diep

Natuurontwikkeling

Gebiedsgericht beleid voo

foto: Geert de Vries

6

NBL-visie Middenveld, Kavelruil VAM, Recreatie en Leefbaarheid en tenslotte Waterhuishouding en Ecologie. Vooral deze laatste werkgroep heeft, onder de bezielende leiding van de heer F. Benning van het waterschap, een grote kwaliteitsimpuls aan het project geleverd. De deelnemende partijen brachten 1,4 miljoen gulden bijeen, waarvan de helft subsidie van de Europese Unie was. Vanaf dat moment begonnen de vele overleggen, soms om wanhopig van te worden. Maar achteraf bleek dat dit tijdrovende afstemmingsproces broodnodig was om alle neuzen dezelfde kant op te laten wijzen.

Voorlichting

In maart 1996 verscheen er onder de titel ‘Vaart met Visie’ een startbrochure voor een nieuwe aanpak voor het Oude Diep. Hierin werd kort beschreven hoe bottum-up en integraal een nieuwe toekomst voor het gebied in het verschiet lag, hoe dat georganiseerd en gefinancierd zou worden. Een jaar later volgt de tweede brochure ‘Het Oude Diep, een stroom van ideeën’, waarin de plannen van de diverse werkgroepen werden gepresenteerd.

In december 1998 werd het Ontwikkelingsplan IGOD door de Stuurgroep vastgesteld. Het bevatte een beeld van de gewenste ruimtelijke ontwikkeling in de drie delen van het dal, de boven-, midden- en benedenloop. Het herstel van het landschap en het watersysteem werden als uitgangspunt gekozen. Op een ontwikkelingskaart werden de perspectieven aangegeven voor de landbouw, natuur en landschap, recreatie en toerisme en leefbaarheid. Een en ander resulteerde in een ‘Uitvoeringsprogramma 2000-2003’. Het ging hier om meer dan honderd projecten voor alle sectoren, waarvan bij sommige de uitvoering al ter hand was genomen. Zoals het

project Zuidmaten van ‘Het Drentse Landschap’ waar door grondwerkbedrijf Hulzebosch al gestart was met de graafwerkzaamheden om het Oude Diep weer in haar oorspronkelijke loop terug te brengen.

De visies van de werkgroepen vormden de bouwstenen voor het integraal ontwikkelingsplan dat in 2000 door alle betrokken partijen ondertekend is. Men verplichtte zich de projecten ook in uitvoering te nemen en financiering te zoeken. Op hetzelfde moment werd de brochure ‘Toekomstplan Oude Diep – werk in uitvoering’ gepresenteerd. Waarbij met name de uit te voeren plannen werden belicht.

In mei 2000 zag de laatste brochure het licht onder de titel ‘Een nieuwe aanpak voor het Oude Diep’. Het betrof de eindrapportage over de gebeurtenissen tussen 1995 en 2000.

In totaal is er in die periode voor maar liefst voor 11 miljoen aan plannen in uitvoering genomen. Alhoewel er inderdaad erg veel gesproken en geschreven is, rechtvaardigen de vele uitvoeringsprojecten deze inspanning.

Scholenproject

Vanuit het consulentschap Natuur en Milieu Educatie (NME) heeft de heer G. de Vries het initiatief genomen de basisscholen in het gebied van het Oude Diep bij de ontwikkelingen in het gebied te betrekken. De kinderen en onderwijskrachten werden op ontdekkingsreis gestuurd in hun eigen leefomgeving. Om zo de kennis en betrokkenheid met de eigen wereld te vergroten. De respons was enorm zoals bleek op de feestelijke afsluiting op 27 april 2000 in Beilen. Kinderen van basisscholen uit Pesse, Balinge, Echten, Hoogeveen, Wijster, Stuifzand en Drijber beeldden via allerlei stukjes de gedaantewisseling van de beek en haar omgeving uit. Prachtig om te zien. Via de kinderen hebben de ouders waarschijnlijk ook een andere kijk op het Oude Diep gekregen.

Een prachtig initiatief van het consulentschap NME. Woonoord Drenthe

Verstedelijking is een van de grootste bedreigingen voor het platteland. De werkgroep Stadslandschap Hoogeveen heeft zich gebogen over de verstedelijking in Drenthe. De bureaus Veenenbos en Bosch & Max hebben de conclusies in de nota Woonoord Drenthe (oktober 1996) samengevat. Iedereen was het er over eens dat er slechts met grote terughoudendheid in kostbare landschappen zou mogen worden gebouwd.

Natuurontwikkeling

7

or een aangetast beekdal Geen aanplakverstedelijking maar verstedelijking in samenhang met landschappelijke ontwikkelingen. Over de voorgenomen stadsuitbreiding van Hoogeveen in het Echtenerveld waren de meningen verdeeld.

Basisherstel Waterhuishouding

foto’s: Geert de Vries

Vanaf het begin was het voor partijen duidelijk dat alleen een meanderend Oude Diep met bloemrijke graslanden en allerlei bosjes, wallen en singels uitgangspunt voor een andere toekomst zou zijn. Daarnaast staat het vast dat de landbouw de grootste grondgebruiker zal blijven. In overleg met de landbouw en de natuurbescherming besloot het Waterschap Reest en Wieden al in 1997 tot het realiseren van een watersysteem voor de landbouw en een voor de natuur. Het is een complex plan met nieuwe aan- en afvoerleidingen en de aankoppeling van de bovenloop over het Linthorst Homankanaal. Ook is voorzien in het aanbrengen van een aparte winterbedding voor extra waterberging om de stadsrandzone van Hoogeveen te kunnen beschermen, omdat men hier snel van wateroverlast te lijden heeft. De totale uitvoeringskosten bedragen bijna 8,5 miljoen. Het waterschap verdient

Pilot-project Zuidmaten

Het IGOD-project geniet ruime steun vanuit de Europese Unie. Een van de bijkomende verplichtingen vormde de samenwerking met een ander land. In dit geval met een project in het Rheiderland in Duitsland. De afspraak was dat in de periode 1995-2000 in beide gebieden een voorbeeldproject of pilot-project zou worden uitgevoerd. In het Oude Diep betrof dit het natuurontwikkelingsproject Zuidmaten.

Begin 1998 maakte IWACO een natuurontwikkelingsplan voor het beekdalgedeelte ten zuiden van Drijber. Over een traject van bijna 2 kilometer heeft het Oude Diep haar oorspronkelijke kronkelige loop teruggekregen. Een breder winterbed en een tweetal meestromende nevengeulen zorgen voor extra waterberging. Verdwenen wallen, singels en poelen zijn hersteld, terwijl er hier en daar kleine bosjes zijn aangelegd.

Het dalletje is een lust voor het oog.

Natuurontwikkeling

8

Kleinste Huisje

foto: John Stoel

Langs de Secteweg, gelegen aan het Oude Diep ter hoogte van Stuifzand-Tiendeveen, staat een zogenaamde versteende plaggenhut. Een piepklein huisje dat in 1920 van plaggenhut in vervenershuisje veranderde.

‘Olde Gretie’ woonde tot op hoge leeftijd in het huisje, dat nauwelijks enig comfort kende. Het is een kenmerkend voorbeeld van de Drentse overlevingscultuur van rond de vorige eeuwwisseling. Momenteel willen veel mensen in Drenthe buiten wonen. En zijn bouwlocaties goud waard. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat dit leidt tot het snel verdwijnen van oude bebouwing die vaak onooglijk en weinig monumentaal is. Het huisje moest dus gesloopt worden waarna een nieuwbouwwoning zou verrijzen. Vanuit de raad van Hoogeveen werd aandacht gevraagd voor het behoud van dit karakteristieke huisje. Provincie, de Gemeente Hoogeveen en ‘Het Drentse Landschap’ hebben vanuit het project Oude Diep een reddingsactie op touw gezet.

Hetgeen ook is gelukt. Momenteel wordt het huisje iets verderop door aannemer Schultink uit Hoogeveen langs de Secteweg herbouwd. Het ligt in de bedoeling het huisje voor erfgoedlogies te gaan verhuren.

Daarom heeft ook het Noordelijk Nederlands Bureau voor Toerisme (NNBT) meebetaald aan dit project.

een groot compliment voor dit integrale plan, dat ook op veel draagvlak van de landbouw kan rekenen. Dit is mede dankzij voorlichtingsavonden in de streek. Na een moeilijke aanbestedingsprocedure werd begin 2001 gestart met de werkzaamheden. Een deel van de oude beek is bij de Altinghorst in het Landgoed Vossenberg gegraven. Ook de aankoppeling van de bovenloop over het Linthorst Homankanaal wordt momenteel geconstrueerd.

Kavelruil-VAM

Bij Wijster staat een afvalverwerkingsbedrijf van Essent Milieu, voorheen VAM. Dit bedrijf werkt al jaren aan een zogeheten Landschapsinpassingsplan (LIP) om het complex in het Drentse landschap te passen. In nauw overleg met diverse partijen, waaronder ‘Het Drentse Landschap’, wordt geprobeerd om zoveel mogelijk de oude landschapsstructuur te volgen en zelfs te restaureren. Zo ook in het gebied van het Oude Diep. Essent Milieu kocht in die tijd veel grond in de omgeving van het complex, zowel voor de eigen uitbreiding als voor de uitvoering van het LIP. Zij toonde de bereidheid om haar gronden in te brengen in kavelruilen, waardoor landbouwbedrijven door kavelconcentratie hun bedrijfsstructuur konden verbeteren en ‘Het Drentse Landschap’ 30 ha in het beekdal kon verwerven. Hierdoor kon ondermeer het natuurontwikkelingsproject Zuidmaten worden gerealiseerd. Het past om Essent Milieu daarvoor te danken. Het bedrijf wordt opnieuw gevraagd om een dergelijke rol voor het vervolgtraject van het Oude Diepproject op zich te nemen.

RAK-Stuifzand

De landbouwstructuur rondom het dorp Stuifzand was niet erg goed. Veel kleine bedrijven met verspreid liggende kavels. Gelegen onder de rook van Hoogeveen was er weinig grondmobiliteit. De lokale boeren en de NLTO maakten van de ontwikkelingen in het Oude Diepproject gebruik om een Ruilverkaveling Administratief Karakter (RAK) aan te vragen. Al op 4 september 1998 werd de Landinrichtingscommissie ingesteld. Kenmerk van deze RAK vormt de grote snelheid waarmee het project verloopt. Al in januari 1999 was er een voorontwerp. Doelstelling vormde naast een verbeterde verkaveling tevens de wens om meer natuur

Natuurontwikkeling

9

Een groot voordeel van het IGOD-project vormde het feit dat veel partijen en personen elkaar goed hebben leren kennen. De contacten tussen ‘Het Drentse Landschap’ en de toenmalige VAM leidden tot de wens om samen te werken. De recreatieve ontwikkeling van de VAM-stort werd gekoppeld aan ons natuurontwikkelingsproject in de Zuidmaten. Er werd in die tijd nogal wat druk op de VAM uitgeoefend om de stort open te stellen voor zweefvliegen, paragliding, skeeleren, mountainbiken en skien. De VAM wilde evenwel slechts een beperkt medegebruik, met name gezien de risico’s van deze kunstmatige heuvel voor sporters. Verder heeft zij een eeuwigdurende zorgplicht voor de stort en wil zij alle mogelijke beschadigingen voorkomen.

Samen met ‘Het Drentse Landschap’, Recreatieschap Drenthe en de Gemeente Midden Drenthe is er een recreatieplan ontwikkeld, te weten De Blinkerd. Dit plan bevatte een groot aantal elementen waarvoor Arcadis het uiteindelijke projectplan schreef.

Onder voorzitterschap van de wethouder van Midden Drenthe, de heer B. de Vries, werd een voorlichtingsavond voor de streek georganiseerd. Eind 1999 kon het plan nog net voor subsidie van de Europese Unie ingediend worden die voorts 50 procent van de 2,4 miljoen financierde. Genoemde partijen namen de rest van het bedrag voor hun rekening.

