Ekintza Sindikala

Ekintza sindikal integrala

2

OINARRIZKO FORMAKUNTZA SINDIKALA ZURE

BIDE LAGUN

PODER SINDICAL PARA UN NUEVO TIEMPO

Ekintza sindikal integrala

Bilatzailea 1. LAN MUNDUAZ GAINDI, BIZITZA OSOA ERASOTUA.........................5 1.1 Prekarizazioa....................................................................................................................... 6 1.2 Pobretzea............................................................................................................................ 6 1.3 Estatalizazioa....................................................................................................................... 6 1.4 Inposizioa............................................................................................................................ 7

2. ZERI DEITZEN DIOGU EKINTZA SINDIKALA?.....................................8 3. LAN ZENTROETAN EKINTZA SINDIKALA EGITEKO MODUA...........10 4. EKINTZA SINDIKALERAKO IRIZPIDEAK............................................11 4.1. Prekarietatea.................................................................................................................... 11 4.2. Lan osasuna...................................................................................................................... 14 4.3. Klausula feministak........................................................................................................... 16 4.4. Diskriminazio mota ororen kontrako neurriak................................................................. 18 4.5. Hizkuntza normalizazioa................................................................................................... 19 4.6. Ingurumena...................................................................................................................... 20 4.7. Azpikontraten baldintza-agiriak....................................................................................... 20

5. BORROKA MOLDEAK eta TRESNAK.................................................22 5.1. Greba................................................................................................................................ 22 5.2. Ohiko mobilizazio moldeak: manifestazioak, elkarretaratzeak....................................... 22 5.3. Mobilizazio molde berriak: harresiak, eskratxeak, performantzeak, pikete feminista, erabiltzaile-bezeroen aktibazioa..................................................................................... 22 5.4. Ekintza sozialeko dinamikak............................................................................................ 23 5.5. Protokoloak: alarma sortzeko dispositiboa..................................................................... 23 5.6.Protokoloak: indarkeria matxista...................................................................................... 23 5.7. Protokoloak: bazterkeriaren eta jazarpenaren kontrakoa............................................... 24 5.8. Borroka kutxa .................................................................................................................. 24 5.9. Bira orokorra ................................................................................................................... 25 5.10. Hauteskunde sindikalak ................................................................................................ 25

6. NEGOZIAZIO KOLEKTIBORAKO IRIZPIDEAK....................................26 6.1. Negoziazio eremu propioen defentsa, Estatu mailako hitzarmenen aurrean................. 26 6.2. Sektore hitzarmen eta enpresa hitzarmen edo itunaren arteko harremana................... 26 6.3. Epe mugarik gabeko ultraaktibitatea.............................................................................. 26 6.4. Lan baldintzak ez aplikatzea: derrigorrezko arbitrajerik ez............................................ 27

3

Ekintza sindikal integrala

1. LAN MUNDUAZ GAINDI, BIZITZA OSOA ERASOTUA Esplotazio moduak biderkatu dituzte azken urteotan. Lehentasunezko jopuntua lan mundua izan arren, herritarron bizi baldintzak oro har erasotzen ari dira irabaziak biderkatzearren. Beraz, sindikalismoa birpentsatu, gure eredu eta estrategia sindikala eguneratu eta ekintza sindikal integralera egin dugu jauzi.

K

apitala eta lanaren arteko gatazkaren inguruan lanean eta borrokan aritu da sindikalismoa betidanik.

Kapitalismoaren bilakaera basatiak bizitzaren oinarri materialak arriskuan jartzen ditu, ordea.

Mozkinak pilatzeko lasterketa amaigabe horretan esplotazio moduak asmatu eta biderkatzen ditu. Eta krisian sartu denean ere, krisia aitzakia izan da bide bera azkartzeko eta bidegabekerian sakontzeko.

Sistema ekonomikoan aldaketa handiak izaten ari dira. Ekonomia finantzario eta espekulatiboaren nagusitasunetik bere aldeko erreforma legalak inposatu dira esparru guztietan. Lan harremanak kapitalak alde bakarrez erabaki ditzan bultzatzen ari da. Langileen jarduera kolektiboa, ideologikoki ez ezik, legalki ere mugatzeko bideak inposatzen ari zaizkigu, negoziazio kolektiboari egiten zaizkion eraso eta erreformen bidez. Esan gabe doa, erreforma horien lehentasunezko helburua euskal langileon indarguneak deuseztea ere izan dela, bertoko negoziazio esparruaren ahalmena erasotzen eta murrizten.

Baina murrizketak denean nozitu ditugu: ••Negoziazio kolektiboaren arauak erasotu dituzte. Estatu mailako negoziazio esparrua indartu eta euskal langileen bizi baldintzetan pobretzea ekarri nahi dute. Halaber, enpresa esparrua indartu eta patronalari indarra eman nahi diote langileria babesgabe uzteko.

••Lan eskubide eta baldintzetan atzera pausuak egin dira. Kaleraketak erraztu dira, lan baldintzen okertze objektibo eta sakona gauzatu da, prekarietatea hedatu da sektore guztietan,... Krisiaren aitzakiapean salbuespen edo larrialdi gisa jantzi zituzten neurriak geratzeko etorri dira.

••Langileon eta herri sektore guztien bizi baldintzak oro har eskastu dira. Osasun zerbitzuetan ezarritako murrizketak eta pribatizazio prozesuak, esaterako, aberastasunaren banaketa gero eta desorekatuagoaren adibidea eta denon bizitzaren kontrako neurriak dira. Ildo berean doa irakaskuntzaren eremuan bizi dugun antzeko prozesua bere murrizketa guztiekin.

••Esparru sozialean ez dira horiek bizi izan ditugun murrizketa bakarrak. Zailtasun gehien dituzten langile eta herri sektoreen kontrakoak nabarmenak dira: zaintza eta dependentziaren esparruan egindako murrizketa eta atzerapausuak, langabezia prestazioaren murrizketa, bazterkeriaren eta pobreziaren kontrako diru laguntzen murrizketa eta, jakina, pentsio sistema publikoaren eta euskal pentsionista guztien kontrako eraso bortitza.

••Zerrendatu ditugun hauen ondorioak denok pairatzen ditugu, denongan hedatzen baita ezartzen ari den prekarietate sozial eta orokor hori, bizitzaren prekarizazio hori. Baina, jakina, esplotazio horren alderik okerrenak pairatzen zutenek bereziki bizi dituzte horrelako zorrozte baten ondorioak.

Emakumeen kasua orokorrean, agerikoa da, prekarietate horren jopuntu zuzena baitira.

5

6

Oinarrizko formakuntza sindikala

Hauek guztiak, ildo ideologiko neoliberal iraunkorraren baitan sustengatu dira. Etengabeak dira norabide horretan joateko jasotzen ditugun mezuak: langileen zatiketa bultzatzen, fokua langile kolektiboen ustezko pribilegioak seinalatzen, nor bereaz arduratzeko beharra sustatzen, migranteen kontrako mezuekin haiekiko beldurra edota gorrotoa hedatu asmoz, matxismoaren oldarraldiaz, zerbitzu publikoak desprestigiatzen eta enpresa pribatua goratzen, sindikalismoa erasotzen... Alternatibarik ez dagoela erakutsi nahian dabiltza.

Alternatiba egon badago, jakina. Baina horretarako geure burua indartu behar dugu eta eraso horiei eta etor daitezkeen erronkei erantzuteko geure burua eraberritu behar dugu. LABek aspaldi eutsi zion sindikalismoa birpentsatzeko eta aro berriak eskatzen digunari egokitzeko ardurari.

2008an agertutako krisi ekonomikoak azkartu egin zuen gure eredu eta estrategia sindikala eguneratzeko beharraz genuen kezka eta erabakia. 2012ko Biltzar Nagusian LABek eztabaida estrategiko horri prozesu zabal baten bidez ekitea erabaki zuen. Eta hortik jaio zen “XXI. mendeko sindikalismoa [Bir]Pentsatzen� gogoeta dinamika zabal eta partizipatiboa. Ekintza sindikala berritzeko eztabaida eta erabakiak hezurmamitzen joan eta 2017ko Biltzar Nagusian denon artean erabaki genituen. Gure oinarri ideologikoak eta balioak gorde eta freskatu nahi ditugu, izaera borrokalaria eta elkartasuna gure marka izan daitezen.

Langileen babeserako genituen araudi eskasak hankaz gora geratu dira eta uneoro egoera berri eta ezezagunen aurrean gaude. Ekintza sindikala egiteko modu dinamiko, malgua eta eraginkorra bilatu dugu, etengabe egoera zehatza aztertzera eta egin dezakeguna pentsatzera eraman behar gaituena.

Beraz, militante sindikalen eskarmentuan oinarria duen eta behetik gora eraikitzeko zimenduak dituen ekintza sindikalaren aldeko hautua egin dugu. Eztabaidak iraunkorra izan behar du. Bizi dugun egoeraren ezaugarri zehatz batzuk:

1.1 Prekarizazioa Aurretik esan bezala, kapitalak bultzatuta, eta ez berez horrela izan behar duelako, datorkigun prekarizazio prozesua bizitzaren esparru orotara hedatu da: lan baldintzetara, lan osasunera, zaintzara, osasun zerbitzuetara, pentsioetara, langabezia prestazioetara, parte hartze politikora, demokrazia eredura...

