Ohiko prozedura sindikalak by LAB irakaskuntza

Ohiko prozedura sindikalak OINARRIZKO FORMAKUNTZA SINDIKALA ZURE

BIDE LAGUN

PODER SINDICAL PARA UN NUEVO TIEMPO

Ohiko prozedura sindikalak

BILATZAILEA SARRERA............................................................................................... 5 1. LIZENTZIAK ETA BAIMENAK ............................................................ 7 1.1. Ordaindu gabeko baimenak............................................................................................ 7 1.1.1. Norberaren eginkizunetarako baimena:........................................................ 7 1.1.2. Ikasketengatiko lizentziak:.................................................................................... 7 1.2. Ordaindutako baimenak.................................................................................................. 8 1.2.1. Prestakuntzarako ordaindutako baimenak .......................................................... 9 1.3 Oporrak............................................................................................................................. 9

2.KONTZILIAZIOA (LANA ETA FAMILIA BATERATZEKO NEURRIAK)

2.1. Gurasotasuna (amatasuna/aitatasuna) eta edoskitzea ................................................. 10 2.2. Adin txikikoen zaintzagatiko jardunaldi murrizketa. .................................................... 11 2.2.1. Minbizia edo gaixotasun larria duten adin txikikoen zaintzagatiko murrizketak .11 2.3 Adin txikikoen zaintzagatiko eszedentzia....................................................................... 12 2.4. Menpeko helduen zaintzagatiko murrizketa. ............................................................... 12 2.5. Menpeko helduen zaintzagatiko eszedentzia .............................................................. 12 2.6. Borondatezko eszedentzia ............................................................................................ 13

3. NOMINAK....................................................................................... 14 4. ERRETIROAK.................................................................................... 15 4.1. Partziala.......................................................................................................................... 16 4.2. Arrunta (baldintza guztiak beteta geratzen dena)........................................................ 17 4.3 Aurreratua borondatezkoa............................................................................................. 18 4.4. Aurreratu derrigortua.................................................................................................... 19

5. KONTRATU ALDAKETAK ETA KALERATZEAK .............................. 20 6. BAJAK ETA EZINTASUNAK............................................................. 21 7. LANGABEZIA PRESTAZIOA............................................................. 23 8. LAN EGUTEGIA............................................................................... 24 9.BORROKA KUTXA .......................................................................... 24 10. DELEGATUAK ETA LANGILE KOMITEAK LANTOKIKO LANGILE KOPURUAREN ARABERA................................ 25 11. AHAIDETASUNA/KIDETASUNA..................................................... 25 12. SOLDATA TAULAK........................................................................ 26

Ohiko prozedura sindikalak

SARRERA

uskal eremuko geroz eta langile gehiago daude Estatuko lan baldintzen menpe edota horren mehatxupean. Estatalizazioak helburu bikoitza du: lan harremanen prekarizazioan sakontzea eta ordezkaritza sindikalak aldatzea, euskal sindikalismoak lan baldintzak hobetzeko zeuzkan bideak honela mugaturik. LABek negoziazio esparru desberdinak defendatu izan ditu beti: sektoreartekoa, sektorekoa eta herrialdekoa. Guretzat lehentasunezko helburua negoziazio kolektiborako marko propioa blindatzea izan da. Hego Euskal Herriko langileok, Espainiar Estatuak inposaturiko Langileen Estatutuaren aurrean, Lan Harremanen eta Babes Sozialerako Euskal Esparruaren aldeko apustua egiten dugu, non Euskal Herriko langileon eskubideak jasoko lituzkeen Lan Kodea eta Langileen Estatutu propioa izango genukeen. Bide horretan, ahalmen legegilerik ez dugunez, Lan Harremanetarako eta Babes Sozialerako Euskal Esparruaren zutabe garrantzitsua den Negoziazio Kolektiborako marko propioaren alde egiten dugu. Lan erreformek gogor kolpatu dute negoziazio kolektiboa eta mugapen handiak ezarri dizkiote. Horrela, patronalak bere helburuetan aurrera egin du, hau da, prekarietatearen eta langileriaren pobretzean sakondu du negoziazio kolektiboa blokeatzen eta azken urteetan hitzarmenak negoziatzea zailtzen. LABen argi daukagu gakoa langileak aktibatzea dela. Langile bakoitzak bere lan baldintza eta eskubideen kontzientzia eta jabetza izan dezan eta, ondorioz, era kolektiboan bizi baldintzak aldatuko dizkigun ekintza sozio-sindikala garatu dezagun. Langileon aktibazioak baino ez digu ahalbidetuko indar korrelazioak aldatzea eta, hortaz, berton erabakitako hitzarmenak sinatzea. Hitzarmenak bizi ditugun egoerei aurre egiteko tresna ere badira; eta langileon aktibazioa da defendatzen ditugun edukiak hitzarmenetara eramateko berme bakarra. Espainiar Estatua inboluzio sozial eta politikoan dago murgilduta eta, honen ildotik, gobernuan edozein alderdi dagoelarik, kapitalaren aldeko politikak ezarri ditu etengabe. Honen baitan kokatu eta ulertu behar dugu lan harremanen estatalizazioa; egoera ekonomikoa kudeatzeko, erabakitzeko ahalmena zentralizatu du eta. Honen ondorioz, euskal eremuko geroz eta langile gehiago daude Estatuko lan baldintzen menpe edota horren mehatxupean. EAEn, azken urte hauetan, Estatuko hitzarmenen menpe dagoen langile kopurua 2012an %21 izatetik, %31ra pasa da (LHKren arabera). Nafarroan ez da horrelako neurketarik egiten, baina sindikatuan egin dugun azterketaren arabera, 120.000 langile dira, batera edo bestera, honen eragina pairatu dutenak. Lan harremanen estatalizazio hau lau modutan egiten ari da: ••Zentralizatzen: Estatuko lan hitzarmenetan gure negoziazio eremuak debekatzen dira edo Estatu mailako hitzarmenek hainbat gai berenganatzen dituzte. ••Negoziazio kolektiboa blokeatzen: CONFEBASK edota CENek erabiltzen duten estrategia. Hitzarmena berritzen ez bada, Estatu mailako hitzarmena aplikatzeko aukera zabaltzen delako.

