LAB: Eraldaketa Sozialerako Sindikatua
1
Oinarrizko formakuntza sindikala ZURE
BIDE LAGUN
PODER SINDICAL PARA UN NUEVO TIEMPO
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
Bilatzailea 1. LAB: eraldaketa sozialerako sindikatua............................................5 1.1. Klase sindikatua............................................................................................................. 5 1.2. Kontrabotere eta konfrontazio sindikatua.................................................................... 6 1.3.Sindikatu independentista eta sozialista....................................................................... 7 1.4. Sindikatu soziopolitikoa................................................................................................ 8 1.5. Sindikatu feminista........................................................................................................ 9 1.6. Sindikatu euskalduna eta euskaltzalea....................................................................... 10 1.7. Oinarrian barne aniztasuna duen sindikatua.............................................................. 10 1.8. Sindikatu ekologista.................................................................................................... 11
2. Bidea hautatzeko unea..................................................................13 2.1. Kapitala ala bizitza...................................................................................................... 13 2.2. Inboluzioa ala demokrazia........................................................................................... 14 2.3. Dependentzia ala burujabetza.................................................................................... 16
3. Euskal Esparru Sozioekonomikoa eta Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparrua.......................................................17 3.1. Euskal Esparru Sozioekonomikoa............................................................................... 17 3.2. Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparrurako LABen proposamena................................................................. 17 a) Negoziazio kolektiborako marko propioa............................................................ 18 b) Enplegua sortu eta duintzeko neurriak................................................................ 18 c) Bide orria: burujabetza.......................................................................................... 19
4. Sindikatuaren oinarria: ordezkariak...............................................20 4.1. Sindikatuaren baliabideak .......................................................................................... 21 4.2. Ordezkari sindikalen legezko eskumen eta bermeak................................................. 22
5. Antolakuntza..................................................................................24 5.1. Antolakuntza tokian toki............................................................................................. 24 5.1.1. Sail sindikala...................................................................................................... 24 5.1.2. Elkargune sindikala........................................................................................... 25 5.1.3. Sare sindikala..................................................................................................... 25 5.1.4. Lantoki txikietako afiliatuentzako mintegiak.................................................... 26 5.2. Federazioak: zerbitzu publikoak, zerbitzu pribatuak eta industria............................ 26 5.3. Eskualdea.................................................................................................................... 26 5.4. Ekintza Soziala............................................................................................................. 26 5.5. Emakumeen Sarea....................................................................................................... 27
3
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
1. LAB: eraldaketa sozialerako sindikatua LABen ezaugarri orokorrak Ezaugarri ugari beharko genituzke LAB deskribatzeko: eraldatzailea, solidarioa, ekintzailea, eraginkorra... Honako hau ezaugarri hauetako batzuk antolatzeko sailkapena da: Proiektu politikoari dagozkion ezaugarriak ••Sindikatu independentista eta sozialista ••Klase sindikatua ••Sindikatu feminista ••Sindikatu ekologista, ekosozialismorantz ••Sindikatu euskalduna eta euskaltzalea Eredu sindikalari dagozkion ezaugarriak ••Kontrabotere eta konfrontazio sindikatua ••Sindikatu soziopolitikoa ••Sindikatu konfederala ••Oinarrian barne aniztasuna duen sindikatua Estrategia sindikala ••Burujabetza ••Aldaketa politiko eta soziala
1.1. Klase sindikatua Klase sindikatua. Langileon interesak defendatzeko, tokiz toki hobekuntzak borrokatzeaz gain, sistema kapitalistari aurre egin eta bestelako jendarte eta ekoizpen eredu baten alde egiten dugu. Norabide horretan, klase subjektuaren berrosaketa da gure lehentasunetako bat.
A
skoren ustez, sindikatuak langileen berehalako lan baldintzen aurrean erantzuteko tresnak dira. Guk, langileon interesak defendatzeko, tokiz toki hobekuntzak borrokatzeaz gain, sistema kapitalistari aurre egin eta bestelako jendarte eta ekoizpen eredu baten alde egiten dugu.
Aurrerago sakonduko dugunez, kapitalismoa berrantolatzen ari da, esplotazioak muturrera eramaten. Horrela, langileen artean interes desberdinak eta norabide ideologiko zatituak bultzatzen ditu, borrokarako indarrak ahultzeko eta sakabanatzeko. Izan ere, sistemak langileon arteko enfrentamendua bilatzen du: patronalaren aurka egin edo jendarte antolaketa auzitan jarri beharrean, beste langile multzo batzuk jo puntuan jar ditzagun. Hainbat bide ditu horretarako, dela lan baldintza duinagoak izateagatiko “pribilegioa” sektore batzuetan fokalizatzea (baldintza kaskarragoak dituztenak hobeak dituztenekin alderaturik: funtzionarioak/enpresetako langileak, langile finkoak/ behin-behinekoak, enpresakoak/azpikontratatutakoak); dela muturreko beharrizan-egoeraren ondorioz euren
5
6
Oinarrizko formakuntza sindikala
burua edozein baldintza onartzera behartuta ikusi dutenei errua leporatzea (etorkinak, gazteak, ezgaitasunen bat dutenak...). Krisialdian horrelako jarrerak sustatu zein areagotu egin dira. Klase-elkartasuna sektore guztiekin aktibatzea da esku artean dugun erronka. Sindikalismoari funtzio zehatz batzuk esleitu dizkio legediak eta sindikatzeko eskubidea ezaugarri zehatz batzuk betetzen zituzten sektoreei baino ez die aitortu; gainerakoei erregimen bereziak aplikatzen die (etxez etxeko langileak) edo juridikoki babes gabe uzten ditu (zaintza lanetan diharduten emakumeak, sexu langileak...). Azken urteetan sortutako lanpostu prekarioak gehitu behar dizkiegu aurrekoei: riders direlakoak eta sistemak eskubidez desjabetu nahi dituen tankerako autonomo faltsuak, minijob-ak... Legediak sindikalismoari funtzio sozial eta tresna zehatz batzuk egokitu dizkio. Horregatik, ez du langile sektore guztientzako eskaintzarik izan, kasu askotan “langile” kategoriaren baitan sartzeari ere uko egin baitzaie. Azken hamarkadetan izandako dibertsifikazioak langile portzentaje gero eta handiagoa utzi du sindikalismoak barnebiltzen zuen espaziotik kanpo eta mugak nabarmenagotu egin dira. Horregatik, LABen lehentasunetako bat klase subjektua berrosatzea da: ezin diogu kapitalari gure borroka esparrua zein den definitzen utzi. Ez dugu homogeneizaziorantz jo nahi, tradizioz langile mugimenduaren ertzetan geratu diren sektore horiek guztiak aintzat hartuko dituen subjektu anitz eta heterogeneorantz baizik. Ekintza sindikal eraginkorra eta klase-elkartasuna dira horretarako tresna. Formula ez da bat eta bakarra izango, sektore bakoitzaren errealitatearen araberakoa baizik. Zenbait kasutan, sektore horiek sindikatura hurbiltzea bilatu beharko dugu; beste batzuetan, ordea, gu geu haiengana hurbildu eta euren antolakuntza autonomoa bultzatu eta babestuko dugu. Aliantzak funtsezkoak izango dira berrosaketaren bidean. Bestalde, klase kontzientzia ahultzen ere saiatu da sistema. Klase gatazka irabazteko estrategiarik onena berau ezkutatzea da. Horretarako, “klasea” eta “klase-borroka” zaharkitutako kontzeptuak direla sinestarazi nahi izan digute, langile klasea XX. mende erdiko buzodun langile industrialak baino ez balira bezala, eta ez etengabeko eraldaketan dagoen zerbait. Sistemak horretarako hamaika tresna ditu: hezkuntza sistema, komunikabideak, arte eta kultur adierazpenak, kontrol soziala... Baina guk ez dugu amu hori irentsi: Euskal Herrian, kapital errentetatik eta langileriaren esplotaziotik bizi den klaseari kontrajarririk, langileria populazioaren gehiengoa gara. Ondorioz, subjektua berrosatzeko bidean, borroka ideologiko handia egitea dagokigu.
1.2. Kontrabotere eta konfrontazio sindikatua Kontrabotere eta konfrontazio sindikalismoa. Klase sindikalismoa, kontrabotere sindikalismoa da. Bizitza-kapital gatazkan langileok geure jendarte ereduaren zein bizitzen gainean erabakitzeko botereaz desjabetu gaituen indar korrelazioa aldatu nahi dugu. Horretarako, konfrontazioa ezinbestekoa da.