1.2 Pobretzea Lan baldintzen prekarizazioaz gain, desjabetze prozesu orokorra bizitzen ari gara. Zerbitzu publikoen okertzea nabarmena da eta murrizketak begien bistakoak osasunean, hezkuntzan eta babes sozialean.

Jendartearen txirotze orokor honek arrisku bizian jartzen ditu milaka lagun, pobrezia egoera objektiboan. Pertsona multzo handien bizitza duintasun baldintzen azpitik suertatzen ari da eta, halaber, herri eta komunitate moduan gure etorkizuna kolokan dago egoera honen ikuspegitik.

1.3 Estatalizazioa Hego Euskal Herrian PP eta PSOE alderdiek Madrilen ezarritako erreforma ezberdinen ondorioak pairatzen hasiak gara, bereziki negoziazio kolektiboaren zentralizazioa Euskal Herrian negoziatzea

Ekintza sindikal integrala

eta erabakitzea baztertu eta Estatu mailako errealitatea ezartzeko bidea da, objektiboki euskal langileen lan eta bizi baldintzen okertzea dakarrena.

1.4 Inposizioa Langileen esku hartzerik gabe kapitalaren mesedetan erabaki politiko eta instituzionalak pilatzen ari dira. Eta joera horrek iraun egingo du. Euskal Herriko eta euskal langileen errealitatearen kontrako neurriak izan dira Estatuetatik etorritakoak, gure hitza eta erabakia baztertu dituztenak. Euskal Herritik ere aplikatu zaizkigu horrelako neurriak, tamalez, herri interesei eta herri kohesioari baino, klase interesei eman baitzaie lehentasuna .

7

8

Oinarrizko formakuntza sindikala

2. ZERI DEITZEN DIOGU EKINTZA SINDIKALA? Ekintza kolektibo eta antolatua da, langileak protagonista izango dituena eta lantokia epizentrotzat hartuko duena. LABeko militanteok eragileak izan behar dugu, baina langile guzti-guztiek parte hartze aktiboa izan behar dute, baita lan prekarioenetan eta atomizatuenetan ari direnek ere. Ekintza sozio-sindikala da, laneko gatazkak kalera eta kaleko gatazkak lan zentrora eramaten dituena.

E

kintza sindikala langileon lan eta bizi baldintzen defentsa eta hobekuntzarako borrokatik abiatu eta bestelako eredu justuago baten alde ekiten duen langileon ekintza kolektibo eta antolatua da.

Langileak protagonista izan behar gara. Langile mugimenduaren eta sindikalismoaren oinarria, indarra eta zentzua langileongan dago. Langile guztiongan, antolatzeko aukerak eta kultura izan dutenengan ez ezik. Baita lan prekarioenak eta atomizatuenak dituztenengan ere. Baita haiek errazago esplotatzeko kapitalismoak soldatapeko lanetik kanpo kokatu dituenak ere.

••Langileak antolatu egin behar ditugu. Sindikatua da horretarako tresna eta eremua. Langileon borroka kolektiborik gabe nekez lor daiteke ezer. Antolakuntzak iraunkorra izan behar du, une bateko dinamika kolektiboak ez baitu bermatzen bere indarra sakabanatzean irabazitakoa desagertuko ez denik.

••Langileon ordezkaritzak funtsezko papera du, langileon kolektiboari ahotsa emateko edota antolaketa eraginkorra eraikitzeko. Hala ere, ordezkaritzatik ordezkapenera pasatzeko arrisku bizibizia dugu: ordezkaritza beti langileen eskutik egin behar dugu.

••LABeko militanteok (ordezkariak eta afiliatuak) eragileak izan behar dugu ekintza sindikal integrala aurrera eramateko, lan zentroetan ditugun arazoei aurre egiteko. Baina horrek ez du beharrezko emaitza izango, ekintza sindikala burutu nahi dugun esparru zehatzean langileon aktibazio orokorra lortzen ez badugu. Protagonismo hori, guretzat, bizi dituzten egoerei aurre egiteko erabakietan parte hartzea da.

••Nekez parte hartuko du aktiboki langile batek dinamika batean arazoari aurre egiteko erabakietan parte hartzeko inongo aukerarik ez badiogu eman. Hau guztia lehen momentutik egin nahi dugu: egoeraren diagnostikoan, egoerari aurre egiteko pausoetan eta abarretan parte hartu ahal izatea.

Parte hartzeko jarrera ez da lehen unetik izango: ohiturak aldatzea zaila izango da, baina ez dugu eskaintzan etsiko.

Zer parte hartzeko modu sustatuko dugu? Parte hartzea sustatzea jarrera bat izango da.

Parte hartzeko ezinbestekoa da informazioa. Informazio hori eskaintzeko zuzenean joko dugu langileengana (Info-en bidez; batzarren bidez; aurrez aurre, bereziki egoera prekarioagoa bizi dutenekin -praktiketako langileak, azpikontratetako langileak, modu isolatuan lan egiten duten emakumeak...-). Eta batez ere, entzuteko eta informazioa zein iritziak biltzeko jarreraz arituko gara (batzarretan eurei entzuten, langileen arteko inkesten bidez, zuzeneko harremanen bitartez...)

Ekintza sindikal integrala

Sindikatua, langileontzako antolakuntza, elkarren babes, elkartasun eta borroka eskaintza da.

Eta langileak dira bizi duten egoerari erantzuteko eta alternatiba eraikitzeko bidearen protagonistak. Bizi dugun egoeraren diagnostikoaz, bizi dituzten arazoez, irtenbide posibleez... aritzeko bideak zabalduko ditugu, haiena den prozesu horren guztiaren protagonista bilakatuta.

Lantokia da ekintza sindikalaren epizentroa. Ekintza sindikala eraginkorra izango bada, gatazka gertatzen den lekuan sustatu behar du borroka. Lan zentroa da horretarako gune naturala. Abiapuntua tokiko aukera eta baliabideak izango dira eta lekuko langileen lidergoa izango da ardatzetako bat.

Bertan sortzen ditugun borrokek ekarriko dituzte pairatzen diren egoera eta arazoei irtenbideak, beti lan zentroko langileen eskutik.

Oso baldintza eta egoera ezberdinetan lan egiten duten langile kolektiboak ditugu. Enpresa batentzat zuzenean ari direnak edo enpresa berarentzat azpikontrata bidez ari direnak; behin betiko kontratua dutenak edo etengabe behin behineko kontratuak lotzen dituztenak, lanaldi osoan edo partzialetan ari direnak; esklabotza baldintzak dituzten etxeko langileak, lan baldintza erabat prekarioak dituzten langile multzo zabalak, lan berbera eta enpresa berberarentzat lan egiteko euren burua autonomo egitera behartu dituztenak, praktikak egitera joan eta esplotatzen dituzten ikasle-langileak eta abar luze bat. Egoera guztiei eskaini eta eman behar diegu dagokien erantzuna. Haien egoeratik abiatuta eta langileen aktibazioa ezinbestekoa izanik. Multzokatu eta isolatu dituzten langile horien arteko harremana eta elkartasun hariak berreraiki behar ditugu, halere, indar komun hori guztion mesedetan erabiltzeko. Halaber, interes komuna eraiki behar dugu. Denon artean eraiki behar dugu egoera hau iraul dezakeen alternatiba.

Eta, gainera, aipatu bezala langileoi eragiten diguten egoerak enpleguari dagozkionetatik harago doaz. Gurea, horregatik, sindikatu soziopolitikoa da: ekintza integrala, sozio-sindikala egin nahi dugu.

Lan prekarietateari ez ezik, bizitzaren prekarizazioari eta pobretzeari ere egin behar diogu aurre. Gure ekintza sindikalaren bidez lan gatazkak kalera eraman nahi ditugu, elkartasun sareak eta aliantzak sortzeko. Eta, era berean, kaleko gatazkak lan zentrora eraman nahi ditugu.

9

10

Oinarrizko formakuntza sindikala

3. LAN ZENTROETAN EKINTZA SINDIKALA EGITEKO MODUA Ordezkariak funtsezko figura dira: sindikatuaren egiturarekin lotura estua izan behar dute eta, aldi berean, lan zentroko afiliatuekiko harremana bermatu behar dute. Era berean, langile guztien parte hartzea sustatu behar dute. Ekintza sindikalaren gakoa planifikazioa da.

O

rdezkariek norabide bikoitzeko erantzukizuna dute. Langileen ordezkariak dira, batetik. Eta funtzio horri garrantzia handia eman behar diote. Halaber, LABeko zerrendetan hautatuak izan dira eta LABen eskaintza eta eredu sindikala garatzeko ardura dute.

••Sindikatuko egituraren eta ordezkarien arteko harremanak estua izan behar du, ordezkariak sindikatuaren bizitzaren eta erabakien parte izan daitezen eta sindikatua lan zentroko egoeraren eta ekimenen parte izan dadin. Sindikatua bere oinarriko kideek egin behar dute.