In de afgelopen tijd zijn er op en rond het VAM-complex allerlei aanpassingen gedaan om het terrein opnieuw in te richten. Er is een fietspad gekomen dat langs de bult loopt van Pesse naar Drijber en ook kan men tegenwoordig over de voormalige stortplaats wandelen.

Het gebied tussen het VAM complex en het Oude Diep, het Tussengebied genaamd, werd natuurtechnisch ingericht. Bosjes, reliëf, waterpartijen, paden en een ecologisch ingerichte watergang zijn aangebracht. Zo is er een soort parklandschap ontstaan.

De kroon op het project vormt de bouw van een soort UFO, een informatiecentrum op de top van het stort. Voorjaar 2000 startte aannemer Heijmans met het werk. Gezien de complexe opdracht van het bouwen op de bult bleek het moeilijk om binnen de begroting te blijven. Tot grote vreugde van de deelnemende partijen gingen de Staten van Drenthe in september 2000 akkoord met een bijdrage van ƒ 200.000,– voor het gebouw en de inrichting.

Gedeputeerde A. Edelenbosch heeft op 21 juni 2001 het markante informatiecentrum De Blinkerd officieel geopend door het stalen gebouw ‘te dopen’ met een fles champagne.

foto: John Stoel

Recreatieplan De Blinkerd

in het beekdal te kunnen realiseren. Onder meer in de Pesserma waar zo’n 24 ha werd aangemerkt om voor waterberging te gaan gebruiken. In december 1999 is het plan met overweldigende meerderheid aangenomen. De vele voorlichtingsavonden die men voor de bevolking hield speelden daar zeker een rol in. Inmiddels zijn er twee bedrijven uitgeplaatst waardoor zowel voor de landbouw als voor de natuur ruimte is ontstaan. Het Plan van Toedeling ligt nu klaar. ‘Het Drentse Landschap’ hoopt in de afronding nog meer natuur in het dal te realiseren.

Cascoplan Hoogeveen

De noordelijke stadsrand van Hoogeveen is, ondanks de ligging langs het beekdal van het Oude Diep, een schoolvoorbeeld van slechte planologie. Men heeft werkelijk geen kans voorbij laten gaan om dit dal te verminken. Het industrieterrein Toldijk is van een lelijkheid die de laatste jaren in Drenthe gebruikelijk is geworden op zogenaamde zichtlokaties langs de A28. Denk aan Rogat en Tynaarlo.

Bouwen in lage gebieden, zoals beekdalen, is niet erg slim.

Hoogeveen heeft de afgelopen decennia zowel woonwijken

10

Week van het Landschap in ‘Thuis in het Landschap’ Week van het Landschap 2001 22 - 30 september

Baanbrekend

Natuurlijk is er veel te veel gepraat. Waren er veel te veel groepjes die teveel papier produceerden. Werden verwachtingen niet ingelost. Aan de andere kant hebben ontzettend veel partijen, instanties en burgers elkaar ontmoet. Hebben ze kennis kunnen nemen van elkaars inspiratie, mogelijkheden en dromen. Vanuit dit proces zijn veel bestaande en nieuwe initiatieven verbreed, hebben projecten aan draagvlak en integraliteit gewonnen en zijn ze door veel partijen tezamen gefinancierd en uitgevoerd. De creativiteit leverde veel meer op dan zonder dit gebiedsgerichte beleid ooit het geval zou zijn geweest. In die zin hebben we met elkaar, met vallen en opstaan, wel degelijk baanbrekend werk verricht. De verwachting bestaat dat er nog veel goeds voor het Oude Diep gebied zal volgen. Een nieuwe toekomst dus voor het Oude Diep. Met dank aan iedereen die deelneemt. Het mag duidelijk zijn dat ‘Het Drentse Landschap’ veel geld en mankracht in dit project heeft gestopt. Maar met resultaat, zoals u heeft kunnen lezen en kunt gaan bekijken. * Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur/rentmeester van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

De Week van het Landschap wordt gehouden van 22 tot 30 september en vindt plaats op en rond het informatiecentrum De Blinkerd in Wijster. Het motto is dit jaar ‘Thuis in het Landschap’.

Het projectteam Promotie van de Stichting heeft dit jaar het activiteitenprogramma gemaakt.

In de weekeinden heten ze u van harte welkom. In de stand kunt u gratis een wandel- en/of fietsroute afhalen. De stand staat op de parkeerplaats van De Blinkerd.

Indien deze gesloten is dan zijn de routes verkrijgbaar bij de kiosk op de parkeerplaats.

22 september 10.00 - 16.00 uur stand ‘Het Drentse Landschap’ 23 september 11.00 uur gezinsexcursie 13.30 uur gezinsexcursie 10.00 - 16.00 uur stand ‘Het Drentse Landschap’ 25, 27 en 28 september Natuurspeurdersdiploma voor basisscholen in de gemeente Midden Drenthe 30 september 11.00 uur gezinsexcursie

13.30 uur gezinsexcursie 10.00 - 16.00 uur stand ‘Het Drentse Landschap’

foto’s: John Stoel

als industrie in het beekdal gebouwd. Naast lelijkheid heeft dat ook afwateringsproblemen opgeleverd. Op dit moment spelen er plannen om zowel het stationsgebied als de gronden rond Fluitenberg te bebouwen.

Vanuit het Oude Diepproject is de Gemeente Hoogeveen gevraagd om samen met andere betrokkenen een stadsrandontwikkelingsplan te maken. Daartoe is dit voorjaar een projectgroep opgericht. Getracht zal worden om een groot aantal doelen in goede samenhang te realiseren. Genoemd kunnen worden hermeandering en natuurontwikkeling, de aanleg van helofytenfilters, bossen en recreatiemogelijkheden, ontwikkeling van woonlocaties en de bouw van een NME centrum. Voorwaar geen eenvoudige opdracht. Wat zeker vreugdevol is, is dat de Gemeente Hoogeveen veel waarde hecht aan samenwerking.

11

het Oude Diep Bezoek het informatiecentrum De Blinkerd

Het uitzicht is prachtig van het informatiecentrum De Blinkerd. Voor de meeste bezoekers van het centrum zal de wandeling naar de top al een zeer bijzondere ervaring zijn. Vanaf 40 meter hoogte heeft men een adembenemend vergezicht over het Drentse landschap, met Hoogeveen en Beilen als herkenbare markeringspunten. En als het weer helder is reikt het oog zelfs tot de Duitse grens.

Tijdens de Week van het Landschap (22 – 30 september) vinden er in en rond het informatiecentrum allerlei activiteiten plaats.

Routebeschrijving De Blinkerd Neem vanaf de A28 afslag 29 richting Spier – Wijster. Bij T-kruising links richting Spier.

In Spier direct rechts richting Wijster. Vanaf hier naar rechts richting Drijber. Ongeveer 400 meter na de camping ‘De Otterberg’ slaat u naar rechts een doodlopende weg in (VAM-weg); aan het einde rijdt u links de parkeerplaats van De Blinkerd op.

Openingstijden: Gehele seizoen van 10.00 tot 19.00 uur Informatie: Stichting ‘Het Drentse Landschap’, tel. (0592) 31 35 52, Essent Milieu Wijster, tel. (0593) 56 39 24

In het informatiecentrum krijgt de bezoeker ruim de gelegenheid om zich te verdiepen in het ontstaan van het landschap rond het Oude Diep. In een korte film wordt op een boeiende en informatieve manier verteld hoe ‘Het Drentse Landschap’ rond het Oude Diep nieuwe kansen geeft aan de natuur.

Ook wordt ingegaan op het ontstaan van de vuilnisbelt waar in de periode 1929 – 1990 zo’n 20 miljoen kubieke meter vuil is gestort. Aan de hand van een nagemaakte dwarsdoorsnede van de berg wordt de bezoeker uitgelegd hoeveel gas dat rottende afval oplevert en hoe het vervuilde grondwater weer wordt gezuiverd. Voor kinderen is er een leuke, leerzame tentoonstelling ingericht over de kringlopen van aarde en water. Om duidelijk te maken hoe lang het duurt voordat de natuur ons afval heeft ‘verwerkt’, is een vraag- en antwoordpaneel gemaakt. Zo heeft een patatbakje het eeuwige leven en is het klokhuis van een appel binnen twee weken weggewerkt. Het informatiecentrum is tevens startpunt van een leuke en afwisselende wandeling door het gebied.

33 ton staal Het ronde gebouw is vervaardigd van staal en opgebouwd uit twaalf delen, die ter plekke aan elkaar zijn gelast. Het totale gewicht bedraagt ruim 33.000 kilogram. Aangezien de ondergrond wordt gevormd door de voormalige stortplaats met een hoogte van 40 meter, is fundering met lange palen niet mogelijk. Biologische processen in het stort kunnen zelfs verzakkingen veroorzaken. Daarom staat het gebouw op zes steunen, die elk afzonderlijk in hoogte versteld kunnen worden.

De diameter van dit onbemande gebouw is 13 meter. Een groot venster geeft een goed zicht op het aangrenzend stroomdallandschap van het Oude Diep. Diverse kijkstroken bieden daarnaast een beeld op de rest van het landschap en de afvalverwerkingsactiviteiten van Essent Milieu.

‘Goorns’ De naam De Blinkerd is ontleend aan de naam van het gebied waarin het bezoekercentrum staat en is afgeleid van de oude veldnaam Blink. Een deel van de ‘goorns’ van de boeren van Drijber aan deze kant van het Oude Diep heette namelijk zo. De goorns waren de groentetuinen van het dorp. Meestal lagen ze tussen het dorp en de es, maar in Drijber was dat niet het geval. De Blink had kennelijk zulke goede grond dat de boeren er graag een wat langere wandeling voor over hadden...

In de Van Dale wordt Blinkerd omschreven als ‘lichte plek aan een bewolkte hemel’ en ‘hoge kale, duintop’. Een toepasselijke naam gezien de locatie waar het bezoekerscentrum is gelegen.

12

Flora en fauna

‘Kluiven’ langs het fietspad Witte paddestoel doet naam eer aan Eef Arnolds*

De Witte kluifzwam is een forse, grillig gevormde paddestoel met een onregelmatig gelobde en gekronkelde hoed, als een bizar verfrommeld stuk zeemleer op een dikke, stijve, overlangs sterk geribde steel. Het vreemde geval kan twee decimeter hoog worden. De paddestoel doet zijn naam eer aan, want van enige afstand zou het inderdaad een bot kunnen zijn, die door iemand rechtop

Witte Kluifzwam >

De andere kluifzwammen lijken niet zo sterk op afgekloven botten. De Zwarte kluifzwam heeft een soortgelijke, onregelmatige vorm, maar de kleur is grijs tot zwart. Hij lijkt meer op een verkoolde kluif van de barbecue! De Schotelkluifzwam en de Gladstelige schotelkluifzwam zijn vrij kleine, tot 3 cm brede, bruingrijze schoteltjes op een cylindrische steel. De Bokaalkluifzwam is een diepe, kastanjebruine kom op een korte, bleke, sterk geribde steel.

De Zwartwitte bokaalkluifzwam heeft een soortgelijke vorm maar is roetkleurig met een lichtere steel. De bokaalkluifzwammen vormen vruchtlichamen in het voorjaar, in tegenstelling tot de andere soorten die in de herfst verschijnen, zoals het paddestoelen betaamt.

Kluifzwammen groeien altijd in de nabijheid van bomen, meestal loofbomen, maar de Zwartwitte bokaalkluifzwam staat in Drenthe juist steeds bij dennen.

Het is niet geheel duidelijk welke functie deze paddestoelen in het bos vervullen. Ze zouden een bijdrage kunnen leveren aan de afbraak van humus, maar de binding aan bepaalde bomen wijst eerder op een vorm van symbiose. Misschien vormen ze op de

foto: Rob Chrispijn

in de grond is gestoken.

een of andere manier een samenleving met boomwortels (mycorrhiza), zodat ze wederzijds voordeel van elkaar hebben. Dat moet nog door onderzoekers worden opgehelderd.

