Kwartaalblad nr.34

Kwartaalblad juni 2002 no. 34

34

De Gasterse Duinen

Kwartaalblad van de Stichting Het Drentse Landschap

3

Kom er even voor zitten

Redactie E.W.G. van der Bilt, J.D.D. Hofman, S.S. van der Meer m.m.v. J.G. Schenkenberg van Mierop en B. Zoer Vormgeving Albert Rademaker BNO, Annen Prepress Von Hebel bv, Groningen Lithografie Arfo Colortechnics, Groningen Druk en afwerking Boom Pers Drukkerijen BV, Meppel

— bestuursberichten Omslag De Gasterse Duinen (Joop van de Merbel)

4

Pareltjes op de hei

— terreinbeschrijving

ISSN 1380-3263

Bertil zoer 10

Hondsroos

— flora en fauna

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

De inhoud van de bijdragen van gastschrijvers weerspiegelt niet noodzakelijk de opvattingen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Joan D.D. Hofman 12

Kleinste Huisje

— Cultuurtoerisme Eric van der Bilt 15

Het Holterzand

Het Drentse Landschap is een uitgave van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het geeft informatie over de terreinbezittingen en activiteiten van de Stichting.

Het blad verschijnt viermaal per jaar, bij het wisselen der seizoenen en wordt gratis toegezonden aan de begunstigers van het Landschap. Begunstiger kan men worden door bijgevoegde kaart in te vullen en te verzenden. Minimale bijdrage € 17,50 per jaar. Begunstiger voor het leven € 400,– .

— wandelroute Bertus Boivin/Eric van der Bilt 19

Unieke zwerfstenen

20

De Eikepage

— jeugdrubriek Geert de Vries 22

Als u ‘Het Drentse Landschap’ extra wilt steunen dan kan dat op de volgende wijze: Periodieke gift In plaats van of naast uw begunstigersbijdrage. Dit is een voor de inkomstenbelasting volledig aftrekbare periodieke bijdrage, die u voor minimaal 5 jaar met een eenvoudige notariële acte toezegt. Voor bijdragen van € 50,– en hoger per jaar regelt en betaalt de Stichting de acte. Het kwartaalblad wordt u gratis toegezonden om u op de hoogte te houden van ‘Het Drentse Landschap’.

Kortweg

— berichten 29

WMD

30

Agenda

Andere giften Indien het totaal van uw giften in enig jaar zowel 1% van uw drempelinkomen als ook € 60,– te boven gaat, is het meerdere aftrekbaar voor de inkomstenbelasting tot ten hoogste 10% van het drempelinkomen.

‘Het Drentse Landschap’ is voor schenkingen binnen twee jaar tot in totaal € 3999,– (voor 2002) vrijgesteld van schenkingsrecht. Voor grotere bedragen geldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

Legaten of erfstellingen Tot een bedrag van € 7996,– (voor 2002) is ‘Het Drentse Landschap’ geen successierechten verschuldigd. Voor grotere bedragen geldt voor de Stichting het speciale lage tarief van 11% over het gehele bedrag.

foto: Geert de Vries

Uitgave Stichting ‘Het Drentse Landschap’ Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 / Fax (0592) 31 80 89 e-mail: mail@drentslandschap.nl Web-site: www.drentslandschap.nl Bankrek. nr. 43.97.50.962

Bestuursberichten

3

Kom er even voor zitten Op 28 maart j.l. tekenden de directeuren van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’, de Stichting ‘Het Groninger Landschap’ en van Hazewinkel Pers B.V., uitgever van het nieuwe ‘Dagblad van het Noorden’, een intentieverklaring. Die intentieverklaring beschrijft het hoe en waarom van het besluit van de drie partijen om voor de duur van voorlopig twee jaar een sponsorsamenwerking aan te gaan.

In het verleden bestond er ook al een vorm van sponsoring met het ‘Nieuwsblad van het Noorden’ en de ‘Drentse Courant’. Deze noordelijke kranten boden de twee provinciale landschapsorganisaties af en toe grote of kleine advertenties aan. Nu zal die samenwerking echter geïntensiveerd worden.

De Stichtingen ‘Het Drentse Landschap’ en ‘Het Groninger Landschap’ beheren als particuliere natuurbeschermingsorganisaties zo’n 13.000 hectare natuur en hebben samen zo’n 24.000 begunstigers. Naast bescherming van natuurgebieden in het noorden hebben beide Stichtingen het behoud van de regionale identiteit hoog in het vaandel staan. Het werkveld waarbinnen ze

opereren, breidt zich steeds meer uit in de richting van het beheer van cultureel erfgoed: monumentale boerderijen, historische panden, hunebedden, kerken, enz.

Een sterke verankering in de Drentse en Groningse samenleving is voor het werk van de Stichtingen van het grootste belang. Ze zijn voortdurend op zoek naar mogelijkheden om uiting te geven aan de doelen waar ze voor staan en waar hun herkenbaarheid door kan worden vergroot. Het ‘Dagblad van het Noorden’ kan die vensterfunctie uitstekend vervullen. Omgekeerd kunnen deze typisch noordelijke clubs de regionale identiteit van de nieuwe krant versterken.

Zo ontstaat wat men tegenwoordig een win-win situatie noemt. Alle partijen, ook de partij die sponsort, hebben profijt van de overeenkomst.

Wel is uiteraard heel nadrukkelijk gesteld, dat de onafhankelijkheid van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ en van de Stichting ‘Het Groninger Landschap’ volledig gehandhaafd blijft.

Hetzelfde geldt overigens voor het

Dagblad van het Noorden’. Het mag natuurlijk niet zo zijn dat de krant de beide natuurbeschermingsorganisaties niet kritisch zou kunnen blijven volgen.

Binnen die duidelijke randvoorwaarden hoopt het bestuur van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ dat de samenwerking met het ‘Dagblad van het Noorden’ zal leiden tot een nog grotere bekendheid van het werk van de Stichting, haar doelstellingen en haar ambities in een nog bredere kring dan nu al het geval is.

Aleid Rensen Voorzitter Stichting ‘Het Drentse Landschap’

4

Terreinbeschrijving

Pareltjes op de hei Vennen zijn er in soorten en maten. Hun ontstaansgeschiedenis gaat meestal terug tot in de laatste ijstijd, zo’n 10.000 jaar geleden. Tijdens deze ijstijd heerste er in onze streken een poolklimaat. Het landijs bereikte Drenthe weliswaar niet maar het klimaat was er niet minder bar om. IJzige winden joegen over een onherbergzaam landschap. De bovenste grondlaag van de bodem in deze poolwoestijn was permanent bevroren. Hier en daar werd grondwater onder druk in scheuren in de hard bevroren bovenlaag geperst, waarbij enorme ijslenzen konden ontstaan. Naarmate zo’n ijslens groeide werd de aarde omhoog gedrukt. Er ontstond een pingo; een heuvel met een kern van ijs. In een warmere periode gleed de aardlaag van de ijsheuvel af en vormde zo een ringwal. Toen uiteindelijk de dooi goed doorzette, smolt de ijskern volledig weg waardoor er een diepe kuil met een ringwal achter bleef. Zulke kuilen worden pingoruïnes genoemd. “Pingo” is een eskimowoord voor ijsheuvel.

Tegenwoordig is het ontstaan van pingo’s nog waar te nemen in Groenland en delen van Siberië. In veel pingo-ruïnes zijn vennen tot ontwikkeling gekomen. Het grootste pingoven van Drenthe is het Esmeer, gelegen aan de rand van het Fochteloërveen. Fraaie voorbeelden van pingo’s in terreinen van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ zijn te vinden in het Bongeveen bij Donderen en het Meeuwenveen bij Zuidwolde.

Ook door de poolwinden van zo’n 10.000 jaar geleden zijn veel vennen ontstaan. Plaatselijk werden laagtes uitgestoven in het dekzand tot op een harde ondoordringbare grondlaag.

Door stagnerend hemelwater kon er vervolgens een ven ontstaan. Andere vennen ontstonden in door stuifzand afgesloten rivierarmen. Het vennencomplex van de Gasterse Duinen is daar een goed voorbeeld van.

Bertil Zoer*

Oorspronkelijk kwamen er in Drenthe zo’n 3000 vennen voor.

Daar zijn tegenwoordig nog ongeveer 900 van over. Drentse heidevennen zijn van nature arm aan plantenvoedende stoffen.

De weelderige plantenmassa uit de boerensloot hoort in vennen dan ook niet thuis. Geen ongenuanceerde overdaad van Gele lis en Waterlelie. Wel de fragiele schoonheid van Klein blaasjeskruid, Eenarig wollegras en Witte snavelbies.

Vennen vormen unieke levensgemeenschappen.

Veel planten en dieren komen uitsluitend voor bij vennen, wat in veel gevallen al uit hun naam is af te leiden; Veenbes, Veenpluis, Venwitsnuitlibel, Veenbesblauwtje en Veenbesparelmoervlinder.

Soorten die voor hun voortbestaan afhankelijk zijn van de voedselarme wereld het

Pag. 5: Het Groote Zand

Veenbesblauwtje

foto: Geert de Vries

boek staan als zeldzaam en bedreigd.

Veel vennen liggen ingebed in een laag keileem. Keileem houdt het water goed tegen. Dit verklaart waarom vennen soms hoger kunnen liggen dan de omgeving zonder leeg te stromen. Dit is bijvoorbeeld te zien in het Groote Zand bij Hooghalen, waar de vennen juist in de hogere delen van het terrein te vinden zijn. Waar keileem ontbreekt, wordt het water tegengehouden door bijvoorbeeld een laag met aan-

foto: Joop van de Merbel

Oerlaag

ven. Soorten die stuk voor stuk te

6

Terreinbeschrijving

De tere schoonheid van het ven elkaar gekitte ijzerdeeltjes, ook wel oerlaag genoemd. Dit is vaak het geval bij vennen die door uitstuiving zijn ontstaan.

Ook zijn sommige vennen waterdicht door de aanwezigheid van een gliede- of smeerlaag, ontstaan uit vrijwel geheel verteerd organisch materiaal. Vennen met een goed waterdichte bodem zijn niet afhankelijk van de grondwaterstand van de omgeving. Vennen die dat wel zijn, zoals veel vennen in de zandpakketten van Zuidwest-Drenthe, kennen sterk wisselende waterstanden en perioden van droogte. Het plantenen dierenleven moet daar goed op ingespeeld zijn om te kunnen overleven.

Door de grote verschillen in ontstaanswijze kunnen zelfs vennen, die op geringe afstand van elkaar liggen, sterk verschillen. Vennen, die uitsluitend met regenwater gevuld zijn, herbergen heel andere soorten planten en dieren dan wanneer ze in contact staan met grondwater. Elk ven vormt zo zijn eigen unieke wereld.

Zompig groen

Veenplanten hebben allerlei aanpassingen ontwikkeld om te kunnen overleven in een wereld die arm is aan voedings-

stoffen. Het vaak overvloedig aanwezige veenmos past een slimme ruilhandel toe om de broodnodige mineralen van zijn omgeving af te troggelen. Waterstofdeeltjes worden omgeruild tegen de schaarse mineralen in het water. Door deze ruilhandel wordt het water zuurder en de mineralen schaarser.

Veenmossen dragen op deze manier bij aan een natuurlijke verzuring van het ven. De veenmossen zelf voelen zich hierbij zodanig in hun nopjes dat ze de plantengemeenschap gaan domineren. De meeste andere planten kunnen hier niet tegen op en leggen op den duur het loodje. Alleen die planten met nog slimmere aanpassingen kunnen overleven tussen het veenmos. Zonnedauw en Klein blaasjeskruid zien kans hun portie mineralen bij elkaar te schrapen door vlees te gaan eten.