••Ordezkariek lan zentroan dauden LABeko afiliatuekiko harremana eta hauen parte hartzea bermatu behar dute, sindikatuaren irizpideak, lan zentroko lanketak, ekintza sindikaleko pausoak e.a. ahalik eta gehien zabaltzeko. Honela, afiliatuak ere burutu nahi dugun ekintza sindikaleko aktibo bihurtuko dira eta beraien iritziak jasotzeko aukera izango dugu lan zentroan, federazioetan edo konfederalean gauzatu nahi ditugun ekimen eta erabakiei buruz.

••Ordezkariek (LABeko beste kideen laguntzarekin) langileen parte hartzea sustatu behar dute.

Langileen protagonismorako bideak jarri behar ditugu.

Planifikazioa beharrezkoa da eta gure ekintza sindikalaren printzipio organizatiboa bilakatu behar dugu. Lan zentroetan burutu nahi dugun ekintza sindikala planifikatua izango da, lan zentroko plangintza zehatzaz. Honetarako, eta lagungarri moduan, pauso batzuk jarraitzea planteatzen dugu.

••Lan zentroan gertatzen diren arazoak hauteman.

••Arazo horietatik guztietatik gutxienez bat hautatu borroka pizteko.

••Arazo horri aurre egiteko eskaintza sindikala zehaztu, borroka horren helburuak eta egingo ditugun ekimenak edo ekintzak finkatuta. Horretarako, sindikatuan ditugun baliabide ezberdinetan oinarrituko gara: ekintza sindikaleko gida, federazioen plangintzak, ekintza sindikala aurrera eramateko antolakuntza...

••Langileen partaidetza bermatzeko neurriak (asanbladak, infoak, inkestak, kolektibo desberdinekin bilerak...).

••Erabili ditzakegun borroka moldeak zehaztu.

••Sozializatzeko neurriak zehaztu.

Atal honetan sakontzeko, ikus "Ekintza Sindikaleko gida"

Ekintza sindikal integrala

4. EKINTZA SINDIKALERAKO IRIZPIDEAK Gure ekintza sindikala ez da inondik inora negoziazio kolektibora, hau da, hitzarmen edo enpresa itunen negoziazioetara, mugatzen, azken hau, izan dituen erasoak eraso, horren parte inportantea ere baden arren, txosten honetako azken puntuan azaltzen dugun bezala. Ekintza sindikalerako hemen zerrendatzen diren irizpideak gure borroka gidatu behar duten funtsezko edukiak dira.

Enpresa aldarrikapen horiek betetzera behartzea da helburua. Hauetako zenbait hitzarmen, itun edo akordioetan islatu beharko dira eta klausulen bitartez bertan txertatu.

G

ure ekintza sindikalaren bidez langileen lan eskubideak, lan eta bizi baldintzak eta interesak defendatu eta hobetu behar ditugu. Hau guztia, esparru anitzetan egin daiteke. Egun, LABen ekintza sindikalean topa ditzakegun erronka nagusiak eta horietan sindikatuak aldarrikatzen duena edo defendatzen duen jarrera zehaztuta ditugu. Hauek dira, labur, ardatz nagusiak. Jakina, bakoitzaren inguruan sakontzeko LABek tresna eta prestakuntza ezberdinak ditu.

4.1. Prekarietatea Prekarietatearen kontrako neurriak esparru eta alor askotan proposatu beharko ditugu. Gure ekintza sindikalean topa ditzakegun egoera nagusiak zerrendatu ditugu jarraian.

4.1.1. 1.200 euroko soldata hilean Milaka langilek jasaten duten prekarietate egoerak euren soldatetan du oinarria. Kapitalak lan baldintzak kaskartzeko neurriak, langileen lanaren desbalorizazio erradikal batetik abiatu ditu. Soldata oso baxuak dituzte langile asko eta askok eta, ondorioz, ezin diete bizitzan dituzten gutxieneko beharrei ere erantzun, pobrezia egoeran edo pobreziaren mugan bizi baitira. LABek 1.200 euroko soldata aldarrikatzen du, baita hori lortzeko ekimenak martxan jarri ere, bizimodu duina bermatzeko gutxienekoa baita.

Kontuan izan behar dugu borroka ildo honek sektore feminizatuetan hartzen duen garrantzia. Sistema kapitalista hetereopatriarkalak ezarritako sexu-generoaren araberako lan banaketaren ondorioz, emakumeen lana gizonezkoen lanaren osagarri moduan ulertzen da eta, hortaz, emakumeak soldata baxuagoko lanetara izaten dira bideratuak. Sektore feminizatuetan, beraz, gutxieneko soldataren aldeko borroka lehentasunezkoa da.

4.1.2. ABLEak Enpresetan izaten diren prekarietate egoeretariko batzuk, aldi baterako lan enpresen (ABLEen) bidez enplegua lortzen duten pertsonek pairatzen dituzte. Langile hauek erabili eta botatzeko tresna bihurtzeaz gain, honek dakarren prekarietateak (egonkortasunik eza, aldarrikapen eskubiderik eza...) enpresetan enplegua sortzea eragozten du. Beraz, prekarietateari aurre egiteko eta enplegu zuzena sortzeko, derrigorrezkoa da praktika honen kontrako lerroa irekitzea. Gure helburua ABLEak desagerraraztea da eta, beti bide honetan, ABLEen erabilpena mugatzea, arauketa zehatz eta zuzenaren bidez.

11

12

Oinarrizko formakuntza sindikala 4.1.3. Azpikontratak Enpresetako prekarietate egoera batzuk azpikontraten bidez kontratatuko langileek pairatzen dituzte.

Azpikontratazioa, lan kostuak merkatzeko eta etekinak biderkatzeko tresna da, langileen lan baldintzak okertzen direnez gero. Horretaz gain, langile subjektua zatitzea ere badu helburu, egoera, aukera eta arazo desberdinak dituzten multzoak sortu eta langileen arteko elkartasuna eta batasuna zailtzen baititu.

Azpikontratetan lan egiten duten langileek lan baldintza gero eta prekarioagoak dituzte eta, halaber, lan zentro bereko langileak hainbat multzotan bereizita, nor bere kabuz aritzen da patronalaren kontra bere lan baldintzak hobetzeko, langileen batasuna eta indarra baliatu beharrean guztion arazoei elkarrekin irtenbidea bilatzeko. Horretarako, azpikontrataturiko langileen lan baldintzak hobetu eta lan zentroan dauden langile guztien harremana bermatzen duten neurriak aldarrikatu eta martxan jarriko ditugu.

4.1.4. Lan baldintza berberak Enpresa askotan, hitzarmenaren indarraldia amaituta, hau berritu ez bada, langile berriei beste lan baldintza batzuk aplikatzen zaizkie. Honek ere prekarietatea dakarkie langile horiei. Dualitatea sortzen du enpresan lan baldintzen alorrean, eta horrek egoera hori jasaten duten langileen egoera kaltetzeaz gain (prekarietatea), plantila osoaren egoera ere kaltetzen du, enpresak etorkizuneko lan baldintza orokorrak langile horiek dituzten lan baldintza prekarioetatik abiatu nahi izango dituelako, prekarietate egoera orokorra bihurturik. Horregatik, LABen egoera dual hauei aurre egitea erabaki dugu.

4.1.5. Lanaldi partzialak Milaka langile, batez ere emakumeak, lanaldi partzialean lan egitera behartuta daude. Normalean dituzten ordu kopuruak oso txikiak dira eta, beraz, jasotzen duten soldata oso baxua da, honek dakarren lan eta bizi prekarietatearekin. Horrekin batera, eta egoera honen ondorioz, langile hauek bi, hiru edo lau kontratu partzial batzera behartuta daude 1.000 eurotara ozta-ozta heldu litekeen soldata lortzeko, eguneko jardunaldia 12 lan ordutik gorakoak izanda ere (lan kontratu bakoitzari batetik bestera joateko denbora gehitu behar baitiogu).

Halaber, lanaldi partzial ahalik eta gutxien egon daitezen borrokatzearekin batera, negoziatzen ditugun hitzarmenetan saiatuko gara egoera horretan dauden langileen lanaldiak luzatzeko erraztasunak jasotzen, beti ere jakinik lantoki bakoitzaren ezaugarrietara egokitu beharko dela.

4.1.6. Lanaren banaketa LABek 35 lanorduko astea (1.592 ordu urtean) defendatzen du enplegua sortzeko (eta banatzeko) tresna baliagarritzat eta langileen bizitza duintzeko bide moduan. 35 lanorduko asteak enplegua banatzea dakar, enplegu berria sortzen du eta inposatutako lanaldi partzialetan diharduten langileei, batez ere emakumeei, 35 orduko lan astea bermatzeko aukera eskaintzen die. Baina enplegua banatzeko neurri bat izateaz gain, lana banatzeko neurria ere izan beharko luke. Izan ere, “lan produktiboari� eskaintzen zaion denbora mugatzeak, pertsona orok dauzkagun zaintza lan eta beharrei erantzunkidetasunez ekiteko aukerak ere eskaintzen baititu.