A
zken hamarkadetan gero eta botere gehiago pilatu dute korporazio handiek zein estatuz gaindiko erakunde ekonomikoek (multinazionalek, EBak, NMFak...). Ekoizpen ereduari eta kapitalen
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
metaketari eusteko, sistema ekonomiko zein politikoen joko arauak euren interesen arabera moldatzen ari dira, herritar langileon bizkar eta ditugun borrokarako tresnak eta burujabetza deuseztatzen. Egoera horren aurrean, konfrontazioa ezinbestekoa da. Negoziazioa errutina bihurtzeak eta aldarrikapen maila jaisteak eguneroko miseria kudeatzeko gestio-sindikalismoaren eredura garamatza: posibilismoaren malda errazean behera. Hainbat sindikatuk “elkarrizketa soziala� delakoaren aldeko apustua egin eta konfrontazioari uko egiten diote. Baina egungo sistema instituzionalak zein indar korrelazioak ez dute benetako elkarrizketarako baldintzarik bermatzen. Horregatik, langileon kontraboterea elikatzea ezinbestekoa da gure eskubideen araberako eredu berria sortzeko akordioak bilatzeko. Krisi ekonomikoa aitzakiatzat hartuta ezarritako lege erreformek sindikalismoaren funtzio soziala ezabatzeko urrats handiak egin zituzten, negoziazio kolektiboan atzera pauso handiak ekarri dituztenez gero. Sindikalismoaren tresna nagusia hustu nahi izan zuten, krisian murgilduta zegoen kapitalismoari eman nahi zioten irtenbidearen ildotik: langileok hamarkadetan zehar irabazitako eskubideez desjabetu, lan baldintzak prekarizatu eta mozkinak gure kontura handitu ahal izatea. Neurri politikoekin batera, borroka ideologikoko neurriak baliatu zituzten, sindikatuak desprestigiaturik. Fase honetan, beraz, ekintza sindikalaren nolakotasunak, moduak, hartzen du garrantzia: ekintza sindikala berritzeko apustua egiten dugu LABen. Fase ekonomiko eta politiko berri bat irekitzeko aukerak daudela uste dugu eta konfrontazioa ezinbestekoa da horretarako. Konfrontazio hori eraginkorra izaten asmatzea da gakoa. Edonola ere, borroka egitea eta akordioak lortzea ez daude kontrajarriak; aitzitik, elkarren osagarriak izan behar dute. Borrokarik gabe ez da egongo langileen interesen aldeko akordiorik.
1.3.Sindikatu independentista eta sozialista Sindikatu independentista eta sozialista. Gure helburua euskal errepublika sozialista da, berton lan egin eta bizi garen pertsona ororen eskubideak eta oinarrizko zerbitzu publikoak bermatuko dituen sistema. Estatua tresna gisa ulertzen dugu: Euskal Herria politikoki egituratzeko eta sozialki kohesionatzeko eta euskal ekonomia gure herrian bizi eta lan egiten duten pertsona guztien zerbitzura eta kontrolpean jartzeko. Estatugintza prozesua ere prozesu dinamikoa da; horregatik, gure inplikazioa ezinbestekoa da Euskal Herria langileon herria izan dadin.
L
ABen euskal sozialismoa aldarrikatzen dugu. Gure helburua euskal errepublika sozialista da, bertan lan egin eta bizi garen pertsona ororen eskubideak eta oinarrizko zerbitzu publikoak bermatuko dituen sistema. Horretarako, estrategikoak deritzegun baliabide (lurra, natur baliabideak), sektore (finantza erakundeak, e.a.) edo ekoizpen bideen gaineko jabetza edota kontrol publiko eta soziala bermatu beharra dago. Jendarte, produkzio eta kontsumo eredu berri bat eraiki nahi dugu. Euskal sozialismoa da esplotazio mota guztiak baztertu eta bestelako jendarte eredu bat bilatzen duen egitasmo politikoa: lanaren ikuspegi
7
8
Oinarrizko formakuntza sindikala
osoa, lan produktibo eta erreproduktiboaz egiten den sexu banaketa gainditzea; aberastasunaren banaketa justua; oinarrizko sektore estrategikoak publiko bihurtzea; herrien burujabetzaren errespetua; ekonomia demokratizatzea eta bere kontrol soziala ziurtatzea; naturarekiko harreman berria eta garapen eredu iraunkorra; hizkuntza propioari bere maila aitortzea, eta pertsonen arteko botere harremana irauli eta berdintasun eta askatasunean oinarritutako harreman ereduak eraikitzea. Eredu horren eraikuntzan ezinbesteko tresna izango da Euskal Estatua. Izan ere, Frantziar eta Espainiar Estatuek Euskal Herriaren nazio izaera ukatzearekin batera, gure orainaz eta etorkizunaz erabakitzeko eskubidea ere ukatzen digute. Horregatik, Estatua, helburu gisa baino, tresna gisa ulertzen dugu: Euskal Herria politikoki egituratzeko eta sozialki kohesionatzeko eta euskal ekonomia gure herrian bizi eta lan egiten duten pertsona guztien zerbitzura eta kontrolpean jartzeko. Estatugintza prozesu dinamikoa da: egoera batetik beste batera eramango gaituen eraldaketa eta trantsizio prozesua. Prozesu bat den heinean, egiten dugun bidearen araberakoa izango da emaitza. Langileok interes berezia dugu estatugintza prozesuan; izan ere, gure helburu sozialak prozesu honen bidez gauza ditzakegu. Horren haritik, gure inplikazioa ezinbestekoa da Euskal Herria langileon herria izan dadin. LAB ezker abertzalearen parte da. Mugimendu baten parte izanda ere, sindikatu autonomoa da, estrategia komun baten baitan, gure jarduerari dagozkion hausnarketa eta erabakiak guk geuk hartzen ditugu. LAB sindikatua politikoren, instituzioren eta presio-talderen aurrean, eta bere zuzendaritza organoek onetsitako ebazpenei baino ez die men egingo. Ildo beretik, sindikatu nazionala gara: Frantziar eta Espainiar Estatuek inposatutako mugaren bi aldeetan antolatzen gara. Tokiko errealitate desberdinei erantzuten diegu, proiektu politiko berberaren norabidean. Herri eta pertsona burujabez osatutako mundua defendatzen dugu, kapitalismoak gauzatutako arpilaketa inperialistaren aurka. Helburu horren alde borrokan diharduten gainontzeko herri langileekiko elkartasun internazionalista praktikan jartzen dugu. Edonola ere, argi dugu egin ahal diegun ekarpenik onena gurean bestelako eredu hori eraikitzeko borrokatzea dela.
1.4. Sindikatu soziopolitikoa Sindikatu soziopolitikoa. Langileriak nazio- eta jendarte-eraikuntzan parte hartze aktiboa eta protagonista izan behar duela uste dugu. Bestela esanda, ekintza sindikalak lan baldintzen inguruko gatazkatik harago joan behar du eta eraldaketa sozialerako politikak ere jorratu.
E
uskal Herriaren emantzipazio nazionala eta soziala lortzeko prozesuan, mugimendu sindikala klase izaera duen bloke independentista bat osatzeko erabakigarria dela uste dugu. Era berean, burujabetza politikoa langile klasearen interesen defentsarako ate bakarra dela uste dugu. Ekintza sindikalak lan baldintzen inguruko gatazkatik harago joan behar du, proposatzen dugun eraldaketa sozialerako eredua bultzatzea ahalbidetuko diguten politika ere jorratzeko. Helburua politika sozioekonomikoak baldintzatu eta eredu sozial alternatibora hurbiltzea da.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
Norabide horretan, LABek politika sektorialetarako proposamenak egiten ditu. Euskara sustatzeko politikak, garapen jasangarria helburu dutenak, ekoizpen eredua berrikusiko dutenak, aberastasuna modu justuan banatzeko zerga- eta aurrekontu-politikak, politika feministak, etxebizitza-politikak... Azken batean, aldarrikapen-esparru horietatik bestelako eredu sozial eta ekonomiko bat eraikitzen joango gara.
1.5. Sindikatu feminista Sindikatu feminista. Lan munduan nahiz jendartean emakumeekiko diskriminazioen kontra borrokatu eta parekidetasunaren alde egiten dugu. Balio feministetan oinarritutako eredu bat eraiki nahi dugu, lan produktibo zein erreproduktiboen banaketa justua ekarriko duena.
E
makumeen esplotazioa gainditzeko, kapitalismoarekin batera heteropatriarkatua eraistea ezinbestekoa da. Horregatik da gurea sindikatu feminista. Balio feministetan oinarritutako eredu bat eraiki nahi dugu, lan produktibo zein erreproduktiboen banaketa justua ekarriko duena. Bide horretan eragiteko, hainbat tresna barnebiltzen dituen Plan Feminista diseinatu dugu. Sindikatuaren arlo desberdinak blaitzen ditu planak: ekintza sindikala, borroka moldeak, prestakuntza, antolakuntza eredua... Horrez gain, lan merkatuan aukera eta eskubide berdintasuna bultzatzeko zein bereizkeriak salatzeko hainbat neurri-gida proposatu ditugu. Lan merkatuko esplotazioan eragin zuzena du patriarkatuak. Hamarkadetan etxeko espazio pribatura mugatuta egon ondoren, lan mundura emakumeen sarrera masiboa izan da. Hala ere, ez dugu baldintza berdinetan parte hartzen. Lehenik, zaintza lanak oraindik familiako emakumeen gain dauden heinean, lanaldi bikoitza burutzen dute emakumeek: lan merkatuan bata eta etxean bestea. Bigarrenik, hainbat sektore feminizatuta daude, dela tradizioko genero rolei lotuta daudelako, dela kualifikazio gutxiagokoak direlako. Kasu batzuetan, kontratu gabe garatzen dira. Beste batzuetan, erregulazio gutxikoak edo erregulatu gabekoak dira, babes eskasekoak, eta soldata baxuekin. Honi guztiari soldata arrakala deitzen zaio eta soldatetan ez ezik, lan-merkaturako sarbidean, kontratazioetan, kategorietan, promozioan zein lanen aitortzan ere badu eragina. Izan ere, gizonen soldatak %30 inguru altuagoak izan ohi dira. Honen atzean errealitate konplexua dugu. Batetik, gure jendarte androzentrikoan nagusiki emakumeek garatzen dituzten lanak, eurek burutzen dituztelako dira, hain zuzen ere, gutxietsiak. Bestetik, ondo ordainduetara iristea oztopatzen duen beirazko sabaia daukagu. Horrez gain, heteropatriarkatuak emakumeen gorputza kontsumo-objektu bihurtzen du eta gizonei emakumeen gaineko boterea dutela irakasten die. Ondorioz, indarrean dagoen lan-harreman ereduaren ezaugarriek lan zentroetan sexu-jazarpenak gertatzeko lurzoru ezin hobea prestatzen dute. Honen haritik, botereharreman horien beste aurpegia diren jazarpen-homofoboak aurkitzen ditugu. Atal honetan sakontzeko ikus “Feminismoaren garaia da. LABek eraldaketa feminista!� zein aipatutako gidak (LABen webgunean “Emakumeak� arloan eskuragarri)
9
10
Oinarrizko formakuntza sindikala 1.6. Sindikatu euskalduna eta euskaltzalea Sindikatu euskalduna eta euskaltzalea. Herritar eleaniztunek osatutako Euskal Herri euskalduna dugu helburu. Ondorioz, lanpostuetan zein gure herrian euskaraz aritzeko oztopoak gainditu eta euskararen normalizazio osoa dugu xede.
