“De medische wereld moet inclusiever”

Acht jaar geleden zeiden ze voorzichtig dat een Engelse vertaling van hun boeken dé ultieme droom zou zijn. Dit najaar wordt die droom werkelijkheid en daar eindigt hun avontuur voorlopig nog niet. Veerle Smit en Romée Snijders, initiatiefnemers van het Compendium Geneeskunde, zijn bezig hun boekenreeks inclusief te maken. “We realiseerden ons dat de illustraties niet representatief zijn voor de patiëntenpopulatie die we als dokters zien.”

Ze leerden elkaar kennen toen ze nog geneeskunde studeerden aan de VU. “We moesten heel wat medische boeken door om ‘overzicht’ te krijgen en verbaasden ons erover dat er niet één standaard handboek was met alle medische basiskennis”, vertelt Snijders. “Zo ontstond het idee voor het Compendium Geneeskunde.” In anderhalf jaar tijd werkten ze samen met studenten en specialisten aan een boekenreeks. Die vervangt niet de medische kernboeken, maar bevat wel de basiskennis. Verdeeld over 35 disciplines en weergegeven in overzichtelijke schema’s, tabellen en illustraties.

De rest van hun verhaal is geschiedenis. Het Compendium werd een medische bestseller. Ze hebben zo’n 30.000 exemplaren van de vijfdelige boekenreeks verkocht. Na het ‘basisboek’ volgden achttien pockets over specifieke vakgebieden (de twee meest recente, over

EHBO en kleine verrichtingen, zijn net verschenen) die je gemakkelijk in je doktersjas steekt en waarvan er 45.000 werden verkocht. “We ontwikkelden onze boeken aanvankelijk primair voor geneeskundestudenten, maar het leuke is dat de meeste van onze lezers inmiddels aios, medisch specialist of huisarts zijn. En ook andere zorgprofessionals lezen ze, zoals physician assistants”, vertelt Smit. “Voor ons is dat het grootste compliment dat we konden krijgen. We hadden nooit gedacht dat zoveel mensen ons boek als naslagwerk zouden gebruiken.”

Niet representatief

Zelf zijn ze intussen allang geen student meer. Snijders zit als arts-onderzoeker in het laatste jaar van haar promotietraject bij de afdeling MDL in het Radboudumc. Smit heeft als anios ervaring opgedaan in de huisartsenzorg en kinder- en jeugdpsychiatrie, maar besloot zich uiteindelijk fulltime op Compendium Geneeskunde te richten. Ze houdt zich onder andere bezig met de bedrijfsvoering, marketing, projectplanning, nieuwe producten en internationalisering.

Ze houden beiden van ondernemen en durven groot te denken. Toen ze op het LinkedInaccount van een geneeskundestudent uit Nigeria een plaatje zagen van een zwangere vrouw, kwamen ze op hun meest recente idee. Snijders: “Op het plaatje zag je een zwarte baby in de buik van een zwangere zwarte vrouw en dat kwam enorm binnen. Ik realiseerde me dat je in bijna alle medische boeken – zelfs de boeken die in Afrika worden gelezen – alleen maar plaatjes ziet van witte mannen en vrouwen en dat een groot deel van de mensen zichzelf of hun patiënten daar helemaal niet in herkent.

Toen we het er samen over hadden, wisten we meteen: hier moeten we iets mee.”

Laat je niet weerhouden

Ze werden van diverse kanten gewaarschuwd dat ze hobbels op hun weg zouden tegenkomen. “Inclusie, en dan heb ik het niet alleen over huidskleur maar ook over gender, seksuele geaardheid, religie, afkomst en sociale klasse, is een gevoelig onderwerp. Zeker in een medische context doe je het niet snel goed. Toch wisten we zeker dat we er iets mee wilden. Toen we aan ons Compendium-avontuur begonnen, zeiden mensen ook: één basisboek?

Dat lukt jullie nooit. Dat soort waarschuwingen heeft ons er nooit van weerhouden ons eigen pad te bewandelen”, aldus Smit.

Ze wonnen advies in bij diverse deskundigen en kregen veel tips, onder andere van Malone

Van boeken tot flashcards

Het Compendium Geneeskunde begon als vijfdelige boekenreeks, waarin alle medische basiskennis is geschreven volgens de Compendium-methode: geen woord te veel en zo visueel mogelijk. De boeken bevatten medische informatie over 35 disciplines en bevatten meer dan 1.500 afbeeldingen. Iedere discipline wordt op dezelfde manier gepresenteerd en bevat schema’s voor klinisch redeneren en handige ezelsbruggetjes en weetjes.

Naast de boekenreeks zijn er ook pockets voor op de werkvloer, flashcards (om jezelf te overhoren) en zakkaartjes (met de belangrijkste informatie over een bepaalde discipline). Daarnaast is dit voorjaar de online cursus ‘Inclusive Medicine’ ontwikkeld.

Mukwende (auteur van Black and Brown skin) en kinderarts Niloufar Ashtiani. “Zij spoorden ons aan ervoor te gaan en benadrukten keer op keer: laat je niet weerhouden door wat anderen vinden, want kritiek krijg je toch wel.”