Klein blaasjeskruid doet dit door watervlootjes te vangen.

Vaak verraden alleen de heldergele bloemetjes op steeltjes boven het water zijn aanwezigheid. Om kleine waterbeestjes te kunnen vangen, is de plant uitgerust met ingenieuze klapvalletjes. Een watervlootje dat per ongeluk het klapvalletje binnen zwemt, vindt zijn terugweg geblokkeerd door een valluikje. De vlo kan zijn soortgenoten niet meer waarschuwen en dient alleen nog maar als voedsel voor het Blaasjeskruid.

foto’s: Geert de Vries

Terreinbeschrijving

Lavendelhei

Oxycocusven Spier (foto: Dick van Dorp)

Beenbreek

7

Zonnedauw haalt extra mineralen uit vliegende insecten die per ongeluk blijven kleven aan de met lijm beparelde blaadjes van de plant. Een ongelukkige mug of libel, die verstrikt raakt in de plakkerige omarming van de Zonnedauw, wordt in zijn eigen huid verteerd door de spijsverteringssappen van de plant. De mineralen uit het lichaam worden door het blad opgenomen om te dienen als voedingsstoffen. Andere veenplanten werken samen met schimmels om extra voeding te kunnen bemachtigen. Een soort als Oeverkruid en de bijna uit Drenthe verdwenen Waterlobelia passen deze strategie toe. Maar ook de talrijker voorkomende Dophei gebruikt ditzelfde trucje om zich staande te kunnen houden in de kussens veenmos langs de randen van het ven.

Waar nog een beetje grondwater uit de omgeving doordringt tot in de bodem, zien dieper wortelende soorten als Snavelzegge, Gagel en Beenbreek kans om zich een plekje te verwerven. Met hun wortels vangen ze de schaarse mineralen uit het toestromende grondwater weg voordat het veenmos het zich heeft kunnen toe-eigenen.

Terreinbeschrijving

Knisperend cellofaan

Omdat vissen zich in zuur veenwater niet goed thuis voelen, vormen vennetjes een veilige kraamkamer voor larven van allerlei soorten muggen, haften en schietmotten. Al die insecten vormen overigens wel een overvloedig gedekte tafel voor libellen, waterjuffers en hun larven. Vennen zijn dan ook erg rijk aan libellen. Enkele soorten planten zich zelfs uitsluitend in vennen voort. Zo is de Noordse glazenmaker volledig afhankelijk van vennen, omdat de soort zijn eieren afzet in drijvende veenmospakketten. Ook soorten als

foto: Jaap de Vries

8

Venwitsnuitlibel

Venwitsnuitlibel, Koraaljuffer en Tengere pantserjuffer zijn sterk gebonden aan vennen. Volwassen libellen patrouilleren met knisperende vleugels boven het wateroppervlak, jagend op alles wat vliegt en kleiner is dan hen zelf. Hierbij wanen ze zich koning in het luchtruim. Zolang er tenminste geen Boomvalk in de buurt is. Boomvalken zijn kleine wendbare valken die zich kunnen specialiseren in het jagen op libellen en dan ook vaak boven vennen zijn waar te nemen. In zijn vlucht grijpt de valk de libellen uit de lucht. Al vliegend verorbert hij zijn prooi. Libellenvleugeltjes dwarrelen als afgedankte stukjes cellofaan naar beneden. De favoriete jachtplekken van Boomvalken liggen dan ook bezaaid met libellenvleugeltjes.

Ook kikkers en salamanders maken graag gebruik van vennen.

Vooral de Heikikker is goed aangepast aan het venleven.

Heikikkerdril verdraagt het zure venwater beter dan dril van andere kikkersoorten. Maar ook de Kleine groene kikker en Kleine watersalamander kunnen massaal in vennen voorkomen. Veenbesparelmoervlinder en Veenbesblauwtje zijn voorbeelden van vlinders die uitsluitend bij vennen voorkomen. De rupsen van deze soorten leven op Kleine veenbes en Lavendelhei. Deze vlinders komen in Nederland alleen nog maar bij enkele Drentse vennen voor. Ook hier is hun toekomst nog lang niet zeker gesteld. De Drentse terreinbeheerders doen in samenwerking met de Vlinderstichting hun best de soorten betere overlevingskansen te bieden door de vennetjes op de juiste manier te beheren.

De vlinders zijn gebaat bij een beheer, gericht op versterking van de groeivoorwaarden van de voedselplanten. Ook wordt gekeken hoe de uitwisseling van vlinders tussen de afzonderlijke vennen versterkt kan worden.

Witte wieven en Spaanse soldaten

Vennen spreken tot de verbeelding. Wie ooit eens in een vroege nevelige ochtend langs een ven heeft gelopen, zal dat zeker beamen. Op zo’n moment is er niet veel voor nodig om oude sagen over verzamelplaatsen van ‘witte wieven’ bij vennen nieuw leven in te blazen. In prehistorische tijden waren vennen zeer waarschijnlijk heilige plaatsen. Allerlei vondsten van voorhistorische voorwerpen leveren daar aanwijzingen voor. Behalve de voorwerpen uit vervlogen tijden leveren vennen soms ook de overblijfselen van de mensen

9

foto: Jaap de Vries

Groene kikker

zelf op in de vorm van een veenlijk. Het bekendste Drentse veenlijk is ongetwijfeld ‘het meisje van Yde’. Het ven, waar ze werd gevonden, lag aan de rand van het reservaat Hondstong bij Yde. Haar overblijfselen en een met hypermoderne technieken vervaardigde replica van haar gezicht zijn te bewonderen in het Drents museum. Het meisje is door verwurging om het leven gekomen waarna het vennetje haar graf werd.

Vennen werden wel vaker voor dit soort praktijken misbruikt.

Op het huidige Landgoed Vossenberg bij Wijster werden in 1901 door de veenarbeider Lenze Bakker overblijfselen van 4 lichamen gevonden. De met zoden verzwaarde lichamen bevonden zich in een veenput op 1 meter diepte. De in allerijl gewaarschuwde veldwachter constateerde dat het geen recent misdrijf betrof. Op basis van kledingresten en een muntje uit 1585 werden de lichamen gedateerd in de 16e eeuw. Tot op de dag van vandaag blijft het een mysterie hoe de vier lichamen in het ven zijn terechtgekomen. De vondst van een grote koperen ketel duidt er op dat de vier ongelukkigen hun bivak hadden opgeslagen aan de rand van het ven. Waren het misschien door Drenten gedode Spaanse soldaten of hun handlangers? Of betrof het een stel gevaarlijke landlopers? Evenals bij het meisje van Yde blijven veel vragen onbeantwoord.

Schatbewaarder

Uit vrijwel alle vennen is ooit turf als brandstof voor de kachel gewonnen. Op sommige plekken gebeurde dit zelfs nog na de Tweede Wereldoorlog. Zonder turfwinning zouden de meeste vennen al lang geen open water meer gehad hebben.

De vroegere mystieke betekenis die de oerDrent aan zijn vennen gaf, werd later vervangen door een christelijke

nuchterheid. Offergaven werden vervangen door afvalstort.

Het ven werd de Drentse tegenhanger voor de Amsterdamse gracht. “In veenties kun je een hoop rommel kwiet’’. De meeste vennen zijn in de loop van de tijd vol gestort, dichtgeschoven, verdwenen. Tijden veranderen en dat is misschien maar goed ook. Tegenwoordig koesteren we onze vennen weer. De overgebleven vennen met hun unieke natuurwaarden rechtvaardigen een zorgvuldig beheer. Het subtiele natuurlijke evenwicht in een ven is makkelijk ernstig te verstoren. De meeste Drentse vennen zijn tegenwoordig in beheer bij de natuurbeherende instanties. Het beheer bestaat uit maatwerk, gericht op het in stand houden van het voedselarme karakter en het tegengaan van verdroging. Drentse parels vragen om een toegewijde schatbewaarder.

* B. Zoer is medewerker van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

10

Flora en fauna Joan D.D.Hofman*

Hondsroos In de atlas van de Drentse flora uit 1999 wordt het volgende gezegd over de toekomst van de Hondsroos: “Verwacht wordt dat de verspreiding van Hondsroos in Drenthe ongeveer stabiel blijft, mogelijk met uitzondering van de veenkoloniën. Hier kunnen door bosaanleg en landschappelijke aankleding nieuwe, voor het grootste deel aangeplante groeiplaatsen ontstaan.”

Dat ziet er dus rooskleurig uit, denk je dan. Maar toch met een kanttekening: het natuurlijke verspreidingspatroon wordt er nog meer door vertroebeld.

Hondsroos voelt zich op diverse bodemtypen thuis, maar niet op zure zand- en veengronden. Nu zijn dit soort gronden door menselijke invloed niet meer wat ze geweest zijn, maar je kunt je toch afvragen of je een soort die daar van origine niet thuishoort, in surrogaatnatuur moet inbrengen. Aan de andere kant moet worden onderkend dat de mens al eeuwen met Hondsroos aan het slepen is geweest.

foto: Ruth van Crevel/FN

Stekeligheid

De reden van het gesleep was niet de mooiigheid van de roos, maar de stekeligheid van de takken. In houtwallen en heggen waren stekelplanten in het verre verleden functioneel om het vee binnen en roofdieren als wolven buiten de percelen te houden.

Ook rond bewoning werden daarom wel stekelplantstruwelen aangelegd.

Behalve wilde rozen als de Hondsroos benutte men daarvoor Meidoorn, Sleedoorn en bramen.

In de loop der jaren zijn een paar honderd kilometer, vooral in en langs

beekdalen gelegen houtwallen bij schaalvergroting in de landbouw opgeruimd. Het natuurlijke prikkeldraad werd daarbij vervangen door gewoon prikkeldraad: bedrijfszekerder en geen schaduwschade of andere hinder.

Dit heeft zich vooral in de laatste vijftig jaar in het kader van ruilverkavelingen voltrokken. Ondanks de ter compensatie aangelegde beplantingsstroken – bijna altijd met wat Hondsrozen! – cultuurhistorisch, landschappelijk en oecologisch een enorme verarming.

Op rozen zitten

De stekelstruiken van de rozenfamilie, dit zijn naast rozen ook onder meer Meidoorn, Sleedoorn en bramen, komen van nature vaak gezamenlijk voor. Als zonaanbidders treffen ze elkaar vooral aan de randen van bossen. Ze vormen daar een doornstruweel dat als een mantel het bos beschermt tegen de grote grazers van de open, grazige terreinen. Als er nog wat licht en ruimte wordt gelaten, kunnen jonge boompjes onder die bescherming opgroeien. En dan kan er een opmerkelijk proces plaatsvinden: naarmate de bomen groter worden, nemen ze het licht weg voor hun beschermers. Het doornstruweel zal zich naar de buitenkant verplaatsen en het bos is weer met een strookje uitgebreid.

Rozengeur en maneschijn

Natuurlijke, wilde rozen zijn er in vele soorten. Van nature is de Hondsroos in Drenthe de meest algemene, maar is ook op grote schaal aangeplant. In de

Sub rosa

Door de grote rijkdom aan insecten en hun larven en rupsen trekt de Hondsroos tal van zangvogels. In het najaar zijn ook de vruchten, de rozenbottels, geliefd vogelvoer; vooral Groenlingen zijn er dol op. Ook als nestgelegenheid zoeken vele vogels een veilig plekje in de doornstruwelen: Braamsluiper, Kneu, Grasmus, Nachtegaal, Grauwe klauwier, om maar een paar te noemen.