Oinarrizko formakuntza sindikala

••Negoziazio eremu berriak irekitzea ukatzen: betidanik Estatuko hitzarmena izan duten langile horientzat bertoko hitzarmenen aukera ekiditen da. ••Langile publikoen eta arlo publikoko langileen kasuan: Estatuko aurrekontu eta oinarrizko legeen bidez. Estatalizazioak helburu bikoitza du: lan harremanen prekarizazioan sakontzea eta ordezkaritza sindikalak aldatzea, euskal sindikalismoak lan baldintzak hobetzeko zeuzkan bideak honela mugaturik. Helburu horretan bat datoz Estatuko tripartitoa (PP, PSOE, Cs), Estatuko nahiz bertoko patronala, baita azken honen interesen mesedetan aritzen diren PNV eta UPN ere. Estatuko sindikalismoak ere begi onez dakusa euskal gehiengo sindikalaren pisua murriztea; praktikan, UGT nahiz CCOO estatalizazioa babesten eta bultzatzen ari dira. LABek negoziazio esparru desberdinak defendatu izan ditu beti: sektoreartekoa, sektorekoa eta enpresetakoa. Horrela, esan bezala, guretzat lehentasunezko helburua izan da negoziazio kolektiborako marko propioa blindatzea: ••EAEn estatalizazioari sektore pribatuan muga jartzeko egondako hainbat saiakeratan parte hartu izan dugu. ELAk lehen bi saioetan ez zuen parte hartu eta kritika gogorrak jaso genituen. 2017an, hirugarren saiakeran sinatu zen EAEn bertoko hitzarmenak babesteko lanbidearteko akordioa, CONFEBASK eta lau sindikatuon artean. Aurrerapauso handia izan zen. Edozein kasutan ere, aipatutako akordioak indarrean dauden hitzarmenak baino ez ditu babesten eta hitzarmenetako asko ez dira berritzen ari patronalak ezarritako blokeoaren ondorioz. Gainera, Estatuko patronal batek helegitea jarri zion akordio horri eta, momentuz, helegitea bertan behera utzi badu ere, mehatxuak indarrean dirau. ••Nafarroan horrelako lanbidearteko akordio bat negoziatzeko saiakera egin genuen ELArekin batera eta CEN patronalak uko egin zion, baita UGTk eta CCOOek ere ••Ipar Euskal Herrian negoziazio kolektiborako eremu propiorik ez dago; bertako langileen lan baldintzak Estatuko edota erregio mailako hitzarmenek ezartzen dituzte. Bertako negoziazio eremua sortzeko baldintzak gero eta handiagoak dira CPL izeneko sektorearteko akordioen bidez.

Ohiko prozedura sindikalak

1. LIZENTZIAK ETA BAIMENAK (LE 23. artikulua; LNE 140 zkia. )

ehen esan dugunez, kontuan hartu beharra dago hemen azaltzen diren eskubideak Langileen Estatututik (Estatuto de los Trabajadores) ateratakoak direla. Hau da, lan hitzarmen askok, bertan azaltzen diren elementuak hobetu egiten dituzte. Beraz, abiapuntutzat hartuko dugu, baina beti ere norberaren hitzarmenarekin alderatu beharra legoke.

1.1. Ordaindu gabeko baimenak Baimen hauek ordaintzeko beharrizanik ez bada ere empresaren partetik, bai mantenduko da gizarte segurantzara kotizatzeko obligazioa.

1.1.1. Norberaren eginkizunetarako baimena: Baimen hau aplikagarri den Hitzarmen kolektiboak jasotzen badu soilik egongo da eta hitzarmenak jasotako baldintzen baitakoa izango da. ••Baimen hau eskatzeko, gutxienez, urtebete eman behar izan da lantokian.

1.1.2. Ikasketengatiko lizentziak (LE 23. artikulua, 140 zkia.): Langileen promozioa eta prestakuntza ahalbidetzeko helburuaz, langileek ikasketak burutzen dituztenean, arauak dio honako eskubideak dituztela: ••Azterketetara joateko baimena. ••Lan txanda aukeratzeko lehentasuna. ••Jardunaren egokitzapena lanbide heziketako klaseetara joateko.

Oinarrizko formakuntza sindikala 1.2. Ordaindutako baimenak Jarraian azalduko diren baimenak Langileen Estatutuak jasoko dituenak dira, zeinak Hitzarmen Kolektiboak hobetu ahal izango dituen.

Arrazoia Ezkontza (LE 37.3.artikulua) Erditze aurreko kontsulta eta erditzerako prestaketa teknikak (LE 37.3.f artikulua; 31/1995 Legea 26.5 artikulua) Adopzio nahiz harrerako haurren egokitasun psikologiko eta soziala lortzeko prozedurak burutzeko saioak (LE37.3.f artikulua) Istripu edo gaixotasun larria (LE37.3.b artikulua) Senideen ospitalizazioa (LE 37.3.b artikulua) Etxean egonaldia eskatzen duen senitartekoen ospitalizaziorik gabeko interbentzio kirurgikoa (LE 37.3.b artikulua) Senitartekoen heriotza (LE 37.3.b artikulua) Edoskitzea (LE 37.4 artikulua) azken erreformarekin eskubide hau indibidual bihurtu da, pertsona langile ororen eskubide izanik, izena aldatuz: BULARREKO UMEAREN ZAINTZAGATIKO BAIMENA

Iraupena Joan-etorririk EZ

Oharrak

Joanetorriak BAI

15 egun natural

Ezinbesteko denbora

2 egun

4 egun

1. eta 2. ahaidetasun maila.

2 egun

4 egun

1. eta 2. ahaidetasun maila.

2 egun

4 egun

1. eta 2. ahaidetasun maila.

