Fietsroutes LANGS HISTORISCHE BOERDERIJEN
Van stolp tot los hoes
ZEELAND
OVERIJSSEL
FRIESLAND
UTRECHT
Inhoud
ZUID-HOLLAND
Routes
ZEELAND
Niet alleen in Egypte vind je piramides. Ook in het vlakke polderland van de Schermer en de Beemster staan er veel. Het is de karakteristieke vorm van de NoordHollandse stolp.
De Drie Koningshoofden
De Twaalf Apostelen
Agrarisch Museum Westerhem
Piramides in het polderland
Je kunt amper over een polderweg in de Schermer of Beemster fietsen zonder minstens één stolpboerderij tegen te komen. Dit boerderijtype ontstond halverwege de zestiende eeuw. Waar daarvoor de vierkante hooibergen los van de bebouwing stonden, ontwikkelde zich een voorkeur voor het opslaan van hooi en graan in een vierkante schuur. Later werden hier ook nog de stallen en het woongedeelte aan toegevoegd, zodat de typerende vierkante stolpboerderijen met piramidedak ontstonden. Noord-Hollandse stolpboerderijen werden vooral veel gebouwd in polders als de
Schermer en Beemster, drooggelegd in dezelfde periode als de opkomst van de stolp.
Vlak na knooppunt 6:
Agrarisch Museum Westerhem
Meteen aan het begin van je fietstocht kun je al een bezoekje brengen aan het Agrarisch Museum Westerhem aan de Middenweg 185A in Middenbeemster. Hier zie je een stolpboerderij en een herenhuis uit 1877. Het herenhuis was ooit de woning van de burgemeester, in de stolp woonde de boerenknecht met zijn gezin.
Tegenwoordig is dit een fraai agrarisch museum, waar je niet alleen een authentieke stolp in al zijn glorie van binnen kunt bekijken, maar ook een kaas- en botermakerij, rijtuigen en allerlei agrarische gereedschappen.
Bij knooppunt 78: De Drie Koningshoofden
De Schermerpolder wordt doorsneden door twee oude hoofdwegen met vaarten: de Noordervaart en Zuidervaart. Langs deze wegen staan veel prachtige stolpen, waarvan een groot deel ouder is dan een eeuw. Rechts op het kruispunt van de Zuidervaart met de Noordervaart staat een opvallende stolp: De Drie Koningshoofden. Deze enkele stolp met dubbele singel is nog niet zo oud, omdat hij in 1952 werd herbouwd na een brand van de oorspronkelijke boerderij. De bijzondere naam dankt de boerderij aan de beelden van de hoofden van de drie
koningen (wijzen) uit de Bijbel in de voortuin. Deze beelden komen uit het Midden-Oosten en werden in de zeventiende eeuw meegenomen door een Amsterdamse koopman.
Tussen knooppunt 79 en 27: De Twaalf Apostelen
Dicht tegen Schermerhorn op Noordervaart 17 aan de overkant van de vaart staat een van de oudste boerderijen van de Schermer: De Twaalf Apostelen. Deze enkele stolp werd gebouwd in 1641, slechts zes jaar na het volledig droogmalen van de Schermeer. Een bijzonder kenmerk aan deze eeuwenoude boerderij is de trapgevel aan de voorzijde.
S Startadres: TOP Middenbeemster
Middenweg 150, 1462 HL Midden- beemster. Vanaf parkeerplaats: bij het kruispunt is knooppunt 6.
De Drie Koningshoofden, Stompetoren
Lekke band? Zo plak je hem
Je ontkomt als fietser helaas niet aan een lekke band zo op zijn tijd.
Als er een fietswinkel in de buurt is, kun je daar eventueel voor hulp naartoe. Zo niet, dan moet je zelf aan de slag.
HET JUISTE GEREEDSCHAP MEE
Je band plakken met het juiste gereedschap bij de hand is niet echt moeilijk. Neem daarom altijd een bandenplakdoosje mee, bijvoorbeeld van Simson of de Hema. Hier zit alles in wat je nodig hebt. Een doosje met kunststof bandenlichters is aan te raden, zodat je de velgen niet beschadigt. Daarnaast heb je natuurlijk een fietspompje nodig dat past op de ventielen van je fiets en eventueel vochtige doekjes zodat je je handen schoon kunt maken. Een bandenknecht voor de buitenband is ook een handig apparaatje.