Liefhebber van kalk

Kluifzwammen kom je niet iedere dag tegen, zelfs niet als paddestoelenexpert.

En zeker niet in Drenthe. Van de 19 in-

landse soorten zijn er 12 uit deze provincie bekend, maar het merendeel is uitgesproken zeldzaam. De Zwarte kluifzwam is het meest verbreid en vrij algemeen in loofbossen en wegbermen met oude bomen op min of meer zure, zandige en lemige bodems. De meeste andere soorten zijn liefhebbers van kalkrijke, zwak zure tot basische grond en deze bodems komen in Drenthe nauwe-

13

Flora en fauna

Zwartwitte kluifzwam (links)

lijks voor. Zelfs de kalkhoudende potklei in Noord Drenthe en de keileembulten rond Havelte vormen voor deze groep paddestoelen geen aantrekkelijk milieu. Een kalkrijke bodem ontstaat op de van oorsprong zure, Drentse zandgronden alleen onder invloed van menselijke activiteiten.

Een waarlijk kluifzwammenparadijs in Drenthe is het bos bij het Boekweitenveentje ten westen van Gieten. Hier zijn zeven soorten gevonden: Witte en Zwarte kluifzwam, Gladstelige schotelkluifzwam, Roetkluifzwam, Zadelkluifzwam, Schotelkluifzwam en Bokaalkluifzwam. De laatste vier soorten staan op de Rode lijst van kwetsbare en bedreigde paddestoelen in ons land.

Het terrein herbergt tientallen andere bedreigde soorten. Toch is er geen natuurbeschermingsorganisatie die zich om het Boekweitenveentje bekommert.

Eigenlijk ook weer niet zo’n wonder, want op het terrein stond eertijds een cementfabriek. Dat verklaart tevens de rijkdom aan kluifzwammen, want overal vinden we in de bodem de kalkrijke resten van deze industrie.

Zeldzaam

De belangrijkste biotoop voor kluif-

zwammen wordt in Drenthe gevormd door de bermen van schelpenfietspaden, voorzover die door bosgebieden lopen.

Een smalle strook grond langs de paden is gemengd met schelpresten die aan de bodem genoeg kalk toevoegen om het kluifzwammen naar de zin te maken.

Vrijwel alle vindplaatsen van de in Drenthe vrij zeldzame Witte kluifzwam liggen langs zulke fietspaden.

De Bokaalkluifzwam en Zwartwitte bokaalkluifzwam groeien uitsluitend in dat milieu maar behoren tot de grote zeldzaamheden. Tal van andere paddestoelen profiteren trouwens ook van schelpenrijke zandgrond, bijvoorbeeld de Slijmige spijkerzwam en het Oorlepelzwammetje die beide door verzuring sterk achteruit zijn gegaan.

Ook sommige hogere planten hebben een voorkeur voor schelpenpaden; in bossen zijn dat onder andere de Gewone brunel en Klein en Rond wintergroen.

Op open, zonnige plaatsen groeien in de strook langs schelpenpaden soms zeldzame planten als Rozenkransje, Gelobde maanvaren en Wilde tijm, bijvoorbeeld langs het fietspad door de Gasterse Duinen, een terrein van ‘Het Drentse Landschap’.

Helaas is het fietspad bij Gasteren in-

foto: Eef Arnolds

foto: Rob Chrispijn

Gladstelige schotelkluifzam (rechts)

middels geasfalteerd, een lot dat als het aan het Recreatieschap Drenthe ligt veel schelpenpaden treft. Ze vergen meer onderhoud en telkens nieuwe aanvoer van schelpen die uit zee worden opgebaggerd. Deze praktijk is ook niet geheel zonder nadelen voor het milieu.

Bovendien werpen sommige natuurbeheerders de vraag op of het bekalkende effect van schelpenpaden niet tegennatuurlijk is in het zure Drentse landschap. Het zou mijns inziens toch te betreuren zijn als met de schelpenpaden allerlei paddestoelen en planten uit Drenthe zouden verdwijnen, die op deze plekjes hun toevlucht vinden voor de zure regen.

Afgezien van het effect op het landschap, want een schelpenpad heeft toch een heel wat intiemer karakter dan het zoveelste asfaltlint. En schelpengruis knerpt zo lekker onder de fietsbanden…

* Dr. E.J.M. Arnolds is ecoloog en schrijver.

Hij is voorzitter van de Stichting Paddestoelenwerkgroep Drenthe en heeft zitting in de Wetenschappelijke Advies Commissie van ‘Het Drentse Landschap’.

14

Schilder Berend Groen: Mijn werk is een eerbetoon aan h Sonja van der Meer*

Vierentwintig uur per dag is Berend Groen (54) met het Drentse landschap bezig: in zijn atelier in Zeyen, in het landschap of in zijn hoofd. De fascinatie voor het landschap is volgens de schilder ter herleiden tot zijn jeugd op het Groninger platteland. Als boerenzoon ontdekte hij tijdens het ploegen van het land het geheim van het Noorderlicht. ‘Het gevoel dat alles klopt en dat je een nietig onderdeel bent van het landschap’. Het was met name deze ervaring die de belangrijkste drijfveer vormde om de oorsprong, oftewel de essentie van het landschap te doorgronden.

Hoewel Berend Groen al vrij jong begon met het tekenen, duurde het tot begin jaren ’70 voordat hij besloot beroepsschilder te worden. Daarvoor was hij jarenlang drummer van de succesvolle band The Rodys. Vooral in de jaren ’60 was deze Groningse popgroep ongekend populair. Een periode waarop hij met veel goede herinneringen terugkijkt, maar die hij ook absoluut niet meer zou willen verruilen voor het schilderspalet. “Het was een fantastische tijd om mee te maken en ik had het zeer zeker niet willen missen. Toch was ik er op een gegeven moment klaar mee en ontstond er een sterke drang om mezelf de kunst van het schilderen eigen te maken. Ik ben toen de kunstacademie Minerva in Groningen gaan doen.”

Volgens Groen is een goede schilder

een soort tovenaar. Hij beschikt niet alleen over een gave om de werkelijkheid vast te leggen, maar veel belangrijker is dat hij met gedrevenheid en passie iets in die werkelijkheid kan vastleggen dat niet voor iedereen op het eerste gezicht zichtbaar is. Voor hem is dat het blootleggen van de essentie van het Drentse landschap.

“In Drenthe zijn nog plekken die hun identiteit niet hebben verloren, landschappen die hun geschiedenis nog kunnen tonen. Het zijn afwisselende landschappen, openheid tegenover geslotenheid en dat heb ik als schilder nodig.”

Als voorbeelden noemt Berend de Drentse Aa bij Loon en Oudemolen en het Fochteloërveen. Hier vind je oude rivier- of beekloopjes, heidevelden en veengronden. Het zijn

elementen die in het werk van de schilder altijd terug te vinden zijn.

Zij het niet in detail, maar juist zo geabstraheerd dat een vluchtige voorbijganger zal denken dat de schilderijen mistig zijn. Maar wie beter kijkt kan een Drents landschap ontrafelen, ontdekt een plek in Drenthe die nergens anders dan alleen maar daar op die plek in Drenthe had kunnen ontstaan.

“Mijn werk ziet er tamelijk realistisch uit. Je kunt zien wat het voorstelt.

Echter om het landschap te kunnen doorgronden ontdoe ik het van al haar franje. Voor mij is dat de beste manier om het verhaal over het landschap te vertellen. Elementen in landschap verdwijnen, maar de oervorm blijft. Ik probeer haar geschiedenis zo simpel en sober mogelijk weer te geven; teruggevoerd naar de essentie, naar de

Interview

15

het Drentse landschap

oorspronkelijke structuren. Schilderen is een taal die ik goed spreek; wat een ander met woorden zegt, schilder ik met mijn penseel�.

foto: Harry Cock

Karakteristieke techniek

Dwalend door het landschap doet Berend studie naar alle aspecten die het landschap in zich herbergt. Hij luistert, observeert en analyseert net zolang totdat hij begrip krijgt voor de vormen die hij erin aantreft. Als een soort archeoloog probeert hij het landschap tot in de kleinste details te ontdekken.

Hij maakt daarbij ook gebruik van topografische kaarten en ander historisch materiaal. Pas als al het speurwerk klaar is, begint hij op de locatie met het maken van eenvoudige lijnschetsen waarin kleur, vorm en ruimte worden geduid.

Deze schetsen vormen vervolgens de basis voor zijn schilderijen.

De techniek die Berend Groen voor zijn doeken gebruikt, is zeer karakteristiek.

Hij verwerkt de kleuren in zeer fijne streepjes tot een verstild landschapsbeeld. De streepjes en het gebruik van soms wel honderd verschillende kleurschakeringen zorgen ervoor dat het schilderij een intrigerende uitstraling krijgt. Een arbeidsintensieve methode,

Interview

foto: Harry Cock

16

waaraan Berend geen concessies wil doen. Hij heeft deze techniek nodig om een sferisch perspectief in zijn werk aan te brengen.

“Sommige mensen denken dat de mistige, grijze landschappen iets zeggen over mij persoonlijk, maar dat is niet zo. Het grijzige licht is heel bepalend voor het Drentse landschap. Door van licht naar donker en van warm naar koel te werken, kan ik een sfeer oproepen die karakteristiek is voor juist die plek. Ik vind dat die weersgesteldheid goed bij het landschap past. Bovendien hou ik er zelf ook wel van…”

Respect

Op verzoek van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ schilderde Berend Groen de Hunze in de omgeving van Spijkerboor. Een schilderij waaraan hij

met veel plezier heeft gewerkt.

“De Hunze vertelt een ander verhaal.

Het is het landschap dat door menselijk ingrijpen enorm is veranderd. Gelukkig is er dan een Stichting als ‘Het Drentse Landschap’ die ervoor zorgt dat het landschap weer hersteld wordt, dat het haar schoonheid weer voor een deel terugkrijgt. Geweldig vind ik dat.

Daarom was ik ook erg blij met de opdracht om juist over dit landschap een schilderij voor het kantoor aan de Kloosterstraat te mogen maken”.

Het is niet een vooropgezet streven, maar Berend vindt het toch wel prettig te horen dat zijn schilderen iets bij de mensen teweegbrengt. “Ik schilder in eerste instantie voor mezelf. Mijn werken zijn een eerbetoon aan het Drentse landschap. Een schilderij is pas goed als ik het zonder schaamte aan

het landschap kan tonen, als ik kan zeggen ‘Dit is het geworden, wat vind je ervan?’ Ik voel een sterke verantwoordelijkheid ten aanzien van het landschap; ik vind dat je ondergeschikt moet zijn aan het landschap en dat je er uiterst voorzichtig mee moet zijn. En natuurlijk hoop ik dat de toeschouwer van mijn schilderijen er ook door geraakt wordt, dat hij beter naar het landschap luistert en het weer het respect geeft dat het verdient”.

* Drs. S.S. van der Meer is PR-functionaris bij de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Een eindje om met Het Drentse Landschap

Bertus Boivin Eric van der Bilt

Fietsroute

5

Oude en nieuwe natuur rond het Oude Diep

Startpunt Parkeerplaats bij de kiosk aan het VAM-kanaal, bereikbaar vanaf de weg WijsterDrijber (volg de borden!).

Lengte route circa 40 km

Fietsverhuur Rijwielhandel Geerts, Bruntingerweg 12, 9418 PP Wijster (0593) 56 22 29. (daarvandaan 500 meter naar punt 18 in de route)

6 Einde weg gaat u linksaf, de Kerkweg op.

U fietst al een tijdje langs de Boerenveensche Plassen. Tegenwoordig is het een zeer nat heideveld dat zijn naam ‘plassen’ alle eer aan doet.

Halverwege de jaren tachtig zag het er hier nog heel anders uit omdat diepe sloten het gebied ontwaterden.

‘Het Drentse Landschap’ heeft er sindsdien alles aan gedaan om de oorspronkelijke toestand terug te brengen. In het natte seizoen gaat de weg steeds meer lijken op de ‘Dooddijk’, zoals hij vroeger genoemd werd: een smal dijkje door de plassen waarover de mensen van Stuifzand hun doden naar de kerk in Pesse droegen.