2 egun 4 egun Eguneko Ordu bat, zeina bitan zatitua izan ahal den edo ordu erdiko lanaldiaren murrizketa, haurrak 9 hilabete bete arte. Hitzarmen kolektiboak aukera emanez gero akumulatu egin ahal izango da.

1. eta 2. ahaidetasun maila.

9 hilabete arteko semealabak

Gehienez 2 orduz jardunaldia -eta soldatamurrizteko eskubidea. Ohiko etxebizitzaren aldaketa (LE 37.3.c artikulua) Egun 1 Jardunaldiaren murrizketa edo Genero indarkeria berrantolaketa; eszedentzia eskatzeko aukera(LE 37.8 artikulua ) Nahitaezko betebehar publikoak edo norberaren betebeharrak betetzeko lizentzia. (LE37.3.d artikulua). a)Epaiketara joatea - Auzi-jartzailea (LRJS 100 artikulua) Beharrezko denbora - Epaimahai kidea (LO 5/1995 7.2 artikulua) Ezinbesteko denbora - Lekukoa (LEC 292 artikulua; LECr 420 Ezinbesteko denbora artikulua y 716, LRJS 92 artikulua) - Peritua (LEC 292 artikulua) b) boto-emate eskubidea(1): boto-emaile lehendakari, bokalak, ikuskatzaile. Bozketa eguna eta hurrengo Ahaldunak: Baimena ahaldunak. eguneko jardunaren 5 ordu bozketa egunean Langileen ordezkaritza (ordu kopurua): Orduak Seme-alaba goiztiarraren jaiotza edo honen ospitalizazioa (LE 37.5 artikulua)

Ordubete lantokitik kanpo

Ohiko prozedura sindikalak

Iraupena

Arrazoia

Joan-etorririk EZ

Joanetorriak BAI Goiko taula* 15 ordu 20 ordu 30 ordu 35 ordu 40 ordu

(LE 68.e eta 37.3.e artikuluak) (2); LOLS 10.3 artikulua

Negoziazio kolektiboa (ordezkari sindikalak) (LOLS 9.2 artikulua) (2).

Beharrezko denbora

c) Prebentzio ordezkariak (L 31/1995 37 artikulua)

Beharrezko denbora

Lan bilaketa (LE 53.2 artikulua; LRJS 121.2 artikulua).

6 ordu astean aurreabisu bitartean

Oharrak Orduak, langile kopuruaren araberakoak dira. Enpresan aktiboan dauden langileak. Bilerak: Enprerekin / higiene eta segurtasun batzordea. Formakuntza: bisitak Arrazoi objektiboengatiko kaleratzea.

(1)LO 5/1985 28.1, 76.4 eta 78.4 artikuluak; L 30/1984 30.2 artikulua.

1.2.1. Prestakuntzarako ordaindutako baimenak (LE 23.1.a, 23.3 eta 52.b artikuluak)

••Lantokiak ordainduriko prestakuntza. ••Prestakuntza hau lan ordutzat hartuko da. ••Gutxienez urtebeteko antzinatasuna lantokian. ••Langileak lan orduetatik kanpo 20 ordu izango ditu urtean lanpostuarekin erlazionatuta dagoen prestakuntzarako, gehienez 5 urtez metatu daitezkeenak.

1.3 Oporrak (LE 38 2 eta 3 artikuluak)

••Langileek oporren egutegia ezagutu behar dute hartu baino bi hilabete lehenago. ••Urte osoan zehar egindako lanak sorrarazten duen ordainduriko eskubidea diraa. ••Oporraldian, langileak lanean arituko balitz bezala kobratuko du. ••Langilea, aldi baterako ezintasunagatik, bajan egon bada, oporrak kalkulatzeko ezintasun epe hori ere kontuan hartuko da. ••Haurdunaldi, erditze edo edoskitzeagatik bajan egonez gero, oporrak baja ondoren hartuko dira. ••Oporrak, eskubidea sortu den urte horren barruan hartu behar dira. Eta amatasun/aitatasun edo edoskitze kasuetan baino ezin izango dira ondoren hartu. ••Langilearen kontratua oporrak hartu baino lehen amaitzen bada, konpentsazio ekonomikoa jaso beharko du.

Oinarrizko formakuntza sindikala

2.KONTZILIAZIOA (LANA ETA FAMILIA BATERATZEKO NEURRIAK)- (LE 37.6 art.)

san beharrik ez badago ere, hamaika dira gaur egun Euskal Herriko familien errealitateak. Neurri hauek nekez erantzun ahal diete kasu bakoitzean sortzen diren beharrei, ezta gure menpe dauden horiek arduraz eta gustura zaindu eta behar duten denbora eskaini ahal izateko ere. Jarraian, zaintza lan hori gure enpleguekin bateratzeko dauden baimenak dituzue, LABen ustez, gaur gaurkoz guztiz murritzak direnak. Taula honetan agertzen direnak Espainiar Estatuko Gizarte Segurantzak eta Langileen Estatutuak jasotzen dituztenak dira, baina negoziazio kolektiboa baliatuta hitzarmen batzuetan hobetzea lortu dugu.

2.1. Gurasotasuna (amatasuna/aitatasuna) eta edoskitzea (ume biologikoen, harreran hartutakoen nahiz adopzio kasuetarako) AMATASUNA-AITATASUN-HARRERA-ADOPZIO LEA EDOSKITZE BAIMENAK Nork Zenbat denbora Noiz Kopurua dirutan Jaiotzagatiko prestazioa eta adopzioagatikoa edo hau helburu duten guarda eta harrera egoeren prestazioa

Bularreko umearen zaintzagatiko baimena

16 aste

Eguneko Ordu bat, zeina bitan zatitua izan ahal den edo ordu Guraso, erdiko lanaldiaren adoptatzaile, murrizketa, haurrak Amatasun zaintzaile edo 9 hilabete bete lizentzia amaitu harreragile arte. Hitzarmen eta jarraian. izan den kolektiboak aukera langile oro emanez gero akumulatu egin ahal izango da.