stap
1
OP EEN GOED PLEKJE
Merk je dat een leeglopende of platte band hebt onderweg, zoek dan een rustig plekje op, weg van het verkeer. Een gewone fiets kun je op zijn kop neerzetten op een vlakke harde ondergrond. Omdat een e-bike zwaar is, kun je die op zijn zij leggen. Zo beschadig je ook de display op het stuur niet. Check of er geen kabels, zoals van de rem, in de knel zitten. Haal losse spullen van de fiets, zoals een bidon en dingen in een fietstas en leg je bandenplakdoosje en fietspomp alvast klaar.
stap CONTROLEER EERST HET VENTIEL
2
Draai het ventieldopje los en controleer of het ventiel goed vastgedraaid zit. Draai een losgetrild ventiel vast en pomp de band op. Als hij nu niet leegloopt, was het ventiel het probleem en kun je weer verder fietsen zonder plakwerk.
stap CONTROLEER DE BUITENBAND VAN
3
BUITEN
Kijk of je iets aan de buitenkant van de band ziet wat het lek veroorzaakt kan hebben. Zo ja, trek voorzichtig het voorwerp uit de band. Markeer of onthoud die plek.
4 stap LICHT JE BUITENBAND
Steek de eerste bandenlichter tussen de velg en de rand van de buitenband. Bij voorkeur tegenover de ventielkant, anders is de band lastiger los te krijgen. Haak eventueel de andere kant van de bandenlichter achter een spaak. Steek de tweede bandenlichter een centimeter of 15 naast de eerste bandenlichter onder de buitenband en voeg ook eventueel nog de derde op 15 cm daarnaast toe. Druk de bandenlichters omlaag zodat de buitenband uit de velg komt. Trek de rest van de buitenband rustig los met je vingers of door een bandenlichter onder de
buitenband rond te schuiven. Laat de andere kant van de buitenband om de velg zitten.
5 stap
CONTROLEER DE BUITENBAND
VAN BINNEN
Voel voorzichtig aan de binnenkant op de eventuele veroorzaker van je lekke band. Controleer ook op scheurtjes. Als je iets vindt, verwijder dat dan en onthoud de plek.
6 stap
CHECK OP HET LEK IN DE BINNENBAND
Pomp de band eventueel wat op, om te horen en voelen waar het lek zit. Als het lek te groot is, kun je de band niet meer plakken en moet er een nieuwe binnenband in. Markeer het lek eventueel met een pen of krijtje.
7 stap
PLAK DE BAND
Maak de binnenband bij het lek eerst goed droog. Schuur het gebied rond het lek lichtjes op met een schuurpapiertje. Veeg daarna het geschuurde deel schoon. Bij niet-zelfklevende plakkers moet je lijm gebruiken. Als je de plakker moet uitknippen, doe dat dan eerst, zodat je een goed idee hebt van het formaat. Smeer de lijm op en rondom het lek op het formaat van de plakker. Wacht een paar minuten. Druk de plakker stevig op de lijm, vooral bij de randen. Wacht nog een paar minuten zodat de lijm kan drogen en hechten. Bij zelfklevende plakkers heb je geen lijm nodig. Plak er gewoon een op het lek en druk hem stevig aan.
8 stap
CHECK DE BINNENBAND
Pomp de band op en controleer of het lek echt goed dicht zit. Zo niet, dan moet je hem opnieuw plakken.
9 stap
PLAATS JE BUITENBAND TERUG
Zorg dat de binnenband een beetje lucht heeft, zodat je de buitenband makkelijker terug kan plaatsen. Stop de binnenband vanaf het ventiel stukje voor stukje in de buitenband en op de velg, totdat hij er helemaal in en op zit. Controleer vervolgens of er geen vouwen in de binnenband zitten en of hij niet gedraaid is.
Je duwt de buitenband daarna stukje voor stukje terug in de velg, beginnend tegenover het ventiel en afwisselend een stukje naar rechts en naar links. Het lastige laatste deel bij het ventiel help je door de band vanaf het startpunt op te rekken in de lengterichting. Of je gebruikt een bandenknecht.
stap
10
DE LAATSTE LOODJES
Check of er geen binnenband tussen de velg en buitenband naar buiten steekt. Als dat wel zo is, moet je de buitenband loshalen en de binnenband goed in de velg stoppen. Daarna pomp je de band weer helemaal op. Draai bij banden met een vast ventiel deze vast zodat er geen lucht meer uit de band kan ontsnappen.
Nu kun je weer lekker met je fiets op pad.
Dwarshuisboerderij Molenhoef
T-boerderijen en dwarshuisboerderijen kom je in veel provincies tegen, zo ook in Utrecht. Ze vallen op omdat bij beide het woonhuis dwars op de rest van de boerderij staat.