De laatste vind je door het verdwijnen van de houtwallen nog maar heel

Slapen als een roos

In de volksgeneeskunde is de Hondsroos niet onopgemerkt gebleven. Reeds ten tijde van Linnaeus (1707-1778) maakte men wortelextracten om hondsdolheid te genezen. Vandaar dat hij deze plant Rosa canina (Canus is Latijn voor hond) noemde, die tot vandaag de dag in alle talen Hondsroos heet.

Veel bekender is het gebruik van de vruchten, de rozenbottels. Voor de preciezelingen: eigenlijk zijn het geen vruchten, maar schijnvruchten. Onder elk rozenbloempje zit een knobbeltje.

Dat is de urnvormige bodem van de bloem. Na de bloei groeit deze bloembodem uit tot een vlezig, rood omhulsel van de feitelijke vruchtjes. Die rozenbottel is heel smakelijk en bevat veel vitamine C. Tot jam of anders verwerkt is hij voor velen een delicatesse bij uitstek! En die vitamine?

Tien keer zoveel als in citroenen!

Dus, aan de slag. Jam, gelei, vruchtensiroop, thee. Hoe dan ook, heilzaam bij ingewandsstoornissen en nieraandoeningen. Maar bovenal rustgevend, zelfs als slaapmiddel.

foto: Ingo Arndt/FN

11

Het is het beste als er een nachtvorstje overheen gegaan is. Pluk dan de bottels. Ze zijn dan wat zoeter door vorming van natuurlijke suikers; een nachtje in de diepvries kan ook.

Snijd het zwarte kroontje er af en halveer de bottels. Haal de vruchtjes met de pluisjes (!) er uit. Kook ze dan voorzichtig met 750 gram suiker op 500 gram rozenbottel.

m a J foto: Duncan Usher/FN

natuurlijke doornstruwelen kunnen de takken tot wel drie meter uitgroeien.

Omdat ze nogal slap zijn, zoeken ze vaak steun bij andere struiken en bomen. In juni/juli bloeien ze met witte tot roze bloemen. Een enkelvoudige krans van bloemblaadjes, anders dan de gevulde gecultiveerde rozen. En ze geuren eigenlijk ook niet. Denkt u toch een geurende Hondsroos te hebben, dat is het waarschijnlijk het familielid Egelantier die naar appeltjes ruikt.

Weinig geur en kleur, en ook geen nectar, maar toch komen er ontzettend veel insecten op af. Die zijn vooral geïnteresseerd in het stuifmeel dat rozen rijkelijk produceren.

weinig in Drenthe. Maar als hij er is, zoek dan even naar doorns waarop hij zijn gevangen insecten heeft vastgeprikt.

Ook zoogdieren als Bunzing, Hermelijn en Wezel kiezen doornstruwelen graag als veilige behuizing. En ook Dassen bouwen er soms hun burcht.

e e h T

* Drs. J.D.D.Hofman is bestuurslid en redacteur van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Halveer de bottels en verwijder het kroontje en de vruchtjes (met de pluisjes!). Snijd ze verder klein. Doe voor sterke thee 150 gram (minder kan ook) in een liter water en laat dit een half uurtje zachtjes koken. Zeef het brouwsel door een doek of filtreerpapier. Breng het met wat honing op smaak.

foto: Ingo Arndt/FN

foto: Jan van der Klokke/FN

In memoriam

12

Cultuurtoerisme Langs de Secteweg bij Stuifzand, op de grens van het beekdal van het Oude Diep en het ontginningsgebied erachter, stond een klein vervenershuisje. Het stond al bijna vijftien jaar leeg toen de familie Everts, die een boerderij tegenover het huisje uitbaat, het plan opvatte om op die plaats een nieuwe woning te bouwen. De zoon zou trouwen en het bedrijf overnemen en op die manier konden de ouders mooi in de buurt blijven wonen. Vrij en toch dichtbij. Er werd een sloopvergunning bij de Gemeente Ruinen aangevraagd en verkregen. Niets stond nieuwbouw in de weg.

Eric van der Bilt*

Archief HDL

foto: Pe

rsbureau

Melisse

n

Kleinste huisje

op het nippertje behouden

Boven beschreven gang van zaken gebeurt op veel plaatsen in onze provincie. Oude keuterijen uit de crisistijd met enig land gaan grif van de hand en overal verschijnen landhuizen.

In boerderijstijl zoals dat heet. Dromen worden zo werkelijkheid en dat is ook goed. Tegelijk verdwijnen echter al die veel te kleine huisjes en keuterijen, waarin onze voorouders nog niet zo heel lang geleden hun strijd om het bestaan leverden. Amper zestig jaar geleden hadden veel Drenten het helemaal niet zo breed. Die gebouwtjes kan men amper monumenten noemen.

Toch zijn ze vrijwel de enige herinnering aan de overlevingscultuur uit de tijd van de ontginning van de woeste grond.

13

Cultuurtoerisme

Eind 19e eeuw werd ergens in het land bij Stuifzand door verveners een plaggenhut gebouwd.

Op de rand van het bestaansminimum namen zij de ontginning van het gebied ter hand. In die tijd woonde de familie Linde in het huisje. Omstreeks 1909 vloog de hut in brand en met hulp van de buurt werd er een klein stenen woninkje gebouwd. De gemeente leverde het hout. Als tegenprestatie werden door de bewoners twee eiken voor de woning geplant.

Deze zware eiken zo vlak voor het huisje waren tot in onze tijd zeer beeldbepalend.

Kornelis Linde was dagloner in het veen en later bij boeren in Ruinen en Wijster. Samen met zijn vrouw Grietje brachten zij vijf kinderen groot, van wie er nog twee in leven zijn. Dochter Jentje Kool woont nog in de buurt.

Men kon nauwelijks staan in het huisje en alle ons vertrouwde voorzieningen ontbraken. Water in een laagte naast de woning werd voor de was gebruikt.

Kippen, de moestuin, een geit, een varken en een pink leverden het gezin het benodigde voedsel. “Olde Grietien” is hier haar hele leven blijven wonen.

Ze sliep in de bedstee en kookte op petroleumstelletjes. De verlichting bestond uit olielampen.

Omdat ze niet kon fietsen, liep ze altijd naar het winkeltje van Tiene Winters in Stuifzand of naar de markt in Hoogeveen.

Het bordje “onbewoonbaar verklaarde woning” dat de Gemeente Ruinen had laten aanbrengen, heeft ze er zelf afgehaald. Ze leefde er tevreden en

Archief HDL

Weinig voorzieningen

wilde eigenlijk voor geen geld weg. Ze overleed op 99-jarige leeftijd in het verpleeghuis Weidesteyn in Hoogeveen en ligt op hetzelfde kerkhof als haar man in Stuifzand begraven.

Monumentenzorg

Uit het voorgaande blijkt dat dit kleine vervenershuisje het decor vormt van de strijd om het bestaan van een gewone Drentse familie. Een eeuw lang heeft de familie Linde zich hier staande gehouden.

In die tijd is het aanzien van Drenthe ingrijpend gewijzigd. Het zou toch jammer zijn als dat stuk geschiedenis zomaar verloren ging. Gelukkig zijn er mensen die dat ook vinden en die zich inzetten voor het behoud van deze karakteristieke woninkjes. Ook in Hoogeveen en omgeving bleken er

een aantal mensen te zijn die het verdwijnen van het “Kleinste Huisje” betreurden.

Gemeentebelangen en de Historische Kring Hoogeveen en later ook de Onafhankelijke Partij Drenthe vroegen eind april 1998 aan de betrokken gedeputeerde Marga Kool of zij zich wilde inspannen dit monumentje te behouden. Toen de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ hiervan hoorde, besloot zij spontaan 25.000 gulden ter beschikking te stellen om het behoud mogelijk te maken.

Gezien de stand van zaken in de procedure bleek sloop niet meer te voorkomen. Met steun van de familie Everts werd het na sloop in opslag genomen door de Gemeente Hoogeveen. Gezamenlijk werd

foto: Persbureau Melissen

Wakker worden in een bedstede?

besloten om het huisje zo’n 150 m. verderop langs de Secteweg op een perceel van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ naast het beekdal van het Oude Diep te herbouwen.

De financiering bleek niet eenvoudig, mede omdat de herbouw nogal prijzig uitviel. Met steun van het Noord Nederlands Bureau voor Toerisme, de Provincie Drenthe, de Nationale Postcode Loterij, de Gemeente Hoogeveen, de NAM en een particuliere dame werd het benodigde bedrag uiteindelijk bijeengebracht.

Vervolgens moest er nog een bestemmingsplanwijziging en een bouwvergunning geregeld worden.

Pas in 2001 kon de herbouw beginnen.

Zowel tijdens de voorbereiding als tijdens de bouw mocht de Stichting HDL zich in een geweldige belangstelling van de media verheugen.

Een teken dat dit project op een breed draagvlak mocht rekenen. Veel mensen belden de Stichting om hun instemming te betuigen.

Op 30 oktober 2001 werd het huisje officieel door gedeputeerde Ali Edelenbosch als erfgoedlogies in gebruik genomen. Zoveel mogelijk

authentiek aan de buitenkant, maar binnen geheel gemoderniseerd. Met comfort en smaak ingericht om mensen die in Drenthe vakantie willen vieren te ontvangen. Een zichtbaar restant van de Drentse overlevingscultuur.

Misschien te mooi om een echte referentie te zijn voor de barre leefomstandigheden waarin Olde Grietien vijf kinderen moest grootbrengen.

Ondanks de kanttekening dat alleen de stenen van de voorgevel origineel zijn of dat de inrichting niet echt in de stijl van 1909 is, zijn we er samen toch in geslaagd om iets uit ons Drentse verleden een nieuwe toekomst te geven. Met een positieve uitstraling naar de leefbaarheid van het Oude Diep gebied en de culturele identiteit van dit stukje Drenthe. De belangstelling voor het huren van dit huisje is groot en maakt ons duidelijk dat er aan dit soort unieke plekjes behoefte bestaat.

* Drs. E.W.G. van der Bilt is directeur/rentmeester van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Het herbouwde Kleinste huisje is comfortabel en modern ingericht. In de vakantiewoning bevindt zich een vide met twee eenpersoonsbedden en een tweepersoons bedstede.

In het gebied kunt u prachtig wandelen en fietsen. Een bezoek aan het nabijgelegen hoogste punt van Drenthe, De Blinkerd, is zeer zeker de moeite waard. Ook in Nationaal Park Dwingelderveld kunt u allerlei uitstapjes maken.

Plaatsen in de buurt van het huisje zijn Stuifzand (op een afstand van 3 kilometer), Hoogeveen (op een afstand van 5 kilometer) en Beilen (op een afstand van 15 kilometer).

Meer weten over deze bijzondere vakantiebestemming?

Bel voor een folder of boeking met: mevrouw A. Semler, telefoonnummer 0593-59 22 94.