© Topografische Dienst Emmen

fotop: Geert de Vries

Benodigde tijd 31/2 à 4 uur

Fietsroute

Openbaar vervoer naar NSstation Hoogeveen en bij de Stationsrijwielshop een fiets huren, (0528) 26 58 93 (daarvandaan via de Wijsterseweg 3 km naar punt 6 in de route)

7 Na de spoorwegovergang en de kruising met de Wijsterseweg gaat u op de T-splitsing links, de Secteweg.

Let u eens op het adres Secteweg 26. Waar nu een splinternieuw boerderijachtig huis staat, stond tot voor kort een keuterijtje. Dankzij inspanningen van onder andere ‘Het Drentse Landschap’ kon dit kleinste huisje van Drenthe op de hoek van de Secteweg en de Diepweg – u komt er zo dadelijk langs – herbouwd worden. U kunt het huisje nu huren als vakantiewoning.

Boerenveensche Plassen Landgoed Vossenberg

foto: Joop van de Merbel

Situatie rond 1895

8 Aan het eind van de Secteweg gaat u rechtsaf de Diepweg op, daarna weer rechtsaf richting Stuifzand (ANWB-wegwijzer 2711).

9 Bij de bosrand rechts gaat u pal naast de woning linksaf.

(Siberië 24 t/m 34). Blijf het asfaltweggetje volgen.

De naam Siberië geeft aan dat dit vroeger een afgelegen streek was waar bittere armoede geleden werd. Op de hogere plaatsen in dit veengebied bouwden voormalige veenarbeiders hun boerderijtje in de hoop zich in deze barre natuur met hun gezin staande te kunnen houden. De bochtige weg volgt een oude zandrug door het veen.

10 Aan het eind van het weggetje gaat u bij het bos rechtsaf.

Het bos heet Kremboong en is eigendom van ‘Het Drentse Landschap’. In de negentiende eeuw werd hier op het Drijbersche Veld onder leiding van de Hoogeveense vervener Rahder een 250 hectare groot productiebos aangelegd. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd het grotendeels weer gekapt om de grond opnieuw te ontginnen.

Een van de eerste acties van de toen nog jonge stichting ‘Het Drentse Landschap’ was in 1936 het schrijven van een protestbrief tegen het kappen van het bos.

Inmiddels is de stichting eigenaar van de resterende 30 hectare Kremboong. Hier in het bos mag de natuur zoveel mogelijk haar eigen gang gaan.

11 Aan het eind van de weg gaat u linksaf het fietspad op richting Tiendeveen.

18 19

Oude en nieuwe natuur rond het Oude Diep

17

16 20 Het gebied tussen Wijster en Hoogeveen hoort niet tot de meest

15

1

bezochte streken van Drenthe. Deze fietstocht laat u ontdekken dat dit geheel ten onrechte is, want het blijkt een buitengewoon afwisselend gebied. U komt op plaatsen waar nog écht iets te

2

ontdekken valt. De tocht brengt u langs bijzondere terreinen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ zoals de Boerenveensche

3

Plassen, het Kremboongbos en Landgoed Vossenberg en laat u kennismaken met opvallende natuurontwikkelingsprojecten op het

14 4

5

Mantingerveld, in de Eekmaten en in het beekdal van het Oude Diep.

8

En had u gedacht ooit nog eens met de fiets in Siberië terecht te kunnen komen... Dit is uw kans!

13

6

gaat u links en meteen rechts de asfaltweg op.

Links van u achter de houtwal ligt het Oude Diep. Tot het jaar 2000 was de beek hier een keurig rechte afwateringsloot, maar ‘Het Drentse

7

10 9

11

12

3 Waar de asfaltweg een haakse bocht naar rechts maakt, gaat u rechtdoor het fietspaadje op. Aan het eind van het pad gaat u feitelijk rechtdoor de asfaltweg op.

4 Einde weg rechts de Boerveldweg op. Daarna de voorrangsweg oversteken (ANWB-wegwijzer 11416) en de spoorwegovergang over.

5 Over het spoor neemt u

de eerste asfaltweg links (Oostering 46 t/m 50).

Als u even het bosje rechts van de weg inloopt, vindt u daar een prehistorische grafheuvel die gerestaureerd is.

Wijster fotop: Jaap de Vries

2 Aan het eind van het pad

Landschap’ heeft de oude bedding laten herstellen en de beek mag zijn gang weer gaan. De gronden vlak langs de beek zullen steeds drasser worden en het zal niet lang meer duren of de weidjes zullen weer volop in bloei staan.

foto: Joop van de Merbel

1 Vanaf de parkeerplaats neemt u het fietspad in zuidelijke richting. Het betonpad gaat over in een schelpenpad.

Op de VAM-berg ligt bezoekerscentrum De Blinkerd. Het is een initiatief van ‘Het Drentse Landschap’ dat in samenwerking met onder andere Essent Milieu gerealiseerd is. Vanuit De Blinkerd heeft u op 40 meter hoogte een schitterend uitzicht op het beekdal van het Oude Diep. In het bezoekerscentrum vindt u informatie over het Oude Diepproject en over de VAM-berg.

Kinderen kunnen er spelenderwijs informatie opdoen. Vanuit De Blinkerd is een korte wandelroute uitgezet vanaf de kiosk bij de parkeerplaats. (In de kiosk ligt de gratis routebeschrijving voor u klaar.)

Oude Diep

16 Aan het eind van De Palts gaat u rechtsaf en neemt u de eerste weg links, het Binnenveld.

U rijdt langs het Mantingerbos en de Mantingerweiden: het brongebied van het Oude Diep dat hier nog niet veel meer is dan een smalle sloot.

13 Buiten Tiendeveen gaat u rechtsaf richting Camping de Beuekenhorst en over het Linthorst Homankanaal rechtdoor. Voorbij de golfbaan neemt u het fietspad, het Wethouder Nieuwaalpad.

Links van het fietspad ligt het Lentsche Veen, een nat heideveld dat eigendom is van de Vereniging Natuurmonumenten. Het terrein maakt deel uit van het Mantingerveld waarvoor Natuurmonumenten enige jaren geleden de actie Goudplevier startte. Door het verwerven van tussenliggende landbouwgronden wil de vereniging hier een groot natuurgebied laten ontstaan.

17 Bij de voorrangsweg gaat

u linksaf naar Bruntinge. Bij ANWB-wijzer 18046 neemt u rechts de Holtherweg en gaat u meteen weer links de Vosheugte op. Aan het eind van de weg slaat u rechtsaf.

Aan uw linkerhand heeft u de Eekmaten die deel uit maken van het Landgoed Vossenberg van ‘Het Drentse Landschap’. De Eekmaten vormen het dal van de Zuidelijke Sint Niklaasbeek. Enkele jaren geleden is begonnen met de ontgronding van de eerste weilandjes. U kunt aan de begroeiing zien hoe het met de verschraling gesteld is: hoe minder Pitrus hoe schraler de grond.

14 Aan het eind van het fietspad steekt u de weg Hoogeveen-Westerbork over en gaat bij paddestoel 25202 linksaf het Koolveen op. Bij de haakse bocht neemt u het fietspad over het Mantingerzand.

foto: Jaap de Vries

15 Aan het einde van het fietspad gaat u linksaf en volgt u de weg tot aan de voorrangsweg. Daar gaat u linksaf en houdt u rechts aan naar het dorp Mantinge. Op de driesprong in het dorp gaat u rechtsaf en meteen weer links, De Palts op.

18 Aan het eind van de weg slaat u linksaf richting Wijster (paddestoel 25198).

De bossen links van de weg maken deel uit van het Landgoed Vossenberg. Het indertijd 500 hectare grote landgoed werd in de Eerste Wereldoorlog gesticht door de Landmaatschappij Drenthe. De beste delen werden ontgonnen tot landbouwgrond, de rest werd productiebos. Na de Tweede Wereldoorlog kwam het landgoed in handen van de Twentse textielfamilie Van Heek die het in de jaren zeventig verkocht aan ‘Het Drentse Landschap’. Het beheer is erop gericht om het karakter van het landgoed zo goed mogelijk in stand te houden.

Een nieuwe kijk op het Oude Diep Het Oude Diep ontsprong in de Mantingerweiden en stroomde oorspronkelijk via het dorp Drijber langs Hoogeveen, Huize Echten en Koekange naar Meppel. De aanleg van de Hoogeveensche Vaart in de zeventiende eeuw knipte de middenloop en de benedenloop van het Oude Diep echter uit elkaar, waarna in de jaren twintig van de twintigste eeuw het Linthorst Homankanaal de bovenloop en de middenloop van het Oude Diep van elkaar scheidde.

Op initiatief van de stichting ‘Het Drentse Landschap’ is er halverwege de jaren negentig Een nieuwe kijk op het Oude Diep ontwikkeld. Het project gaat zorgen voor een betere waterbeheersing in het gebied van het Oude Diep door de wateraanvoer en -afvoer voor de landbouw en voor de natuur van elkaar te scheiden, om daarmee in de natuurgebieden verdere verdroging tegen te kunnen gaan. In de middenloop zal het Oude Diep zoveel mogelijk zijn natuurlijke kronkelende loop terugkrijgen en zal de beek de ruimte krijgen om buiten zijn oevers te treden. Dankzij zo’n ‘winterbed’ kan het beekdal van het Oude Diep in de toekomst veel meer water bergen en zal daarmee wateroverlast elders kunnen worden voorkomen. Verder zullen de bovenloop en de middenloop van de beek bij het Linthorst Homankanaal weer aan elkaar worden gekoppeld. Het Oude Diep gaat weer stromen!

19 U steekt het Linthorst Homankanaal over en gaat op de driespong linksaf, de Emelangen.

U steekt de Bruntingerweg over en komt op de Marsweg.

oude kaarten is goed te zien dat de houtwallen straalsgewijs vanuit het dorp zijn aangelegd als de spaken van een wiel.

U bent nog steeds op het oorspronkelijke Landgoed Vossenberg.

In dit gebied heeft ‘Het Drentse Landschap’ nieuwe houtwalletjes aangelegd om de oorspronkelijke structuur weer te herstellen. Op

20 Over het VAM-kanaal gaat u rechtsaf en volgt de kanaaldijk. U steekt de weg Wijster-Drijber over en komt terug bij het startpunt.

© Stichting ‘Het Drentse Landschap’ (september 2001) Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen – Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 – e-mail: mail@drentslandschap.nl

foto: Jaap de Vries

12 Bij het Linthorst Homankanaal gaat u linksaf naar Tiendeveen.

foto: Daniëlle Amendt

Oude en nieuwe natuur rond het Oude Diep

Deze pagina wordt verzorgd door NV Waterleidingmaatschappij Drenthe. Tekst uit: Spraakmakend water Š 2000 Karst-Jan Hoogsteen/Het Spectrum B.V.. Foto: Archief HDL

Water is dominant in ons leven.

Er is zo veel en toch is het schaars.

Water is zo sterk dat geen dijk de golven eeuwig kan weerstaan, toch ook zo zwak dat het tussen je vingers doorloopt.

Een ongekend fenomeen, onmisbaar in ons leven en de natuur waarvan wij deel uitmaken.

Water is kracht Water is emotie Water is leven

22

Natuurlijk Geert de Vries*

Paddestoelen zijn geen planten. Planten kunnen met behulp van groene bladeren hun eigen voedsel maken. Paddestoelen kunnen dat niet. Ze moeten hun voedsel daarom weghalen bij planten. Dat doen ze op drie verschillende manieren. Er zijn paddestoelen die samenwerken met levende bomen. Vliegenzwammen doen dat. De meeste paddestoelen halen echter hun voedsel uit dode bladeren of afgestorven takken en boomstammen, zoals Elfenbankjes. Een kleine groep paddestoelen ‘steelt’ alles wat ze nodig heeft van levende bomen. Deze groep noemt men parasieten. Ze leven ten koste van hun gastheer.