EEN DWARSHUIS OF E EN T-BOERDERIJ?
Maar wat is het verschil?
Zowel dwarshuis- als T-boerderijen stammen af van de oorspronkelijke hallenhuisboerderijen. Bij beide typen is het woongedeelte, dat oorspronkelijk in dezelfde lijn lag als de rest van de boerderij, een kwartslag gedraaid en vaak uitgebreid. De ruimere en mooiere woning demonsteerde de toegenomen welvaart van de boer.
Waar de naam dwarshuis vandaan komt, is daarmee meteen verklaard, en eigenlijk ook de naam T-boerderij. Ze lijken dan ook in veel details op elkaar, maar er zijn ook subtiele verschillen.
Bij een T-boerderij is het woonhuis vaak echt een stuk breder dan de achterliggende schuur en stal, terwijl dat bij een dwarshuisboerderij niet zo prominent is, mede door een bredere schuur. Bij een dwarshuis sluit de schuur lang niet altijd direct aan bij het huis, zoals bij een T-boerderij
juist wel het geval is. Bij dwarshuisboerderijen heeft het woonhuis ook vaak een niet-boerderijuitstraling, meer dat van een deftig woonhuis. Bij deze route onderin Utrecht bij de grote rivieren kun je zelf eens het verschil tussen dwarshuisen T-boerderijen bekijken.
Bij knooppunt 50: Herberg van Friesland
Aan de Kromme Rijn in het plaatsje Cothen ligt het boerderijcomplex Herberg van Friesland. Het hoort bij Landgoed Kasteel Rhijnestein en ligt dan ook bij de oprijlaan van het kasteel. De boerderij is een T-huistype, waarbij het zeventiende-eeuwse voorhuis evenwijdig aan de straat ligt, met daarachter loodrecht een stal. De onregelmatige indeling van de voorgevel is het gevolg van een latere uitbreiding.
Tussen knooppunt 60 en 76: Molenhoef
In Werkhoven staat een dwarshuisboerderij uit 1910 op de plek van een oude zeventiendeeeuwse boerderij, gebouwd in opdracht van baron van Heeckeren van Enghuizen. De naam Molenhoef is afkomstig van een ooit nabijgelegen korenmolen. Het gebouw heeft een zadeldak met pannen, fraai siermetselwerk in gele bakstenen en luiken in de kleuren horend bij het landgoed Beverweerd, waar de boerderij bij hoort. Om de Molenhoef te zien: sla voor de Kromme Rijn rechtsaf op de Beverweertseweg naar nummer 65.
Tussen knooppunt 27 en 95: T en dwars
Als je een T-boerderij en een dwarshuisboerderij met elkaar wilt vergelijken, biedt de Langbroekerdijk in Langbroek je daarvoor de mogelijkheid. Op nummer 27 - wat verborgen achter een heg - staat een T-huis met wit gepleisterde en gesauste muren, een afgewolfd, rieten zadeldak boven het woonhuis en dakpannen boven het werkgedeelte. Op nummer 10 zie je een dwarshuisboerderij met een rieten zadeldak dat is afgewolfd aan de zijgevels.
Startadres: TOP Kersenpracht
Graaf van Lynden van Sandenburgweg 2, 3945 PB Cothen Vanaf parkeerplaats: ga linksaf op de Groenewoudseweg en volg de route naar knooppunt 50. Startpunt: vlak na knooppunt 13.
Staphorst staat bekend als een eigenzinnig dorp.
Zo eigenzinnig zelfs dat het zijn eigen type boerderij
heeft: de Staphorster boerderij.
STAPHORST IJHORST
Type langhuisboerderijen
Staphorster boerderijen
ROUVEEN
STAPHORSTER BOE RDERIJEN
H et eigen dorpskarakter van Staphorst zie je terug in unieke kenmerken, zoals de bekende klederdracht die een deel van de vrouwelijke bevolking nog steeds draagt. De Staphorster boerderij heeft ook zo zijn unieke kenmerken. Het type is afgeleid van de hallenhuisboerderijen die veel voorkomen in het oosten en noorden van Nederland, en is bijvoorbeeld herkenbaar aan de dwarsdelen met zijbaanders. Baanders zijn hoge deuren waardoor een hoog beladen boerenwagen naar binnen kan rijden. De vaak volledig rieten daken zijn van het type wolfsdak, waarvan de nok veelal niet recht doorloopt, maar als gevolg van verlengingen in de loop van de tijd een
SCAN DE QR-CODE OM DEZE FIETSROUTE TE DOWNLOADEN.
verzakking heeft gekregen. Dit wordt daarom ook wel een kamelenrug genoemd. Opvallend zijn de felle kleuren, zoals blauwe raamdorpels en plinten met groene raamluiken en deuren.