Een eindje om met Het Drentse Landschap

Bertus Boivin / Eric van der Bilt in samenwerking met Tiens Dilling

Wandelroute 18

foto: Jaap de Vries

Het Holtherzand

Het Holtherzand

Het Holtherzand is onderdeel van het Scharreveld. Zeker tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw lagen hier uitgestrekte

8

heidevelden die het domein waren van de schaapskudden van

1

Westerbork, Holthe en Bruntinge. Toen begon men ook het Scharreveld te ontginnen. Slechts een paar kleine stukken, die vanwege de slechte kwaliteit van de grond de moeite van het

6

7

2

ontginnen niet waard leken, bleven voor de ontginningsijver gespaard. Het Drentse Landschap probeert deze stukjes weer

3

5

met elkaar te verbinden door tussenliggende landbouwgrond te kopen. Een van de mooiste gebiedjes van het Scharreveld is het Holtherzand. De wandelroute is aangegeven met paaltjes

4

1 U begint de route bij de Oude Beilerweg. Op het bospad slaat

De Stichting Het Drentse Landschap

u linksaf en volgt het pad naar

runderen met hun indrukwekkende

het hek.

horens ingezet voor het beheer van het

heeft deze schitterende langharige

Dit bos is spontaan op de hei ontstaan

veld. Ze houden het gras er kort en eten

toen er geen schapen meer waren die

de opslag onder de bomen vandaan.

wel raad hadden geweten met de opslag

Laat u zich niet door hun uiterlijk af-

van jonge boompjes. Het bos bestaat

schrikken. Hooglanders zijn goedaardige

met name uit berken en eiken. Hier en

dieren die gewend zijn

daar ziet u een berk die zijn bladeren

om mensen tegen te

grotendeels heeft laten vallen. Vaak zie je

komen.

tegen de stam als een soort parapluutje de

Als u over de heide

Berkenzwam groeien. De paddestoelen

loopt, ziet u dat een

zoeken die berken uit die niet zo gezond

deel bijna overwoekerd

meer zijn. Ze helpen zo een handje bij

is door grassen. Met

de verdere aftakeling van de boom.

name de lange sprieten van het Pijpestrootje

2 Ga het hek door en vervolg het pad de heide op. Met name

overheersen sommige

aan de bosrand kan er in natte

Rechts van het pad

jaargetijden een flinke laag water

echter groeit op een

staan. U kunt dan beter een

groot oppervlak vrijwel

stukje over de hei omlopen.

uitsluitend hei. Op dat

Het grootste gedeelte van het Holther-

gedeelte heeft men een aantal jaren

zand wordt door een stuk of vier, vijf

geleden de heide geplagd waardoor

jonge Schotse Hooglanders begraasd.

jonge heide de kans kreeg om te kiemen

foto: Jaap de Vries

stukken helemaal.

Š Topografische Dienst Emmen

met paarse koppen.

Het Holtherzand

Startpunt Vanuit Westerbork neemt u vanaf het Van Weezelplein de Oude Beilerweg richting Holthe, na zo’n 2 km steekt u de N31 over. Na weer bijna 2 km vindt u in het bos links het startpunt van de wandelroute. De route is aangegeven met paaltjes met paarse koppen.

Lengte route

Openbaar vervoer Vanaf NS-station Beilen met de bus naar Westerbork (Arriva lijn 22; ook rechtstreeks vanuit Assen).

Daarna 4 km lopen naar startpunt.

Honden Niet toegestaan vanwege de runderen.

21/2 km

Benodigde tijd 1 uur Begaanbaarheid paden Doorgaans goed te belopen, in nattere jaargetijden is op de hei beslist een paar laarzen noodzakelijk.

Viervlek

en te groeien. Links van het pad is onlangs opnieuw een groot stuk geplagd om de hei weer een goede kans te geven.

Langs het pad kunt u in de zomer een Klokjesgentiaan: een prachtig blauw bloempje op een kort steeltje.

foto: Jaap de Vries

tamelijk zeldzaam plantje aantreffen: de

3 Het pad voert u via de laagste plek in de heide met een

fotop: Geert de Vries

Tormentil

bocht naar links naar de ‘heuvels’

de heide los en de wind kreeg vrij spel

van het Holtherzand.

met het lichte, droge zand dat eronder

Op het lagere gedeelte van de heide

zat. Er ontstond een zandverstuiving

groeit geen Struikheide maar Dopheide

met hier bergen mul zand en verderop

die meer van een vochtige omgeving

plekken waar de grond tot op de harde

houdt. Vlak naast het pad – zelfs op het

keileemlaag verstoven werd. Als u

pad – ziet u ’s zomers een klein rood-

rechts kijkt, dan ziet u een laag gedeelte

achtig plantje dat haar blaadjes in een

waar ’s winters een enorme waterplas

krans op de grond gedrapeerd heeft.

ontstaat. In de zomer is er niet veel

Het is de Zonnedauw, een van de

meer dan een klein plasje over waar

weinige vleesetende planten die de

kikkers, padden en salamanders graag

Nederlandse flora rijk is. (Zie het

vertoeven. Boven het water zweven op

kadertje elders in deze folder.)

warme dagen de mooiste libellen.

Eenmaal op het hogere gedeelte ziet u de zeldzame Stekelbrem.

4 U vervolgt het pad en loopt langs de bosrand naar de open

Het reliëf van het Holtherzand ontstond

vlakte.

een paar eeuwen geleden door intensieve

De grote hopen zand links van het pad

begrazing van schapen. De schapen-

zijn afkomstig van het bovenste laagje

hoefjes trapten de bovenste laag van het

van akkers die elders op het Scharreveld

in het voorjaar het opvallende geel van < Stekelbrem

bij de natuurgebieden getrokken zijn.

Klokjesgentiaan >

Deze grond is veel rijker aan voedingsstoffen dan elders op het veld. U kunt dit bijvoorbeeld zien aan de bramen die hier veelvuldig voorkomen en elders op het Holtherzand vrijwel niet. blijkt wel uit het feit dat de pitrus zich foto: Geert de Vries

foto: Geert de Vries

Dat het vaak nat is aan de bosrand,

in deze vochtige omgeving prima thuis

schapenveldje aan de asfaltweg af te

voelt. De invloed van de begrazing is

wateren. U ziet dat de sloot behoorlijk

goed te merken aan het feit dat veel pit-

kronkelt. Dat heeft echter niets met een

ruspollen aangevreten zijn. De Hoog-

natuurlijke loop van het water te

landers zijn het hele jaar rond op het

maken, maar alles met de oplettendheid

veld. Vooral ’s winters wordt het zoeken

van de bosarbeiders destijds die liever

van voedsel lastiger en dan staat er

om een heuveltje heen gingen dan er

onder andere ook pitrus op het menu.

dwars doorheen.

Het gele bloempje dat hier gedurende

Aan de bosrand kijkt u uit over de

de hele zomer veelvuldig bloeit heet

Holther Es. Dit akkerland is al een paar

Tormentil. U herkent het aan vier gele

eeuwen in gebruik als bouwland en

kelkblaadjes.

werd jaarlijks verrijkt met de mest uit de schaapskooien en koeienstallen,

5 U loopt het bos door en bereikt weer een stukje heide.

vermengd met heideplaggen. Door jaar

Verscholen in het bos ligt een boerderijtje

ploegen, ging zo’n es uiteindelijk een

dat als vakantiehuis dienst doet. De

beetje bol staan. U kunt dat op deze

eigenaar verkocht het Holtherzand

plaats duidelijk zien.

in jaar uit een dikke laag mest onder te

foto: Joop van de Merbel

Het Holtherzand

De gulzige Zonnedauw De bloemen van de Zonnedauw zitten in opgerolde trossen. Ze bestaan uit vijf kelkbladeren, die aan de voet vergroeid zijn, en vijf vrije, witte kroonbladeren.

De ‘dauwdruppels’ op de blaadjes trekken muggen en andere insecten aan. Zodra deze met deze druppels in aanraking komen, blijven ze aan de bladeren kleven. Daarna begint voor het insect een hopeloze strijd. Want bij het spartelen om los te komen, komen ze met steeds meer druppels in aanraking en kleven ze nog meer vast.

Door het mierenzuur dat de bladeren afscheiden, wordt een deel van het eiwit van het insect opgelost. Dit eiwit prikkelt de rest van het Zonnedauwblad waarna het zich om het insect heen rolt. Na enkele dagen is het hele insect verteerd en ontrolt het blad zich weer. De Zonnedauw is klaar voor een nieuwe prooi!

destijds aan Het Drentse Landschap. de hei met een paar forse jeneverbes-

7 U volgt het pad langs de akker terug naar de asfaltweg.

Aan uw linkerhand ziet u langs het

8 Bij de asfaltweg gaat u rechtsaf en loopt terug naar

Hooglanders van een geliefd rustplekje

struiken. Als u hier een tijdje stil blijft staan, hoeft u niet vreemd op te kijken

bouwland veel braamstruiken. Eerder al

het startpunt.

Een opmerkelijk verschijnsel is het

als plotseling met grote sprongen een

zag u dat bramen op plaatsen met veel

U kunt vanaf de weg even door een

paartje Canadese ganzen, dat zich hier

ree het veldje oversteekt.

voedingsstoffen groeien. De strook

speciaal hekje naar het grote ven lopen.

een aantal jaren geleden vestigde en er

langs het bouwland is duidelijk voedsel-

Het hek is er gekomen op verzoek van

elk jaar een aantal jongen opvoedt, die

rijker dan de grond verderop in het

de plaatselijke bevolking, die zich door

later op hun beurt een ven in de buurt

terrein.

de komst van het raster voor de

als woonplaats zullen kiezen.

Geniet hier even van het uitzicht over

6 Het pad brengt u naar de rand van het bos.

beroofd zag.

Door het bosje loopt een diepe sloot

foto: Jaap de Vries

die indertijd gegraven werd om het

© Stichting ‘Het Drentse Landschap’ (maart 2002) Bezoekadres: Kloosterstraat 5 - 9401 KD Assen – Postadres: Postbus 83 - 9400 AB Assen Tel. (0592) 31 35 52 – e-mail: mail@drentslandschap.nl

foto: Jaap de Vries

Unieke zwerfstenen voor Drenthe behouden . . .

Op initiatief van het kunstnetwerk Hans Zabel te Borger, het Nationaal Hunebed Informatiecentrum en het Bebinghehoes te Exloo werd in 1998 het pilotproject “Mysterieuze beelden uit de prehistorie en het heden” opgezet.

Binnen dit project werden kunstenaars uitgedaagd om op basis van zwerfstenen eigentijdse kunst te maken en met deze kunstwerken een zwerfstenen beeldenroute in Drenthe te ontwikkelen. Een en ander heeft geresulteerd in het plaatsen van vijf nieuwe monumenten op de Hondsrug in de gemeente Borger-Odoorn.

Nu het project is beëindigd zouden deze eigentijdse zwerfstenen beelden mogelijk uit Drenthe verdwijnen. Mede dankzij de steun van de Nationale Postcode Loterij heeft de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ de beelden kunnen kopen. Via de Flintenroute, die bij de plaatselijke VVV’s verkrijgbaar is, kunt u de deze bijzondere beelden met eigen ogen aanschouwen.

. . . dankzij de

Natuurlijk

Flora & fauna

Weleens een Eikepage gezien? Menigeen zal zeggen: “Daar heb ik zelfs nog nooit van gehoord”. Toch is de Eikepage in heel Drenthe een algemene verschijning.