De Honingzwam is zo’n parasiet.

Inbrekers en moordenaars onder de paddestoelen Reuzenzwam en platte tonderzwam

In de herfst komen miljarden sporen van parasiterende paddestoelen op bomen terecht. Ze proberen binnen in de boom te komen om waardevolle voedingsstoffen te stelen. Maar bomen zijn ook slim en hebben in de loop der tijd allerlei ‘plannetjes’ bedacht om te voorkomen dat de parasieten inbreken. Allereerst zorgt een gezonde boom ervoor dat zijn hang- en sluitwerk in orde is. Scheuren en wonden worden zo snel mogelijk gedicht. Ook zitten in bomen allerlei giftige stoffen waar foto’s: Geert de Vries

paddestoelen niet tegen kunnen.

Toch zijn er enkele inbrekers onder de paddestoelen die met speciaal gereedschap zelfs in een gezonde boom kunnen binnen-

Jeugdrubriek Zwavelzwam

23

Porseleinzwam

omdat hij als echte parasiet

in Emmen tezamen. Daarmee is

alleen maar op een levende gast-

de Honingzwam een van de

heer kan voorkomen. Wat doet

grootste en zwaarste levende

deze slimmerik echter? Voordat

wezens op aarde.

de eik of den doodgaat, maakt hij speciale dikke schimmeldraden

•

die op schoenveters lijken. Deze

Hoewel de naam anders doet

schimmeldraden groeien vele

vermoeden is de Porseleinzwam

meters onder de grond op zoek

ook een echte inbreker en kan

naar een nieuw slachtoffer. Via

hij heel wat beuken vernielen. De

de wortels van een andere boom

naam heeft de zwam te danken

‘Het Drentse Landschap’ beheert

dringen, zoals de Zwavelzwam

wordt dan ingebroken. Zo kan

aan de hoedjes die bijna door-

zijn Elfenbankjes en Eekhoorntjes-

en de Eikhaas. Het kost veel

één en dezelfde Honingzwam

schijnend zijn en erg veel lijken

brood graag geziene gasten.

moeite, maar de buit is dan ook

vele bomen aantasten. Als men

op wit porselein. Het is een

Maar ook de beruchte inbrekers

groot. Eenmaal binnen wordt de

al die schimmeldraden en al die

fraaie paddestoel die voorkomt

en moordenaars als de Honing-

gastheer uitgebuit en uiteindelijk

paddestoelhoedjes van zo’n

op oude verzwakte beuken. Zelfs

en Zwavelzwam, zijn welkom.

vermoord. De meeste parasieten

Honingzwam zou wegen, dan

als de beuk dood is, kan hij nog

Deze zorgen voor dood hout en

hebben echter niet het juiste

kunnen die zwaarder zijn dan

een aantal jaren voortleven op

dat is weer het begin van nieuw

gereedschap om in te breken in

alle olifanten van de dierentuin

het dode hout. De paddestoelen

leven voor bijvoorbeeld Elfen-

die aan de buitenkant zichtbaar

bankjes. Die ruimen op hun

zijn, sterven in de loop van de

beurt weer veel dood hout op en

toe. Zo kunnen de Porselein-

herfst af. De schimmeldraden die

maken er voedsel van voor jonge

zwam en de Reuzenzwam alleen

in de boom zitten blijven nog

eiken en dennen. Vroeg of laat

maar parasiteren op beuken die

een aantal jaren leven. Ze vormen

slaat een parasiterende padde-

reeds verzwakt zijn.

dikwijls in een volgende herfst

stoel dan weer zijn slag en zo

nieuwe fraaie hoedjes, zo breek-

begint de kringloop weer van

baar als porselein.

voren af aan.

een gezonde boom. Pas als een boom ziek of oud is, slaan ze

•

Berucht

Honingzwam

Porseleinzwam

De meest beruchte moordenaar onder eiken en dennen is de

•

Honingzwam. Als er zelfs maar

Het gaat goed met veel soorten

een piepkleine paddestoel uit de

parasiterende paddestoelen.

schors te voorschijn komt, dan is

Dat komt enerzijds omdat onze

de boom al reddeloos verloren.

bossen ouder worden. Ander-

Paddestoelen zijn als het ware de

zijds worden zieke bomen niet

‘vruchten’ van de schimmeldraden

meer uit het bos gehaald. Dat

die door de hele boom heen

gebeurde in het verleden wel om-

zitten. Na een paar jaar heeft de

dat bossen er toen vooral waren

Honingzwam alle waardevolle

voor de houtteelt. De laatste tijd

voedingsstoffen opgesnoept en

is men van mening dat er in het

dan gaat de boom dood.

bos ook ruimte voor de natuur

Eigenlijk zou de Honingzwam

moet zijn.

dan ook dood moeten gaan

In de bossen die de Stichting

Toekomst

* G.W. de Vries, onderwijsconsulent voor natuur- en milieu-educatie, is lid van het algemeen bestuur van ‘Het Drentse Landschap’.

24

Kortweg Gasterse Duinen 11

•

11

ASSEN

10

18 EMMEN

HOOGEVEEN MEPPEL 7 7

Landgoed Vossenberg

•

Tussen Spier en Wijster heeft de Stichting vorig jaar enkele stukken natuurgebied aangekocht, waaronder een deel van het Taaiveen. Dit veentje is omgeven door intensief gebruikt bouwland waarvoor diepe ontwateringssloten zijn aangelegd. Doordat één van de landbouwbedrijven in de omgeving werd verkocht, kon een kavelruil worden opgezet.

Binnen dit ruilproces bleek het mogelijk een tweetal stukken bouwland af te splitsen die direct grenzen aan het Taaiveen. Hierdoor ontstond een bufferzone rond het natuurgebied. Het waterschap en de betrokken landbouwers willen meewerken aan de aanpassing van de waterhuishouding.

Hiervoor zullen enkele sloten

7

•

Reestdalkaart Als grensriviertje staat de Reest meestal half op de kaart. Daarom is ervoor gekozen om ditmaal het beekdal centraal op de kaart te zetten. Een compliment voor de samenwerkende VVV’s die er bijzonder goed in zijn geslaagd is om het natuurlijke karakter van dit fraaie gebied op de kaart weer te geven. Naast het kaartbeeld en algemene informatie vindt men ook veel concrete informatie over recreatie en toerisme in deze regio. De kaart kost ƒ 1,50 en is bij de lokale VVV’s verkrijgbaar.

18 worden verlegd, waardoor de natte situatie van het Taaiveen hersteld kan worden. Door het aankopen van een zone rond een natuurgebied kunnen op heel constructieve wijze problemen worden opgelost.

Het natuurgebied krijgt nieuwe kansen en landbouwers worden niet beperkt in hun grondgebruik.

Langs de weg over het landgoed werd in februari een door het verkeer gewonde Steenmarter aangetroffen. De marter is overgedragen aan de dierenarts die gelukkig constateerde dat het met de verwondingen wel meeviel. Enige dagen later kon het dier worden vrijgelaten in zijn vertrouwde territorium, waarna het weer vrolijk het bos

in huppelde. Tot voor kort stond de Steenmarter nog bekend als een bedreigde diersoort. Tegenwoordig worden ze, helaas meestal als verkeersslachtoffer, weer vaker waargenomen in Drenthe. Dat de dieren niet alleen in natuurgebieden leven, blijkt wel uit recente waarnemingen van het beestje in de Asser nieuwbouwwijk Marsdijk.

foto: Joop van de Merbel

6 24

Reest

In de wijde omgeving van dit reservaat wordt roofvogelonderzoek verricht door de heer De Vlas. Uit zijn rapportages komt naar voren dat Havik, Torenvalk, Buizerd en Sperwer de laatste jaren op diverse plaatsen succesvol broedden.

Boomvalk en Wespendief lijken hier als broedvogel te ontbreken. De overwegend positieve constateringen van de onderzoeker gaan helaas nog altijd gepaard met het vermoeden dat vervolging van roofvogels ook hier nog steeds lijkt plaats te vinden.

Berichten

25

Ooievaarsseizoen in Reestdal Nu de trek van de Ooievaars bijna achter de rug is, kan de balans worden opgemaakt van het broedseizoen 2001. Afhankelijk van het weer vertrekt de eerste groep begin augustus.

Het is de start van de grote trek die tot halverwege september duurt. Tenslotte zal de groep van gefokte, lang in gevangenschap gehouden en uitgezette Ooievaars achterblijven.

De ooievaarspopulatie tussen Vollenhove en Dedemsvaart, Steenwijk en Hasselt met als kerngebied het Reestdal en daarin het ooievaarsbuitenstation De Lokkerij heeft in het broedseizoen 2001 een lichte groei doorgemaakt. In het gehele gebied werden 114 nesten permanent bezet. Dat is vijf meer dan in 2000. In 87 van deze nesten werd een succesvol broedsel grootgebracht. Dit 14 meer dan vorig jaar, doch gemiddeld volgroeiden er iets minder jongen per nest: 2,54 jong tegen 2,97 in 2000. Op het station was het gemiddelde lager dan in het buitengebied: 2,37 jong tegen 2,62.

Tweehonderdentwintig jonge Ooievaars bereikten de vliegvlugge leeftijd. Helaas zijn enkele jongen al voor de trek gesneuveld: verkeersslachtoffers en draadslachtoffers (vooral prikkeldraad, waarmee het Drentse landschap rijkelijk is bedeeld).

Weersinvloeden Algemeen is het seizoen te bestempelen als middelmatig.

Het zijn in belangrijke mate de weersomstandigheden, die het betere of mindere eindresultaat bepalen. Dit seizoen geen dagenlange regens met zeer lage temperaturen. Wel een heel koud voorjaar met soms bijzonder lage (nacht)temperaturen.

Later in het seizoen zeer buiig weer met hier en daar wolkbreuken, al dan niet gepaard gaande met fikse hagel. In het voorjaar kenden we ook een lange droge periode. Beschikbaarheid van voedsel voor vooral de jonge Ooievaars en het foerageergedrag van de oudere vogels worden mede in hoge mate bepaald door diezelfde weersomstandigheden.

Een ander niet uit het oog te verliezen facet is de leeftijd van de geslachtsrijpe en tot broeden komende Ooievaars. Dit seizoen bestonden aanmerkelijk meer paren geheel of voor de helft uit vrij jonge vogels, de 2- en 3-jarigen. Dit zijn niet de meest productieve en succesvolle leeftijden. Ondanks het naar onze maatstaven matige resultaat zal de ‘Reest-ooievaar’ het landelijk gezien nog best heel goed hebben gedaan.

Feest Het ooievaarsstation De Lokkerij bestond op 22 mei 2001 alweer 20 jaar. Over de hele periode hebben ruim 1730 jonge Ooievaars de ringbare leeftijd bereikt en dat is niet niks! Helaas was en is de overlevingskans van die jongen slechts circa 10 procent.

De laatste jaren bezoeken zo’n 10 à 12.000 mensen De Lokkerij tijdens de openstellingsuren of in groepsverband op een ander moment.

Dit jaar zal het bezoekersaantal wat tegenvallen, want ook De Lokkerij was anderhalve maand dicht vanwege de mond- en klauwzeercrisis.

Naast de bezoekers “binnen het hek” genieten vele honderden wandelaars van de Ooievaars, want via de Havixhorstwandelroute passeert men het station. Sinds het begin van dit jaar staan er buiten het hek schitterende, zeer informatieve voorlichtingspanelen met de Ooievaars in levende lijve op de achtergrond.

Hondstong

•

6

Aan de westzijde van de Hondstong ligt het Stijfveen, op kaarten ook wel aangeduid als het Hooge Veen. Dit veenrestant is in de ruilverkaveling Vries grotendeels toegedeeld aan het Staatsbosbeheer. Sinds de ruilverkaveling is dit reservaat omgeven door intensief gebruikte landbouwgrond, waterschapsleidingen en sloten.

Ondanks de verdroging en verruiging is het een waardevol gebied waar ook particulieren nog kleine perceeltjes in eigendom hebben. Een perceel van 0,15.02 ha werd door ‘Het Drentse Landschap’ aangekocht.