L
ABek herritar eleaniztunek osatutako Euskal Herri euskalduna erdiesteko konpromisoa gure egin eta lan mundua euskalduntzeko apustua egiten dugu. Horretarako, sindikatuaren baitan, hizkuntza politikarako EUSLAB egitasmo estrategikoa dugu. Bi ildo barnebiltzen ditu honek: SINEUS, sindikatuan euskara normalizatzeko ildo estrategikoa, batetik, eta LANEUS, lan mundua euskalduntzeko ildo estrategikoa, bestetik. Gure funtzionamenduaren eta antolamenduaren euskalduntzetik abiatuta, esparru sozioekonomiko eta laboralean euskararen ezagutza eta erabilera normalizatzeko lan egiten dugu. Kapitalak uniformizazioa eta banalizazio kulturala bultzatzen ditu ekoizpena deslokalizatu, masa kontsumoa bultzatu eta boterea zentralizatzeko baliagarriak zaizkion aldetik. Honen ildotik, nazio zapalduen bereizgarriak diren hizkuntzak baztertu eta desagerrarazi arte gutxitzen ditu, ez baitzaizkio errentagarriak. Hizkuntzaren homogeneizazioak, hizkuntza-ordezkapen prozesuak, desnazionalizazioa bilatzen du gurean. Izan ere, herri gisa, Euskal Herriaren nortasunaren oinarrizko elementua da euskara: euskarak egiten gaitu euskaldun. Ipar Euskal Herrian, frantziar eredu jakobinoak hizkuntza eta hezkuntza eredu bakarraren onarpenaren bidez euskara lege bidez kolpe bakarrean zokoratu zuen; Hego Euskal Herrian, frankismopean izugarri azkartu zen asimilazio prozesu luze bat izan da. Bietan hiritar espainol zein frantses gisa asimilatzeko euskara baztertu da eta hizkuntza politikak baliatu dira lege-marko desberdinak ezartzeko: zonaldearen arabera eskubide eta diskriminazio maila desberdinei egin behar diegu aurre. Era berean, euskara bestelako mundu bat eraikitzeko aktiboa ere bada. Horregatik, hizkuntza eskubideen aldeko borroka euskal langileon borroka ere bada. Atal honetan sakontzeko, ikus “LANeus, langileok aldaketa euskaraz�
1.7. Oinarrian barne aniztasuna duen sindikatua
L
ABek egitasmo estrategiko argia du: estatu independente, sozialista, feminista eta euskalduna eskuratzea, euskal langileen askapen osorako tresna gisa. Egitasmo estrategiko horrekiko atxikimenduagatik bat egiten dute langile askok LABekin. Badira gurean halere, egitasmo estrategiko hori osoki bere egin ez arren, LABen eredu sindikal solidario eta borrokalariak erakarrita LABeko kide egin direnak, zein aholkularitza bila datozen langileak ere. Gure oinarriaren barne aniztasun hau aberasgarria da eta zaindu beharra dago, oinarri sozialaren artean gai sindikal, sozial eta politikoen inguruko eztabaidarako espazioak sustatzen, gogoetak partekatu eta asmo komunak iruten joateko.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua 1.8. Sindikatu ekologista Sindikatu ekologista. Kapitalismoa bizitzaren iraupenerako ezinbestekoak diren natur-baliabideak abiadura bizian agortzen ari da. Ondorioz, ezinbestekoa da ahalik eta azkarren bizitza babesteko garapen jasangarrian eta desazkundean oinarritutako eredu aldaketa; horrek gure praktika sindikala berrikustera garamatza.
L
ABek ekosozialismoaren oinarriekin bat egiten du. Enplegua ekoizpen mailarekin erlazionatu beharrean, sozialki beharrezkoa den lanaren eta ondasunaren banaketarekin lotzea dugu erronka eta, horretarako, garapen orekatuan oinarrituriko ereduaren aldeko apustua egin eta bizitza kalitatea eta ekosistema berreskuratu beharra daukagu. Kapitalismoa bizitzaren iraupenerako ezinbestekoak diren natur-baliabideak abiadura bizian agortzen ari da. Hamarkadak igaro dira mugimendu ekologista ekosistemen suntsiketaz, biomasaren desagerpenaz eta aldaketa klimatikoaz ohartarazten hasi zenetik. Ageriko errealitatea dira gaur egun. Ekonomian, sektore batzuetan bereziki, ondorioak sentitzen hasi gara. Horri, diru goseak bultzatuta, politika publikoetan barnebildutako eta beharrezkoak ez diren azpiegitura erraldoiak gehitu behar dizkiogu: gure lurralde azalera aintzat hartuta sobera dauden aireportuak, Abiadura Handiko Trena, superportuak, erraustegiak... Diru publikoa xahutu eta poltsiko gutxi batzuk betetzen dituzte, lurra porlanean ehortzita ekosistemak suntsitzen dituzten aldi berean. Krisi ekologikoak gure ekonomia eredua sostengarria ez dela agerian uzten duen heinean, herri gisa gure iraupena zein bizi baldintza eta enplegu duinak bermatzeko bestelako eredu bat birpentsatzera behartzen gaitu. Kapitalismo berderik posible ez dela argi daukagu: ezinbestekoa dugu gure ekonomia ereduaren gainean erabakitzeko burujabetza. Horregatik, LABen trantsizio ekosozialaren aldeko ekintza soziala zein sindikala aurrera eraman nahi dugu. Zeresanik ez, horrek gure praktika sindikala berrikustera garamatza.
11
12
Oinarrizko formakuntza sindikala
LABen ezaugarrien ondoriozko praktika sindikala LABen izaera
LABen praktika
LAB: Klase sindikatua. Klase subjektua berrosatzeko lanean ari dena.
- Enpresako langileen interes kolektiboak defendatu, korporatibismoak eta lan harremanen indibidualizazioa ekiditen. - Baldintza kaskarrenak dituzten langileen beharrei lehentasuna eman. - Ebentualen egoerarekiko ardura izan eta horien egonkortzeari garrantzia eman. - Langileak zatitzen dituzten neurrien kontrako jarrera: soldata-eskala bikoitza, azpikontratazioak, e.a. - ...
LAB: sindikatu borrokalaria. Borroka sindikala suspertzeko lanean ari dena.
- Langileen eskubideen defentsarako jarrera iraunkorra. - Enpresariaren inposaketei mobilizazioaren bidez erantzungo diegu. - Negoziazio kolektiboaren defentsa, kontraboterea egiteko tresna moduan. - Langileak informatuta izatea, langileekin uneoro gure jarrera konpartitzea, mobilizatzeko orduan indarra izateko ezinbestekoa. - ...
LAB: Euskal Herriko sindikatu independentista. Euskal Herri osoan, independentzia, sozialismoa eta feminismoaren bidean, estrategia sozial soberanista sustatzen ari dena.
- Gure lantokiko langileak gatazkaren konponbidearen alde inplikatzen gara, bereziki presoen eskubideen aldeko dinamika iraunkorra sustatzen. - Burujabetza eta aldaketa sozialaren bidea lantokian jorratu: Eskubide Sozialen Karta, Gure Esku Dago... - ...
LAB: sindikatu feminista. Barne mailan, lan munduan nahiz jendartean emakumeekiko diskriminazioen kontra borrokatu eta parekidetasunaren alde egiten ari dena.
- Lantokian leudeken diskriminazioekin amaitu. - Desoreka balego, kontratazioan emakumeen sarbidea ahalbidetu. - Kontziliaziorako neurriak bermatu eta erantzukidetasuna bultzatu. - Sexu-erasoen aurkako protokoloa adostu enpresarekin. - Soldata arrakalarekin bukatzeko ekintza sindikala (neurriak, ekimenak, mobilizazioak) - ...
LAB: sindikatu euskalduna. Barne mailan, lan munduan nahiz jendartean, Euskal Herria euskaldunaren alde lanean ari dena.
- Lantegian euskalduntze plangintza bultzatu. - Ez dakiten langileentzat euskaraz ikasteko erraztasunak lortu. Euskaltegietan matrikulazio kanpainak landu. - Hizkuntza paisaia euskaldundu: letreroak e.a. - Euskaraz lan egin ahal izateko neurriak planteatu. - Beharrezkoa den eskualdeetan, haurrak euskaraz matrikulatzeko kanpainak lantokira eraman. - Sindikatuaren oharrak euskaraz eta beharrezkoa balitz elebitan kaleratu. - Euskara lanorduetan ikasteko eta enpresak ordaintzeko eskubidea borrokatu. - ...