De Eikepage behoort tot de familie van de blauwtjes. Veel vlinders uit deze familie doen

Deze dagvlinder leeft bij grote eikenbomen. Hun rupsen eten uitsluitend eiken-

hun naam eer aan door er blauw

bladeren, net zoals rupsen van vele soorten nachtvlinders. Om te voorkomen

uit te zien. Er zijn echter ook

dat talloze insectenlarven al zijn bladeren opeten, stopt de eik onsmakelijke

rode blauwtjes, zoals de vuurvlinders en groene blauwtjes

stoffen in zijn bladeren. De Eikepage heeft op haar beurt een slim plan bedacht

zoals het Groentje. Alle familie-

waardoor de rupsen toch eikenbladeren kunnen eten zonder ‘buikpijn’ te krijgen.

leden van de blauwtjes zijn herkenbaar aan een mooi wit kringetje om hun zwarte ogen.

Eikepages hebben kleine staartjes aan hun vleugels. De bovenkant van hun vleugels is blauw, de onderkant is grijs.

Veel mensen zien nooit een Eikepage omdat ze zich meestal in de toppen van eikenbomen bevinden. Daar leven ze vooral van honingdauw. Dat is een

Geert de Vries*

foto’s: Geert de Vries

De Eikepage

Jeugdrubriek

De vuilnoom is de belangrijkste nectarplant

21

De rups eet malse eikenbladeren Pop in strooisel

volgende jaar. Het slimme vrouwtje legt haar eitjes uitsluitend op de nieuwe knoppen.

De eitjes blijven daar de hele zomer, herfst en winter aan zitten. Pas in mei, wanneer de knoppen van de eik opengaan, kruipen de rupsen uit hun ei. Die gaan meteen malse eikenblaadjes eten, want daar zitten dan nog geen onsmakelijke stoffen in. Het is een race tegen de klok.

Er zitten lang genoeg eikenbladeren aan de boom, maar helaas voor de rupsen, zijn die maar een paar weken gifvrij.

Gelukkig zitten in die malse eikenbladeren en eikenbloempjes zoveel voedingsstoffen, dat de rupsen zich al na een maand kunnen verpoppen. Bij de meeste afvalstof van bladluizen. Die

opvliegen van soms wel tien

geving samenkomt om te dansen

dagvlindersoorten duurt de

drinken veel ‘suikersap’ uit de

tot twintig nectardrinkende

en verkering te zoeken. In juli

ontwikkeling van rups tot pop

bladeren. Logisch dat hun afval-

Eikepages.

kan een geoefend vlinderaar

veel langer dan een maand.

regelmatig getuige zijn van

De Eikepage is door deze strakke

spectaculaire rondedansjes van

gezinsplanning de eik net te slim

Eikepages bij hun discotheek.

af. De volgroeide rupsen kruipen

stoffen vol met suiker zitten.

Deze honingdauw levert de

•

mannetjes genoeg energie om te

De Eikepage is, net als de meeste

kunnen vliegen. Ze komen daar-

blauwtjes, een slechte vlieger.

om maar weinig op de grond om

Als nu eens hier en dan weer

•

nectar uit bloemen te drinken.

daar ergens een Eikepage uit een

De Eikepage legt in juli zo’n

verdorde bladeren op de grond.

De vrouwtjes hebben voor de

pop kruipt, dan is de kans klein

70 eitjes. Ze ‘weet’ dat het geen

Al na drie weken komen daar in

ontwikkeling van hun eitjes wel

dat mannetjes en vrouwtjes

zin heeft haar eieren op de

juli vlinders uit, die meteen op

nectar uit bloemen nodig. De

elkaar vinden. Daar heeft de

eikenbladeren af te zetten. Die

zoek gaan naar een opvallende

Vuilboom is in Drenthe verreweg

natuur een slimme oplossing

zitten dan vol met looizuur en

eik en zo is het kringetje weer

de belangrijkste nectarplant van

voor gevonden. Zo gauw de

andere stoffen die giftig zijn voor

rond.

de Eikepage. Als je Eikepages

Eikepages uit hun pop kruipen,

haar rupsen. Ze leeft slechts een

wilt zien, zoek dan in juli naar

gaan ze allemaal op zoek naar

maand en moet zich in die korte

een combinatie van Eik en Vuil-

een grote opvallende eik. Dat

tijd wel voortplanten.

boom. Tik voorzichtig eens tegen

scheelt een heleboel heen en

Hoe kan de vlinder de eik te slim

wat bloeiende takken van de

weer gevlieg. Zo’n eik doet

af zijn? Gelukkig voor de

Vuilboom aan. Af en toe zal dit

dienst als een soort discotheek

Eikepage vormt de eik al in de

gedrag worden beloond met het

waar de hele jeugd uit de om-

zomer nieuwe knoppen voor het

Discotheek

langs de stam naar beneden en Slim plan

verpoppen zich tussen de

* G.W. de Vries, onderwijsconsulent voor natuur- en milieu-educatie, is lid van het algemeen bestuur van ‘Het Drentse Landschap’.

22

Berichten

Kortweg Diversen

•

•

Gouden Vlinder Onlangs ontving ons bestuurslid en mede-auteur van het kwartaalblad Geert de Vries de Gouden Vlinder van de Vlinderstichting. Geert kreeg de prijs, omdat de jury van mening is dat hij zich enorm inzet voor vlinders. Zijn jarenlange activiteiten met vlinders in Natuur- en Milieueducatie, onderzoek, beheersadviezen fotografie en het geven van lezingen en voordrachten over vlinders vinden vooral plaats in Drenthe maar hebben ook buiten de provinciegrenzen een voorbeeldfunctie. ‘Geert de Vries gebruikt vlinders op een zeer doordachte manier als ambassadeur voor natuurbehoud en -herstel’, aldus het juryrapport. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ feliciteert Geert de Vries van harte met zijn prijs. Ze vindt deze erkenning een kroon op zijn enorme inzet voor het behoud van vlinders in Drenthe.

•

foto: Geert de Vries

Veenbesparelmoervlinder

Nieuwe bedrijfsbegunstigers De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft in de afgelopen maanden drie nieuwe bedrijfsbegunstigers mogen verwelkomen, te weten JBF communicatie te Groningen, Octanorm te Bunne en Randstad Nederland bv te Assen.

We stellen het zeer op prijs dat deze bedrijven het werk van onze Stichting een warm hart toedragen en willen hen hiervoor alvast heel hartelijk bedanken.

Geslaagde kinderspeurtocht Tijdens het onlangs gehouden Nationaal Museum Weekend van 13 en 14 april konden kinderen meedoen aan een zogenaamde ‘Ontdektocht’ die was uitgezet door Het Drents Museum, het Drents Archief, het Drents Verzetsmuseum en de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

Bij de deelnemende instellingen moesten de kinderen vragen beantwoorden en opdrachten doen. In de tuin van het rentambt van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ konden kinderen op zoek gaan naar slakken. Zo ontdekten ze spelenderwijs dat er verschillende soorten in onze tuinen leven en wat ze het liefst eten. (Wat dacht u bijvoorbeeld van Hosta’s…) Kinderen moesten bij één van de vragen zelfs een

ladder beklimmen om op het platte dak te kunnen kijken.

Over het raam liep namelijk een breed slijmerig slakkenspoor naar boven. Zou er op het dak een reuzenslak verborgen zitten? Bijna alle kinderen waagden een blik over de rand… Binnen konden kinderen aan een lange tafel zitten om een tekening te maken van zijn of haar favoriete slak. Voor de ouders was er een kleine tentoonstelling ingericht en werd er informatie gegeven over het werk van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’.

De kinderen ontvingen voor hun speurwerk een draagtas met onder andere een kleuren bouwplaat. Meer dan 600 kinderen en ouders hebben meegedaan aan het speurspel.

In en rondom de vier instellingen was het dan ook een gezellige drukte. Al met al zeker voor herhaling vatbaar!

Lokkerij •De De eerste ooievaars legden rond 16 maart 2002 de eerste eieren, dit was twee weken nadat de reigers in de reigerkolonie achter de Lokkerij al met hun broeden waren begonnen.

Volgens een vast patroon waren de ooievaars, die de afgelopen winter niet op trek gingen, degenen die het eerste broedsel legden. Omdat, wellicht beïnvloed door het goede weer, er al snel veel trekkers

terugkeerden, volgden de nestbezettingen en broederij elkaar snel op. Dit ging overigens niet allemaal zonder slag of stoot, lees: vleugelslag en snavelhieuw. Bij deze nestgevechten is zeker wel een broedsel verloren gegaan. Dit beeld beperkte zich uiteraard niet alleen tot het ooievaarsstation De Lokkerij, maar ook in de buitengebieden ging het er soms bikkelhard aan toe, getuige de vele verontruste telefoontjes.

In de maand mei zijn gelukkig op meerdere ooievaarsnesten de jonge ooievaars te horen of te zien. Ook de ringmussen, soms spreeuwen, kauwtjes, tortelduiven en gewone huismussen, hebben in menig ooievaarsnest hun broedplaatsje weer opgezocht en zijn heel actief met het aanvoeren van nestmateriaal en broeden. Het zijn voor hen veilige plekken onder in die dikke ooievaarsnesten.

Over het uiteindelijke resultaat van het broedseizoen 2002 valt nog helmaal niets te zeggen.

Op De Lokkerij hebben zich een drietal paren toegevoegd aan de kolonie: zij hebben zelf hun nesten op bomen gebouwd. In het buitengebied is eveneens een kleine toename waar te nemen. Hoeveel paren tenslotte hun broedseizoen met succes zullen afsluiten weten we pas halverwege juli.

Berichten

• Gezocht: oude films en geluidsbanden

foto: Jaap de Vries

De geschiedenis van Drenthe van de twintigste eeuw is niet alleen vastgelegd op papier, maar ook in de vorm van film en geluidsopnames. Vaak gaat het om het werk van amateurs, die gebeurtenissen in het dorp of op vakantie filmden. Veel van dit zogenaamde audiovisuele materiaal is van bijzondere waarde voor de Drentse geschiedenis. Het geeft namelijk een beeld van de Drentse dagelijkse cultuur en taal, zoals dat op papier niet terug is te vinden.

Ooievaarsfilm •In opdracht van de Haagse Vogelbescherming produceerde Filmproductie Van den Ende de film ‘Ooievaars natuurlijk’.

Jan C. van den Ende en Monique M. van den Broek volgden de Ooievaar op zijn liefdespad en tijdens de zorg voor zijn jongen. Tevens legden zij de voorkeur voor voedsel en nestplaatsen vast. Zij reisden mee met de jonge vogels, die zonder hun ouders de weg naar Afrika weten te

vinden via België, Frankrijk en Spanje. Zo zien we prachtige opnamen van duizenden ooievaars die zich zeilend op de thermiek gereed maken om de oversteek naar Marokko te maken. Voor de film werden ook vele opnamen gemaakt in het Reestdal, dat een ideaal verblijfsgebied is voor de Ooievaar. De video kost € 16,00 en duurt 26 minuten.

U kunt de video telefonisch bestellen via het rentambt, telefoonnummer (0592) 31 35 52.

Maar waar zijn deze oude films en geluidsbanden te vinden?

Dit is een probleem; het audiovisuele materiaal over Drenthe is nog niet in kaart gebracht.

Veel onbekend materiaal ligt in de archieven van bedrijven en verenigingen, maar ook bij particulieren in de kast of op zolder. Het Drents AudioVisueel Archief (DAVA) is op zoek naar dit oude materiaal over Drenthe.

Het DAVA, werkonderdeel van het Drents Archief te Assen, is in het voorjaar van 2002 opgericht om in deze situatie van onkunde

23

verandering te brengen. Het DAVA wil zoveel mogelijk films en geluidsbanden, die van belang zijn voor de Drentse geschiedenis, in kaart brengen.