Online cursus

Intussen zijn vier pockets herzien. Dertig procent van de illustraties is aangepast. Snijders en Smit hebben heel veel reacties ontvangen –zowel van zorgprofessionals als patiënten – en die zijn tot nu toe allemaal positief. “Onlangs mailde een lezer me dat ze zich door ons gezien voelde. Dat vond ik zo mooi. Het is ook precies waarom we dit wilden. Iedereen die onze boeken leest, moet zichzelf en de patiëntenpopulatie die we zien, kunnen herkennen. Vanzelfsprekend ook dokters met een hoofddoek om of patiënten van kleur”, vindt Snijders.

Ze benadrukt dat hun ambitie om de medische wereld inclusiever te maken zich niet beperkt tot de illustraties in de boeken. “Toen we ons erin verdiepten, realiseerden we ons dat onze eigen kennis ook tekortschiet. Neem bijvoorbeeld huidaandoeningen. Tijdens onze opleiding hebben we geleerd dat je moet kijken naar de roodheid van de huid om bijvoorbeeld eczeem of psoriasis te herkennen. Maar die roodhuid merk je minder snel op bij een donkere huid, met als gevolg dat die patiënten tussen wal en schip kunnen belanden en niet de juiste diagnose krijgen.” Het is volgens Snijders maar een willekeurig voorbeeld. “Er zijn nog veel meer situaties die illustreren dat onze medische kennis zich beperkt tot witte mannen en vrouwen. Dat is raar in een multicultureel land als Nederland. Daarom wilden we onze lezers opleiden in inclusive medicine and healthcare.”

Eind april lanceerden ze een gratis online cursus. De campagnevideo is al door meer dan twee miljoen mensen bekeken en binnen een paar dagen hadden al meer dan duizend zorgprofessionals aan de cursus deelgenomen. “Het voorziet in een behoefte en daar zijn we blij mee. De komende tijd gaan we de cursus aanvullen met nieuwe modules. We willen dat iedereen in de medische wereld inclusiever gaat denken – of het nou gaat om kleur, gender of afkomst.”

Engelse vertaling

Intussen werken ze ook aan een Engelse vertaling van hun boeken; een project waar vooral Smit zich mee bezighoudt. “Toen we acht jaar geleden startten, leek het ons al geweldig om van het Compendium een Engelstalige versie te maken. De opleidingen geneeskunde in de wereld verschillen nogal van elkaar en ook de lesstof is dus anders. Maar in de kern moet iedere arts over dezelfde basiskennis beschikken, dus we wilden de uitdaging wel aangaan.” De pocket Radiologie wordt als eerste vertaald.

Moet ik meewerken aan mediation?

Psychiater Ingrid heeft een conflict met haar leidinggevende. Hij stelt mediation voor. Ingrid belt met een van onze juristen voor advies. Mediation is niet verplicht, maar het is vaak wel verstandig eraan mee te werken. Zo laat je zien dat je aan een oplossing wil werken. Ingrid besluit mee te doen, waarna onze jurist de mediationovereenkomst checkt en haar desgewenst naar een mediator doorverwijst. Het traject dat Ingrid vervolgens ingaat, leidt tot een oplossing van het conflict.

Juridische vragen? Bel: 088 - 134 41 12

Het Kennis- en dienstverleningscentrum

Smit: “Deze was al geschreven volgens de huidige Europese richtlijnen en leende zich er dus het beste voor. In september verschijnt de Engelse versie, onder redactie van aios Gwen Vuurberg, en daarna gaan we verder met de andere pockets.”

Toekomst

Op de vraag wat er nog meer op hun verlanglijstje staat, kijken ze elkaar lachend aan. “Ik heb geen idee”, zegt Snijders, “maar ik denk dat Compendium vanzelf met ons meegroeit. Toen we begonnen, ontstonden onze ideeën vanuit onze behoefte als student. Nu zijn we zelf ouder en verder in onze loopbaan en hebben we weer andere behoeften. Er komen ongetwijfeld nog mooie dingen op ons pad, daar ben ik van overtuigd.”

Smit beaamt dat. “Onze kracht is dat we mensen willen verbinden. Er werken nu ruim 500 mensen mee aan Compendium en de boeken zijn intussen voor een brede groep zorgprofessionals bruikbaar. Als je de juiste mensen samenbrengt, kun je ongelooflijk veel impact hebben. Daar ben ik trots op.”

Inoek Koopmans (28) rondde in augustus 2019 haar opleiding geneeskunde af. Toen ze haar diploma op zak had, wist ze niet direct welke kant ze op wilde. Ze ging in gesprek met dokters binnen en buiten het ziekenhuis over de keuzes die zij hebben gemaakt.

Intussen is ze erachter wat ze het liefste wil: internist worden! Ze werkt sinds 1 april 2022 als aios interne geneeskunde in het Isala ziekenhuis. Over de zoektocht naar haar droombaan schrijft ze blogs op haar website doktersdiehetandersdoen.nl Je kunt haar ook volgen op Instagram via @doktersdiehetandersdoen.