Bij knooppunt 10: Rouveen
Tijdens het eerste deel van de route kom je langs een kerkdorp dat dicht bij Staphorst ligt en er nauw mee verbonden is: Rouveen. Het is net als Staphorst een langgerekt lintdorp langs de Oude Rijksweg. Daar fiets je al langs heel wat Staphorster boerderijen. Bij deze boerderijen zie je de veelal groene raamluiken en de typerende kleine raampjes bovenin de voorgevel.
Staphorster boerderij, Rouveen
Bij knooppunt 72: Staphorst
De Oude Rijksweg loopt rechtstreeks door in Staphorst met ook daar de lange reeks van Staphorster boerderijen aan beide wegzijden. Misschien is je zo inmiddels een bijzonder aspect van dit type boerderijen opgevallen: de levensboom boven de voordeur. Dit is een meestal gietijzeren ornament in de vorm van een boom met daarachter het raam. Ze lijken in grote lijnen op elkaar maar verschillen in details bij de wortels en de kruin. De symboliek van zo’n levensboom verwijst naar de verbinding tussen hemel (kruin) en aarde (wortels).
Bij knooppunt 89 en 81: IJhorst
Het dorpje IJhorst ligt in de gemeente Staphorst maar is er minder direct mee verbonden dan Rouveen, door een veel minder orthodoxe benadering van het geloof. Ook wijken daarmee de boerderijen af van het Staphorster type en zijn ze meer van het langhuistype zonder de kenmerkende Staphorster details. Je kan ze al fietsend op de Kerkweg zo goed vergelijken met Staphorst en Rouveen in het achterhoofd.
Startadres: Parkeerplaats
KNOOPPUNTEN:
De Zwarte Dennen Vijverweg 5, 7715 PA Staphorst Vanaf parkeerplaats: volg de route naar het zuiden naar knooppunt 22. Startpunt: vlak voor knooppunt 22. S
bij kijken?
Wie buitenaf woont heeft altijd werk. In het fraaie fotoboek Werk aan Boerderijen vind je inspirerende informatie en praktische tips over het vele werk wat gepaard gaat met het wonen op een originele boerderij. Ervaringsdeskundigen Arjan Wijnstra en Natasja Bekkers, laten door middel van duidelijke foto’s en aan de hand van sprankelende woorden de praktische details zien van onder andere: het plaatsen van een dakkapel in ‘stijl’, het vervangen van een rieten dak, het verbouwen van de deel tot woonruimte en het aanleggen van een klinkerpaadje naar de voordeur.
Klantenservice
Telefoon Nederland: 020 - 894 74 87
(€ 0,45 per gesprek), bereikbaar van 9.00 - 17.00 uur
België: 078 - 35 33 13 of ga naar www.abonnementen.be
E-mail klantenservice@landleven.nl
Postadres Postbus 606, 7000 AP Doetinchem Website www.landleven.nl/klantenservice
Landleven Fietsroutes
is een uitgave van Roularta Media Nederland, een onderdeel van Roularta Media Group.
Hoofdredacteur Mario Broekhuis
Eindredactie Christel Bollen
Vormgeving Karen van Gelderen
Uitgever Pim Osterhaus
Marketing Suzanne van den Berg, Patricia de Bruin, Merel de Jong
Zo krijg je een goed beeld van de hoeveelheid werk en of je dit zelf aandurft, al dan niet met hulp van vrienden, kennissen en buren!
Levering van tijdschriften en artikelen geschiedt volgens de Leveringsvoorwaarden abonnementen en artikelen. Je kunt deze vinden op www.roularta.nl/voorwaarden. Je kunt de voorwaarden ook schriftelijk opvragen via de klantenservice. Alle rechten voorbehouden.
Algemeen Directeur Marjolein Denekamp
Redactie Alex Wit
Sales Tonny Beerten, Esther van Uhm (traffic)
Adverteren www.landleven.nl/adverteren Tel. 088 - 435 08 19
Druk Roularta Printing
Distributie Aldipress, Nic Oud (Nederland), Ubiway (België) www.landleven.nl
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt in enige vorm op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, op enige manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste geweten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor juistheid of aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie.