Het DAVA kan bij deze inventarisatie alle hulp gebruiken. U hoeft uw materiaal niet af te staan; het is slechts de bedoeling om zicht te krijgen op wat er is en waar het bewaard wordt. In een later stadium kan in goed overleg bekeken worden, of het DAVA een kopie mag maken van uw materiaal. Op termijn wil het DAVA zo een collectie opbouwen, waar meer mensen van kunnen genieten en die goed bewaard blijft voor toekomstige generaties.

Wanneer u audiovisueel materiaal over Drenthe in uw bezit heeft of wanneer u weet van een andere bewaarplaats, kunt u contact opnemen met onze medewerkers: Albert Haar, tel. 0528-374392 of 06-27074771, email: a.haar@rikrak.nl Mark Goslinga, tel. 0592-313523, email: mark.goslinga@drentsarchief.org

24

Berichten

•

•OpVeenhuizen 15 april vond in een groot gezelschap een workshop over Veenhuizen plaats. Vrijwel alle betrokken instanties waren aanwezig. Tijdens de bijeenkomst is besloten om via allerlei thematische werkgroepen na te gaan welke informatie er over Veenhuizen al voorhanden is.

Op basis van deze informatie wordt een gezamenlijk gedragen visie geformuleerd. Jammer genoeg ontbreekt nog een duidelijke sturing en zijn al veel zaken in kleine kring bepaald.

Niettemin is de verwachting dat dit jaar een breed gedragen visie kan worden gepresenteerd. van •de Genootschap Rechte Lijn

foto: Auke Lubach

Veenhuizen

gedeputeerde Piet van Geel, inzicht gaf in de positie van het CDA inzake de plattelandsproblematiek. Duidelijk is de inzet op agrarisch natuurbeheer, waarbij tevens de indruk bestaat dat het CDA voornemens is zich meer in te zetten voor natuur- en landschapsbescherming door de particuliere natuurbescherming dan in het recente verleden.

Haar inzet voor een goed rentmeesterschap van onze aarde zou dat ook als niet meer dan gewoon moeten maken.

CDA en gebiedsgericht beleid Op 23 april hield het CDA in het kader van de kamerverkiezingen een bijeenkomst in Spier over het thema gebiedsgericht beleid. Staatsbosbeheer was gastheer, maar ook de gemeente Westerveld, de recreatiesector en de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ kregen de gelegenheid hun mening over dit onderwerp te presenteren. Er waren vertegenwoordigers uit de 1e en 2e Kamer, Drentse Staten en het Europarlement. Ook gedeputeerde mevrouw De Vries-Leggedoor was aanwezig.

De discussie was levendig en betrokken, waarbij de inbreng van de coming man van het CDA, de Brabantse

Dit illustere gezelschap statenleden heeft om de provinciale politiek te verlevendigen een kaarsrechte lijn uitgezet tussen de Magnuskerk van Anloo en de boerderij Kamps bij Deurze.

Statenleden en genodigden wandelden op 19 april in groepjes dwars door de velden

en werden op vele punten door belangengroepen staande gehouden om hun denkbeelden en kritiek aan te horen.

Vrijwilligersverenigingen, jagers, boeren, ministerie van Defensie, consulentschap Natuur en Milieueducatie (NME), maar ook Staatsbosbeheer en de Stichting ‘Het Drentse Landschap’grepen deze kans met beide handen aan om hun mening te geven. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ lichtte samen met het Drents Plateau de situatie rond de boerderij Kamps toe en dankte de provincie nogmaals voor de steun die zij heeft verleend aan aankoop en restauratie van deze voor Drenthe belangrijke boerderij. Een prachtig initiatief om politici in aanraking te brengen met de problemen van het platteland.

•

Orvelte Op 26 februari werd met de Culturele Activiteiten Vereniging Orvelte (CAVO) een convenant gesloten. Deze vereniging stelt zich ten doel om Orvelte als cultureel en toeristisch fenomeen in stand te houden en verder te ontwikkelen. Zij zal de multimediapresentatie ‘Orvelter Dagboek’ in het Ottenshoes en de informatiebalie in het Ottenshoes exploiteren.

De CAVO geeft het dorp Orvelte de kans om zelf haar toekomst te bepalen. De Stichting Orvelte is haar daarbij behulpzaam. De eerste reacties op het Orvelter Dagboek zijn erg positief.

•Bij Boekaanbiedingen Waanders Uitgevers verschijnt in samenwerking met de Stichting ‘Het Drentse Landschap’, Het Drents Plateau (voorheen Erfgoedhuis Drenthe) en Het Oversticht een rijk geïllustreerd boek Over de Reest. Dit boeiende boek vertelt de geschiedenis van dit bijzondere, bijna nog onaangetaste riviertje op de grens van Drenthe en Overijssel. Prachtige boerderijen, stijlvolle erven en een ongeëvenaard landschap zijn de belangrijkste ingredienten van het boek. Via de bestelkaart kunnen begunstigers van de Stichting ‘Het Drents Landschap’ het boek eenmalig voor de speciale ledenprijs van € 14,95 bestellen (normaal € 16,95).

De verzending is kosteloos.

Bij uitgeverij Het Drentse Boek verschijnt in oktober de gedichtenbundel Heimwee naar later. In deze bundel komen taal en landschap samen.

Henk Dik uit Vries maakte 20 typerende aquarellen over het Drentse Landschap. Daarbij werden twintig toepasselijke Drentse en Nederlandse gedichten uitgezocht. Samen vormen ze een boeiende bundel die begunstigers van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ voor een aantrekkelijk prijs kunnen bestellen. U betaalt € 10,00 voor de bundel (normaal € 11,50). Deze is te bestellen via de bijgevoegde antwoordkaart. Deze aanbieding is geldig tot 15 augustus. Snelle beslissers maken bovendien kans op een aquarel van Henk Dik die onder de bestellers wordt verloot.

Berichten

25

Aanbieding voor begunstigers

Vlees

foto: Joop van de Merbel

van het landschap

Zoals bekend, maakt de Stichting voor het beheer van haar terreinen gebruik van heideschapen, Limousins en Schotse Hooglanders. Zij zorgen voor een gevarieerd landschap waar ook andere planten en diersoorten weer afhankelijk van zijn. De grazers leveren ook een belangrijke bijdrage aan het voortbestaan van de planten. Zaden worden via de dieren verspreid en de mest levert rijke voedingsstoffen.

Elk najaar wordt, na selectie, een aantal dieren voor de consumptie verkocht. Voor de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ is de productie van het vlees een bijkomend beheerseffect, maar een verantwoord fokbeleid staat garant voor een kwalitatief zeer hoogwaardig product. De zorg voor een gezonde veestapel staat voorop. Daarom worden de dieren regelmatig gekeurd.

De grazers kunnen in alle vrijheid in de terreinen rondzwerven. Hierdoor behoort het vlees tot het minst belaste en meest smakelijke dat er te vinden is. Verkoop van het vlees vindt hoofdzakelijk plaats aan de slager/groothandel die zijn dieren betrekt van biologische bedrijven. Als begunstiger van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ kunt u dit hoogwaardige vlees kopen. Een prettige gedachte in een tijd dat we voortdurend worden geconfronteerd met de risico’s van ons voedsel.

De met veel zorg samengestelde vleespakketten bestaan meestal uit sucade-, rib- en braadlappen, biefstuk of rosbief, gehakt en enkele soepbeenderen. Gehakt maakt onderdeel uit van de vleespakketten van 15 en 30 kg, maar is ook afzonderlijk verkrijgbaar per portie van 5 kg.

U kunt uw bestelling kenbaar maken op de bijgevoegde antwoordcoupon. De uiterste inzenddatum is 1 september 2002. Alle aanvragen worden behandeld in volgorde van binnenkomst en zolang de voorraad strekt.

Voor nadere informatie kunt u op werkdagen tussen 09.00 en 12.00 uur contact opnemen met het rentambt, telefoon 0592-313552.

Berichten

foto: Joop van de Merbel

26

•

Gathering Stones De stichting Gathering Stones heeft het plan opgevat om tussen 25 juli en 11 augustus in Borger het grootste hunebed van Drenthe, en daarmee van Nederland, te realiseren. De eerste zwerfstenen zijn op 28 april al in Borger aangekomen, sommige na een lange zwerftocht door de provincies Groningen en Overijssel. Doel van het project is een aantal theorieën over het bouwen van hunebedden uit te proberen. Zo hoopt men er achter te komen hoe men die enorme stenen zonder kranen, trekkers en zelfs wagens kon vervoeren, laat staan stapelen. Met hout, touw en de menselijke trekkracht van

honderden scouts moet het gebeuren.

Op het festivalterrein bij het recreatiecentrum Hunzedal, ten oosten van Borger, zullen allerlei evenementen plaatsvinden.

Het belooft een prachtige happening te worden die Drenthe een goede PR zal opleveren.

Een ander doel van het project is om met behulp van een tijdens het project te realiseren film de eerbied voor het hunebed als fenomeen te versterken. Inmiddels hebben de EU (Leader +), de provincie Drenthe en ook de gemeente Borger Odoorn steun toegezegd. Er wordt op veel belangstelling gerekend.

•

Cursus Prehistorisch Drenthe Het Excursieteam van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ heeft dit voorjaar een cursus Prehistorisch Drenthe voor haar vrijwillige gidsen georganiseerd. Ook vaste medewerkers van de Stichting en vrijwilligers met andere taken dan gidswerk, hebben deze cursus gevolgd. Om contacten met aanverwante organisaties te bevorderen werd de cursus ook opengesteld voor medewerkers van Natuur- en Milieueducatie, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. De cursus is gegeven door het Nationaal Hunebedden Informatiecentrum en het Drents Museum.

Het programma van de cursus

past goed in het beleid van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’, waarbij ook nadrukkelijk de aandacht uitgaat naar de archeologische waarden van het landschap van onze provincie.

Tijdens de cursus is ingegaan op het ontstaan en de ontwikkeling van het Drentse landschap en is achtergrondinformatie gegeven over diverse nog zichtbare archeologische overblijfselen, zoals hunebedden, grafheuvels, celtic fields en oude wegtracées. De cursus is afgesloten met een excursie naar onder andere het archeologisch waardevolle Kampsheide.

Daar zijn de cursisten door enthousiaste amateur-archeologen rondgeleid. In totaal hebben 46 personen de cursus afgerond.

27

Tentoonstelling Berend •Groen Van 17 september tot en met 10 november 2002 is in het Drents Museum in Assen de tentoonstelling Berend Groen.

In de ruimte is te wezen te zien.

Berend Groen (geboren in 1947 in Nieuwe Pekela) is een van de meest opmerkelijke hedendaagse landschapsschilders in Nederland, met een grote voorliefde voor het NoordDrentse landschap.

foto: Drents Museum

Groens schilderijen, die altijd vierkant van formaat zijn, worden gekenmerkt door het weglaten van alle begroeiing en stoffage, zodat alleen de kale bodem overblijft. Het gaat hem er daarbij vooral om de sporen zichtbaar te maken die de

©

Ra Albert

dema

ker/H

arry C

ock

Berichten

krachten van de natuur en de wisselingen van het klimaat sinds de IJstijden in het aardoppervlak hebben achtergelaten. Dat ook de mens een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de vorming van het landschap ontkent hij geenszins, maar die bijdrage heeft naar zijn mening niet altijd een positief resultaat gehad.