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
2. Bidea hautatzeko unea 2.1. Kapitala ala bizitza
A
berastasuna sortzeko neoliberalismoaren “formula magikoa� etengabeko garapena, aurrerapena eta hazkundea dira, mundu finitu baten bizi garela kontuan hartu gabe. Kapitalen metaketari eusteko, merkatuek etengabe produzitu behar dute, etengabe garraiatu, saldu, bota, berriro produzitu, merkatu berriak zabaltzeko beharrizanak sortu... Etengabeko ustiapenak, ekosistemen suntsiketak eta elementu kutsakorren isurketak bizitza eta ekoizpena posible egiten dituen natura suntsitzen du. Errealitate horri muzin egin eta bide beretik jarraitzeak krisi ekologikoa eragin du. Krisi ekologikoa ekonomian kalte zuzenak eragiten hasi da. Honen haritik, kapitalismo heteropatriarkalak pertsonen arteko zaintza ezinbestekoa du esku lana erreproduzitu eta goizero lanerako prest egon dadin. Hala ere, lanok ikusezin bilakatzen ditu eta eremu pribatuan, etxean, uzten ditu, ordaindu behar ez izateko. Iruzur honi emakumeak lan merkatuan masiboki sartzen hasi arte eutsi zitzaion, baina soldatapeko lanean hasitakoan, lanaldi bikoitza agerian geratu zen, ezin baitzituzten beharrezkoak ziren zaintza lan guztiak euren gain hartu. Zaintza krisia deitzen duguna hasi zen horrela. Azaldutako prozesu horiei krisi ekonomiko eta finantzarioa gehitu behar diegu. Esan bezala, krisiak bidegurutze baten aurrean kokatu gintuen: elite ekonomikoaren pribilegioak eta etekinak babesteko neoliberalismoan sakondu eta urteetan langile borrokaz irabazitako eskubideak ezabaturik merkatua desarautu ala herritarren mesedetan sozialki justuagoa izango den eredu baterantz aurrerapausoak egiten arautu. Espainiar eta Frantziar Estatuek lehenengoaren alde egin dute: ongizate estatuaren eraispen orokorrari ekin diote botere ekonomiko eta politikotik. Espainiar Estatuan etxegabetzeen eta pentsio publikoen sistemari egindako erasoen bidez pertsonak alboratu eta bankuak aberasteko neurriak hartu dituzte; lan erreformen bidez lan merkatua patronalaren neurrira arautu, lan harremanak indibidualizatu eta enplegu suntsiketa legeztatu dute, eta, prestazio eta zerbitzu publikoen murrizketen bitartez, beharrizan egoerak areagotu eta jendarteko desberdintasun materialak areagotu dituzte. Porrot arriskuan zegoen banka erreskatatu zuten, zor pribatua zor publiko bihurturik, eta horren ordainketak lehentasuna izango zuela bermatzeko, Konstituzioaren 135. artikulua aldatu zuten, gastu publikoa murrizteko zorra ordaindu arte. Krisi ekonomikoa langileon kontura gainditzea da kapitalaren asmoa. Frantziar Estatuak, berriz, ongizate estatu indartsuenetariko bat izatearen maskara kentzeko hautua egin du. Frantziako Estatua muturreko politika neoliberalen bidea jorratu eta ongizate estatua deusezteko prozesuan murgilduta dago. Gogoratu besterik ez dago Sarkozyren hitzak "kapitalismoa birfundatzeko premiaz"ohartarazten. Hainbat erreforma latz burutu izan dira bide honetan eta Macronen eskutik, lan kodearen erreformaz eta fiskalitate ereduaren aldaketaz, besteak beste, marko laborala eta zerga sistema goitik behera aldatzeari ekin zaio, hau da, kapitalarentzat pentsatutako joko arau berriak ezartzen ari dira, iragarritako "birfundazio" hura guztiz gauzatzeko azkenik. Berehala sakonduko dugun bezala, oinarrizko eskubideak eta sistema publikoak deuseztatzeko muturreko prozesu hauek sektore zabalen artean babesgabezia eta pobrezia hedatu dituzte eta prozesu berriei eman diete bide, migrazio mugimendu masiboak kasu. Txiroen arteko gerra eta faxismo
13
14
Oinarrizko formakuntza sindikala
sozialaren gorakada sustatu dute, sistema kapitalista heteropatriarkalean bizitza batzuek beste batzuek baino gehiago balio dutela agerian utzita. Kapitalismoa eta etengabeko hazkundea elkarri lotuta doaz; kapitala eta bizitzaren artean askatu ezingo den korapiloa dago. Horregatik, ezinbestekoa da muga horiek aintzat hartuko dituen eredu sozioekonomikorantz ekologikoki iraunkorra, sozialki justua eta demokratikoki diseinatua izango den trantsizio ekosoziala egitea.
Kapitala
Guk bizitza!
• Hazkunde mugagabearen logika. • Merkatuak eta kapitalen metaketa antolaketa sozioekonomikoaren erdigunean. • Ezkutuko eta ordaindu gabeko lan erreproduktiboak emakumeen gain. • Bizitzaren iraupenerako behar diren baliabide naturalen eta giza-harremanen agorpena. Agortzen doazen heinean, gutxi batzuen pribilegioak besteen kontura mantentzea. • Faxismo sozial eta politikoaren gorakada.
• Egungo egoeraren dimentsio osoari erreparatuko dion ekintza sozio-sindikala garatu nahi dugu. Bizitza eta, hortaz, bizi-baldintzak erdigunean kokatu. • Bizitzaren sostengurako beharrezkoak diren lan guztien (ordainduak izan zein ez) aitortza eta defentsa egin eta zerbitzu publikoak horren mesedetan antolatu. • Ekologikoki iraunkorra, sozialki justua eta demokratikoa izango den trantsizio ekosoziala. • Klase subjektua berrosatu.
2.2. Inboluzioa ala demokrazia
E
uskal herritarron kasuan, gure eskubide eta interesen gaineko erabakiak gu kontuan hartu gabe eta gure herritik kanpo hartzen dira, autonomiaren nahikotasun eza eta burujabetza falta agerian utzita. Agenda neoliberalen aurrez aurre egon da euskal agenda sindikala: egoerari erantzun diogu eta alternatiba zehatzak zein orokorrak proposatu ditugu. 2007tik aurrera, euskal gehiengo sindikal eta sozialak hainbat greba orokor gauzatu ditugu lan erreformen kontra, pentsioen erreformen kontra eta murrizketen aurka. Baina baita euskal eredu propio bat eraikitzearen alde ere: prozesu horretatik sortu zen 2014ean Euskal Herriko Eskubide Sozialen Karta. Neurri horiek ezinbestekoak zirela dioen iruzur politikoa eta bere klase interesak agerian uzteaz gain, euskal jendartea kontra zutela erakutsi eta Madrilgo bulegoetan, bertako burgesiaren kolaborazioarekin, erabakitako inposaketak zirela salatu izan dugu. Edonola ere, neurri neoliberal horiek ekarri duten atzerakada ukaezina da egun. Langile multzo handien prekarietate eta pobretze prozesua azkartzen ari da: enplegua izateak jada ez du pobrezia eragozten eta prekarietatea bizitzaren aspektu guztietara zabaldu da. Hamarkadetan Hego Euskal Herrian indarrean egon den negoziazio kolektiborako eskubidea eta estruktura txikitu egin du Estatuak. Lan baldintzen aldaketekin langileek eta sindikatuek askotan ez dute lantokian ekintza sindikala egiteko aukerarik, ezta lantoki iraunkorrik ere. Egoera hori sektore feminizatu eta prekarizatuetan larritu egiten da, sindikalismoak emakumeek lan munduan pairatzen duten egoeraren aurrean antolatzeko eta eraginkorki erantzuteko zailtasunak dituenez gero. Gainera, zerbitzu publikoen murrizketek haurren eta nagusien zaintza familiako emakumeengan uztea edo sektore pribatua potolotzea ekarri du. Aipatu bezala, lan merkatuan arrakala sakonak eragiten ditu horrek. Era berean, lan baldintza eta esplotazio forma berrien agerpenak langileen atomizazioa handitu du eta horri urteetan zehar jendartean indartutako indibidualizazio prozesua gehitzen badiogu, sindikalismoak esku artean erronka izugarria dugula nabarmena da.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
Hego Euskal Herrian, beste prozesu bat batzen zaie aurrekoei: erregimen politikoaren krisia. Hego Euskal Herriari dagokionez, Espainiar Estatuan sistema kapitalista heteropatriarkala eta lurralde batasuna blindatzeko antzeztutako sasi-trantsizio demokratikoaren ondoriozko 1978ko erregimenaren zutoinek dar-dar egin zuten. Krisi ekonomikoaren oihartzunak entzuten ziren aldi berean, Estatuko bi alderdi nagusiak eta enpresa ugari goitik behera blaitzen zituzten ustelkeria kasuak aireratzen hasi ziren. Sare klientelarrek agerian utzi zuten sistema ekonomikoaren ustela zein botere politiko eta ekonomikoen arteko lotura estua. Alderdi politikoak ez ezik, ustelkeriak erret-familia ere auzitan jarri zuen. Langileriak bizi zuen estutasun egoerak ustelkeria bereziki modu iraingarrian bizitzera eraman eta sistema politikoarekiko konfiantzak behea jo zuen. Erregimenak indartsuago egin zuen dar-dar autonomia erkidegoen arteko desberdintasun ekonomikoek eta lurralde batzuetako burujabetza prozesuek autonomia sistemaren bideragarritasuna kolokan jarri zutenean. Bereziki, Herrialde Katalanetan irekitako abaguneak eta Estatuaren eskaintza politikorik ezak krisi sakona eragin zuten. Afera honen kudeaketan zehar agerikoa izan da Estatuaren partetik konponbide demokratiko batera iristeko borondate politiko falta: lurralde batasunak ireki ezineko auzia izaten jarraitzen du eta erabakitzeko eskubideari ateak guztiz ixten zaizkio. Are gehiago, sistema autonomikoaren krisiaren aurrean, zentralismorako joera nabariak agertu dira. Immobilismo horren beste aurpegi bat euskal gatazkarekin eta, bereziki, preso politikoen auziarekin edukitako jarrera izan da. Politikaren judizializazioa zein zeharo patriarkalak diren eta kapitalaren mesedetan emandako hainbat ebazpen tarteko, botere judiziala izan da dar-dar egin duen azken zutoina. Ipar Euskal Herrian ezin esan dezakegu tamainako inboluzio politikorik gertatzen ari denik, nahiz eta politika neoliberalen ondorioz, oinarrizko eskubideen galera agerikoa den. Krisian zehar, Estatuaren eredu zentralista hein batean auzitan jartzea lortu eta horrek Euskal Elkargoaren onarpena lortzeko lurzorua erraztu badu ere, erabaki politiko, ekonomiko eta sozialen gaineko eskumenek Estatuarenak izaten jarraitzen dute. Erregimenaren zutoinen zimenduak herritarron eskubideen inboluzioan oinarrituta berritzen ari dira: demokrazian zein eskubide laboral, zibil, sozial eta politikoetan behar beste atzerapauso egingo dituzte haren biziraupena bermatzeko. Erasoaldia bortitza da, baina, zorionez, inboluzioari aurre egiteko adorea daukagu euskal herritarrok. Pentsiodunen eta feministen mobilizazio arrakastatsuek erakutsi dute injustiziei aurre egiteko dugun indarra. Eraldaketa politiko eta sozialerako aukera leihoa zabalik dago oraindik.