Zehaztapenak

Azken hilabeteko kotizazioaren arabera. Gizarte Segurantzan altan egon behar da (lanean, langabezia kobratzen, pentsioduna, aldi baterako ezintasuna...) *

Edoskitzetzat elikatze mota guztiak hartzen dira (titia zein biberoia

Ohiko prozedura sindikalak

Jaiotzagatiko prestazioa eta adopzioagatikoa edo hau helburu duten guarda eta harrera egoeren prestazioaren baitan aldaketa legalak aprobatu berri dira, zeina prestazio (orain arte aitatasuna bezala izendatua zean) iraupenaren gehikuntza 16 asteetaraino igoz. Honen aplikazioa mailakatua izango da denboran: 2019ko apirilaren 1etik 2019ko abenduaren 31ra bitartean 8 aste: hauetatik 2 aste erditzea edo adopzioa gertatu eta berehalakoak, gainontzeko 6ak haurrak urte beteko adina bete bitartean banatu ahalko direla. Erditu duenak bere prestazio epetik gehienez 4 asteko lagapena gauzatu ahalko dio beste gurasoari.

2020ko urtarrilaren 1etik 2020ko abenduaren 31ra bitartean 12 aste: hauetatik 4 aste erditzea edo adopzioa gertatu eta berehalakoak, gainontzeko 8ak haurrak urte beteko adina bete bitartean banatu ahalko direla. Erditu duenak bere prestazio epetik gehienez 2 asteko lagapena gauzatu ahalko dio beste gurasoari.

2021eko urtarriletik aurrera 16 aste: hauetatik 6 aste erditzea edo adopzioa gertatu eta berehalakoak, gainontzeko 10ak haurrak urte beteko adina bete bitartean banatu ahalko direla. Eskubide hau bakoitzarena eta transferiezina izango da.

2.2. Adin txikikoen zaintzagatiko jardunaldi murrizketa. (LE 37.6 artikulua) Ezaugarria ••Murrizketa jardunaldiaren zortzirenetik jardunaldi erdira (gehienez) izan daiteke. Soldata ere hein berean murriztuko da. Baimen hau haurrak 12 urte bete arte eskatu ahal izango da eta edozein momentutan eten daiteke. ••Bi gurasoren kasuan, gurasoek aldi berean eskatu ahal izango dute baimen hau. Kotizazioa. ••Lehen bi urteetan %100 kotizatuko da, nahiz eta murrizketa izan. Ondoren, langileak eskatutako murrizketaren araberakoa izango da. Diru-laguntzak ••Hego Euskal Herriari dagokionez, EAEn, Nafarroan ez bezala, Jaurlaritzak diru-laguntzak ematen ditu zaintzagatiko murrizketa eskatzen denean. Informazio guztia: http://www.euskadi.eus/informazioa/lana-eta-familia-bateragarri-egiteko-laguntzak//web01-a2famil/eu/diru-laguntzak

2.2.1. Minbizia edo gaixotasun larria duten adin txikikoen zaintzagatiko murrizketak (LE 37.6 art.; LGSS 42.1.c art., 190, 191, 237 eta disp.adic.1ª; RD 1148/2011) Ezaugarriak: •Epe • luzeko ospitaleratzea izan behar da eta medikuak egindako agiria aurkeztu beharko da. •Gaixorik • dagoen haurrak 18 urte bete arte edo medikuak zaintza zuzenaren beharra bukatu dela adierazten duen arte izango da. •Guraso • edo tutoreak jardunaldia gutxienez %50era jaitsi behar izango du diru-laguntza hau eskatzeko. •Murrizketa • eskatu ahal izateko, guraso biren kasuan, biek jardunaldi osoko lana izan behar dute eta Gizarte Segurantzan altan egon behar dira. Bietako bati baino ez zaio emango murrizteko aukera.

Oinarrizko formakuntza sindikala

Diru-laguntzak •Minbizia • edo gaixotasun larriak dituzten adin txikikoen zaintzagatiko murrizketa eskatuz gero, mutualitateak diru-laguntzak ematen ditu. •Kopurua • langilearen azken 3 hilabeteetako kotizazio oinarrien araberakoa izango da. •%100ean • kotizatuko du murrizketak irauten duen bitartean.

2.3 Adin txikikoen zaintzagatiko eszedentzia (LE 46.3 artikulua) Ezaugarriak ••Seme-alabak (biologikoak, harrerakoak edo adoptatuak) 3 urte bete arte eska daitekeen baimen berezia da. ••Gurasoetako edozeinek eska dezake. ••Lehen urtean, langileari bere lanpostua gordeko zaio. Hurrengo bietan, lantoki horretan beste edozein. ••Enpresari 15 egun lehenago jakinarazi behar zaio idatziz. Kotizazioa ••Hiru urte horietan %100 kotizatuko da. ••Bitarte honetan ezin da langabezia prestaziorik jaso. ••Eszedentzia eskatu baino lehenagoko 6 hilabeteetan zehar kotizatutakoa hartuko da aintzat. Diru-laguntzak ••Eusko Jaurlaritzak kasu hauetan ere diru-laguntzak eskaintzen ditu, zaintzagatiko murrizketagatik ematen dituen antzera.

2.4. Menpeko helduen zaintzagatiko murrizketa. (LE. 37.6 art.) Ezaugarriak ••Bigarren mailako odolkidetasuneko senideak zaintzeko ematen da. Kotizazioa ••Lehen urtean baino ez da da %100 izango Diru-laguntzak ••Hego Euskal Herrian kontziliaziorako ematen diren diru-laguntzen barruan dago. https://www.euskadi.eus/diru_laguntza//contenidos/ayuda_subvencion/conciliacion_familiares_2014/eu_concilia/ conciliacion_familiares_2010.html

2.5. Menpeko helduen zaintzagatiko eszedentzia (LE 46.3 art. eta disp. adic.21ª; RD 295/2009 disp.adic.4ª; LGSS 237.2 eta 237.4 artk.) Ezaugarriak ••Gehienez bigarren mailako ahaidetasuneko senitartekoa zaintzeko eskatzen da.