Dat de Stichting hiermee grond verwierf temidden van de Staatsbosbeheer-eigendommen heeft te maken met afspraken over uitruil van gebieden die gemaakt zijn tussen de terreinbeheerders en de betrokken overheden. Het is de bedoeling dat uiteindelijk het hele natuurgebied in handen komt van ‘Het Drentse Landschap’.

Berichten

Gewone fuut

Heidenheim

•

foto: Johan Vos

26

Hijkerveld

•

Het natuurterrein Diependal van ‘Het Drentse Landschap’ is één van de meest vogelrijke gebieden van Drenthe, met name futen voelen zich hier prima thuis. Al meer dan 5 jaar brengen meerdere paren Roodhalsfuten jongen groot in dit gebied. Dat is echt opmerkelijk omdat Roodhalsfuten elders in Nederland incidenteel broeden.

Het aantal paren dat Diependal

10 aandoet, neemt nog steeds toe; dit jaar zijn er maar liefst 8 paar gesignaleerd waarvan er 5 jongen hebben gekregen.

Diependal is het enige natuurgebied van ons land waar alle futensoorten verblijven die in Nederland voorkomen. Naast de Roodhalsfuut zijn dat de Gewone fuut, Dodaars, Geoorde fuut en de zeldzame Kuifduiker.

24

In dit kleine fraaie natuurgebiedje dat tussen Assen en Vries ten oosten van de A28 ligt, werd 7,70 ha heide aangekocht. Deze perceeltjes zijn verbonden met een stukje historie van de Stichting. Het heidegebiedje Eischenbroekveld groeide aan het begin van de 80er jaren langzaam dicht.

Het terrein was echter maar gedeeltelijk eigendom van de Stichting. De andere eigenaren waren niet bereid hun bezit te verkopen, vanwege de binding die ze hadden met deze grond.

Er werd toen een oplossing gevonden door het beheer van deze gronden op basis van een notariële overeenkomst aan de Stichting over te dragen. Het gebied kon toen worden ingericht voor begrazing. De peilen in een waterschapsleiding werden verhoogd en een oppervlakte cultuurgrond werd aan het reservaat toegevoegd.

Het geheel werd eerst begraasd met schapen en later met runderen. Er ontwikkelde zich een klein maar waardevol natuurgebiedje, met een parkachtig landschap van heide met opslag en bos. De Klokjesgentiaan wist zich sterk uit te breiden. Na 18 jaar van gezamenlijk eigendom heeft de jongste generatie van eigenaren besloten het eigendom alsnog aan de Stichting over te dragen.

Berichten

27

Diversen begunsti•gerTienduizendste • Excursieteam verwelkomd Excursies van ‘Het Drentse De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft sinds juni meer dan 10.000 begunstigers!

Door diverse wervingsacties heeft de Stichting in het afgelopen halfjaar 1000 nieuwe donateurs mogen begroeten.

De Stichting is zeer verheugd over deze toename omdat met de bijdragen van de begunstigers veel extra kan worden gedaan voor de Drentse natuur en cultuur. Bovendien is het een duidelijk signaal dat veel mensen ‘Het Drentse Landschap’ een warm hart toedragen en het werk van de Stichting belangrijk vinden.

foto: Jaap de Vries

•VanFloriade half april tot half oktober

Heidenheim

2002 wordt voor de vijfde maal de Floriade gehouden, ditmaal in de Haarlemmermeer. Samen met acht natuur- en milieuorganisaties, waaronder de Vereniging Natuurmonumenten, Vogelbescherming, Wereld Natuur Fonds en Landschapsbeheer Nederland, zal De LANDSCHAPPEN gaan deelnemen aan dit evenement. De Floriade is een wereldtuinbouwtentoonstelling die elke tien jaar wordt georganiseerd.

De verwachting is dat het evenement zo’n 3 miljoen bezoekers trekt. Het thema van de Floriade is ditmaal ‘Feel the art of nature’. De inzending van de natuurorganisaties is mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij.

Landschap’ worden sinds enkele jaren verzorgd door vrijwillige gidsen. De Stichting stelt dit zeer op prijs en wil dit gidsenwerk graag ondersteunen en faciliteren. In december 2000 is er met alle gidsen van ‘Het Drentse Landschap’ en de diverse IVN-afdelingen een bijeenkomst belegd waarin de oprichting van een Excursieteam is besproken. Wij waren blij dat een aantal personen bereid was zich hiervoor beschikbaar te stellen.

Het team zal zich vooral bezig gaan houden met ondersteunende activiteiten ten behoeve van het gidswerk in onze terreinen. Hierbij kan gedacht worden aan het met enige regelmaat organiseren van themabijeenkomsten.

Het toeleveren van actuele informatie over flora en fauna en beheersactiviteiten van terreinen staat ook hoog op de agenda. Daarnaast zou het team zich kunnen gaan bezighouden met verzoeken van derden, zoals schoolgroepen, het organiseren van excursies in minder bekende natuurterreinen of het coachen van nieuwe gidsen.

•

Giften en schenkingen Tot onze grote vreugde heeft ‘Het Drentse Landschap’ van de Stichting De Boer Supermarkten een schenking van 25 duizend gulden ontvangen voor de aanschaf van een nieuw beeld voor de beeldentuin op het Landgoed De Havixhorst. ‘Het Drentse Landschap’ is de Stichting De Boer Supermarkten buitengewoon erkentelijk voor deze steun. Zoals wellicht bekend, heeft ‘Het Drentse Landschap’ samen met een aantal partijen het plan om op en rond De Havixhorst een representatief beeld te verschaffen van de ontwikkeling van de figuratieve Nederlandse beeldhouwkunst in de 20e eeuw. In september vorig jaar werd het eerste bronzen beeld hiervoor tijdens de oplevering van het project ‘Poort naar Drenthe’ onthuld: Tabita, een portret in brons van Eddy Roos.

Berichten

•

It Fryske Gea tegen Zuiderzeelijn It Fryske Gea is tegenstander van de aanleg van een nieuw spoortracé van de Zuiderzeelijn die moet gaan lopen van Lelystad via Lemmer, Heerenveen, Drachten naar Groningen. Dit heeft de vereniging in een open brief aan minister Netelenbos en de Stuurgroep Zuiderzeelijn laten weten. Het nieuwe tracé moet zorgen voor een snelle verbinding tussen Amsterdam en Groningen. It Fryske Gea is van mening dat deze verbinding het beste tot stand kan worden gebracht via de zogeheten Hanzelijn, die via Zwolle naar Groningen en Leeuwarden loopt. Volgens de vereniging doet de aanleg van de spoorlijn een onacceptabele aanslag op

het landschap en natuurgebieden. Niet alleen door de infrastructuur zelf, die ruimte kost en geluid-, licht- en zichthinder met zich meebrengt, maar ook de indirecte effecten als versterkte verstedelijking door woningbouw. It Fryske Gea denkt dat de Zuiderzeelijn een marginale bijdrage zal leveren aan de versterking van de werkgelegenheid, terwijl de bedrijvigheid binnen noordelijke provincies zal verschuiven en dit zal leiden tot nieuwe verkeersstromen. Voor het verbeteren van de bereikbaarheid van regionale centra en ter stimulering van de economische bedrijvigheid kan beter ingezet worden op de verbetering van de bestaande infrastructuur.

Het bestuur van de Stichting

‘Het Drentse Landschap’ steunt It Fryske Gea in haar opvattingen.

•

Wintervogels van Drenthe Welke vogelsoorten overwinteren in Drenthe, waar zitten ze precies en in welke aantallen?

Om deze vragen te beantwoorden organiseerde de Stichting Werkgroep Avifauna Drenthe in januari 1995-99 tellingen van alle vogelsoorten in de provincie Drenthe. Het resultaat van dat onderzoek staat in het boek ‘Wintervogels in Drenthe’ waarvan het eerste exemplaar op 27 oktober wordt uitgereikt aan onze voorzitter mevrouw Aleid Rensen.

Als onze zwaluwen in de herfst wegtrekken om in Afrika te overwinteren, arriveren in Drenthe de eerste wilde ganzen, zwanen en Bonte kraaien die juist hier de winter doorbrengen. De winter-vogelbevolking verandert voortdurend. De Bonte kraai bijvoorbeeld werd in de jaren zeventig vrijwel overal in de provincie gezien maar is nu duidelijk minder algemeen. Dit boek beschrijft de samenstelling en de verspreiding van de

foto: Geertde Vries

28

Drentse vogelbevolking in hartje winter. Na een omschrijving van de gevolgde werkwijze, weersomstandigheden en biotopen in Drenthe wordt het grootste deel van dit boek ingenomen door beschrijvingen per vogelsoort.

Er zijn in januari 1995-99 163 vogelsoorten in Drenthe waargenomen. Van 125 soorten wordt een verspreidingskaart gepresenteerd. De tekst beschrijft de verspreiding, biotoop, aantallen en gegevens uit het verleden. De tellingen zijn uitgevoerd door vele tientallen vrijwillige vogelkenners. Niet eerder werd de verspreiding van alle vogelsoorten in Drenthe in januari zo nauwkeurig onderzocht. Ook het getelde aantal vogels werpt bij verschillende soorten een nieuw licht op het wintervoorkomen in Drenthe.

Begunstigers van ‘Het Drentse Landschap’ kunnen het boek via de ingehechte bon bestellen.

In het boek is een aparte uitgave opgenomen met wandelroutes.

Berichten

29

Vlees van het landschap en de Rabobank hebben in de afgelopen periode een gezamenlijke actie gehouden. Beleggers in Groenobligaties kregen de mogelijkheid om een jaar lang, op kosten van de Rabobank, kennis te maken met een provinciaal Landschap. In totaal hebben 6347 mensen van deze aanbieding gebruik gemaakt.

‘Het Drentse Landschap’ kon vanwege deze actie 246 groene beleggers verwelkomen.

Beleggen in een groenfonds betekent dat er ten minste zeventig procent van de opbrengst aangewend wordt voor de verstrekking van kredieten aan bedrijven die investeren in groene projecten. De provinciale Landschappen zijn blij met het resultaat en hopen dat de nieuwe begunstigers hun begunstigersschap na deze kennismaking zullen continueren.

Veel reacties op recreatie•onderzoek Er is veelvuldig gehoor gegeven aan de oproep in het vorige kwartaalblad om uw mening te geven over de natuurterreinen en voorzieningen van ‘Het Drentse landschap’.

De Stichting heeft meer dan 500 vragenlijsten retour mogen ontvangen. Onze hartelijke dank hiervoor. Bureau Oranjewoud dat het onderzoek uitvoert, is momenteel bezig met het verwerken van de gegevens.

Het rapport moet in het najaar gereed zijn.

foto: Joop van de Merbel

•De Rabobankactie 12 provinciale Landschappen

Aanbieding voor begunstigers De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ maakt in haar terreinen gebruik van de beheersvorm begrazing. Dat betekent dat er grazers worden ingezet die leven onder zo natuurlijk mogelijke omstandigheden. In de reservaten van ‘Het Drentse Landschap’ komen heideschapen, Limousins en Schotse Hooglanders voor. Zij zorgen voor een gevarieerd landschap waarin veel planten en diersoorten zich thuisvoelen. De grazers leveren ook een belangrijke bijdrage aan het voortbestaan van de planten. Zaden worden via de dieren verspreid en de mest levert rijke voedingsstoffen.

Elk najaar wordt, na selectie, een aantal dieren voor de consumptie verkocht. Voor ‘Het Drentse Landschap’ is de productie van het vlees een bijkomend beheerseffect, maar de wijze van houden staat garant voor een kwalitatief hoogwaardig product. De zorg voor een gezonde veestapel staat voorop. Daarom worden de dieren regelmatig gekeurd.