Inboluzioa
Guk demokrazia!
• 78ko erregimena kolokan egotetik, bere burua • 78ko erregimenean arrakalak eragiteko borrokatzen berrestera. Eredu autonomikoan, zentralismorako gara, benetako demokrazia gauzatzeko eta joera. erabakitzeko eskubidea garatzeko berarekin haustea • Merkatua desarautzeko lan erreformak zein urteetan ezinbestekoa da eta. zehar irabazitako eskubideen deuseztapena (pentsioen • Kapitalari botere-kuotak irabazteko eta bestelako erreforma, Macron erreforma adib.) lan harreman batzuk eraikitzeko ekintza sindikala. • Zerbitzu publikoetan murrizketak eta pribatizazioak. • Bertoko lan harremanez eta eredu • Eskubide zibil, sozial eta politikoen murrizketa. sozioekonomikoaz berton erabakitzeko, Euskal • Lan hitzarmenen eta negoziazio kolektiboaren Esparru Sozioekonomikoa eta Lan Harremanetarako estatalizazioa. eta Babes Sozialerako Euskal Esparrua. • Emakumeon eskubideetan atzerapauso nabarmenak.
15
16
Oinarrizko formakuntza sindikala 2.3. Dependentzia ala burujabetza
E
san genezake azaldutako ofentsiba neoliberalak bi aurpegi dituela: batetik, merkatuaren desarautzea eta bizitzako esfera ororen merkantilizazioa; eta, bestetik, zentzu guztietan, burujabetza galera.
Hego Euskal Herrian, Europarekiko zorra ordaintzeko Konstituzioaren 135 artikuluaren aldaketak austeritate politikak inposatzen dizkigu, Euskal Herrian sortzen dugun aberastasuna nola banatu nahi dugun erabakitzea oztopaturik. Era berean, Estatuak kutxen pribatizazioa bultzatzean, gure ekonomia eraldatzeko beharrezkoak diren inbertsioak egiteko tresnak ebatsi nahi dizkigu. Pobreziara kondenatzen gaituzte horrela, gure aberastasunaren gainean erabakitzen, bestelako eredu bat eraiki genezakeenean. Ipar Euskal Herrian ere, aipatu bezala, eskumen sozioekonomikoak Estatuaren esku daude eta horrek lan harremanen, eskubide sozialen zein lurraldearen garapen ereduaren gainean erabakitzea oztopatzen digu. Ondorioz, funtsezkoa da Elkargoak eskumen horiek bereganatzea. Kapitalaren mesedetan egiten den erregulazioak, burujabetza ostu eta Euskal Herrian langileok dugun indar korrelazioa gainditzea du helburu. Merkatuak globalizatzeko muga nagusiak Estatu bakoitzaren mugak eta aduanak zirenez, Estatuetako elite ekonomikoak merkatua bateratzeko merkataritza askeko itunak bultzatzen hasi dira, baita Estatuz gaindiko erakundeei gero eta eskumen eta botere gehiago ematen ere. Sortzen ari diren erregulazioak eskubideak beherantz berdintzen ditu gainerako Estatuetakoekin. Espainiar Estatuan bertan, lan hitzarmenen estatalizazioak helburu berbera du: bertoko kontrabotere sindikatuak tresna barik uztea, Estatu mailan sindikatu otzanagoekin paktatzeko eta eskubide laboralak errazago ezabatzeko. Lege horiek baliaturik, hemengo langileoi Estatu mailako lan baldintzak aplikatzeko bidea indartu dute, hala eremu pribatuan nola langile publikoei dagokienez. Horri guztiari aurre egitearekin batera, lan harremanetarako euskal esparrua eratzea beharrezkoa da. Gure etorkizunaren eta eredu sozioekonomikoaren gainean erabaki ahal izateko, erabakitzeko eskubidea aldarrikatu eta gauzatzea ezinbestekoa da, herritar, langile orori lan eta bizi duina bermatzeko, euskal demokrazia garatzeko. Burujabetza beharrezkoa dugu. LAB horretan gaude.
Dependentzia • • • • •
135. artikulua eta gastu muga. Lan harremanen estatalizazioa. Aurrezki-kutxen pribatizazioa. Merkataritza askeko itunak. Demokraziaren pribatizazioa.
Guk burujabetza! • Euskal demokrazia. • Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparrua. • Hori lortu bitartean, negoziazio kolektiborako eremu propioak sortzea, estatugintza prozesuaren baitan. • Euskal banka publikoa.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
3. Euskal Esparru Sozioekonomikoa eta Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparrua 3.1. Euskal Esparru Sozioekonomikoa
E
sparru sozioekonomikoa lurralde batean eta biztanleria batengan eragina duten politika ekonomiko eta sozialen bitartez osatzen da, baita legediaren, parte-hartzearen eta tresna instituzionalen bidez ere. Gure kasuan, Euskal Esparru Sozioekonomikoa (EESE) aitortzarik gabeko espazioa da eta ez dugu ahalmenik bere garapenean esku hartzeko. LABek EESEren aitortza lortu eta garatzearen aldeko apustua egiten dugu, lurralde bakoitzean (EAE, Nafarroa eta Ipar Euskal Herria) politika ekonomiko propioa egiteko ahalmena eskuratuz. Bestela esanda, burujabetzaren aldeko apustua egiten dugu. Horrek esparru sozioekonomikoari edukia eta indarra ematen dioten bi zutabe nagusien gainean erabakitzeko ahalmen osoa nahi dugula esan nahi du: jendarte ereduaz eta garapen ereduaz erabaki nahi dugu. Egun Hego Euskal Herrian indarrean dagoen garapen eredua patronalak Espainiar Estatutik inportatutakoa da: kualifikazio maila txikikoa, eraikuntzan oinarritua eta lehia lan kostuen bidez egiten duena. Eredu horren mesedetan, tradizioz gurean pisua izandako industria eta kualifikazio maila galtzen doa. Era berean, homogeneizatutako ekonomia ereduaren aldeko apustua egiten da, bertoko ezaugarri espezifikoetan oinarritu beharrean. Epe motzeko etekina bilatzen duen eredua da hori; izan ere, prekarietatea dakar ezinbestean eta, gainera, beti egongo dira merkeago ekoizten duten herrialdeak. Ipar Euskal Herrian garapen eredu propioa garatzeko ezintasunak mendeetan zehar inposatu nahi izan diguten ereduari erantzun dio: turismoa eta Paris inguruko adindu eta dirudunentzako atseden-erresidentzia bihurtzea. Horrek aberastasuna eta enplegu kualifikatuagoa sortzeko industriaren garapena erabat oztopatu du: existitzen diren industriagune txikiak mugetan kokatuta daude, Elkargoaren eskumenetatik at. Gazteen migrazioa zein barrualdeko herrien hustea izan dira eredu honen ondorio nabarmenetarikoak.