Ekintza sindikal integrala

Halaber, aparteko orduek lanpostuen suntsiketa dakarte edo lan postu berriak ez sortzea. Beraz, enplegua sortzeko asmoz, hauek desagerrarazteko hautua egiten du LABek. Horretaz gain, errelebu kontratua gazteak langabeziatik irten eta lan merkatuan sartzeko tresna da eta LABek bere erabilera bultzatu egingo du

4.1.7. Kontratazioa Enpresa askotan aldi baterako kontratuak (behin behinekoak, obrakoak eta zenbaitetan bitartekokontratuak ere bai) lanpostu estrukturalak betetzeko erabiltzen dira. Horrek erabateko ziurgabetasuna dakarkie langileei: zabor kontratuak ugaritzen dira eta, ondorioz, prekarietatea handituz doa. Beraz, kontratazioan dagoen iruzurra borrokatu behar dugu, langile hauen lanpostuak egonkortzea lortzeko.

4.1.8. Praktikak Honen inguruko lan eredu asko daude eta bakoitzari erantzun propioa eman beharko diogu. Gazte askok ikasle garaian (lanbide heziketako praktikaldien bitartez) edo ikasketak amaitu eta berehala (formakuntza edo praktiketako kontratu bitartez zein bekadun moduan) izaten dute lan mundua arautzen duen eredu esplotatzailearekin beren lehen harremana. Formazioa eta esperientzia praktikoa jasotzeko izan beharko litzatekeena, gazteen lan indarraz baliatu eta hauek esplotatzeko erabiltzen ari da. Askotan, ikasle horiei eskaini behar zaien formazio integralari ez zaio inolako garrantzirik edo arretarik ematen eta enpresak haien lanaz baliatzen dira, beste langileek bezainbeste lan egitera beharturik (gogoratu ikasle hauek ez dutela soldatarik jasotzen -LHko praktikak edo bekadunak- edo legez dagokien soldata miseriazkoa dela -formazio edo praktiketako kontratua-), enpresan dauden hutsuneak betetzeko erabili edota lan prekarioenetara bideratzen dituzte.

Ernairekin dugun aliantza tarteko, lan zentroetan ikasle hauengana zuzenduko gara, haien egoeraren berri izango dugu eta geure burua eskainiko dugu, beharrezkoak ikusten ditugun elementu guztiak enpresari planteatzeko eta beren egoeraren alde lan egin eta borrokatzeko.

4.1.9. Enpleguaren suntsiketa Azken lan erreformak, kaleratzeen bidez, enplegua suntsitzeko neurri berriak ezarri zituen, baita bazeudenak erraztu ere. Kaleratzea da langile bati inposatu ahal zaion neurririk gogorrena, prekarietatearen adierazgarririk gordinena, langilearen bizitza guztiz baldintzatu dezakeena.

Kaleratzeen kontra borrokatzeko, hitzarmenetan klausula zehatzak txertatzea ezinbestekoa zaigu.

Beraz, ekintza sindikaleko irizpidea kaleratzeen aurka agertzea eta borrokatzea da.

4.1.10. Deslokalizazio prozesuak enpresa saldu delako edo enpresak hala erabaki duelako Geroz eta ugariagoak izaten ari dira berton errotutako enpresen salmenta eta fusio prozesuak.

Honelakoetan, egungo jabeen interes ekonomikoa proiektuaren bideragarritasunaren gainetik jarri ohi dute eta, hasieran lasaitasun mezuak eta hitz politak nagusitzen badira ere, honelako prozesu askok proiektuaren bideragarritasuna eta lanpostu zein lan baldintzak kolokan jartzen dituzte. Horregatik, LABen hasiera-hasieratik saiatu behar gara honelako prozesuak baldintzatzen,

13

14

Oinarrizko formakuntza sindikala

lantokia saldu nahi dutenek euren erantzukizuna onar dezaten eta etorkizuneko proiektuarekiko konpromisoak onar ditzaten salmenta burutu aurretik.

4.2. Lan osasuna

L

an Arriskuen Prebentziorako Legeak berak esplizituki dio negoziazio kolektiboaren bitartez legean ezarritakoa aztertu eta hobetzeko aukera badagoela. Lege honek bete beharreko eskubide izaera dauka, nahitaezko gutxienekoa; halere, hitzarmen kolektiboetan hobetu eta garatu daiteke (LAPLko 2. art.). Hainbat alorretan adi egon beharko dugu.

4.2.1. Parte hartzea eta ordezkaritza Lan Arriskuen Prebentzio Legeak ez die prebentzio ordezkariei ordu kreditu zehatzik ematen eta, prestakuntzarako eskubidea aitortu arren, ez ditu zehazten edukiak edota iraupena. Bestetik, 50 langiletik gorako enpresetan osasun eta segurtasun komitea eratu behar da. Hau dela eta, honakoetan ahaleginduko gara: -- Prebentzio ordezkarien ordu kreditua handitzen -- Prestakuntza jasotzeko orduak izan ditzaten -- Prebentzio ordezkariak aukeratzeko sistema aldatu, kopurua handitzeko, besteak beste.

-- Osasun eta segurtasun batzordeen funtzionamendua arautu, eraginkorragoak izan daitezen.

-- Kontsulta, parte hartze eta informaziorako eskubideak sendotu, kontsuta hutsetik harago, alde sozialak erabakietan parte har dezan.

4.2.2. Osasunaren zaintza Osasunaren zaintzaren bidez, lanak pertsonen osasunari ekar diezazkiokeen arriskuak aztertzen dira. Hau egitean, hartu diren prebentzio neurrien eraginkortasuna egiazta daiteke, espero ez diren osasun arazoak azaldu aurretik hauteman daitezke eta, bi adibide hauetan, enpresaren prebentzio jarduna berregitura daiteke. Hori guztia, baliabide ezberdinez egiten da: batetik, ikerketa epidemiologikoak eta, bestetik, lanpostu bakoitzak eragiten dituen arrisku zehatzetan oinarritutako osasun azterketak. Aitzitik, gaur egun, enpresa askotan mediku-azterketa orokor sinplea besterik ez da egiten, baina osasunaren zaintzarik egin gabe. Lan baldintzekin eta lanpostu bakoitzaren arriskuekin lotuta dagoen osasunaren zaintza aldarrikatu behar dugu.

4.2.3. Arriskuak haurdunaldian Haurdunaldi eta edoskitze aroan lanpostuz alda daiteke, alde batetik, baldintzak edota lanaldia ezin daitezkeenean egokitu, eta bestetik, langileaz arduratzen den mutualitateko (kontigentzia arrunten kontrola eramateko kontratatutakoa), Osakidetzako edo Osasunbideako medikuak horrela ziurtatzen badu. Arazo hau hainbat arrazoirengatik ager daiteke. Adibidez, gaur egun oraindik arriskuen ebaluazioen kalitatea ez da izan beharko litzatekeen bezain ona. Beraz, haurdunaldirako arriskurik ez dagoela ziurtatzea oso zaila da, ez baitakigu zeri egin behar diogun aurre.

Ekintza sindikal integrala

4.2.4. Arrisku psikosozialak Laneko antolakuntza, estresa, bortxakeria lanean, sexu jazarpena, mobbing-a. Nahiz eta enpresek arrisku psikosozialen ebaluazioa derrigorrez egin behar duten, patronalak lan antolaketan, hau da, propiotzat jotzen duen eremu batean, interbenitzea bailitzan ikusten du hori. Hau dela eta, egun ez da egiten edo, egitekotan, gainontzeko prebentzio diziplinetan baino maila baxuagoaz egin ohi da. Horrexegatik, ikuspegi psikosozialetik ebaluazioak egiteko betebeharra sendotuko duten neurriak areagotzea oso positibotzat jotzen dugu.

4.2.5. Arrisku zehatz batzuen aurrean bereziki minberak diren langileak Negoziazio kolektiboak klausula batzuen bidez ekiten dio gai honi: oinarrizko maila batean, nagusiagoak edo gazteagoak diren langileei lanpostu egokiagoak aurrezartzeko edo, bestela, bereziki minberak diren langileen osasuna modu iraunkorragoaz zaindu behar izana aurreikusteko.

4.2.6. Azpikontratazioaren muga lan osasunaren ikuspegitik Azpikontratatzerakoan, delegatu eta prebentzio delegatuei jakinarazi beharko zaie. Lantoki edo lan zentrora sartu aurretik prebentzio delegatuekin bilera bat burutu beharko da prebentzio neurriak har daitezen.

4.2.7. Ezintasun iragankorrak Ildo honetan, gure ustez ez dira bereizi behar laneko kontingentziek edo gertakizunek (lan istripuek edota gaixotasun profesionalek, alegia) eragindako ezintasun iragankorren eta gertakizun arruntek (gaixotasun arrunt edo lanez kanpoko istripuek) eragindakoen artean. Kasu bietan, laneko gertakizunek eta gertakizun arruntek eragindakoetan, saiatu behar dugu lanak eragindako egoera honek langileei diru galerarik ez ekartzen. Honela, aurreneko egunaz geroztik soldata ehuneko ehunean jasotzeko klausulak inplementatu behar ditugu.