Omdat de grazers in vrijheid alleen in natuurterreinen hebben kunnen rondzwerven, behoort het vlees tot het minst belaste en meest smakelijke dat er te vinden is. Verkoop van het vlees vindt hoofdzakelijk plaats aan de slager/groothandel die zijn dieren betrekt van biologische bedrijven. Als begunstiger van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ kunt u dit hoogwaardige vlees kopen. Een prettige gedachte in een tijd dat we voortdurend worden geconfronteerd met de risico’s van ons voedsel.

De met veel zorg samengestelde vleespakketten bestaan meestal uit sucade-, rib- en braadlappen, biefstuk of rosbief, gehakt en enkele soepbeenderen. Gehakt maakt onderdeel uit van de vleespakketten van 15 en 30 kg, maar is ook afzonderlijk verkrijgbaar per portie van 5 kg.

U kunt uw bestelling kenbaar maken op de bijgevoegde antwoordcoupon. Door de invoering van de verplichte BSE-test zijn we helaas genoodzaakt de prijzen dit jaar aan te passen. De uiterste inzenddatum is 30 september 2001. Alle aanvragen worden behandeld in volgorde van binnenkomst en zolang de voorraad strekt.

Voor nadere informatie kunt u op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur contact opnemen met Selma Hoving of Tineke Bartels, telefoon 0592-313552.

30

Berichten

foto: Joop van de Merbel

Voor het maken van de productie zijn er in het dorp filmopnamen gemaakt. De filmploeg heeft onder meer opnamen gemaakt van de schaapskudde die via het dorp naar de heide vertrekt; zo’n honderd jaar geleden een dagelijks beeld in de Drentse dorpen.

•

Verhuizing rayonkantoor Zuid Het rayonkantoor Zuid van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ is vanaf 1 augustus gevestigd in het informatiecentrum ’t Ende in de Stapel.

Het nieuwe adres is: Stapelerweg 20a, 7957 NB De Wijk.

Tel.: (0522) 440 162, Fax: (0522) 445 416.

•

Stichting Orvelte JBF uit Groningen heeft in juli filmopnamen gemaakt voor de multimedia-presentatie die vanaf april 2002 in het Ottenhuus in Orvelte zal worden vertoond. In de voorstelling wordt ingegaan op het ontstaan van het Drentse landschap en de rol van het esdorp hierin, in dit geval Orvelte. Een combinatie van beelden, geluiden en realistisch nagemaakte situaties van rond de vorige eeuwwisseling moet het verhaal vertellen.

• Bijdrage voor documentaire De Stichting Orvelte heeft van het Prins Bernhard Cultuurfonds Drenthe een bijdrage van tienduizend gulden gekregen voor een documentaire over het boerenleven van weleer.

De documentaire zal bestaan uit interviews met oude mensen die kunnen vertellen over het leven rond 1920. Het wordt een serie verhalen die gebaseerd zijn op de alledaagse werkelijkheid: hoe leefden mensen, wat beleefden ze, hoe kwamen ze hun geliefde tegen, wat waren de standsverschillen en wat aten ze.

De Stichting Orvelte bedankt het Prins Bernhard Cultuurfonds voor de steun en hoopt de documentaire in 2002 te kunnen realiseren.

•

Jaar van de boerderij 2003 2003 wordt het ‘Jaar van de Boerderij’. De gelijknamige stichting zet zich in voor het behoud van historische boerderijen in Nederland en hun cultuurhistorische en landschappelijke waarden, met ruimte voor nieuwe vormen en functies. Het ‘Jaar van de Boerderij’ is een initiatief van de Stichting Historische Boerderijen-Onderzoek en bestaat uit diverse deelprojecten, zoals categorale inventarisatie, opzetten van een informatiesysteem, knelpuntennota, architectonisch ideeënboek met voorbeelden van aangepaste of herbestemde boerderijen en allerlei publieksgerichte activiteiten in 2003.

Om het ‘Jaar van de Boerderij’ voor te bereiden is er een landelijk projectbureau opgezet en wordt er gewerkt met provinciale werkgroepen. Naast ‘Het Drentse Landschap’ zitten in de Drentse werkgroep het Erfgoedhuis Drenthe, Provincie, NLTO en het Veldstudiecentrum Orvelte. De werkgroep is ervoor de coördinatie van de activiteiten, zowel inhoudelijk als organisatorisch, die in het ‘Jaar van de Boerderij’ in Drenthe plaatsvinden.

De Nationale Postcode Loterij steunt de 12 provinciale Landschappen. Dat geld wordt in Drenthe ook besteed aan de ontwikkeling van nieuwe natuurgebieden, zoals hier in de Hunze.

Over een traject van bijna 7 km wordt in de deelgebieden Annermoeras, Duunsche Landen en Elzenmaat de meanderende Hunze hersteld.

Het werk in de Hunze betekent winst voor de natuur. Maar u wint ook, want bij de Postcode Loterij maakt u elke maand kans op duizenden prijzen. Als u meedoet in de Postcode Loterij wint u dus eigenlijk altijd. Dankzij de steun van de Postcode Loterij kunnen we het behoud en herstel van de natuur en cultuur in Drenthe een extra impuls geven.

foto: Aerophoto Eelde

Berichten

De Elzenmaat

De Hunze meandert mede dankzij de

31

32

Een tijdje geleden konden we in de krant lezen dat Domeinen de Oude Katoenspinnerij in Veenhuizen aan de meest biedende ging veilen. Zo’n veertig jaar na de brand die het monument uit 1839 verwoestte, was het dan zo ver: het eerste pand van een groot aantal verpauperde bouwvallen dat in de verkoop wordt gegooid. Ook in de jaren negentig werd een groot aantal gebouwen verkocht, soms voor een habbekrats.

Justitie heeft steeds minder gebouwen nodig en het geloof in de markt deed de Rijksgebouwendienst en Domeinen besluiten zoveel mogelijk gebouwen buiten de kern te verkopen. Langzaam maar zeker verdwijnt door het ontbreken van een visie, de samenhang binnen dit unieke dorp.

foto’s: Jaap de Vries

behoud of uit

Het rommelige beeld dat is ontstaan, tast de uitstraling van deze voor Drenthe en voor Nederland zo unieke voormalige strafkolonie, meer en meer aan. De openbare ruimte verliest haar karakter, de gebouwen hun uitstraling. Dat is doodzonde en een schande voor Drenthe. Het zou, uit liefde en respect voor dit grandioze cultuurmonument, gestopt moeten worden. Drenthe zou haar juwelen niet zo naar de lommerd horen te brengen. Dat gevoel overheerst bij de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ die graag zou willen helpen Veenhuizen voor verdere achteruitgang te behoeden.

onze voormalige koloniën Veenhuizen en Frederiksoord.

Alleen in België ligt nog zo’n complex als in Veenhuizen, zij het in authentiekere toestand. In juni is zelfs een groot aantal betrokkenen vanuit de gemeente Noordenveld, Justitie, Domeinen, de Rijksgebouwendienst en de Provincie daar gaan kijken. Om een betere visie voor de toekomst van Veenhuizen te formuleren. Het is eigenlijk te gek dat vooruitlopend op zo’n activiteit nu gebouwen door Domeinen verkocht worden aan de hoogste bieder.

Kroonjuweel In Friesland en Groningen wemelt het van de stinzen, borgen, prachtige oude kerken op wierden en terpen.

Duizenden monumenten gegroepeerd in oude stadjes en dorpen, met al hun verhalen. Drenthe kent nauwelijks een stedelijke cultuur en heeft van heel Nederland na Flevoland het geringste aantal monumenten. In Drenthe zijn er slechts duizend terwijl onze buurprovincies het meervoudige bezitten. Drenthe’s uniciteit ligt in de vele boerderijen, het gave landschap, de hunebedden en de keuterijen waar ‘Het Drentse Landschap’ zich ook sterk voor maakt. Maar in heel Nederland is er zeker niets te vinden dat in de verste verte is te vergelijken met onze Maatschappij van Weldadigheid,

Zichzelf blijven We hebben vorig jaar de ondergang van het project ‘Land van Weldadigheid’ in Frederiksoord mogen aanschouwen.

Ondanks vele miljoenen gemeenschapsgeld bleek het een onrendabel project. Inmiddels staat daar een niet passend bouwwerk midden in die kolonie. Na het faillissement opgekocht door een ondernemer om er iets recreatiefs van te maken. Ook de Tuinbouwschool, ooit landelijk vermaard, is inmiddels in haar stervensuur beland en zal straks deel uit gaan maken van een nieuw congrescentrum met fitnessruimte en sauna. Midden in het dorp zal er wel met toestemming van de gemeente Westerveld een onding van een appartementengebouw worden ingericht.

Opinie

33

tverkoop? heid te behandelen. Door Veenhuizen zichzelf te laten zijn, heeft ze waarschijnlijk de beste kans om te overleven. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ daagt betrokken partijen uit samen een oplossing te bedenken. Bescheiden gebruik makend van de markt en hedendaagse eisen, maar wel binnen het unieke culturele raamwerk van deze voormalige strafkolonie. ‘Het Drentse Landschap’ heeft een symbolisch bod op de katoenspinnerij gedaan. In plaats van het te zetten op de Unesco lijst van onvervangbaar cultureel erfgoed, gooit Drenthe zichzelf in de uitverkoop.

Veenhuizen lijkt eveneens een onzeker lot beschoren als men er niet in slaagt met meer durf en visie dit karakteristieke erfgoed te behouden. Het Gevangenismuseum lijkt goed te passen binnen de opzet van Veenhuizen, alhoewel ook daar financiële zorgen over bestaan. Waarom mag Veenhuizen eigenlijk niet gewoon zichzelf blijven? Een prachtige plek om te wonen en te werken. Waarbij de oorspronkelijke opzet, de structuur en het zeer specifieke karakter gehandhaafd blijven. Met mooie gebouwen, lanen en openbaar groen. Met opnieuw uit te graven wijkenstructuren, met mogelijkheden om te wandelen, misschien om ergens in de gebouwen van erfgoedlogies te genieten, te dineren, te verpozen, kleinschalige bedrijvigheid. Een authentiek en geordend dorp tussen de woeste wildernis van het Fochteloërveen en het oerdrentse esdorpenlandschap van Norg, Westervelde en Een. Een op te poetsen parel in het in cultuurtoeristisch opzicht toch al niet zo rijk bedeelde Drenthe.

Hoop De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft - naar het op dit moment lijkt vergeefs - de partijen opgeroepen om de uitverkoop te stoppen en onze kroonjuwelen met zorgvuldig-

Inmiddels is de veiling achter de rug en zal het gebouw vrijwel zeker aan de hoogste bieder zijn gegund. Een Groninger heeft ƒ 333.333,– geboden. Tevoren is er door ‘Het Drentse Landschap’ met Domeinen gesproken, maar men wilde de veiling niet stoppen. Weer een kans verkeken. Wel moet gezegd worden dat Domeinen zich wel degelijk realiseert hoe belangrijk Veenhuizen als cultureel erfgoed is. Het geld schijnt niet het belangrijkste te zijn, alhoewel het niet van moed getuigt dat men het al geweldig zou vinden als men de kern van Veenhuizen weet te behouden. Er zijn vijf ministeries bij Veenhuizen betrokken, te weten Justitie, Financiën, Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu, Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Daarnaast zijn er nog de Provincie en de Gemeente Noordenveld die al tijden zeggen dat het allemaal wel losloopt. Samen heeft men tot nu toe nog te weinig weten te bereiken. Het gesprek met Domeinen, Justitie en de Rijksgebouwendienst heeft ‘Het Drentse Landschap’ in ieder geval een beetje hoop gegeven dat men er van alles aan wil doen om Veenhuizen te behouden.

In september spreken we verder.

* Drs. E.W.G. van der Bilt directeur / rentmeester van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’

34

Agenda

foto: Jaap de Vries

za. 22 sept. 13.30 uur Rondwandeling door de Boerenveensche Plassen.

De Boerenveensche Plassen liggen ten noorden van Hoogeveen, ten westen van de spoorlijn. Het gebied doet zijn naam eer aan. Het zijn plassen, plassen en nog eens plassen.

Het terrein behoort tot de laatste middelgrote vochtige en venige heidevelden in Drenthe. Start van de wandeling is achter de Hervormde kerk die ligt aan de weg van Pesse naar Stuifzand.