3.2. Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparrurako LABen proposamena
E
redu ekonomiko eta soziala eraldatzeko, ezinbestekoa da lan harreman ereduari erreparatzea. Garapen ereduaren logikaren ondorioz, egun prekarietatean oinarritzen den lan-harreman eredua da indarrean dagoena: enpresaria, ahalguztiduna. Beste eredu sozioekonomiko baten bidean, funtsezko ardatza da lan harremanetarako eta babes sozialerako eredu berri eta propio bat eraikitzen hastea Euskal Herriko hiru lurraldetan: EAEn, Nafarroan eta Ipar Euskal Herrian. Lehenik eta behin, borondatea behar da horretarako eta, ondoren, bitarteko juridiko eta politikoak. Borondateari dagokionez, esan bezala, patronalak prekarizazioaren aldeko apustua egiten du. Administrazio publikoek ere funtsezko papera dute honetan guztian. Izan ere, lan harreman eredua
17
18
Oinarrizko formakuntza sindikala
lan-legediak eta negoziazio kolektiboak osatzen dute. Enplegu politika eraginkor bat garatzeko ahalmen legegilea, enplegu politika pasiboak (prestazioak) eta enplegu politika aktiboak (prestakuntza, lan munduratzeko bitartekaritza, norabidetzea...) ezinbestekoak dira. Ipar Euskal Herrian, oraindik urrats ez nahikoa bada ere, Euskal Elkargoak lehen aldiz aukera ematen digu, beharrezko eskumenak geureganatuz gero, bestelako garapen eta lan harreman eredu bat garatzeko, patronalari, langileon eskubideak oinarritzat hartuta, mugak jartzeko. Hego Euskal Herrian, alde batetik, Nafarroan, autonomia erkidego eta, aldi berean, probintzia gisa, lan harremanen eremuan botere publikoek ahalmenak eskuratzea funtsezkoa da aldaketan sakondu eta atzera eragin ezineko urratsak egiteko. Aldaketa instituzionalak demokratizazioan eta zenbait politika sozialetan aurrerapausuak ekarri baditu ere, Patronalaren interesekin talka egingo ez duen politika ekonomikoa sustatzen jarraitu du Geroa Baik. Bestetik, Euskal Autonomia Erkidegoari dagokionez, Jaurlaritzak inbertsioaren, garapenaren eta balio erantsiaren aldeko apustua egin behar dela dioen arren, errealitatean patronalaren apustua babestera mugatzen da. Egun enplegu politika aktiboak baino ez dira kudeatzen berton eta enplegu zerbitzuen eraginkortasunik eza agerian geratu da; gainerako eskumenak Estatuarenak dira eta Madrilen adostutakoak inposatzen zaizkigu. Horrez gain, Estatua negoziazio kolektiborako euskal esparrua erasotzen ari da, dela bertoko indar harremana interesatzen ez zaiolako, dela herri bat irudika dezakeen elementu oro desagerrarazi nahi duelako. Euskal eredurako LABen proposamenak hiru multzotan banatzen dira:
a) Negoziazio kolektiborako marko propioa Esan bezala, lan harremanen oinarrizko zutabe bat da. Legegintzarako eskuduntzarik ez duen herri batean, gainera, funtsezko papera izan du lan-erregulazioaren garapenean langileon eskubide eta baldintzak babestu eta hobetzeko orduan. Euskal sindikalismoak hamarkadetan zehar garatutako indarra funtsezkoa izan da negoziazioetan indar korrelazioa orekatu eta borrokatzeko: langileontzako negoziazio kolektiboa bermea eta harresia izan da eta desarautzeen aurrean. Horrexegatik, hain zuzen ere, eraso dute azken lan erreformek. Hala ere, negoziazioa esparru propioa lantzeko tresna baliagarria da, hainbat neurri hartuz gero: -- Negoziazio kolektiborako euskal esparrua blindatzeko akordioa sustatu. -- Sektore publikoaren negoziazioa berreskuratzeko konpromisoa hartu: Estatutik inposatutako murrizketak atzera bota eta negoziazio kolektiborako eskubidea errespetatu.
b) Enplegua sortu eta duintzeko neurriak Enplegua sortu eta lana(k) banatzea: enplegu suntsiketa eta kaleraketak gelditu; 35 orduko lanastea ezarri, aparteko orduak suntsitu eta erretiro-adina aurreratu, horrela enplegua banatzeko; soldatak duindu eta elkarrerantzukizunerako neurriak ezarri. Enplegu publikoa sustatu, baita ingurumena aintzat hartuko duen garapen eredu baten bidean inbertsioa, garapena eta berrikuntza sustatu ere. Enplegu duina ziurtatzea: 1.200 euroko gutxieneko soldatak ezarri; zerbitzu publikoen
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
garapenerako lege propioa onartu; azpikontratazioa mugatu; malgutasuna mugatu; behinbehinekotasuna eta inposatutako partzialitatea ezabatu; aldi baterako lan enpresen (ABLEen) erabilera mugatu eta baldintzak duindu, eta igande eta jai egunetan atsedena bermatu. Aukera berdintasuna bermatzea: Alde batetik, bere edukiak betearazteko bermeak eta tresnak izango dituen Berdintasun Lege berri bat beharko genuke. Bestetik, generoaz gain izaten diren bestelako diskriminazio egoerak gainditzeko neurri ausartak behar ditugu, LGTBI kolektiboko kideak diren edota aniztasun funtzionala duten langileek pairatzen dituzten bereizkeriak, bereziki. Lan osasun sistema publikoaren aldeko apustua: Lan osasunerako eskubidea babesteko eredu publikoa behar dugu, kontingentzia arruntak zein profesionalak mutualitateetatik osasun sistema publikora bideratuko dituena. Halaber, prebentzio neurririk ezaren gaineko kontrola areagotu egin behar da. Lan munduaren euskalduntzea bermatu: Enpresa publiko zein pribatuen euskalduntzea erdigunean jarri eta egokitzeko prozesu planifikatu, ordenatu, progresibo, arautu eta adostua gauzatu beharra dago. Horretarako, gure hizkuntz eskubideak (euskara ezagutzeko eskubidea, gure lanbidea euskaraz garatzeko eskubidea eta lan harremanak euskaraz burutzeko eskubidea) bermatzea, lan munduan euskarak bizi duen egoeraren diagnostikoa osatzea eta euskalduntzea araubidean jartzea funtsezkoa da. Langileon parte hartzea sustatu: parte hartzea eztabaida integralean kokatu behar da. Egungo lan harreman eredua aldatu beharra dago eta egungo enpresa eredua auzitan jarri. Langileok enpresaren erabakietan, kudeaketan edota irabazien banaketan parte hartzeko aukera izan behar dugu. Babes sozialerako sistema publiko, unibertsala eta duina: Bizitza duina bermatuko duen babes sistema ezinbestekoa dugu eta, hori lortu bitartean, premiazko plangintza bat behar dugu. Langabetu ororentzako prestazioak; herritar guztientzako diru-sarreren bermea; etxebizitza duina eta elikagai zein energia bermatzea; zerbitzu publikoak, unibertsalak eta kalitatekoak; soldata soziala pertsonen eskubide gisa; iruzurraren kontrako neurri gogorragoak, eta pentsio sistema propioa. Lan ikuskaritza eraginkorra. Diru publikoaren erabilpena. Enpresekiko diru-laguntza politika aldatu egin behar da eta diru publikoa inolako baldintzarik gabe enpresa pribatuetan geratzea eragotzi. Finantza sistema publikoaren aldeko apustua. Herritarren interes orokorra helburu duten, naturarekiko errespetuan oinarrituko diren eta enplegu duina bultzatuko duten egitasmo ekonomiko eta sozialak laguntzeko finantza sistema publikoa behar dugu.
c) Bide orria: burujabetza Euskal Herriko instituzioek gai ekonomiko eta sozio-laboraletan eskuduntza eta ahalmen legegile osoa izan behar dute, lan araudi propioa gauzatu ahal izateko. Estatus politiko berri baten eztabaidan, Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparruaren aldarrikapenak erdigunean egon behar du lurralde bakoitzean. Horretarako, lantokiz lantoki ekintza sindikala aktibatzearekin batera, sindikalgintza burujabetza prozesuaren protagonista bilakatzea ezinbestekoa da.
19
20
Oinarrizko formakuntza sindikala
4. Sindikatuaren oinarria: ordezkariak
S
indikatuaren jarduna pentsaezina litzateke langile-ordezkaririk gabe. Ordezkariak LABen izenean hauteskunde sindikaletan aurkeztu eta hautatuak izan garen ordezkariak gara. Izaera bikoitza daukagu:
•• Langileen ordezkariak garen aldetik, lantokiko arazo eta beharrei erantzuten diegu. Lankideekin egon, lankideei entzun eta elkarlanean erantzun eraginkorrak bilatzen ditugu. Izan ere, langileen izenean gara ordezkariak, baina ez dugu elkarlanean egin beharreko lana euren ordez egiten. Kolektiboan egiten dugu lan, horrelaxe baikara indartsuak. •• LABen ordezkariok gure eredu eta egitasmo sindikala lantokian jorratzeko eginkizuna dugu. Tokian toki egindako lana eta metatutako ezagutza gure ondare sindikala da, esperientzien bilduma. Sindikatua aberastu eta beste kide batzuei laguntzeko baliagarria izango da. Izaera bikoitz horren orekan dago gakoa. LABek egitasmo sendo eta koherentea izatea lagungarria izango zaigu gure lantokian gauzak aldatzeko; era berean, gure lantokian egiten dugunak eragina izango du gainontzeko lantokietan eta LABeko egitasmoan, oro har. Hori aintzat hartuta, hainbat lan-estilo daude eta norberak eskain dezakeen denbora ere ez da beti bera. Ondorioz, sindikatuko egiturarekin hori guztia konfiantzaz aztertzea garrantzitsua da: laster ikusiko dugunez, bakoitzaren federazioan erreferentziazko arduradun bat izango dugu horretarako.