Ohiko prozedura sindikalak

••Baimen hau 2 urtez hartu ahal izango da eta denbora hau ez du zertan jarraian izan. Kotizazioa ••Lehen urtean baino ez da %100 kotizatuko, ondoren deus ez. Diru-laguntzak ••Hego Euskal Herrian Jaurlaritzak kontziliaziorako ematen dituen berberak. Goian aipaturikoak

2.6. Borondatezko eszedentzia (LE 46.2, 5 eta 6 artk.) Ezaugarriak ••Gutxienez 4 hilabete eta gehienez 5 urteko iraupena izango du. ••Langileak gutxienez urtebeteko antzinatasuna izan behar du lantokian. ••Langileak idatziz egingo du eskaera lantokian. ••Baimen honen eskaera prorrogatzen joan daiteke epe txikietan. ••Bitarte horretako denbora ez da antzinatasuna handitzeko kontuan izango. Kotizazioa: ••Epe honetan ez dago kotizaziorik, baldin eta beste lan baten bitartez ez bada sortzen.

Oinarrizko formakuntza sindikala

3. NOMINAK

orberaren nominan kontuan hartu beharrekoa da PFEZren atxikipena egokia den ala ez. Norberaren seme-alaba kopuru eta diru-sarreren arabera portzentajea desberdina izango da. Bestela, errenta aitorpena egiten denean ordaindu beharko da. Langileak urte osoko nominak gordetzea komeni da edozein erreklamazio egite aldera.

Ohiko prozedura sindikalak

4. ERRETIROAK

zken urteetan erretiroa hartzeko baldintzak gero eta gehiago murriztu dituzte Madrileko gobernuek. PP eta PSOEko gobernuek hamarkadetan zehar lan gogorra egin duten langileen kontrako hainbat murrizketa inposatu dituzte hainbat erreformaren bidez. EAE eta Nafarroako gobernuek erreforma horien aurrean planto jarrera erakutsi beharrean, murrizketak zuzenean aplikatu dizkigute. Horren ondorioa da 2019tik aurrera erretiroa hartzeko baldintzak nabarmen okertu direla. Argi dago Madrilen eskutik ezinezkoa dela langileriaren lan baldintzak hobetzea. Azken urteotan pairatutako erreformek inoiz baino ageriago utzi dute marko propio bat eraikitzeko beharra. Pentsioen Euskal Sistema, Espainiako sistema ez bezala, bideragarria izango litzateke, horretarako borondate eta ausardia politikoa izanez gero. Babes sozialerako marko eta sistema propio eta publikoa da LABek egiten duen proposamena. Dena den, egun jubilatu ahal izateko baldintza minimo batzuk bete behar dira eta, 2027 bitartean, baldintzak aldatzen joango dira kotizatutako urte kopuruei nahiz izan beharreko adinari dagokienez. ONURADUNAK: Honako baldintza hauek bete beharko dira erretiro orokorra eskuratu ahal izateko: ••Gizarte Segurantzan afiliatua eta altan edo altaren pareko egoeran* egotea. ••Legez ezarritako adina edukitzea ••Gutxieneko kotizazio epea betetzea * Alta pareko egoeratzat joko dira: Langabezia prestazioa jasotzen egotea, hitzarmen berezia edukitzea, aldi baterako ezintasunaren luzapen egoera edota zaintzagatiko eszedentzia edo langabezian apuntatua egotea nahiz eta prestaziorik ez jaso..

ZENBATEKOA: Pentsioaren zenbatekoa honako irizpideen arabera kalkulatzen da: ••Oinarri arautzailea kalkulatzen da. ••Oinarri arautzailearen zein ehuneko jasoko den kalkulatzen da kotizatutako urteen arabera. GUTXIENEKO KOTIZAZIO EPEALDIA Kotizazio aldi minimoa 15 urte (5.475 egun) Pentsioa jasotzeko adinera heltzen garenean, aurreko 15 urteetako bi, gutxienez, derrigorrez kotizaturik eduki behar ditugu.

Hainbat erretiro mota daude:

Oinarrizko formakuntza sindikala 4.1. Partziala Ezaugarriak: Enpresa eta langilearen arteko akordioa da, adinetik hurbil dagoen langilea partzialki jubilatu ahal izateko. Bi eratan izan daiteke: errelebo kontratuaz eta errelebo kontraturik gabe. Errelebo kontraturik gabe egiten denean, erretiro partziala hartzen duen langileak jardunaldia %25 eta %50 bitartean murriztu ahal izango du. Bestetik, errelebo kontratuaz egiten bada, %75era arte murriztu liteke jardunaldia eta kasu honetan gure lanpostura sartzen den errelebista edo ordezkoari jardunaldi osoko kontratu mugagabea egin beharko zaio. Dena den, jubilazio mota hau gero eta zailagoa izango da adostea. 2011ko erreformaren ondorioz, enpresak kotizatu beharrekoa urtez urte progresiboki igotzen doalako, harik eta %100 kotizatu beharko den arte eta, hortaz, gero eta garestiagoa izango zaio errelebo kontratua. ERRELEBO KONTRATUA BAI Jardunaldia Errelebista Kotizazioa Antzinatasuna

Osoa BAI. Langabeziatik datorrena eta jardunaldi osoz kontratatua. Gutxienez 15 urte Ez da beharrezkoa

ERRELEBO KONTRATURIK EZ Osoa Ez da beharrezkoa Gutxienez 33 urte Gutxienez 6 urte jubilatu aurretik.

Onuradunak: Errelebo kontratu bat egiten bada, jardunaldi osoko langileek erretiro partziala hartu ahal izango dute honako baldintza hauek betez gero: ••Langilea jardunaldi osoan kontratatuta egon behar da. ••Aldi berean errelebo kontratu bat egitea. ••Gutxieneko kotizazioa: 33 urte kotizatuta izatea. ••Antzinatasuna: gutxienez 6 urte erretiro partzialaren data baino lehen. ••Gutxieneko adina edukitzea.