De schilderijen van Groen zijn altijd gebaseerd op uitvoerige bestudering van het landschap ter plekke, maar het eigenlijke schilderen doet hij het liefst in de beslotenheid van het atelier, waar hij de rust heeft om met een uiterst tijdrovend werkprocédé – een soort moderne variant van het pointillisme – de perfectie te bereiken die hij

nastreeft. Zijn productie is dan ook klein: niet meer dan zo’n vijf à zes schilderijen per jaar.

De vele liefhebbers van zijn werk, van wie het aantal nog steeds gestaag toeneemt, moeten daarom vaak jaren wachten voor ze iets kunnen kopen.

Dat hebben ze er echter graag voor over, want een schilderij van Groen blijft intrigeren. Het maakt de beschouwer bewust van de speciale kwaliteiten van het Noord-Drentse landschap, dat, zoals hij het zelf heeft geformuleerd, een geheel eigen ‘identiteit’ heeft: ‘Als je ronddwaalt in dat natuurgebied [...] dan voel je je maar een heel klein onderdeeltje van het geheel. Soms zelfs teveel.

De natuur is zoveel grootser dan de mens’.

• Veenkoloniën – de gekleurde ruimte In het pamflet ‘De gekleurde ruimte’ houdt het samenwerkingsverband van 42 groene organisaties, genaamd de “Groene Coalitie”, een pleidooi voor het met respect behandelen van de Groningse en Drentse veenkoloniën. In een prachtige folder geeft de Groene Coalitie een visie op hoe we in dit gebied de landbouw, natuur, recreatie en stedelijke centra in de toekomst kunnen inkleuren. De Veenkoloniën is een uniek gebied dat recht heeft op oplossingen op eigen schaal. Met respect

Stroomdallandschap bij Taarlo, olieverf op paneel, 80 x 80 cm, 1998

voor de geschiedenis van het gebied en in samenhang met de natuurontwikkeling in het Hunzedal en de Westerwoldse Aa. Uitgangspunt hierbij is dat de landbouw de hoofdfunctie van dit, ook in de toekomst, open gebied zal gaan vervullen.

Het pamflet, waarbij de Stichting ‘Het Drentse Landschap’ een grote rol heeft gespeeld in de totstandkoming ervan, werd op 25 maart uitgedeeld aan de deelnemers van een symposium over de toekomst van de Veenkoloniën in Stadskanaal. De Groene Coalitie zou graag mee willen denken over oplossingen voor de veenkoloniën en daagt de Stuurgroep Veenkoloniën uit onze creativiteit in het proces te betrekken.

28

Berichten

Aankopen De Slagen

De aankopen uit de afgelopen periode: Dalerpeel – 1,39.10 ha bos Orvelte – historische boerderij met erf 0,29.30 Esbosjes Zuidwolde – 2,83.60 ha. bos – 1,34.22 bouwland en 1,67.17 bos Smilder Oosterveld – 0,12.20 ha. bos – 0,25.20 ha. bos

De Slagen – 11,73.54 cultuurland (Schipper-Wobben)

Het reservaat De Slagen is uitgebreid met maar liefst 11,73 hectare cultuurland. De veenrestanten van de Slagen, waartoe ook het heiderestant het Zwarte Gat behoort, zijn gelegen als eilanden temidden van intensief gebruikt cultuurland.

Dit cultuurland werd voor het grootste gedeelte nog ontgonnen in de vijftiger jaren van de afgelopen eeuw. Het beheer van de resterende natuurgebieden werd steeds moeilijker vanwege onder andere de sterke ontwatering van de ontginningsgronden. Daarom is er door de overheid voor gekozen rond deze reservaten een belangrijke oppervlakte aan te wijzen als natuurontwikkelingsgebied.

Wanneer alle gronden

foto: Jaap de Vries

Hunzedal/Zuidlaardermeer – 7,33.47 ha erfpacht van de Rijksuniversiteit Groningen

verworven en ingericht zijn, zal weer een aaneengesloten nat tot vochtig natuurgebied ontstaan.

In Orvelte is een beeldbepalende oude Saksische boerderij aangekocht. Deze boerderij was door de vorige eigenaar in erfpacht uitgegeven aan de Stichting Orvelte. Toen de eigenaar zijn bezit wilde verkopen werd overeenstemming bereikt over de aankoop. De Stichting ‘Het Drentse Landschap’ zal het erfpachtcontract met de Stichting Orvelte continueren.

In het vorige kwartaalblad is gemeld dat het landbouwbedrijf van de familie Boxen nabij het Zuidlaardermeer verplaatst is in het kader van het Hunzeproject. De heer

Boxen had als onderdeel van zijn bedrijf 7,33 ha. in pacht van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Omdat de RUG haar gronden niet wilde verkopen dreigde de gehele bedrijfsverplaatsing onmogelijk te worden. In goed overleg met de RUG kon een oplossing worden gevonden die voor alle partijen acceptabel bleek. De RUG blijft eigenaar van de grond, maar geeft de grond in erfpacht aan de Stichting ‘Het Drentse Landschap’. Tussen de universiteit en de Stichting is de afspraak gemaakt dat de grond in de toekomst beschikbaar blijft voor wetenschappelijk onderzoek van met name biologiestudenten. De RUG heeft er van harte mee ingestemd dat haar gronden worden ingericht

als natuurgebied. Het erfpachtcontract maakt dit mogelijk en biedt zowel de RUG als de Stichting voldoende rechtszekerheid voor de lange termijn. De subsidiegevers hebben ingestemd met deze bijzondere constructie. Hierdoor kon ook voor de heer Boxen een regeling worden getroffen, waardoor bedrijfsverplaatsing uiteindelijk definitief doorgang kon vinden.

Een resultaat met winst voor alle betrokken partijen

foto: Johan Vos

Weidevogels Op de graslanden met variaties in graslengten en rust is het voor weidevogels goed toeven. Ze kunnen broeden in de open stukken grasland en eten waar het gras hoger staat. Om de vogels en andere dieren te beschermen wordt er pas gemaaid als het broedseizoen voorbij is. De meest karakteristieke weidevogelsoorten zijn Scholekster, Kieviet, Tureluur en Grutto.

Deze pagina wordt verzorgd door NV Waterleidingmaatschappij Drenthe.

Archief HDL

Water winnen In dit gebied worden twee raaien met ieder negen pompputten aangelegd. Die bevinden zich langs de Hunze (Oostraai) en in het natuurgebied (Westraai). Om de natuurontwikkeling goed te laten plaatsvinden en de waterhuishouding optimaal te houden, wordt er in de zomer minder water opgepompt. In de winter blijft de hoeveelheid water in beide raaien gelijk.

Vegetatie De afwateringssloten en de slenken bevatten het hele jaar water, dat zal zorgen voor een grote variatie in oever- en watervegetaties.

Het natte milieu is ideaal voor amfibieĂŤn en waterinsecten.

In het gebied wordt een verschralingsbeheer toegepast. Dat betekent maaien en het maaisel afvoeren. Dat gebeurt in het najaar met het oog op broeden van vogels en de zaadzetting van wilde planten.

We verwachten dat in dit gebied de dotterbloemhooilanden terugkomen en op sommige plaatsen wellicht blauwgraslanden. Hierbij zijn de vochtigheid en de voedselrijkdom van de bodem van essentieel belang.

foto: Jaap de Vries

Het Hunzedal ligt ten oosten van de Hondsrug en via de rivier de Hunze wordt het water van de Hondsrug afgevoerd. Het gebied bevat veel kwelwater. Het dal is vrij eenzijdig ingericht voor landbouw, waardoor het overtollige kwelwater systematisch wordt afgevoerd.

De waterhuishouding in het gebied Breevenen is hersteld via peilverhogingen, het dempen van sloten en het omleiden van het landbouwwater. Dat geeft ruimte voor open water en de ontwikkeling van schraallandvegetaties.

Het maakt het ook mogelijk om grondwater te winnen.

Het regenwater dat op de Hondsrug valt komt in het Hunzedal door kweldruk weer aan de oppervlakte.

Door de combinatie vernatting en waterwinning kunnen de eens zo bloemrijke hooilanden en natte graslanden terugkeren.

foto: Geert de Vries

Wandelen in waterwingebied Breevenen

34

Agenda

Agenda Algemeen

Schaapskudde Hijkerveld De kudde vertrekt met de herder om 09.30 uur naar de heide en komt om 16.30 uur terug bij de kooi. De schaapskooi is te bereiken vanaf het dorp Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven met bordjes.

Informatiecentra De Blinkerd Vamweg te Wijster • Open het gehele seizoen van 10.00 tot 19.00 uur ’t Ende in de Stapel Stapelerweg 20, 7957 NB De Wijk Openingstijden: • Van 6 maart tot en met 2 juni op: woensdag- en vrijdagmiddag van 13.00-17.00 uur zaterdag en zondag van 11.00-17.00 uur • Juni tot en met 1 november dagelijks geopend van 10.00-17.00 uur.

Multimediavoorstelling Orvelte Dorpsstraat 3 in Orvelte • Het Orvelte Dagboek is van 1 april tot 1 november dagelijks te zien tussen 10.00 en 17.00 uur.

foto: Joop van de Merbel

Vogelkijkhut Diependal De vogelhut is in principe het gehele jaar geopend, behalve als het gevroren heeft. Van 1 april tot eind september is er op zondagen meestal een vogelkenner aanwezig, die u graag het een en ander vertelt over het vogelleven op de vloeivelden. De hut is te bereiken door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij de ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. Een en ander is met borden aangegeven. Wie dubbel wil genieten moet een verrekijker meenemen!

zo. 23 juni 14.00 uur Sporen uit de Tweede Wereldoorlog op het Uffelter Binnenveld.

Tijdens deze wandeling wordt uitleg gegeven over de zichtbare overblijfselen uit de Tweede Wereldoorlog die in het terrein nog zijn te vinden. De start van de excursie is op de parkeerplaats aan de Markegenotenweg (een zijweg van weg Uffelte-Havelte). wo. 26 juni 10.00-16.00 uur Demonstratie schaapsscheren en kinderactiviteiten op het Hijkerveld.

Op deze dag worden enkele Schoonebeker heideschapen geschoren. Tevens zijn er speciale activiteiten voor kinderen in de leeftijd van 4-12 jaar. Opgave voor de kinderactiviteiten moet vooraf gedaan worden via het rentambt, telefoon (0592) 31 35 52.

De schaapskooi is te bereiken vanaf Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven met bordjes.

zo. 30 juni 10.30 uur ‘Levend’ Stuifzand op het Orvelterzand.

Dit gebied wordt gekenmerkt door verschillende terreintypen: stuifzand, vochtig heideterrein en bossen. De wandeling start op de picknickplaats van het Staatsbosbeheer: vanaf Orvelte de Orvelterbrug over en vervolgens rechtsaf langs Oranjekanaal rijden. Eerste weg links en na ongeveer 500 meter aan de linkerkant. di. 2 juli 14.00 uur De zandheren van Drouwen.

Boeiende excursie over de stuifzandvlaktes van het Drouwenerzand. Gestart wordt voor de receptie van bungalowpark Drouwenerzand, Gasselterstraat 7, Drouwen.

za. 6 juli 14.00 uur Akkerkruiden op het roggeveld.

Op zoek naar de zeldzame akkerkruiden op het Doldersumerveld en omgeving. Hierbij moet u denken aan de korenbloem, grote gele ganzebloem, echte kamille en akkermelkdistel. De wandeling start bij café Jachtlust aan de Brink in Doldersum. zo. 7 juli 14.00 uur Natuurontwikkeling van Het Oude Diep.