4.2.8. Ezintasun iragankorraren osagarriaren gaineko kontrola, lanera ez agertzearen kontrola Ohikoa da enpresek, ezintasun iragankorreko osagarria dagoenean, ezintasun iragankor hori kontrolatuko duen zerbitzu medikoa kontratatzeko ahalmena izatea eta, honi uko eginez gero, langileak osagarria galtzea. Enpresak kontrol hori erabili ezin izateko klausulak sartu behar ditugu.

4.2.9. Gizarte Segurantzaren mutualitate laguntzaileak (lan istripu eta gaixotasun profesionalen mutualitateak) Osasun sistema publiko, unibertsal, partizipatibo eta kalitatekoaren alde egiten dugu. Hau langileoi ez zaigu bermatzen; aitzitik, lan osasunaz arduratzen diren mutualitateak, erakunde pribatuak izateaz gain, gure osasuna zaintzeaz baino, enpresen interes ekonomikoak zaintzeaz baino ez dira arduratzen. Hortaz, gure azken helburua lan osasuna sistema publikoak bere gain har dezan: enpresak kontingentzia edo gertakizun profesionalak (lan istripu eta gaixotasunak) Gizarte Segurantzaren Institutuarekin kontzerta

15

16

Oinarrizko formakuntza sindikala

ditzan; kontingentzia hauetatik eratortzen diren zaintzak Osakidetzak edo Osasunbideak eman ditzan; kontingentzia arruntetatik (gaixotasun arruntak eta lanekoak ez dirren istripuak) eratortzen diren aldi baterako ezintasunak –prestazioak, altak eta bajak- ez ditzatela mutualitateek kontrola.

4.2.10. Prebentzio zerbitzu propioak, mankomunatuak eta kanpokoak Positiboa izango litzateke prebentzio zerbitzu propioak eratzeko proposamena egitea. Esaterako, langileen kopurua betetzen duten enpresek derrigorrez sortu behar izatea, gutxieneko espezialitate birekin eta espezialitate bakoitzeko teknikoki prestatuta dagoen pertsona batekin. Derrigorrezkoa ez den kasuetan, prebentzio zerbitzu mankomunatuak sortzea proposatuko dugu. Kanpoko prebentzio zerbitzu bat kontratatzea ezinbestekoa denean, alde sozialaren iritzia kontuan hartzea eskatuko dugu.

4.3. Klausula feministak Berdintasunik eza sistema kapitalista heteropatriarkalaren arazo estrukturala da. Jendarte osoan sortzen eta biderkatzen dira diskriminazioak eta lan mundua, jakina ez da salbuespena. Areago, emakumeei historikoki galarazi zaien mundua izanda, enplegu ordaindura sartzea lortu arren, sarrera hau beti izan da menpeko egoera batean. “Zer da LAB� txostenean luzeago azaltzen da sistemak zelan erabiltzen duen emakumeen lana hainbat helburutarako: esku lan merkeagoa izatera behartzeko, zenbait sektore feminizatzeko eta lan baldintzak kaskartzeko, zaintza lanak ez ordaintzeko... Gure lantokietan honi guztiari aurre egin beharra diogu eta diskriminazio egoera guztiak atzeman, ikustarazi eta borrokatu behar ditugu.

4.3.1. Aukera berdintasunaren aldeko konpromisoa Identitate sexo-generikoa (joera edo identitate sexuala), egoera zibila, adina, jatorri edo jendarte kondizioa, erlijio edo sinesmenak, ideia politikoak, aniztasun funtzionala, gaixotasuna, afiliazio sindikala, hizkuntza edo bestelakoak oinarri dituen edozein bazterketa ezabatzeko konpromisoa hartzera behartu behar dugu enpresa eta, honekin batera, hauek ekiditeko behar besteko neurriak hartzera.

4.3.2. Enpresa eta lantokietako aukera berdintasun batzordeak Legeak 250 langiletik gorako enpresei aukera berdintasun planak egitea behartzen ditu. Edozelan, edozein enpresatan ipini daitezke martxan eta horixe bultzatuko dugu sindikatutik: planak eta berdintaun batzordeak osatzea. Hala ere, beti izan behar dugu buruan plan hauek bitartekoak direla eta ez helburua; ez gara tematuko planak babesten, eraginkortasunik ez dutela izango egiaztatzen badugu edo benetan gertatzen diren diskriminazioei aurre egiteko beharrean enpresak beste edozein helburutarako erabiltzeko desbideratzen baditu. Honek ez du esan nahi diskriminazioak borrokatuko ez ditugunik, baizik eta gure ekintza sindikalaz beste modu batzuetan egin beharko dugula.

4.3.3. Hizkera eta irudi ez sexisten erabilera eta aniztasuna adierazteko konpromisoa (fobia guztiak ekiditeko: lodifobia, LGTBIfobia, adinkeria, jatorria...).

Ekintza sindikal integrala

4.3.4. Sexu jazarpena Sexu jazarpena lan munduan indarkeria sexistaren adierazpide lazgarrienetako bat da. Ez da arazo puntual edo norbanakoen afera hutsa; uste baino askoz gehiagotan gertatzen da, lantokiak lurzoro aproposak izaten baitira botere jokabide hauetarako, aipatutako menpekotasun egoeragatik: hierarkikoki desoreka handia dago gizon eta emakumeen artean eta emakumeen egoera enpresetan ezegonkorragoa eta prekarioagoa izaten delako. LABek sexu jazarpena prebenitzeko neurriak eta protokoloa gauzatzeko exijituko du. Honen barruan sexu jazarpena salatzeko, prebenitzeko eta identifikatzeko prestakuntza sartzeko eta enpresaren araudiak hutsegite oso larritzat jaso dezan bultzatuko dugu.

4.3.5. Kontratazioa Gaur egun Euskal Herriko enpresa guztietan kontratazio prozesuetan diskriminazioa egoten da.

Pertsonaren prestakuntza eta gaitasunaren gainetik, aurreiritzi eta estereotipoek gailentzen dira nagusiena erabakiak hartzerakoan. Hau kontratazioan ez ezik, sustapen edo promozioetan ere eragiten du. Beraz, bereizkeria hauek desagerrarazteko lan egingo dugu eta neurriak proposatuko ditugu, hala nola hautespen prozesuak anonimoak izatea edota emakumeen kontratazioa sustatzea.

4.3.6. Soldata diskriminazioa Emakumeek lan merkatuan jasaten duten soldata diskriminazioarekin amaitu behar dugu. Gizonezko eta emakumezko langileen arteko berdintasun irizpideari jarraiki, lan berberagatik, edota maila bereko lanengatik, ordainsari zein osagarri berberak jasoko dira. Ez dugu diskriminazio zuzeneko kasurik onartuko. Soldataren gainean emakumeek pairatzen dituzten zeharkako diskriminazioak oso egituratuak daude (emakumeak soldata baxueneko lan postuetara bideratzea, esaterako). Hauek ere borrokatuko ditugu.

4.3.7. Aitatasun baimena Amatasun eta aitatasun lizentziak eskubide indibidualak izatea. Ez orain bezala, non lizentzia amari onartzen zaion eta, honek uko egiten badio, aitak har dezakeen. Neurri honek ez du ahalbidetuko gaur egun emakumeen enplegu prekarioa gainditzea, ezta kontziliazioarekin izaten den arazoa konpontzea. Baina enpresariek baimen berdinak bermatu behar baldin badituzte emakume zein gizonen kasuan, kontratazioak egiteko garaian beti gizonaren alde egitea saihestuko da.

4.3.8. Kontziliazio edo bateragarritasun neurriak Bateragarritasun neurriak aldarrikatu eta negoziatzearekin batera, erantzunkidetasuna bultzatzea helburu duten neurriak edo pizgarriak bultzatuko ditugu. Korresponsabilitate edo erantzunkidetasunak bikoteko kideen artean zaintza lanak modu arduratsu eta orekatuan banatzea esan nahi du.

17

18

Oinarrizko formakuntza sindikala 4.3.9. Familia eredu tradizionala oinarri duten baimenak Familia eredu tradizionalean oinarritzen diren zenbait baimen zalantzan ipini eta aukera berriak aztertu beharko genituzke. Era honetako elementu berritzaileak proposatzeko eta negoziatzeko aukerak aztertu beharko genituzke.

4.4. Diskriminazio mota ororen kontrako neurriak 4.4.1. Berdintasun klausula Enpresak bere egingo ditu bazterkeriarik ezaren eta tratu berdintasunaren printzipioak, arrazoia edozein dela ere: sexu, egoera zibil, adin, arraza edo etnia, jatorri, maila sozial, erlijio edo sinesmen, ideia politiko, sexu joera edo identitate, aniztasun funtzional, gaixotasun, afiliazio sindikal edo afiliaziorik ez edota hizkuntza arrazoia, indarrean dagoen legediak ezartzen duen bezala.

Enpresa begirune eta duintasun pertsonala erasotzen duen edozein jokabideren kontra egongo da, erasoa hitzezkoa zein fisikoa dela ere, eta arrazoia oraintxe aipatutako edozein dela ere. Harreman hierarkikoa baliaturik burutuz gero, jokabidea larriagotuko duen zirkunstantziatzat joko da.