Ohiko prozedura sindikalak

Zenbatekoa. Pentsioaren zenbatekoa zehazteko, erretiro orokorrari dagokion kantitatea hartuko da kontuan.

Urtea 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 tik aurrera

JUBILAZIO PARTIZALERAKO BALDINTZAK ERRELEBO KONTRATUAREKIN Eskatutako adina 33 Kotizazio epeen baitan eskatutako gutxieneko adina urte kotizatuta izanik 61 urte eta 6 hilabete 34 urte eta 6 hilabete edo gehiago 62 urte 61 urte eta 8 hilabete 34 urte eta 9 hilabete edo gehiago 62 eta 4 hilabete 61 urte eta 10 hilabete 35 urte o más 62 eta 8 hilabete 62 urte 35 urte eta 3 hilabete edo gehiago 63 urte 62 eta 2 hilabete 35 urte eta 6 hilabete edo gehiago 63 eta 4 hilabete 62 eta 4 hilabete 35 urte eta 9 hilabete edo gehiago 63 eta 8 hilabete 62 eta 6 hilabete 36 urte edo gehiago 64 urte 62 eta 8 hilabete 36 urte eta 3 hilabete edo gehiago 64 eta 4 hilabete 62 eta 10 hilabete 36 urte eta 3 hilabete edo gehiago 64 eta 8 hilabete 63 urte 36 urte eta 6 hilabete 65 urte

4.2. Arrunta (baldintza guztiak beteta geratzen dena) Onuradunak Honako baldintza hauek bete beharko dira erretiro orokorra eskuratuahal izateko: ••Gizarte Segurantzan afiliatuta eta altan edo altaren pareko egoeran* egon. •• Legez ezarritako adina edukitzea •• Gutxieneko kotizazio epea betetzea * Alta pareko egoeratzat joko dira langabezia prestazioa jasotzen egotea, hitzarmen berezia edukitzea, aldi baterako ezintasunaren luzapen egoera edota zaintzagatiko eszedentzia.

Oinarrizko formakuntza sindikala

Zenbatekoa: Pentsioa zenbatekoa honako irizpideen arabera kalkulatzen da: ••Oinarri arautzailea kalkulatzen da. ••Oinarri arautzailearen zein ehuneko jasoko den kalkulatzen da kotizatutakourteen arabera.

Urtea 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027Tik aurrera

Jubilazio arrunterako baldintzak Kotizazio epeak 36 urte eta 6 hilabete edo gehiago. 36 urte eta 6 hilabete baino gutxiago. 36 urte eta 9 hilabete edo gehiago. 36 urte eta9 hilabete baino gutxiago. 37 urte edo gehiago. 37 urte baino gutxiago. 37 urte eta 3 hilabete o más. 37 urte eta 3 hilabete baino gutxiago. 37 urte eta 6 hilabete edo gehiago. 37 urte eta 6 hilabete baino gutxiago.. 37 urte eta 9 hilabete o más 37 urte eta 9 hilabete baino gutxiago. 38 urte edo gehiago. 38 urte baino gutxiago. 38 urte eta 3 hilabete edo gehiago. 38 urte eta 3 hilabete baino gutxiago. 38 urte eta 3 hilabete o más Menos de 38 urte eta 3 hilabete. 38 urte eta 6 hilabete edo gehiago. 38 urte eta 6 hilabete baino gutxiago.

Beharrezko adina 65 urte 65 urte eta 6 hilabete 65 urte 65 urte eta8 hilabete 65 urte 65 urte eta 10 hilabete 65 urte 66 urte 65 urte 66 urte eta 2 hilabete 65 urte 66 urte eta 4 hilabete 65 urte 66 urte eta 6 hilabete 65 urte 66 urte eta 8 hilabete 65 urte 66 urte eta 10 hilabete 65 urte 67 urte

4.3 Aurreratua borondatezkoa Ezaugarriak ••Erretiroa hartzeko adin arrunta (1.taula) baino 2 urte lehenago, asko jota, hartu daiteke. Onuradunak ••Altan edo altaren pareko egoeran egotea. ••Kotizazio aldi minimoa: 35 urte. ••Kotizatu ditugun urte guztietako bi, gutxienez, derrigorrez aurreko 15 urteetako epe barruan izan behar dira. Zenbatekoa ••Pentsioaren zenbatekoa zehazteko, erretiro orokorrari dagokion kantitateari murrizketa bat aplikatzen zaio. ••Erretiro aurreratua hartzean aplikatzen diren murrizketa portzentajeak

Ohiko prozedura sindikalak

KOTIZATUTAKO DENBORA

MURRIZKETA PORTZENTAJEA (hiruhileko bakoitzeko)

38 urte eta 6 hilabete baino gutxiago 38 urte eta 6 hilabete baino gehiago, eta 41 urte eta 6 hilabete baino gutxiago 41 urte eta 6 hilabete baino gehiago, eta 44 urte eta 6 hilabete baino gutxiago 44 urte eta 6 hilabete baino gehiago