Ordezkaritzaren iraupena:
••Ordezkaritza epeak 4 urte irauten du. ••Eginkizunak ez dira epe hori igarotutakoan automatikoki bukatuko, hauteskunde berriak egindakoan baizik. ••Enpresa batzorde bateko ordezkariak enpresa edo kargua uzten duenean edo kargutik kentzen dutenean, aurkeztu zen zerrendako hurrengo pertsonak hartuko du haren kargua. ••Kargua uzten duena langileen ordezkaria baldin bada, beraren atzean boto gehien lortu zituen pertsonak beteko du kargua, beste sindikatu batekoa edo independentea izan arren. ••Karguaren iraupena bukatu aurretik ordezkaria kargutik kentzeko, gutxienez aukeratu zuten langileen heren batek beren-beregi deitutako batzar bat egin beharko da eta erabakia gehiengo osoz hartu, bozketa libre, sekretu, zuzen eta pertsonalaren bidez. ••Kargugabetzeak ezin dira hitzarmen kolektiboaren negozioan zehar egin.
Enpresa batzordeen funtzionamendua:
••Enpresa batzordeek presidente eta idazkari gisa arituko diren pertsonak aukeratuko dituzte euren kideen artean. ••Enpresa batzorde bakoitzak, legeak zehazten duena errespetatuta, bere funtzionamendu araudi propioa egin dezake eta enpresa eta lan agintaritzari kopia bidali. ••Gutxienez bi hilabeterik behin egin behar dute bilera, edota batzordekideen heren batek edo ordezkatutako langileen heren batek hala eskatuta. Deialdia batzordeko kide guztiei helarazi behar zaie (ahoz, iragarki-taularen bidez, idatziz...) eta hurrengo datuak jaso behar dira: bileraren lekua, eguna, ordua eta gai-ordena. ••Erabakiak gehiengoz hartuko dira beti. ••Komenigarria da bilera bakoitzaren akta egitea, idazkari eta presidenteak sinatuta, eta hurrengo datuak betan jasotzea: lekua, bertaratutakoen zerrenda, agertu ez direnena, eztabaidatutako gaiak eta hartutako erabakiak eta bozketen emaitzak.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
••Era berean, gomendagarria da enpresa batzordeak enpresa zuzendaritzarekin egiten dituen bileren akta jasotzea, sarritan Lan Ikuskaritzaren edo Lan Arloko Epaitegiaren aurrean froga gisa erabil daitezke eta.
4.1. Sindikatuaren baliabideak
O
rdezkariak sindikatuaren babesa eta laguntza izango du bere funtzioa aurrera ateratzeko. Horretarako, hainbat baliabide eskuragarri jarriko ditu.
Prestakuntza eta ezagutza transmititzeko baliabideak:
••Ordezkari hautatu berriek hiru moduluko oinarrizko prestakuntza sindikala jasotzen dute. ••Ordezkariek feminismoaren inguruko modulu bat jasotzen dute. ••Prebentzio ordezkariek bi moduluko lan osasuneko prestakuntza jasotzen dute. ••Gai zehatzetan sakontzeko ikastaroen katalogo bat egongo da delegatuentzat eskuragarri. ••Lagungarri izan daitezkeen bestelako materialak sortzen eta berritzen ditugu etengabe: Ekintza Sindikaleko Gida, ekintza sindikaleko alderdi desberdinen inguruko monografikoak eta esperientzien bilduma, gai zehatzen inguruko gidak zein gai sozialen inguruko argitalpenak (Talaia aldizkaria, Bizitza erdigunean jartzeko urratsak artikulu-bilduma eta sindikatuaren proposamenak ezagutarazteko Haritik). Federazioen bitartez zein LAB eta Ipar Hegoa Fundazioaren webgunean daude eskuragarri. ••Praktika da prestakuntza bitartekorik onena. Lantokian bertan dauden arazoak aztertu, erantzun bat eman, emaitza ebaluatu eta ondorioak atera... ••Sindikatuko beste ordezkari eta kide batzuengandik ere asko daukagu ikasteko, eta euren irizpide zein aholkuak entzutea komeni da: metatutako ezagutza asko dago kideongan. Norberarengan ere, beraz, parte hartu eta ideia berriak ekartzea funtsezkoa da. ••Edozein baliabide behar edo zalantzarik izatekotan, federazioko kideak laguntzeko gertu egongo dira.
Aholkularitza sindikal integrala:
Hainbat eremutan aholkularitza emango diguten aditu eta egiturak ditu sindikatuak eta federazioaren bidez jarri ahalko gara eurekin harremanetan: ••Aholkularitza ekonomikoa. ••Aholkularitza juridikoa. ••Lan Osasuneko Idazkaritza. ••Idazkaritza Feminista. ••Euskara Idazkaritza. ••Prestakuntza Idazkaritza.
Delegatuen batzarrak:
••Eskualde, azpi-sektore edo federazioko delegatuen batzarrak maiz egiten ditugu LABen ildo sindikala zein egitasmo zehatzak eztabaidatzeko. Lantoki zehatzetako gatazkak ere landu daitezke bertan.
Komunitatea:
••LAB egitura bat baino gehiago da, afiliatuen komunitate handi bat da. Komunitate horren parte zaren aldetik, bere laguntza izango duzu. LABkideon arteko elkartasuna eta babesa ezinbestekoa da tokian tokiko erronka eta borrokei aurre egiteko.
21
22
Oinarrizko formakuntza sindikala 4.2. Ordezkari sindikalen legezko eskumen eta bermeak Ordu sindikalak:
Ekintza sindikala egiteko legez dagokigun denbora da. Lantokiaren tamainaren arabera kopuru bat izango duzu. Ordu horiek guztiak erabiltzeko eskubidea defendatzea bezain garrantzitsua da orduak arduraz erabiltzea. Ordu-kopurua hitzarmenetan adostu ohi da, enpresako langile kopuruaren arabera. Orduak baliatzeko, hurrengo elementuak aintzat hartzea erabilgarria izan daiteke: ••Hitzarmenean edo enpresarekin adostu ezean, hilabete bateko orduak ezin dira beste batekoekin metatu. Ordezkariek orduak trukatu ahal dituzte euren artean, aukera hori jasotzen bada. ••Orduak ezin dira langilearen kontratuaren arabera proportzionalki murriztu (baja, oporrak...). ••Lanaldi partzialeko langileek zein lanaldi osokoek ordu kreditu berbera izango dute. ••Ordezkariak txandaka lan egiten badu, ordu-kreditu sindikala goizez erabili ahal izango du gaueko txandan egon arren. Txandatik kanpo erabilitakoak lan-ordutzat hartuko zaizkio aintzat, dagokion txanda neurri berean murriztuta. ••Ordu-sindikalak ordu normalak balira bezala ordaindu behar dira, osagarri guztiak barne. ••Ordezkapen-eginkizunaren baitan bileretan, prestakuntza ikastaroetan, mintegietan, batzarretan eta konferentzia sindikaletan parte hartzea dago. ••Ordu-kreditua erabiltzeagatik lanera ez joateko erabakia ez dago enpresaren baimenaren menpe. Egiaztagiri bat eskatzen baduzu, sindikatuak emango dizu.
Ordezkarien eskumenak enpresan:
••Hainbat alorretan informazioa jasotzeko eskubidea: -- Alor ekonomikoan: balantzeak eta memoriak jasotzeko eskubidea -- Kontratazioan: kontratu guztien funtsezko kopia jaso, ABLEen bidez sinatzen diren kontratazioen berri jaso... -- Azpikontratak: azpikontraten datuak, kontratuaren iraupena... -- Praktikaldiak eta lankidetza hitzarmenaren berri izan. -- Enpresan sartzen diren aparteko orduen inguruko informazioa. -- ... ••Aldez aurretik kontsultatua izateko eskubideak: -- Urteko lan egutegia ezartzeko. -- Plantila birmoldaketak, kaleratzeak... egiten direnean. -- Lana kontrolatzeko eta antolatzeko sistemak abian jarri edo berregokitzean. -- ... ••Negoziazio eskumenak: -- Enpresa hitzarmenak edo itunak, zein hauetan egin beharreko aldaketak, negoziatzeko eskumenak. -- Berdintasun planak negoziatzeko eskumena.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
••Lan osasunaren alorrean: -- Absentismoaren datu eta arrazoien inguruko informazioa jasotzeko. -- Prebentzio neurri, gogoeta eta azterketen informazioa jasotzeko. -- Segurtasun eta higiene neurriak kontrolatzeko. ••Jarduera sindikala garatu ahal izateko lokal egoki bat eta iragarki taula erabiltzeko eskubidea.
Babes legala: Ordezkari sindikala kaleratua izanez gero eta epaitegiak kaleratze hori baliogabetzat joko balu, ordezkariak eskubidea du lantokira bueltatu eta bere lanpostura itzultzeko edo kalte-ordainaren dirua jasotzeko. Enpresak ordezkaria arau-hauste larri edo oso larri batengatik zigortu nahiko balu, ordezkariak eskubidea du kontraesan espediente bat ireki diezaioten. Honela, berari entzuteaz gain, enpresa batzordea eta langileen gainerako ordezkariak ere hitz egin eta entzunak izango dira. Ordezkaria izateagatik promozio profesional edo ekonomikoetan diskriminatua ez izateko eskubidea du. Arrazoi teknologiko, ekonomiko edota antolakuntzazkoengatik enplegua aldi baterako edo behinbetiko eten behar den kasuetan, ordezkariak enpresan edo lantokian jarraitzeko lehentasuna izango du. * Atal honetan sakontzeko, ikus “LABen ordezkari sindikalentzako oinarrizko gida”.