4.4.2. Kolektibo guztientzako neurriak proposatuko ditugu Enpresan aniztasuna kudeatzeko plangintzak burutuko dira. Bertan edozein bazterkeria ezabatzeko eta eskubide zein betebeharren berdintasun osoa erdiesteko neurriak ezarriko dira, integrazio eta kohesio sozialari eusteko oinarrizko baldintza denez gero. Sustapen, hezkuntza, abantaila sozial eta abar oztopatzen edo galarazten duen barneko edozein klausula edo arau deuseztatuko da, zuzeneko edo zeharkako bazterkeria oro ezabatuko dela bermatzeko.

4.4.3. Aniztasun funtzionala duten pertsonentzako neurriak proposatuko ditugu Aniztasun funtzionala duten pertsonen enplegurako eskubidea ez da errespetatzen; gehienez, enplegu zentro berezietara izaten dira bideratuak, bizimodu autonomo eta duinerako aukerarik gabe. 13/1982 Legeak (LISMIk) erretserba kuota ezartzen duen arren, askotan ez da betetzen, legeak berak enpresei aukera ematen dielako enplegu zentro bereziak azpikontratazeko edo diru donazioak egiteko. Gure helburua izango da enpresa behartzea aniztasun funtzionala duten pertsonak zuzen kontratatzera, legeak ezartzen duen kuotaz edo gehiagoz.

4.4.4. Migranteentzako neurri bereziak proposatuko ditugu Migranteak kontratatzen direnean, enpresak askotan kontratuaren iraupena erresidentzia baimenaren iraupenarekin lotzen du. Hau da, erresidentziaren iraupena amaituta, langile hori kaleratua izaten da, askotan kalteordainik gabe, gainera (esan beharra dago Auzitegi Gorena praktika honen kontra azaldu dela). Migranteen mugagabeko kontratazioa sustatu behar dugu eta enpresari exijitu behar diogu kontratuaren iraupena ez dadila egon erresidentzia baimenaren indarraldiari lotuta.

Ekintza sindikal integrala

Bestetik, epe ertain edo luzeko baimen ez ordainduak jaso daitezke, jaiotza, gaixotasun larri, heriotza eta bestelakoetarako, senideak Estatutik kanpo daudenean, lege ordenamenduak edo hitzarmen kolektiboak aitortzen dizkion eskubideen galerarik gabe.

4.4.5. Sexu joera eta identitate anitzak

-- Familia baimenetarako gay, lesbiana, transexual eta bisexualen bikoteek osatzen dituzten familiak ere kontuan hartu -- Hitzarmenetan hizkuntza ez sexista eta inklusiboaren erabilera bultzatu, batez ere klasifikazio profesionalari dagokionez.

-- Langileen Estatutuko 52.d artikuluak dakartzan kasuak zabaldu, ez daitezela absentismotzat jo trans pertsonen trantsizio prozesuarekin zerikusia daukaten kontsultak, izapideak edo ezintasun iragankorrarekin zerikusia daukaten lanera hutsegiteak.

4.4.6. HIESa duten pertsonentzako neurriak proposatuko ditugu Langileak hautatzeko eta kontratatzeko protokoloak negoziatuko dira, HIES gaixotasunagatik suerta litezkeen bazterkeriak ekiditeko eta osasun datuen pribatutasuna bermatzeko. Honetarako, beharrezkoak ez diren dokumentazio edota probak eskatzea galaraziko duten neurriak ezarri behar dira (adibidez, hautatze prozesurako txosten tekniko-fakultatiboa edota HIESaren proba eskatzea).

4.5. Hizkuntza normalizazioa Hizkuntza komunitateei eskubideak aitortzen zaizkie nazioarteko itun eta deklarazioetan; hauen baitan administrazioan eta eremu sozioekonomikoan nork bere hizkuntzaz jarduteko eskubidea jasotzen da.

Hots, langileok hizkuntza komunitate bateko herritarrak gara, eta beraz, hizkuntza eskubideen jabeak gara, baina, honetaz gain, lan munduan dugun subjektu izaerak eskubide espezifikoak ere ematen dizkigu: eskubide nominalak (norberarenak) eta kolektiboak (langileriarenak): ••Euskara ezagutzeko eskubidea ••Lan jarduera euskaraz burutzeko eskubidea ••Lan harremanak euskaraz burutzeko eskubidea Gure azken helburua enpresa euskalduntzea izango da eta argi izan behar dugu prozesu horretan langileak subjektu eta eragile izan behar garela, hau da, langileen protagonismoa bermatu beharko dugu. Bide honetan, euskara batzorde baten sorrera eta euskara plangintza osatzea tresna baliagarriak izango zaizkigu.

4.5.1. Euskara batzordearen sorrera: euskalduntze plangintza abiarazi

-- Batzorde parekide baten beharra egongo da horretarako.

-- Diagnosi egoki eta zehatza egin beharko da.

-- Diagnosi horren gaineko helburuak zehaztuko ditugu eta helburu horiek betetzeko epeak adostu.

-- Batzordean helburu horietarako ekintza plana osatu.

-- Planaren jarraipen mekanismoak ere zehaztuko dira.

19

20

Oinarrizko formakuntza sindikala 4.5.2. Erabilera ardatza izango da Erabili ahal izateko, euskara ezagutzea ukaezina da. Ildo honetatik, euskara ezagutzen ez duten langileak euskalduntzeko proposamenak egin beharko ditugu (lan osasunean gertatzen den bezala, erantzukizuna enpresarena da). Ezagutza eta erabileraren arteko aldea ez da lineala eta euskara ezagutzeak ez du bermatzen euskaraz lan egiteko eskubidea. Langileok euskara ezagutu arren, paisaia linguistikoak, programa informatikoek, lan harremanek, informazio panelak, formazioak... erdaraz irauten badute, gehienez, langileon arteko harreman informalak euskaldunduko ditugu eta ez lan prozesu edo jarduera.

Atal honetan sakontzeko, ikus "LanEus. Langileok aldaketa euskaraz"

4.6. Ingurumena Ingurumen eta natur baliabideen iraunkortasuna bermatu ahal izateko, LABek garrantzitsutzat jotzen du jarrera finkatzea eta ekitea honako esparru hauetan: ••Enpresa naturari dagozkion eskubideekin konprometitzea.

••Herritarren osasuna bermatzea.

••Energia kontsumoari dagokionez, energia iturri berriztagarri eta ordezkagarrien alde egitea.

••Mugikortasunari dagokionez, enpresak langileen joan-etorrietarako garraio publiko eta komunitarioaren erabilpena lehenestea.

••Enpresak hondakinak sortuko balitu, ahalik eta gutxien sortzeko plana osatzea. Sortzen dituen hondakinak, bestalde, berrerabiltzeko, birziklatzeko eta errebalorizatzeko programa eraginkorrak osatzea.

••Langileek lantokian bazkalduko balute, sukaldea eta sukaldaria/k lantokian izatea. Sasoiko eta 0-km. elikagai ekologikoak kontsumitzea inguruneko lehen sektoreko ekonomia bultzatzeko.

4.7. Azpikontraten baldintza-agiriak Azpikontratazioak zerbitzua garestitu egiten du, langileen lan baldintzak okertzen ditu (prekarietatea) eta, gainera, biztanleriari ematen zaion zerbitzua bera kaskartu egiten da. LABek beti defendatu izan du lan eta zerbitzu publikoak langile publikoen bitartez egin behar direla eta azpikontrataturiko lan eta zerbitzuak lehengoratu beharko liratekeela. Hori gertatzen den bitartean, ezin dugu ahaztu azpikontratetako langileek lan baldintza prekarioak dituztela eta egoera honi ere irtenbidea bilatu behar zaiola. Bide honetan, klausula sozialen ekimena martxan jartzea planteatu genuen: hau da, erakunde publiko batek lan edo zerbitzu bat azpikontratatzeko kontratua egiten duenean, bertan txertatuta egotea azpikontrataturiko langileen lan baldintzak hobetzeko hainbat neurri. Jarraian, hainbat alorretako neurriak planteatzen dira kontratu publikoetan txertatzeko.

4.7.1. Enpleguari loturikoak Enpresa edo erakunde kontratatzaileak kontratua burutuko duten langileei hitzarmenak ezartzen dituen lan baldintzak derrigor aplikatuko dizkiela defendatuko dugu. Hitzarmen aplikagarria

Ekintza sindikal integrala

dagokion azken hitzarmen kolektibo sektoriala izango da, eremu behekoena. Hitzarmen honetako lan baldintzak izango dira lana burutzeko kontratatuak diren langileen gutxieneko lan baldintzak, hitzarmenaren indarraldiak iraun bitartean eta harik eta hitzarmena berriztu arte. Lan jardunaldi osoa astean 35 ordukoa izango da eta hileko soldata garbia ezin izango da 1.200 euro baino gutxiagokoa izan, 14 ordainsaritan. Aplikatu behar den hitzarmenak ez balitu baldintza hauek bermatuko, azpikontrataren eta kontratua betetzen ari diren lan zentroetako langileen artean ituna sinatuko da baldintza hauek bermatzearren.