-%2

ERRETIROA 2 URTE LEHENAGO HARTZEARI DAGOKION MURRIZKETA -%16

-%1,875

-%15

-%1,750

-%14

-%1,5

-%12

4.4. Aurreratu derrigortua. Ezaugarriak Enplegua erregulatzeko espediente (EEE) edo kaleratze objektibo baten ondorioz sortutako erretiroa da eta, gehienez, langileari dagokion adina baino 4 urte lehenago gauza daiteke. ••Ebazpen judizial bidez kontratua iraungitzea. •• Lan arloko agintaritzak egiaztatutako ezinbesteko kasuaren ondorioz lan kontratua iraungitzea. Baldintzak ••Enplegu bulegoan enplegu eskatzailetzat izena emanda egotea. ••33 urteko kotizazio aldi minimoa izatea. ••Kotizatutako urte guztietatik, gutxienez bi azken 15 urteetako epe barruan izan behar dira. Zenbatekoa Pentsioaren zenbatekoa zehazteko, erretiro orrokorrari dagokion kantitateari murrizketa bat aplikatzen zaio. Langileari erretiro orokorra hartzeko adinera arte falta zaion hiruhileko bakoitzeko aplikatzen diren murrizketa portzentajeak borondatezko erretiroaren berberak dira. Oharra jubilazioaren simulazioa egin ahal izateko. ••Komenigarria litzateke langileok INSSeko bulegoetan cl@ve delakoa eskuratzea. -- Cl@ve eskuratzeko eman beharreko pausoak: -- Hitzordua eskatu Gizarte Segurantzaren Institutuan (INSSen). -- Ezinbestekoa da sakeleko telefonoa izatea. -- Behin eskuratuta, norberaren pentsioa kalkulatzeko aukera ematen du. https://w6.seg-social.es/autocalculo/datosPersonales.do?do=mostrar

Oinarrizko formakuntza sindikala

5. KONTRATU ALDAKETAK ETA KALERATZEAK Kontratu aldaketa Kontratu aldaketarik egiten bada, enpresak langileari adierazi beharko dio. Honen onespena eta moldaketak idatziz jasoko dira eta langileari kopia bat emango zaio.

Kaleratzea Kasu hauetan sindikatura jotzea da egokiena. Kaleratzeak, bestetik, hiru mota hauetakoak izan daitezke. MOTA Kontratu amaiera KALERATZEA Objektiboa Disziplinarioa

EZAUGARRIAK * Idatzia 15 egun aurretik + kaleratze karta kalte-ordainarekin. * Idatzia 15 egun aurretik + kaleratze karta + kalte-ordaina * Urte bakoitzagatik 20 egun. * Arrazoitze karta * Ez aurreabisurik, ez kalte-ordainik * Ordezkaria bada, kontraesaneko espedientea.

Gainera, kaleratzearen aurrean, langileak hau onartzen ez badu, erreklamaziorako eskubidea izango dugu. Emaitzak hiru izan daitezke: Bidezkoa Bidegabea Baliogabea

Zuzena. *Urte bakoitzagatik 33 egun. *Ordezkariak immunitatea izango du, lantokian geratzeko nahiko balu. * Berriz lanera itzuliko litzateke + tramitazio soldatak

Erreklamazioa Erreklamazioa aurkezteko epea 20 egunekoa da, kaleratzea jakinarazten denetik. Sindikatuko aholkularitza juridikoak hau bideratzen lagunduko digu.

Ohiko prozedura sindikalak

6. BAJAK ETA EZINTASUNAK Aldi baterako ezintasuna (gaztelerazko "IT, incapacidad temporal") Hau lanarekin zerikusia daukan gaixotasun edo istripu baten ondorioz izan daiteke edo gaixotasun edo istripu "arruntagatik". Hau da, ekintza sindikaleko txostenean azaltzen ditugun kontingentzia edo gertakizun laboralengatik edo arruntengatik. Lan gertakizunetarako enpresa gehienek mutualitate bat kontrataturik izaten dute eta, hortaz, mutualitatea izango da kudeatuko duena. Kontingentzia arrunten kasuan Gizarte Segurantzaren esku geratzen da hauen tramitazioa.

BAJAN EGON BITARTEAN JASOTZEN DEN KOPURUA Zenbat egun 0-3 bitartean 4-20 bitartean 21.etik aurrera

Aurreko hilaneteko kotizazio oinarriaren Kontingentzia komunetan Kontingentzia profesionaletan %0 %75 %60 %75 %75 %75

Kantitate hauek osagarrituak izan daitezke enpresaren partetik hitzarmen kolektiboak horrela jasotzen badu.

Baja haurdunaldirako arriskuagatik Lanpostuak arriskurik suposatuko balu haurdunaldian zehar, mutualitatearen bitartez baja bideratu beharko da. Medikuak ziurtagiri bat egin beharko du eta enpresak, bere aldetik, agiri bitartez azaldu beharko du ze lan mota egiten duen langileak. Gerora, mutualitateak onespena eman beharko dio baja eskaerari. Gogoratu langilea Gizarte Segurantzan alta egoeran egon behar dela. Kotizazioa: %100 izango da bajak dirauen bitartean.

Ezintasun iraunkorrak Absolutua Handia EZINTASUNAK Partziala

Erabatekoa

Edozein lan egiteko ezintasuna. Lan istripu edo gaixotasun baten ondorioz sorturikoa. Beharrik oinarrizkoenak egiteko laguntza beharko dutenak. Gutxienez %33ko ezintasuna ohiko lana egiteko, baina lan egiteko gai. Askotan lan egokitua. Kalte ordaina: 24 hilabeteko oinarri arautzailea (kontingentzia laboral edo arrunten oinarria, segun eta zein izan den ezintasuna sortu duen arrazoia). Lan istripu edo gaixotasunagatik izan bada, ez da gutxieneko kotizaziorik behar. Lan zehatz bat egiteko ezintasuna, baina beste edozein lan egiteko gai.

Oinarrizko formakuntza sindikala Diru laguntzak Baldintza orokorrak ••Langabezi bulegoan izena emanda egotea. ••Gizarte Segurantzan altan edo altaren pareko egoeran. ••Gizarte Segurantzak ezintasuna baloratu behar du (gaztelerazko "EVI" tribunaletik pasatu behar da, "equipo de valoración de incapacidades") ••Adina eta ezintasunaren arabera, jasoko den kopurua ezberdina izango da. ••Pentsio hauek bateragarriak dira alarguntza pentsioekin. Jubilazioarekin EZ. ••Gizarte Segurantzan tramitatzen dira.