23
24
Oinarrizko formakuntza sindikala
5. Antolakuntza
L
AB bere ibilbidean zehar handituz joan da. Sindikatu txikia izatetik, EAEn bigarren sindikatua izatera igaro gara, Nafarroan %15eko muga gainditu dugu eta Ipar Euskal Herrian ezinbesteko erreferente bilakatu gara. Baina gainera, urte luzez LABek bakarrik defendatutako eredua (sindikalgintza soziopolitikoa, kontraboterezkoa, feminista) nagusitzen joan da euskal sindikalgintzan. Gure eredu sindikalaren egokitasuna eta eraginkortasuna zein afiliatuen konpromisoa agerian uzten du ibilbide horrek. Hala ere, bide horretan beharrizan eta erronka berriak topatzen joan gara. Ezin gara antolakuntza eredu zurrun batean erori, eraginkorrak izateko, baldintzak eta beharrizanak kontuan hartu behar ditugu eta, legedian aurreikusitako antolakuntza eredutik harago (sail sindikala), beste batzuk sortzen joan gara. Ondorioz, sindikatuaren antolakuntza eredua etengabeko mugimenduan egon da, testuinguru berriei egokituz. Horren adibideak dira feminismoaren eremuan egindako aurrerapausoak edo ekintza sozialeko egitura eta soziokomunitario sektorea sortu izana.
5.1. Antolakuntza tokian toki
E
san bezala, antolatzeko eta borrokatzeko zailtasunak biderkatzen ari dira: langileak isolatzea, elkartasun eta elkar ekintza bideak zapuztea eta langileen antolakuntza eragoztea helburu duten errealitateak nonahi dira. Horregatik, antolatzeko modu klasikoak maiz ez dira nahikoak, nahiz eta kasu askotan, baliagarriak izan. Ondorioz, aldatu baino, dibertsifikatu eta aberastu egin dugu, helburua ezaugarri desberdinak dituzten lantokietako kideei eraginkorra izango zaien eredua eskaintzea izanik.
5.1.1. Sail sindikala Zer da sail sindikala? Enpresa bateko afiliatu guztiak biltzen dituen egitura da, orain arte enpresetan erabili duguna eta, kasu askotan, baliagarria. Batzar honek talde dinamizatzaile bat izan dezake. Juridikoki errekonozimendua duen antolakuntza-egitura da, beraz, nahiz eta beste modu batera antolatu, posible den kasu guztietan ofizialki izendatuko dugu, horrek ematen dituen eskubideak probesteko. Norentzat da egokia? Lan zentro bateko langile guztiak enpresa berekoak direnean. Afiliazio kopuru handiko lan zentroetan sail sindikala eratzea beharrezkoa izango da LABeko kide guztiak antolatzeko. Zeintzuk dira sail sindikalaren egitekoak? Enpresan LABen ekintza sindikala zuzentzeko eta erabakitzeko egitura da eta, beraz, afiliatu guztien elkarren arteko harremana eta komunikazioa bideratzeko eginkizuna du.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
Ordezkaritza sindikala. Legez, 250 langiletik gorako enpresetan, sail sindikalek ordezkari sindikalak izendatu eta izateko eskubidea dute. Ordezkari sindikalen kopurua enpresa bakoitzari dagokion hitzarmenean dago zehaztua. Langile ordezkariez zein enpresa batzordeko ordezkariez bestelakoa da eta, funtzionamendu araudietan desberdintasunak badaude ere, funtzioari dagokionez ez dago funtsezko aldaketarik.
5.1.2. Elkargune sindikala Zer da elkargune sindikala? Lan zentro bera duten hainbat enpresetako LABeko kideak batzen dituen egitura da. Normalean azpikontratazioaren ondorioz, oso lan baldintza eta hitzarmen desberdinak izanda lan zentroa konpartitzen dugun kideak batu gaitezke horrela. Azken batean, ezberdintasun horiek kapitalaren interesei erantzuten diete, ez langileon eskubideei. Langileen arteko elkartasuna ardatz, beharrezkoa da lan zentro horretako kide guztiok batzen garen elkargune bat izatea. Norentzat da egokia? Hainbat enpresatako (edo administrazio bateko eta azpikontratako langileak) izanagatik ere, lan zentro berean ari diren LABeko delegatu eta afiliatuentzat. Enpresa matriz (edo administrazio) komuna ardatz izanik (horren langile izan edo ez), aldarrikapen komunak izan daitezke edo baldintza okerrenetan daudenengana denon indarra eta elkartasuna iristeko bidea izan daiteke. Zeintzuk dira elkargune sindikalaren egitekoak? Beste kasuetan bezala, lan zentroan LABen ekintza sindikala zuzentzeko eta erabakitzeko egitura da eta, beraz, afiliatu guztien elkarren arteko harremana eta komunikazioa bideratzeko eginkizuna du.
5.1.3. Sare sindikala Zer da sare sindikala? Enpresa bereko langileak zentro ugaritan sakabanatuta eta nahiko isolatuta dauden LABkideentzako antolakuntza eskaintza da. Batzarretan baino, bere funtzionamenduaren oinarria delegatuen bisitak dira. Norentzat da egokia? Enpresa edo administrazio bereko langileak izanik, lan zentro ezberdinetan sakabanatuta dauden langileentzat da egokia, hau da, harreman fisikoa izateko zailtasunak izan ditzaketen langileentzat. Zeintzuk dira sare sindikalaren egitekoak? LABen afiliatuen arteko harremana eta komunikazioa bermatzea da bere funtzio nagusia, baita sakabanaketa gainditu eta sare funtzionamenduaren bidez enpresaren aurreko ekintza sindikal eraginkorra planteatzea ere.
25
26
Oinarrizko formakuntza sindikala 5.1.4. Lantoki txikietako afiliatuentzako mintegiak Zer dira mintegi hauek? Beren lantokiak txikiak izateagatik, ekintza sindikalerako egitura sortzeko aukera ez duten afiliatuentzako antolakuntza eskaintza da. Mintegi hauek eskualde mailan antolatuko ditugu maiztasun zehatz batekin. Norentzat dira egokiak? LABekin lotura izan nahi duten baina euren enpresan bakarrik dauden LABeko afiliatuentzat. Zeintzuk dira bere egitekoak? Prestakuntza eta komunikazioa bermatzea da bere egiteko nagusia. Halaber, lantoki horietan arazoak suertatzen direnean denon indar eta elkartasunez ekintza sindikala planteatzeko eta erabakitzeko gunea izatea.
5.2. Federazioak: zerbitzu publikoak, zerbitzu pribatuak eta industria
E
npresa bakoitza, garatzen duen jardueraren arabera, federazio baten baitan dago. Hiru federazio ditugu: Zerbitzu Publikoen Federazioa, Zerbitzu Pribatuen Federazioa eta Industria Federazioa.
Federazio bakoitzaren barruan, hainbat sektore eta azpi-sektore daude. Sindikatuaren antolakuntzaereduan, federazioak dira lantokia koordinatzeaz arduratzen direnak eta, horretarako, arduradun zehatzak izendatzen ditugu, hauxek izango dira, hain zuzen, erreferentziazko pertsonak delegatuentzat. Arduradun horrek lantokietako arduradunekin harreman zuzena izan eta informazio orokorra helaraziko dizue. Horrez gain, federazioak lantokiko ekintza sindikalaren jarraipena eta dinamizazioa egingo du.
5.3. Eskualdea
L
AB Euskal Herri osoan zehar 16 eskualdetan antolatzen gara. Eskualdea dinamika konfederalaz arduratzen da, sindikatu osoari begirako dinamikaz, alegia. Eskualde bakoitzean hainbat egoitza eta azpi-eskualde egon daitezke. Garrantzitsua da norberaren federazioan parte hartzeaz gain, norberaren lantokiko ekintza sindikala garatzeaz gain, dinamika orokorretan (konfederaletan) parte hartzea.
5.4. Ekintza Soziala
L
antokian antolatzeaz gain, dinamika sozialetan murgildu nahi duten delegatu zein afiliatuek badute horretarako aukera. LABen ekintza soziala lurralde osoan eraikiko dugun egitura da: auzo eta herrietaraino eraman nahi dugu, baina eskualdeak izango dira bere ardatza. Izan ere, eskualdeetako errealitateei erantzungo dien ekintza soziala garatzea da asmoa.
LAB: Eraldaketa sozialerako sindikatua
Edozein afiliatuk har dezake bertan parte, baina bereziki egokia da pentsiodunentzat, langabetuentzat, ezkutuko ekonomian lanean dihardutenentzat edo noizbehinkako enpleguak dituztenenentzat.
5.5. Emakumeen Sarea
I
dazkaritza feministak zehaztutako ildoak txertatzeko eta feminismoa zehar-lerroa dela bermatzeko, federazio eta eskualdeetan euren artean koordinatutako “dinamizatzaile feministak” egongo dira. Hauen bidez, LABeko emakumeak saretu egingo gara, bereziki Idazkaritza Feministatik eratorritako lan ildoak federazio bakoitzaren ezaugarrietara egokitzeko eta ekimenak kontrastatzeko, jarraipena egiteko eta baloratzeko. * Atal honetan sakontzeko, ikus “Ekintza Sindikalerako Gida”
27