De gids laat een van de nieuwste natuurontwikkelingsprojecten van ‘Het Drentse Landschap’ zien.

Start op de parkeerplaats bij de kiosk aan het VAM-kanaal, bereikbaar vanaf de weg Wijster-Drijber.

Volg de borden!

Agenda di. 9 en 16 juli 14.00 uur De zandheren van Drouwen.

Tijdens de wandeling verhaalt een gids over de geschiedenis van het Drouwenerzand. Gestart wordt voor de receptie van bungalowpark Drouwenerzand, Gasselterstraat 7, Drouwen. wo. 17 juli 19.00 uur Avondwandeling over het Dalerpeel.

Een stukje Drentse verveningsgeschiedenis bij schemering. De wandeling start bij de rode veldschuur aan de Steigerwijk, één kilometer ten oosten van Dalerend. di. 23 juli 14.00 uur De zandheren van Drouwen.

Een wandeling over de heide en het stuifzand van het Drouwenerzand. Start voor de receptie van bungalowpark Drouwenerzand, Gasselterstraat 7, Drouwen. vr. 26 juli 19.00 uur Sfeervolle avondwandeling over Nuilerveld.

Een wandeling door een gevarieerd heide-stuifzandgebied nabij Pesse.

De wandeling start op de parkeerplaats aan de noord-oost zijde van het Nuilerveld. za. 27 juli 14.00 uur Wandeling over Rabbinge, Holtberg en Wildenberg Een prachtige wandeling door de afwisselende natuur in het Reestdal. Gestart wordt bij de protestantse kerk die gelegen is aan de Meppelerweg in Oud-Avereest. di. 30 juli 14.00 uur (ook op di. 6 en 13 aug.)

De zandheren van Drouwen.

Wandelen over een van de weinige nog open zandverstuivingen van Drenthe. De start van de wandeling is voor de receptie van bungalowpark Drouwenerzand, Gasselterstraat 7, Drouwen.

wo. 14 aug. 19.00 uur Trekvogels op Diependal.

Met een vogelaar trekvogels bekijken die tijdelijk zijn neergestreken op de vloeivelden van Diependal.

Start is bij de ingang van de vogelkijkhut. Deze is bereikbaar door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan. De route is met bordjes aangegeven. do. 15 aug. 19.00 uur Het Oude Diep mag weer kronkelen.

Een avondwandeling langs de oevers van de opnieuw meanderende beek Oude Diep. De wandeling start op de parkeerplaats bij de kiosk aan het VAM-kanaal, bereikbaar vanaf de weg Wijster-Drijber. Volg de borden! zo. 18 aug. 14.00 uur De heide in bloei.

De grote stille heide is al eeuwenlang een rijke inspiratiebron voor velen. Dichters, schrijvers, tekenaars en schilders voelen zich aangetrokken tot de weidsheid en de kleuren van dit oude landschap.

Start is bij de schaapskooi van het Hijkerveld, te bereiken vanaf Hijken via de Leemdijk. Vanaf het dorp is de route aangegeven met bordjes. zo. 18 aug. 14.00 uur Heidewandeling over het Doldersummerveld.

De excursie zal geheel in het teken staan van de bloeiende heide.

De start is bij de schaapskooi van Natuurmonumenten aan de Huenderweg 1 in Doldersum. di. 20 aug. 14.00 uur De zandheren van Drouwen.

Over de geschiedenis van het prachtige stuifzandgebied het Drouwenerzand. De start van de wandeling is voor de receptie van bungalowpark Drouwenerzand, Gasselterstraat 7, Drouwen.

do. 22 aug. 19.00 uur Wandeling Zwarte Gat-Kerkenveld.

Een excursie over de veranderingen van het landschap in de afgelopen eeuwen rondom het riviertje De Egge.

De wandeling start vanaf De Egge.

U kunt hier komen door vanaf de weg Hoogeveen-Ommen de afslag Alterveer-Kerkenveld te nemen.

Hier neemt u de weg richting Alterveer (Oosterweg). Vervolgens de eerste weg rechts (De Egge) en deze weg volgt u tot het einde van de verharding. di. 27 aug. 14.00 uur De zandheren van Drouwen (zie 20 augustus). zo. 8 sept. 14.00 uur Bloeiende heide en Drentse heideschapen.

Een excursie over de bloeiende heide van het Groote Zand. De wandeling start op de parkeerplaats van camping ‘Het Grote Zand’, gelegen aan de weg van Hooghalen naar Amen, vlakbij Hooghalen. za. 14 sept. 14.00 uur Paddenstoelenexcursie over het Landgoed Rheebruggen.

Met een deskundige op zoek naar deze prachtige schimmelige opruimers van de natuur. Start van de wandeling is bij de beheersboerderij van de Stichting ‘Het Drentse Landschap’, Rheebruggen 8 in Ansen. zo. 15 sept. 14.00 uur Archeologische wandeling over Kampsheide en het landgoed Kamps.

Een amateur-archeoloog neemt u mee naar een hunebed, grafheuvels en een celtic field. Ook zult u onderweg oude karrensporen zien.

Gestart wordt bij het informatiepaneel aan het G.A.M. van den Muyzenbergpad, ten westen van Balloo.

31

zo 15 sept. 14.00 uur Wandelen in het Hunzedal.

In het Hunzedal vinden momenteel allerlei ingrepen plaats om de beek weer te laten kronkelen. De gids geeft tijdens de wandeling een toekomstbeeld van hoe dit gebied eruit komt te zien. De excursie start bij het informatiepaneel aan de Elzenmaat tussen Eexterveen en Eextermade. Advies: laarzen aan. wo. 18 sept. 19.00 uur Trekvogels op Diependal.

Een vogelaar gaat met u op zoek naar trekvogels die tijdelijk zijn neergestreken op de vloeivelden van Diependal. De start van de wandeling is bij de vogelkijkhut.

Deze is bereikbaar door vanaf het Oranjekanaal, vlakbij ‘Speelstad Oranje’, de Zwarte weg in te slaan.

De route is met bordjes aangegeven. za. 21 sept. 14.00 uur Wandeling over de Boerenveensche Plassen.

Nat, nat en nog eens nat: een van de laatste vochtige en venige heidevelden in Drenthe. Gestart wordt achter de Hervormde kerk die ligt aan de weg van Pesse naar Stuifzand. Tip: laarzen mee.

Week 22-29 sept.

Week van het Landschap in Hunzedal De jaarlijkse Week van het Landschap vindt dit jaar plaats in het Hunzedal. In en rond Spijkerboor vinden allerlei activiteiten plaats. In het septembernummer van het kwartaalblad vindt u een uitgebreid programma van de week.

Voor alle activiteiten geldt dat honden helaas niet mee mogen; ook niet aangelijnd!

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt dankzij een financiële bijdrage van:

• • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Koninklijke BOOM UITGEVERS Meppel (0522) 26 61 11 Aannemingsbedrijf VEDDER BV Eext (0592) 26 26 20 Grond-, weg- en waterbouw Bouwbedrijf H. POORTMAN Veeningen (Zuidwolde Dr.) (0528) 39 14 82 Restauratie-nieuwbouw-onderhoud-verbouw Royal Haskoning Groningen (050) 521 42 14 Adviesbureau voor water en milieu GRONTMIJ DRENTHE Assen (0592) 33 88 99 Advies- en ingenieursbureau ORANJEWOUD BV - HEERENVEEN Heerenveen (0513) 63 45 67 Ingenieursbureau ABN AMRO BANK N.V. Assen (0592) 33 33 00 De bank voor Drenthe ESSENT MILIEU Wijster (0593) 56 39 39 Inzameling, hergebruik en verwerking van afvalstoffen NAM B.V. Assen (0592) 36 20 74 Aardoliemaatschappij Havesathe ‘DE HAVIXHORST’ De Wijk (0522) 44 14 87 Hotel - Restaurant NV Waterleidingmaatschappij ‘DRENTHE’ Assen (0592) 85 45 00 Als je de kraan opendraait...

Buro HOLLEMA Rolde (0592) 24 13 13 Tuin- en landschapsarchitekten BNT HOLLAND CASINO Groningen Groningen (050) 312 34 00 Prominent in uitgaan ARCADIS Assen (0592) 39 21 11 Advies- en ingenieursbureau (inrichting, infrastructuur, milieu en ecologie) HULZEBOSCH Grondwerken C.V. Beilen (0593) 52 21 39 Natuurbouw, grond-, straat- en rioleringswerk, leverantie van zand en grind KADASTER DIRECTIE NOORD Assen (0592) 30 48 88 Bevordert de rechtszekerheid bij het maatschappelijk verkeer in vastgoed CHRISTIAAN DEN DEKKER B.V. Lisse (0252) 41 86 50 De ecologische aanpak in waterbodemsanering QUERCUS Boomverzorging en Advisering Emmen (0591) 51 27 07 Uw bomen, onze zorg Veenbedrijf HAVERKORT VROOMSHOOP B.V. Vroomshoop (0546) 64 38 02 Veenafgraving, verkoop veengrond en tuinaarde

• • • • • • • • • • • • • • • • • • •

N.V. Waterbedrijf GRONINGEN Groningen (050) 318 23 11 Wees wijs met water BUNING Wegenbouw B.V. Zuidwolde (0528) 37 31 64 Grond-, straat- en rioleringwerkzaamheden. Levering zand NATIONALE POSTCODE LOTERIJ Amsterdam (0900) 300 15 00 Ma. t/m vr. 09.00 - 21.00 uur Loterij voor mens en natuur RTV Drenthe Assen (0592) 33 80 80 Radio Drenthe, TV Drenthe, RTV Drenthe Programmablad Stichting Publieksvoorlichting NOTARIAAT DRENTHE Postbus 35 – 9530 AA Borger Namens de gezamenlijke notarissen in Drenthe KONINKLIJKE VAN GORCUM BV Uigeverij/grafisch bedrijf Assen (0592) 37 95 55 Bureau B + O ARCHITECTEN Rheebruggen (0521) 35 10 14 BORK B.V. Stuifzand (0528) 33 12 25 Sloopwerken, asbestsanering en puinrecycling DE ROO DRENTE BV Stadskanaal (0599) 61 28 52 Cultuurtechniek en groenvoorzieningen ERDMAN SCHMIDT Hoogeveen (0528) 27 72 66 Lichtgewicht tenten, slaapzakken, bergschoenen, rugzakken, etc.

HARWIG Elektriciteitswerken B.V. Emmen (0591) 65 67 69 Almere (036) 530 22 72 Elektrotechniek, industriële automatisering, telematica, beveiliging DRENTSE COURANT Assen (0592) 32 95 00 BARSINGERHORN CONSULTANCY Delfzijl (0596) 61 22 66 Training en coachen van personeel en organisatieadvies BTL UITVOERING Vestiging Emmen (0591) 63 00 80 www.btl.nl Aanleg en onderhoud van stedelijk/landschappelijk groen en historische buitenplaatsen Architectenbureau WOUDA & VAN DER SCHAAF Meppel (0522) 25 57 96 DESTIC KUNSTSTOFFEN B.V. Veendam (0598) 61 45 64 Productontwikkeling, displays, bewerkingen, inrichting en presentaties OCTANORM® Bunne (050) 309 51 81 Leverancier van aluminium interieurbouw-, standbouwen displaysystemen RANDSTAD DRENTHE Assen (0592) 313 59 20 Tijdelijk en vast personeel mede mogelijk gemaakt door Randstad JBF MULTI MEDIA COMMUNICATIE Groningen (050) 309 51 81 De Verhalenvertellers