4.7.2. Gizon eta emakumeen arteko berdintasuna Enpresa esleipendunek emakume eta gizonen arteko berdintasuna bermatu behar dutela defendatuko dugu, besteak beste, honako gaietan: enplegua eskuratzean; lan sailkapen, sustapen, iraupen eta heziketan; soldatetan; lanaren kalitate eta egonkortasunean zein jardunaldiaren iraupen eta antolamenduan; hala nola bizi pertsonal, familia eta lan bizitza bateratzea erraztuko duten neurrietan.

4.7.3. Hizkuntza Bi ikuspegi landuko ditugu.

-- Langileen eskubideak bermatuko ditugu. Kontratuaz arduratzen den erakunde publikoak eta esleipendun enpresak langileen hizkuntza eskubideak bermatuko dituzte. Langileek euskara jakiteko eta erabiltzeko duten eskubidea bermatuko dute. Hizkuntza jakitea bermatuko dute eta, lan harremanak euskaraz burutzeko, lan jardueren hizkuntza irizpide argiak izango dituzte (programazio informatikoa, barne buletinak...). Enpresa esleipendunak bermatu beharko du langileriaren eta administrazioaren arteko jakinarazpen guztiak euskaraz eta gazteleraz egingo direla, euskarari lehentasuna emanda.

-- Herritarren eskubideak bermatuko ditugu. Kontratatu nahi den zerbitzuak herritarrekiko harreman zuzena izango balu, enpresa esleipendunak herritarrek euskaraz eta gazteleraz harremanak izateko duten eskubidea bermatuko du eta euskara lehenetsiko du.

4.7.4. Ingurumena Ingurumen iraunkortasunaren ikuspegitik neurriak proposatuko ditugu alor guztietan: energia berriztagarria, zero zabor filosofia, ingurumenaren zaintza eta osasuna, birziklatutako materialak...

4.7.5. Lan osasuna Enpresa esleipendunak kontratua gauzatzen duten langileen osasuna eta segurtasuna bermatzen dela ziurtatu beharko du.

21

22

Oinarrizko formakuntza sindikala

5. BORROKA MOLDEAK eta TRESNAK

E

kintza sindikala berritzeak borrokarako erabiltzen ditugun metodoen berrikuspen kritikoa eskatzen du. Berrikuspen honek ez du helburutzat ezer baztertzea, egiten dugun bakoitzaren erabilpena behar bezala finkatzea baizik.

5.1. Greba Langileok geure esku dugun borroka tresnarik eraginkorrena eta indartsuena da. Azken urteetan, eta langileen indarra ahuldu nahian, oso jipoitua izan bada ere (zerbitzu minimoak, kriminalizazioa, ilegala bihurtzeko eskaerak, bere eragina zalantzan jartzeko ildo ideologiko sakona e.a.), LABentzat haren garrantziak eta indarrak bere horretan diraute eta botere ekonomiko eta politikoak inposatu nahi diguten prekarizazio eta pobretzeari aurre egiteko ezinbesteko borroka tresna da.

Esparru batzuetan, batez ere baldintza prekarioenak dituztenetan, greba egiteko aukera murritzagoak izaten dituzte. Beraz, eredu berriak asmatu behar ditugu hauentzat ere tresna baliagarria izan dadin. Gutxieneko zerbitzuei nola egin aurre, lanaldi partziala duten langileen partaidetza greban nola bermatu... asmatu behar dugu; eremu hauetan borroka indartzeko eta borrokari dimentsioa emateko, greba ezinbesteko borroka moldea baita.

Greba borroka dinamika batean eta ekintza sindikalaren logikan kokatu beharreko tresna da: ez da bakarra eta beste batzuekin batera baliatu behar dugu. Baina, zalantzarik gabe, ekintza sindikalaren eraginak biderkatzen dituen moldea bada.

5.2. Ohiko mobilizazio moldeak: manifestazioak, elkarretaratzeak...

Gure ekintza sindikala aurrera eramateko historikoki hainbat borroka molde erabili ditugu grebaz gain.

Erabiliena mobilizazioa izan da, hau da, manifestazioak eta elkarretaratzeak.

Tresna hauek bizirik diraute gure borrokari dimentsio publikoa emateko eta patronala zein botere publikoa interpelatu eta presionatzeko.

Langile multzo handiek dinamikarekin bat egiteko aukera ematen dute. Eta, halaber, beste zentroetako edo sektoreetako langileen eta herritarren elkartasuna jasotzeko aukera ematen dute. Langileen parte hartze eta protagonismo zuzena sustatzen duten moldeak dira.

5.3. Mobilizazio molde berriak: harresiak, eskratxeak, performantzeak, pikete feminista, erabiltzaile-bezeroen aktibazioa...

Langileen aktibazioa bilatu nahian, eta sozialki borrokek oihartzun gehiago izan dezaten, molde berriak irudikatu eta erabiltzea ezinbestekoa da. Komunikatiboki batzuetan mobilizazio eredu berriren bat

Ekintza sindikal integrala

elkarretaratze edo manifestazioak baino eraginkorragoak izaten dira. Irudimentsuak izan behar dugu eta langile zein kaleko jendearekin bat egiten dituzten moldeak aurrera eraman behar ditugu inongo beldurrik gabe.

5.4. Ekintza sozialeko dinamikak Bizi baldintzen inguruko borrokari bete betean heldu nahi diogunez, ekintza sindikala osatuko duten dinamika sozialak garatuko ditugu. Izan ere, gure bizi baldintzek pentsioak, hezkuntza, etxebizitza, osasun zerbitzuak, zaintza, sexu askatasuna edo eskubide zibilak barnebiltzen dituzte. Bizitzaren prekarizazio eta merkantilizazioak gure ekintza sozio-sindikalaren erantzuna jasoko du.

Halaber, lan munduko ekintza sindikalak, langileen borrokak, kalean isla izan behar du. Lan gatazkak gatazka sozialak dira eta langileen aldarrikapenek beste langile eta herritarren babes eta elkartasuna behar dute. Ekintza sozio-sindikalaren baitan garatuko ditugu dinamika hauek.

5.5. Protokoloak: alarma sortzeko dispositiboa Lan baldintzak kaskartzen dituen hitzarmen edo erabaki bat inposatzen digutenean langileek aktiba dezaketen ekintza sindikaleko tresna da. Adibidez, Alarma Soziala Ipar Euskal Herrian eta Alarma Gorria IruĂąerrian.

Ekintza sozial bateraturako elkartasun tresna eta mekanismoa da. Edozein langilek aktiba dezake.

LABek deiari kasu egingo dio, informazioa bildu eta langileen artean informazioa zabalduko du.

Protokolo honetan parte hartzeko izena eman duten langileei deia egingo zaie, enpresak langileen kontrako neurriak ezartzeko jarrerari eusten badio, bigarren fase batean, enpresaren jarduera blokeatzen parte har dezaten.

Atal honetan sakontzeko, ikus "Alarma soziala Ipar Euskal Herria eta Alarma Gorria IruĂąerria"

5.6.Protokoloak: indarkeria matxista Sexu jazarpen eta sexu-genero diskriminazio egoera orori aurre egin nahi diogu protokolo honen bitartez. Egoera hauek ahoz nahiz fisikoki gerta daitezke, eta sexu izaerakoa izanik, bere asmoa edo ondorioa pertsona baten duintasuna erasotzea bada, sexu jazarpen edo sexu-genero diskriminazio egoeratzat hartuko ditugu.

Protokolo honek hainbat atal jasotzen ditu. Lehenengoa, etengabe jorratu beharrekoa, prebentzio lana da. Protokoloan jasotzen diren printzipioak kontuan izanda, mota honetako jazarpen egoerarik bizi ez dezagun. Baina jakin badakigu, prebentzio lan hori ondo eginda ere, egun ohikoak direla eraso eta jazarpen egoerak.

23

24

Oinarrizko formakuntza sindikala

Bigarrenik, protokoloak zehatz-mehatz jasotzen ditu horrelako gertakari baten aurrean beharrezkoak ditugun jarraibide guztiak. Eta halaber, eraso horien zigorrerako zein jazarria izan den pertsonarekiko sorospena egiteko jarraibideak.

Atal honetan sakontzeko, ikus "Indakeria matxistaren kontrako protokoloa"

5.7. Protokoloak: bazterkeriaren eta jazarpenaren kontrakoa Homofobia kontzeptuaren barnean ikusezinak diren kategoria asko ditugu (lesbianen kontrakoa, gayen kontrakoa, transexualen aurkakoa, bisexualen aurkakoa...). Pertsona edo taldeen kontra, haien identitate edo joera sexualak direla eta, egiten den bazterketa edo indarkeria ekintza orori aurre egin nahi dion ekintza sindikalerako tresna da protokolo hau.

Protokolo honek hainbat atal jasotzen ditu. Lehenengoa, etengabe jorratu beharrekoa, prebentzio lana da. Protokoloan jasotzen diren printzipioak kontuan izanda, mota honetako bazterkeria edo jazarpen egoerarik bizi ez dezagun. Baina jakin badakigu, prebentzio lan hori ondo eginda ere, kasu honetan ere ohikoak direla eraso eta jazarpen egoerak.