Algemeen

Vogelkijkhut Diependal De vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft. Van 1 april tot eind september is er op zondagen meestal een vogelkenner aanwezig, die u graag het een en ander vertelt over het vogelleven op de vloeivelden. De hut is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is met borden aangegeven. Wie dubbel wil genieten moet een verrekijker meenemen!

Schaapskudde Hijkerveld De kudde vertrekt met de herder om 09.30 uur naar de heide en komt om 16.30 uur terug bij de kooi.

De schaapskooi is te bereiken vanaf het dorp Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven met bordjes.

Paddestoelenexcursies Voor alle paddestoelenexcursies is het aan te raden een klein spiegeltje en een loep of vergrootglas mee te nemen.

Met het spiegeltje kunnen de paddestoelen mooi van de onderkant bekeken worden zonder ze te plukken. Na u komende natuurliefhebbers kunnen er zo ook nog van genieten.

za. 22 - 30 sept.

Week van het Landschap: Thuis in het landschap.

Zie programma op pag. 10.

woe. 26 sept. 19.30 uur Excursie over de vloeivelden op Diependal met vogelkenners.

Vertrekpunt van de excursie is de vogelkijkhut. Deze is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. De route is met borden aangegeven. Belangstellenden voor deze excursie moeten zich opgeven bij ‘Het Drentse Landschap’, tel.: 0592 – 31 35 52. za. 29 sept. 18.00 uur Excursie over de vloeivelden op Diependal met vogelkenner Dirk Haanstra.

Vertrekpunt van de excursie is de vogelkijkhut. Deze is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. De route is met borden aangegeven.

Voor alle activiteiten geldt dat honden helaas niet mee mogen; ook niet aangelijnd!

Agenda za. 6 okt. 10.00 uur Paddestoelenexcursie op Landgoed Rheebruggen Onder leiding van het IVN Hoogeveen gaat u in dit oude cultuurlandschap op zoek naar paddestoelen. De excursie start vanaf de beheersboerderij van de Stichting die gelegen is aan Rheebruggen 8. Dit is de weg tussen Uffelte en Ansen, ten oosten van de Drentse Hoofdvaart. zo. 7 okt. 14.00 uur Lange herfstwandeling over Vledderhof/Vledderveld.

Startpunt is de dagcamping aan de Solweg (de weg van Vledder naar Doldersum). In verband met de lengte van de wandeling wordt aanbevolen goed schoeisel te dragen en voldoende eten en drinken mee te nemen. zo. 7 okt. 14.00 uur Najaar op het Groote Zand.

Samen met het IVN Assen wordt een excursie gehouden over het Groote Zand. Het startpunt van de ongeveer twee uur durende wandeling is de parkeerplaats van camping ‘Het Grote Zand’, gelegen aan de weg van Hooghalen naar Amen, vlakbij eerstgenoemde plaats. zo. 14 okt. 10.30 uur Excursie op Orvelterzand.

Het Orvelterzand ligt ten noordoosten van Orvelte. De anderhalf uur durende excursie wordt begeleid door Edwin Wiersma en start op de parkeerplaats van Staatsbosbeheer. Deze is te bereiken door vanaf de Orvelterbrug het Oranjekanaal te volgen richting Schoonoord. Op deze weg neemt u vervolgens de eerste weg links.

Na ongeveer 600 meter is aan de linkerkant de parkeerplaats.

zo. 21 okt. 13.30 uur Boeiende gezinsexcursie over paddestoelen in het Reestdal.

Paddestoelen vervullen een belangrijke rol in de kringloop van de natuur. Tijdens de excursie wordt hierover een boeiende uiteenzetting gegeven. Start van de wandeling is bij de kerk in Oud-Avereest. zo. 21 okt. 14.00 uur Water en natuurontwikkeling op De Kleibosch.

Tijdens de excursie wordt aandacht besteed aan het thema natuurontwikkeling. De excursie wordt begeleid door gidsen van het IVN Roden/Peize en de heer A. Boer van het biologische melkveebedrijf ‘Ande Nijdijk’ die tevens pachter is van de boerderij Tichelwerk. Het startpunt van de wandeling is boerderij Tichelwerk. Deze is te bereiken door vanaf de Roderweg (Peize-Roden) het Moleneind in te slaan. Zo’n 200 meter na de brug over het Peizerdiep ligt de boerderij aan de rechterhand. De excursie duurt ongeveer 2 uur en wordt met een kop koffie/thee afgesloten.

Aanbevolen wordt om laarzen of goed waterdicht schoeisel te dragen. zo. 28 okt. 14.00 uur Paddestoelenexcursie op het Drouwenerzand.

Tijdens een paddenstoelenexcursie in 1998 werd in dit natuurreservaat de zeldzame Heideknotszwam aangetroffen. Naast deze zwam ontdekten de wandelaars toen ook nog het Zandkaalkopje, de Gele ridderzwam, de Bruine ringboleet, Koeienboleet en de Okergelige vezeltruffel. De excursie onder leiding van Bernhard de Vries start vanaf de parkeerplaats van recreatiecentrum ‘Het Drouwenerzand’, gelegen aan de Gasselterstraat tussen Gasselte en Drouwen.

zo. 4 nov. 14.00 uur Dolen door het jeneverbesstruweel in De Palms.

Het terrein De Palms is bijzonder door zijn Jeneverbessen, door de Drenten ‘Palmbossies’ genoemd.

Het IVN Emmen begeleidt de excursie die start op het zandpad bij de ingang van het reservaat van ‘Het Drentse Landschap’. Dit terrein is gelegen aan het verlengde van de Middendorpstraat in Meppen, zo’n 300 meter voorbij de camping ’t Wittezand. za. 10 nov. 10.30 uur Stevige wandeling langs de Reest.

Albert Dragt neemt u tijdens deze lange wandeling (zo’n 5 uur) mee langs oude essen, zwermhoeven, esgehuchten en zijdalen van de Reest. Onderweg wordt een pauze ingelast om koffie te drinken.

Aanbevolen wordt om een lunchpakketje mee te nemen. De excursie start bij de Hofstede aan de Nieuwe Dijk 26, ten zuidoosten van de Pieperij. zo. 11 nov. 14.00 uur Herfst op Kampsheide.

Jeneverbessen dragen bij aan het typisch Drentse karakter van het gebied. Het ven is een pleisterplaats voor doortrekkende en overwinterende watervogels. Gestart wordt bij het informatiepaneel aan het G.A.M. van den Muyzenbergpad, ten westen van Balloo. zo. 2 dec. 14.00 uur Op stap in de Gasterse Duinen.

Bij de herfst in de natuur gaan de eerste gedachten natuurlijk uit naar vallenden bladeren en niet te vergeten de paddestoelen. De gidsen zullen er zeker aandacht aan schenken. Ook dieren die bezig zijn met het aanleggen van de wintervoorraden kunnen het pad kruisen. Het startpunt is de parkeerplaats aan de weg van Gasteren naar Oudemolen, vlakbij Gasteren.

zo. 16 dec. 13.30 uur Midwinterwandeling over het Landgoed Rheebruggen.

Gidsen van het IVN Hoogeveen en een boer van ‘Het Drentse Landschap’ begeleiden deze boeiende excursie over het Landgoed Rheebruggen. Tijdens de wandeling kunt u genieten van de kleinschalige cultuurlandschappen die het gebied rijk is. De wandeling start bij de beheersboerderij van ‘Het Drentse Landschap’, Rheebruggen 8 in Ansen. di. 25 dec. 14.00 uur (eerste kerstdag) Kerstwandeling op het Hijkerveld.

Sommige tradities houden we in ere. Zo ook deze jaarlijkse kerstwandeling. Gestart wordt bij de schaapskooi van het Hijkerveld, te bereiken vanaf Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven met bordjes. vr. 28 dec. 13.00 uur Stevige winterwandeling over Landgoed Vledderhof en omgeving.

Gidsen nemen de deelnemers mee langs de statige lanen en uitnodigende wandelpaden. De wandeling gaat door afwisselende bospartijen en cultuurlandschappen met meerdere poelen en vennetjes.

In verband met de lengte van de wandeling wordt aanbevolen goed schoeisel te dragen en om voldoende eten en drinken mee te nemen.

De excursie start op de dagcamping aan de Solweg (de weg van Vledder naar Doldersum).

35

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van:

• • • • • • • • • • • • • • • • • •

Koninklijke BOOM UITGEVERS Meppel (0522) 26 61 11 Aannemingsbedrijf VEDDER BV Eext (0592) 26 26 20 Grond-, weg- en waterbouw Bouwbedrijf H. POORTMAN Veeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82 Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw IWACO B.V. Groningen (050) 521 42 14 Adviesbureau voor water en milieu GRONTMIJ DRENTHE Assen (0592) 33 88 99 Advies- en ingenieursbureau ORANJEWOUD BV - HEERENVEEN Heerenveen (0513) 63 45 67 Ingenieursbureau ABN AMRO BANK N.V. Assen (0592) 33 33 00 De bank voor Drenthe ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39 Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen NAM B.V. Assen (0592) 36 20 74 Aardoliemaatschappij Havesathe ‘DE HAVIXHORST’ De Wijk (0522) 44 14 87 Hotel - Restaurant NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’ Assen (0592) 85 45 00 Water, het wonder uit de kraan Buro HOLLEMA Rolde (0592) 24 13 13 Tuin- en landschapsarchitekten BNT HOLLAND CASINO Groningen Groningen (050) 312 34 00 Prominent in uitgaan ARCADIS Assen (0592) 39 21 11 Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie) HULZEBOSCH Grondwerken C.V. Beilen (0593) 52 21 39 Natuurbouw, grond-, straat- en rioleringswerk, leverantie van zand en grind KADASTER DRENTHE Assen (0592) 31 10 66 Bevordert de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed CHRISTIAAN DEN DEKKER B.V. Lisse (0252) 41 86 50 De ecologische aanpak in waterbodemsanering QUERCUS Boomverzorging en Advisering Emmen (0591) 51 27 07 Uw bomen, onze zorg

• • • • • • • • • • • • • • • • •

Veenbedrijf HAVERKORT VROOMSHOOP B.V. Vroomshoop (0546) 64 38 02 Veenafgraving, verkoop veengrond en tuinaarde N.V. Waterbedrijf GRONINGEN Groningen (050) 318 23 11 Wees wijs met water BUNING Wegenbouw B.V. Zuidwolde (0528) 37 31 64 Grond-, straat- en rioleringwerkzaamheden. Levering zand NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Amsterdam (0900) 300 15 00 Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uur Loterij voor mens en natuur RTV Drenthe Assen (0592) 33 80 80 Radio Drenthe, TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad Stichting Publieksvoorlichting NOTARIAAT DRENTHE Postbus 35 – 9530 AA Borger Namens de gezamenlijke notarissen in Drenthe KONINKLIJKE VAN GORCUM BV Uigeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55 Bureau B + O ARCHITECTEN Rheebruggen (0521) 35 10 14 BORK B.V. Stuifzand (0528) 33 12 25 Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling DE ROO DRENTE BV Stadskanaal (0599) 61 28 52 Cultuurtechniek en groenvoorzieningen ERDMAN SCHMIDT Hoogeveen (0528) 27 72 66 Lichtgewicht tenten, slaapzakken, bergschoenen, rugzakken, etc.

HARWIG Elektriciteitswerken B.V. Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72 Elektrotechniek, industriële automatisering, telematica, beveiliging DRENTSE COURANT Assen (0592) 32 95 00 BARSINGERHORN & TISHAUSER Franeker (0517) 39 47 87 Trainingen en begeleiding van personeel en organisatie werkconferenties BTL UITVOERING Vestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nl Aanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groen en historische buitenplaatsen Architectenbureau WOUDA & VAN DER SCHAAF Meppel (0522) 25 57 96 DESTIC KUNSTSTOFFEN B.V. Veendam (0598) 61 45 64 Productontwikkeling, displays, bewerkingen, inrichting en presentaties