Ohiko prozedura sindikalak

7. LANGABEZIA PRESTAZIOA Onuradunak: ••Langabezian geratu edo jarduna murriztu dioten inoren konturako langileek eska dezaketen konpentsazio ekonomikoa da. Jaso ahal izateko, langileak kotizatu behar izan du aldez aurretik. Baldintzak: ••Gizarte Segurantzan altan eta langabezia egoeran. ••Azken 6 urteetan zehar, 12 hilabete kotizatuta izan behar ditu. ••Jubilazio adina ez edukitzea. ••Bateraezintasuna ez izatea. Iraupena: ••4 hilabetetik 24 hilabeteetara gehienez

Kotizazio epeak (egunak) Prestazioaren iraupena (egunak) 360 eta 539 bitarte 540 eta 719 bitarte 720 eta 899 bitarte 900 eta 1079 bitarte 1.080 eta 1.259 bitarte 1.260 eta1.439 bitarte 1.440 eta 1.619 bitarte 1.620 eta 1.799 bitarte 1.800 eta1.979 bitarte 1.980 eta 2.159 bitarte 2.160 egunetik gora

120 180 240 300 360 420 480 540 600 660 720

Prestazioaren zenbatekoa: ••Kotizazio oinarria: aurreko 180 egunetan kotizatutakoaren batazbestekoa Bataz beste jasoko den kopurua 180. egunera arte %70 181. egunetik aurrera %50 Gehienez IPREM*aren %175 seme-alabarik ezean. IPREMaren %200/225 haurrekin. Gutxienez IPREMaren %80 seme-alabarik ezean IPREMaren %107 seme-alabekin. (* IPREM: prestazio, subsidio eta abar kalkulatzeko erabiltzen den indizea da)

Oinarrizko formakuntza sindikala

8. LAN EGUTEGIA

npresa izango da urteroko lan egutegia egiteko arduraduna. Egutegia lantokian ikusgai egon behar da toki argi batean. Honetan ordutegia, urteko jardunaldia eta lanegun nahiz jaiegunen banaketa azalduko da legedian jasotzen den edo langileen ordezkariekin adostu den moduan. Bertan azaltzen diren ordutegi eta lan egunak lantoki horretan aplikatzen den hitzarmenarekin bat etorriko da.

9.BORROKA KUTXA

orroka kutxa, ekintza sindikalaren ondorioz jasotako kalte ekonomikoa arintzeko asmoz LAB sindikatuak bere afiliazioari eskaintzen dion tresna da. Borroka kutxaren kudeaketa finkatuta dagoen araudiaren arabera egingo da. Nazio Biltzarra da araudia aldatzeko eskumena daukan organoa. Zertarako ••Ekintza sindikalaren ondorioz jasotako kalte ekonomikoak arintzeko. ••Isunak eta fidantzak ordaintzeko. ••Epaiketa gastuak. ••Enplegu eta soldataren etenaldia. ••Kaleratzea ••Grebak Borroka kutxa erabiltzeko, afiliatuak zenbait betebehar izango ditu eskubide batzuk lortu ahal izateko. Bete beharreko baldintzak ••3. egunetik aurrera. ••Afiliatuak kuoten ordainketa eguneratua izan beharko du. ••Greba egunetarako: 25 euro egunean ••Soldata + borroka kutxa INOIZ ez da izango nomina baino handiagoa. ••Gehienez 1.500 eurotara arte osatuko da ••Gutxienez 6 hilabeteko antzinatasuna izan behar du afiliazioan

Ohiko prozedura sindikalak

10. DELEGATUAK ETA LANGILE KOMITEAK LANTOKIKO LANGILE KOPURUAREN ARABERA.

emen duzu lantokian zareten langile kopuruen arabera dagozkizuen langile ordezkariak. Eta, horrekin batera, zenbat liberazio ordu dagozkion bakoitzari ekintza sindikala burutzeko. DELEGATUAK ( 62,1 artikulua LE) LANGILE KOPURUA HAUTAGARRI ORDUAK 0-5 0 6-30 1 15 31-49 3 15 LANGILE BATZORDEAK (66,1 artikulua LE) LANGILE KOPURUA HAUTAGARRI ORDUAK 50-100 5 15 101-250 9 20 251-500 13 30 501-750 17 35 751-1000 21 40 1001-2000 23 40 2001-3000 25 40 3001-4000 27 40 4001-5000 29 40

11. AHAIDETASUNA/KIDETASUNA

izentziak eta baimenak eskatzeko garaian, ahaidetasunak egun kopurua baldintzatzen ditu. Odolkidetasuna ("consanguinidad") eta ezkontza-ahaidetasuna ("afinidad") terminoak erabiltzen dira, oro har, eta hainbat gradutan mailakatzen da. Gradua 1. gradua 2. gradua 3. gradua 4. gradua

Ahaidetasuna Gurasoak eta seme-alabak Neba-arrebak, aitite-amamak eta ilobak* Izeko-osabak eta ilobak* Lehengusu-lehengusinak izeko-osaba zaharrak*

Kidetasuna Gurasoak eta seme-alabak (beste harreman batekoak) Neba-arrebak, aitite-amamak eta ilobak* Izeko-osabak eta ilobak* Lehengusu-lehengusinak, izekoosaba zaharrak*

* Euskaraz “iloba” edota “loba” kontzeptuak barne hartzen ditu gaztelerazko “nieta/o” zein “sobrina/o”. Bigarren gradukoak seme-alaben seme-alabak dira. Neba-arreben seme-alabak, ordea, hirugarren graduan sartzen dira. * Izeko-osaba zaharrak aitite-amamen neba-arrebak dira

Oinarrizko formakuntza sindikala

12. SOLDATA TAULAK

antoki edo sektoreko hitzarmena EAEren kasuan Eusko Jaurlaritzaren webgunean kontsulta daiteke, buletin ofizialean argitaratu behar baitira hauek urteko. Bertan igoerak zeintzuk diren azalduko da, Hitzarmen kolektiboen dokumentazioa atalean. http://www.euskadi.eus/gobierno-vasco/contenidos/informacion/5229/eu_2287/eu_12158.html

Ohiko prozedura sindikalak