Bigarrenik, protokoloak zehatz-mehatz jasotzen ditu horrelako gertakari baten aurrean beharrezkoak ditugun jarraibide guztiak. Eta halaber, eraso horien zigorrerako zein jazarria izan den pertsonarekiko sorospena egiteko jarraibideak.

Atal honetan sakontzeko, ikus "Bazterkeriaren eta jazarpenaren kontrako protokoloa"

5.8. Borroka kutxa Ekintza sindikala aurrera eramateko beste tresna baten moduan ulertu behar dugu. Bere helburua, alde batetik, greban egoteak ekar ditzakeen arazo ekonomikoen aurrean laguntzea eta, bestetik, borrokak ekar ditzakeen ondorioei (isunak eta abarrei) aurre egitea da.

Batez ere arlo prekarizatuetan, baina besteetan ere bai, borroka batean greba egiteak ekonomikoki ondorio batzuk ekartzen ditu, eta borroka irabazteko helburuaz, garrantzitsua da grebaren aldeko apustua egiten duten langileei euskarri minimo bat eskaintzea, beraien beharrei aurre egiteko. Bereziki premiazkoa izaten da soldata baxuak dituzten sektoreetan.

Langileak izutzeko eta borrokak ahultzeko, botere politikoak (patronalaren mesedetan) mozal legea martxan jarri zuen. Borroka baten baitan langileak jasaten dituzten isunak ezin dira langile bakoitzaren bizkar geratu, honi aurre egingo dion tresna beharrezkoa da.

Ekintza sindikal integrala 5.9. Bira orokorra Borroken ugaltzea bilatzen dugu bizi dugun prekarizazio eta pobretze egoerari aurre egiteko. Borroka horiek lan zentro eta enpresetan sortu behar ditugu, eta horretarako beharrezkoa da delegatu zein afiliatuekin harreman zuzena izatea eta lan zentro bakoitzeko lanketa eta planifikazioa egitea.

5.10. Hauteskunde sindikalak Enpresa, lan zentro edo sektore batean ekintza sindikala aurrera eramateko garrantzitsua da langileen ordezkariok egotea. Hauteskunde sindikalen bidez hautatuak izaten garenez, hauteskunde sindikalak bultzatzea ere bada ekintza sindikalaren erronka, langileen arazoei aurre egiteko tresna garen heinean.

25

26

Oinarrizko formakuntza sindikala

6. NEGOZIAZIO KOLEKTIBORAKO IRIZPIDEAK

H

ego Euskal Herrian negoziazio kolektiboari begira irizpideak finkatzen ditu LABek aldiro. Gure ekintza sindikala historikoki negoziazio kolektiboari oso lotuta egon da, eta jasotzen ari den erasoaldia aintzat hartuta, orain negoziazio kolektibotik harago eraman behar dugu. Hala ere, ez dugu ahaztu behar negoziazio kolektiboak garatu nahi dugun ekintza sindikalaren zati bat izaten jarraitzen duela. Ekintza sindikalaren “azken atal� moduan ulertzen dugu, beraz, negoziazio kolektiboa. Gure estrategia sindikala osatzera datorren atala dugu honakoa, langileon dinamika eta determinazioz lorturiko garaipenak bermatu eta gordetzeko tresna izatea helburu duena.

Negoziazio kolektiboa enpresa mailan jorratu daiteke baita sektore mailan. Azken hauek herrialde, elkarte autonomo edo estatu mailakoak izan daitezke.

- LABek sektore mailakoen artean, herrialde eta elkarte autonomo mailako hitzarmenen aldeko jarrera du, hauek baitira gure lan harremanetarako euskal esparrua osatzen dutenak (estatu mailako eremuak, erabat bidegabea den estatalizazioa inposatu nahi digu). Eta, halaber, langile guztiei baldintza egokiak bermatzeko aukera ematen diguten hitzarmenak direlako.

- LABek enpresa mailako negoziazio kolektiboa sektore mailan araututako lan baldintzak hobetzeko tresna moduan ulertzen du, edo estatalizazioari aurre egiteko baliabide gisa.

Negoziatzen diren edukiei dagokienean, bi multzotan bana ditzakegu negoziazio kolektiboaren bidez jorratzen ditugun gaiak: alde batetik lan baldintzen hobekuntza eta defentsa, eta bestetik hitzarmen kolektiboaren blindajea.

6.1. Lan baldintzen hobekuntza eta defentsa Negoziazio kolektiboaren bidez lortzen ditugun hitzarmen edo itunak gure lan baldintzak gorde eta arautuko dituen tresna da, hots, gure lan baldintzak defendatzeko eta lortzen ditugun hobekuntza berriak jasoko dituen tresna.

Beraz, gure ekintza sindikal orokorraren bidez lortzen ditugun hobekuntzak negoziazio kolektibora eramango ditugu, hitzarmen kolektiboan txertatuak egon daitezen. Horrekin batera, negoziazio kolektiborako epea ere erabiliko dugu gure sektorean, enpresan edo lan zentroan ematen diren arazoei aurre egingo dien neurriak lortzeko.

4. ataletan jorratu ditugun gaiak (prekarietateari aurre egitea, lan osasuna, klausula feministak, diskriminazioa, hizkuntza, ingurumena, azpikontratak, ...) negoziazio kolektiboaren bidez ere landu daitezke. Beraz, negoziazio kolektiboa pairatzen dugun prekarietate orokorrari aurre egiteko tresna moduan ulertu behar dugu.

Hauekin batera sektorean edo enpresan dagoen beste edozein arazori aurre egiteko aldarrikapenak,

Ekintza sindikal integrala

proposamenak ere jasoko ditugu (subrogazioa, soldatak, jardunaldia, baimenak, ...) negoziazio kolektiboaren bidez aurre egiteko.

6.2. Hitzarmen kolektiboaren blindajea Azken lan erreformek asko erasotu dute negoziazio kolektiboa, langileak dugun tresna hau ahuldu nahian. Beraz, beharrezkoa da eraso hauei aurre egiteko klausula batzuk hitzarmenetan txertatzea, negoziazio kolektiboa tresna eraginkorra izaten jarraitu ahal izateko.

6.2.1. Negoziazio eremu propioen defentsa, Estatu mailako hitzarmenen aurrean 2012ko lan erreformaren helburuetako bat negoziazio kolektiboaren herrialdeko sektore eremua ahultzea izan zen, Estatu mailako hitzarmenen aplikazioari lehentasuna eman baitzien. Eta, jakina, Estatu mailako hitzarmenek lan baldintza kaskarragoak ezartzen dituzte.

Euskal Herriko negoziazio markoen defentsa eta bermea ziurtatzeko helburuaz, LAB sindikatuan lanbide arteko akordioak sinatu eta bete daitezen lanean jarraituko dugu, horrela gure hitzarmenak Estatu eremutik erreformen aplikazioen bidez jasaten ari diren erasoetatik babesteko.

6.2.2. Sektore hitzarmen eta enpresa hitzarmen edo itunaren arteko harremana Sektore hitzarmenetik beherako akordiorik ez enpresan. Sektoreko hitzarmenek modu kolektiboan sektore horretako langileon gutxieneko eskubideak izan beharko liratekeenak markatzen dituzte.

Horregatik, LAB sindikatuan sektoreko hitzarmenen (probintzia mailako zein autonomikoen) alde lanean jarraituko dugu. Honela, eremu hauetatik beherago ireki ditzakegun negoziazio eremuek (enpresakoek, enpresa taldekoek, lan zentrokoek...) gutxieneko eduki moduan sektoriala izan behar dutela ulertzen dugu, bere aplikazioa bermatuta.

6.2.3. Epe mugarik gabeko ultraaktibitatea Azken erreformak tarteko, hitzarmenen indarraldia kolokan jarri da eta berarekin batera ekarri ditu maila juridikoko hainbat auzi eta negoziaketari begirako eskubide galtze (orain arte abiapuntutzat lehenago sinatutako hitzarmena bagenuen, egun “zerotik� hastera behartzen gaituzte). Honi aurre egiteko, hitzarmen berri bat sinatu bitarteko indarraldia txertatzea defendatzen dugu, gure eskubideak une oro bermatuak egon daitezen eta marko negoziatzaile berrietako abiapuntua lehenagoko hitzarmena izan dadin.

6.2.4. Lan baldintzak ez aplikatzea: derrigorrezko arbitrajerik ez Legedi aldaketa tarteko, enpresak alde bakarrez erabaki dezake aplikagarri zaigun hitzarmenaren zenbait eduki ez aplikatzea, behin behinean bada ere. LAB sindikatuan uste dugu, ordea, hitzarmenak bi aldeen adostasunez (langileria eta patronala) onartuak izan badira, akordio hori bertan behera uztea eta adosturikoa ez aplikatzea ere bi aldeen adostasunez baino ezin dela gauzatu eta enpresak bere aldetik edo kanpo eraginetik (arbitrajeagatik) etor daiteken esku-hartzea galarazi behar dugula.

27